Book Title: Jain Bhugol nu Tarkshuddha Vigyan
Author(s): Sanjay Vora
Publisher: Jambudvi Vignyan Research Centre
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005111/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLa tarkazuddha vijJAna jaita dharma pramANenuM vizva h drd w twdh Personal Use Only jAma pRthvI goLa tathI ane pharatI nathI mArgadarzaka: pUjyapAda paMnyAsa gurudevazrI abhayasAgarajI mahArAjAnA paTTadhara ziSya lekhaka : zrI saMjaya vorA pUjya AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAja sAheba For Private avakAzayAno caMdra upara gayA tathI prakAzaka : zrI jaMbUdvIpa vijJAna risarca senTara (pAlItANA) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda paM.gurudeva zrI abhayasAgarajI ma.sA. pU.A.bha.zrI azokasAgarasUrijI ma. guru ziSyanI ja RSyanI joDI kare jaMbU - bUdvIpanI goThaDI uMjhA gAma pAse unAvA gAmanAM zreSThI. brI mUlacaMdabhAIe potAnI patnI, be putro tathA eka putrI sAthe jaina dharmanI dIkSAno svIkAra karyo temAM nAno putra jeoe sADA cha varSanI uMmare dIkSAno svIkAra karyo hato. jenuM nAma hatuM pUjaya muni zrI abhayasAgarajI ma. sA. ! bAlyavayathI pitA ane pUjaya gurUmuni khrI dharmasAgarajI ma.sA.nI bhaNAvavAnI preraNA ane muni zrI abhayasAgarajI ma.nI dhagaNA tathA cIvaTanA kAraNe prAthamika, dhArmika tathA vyavahArIka abhyAsa sAthe saMzodhananI keDIe khUba AgaLa vadhyA prAcIna prato tathA jIrNazIrNa zAstronI bIpI ukelavAnuM TAsana paDI gayela. te vyasanano eka bhAga teja bhUgoLa ane khagoLanuM saMzodhana.. teoe vizvabharanI bhUgoLa, khagoLanAM sAhitya sAthe tamAma InsAyakalopIDIyAno abhyAsa karyo ane parvato upara, samudra ane jaLAzayo tathA khullA virATa sapATa medAnomAM aneka prayogo dvArA siddha karyuM ke pRthvI goLa nathI, pRthvI karatI nathI ane epoloyAna caMdra upara pahoMcyuM nathI. A siddhAMtone vizva samakSa mukavA pAlItANA zrI zatruMjaya mahAtIrthanI taLeTImAM jaMbUdvIpa vijJAna saMzodhana kendranI sthApanA karI. temaja 30 thI vadhAre gujarAtI, hindI, aMgrejImAM pustakonAM prakAzana sAthe prayogo mATe vividha yaMtro banAvI vizvane sAcI samaja ApavAno prayatna karyo. teoznInAM saM. 043nAM phA.va.-9nAM uMjhA mukAme kALadharma bAda teoznInAM vidvAna paTTadhara ziSya AcArya zrI azokasAgara sUrijI ma.sA. potAnAM pU.gurudevazrInAM svapnane saMpUrNa rIte pUrNa karI rahRAA che. tenuM eka majAnuM sugaMdhIdAra pustaka eTale. "jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna" je AjanA A viSayanA J4gveguNonaterchoraIna vana jevuM sahAyaka Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna lekhaka: zrI saMjaya kAMtilAla vorA mArgadarzakaH pUjyapAda paMnyAsa gurudevazrI abhayasAgarajI mahArAjAnA paTTadhara ziSya / AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAja sAheba pUjya prakAzaka : zrI jaMbUdvIpa vijJAna risarca senTara (pAlItANA) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 1 For Private Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna lekhaka: saMjaya vorA (c) zrImatI amiSI saMjayavorA 13,bI, vazIyara velI, atula roDa, po. pAranerA, mu. vazIyara, ji. valasADa pina: 396001 prathama AvRttiH kArataka vada 14, vi. saM. 2067 prata: 1,000 mUlya: 200 rUpiyA le-AuTa ane AkRtioH nisarga gaNAtrA- dIpaka gaNAtrA prakAzaka ane prAptisthAnaH zrI jaMbudvIpa vijJAna risarca senTara pAlItANA, ji.bhAvanagara, gujarAta pinaH364270. phona : (02848) 252307 zrI jaMbUDhIpa