Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 10 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३६८
भगवतीसूत्रे पायाणामकषायाणां च सद्भावात् , 'एवं उवयोगायाए वि समं कसायाया नेयव्या' एवं-पूर्वोक्तरीत्या, उपयोगात्मनापि समं कषायात्मा नेतव्यः-ज्ञातव्यः, तथा च यस्य कषायात्मत्वं भवति तस्योपयोगात्मत्वमवश्यं भवति, उपयोगरहितस्य कषायाणामभावात् , यस्य पुनरुपयोगात्मत्वे सत्यपि सकपायाणामेव कषायात्मत्वं भवति, कषायरहितानां तु केवलिनी कपायात्मत्वं न भवति इत्येवं भजना अवसेया 'कसायाया य णाणाया य परोपरं दो वि भइयनाओ' कषायात्मा च ज्ञानात्मा च परस्परं द्वावपि भक्तव्यौ-भजनया प्रतिपत्तव्यो, तथाहि यस्य कषायात्मत्वं के गुणस्थानों में योगात्मता के साथ कषायात्मता भी है। इसी कारण योगात्मता के साथ कषायात्मता की भजना और कषायात्मता केसाथ योगात्मता का नियम कहागया है। 'एवं उवयोगायाए वि सम कसो याया नेयव्या" इसी प्रकार से उपयोगात्मा के साथ भी कषायात्मा नेतव्य है ऐसा जानना चाहिये जैसे जिस जीव में कषायात्मता होती है उस जीव में उपयोगात्मता अवश्य होती है, क्यों कि उपयोगरहित जोय में कषायों का सद्भाव नहीं होता है। परन्तु जिस जीव में उपयोगात्मता होती है उस जीव में कषायात्मता होती भी है और नहीं भी होती है। उपयोगात्मता के सद्भाव में कषाय सहित जीवों में ही कषायात्मता पाई जाती है परन्तु कषायरहित केवलियों में उपयोगात्मता के सद्भाव में भी कषायात्मता नहीं पाई जाती है इसीलिये यहां भजना प्रकट की गई है। 'कसायाया य णाणाया य परोप्परं दो वि भइयवाओ' कषायात्मता और ज्ञानात्मता ये दोनों भी आपस में भक्तव्य हैं। कहने સદ્ભાવ હોતો નથી. દસમાં આદિ નીચેનાં ગુણસ્થાનમાં ગાત્મતાની સાથે કષાયાત્મતાને પણ સદ્ભાવ હોય છે. એ જ કારણે એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે “જ્યાં ગાત્મતા હોય, ત્યાં કષાયાત્મતા તે નિયમથી જ હોય છે.” " एवं उवयोगाए वि समं कसायाया नेयव्वा " सवा ४ षायामत साथै ઉપયાગાત્મતાને પણ સંબંધ જાણ એટલે કે જે જીવનમાં કષાયાત્મતા હોય તે જીવમાં ઉપગાત્મતા અવશ્ય હોય છે, કારણ કે ઉપયોગરહિત જીવમાં કષાયને સદ્ભાવ હેત નથી પરંતુ જે જીવમાં ઉપગમતા હોય છે, તે જીવમાં કષાયાત્મતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પણ હતી ઉપયોગાત્મતાની સાથે સાથે સકષાયજીમાં કષાયાત્મતાને પણ સદૂભાવ રહે છે, પરંતુ કષાયરહિત કેવલીઓમાં ઉપચારાત્મતાને સદૂભાવ હોવા છતાં કષાયાત્મતાને समाय डा। नथी. “कसायाया य जाणाया य परोप्परं दो वि भइयव्वाओ"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
