Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 09 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२६
भगवतीसूत्रे
1
वायव्य - ऐशानेषु इतिभावः, गौतमः पृच्छति - ' जमाणं भंते । दिसा किंजीवा ?" हे भदन्त ! याम्या खलु दक्षिणा दिकू किं जीवा, जीव देशा, जीवप्रदेशा ? किंवा अजीव देशा, अजीव प्रदेशा ? भवति इति प्रश्नः, भगवानाह - 'जहा इंदा, तहेव निरवसेसा' हे गौतम यथा ऐन्द्रीदिक् जीवा अपि, जीवदेशा अपि जीवप्रदेशा अपि, एत्रम् अजीवा अपि, अजीवदेशा अपि, अजीवप्रदेशा अपि पूर्वं प्रतिपादिता तथैव याम्यादिगपि निरवशेषा अखिला - जीवा अपि, जीवदेशा अपि, जीवप्रदेशा अपि, अजीवा अपि, अजीवदेशा अपि, अजीवप्रदेशा अपि एवम् एकेन्द्रिओंमें आग्नेयी, नैर्ऋती, वायव्य और ऐशानी इनमें जीव नहीं हैं, किन्तु यहां इनके देश हैं अतः देशको लेकर यहाँ भंग कहे गये हैं। अब गौतमस्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैं - 'जमाणं भंते ? दिसा किं जीवा ?' हे भदन्त ! जो याम्या - दक्षिण दिशा है वह क्या जीवरूप है ? या जीव देशरूप है ? या जीव प्रदेशरूप है ? किंवा अजीवरूप है ? या अजीव देशरूप है ? या अजीवप्रदेशरूप है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'जहा इंदा तहेव निरवसेसा' हे गौतम! जैसा कथन जीवरूप, जीवदेशरूप, जीवप्रदेशरूप, अजीवरूप, अजीवदेशरूप और अजीव प्रदेशरूप होनेका ऐन्द्रीदिशा के संबंध में कथन किया गया है उसी प्रकारका कथन यहां पर भी सर्वरूपसे जानना चाहिये - अर्थात् जैसे ऐन्द्री दिशा जीवरूप भी है, जीवदेशरूप भी है, जीवप्रदेशरूप भी है, अजीवरूप भी है, अजीवदेशरूप भी है, अजीव प्रदेशरूप भी हैं ऐसा कथन पहिले किया जा चुका है उसी प्रकारसे याम्या दिशा भी जीवरूप भी है, जीवदेशरूप भी है, जीवप्रदेशरूप भी है, अजीवरूप भी हैं, अजीवदेशरूप भी है, और अजीव प्रदेशरूप भी है ऐसा जानना
નૈઋત્ય, વાયવ્ય અને ઐશાની (ઈશાન), આ ચારે વિદિશાએમાં જીવા નથી, પણ તેમના દેશ ત્યાં મેજૂદ છે. તે કારણે ત્યાં દેશની અપેક્ષાએ ભાંગા
वामां आव्या छे.
गौतम स्वाभीनो प्रश्न--" जमा णं भंते ! दिसा कि जीवा० ? " हे भगवन् ! યામ્યા ક્રિશા (દક્ષિણ દિશા) શુ· જીવ રૂપ છે ? કે જીવદેશ રૂપ છે ? કે જીવપ્રદેશ રૂપ છે? કે અજીવ રૂપ છે? કે અજીવદેશરૂપ છે ? કે અજીવપ્રદેશરૂપ છે? महावीर प्रभुना उत्तर. “ जहा इंदा तहेव निरवसेसा " हे गौतम मैन्द्री (પૂર્વ દિશા)ના જેવું જ કથન અહી' પણ સમજવું. એટલે કે પૂર્વ દિશાની જેમ દક્ષિણ દિશા જીવરૂપ પણ છે, જીવદેશ રૂપ પણ છે, જીવ પ્રદેશ રૂપ પશુ છે, અજીવ રૂપ પણ છે, અજીવદેશ રૂપ પણ છે અને અજીવપ્રદેશ રૂપ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