vijJAna risarca senTara prakAzita rasaprada sAhityasUci (1) bhUgoLa-vijJAna samIkSA (hindI) (2) soco ora samaje (hindI) (3) kyA pRthvI kA AkAra gola hai? (hindI) (4) pRthvI kI gati, eka samasyA (hindI), (5) praznAvali (hindI) (6) pRthvI kA AkAranirNaya (hindI) (7) kyA yaha saca hogA (hindI), (8) kauna kyA kahatA hai? (hindI) (9) praznAvali (gujarAtI) (10) zuM e kharuM haze? (gujarAtI) (11) koNazuM kahe che? (gujarAtI) (12) pRthvI kharekhara goLa nathI (gujarAtI) (13) pRthvIno AkAra nirNaya (gujarAtI) 6 (14) zuM pRthvIkharekhara phare che? (gujarAtI) (15) epolo-11 kyAM utayuM? (gujarAtI) (16) epolonI caMdrayAtrAnuM rahasya (gujarAtI) (17) satya zuM? (gujarAtI) (18) ApaNI pRthvI (gujarAtI) (19) maMgaLa saMdeza (gujarAtI) (20)mAepolo cAMda para pahuMcA? (hindI) (21) epolo kI caMdrayAtrA(hindI) (22) bhUgoLa-bhama-bhaMjanI (saMskRta) (23) anveniyara (aMgrejI) (24) hoTa adharsa (aMgrejI) (25) Dajhadha artha riyalI roTeTa? (aMgrejI) (26) arivyu opha dha artha-zepa (aMgrejI) (27) vijJAnavAda vimarza (saMskRta) (28) ApaNI sAcI bhUgoLa (gujarAtI, hindI, aMgrejI) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 2 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda paMnyAsa gurudevazrI abhayasAgarajI mahArAjAnA paTTadhara ziSya pUjya AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAja sAhebanAM AzIrvacana devAdhideva paramAtmA sadA putsu ke cAra bnanu pojha dvArA klama) vizvanAM tattvone khaLatAthI tatAvyA che jemAM kavyALu yoA namA stonuM kUkha che. pukhta thAyaOM pRthvIo] kopa nI hoya. 3. khIlathAna maka upay pu Sa temA nAkhatA pha paDe che. pokArI gurue vicAryuM ke jAta. ama sarva mAna patI jaoN taoN pachI AtmA varSana+ phUnya pApa vinI zrRMdhASI loko bhRSTa parpho khAtA~taracita dravyAnuyoga rUpo ja lIdhuM. jJaxhyuM je bhI e Adhunika vijJAna to DaoN. khAsa karI khA khorI prAmAM varanI sAmyatAne paDakArI nA viSayamAM aneka puoza 1ryA. aneka bhAdAmAM pustakaoN gu+-AItta karyA nAnA vidvAnonI kAyaeN kaI mAM tathA malano yojyA nA Adhunika mAnyatA nuM mULa mudde tapAsatIvana tA keTalA loTa ane tattvadete. samyagadarzananI bhUjAne vidhdhanAM khUNekhUla jana mAnata navA pha te mATe AnadAjanI dhagAthA mA jo stavanI manA karI jemAM pRSNa grUpa caDuM na vAstavi purIkala puo kArA nAbhita karI zakAya A mATe vijJAna Mbana mAM nAvalI nAmI tUzIla rIlsa lAza lo volapta= pukhta kaoN tAponApa nAqavyAnuyoga nAM purjAtA dhRbhu mahAvIne jhiAtuM to admA kuda 34 jA nijhama prasAda nAmanAM nA janAlapanuM nirmANa kha( #za nAjendrapAda nA puNA navAra prAtaM - tenuM'+-lAnTsana lAkAranuM maMdira guruvAre liMnana icchA mujaba te huM kuMtAM dAdA AdAnanI vATyutimAjInuM pojana paNa mAthuM nAkA lipzana" nApA jUthoLa" pustana haiM, bhA 107 sArI lona mAnyatA prApta karyA bAda prapti patrakAra ane tA viSayanAM jANakArI japavonA kA Ajaina bhUzmananuM ratna yu vijJAna pustaka ja nAM puramAM na tenA cimana saMge khAnaMdanI anubhUti sudhImAM nA sura tattvapUrNa pustaka no rUma amArA mo dana rAI ane vaMza vadhATM tethI de. hatuM, kahI kAya sAthe kUjyapAda zurudevanAM maMgala kAmanA naone, jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 3 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH / A pustakanA sahayogI karIe anumodanA manabharI pAvana girirAjanA mahA abhiSeka sAthe jIvanabhara dAna dharmanI gaMgA vahevaDAvI jinazAsananI prabhAvanA sAthe potAnA kuLane ujjavaLa banAvyuM che tevA sva. zeThazrI zAMticaMda bAlubhAI jhaverI suzrAvikA nalinIbahena zAMticaMda jhaverI jeo zrIe potAnAM amUlya varSo jaMbudvIpa saMsthAne arpaNa karI saMsthAne potAnI banAvI hatI tevA sva. zeThazrI vasaMtalAla uttamacaMda vaidha (UMjhA) sva. zrI vimalAgaurI vasaMtalAla vaidha (UMjhA) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 4 For Private Personal Use Only 6 www.jaine||brary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTI maMDaLanuM nivedana prastAvanA prakaraNa 1 prakaraNa 2 prakaraNa : 3 prakaraNaH 4 prakaraNa 5 prakaraNa 6 prakaraNa 7 prakaraNaH8 prakaraNaH 9 prakaraNaH 10 prakaraNaH11 anukramaNikA vibhAga-1: pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI pRthvI goLa hovAnI koi sAbitI vijJAnIo pAse nathI . pRthvI goLa nathI paNa sapATa che evuM puravAra karatA prayogo divasa-rAta ane ziyALo unALo zA kAraNe thAya che? pRthvIne dA jevI goLa darzAvavA mATe ApavAmAM AvatI sAbitIonuM vizleSaNa pRthvI gatimAna nathI paNa sthira che . pRthvIthI sUryanuM aMtara keTaluM? sUrya-candragrahaNa ane bharatI-oTanuM kAraNa . vartamAna pRthvInI laMbAI-pahoLAI keTalI che?. tArAonuM aMtara mApavAnI kAtipurNa paddhatio, uttara dhruvano rahasyamaya pradeza .. amerikAnI 'phleTa artha sosAyaTI" paNa pRthvIne sapATa mAne che ! . vibhAga-2: avakAzayAtrA ane candrayAtrAnI bhrAmaka vAto amerikAnA avArI kAryakramano prayAsa . epolo yAnanI aparaMpAra samasyAo . . avakAza pravAsa bAbatamAM pachAta 'nAsA' . . . epolo dhAna caMdra upara gayuM ja nahotuM. epolonI banAvaTI caMdrayAtrAnA purAvAo. prakaraNaH 12 prakaraNa : 13 prakaraNa : 14 prakaraNa: 15 prakaraNa : 16 prakaraNaH 17 prakaraNaH 18 prakaraNa : 19 bhAratanI caMdrayAtrA paNa bhrAmaka che. bhAratano avakAzI kAryakrama . . prakaraNaH 20 prakaraNaH 21 duniyAnA dezonI bhrAmaka caMdrayAtrAo . rAlpha renenuM dastAvejI pustakaH nAsA mUnDa amerikA caMdrayAtrAnI pokaLatA kholanI ghaTanA. . jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 5 . * 9 15 30 38 42 pa 60 64 70 72 76 7. 3 91 SCh 99 106 110 127 131 134 144 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 prakaraNaH 23 prakaraNaH 24 prakaraNa 25 prakaraNaH 26 prakaraNaH 27 prakaraNaH 28 prakaraNa : 2 prakaraNa:30 prakaraNa : 31 prakaraNa 32 prakaraNa 33 prakaraNa 34 prakaraNa 35 prakaraNa : 36 prakaraNa : 37 vibhAga-3: jaina zAstro mujaba vizvanuM sAcuM svarUpa vartamAna duniyAnuM svarUpa meru parvatanuM svarUpa mahAvideha kSetranuM varNana . bharata kSetranu varNana . bharata cakravartInI cha khaMDanI vijayayAtrA . zrI aSTApadajI mahAtIrthanuM sthAna . . bharata kSetranI bhUgoLa . jaMbudrIpanI bhUgoLa . aDhI dvIpanI bhUgoLa asaMkhya dvIpasamudronI bhUgoLa . avakAzI padArthonuM sAcuM svarUpa . . duniyAnA tamAma dharmo pRthvIne sthira ane sapATa mAne che 14 rAjalokanuM varNana . . kALanI gaNatarI aMtaranI gaNatarI . 12 ArAnuM svarUpa. vibhAga-4 pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI : 101 purAvAo pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI : 101 purAvAo. opana buka ekajhAmanuM praznapatra . jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 6 . + 151 155 161 166 173 176 178 180 184 193 196 207 211 215 218 221 225 245 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTImaMDaLanuM nivedana jaina zAstronAM satyonuM jatana karavAno prazaMsanIya purUSArtha jaina dharma anAdi kALathI pravartIrahyo che ane anaMta kALa sudhI A pRthvI upara rahIne anaMtA AtmAonA mokSamAM nimitta banavAno che. jaina zAstromAM jagatanuM svarUpa, bhUgoLa, khagoLa, sUrya-caMdra, graho, nakSatro, tArAo, dvIpo, samudra, svarga, narka, pAtALaloka vagere bAbatamAM pAyAnI nakkara hakIkato ApelI che, je vaijJAnika ane tarkabaddha che. A vizvanuM ane temAM vyApta padArthonuM je kharuM svarUpa che, tenuM varNana karatAM zAstrone jaina dharmamAM dravyAnuyoga tarIke oLakhavAmAM Ave che. A dravyonA guNonI sUkSma gaNatarIone gaNitAnuyoga kahevAmAM Ave che. A dravyone pArakhIne mokSa meLavavAno je purUSArtha karavAmAM Ave tene caraNakaraNAnuyoga kahevAmAM Ave che. jeo caraNakaraNAnuyogane sAdhIne mokSagAmI banyA che, tevA AtmAonI kathAne dharmakathAnuyoga kahevAmAM Ave che. dharmanA sanAtana siddhAMto dravyAnuyoganA AdhAre ghaDAtA hoya che. caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyogano uddeza Akhare to dravyAnuyogane puSTa karavAno hoya che. A kAraNe ja kALanA vItavA sAthe caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyogamAM parivartana Ave che; paNa dravyAnuyoganI ekavAkyatA badalAtA kALa sAthe paNa TakI AvI che. Adhunika vijJAnanI keTalIka mAnyatAone kAraNe jaina dharmanA dravyAnuyoganA pAyA upara ja prahAra thayo che. AjanuM vijJAna jaina dharmanA dravyAnuyogamAM varNaveluM bhUgoLa ane khagoLa ja amAnya kare che. tene kAraNe jaina dharmamAM je svarga, narka, mahAvideha kSetranI vAto che, tenI sAme savAlo upasthita karavAmAM AvyA che. Adhunika vijJAnane ane bhUgoLane jo sAcA mAnavAmAM Ave to svarga ane narkanuM astitva ja kAlpanika puravAra thAya che. jo svarga, narka ane mokSa jevI vastuo ja na hoya to dharma karavAnI koi mahattA ja rahetI nathI. AjanuM Adhunika zikSaNa lenArA jaino paNa Adhunika bhUgoLanI vAto sAcI mAnIne pRthvIne daDA jevI goLa ane pharatI mAnavA lAgyA hatA. tene kAraNe temane dharmazAstromAM je svarga, narka, mokSa vagere vAto varNavavAmAM AvI hatI temAM avizvAsa pedA thayo ane teo dharmathI vimukha thavA lAgyA hatA. jyAre jaina dharmanA prakhara vidvAna ane gurudeva paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAnA dhyAnamAM A vAta AvI tyAre temaNe Adhunika bhUgoLa ane khagoLano vizada abhyAsa karyo ane temAM rahelI aneka visaMgatatAo tarkabaddha rIte zodhI kADhI. Adhunika bhUgoLanI keTalIya kapoLakalpita vAtone jAhera karavA ane jaina bhUgoLanI vaijJAnikatA puravAra karavA temaNe aneka graMtho lakhyA ane A viSayanA niSNAto sAthe lAMbo patravyavahAra karyo. i.sa. 1969mAM amerikAe epolo yAnane caMdra upara mokalavAnuM jUThANuM vahetuM karyuM tyAre pUjya gurudeve 'nAsA' sAthe patravyavahAra karIne epolo yAna caMdra upara gayuM hovAnA nakkara purAvA rajU karavAno paDakAra karyo. 'nAsA'nA vijJAnIo koi purAvA rajU karI zakyA nahIM.jaina bhUgoLanI vAtone prekTikala moDelo ane prayogonA mAdhyamathI samajAvavA mATe pUjya gurudeva paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAnI preraNAthI pAlItANAmAM zrI jaMbudrIpanuM nirmANa karavAmAM AvyuM. pUjya gurudeva abhayasAgarajI mahArAjAe pRthvInA kharAM svarUpa ane amerikAnI caMdrayAtrA bAbatamAM je pustako lakhyAM tenuM aMgrejImAM paNa bhASAMtara thayuM ane te pustako amerikA pahoMcI gayAM. amerikAmAM 'phleTa artha sosAyaTI'nAmanI saMsthA kAryarata che, jeo pRthvIne daDA jevI goLa nahIM paNa sapATa mAne che. A saMsthAnA adhyakSa cArlsa jahonasana paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAnuM sAhitya vAMcIne atyaMta prabhAvita thai gayA. temaNe potAnI saMsthAnuM 'phleTa artha nyUjha' nAmanuM sAmAyika pUjya gurudevane mokalI ApyuM. cArlsa jahonasane pUjya gurudeva paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAne 'phleTa artha sosAyaTI'nA mAnada sabhya banAvyA ane temane amerikA AvavA uSmAbharyuM AmaMtraNa pAThavyuM. pUjya gurudeve jaina sAdhunI maryAdAono khyAla ApatAM cArlsa jahonasanane bhArata AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM. cArlsa jahonasane bhAratanI saMskRtinA vakhANa lakhatAM A AmaMtraNa svIkAryuM paNa teo bhArata AvI zakyA nahIM. paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAnA bhUgoLa ane khagoLanA agAdha jJAnathI prabhAvita thai dezavidezanI saMsthAo dvArA temane mAnada DigrIo enAyata karavAmAM AvI. A DigrIomAM voziMgTananI nezanala jyogrophika sosAyaTI, dilhInuM ola inDiyA sAyansa risarca esosiyezana, haidarAbAdanI Dekkana insTiTayUTa opha jyogrophI, amadAvAdanI objharveTarI opha gujarAta vagere saMsthAo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 7 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA enAyata DigrIono samAveza thAya che. nAsA' saMsthA dvArA pUjya gurudevanI navAjeza "bhAratIya vijJAnI' tarIke karavAmAM AvI hatI. pUjya gurudeva paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjA jyAre pRthvI goLa hovAnI Adhunika mAnyatAne paDakAravA lAgyA tyAre zraddhALu zrAvako ane jijJAsu vijJAnIo paNa temane prazna karavA lAgyA ke "jo pRthvI goLa nathI ane pharatI nathI to divasarAta zI rIte thAya che? to RtuonuM cakra kevI rIte samajAvI zakAya? bhArata ane amerikA vacce samayanuM aMtara kema saMbhave? uttara dhruva upara cha mahinAno divasa ane cha mahinAnI rAtri kevI rIte thai zake? pRthvI jo daDA jevI goLa nathI to kevI che? teno vAstavika AkAra kevo che?" A badhA ja savAlonA javAba ApavA pUjya gurudevanA mArgadarzanathI I.sa. 1966mAM kapaDavaMja khAte mATImAMthI jaMbudvIpanuM 10 iMcanuM moDela banAvavAmAM AvyuM. jemAM sUrya-caMdra vagerene meru parvatanI AsapAsa pharatA darzAvavAmAM AvyA. A moDelane joine jaina zreSThIo eTalA badhA prabhAvita thayA ke temaNe pUjya gurudeva samakSa A prakAranuM moDela pAlItANAnI taLeTImAM moTA svarUpe banAvavAnI vinaMtI karI, jeno lAbha zrI zatruMjayanI yAtrA karavA AvatA lAkho jaino laI zake. A vicAramAMthI jaMbudvIpa'no janma thayo. jaMbudvIpa saMsthAno AraMbha thayo tenA thoDA ja samayamAM I.sa. 1987 mAM uMjhA mukAme tenA preraNAdAtA paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAno kALadharma thayo. teozrInuM adhUruM kArya kevI rIte pUrNa thaze tenI ciMtA amane gherI vaLI. paraMtu amArA sadbhAgye pUjya gurudeva abhayasAgarajI mahArAjanuM adhUruM kArya temanA vidvAna, kRpApAtra ane zAsanaprabhAvaka ziSyaratna AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjAe bhAre sUjha ane kunehapUrvaka AgaLa dhapAvyuM. sva. pUjya abhayasAgarajI mahArAjAne paNa potAnA paTTadhara vidvAna ziSyaratna AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjA upara pUrNa vizvAsa hato. kyAreka teo kahetA ke "jaMbudvIpanuM adhUruM kArya azokasAgara pUruM karaze." AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjAe paNa anya kAryone gauNa banAvI potAnI tamAma zakti jaMbudvIpa'nA vikAsa pAchaLa kendrIta karI che. AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjAnA upadeza ane mArgadarzanathI 'jaMbudvIpa'mAM bhavya vijJAnabhavana ane vedhazALAnI racanA karavAmAM AvI che. vijJAnabhavanamAM vIjaLI vaDe cAlatAM sUrya-caMdra-graha-nakSatra-tArA bhramaNagati yaMtranI paNa racanA karavAmAM AvI che. A yaMtrane kAraNe divasa-rAta kevI rIte thAya che teo ane caMdranI kaLAono paNa sacoTa khyAla Ave che. pUjya AcArya azokasAgarasUrijI mahArAjAnI preraNAthI 'ApaNI sAcI bhUgoLa' nAmanuM pustaka gujarAtI, hindI ane aMgrejI bhASAomAM pragaTa karavAmAM AvyuM che. A pustakanA AdhAre 'hamArA saccA bhUgola' nAmanI philma banAvavAmAM AvI che, je vijJAnabhavanamAM niyamita pradarzita karavAmAM Ave che. A philmanI hajAro sIDIo paNa atyAra sudhImAM vecAI gaI che. pUjya AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjanI preraNAthI 'jaMbudvIpa' mAsikanuM prakAzana paNa varSo sudhI karavAmAM AvyuM hatuM, jemAM anekavidha mAhitI pIrasavAmAM AvatI hatI. A uparAMta jaina bhUgoLa bAbatamAM aneka seminAro ane zibironAM Ayojana paNa karavAmAM Ave che, jemAM paMnyAsazrI saumyacaMdrasAgarajI mahArAjanI gurubhakti anumodanIya che. AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjAnI preraNAthI temanA mArgadarzana heThaLa jaina bhUgoLa ane Adhunika bhUgoLano tulanAtmaka abhyAsa karIne eka vistRta graMtha taiyAra karavAnuM kArya prasiddha jaina patrakAra zrI saMjaya vorAne soMpavAmAM AvyuM hatuM. zrI saMjaya vorA sAyansanA grejyueTa hovA uparAMta jaina bhUgoLanA paNa UMDA abhyAsI che. gujarAta samAcAramAM 'supArdha mahetA'nA upanAme pragaTa thatI temanI lokapriya kolamamAM paNa teo amerikAnI ane bhAratanI bhrAmaka caMdrayAtrA bAbatamAM prakAza pADyA kare che. zrI saMjaya vorAe eka varSanA saMzodhana ane jahematanA aMte A pustaka taiyAra karyuM che, jemAM aneka vaijJAnika prayogo, to, AkRtio ane dalIlo dvArA puravAra karavAmAM AvyuM che ke pRthvI vizenI Adhunika vijJAnIonI mAnyatA bhUlabharelI ane atarkabaddha che. A pustakamAM jaina bhUgoLa aMgenI vigatonuM jhINavaTabharyuM vAMcana karIne parimArjana karI ApanArA jaMbudvIpa pAThazALAnA vidvAna paMDitazrI amRtalAla kubaDiyAnI amo hArdika anumodanA karIe chIe. A pustakamAM bhUgoLa ane khagoLa bAbatanI jaina dharmanI mAnyatAonuM paNa saraLa bhASAmAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A pustaka zrI jaina saMghanA caraNomAM rajU karatAM ame AnaMdano anubhava karIe chIe. Adhunika vijJAnamAM aMdhazraddhA dharAvatA sau koI A pustaka vAMcIne jagatanA sAcA svarUpanuM jJAna meLavIne teno upayoga potAnA AtmAnA uddhAra mATe kare tevI bhAvanA bhAvavA sAthe zrI saMjaya vorA potAnI sevA amArI saMsthAne bhaviSyamAM paNa ApatA rahe tevI kAmanA vyakta karI e chIe. likhitaMga, TrasTImaMDaLa, zrI jaMbUDhIpa vijJAna risarca senTara, pAlItANA. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna : 8 For Private & Parsonal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tunI mAMgaNIsamI sadInA madhyabhAgamAM bhAratamAM aMgrejI paddhatie zikSaNa ApatI skUlo ane kolejonI sthApanA thaI ane te sAthe Adhunika paddhatinA bhUgoLa ane khagoLanuM zikSaNa ApaNAM bALakone ApavAnuM zarU karavAmAM AvyuM. A zikSaNamAM evA pATho bhaNAvavAmAM AvatA hatA ke pRthvI daDA jevI goLa che, sUrya karatAM nAnI che ane te potAnI bhramaNakakSAmAM tema ja sUryanI AjubAju paNa phare che. A pAThomAM evuM paNa bhaNAvavAmAM Ave che ke caMdra e pRthvIno upagraha che, te pRthvInI AjubAju phare che ane sUryanA prakAzanuM parAvartana karIne camake che. A ghaTanAonI samajUtI mATe nyUTananI gurutvAkarSaNanI thiyarI paNa vidyArthIone bhaNAvAya che. prastAvanA bhAratamAM lorDa mekolee aMgrejI paddhatinA bhautikavAdI zikSaNano pAyo nAkhyo te agAu ApaNI tamAma pAThazALAomAM vidyArthIone bhaNAvavAmAM AvatuM hatuM ke pRthvI thALI jevI goLa che, sapATa che; ane sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArAo pRthvInI kendramAM AvelA meru parvatanI AjubAju paribhramaNa kare che. AryAvartanA tamAma dharmomAM paNa pRthvI sthira che ane sUrya, caMdra vagere paribhramaNa kare che, evA zAzvata satyanuM varNana karavAmAM AvyuM che ane A tarkazuddha satyano samagra AryAvartanI prajAe buddhipUrvaka svIkAra paNa karyo hato. A mujaba ja ApaNA dezamAM bhUgoLa-khagoLanuM zikSaNa apAtuM hatuM. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna paMdaramI sadInA yuropamAM paNa pRthvI sthira che, sapATa che ane sUrya, caMdra, graho, nakSatro, tArAo vagere pRthvInI AjubAju phare che, evI ja mAnyatA pracalita hatI ane teno sArvatrika svIkAra paNa karavAmAM Avyo hato. koI paNa jAtanA vaijJAnika AdhAra ke purAvA vinA nikolasa koparanikasa, johAnisa kepalara ane geliliyoe jyAre pRthvI daDA jevI goLa che ane te sUryanI AjubAju phare che evI kapoLakalpita mAnyatAno pracAra karavA mAMDyo tyAre khristI dharmaguruoe ane sAmAnya prajAe paNa teno virodha karyo hato ane te mAnyatAno svIkAra karavAno inakAra karI dIdho hato. ekane eka jUThANAMno vAraMvAra pracAra karavAmAM Ave che tyAre prajA tene satya mAnI le che e nyAye ogaNIsamI sadImAM yuropanI bahumatI prajA paNa mAnavA lAgI hatI ke pRthvI daDA jevI goLa che, sUrya karatAM aneka gaNI nAnI che, te potAnI dharI upara phare che ane sUryanI AjubAju paNa paribhramaNa kare che. bhAratamAM rahelA briTiza zAsakoe IsunI ogaNIsamI sadImAM jyAre bhAratIya prajAne aMgrejI paddhatinI keLavaNI ApavAno prAraMbha karyo tyAre Adhunika bhUgoLa-khagoLanI A khoTI mAnyatAo bhAratanA vidyArthIonA mAthe ThokI besADavAmAM AvI hatI. ogaNIsamI sadInuM bhArata lagabhaga saMpUrNapaNe aMgrejonI gulAmIno svIkAra karI cUkyuM hatuM. IsTa InDiyA kaMpanIne I.sa. 1857no baLavo DAmavAmAM saphaLatA maLI gaI hatI. I.sa. 1857nA baLavA pachI bhAratane briTiza saMsadanA sIdhA aMkuza heThaLa ANavAmAM AvyuM hatuM. prajAne mAnasika rIte paNa gulAma banAvavA mATe bhAratabharamAM aMgrejI paratanuM Adhunika zikSaNa ApatI saMsthAono prAraMbha karavAmAM Avyo hato. e samaye zuddha bhAratIya paddhatie zikSaNa ApatI pAThazALAo, nItizALAo ane gurukuLo mRtaprAyaH avasthAmAM mukavAmAM AvelI hatI. bhAratIya prajAno aMtarAtmA jANe ke mUrajhAI gaSo hato. A paristhitimAM aMgrejI keLavaNI ApatI zALAomAM ApaNAM saMtAnone jyAre ema zIkhavavAmAM AvyuM ke pRthvI daDA jevI goLa che, sUrya karatAM nAnI che, te potAnI dharI upara phare che ane sUryanI AbAju paNa parikSaNa kare che, tyAre tene koI paNa jAtanA virodha vagara svIkArI hovAmAM AvyuM hatuM. yuropamAM dharmaguru va taraphathI A mAnyatAno je jhanUnathI pratikAra karavAmAM Avyo tevuM ogaNIsamI sadInA bhAratamAM banyuM hoya evuM ItihAsamAM noMdhAyuM nathI. tenuM kAraNa e hatuM ke bhAratanI prajA mAnasika rIte aMgrejonI gulAma thaI gaI hatI ane aMgrejI keLavaNI mATe temano moha vadhI rahyo hato. Aje paNa A paristhitimAM jarA paNa parivartana AvyuM nathI. AjanI skUlomAM ane kolejomAM bhaNatA vidyArthIone zuddha bhAratIya paddhatinA bhUgoLa ane khagoLanA jJAnathI saMpUrNapaNe vaMcita rAkhavAmAM Ave che jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * ha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane yuropanA dezomAMthI AyAta karavAmAM AveluM avaijJAnika, tarkahIna, thayo? A dhaDAkA mATe kyAM paribaLo javAbadAra hatAM? A paribaLo koNe pedA puravAra na thayeluM khoTuM jJAna pIrasavAmAM Ave che. AjanI zALAo ane karyA? dhaDAkA mATenI UrjA kyAMthI AvI? A badhA ja savAlonA koI javAbo kolejomAM bhaNatA karoDo vidyArthIoe koI paNa jAtanA tarkano ke AjanA vijJAnIo pAse nathI. sRSTinA sAcA svarUpa ane tenI utkrAMti vicArazaktino upayoga karyA vinA svIkArI levuM paDe che ke pRthvI daDA jevI bAbatamAM AjanA vijJAnIonI hAlata havAmAM bAcakAM bharavA jevI che. goLa che, sUrya pRthvIthI karoDo mAIla dUra che, pRthvI potAnI dharI upara phare che AjanA vijJAnIonuM jJAna maryAdita che, ajJAna agAdha che. ane sUryanI AjubAju paNa phare che. - vijJAnanA kSetramAM pravartatA ajJAnano ane aMdhAdhUMdhIno koI khyAla AjanA vidyArthIo jo potAnI sAdI samajaNano upayoga kare to AjanA zALA-kolejomAM bhaNatA vidyArthIone ApavAmAM Avyo nathI. paNa teone khyAla Avaze ke pRthvI jo potAnI dharI upara eka kalAkanA temaNe to pRthvI daDA jevI goLa che, te potAnI dharInI AjubAju phare che, te 1,000 mAIlanI gatithI pharI rahI hoya to pRthvI uparanAM manuSyo, sUryanI AjubAju paNa phare che, vagere tarkahIna vAto potAnI buddhino upayoga prANIo, vAhano, vRkSo, nadIo, samudro vagere sthira rahI zake nahIM. pRthvI jo karyA vinA aMdhavizvAsathI svIkArI levAnI hoya che ane te mujaba ja parIkSAmAM goLa-goLa ghUmI rahI hoya to vimAne amerikA javuM na paDe paNa amerikA uttaro lakhavAnA hoya che. A zikSaNa paddhatine kAraNe ApaNA karoDo vimAna pAse AvI jAya. nyUTananA gurutvAkarSaNanA uTapaTAMga niyamono vidyArthIo Adhunika bhUgoLa-khagoLanI kapoLakalpita vAtone satya mAnatA havAlo ApIne A badhI mAnI na zakAya tevI vAto parANe samajAvI devAmAM thaI gayA che. AvI che. have AInasTAIne nyUTananI gurutvAkarSaNanI thiyarIne ja khoTI lorDa mekolee bhAratamAM aMgrejI paddhatinI keLavaNIno pracAra karyo sAbita karI che tyAre A badhI ja samajUtIo chetarAmaNI puravAra thaI jAya che. tenI pAchaLano mukhya uddeza AInasTAIne bhAratanI prajAne tenA dharmo nyUTananI gurutvAkarSaNanI pratyenI zraddhAmAMthI bhraSTa thiyarIne khoTI sAbita karI te karavAno paNa hato. A uddezanI pachI paNa avakAzI padArthonI pUrtimAM Adhunika paddhatinA gati ane paribhramaNa bhUgoLa-khagoLanA zikSaNe bahu samajAvavA mATe nyUTananI ja mahattvanI bhUmikA bhajavI thiyarIno ja AdhAra lIdhA che. AryAvartanA tamAma dharmomAM karavAmAM AjanA vijJAnIonI jaNAvavAmAM AvyuM che ke beImAnI che. teo jo nyUTananI ApaNI pRthvI sthira che ane te thiyarIno tyAga karI de to pRthvI jaMbudvIpanA nAme oLakhAya che. daDA jevI goLa che ane te A jaMbUdvIpanI AjubAju sUryanI AjubAju paribhramaNa lavaNasamudra Avelo che. kare che te thiyarIno koI jaMbUdvIpanA madhyamAM virATa meru vaijJAnika AdhAra ja raheto nathI parvata che, jenI AjubAju sUrya, ane te khoTI puravAra thaI jAya caMdra, graho, nakSatro ane tArAo che. AInasTAInanI thiyarIne phare che. A satyathI taddana sAcI mAnI levAne kAraNe bleka hola, nyUTrona sTAra, biga benga vagere vicitra viparIta zikSaNa zALAomAM ane kolejomAM ApavAmAM Ave che. vaLI A thiyarIo pedA thaI che, jemAM aneka prakAranA gUMcavADAo ane virodhAbhAsa vAto vijJAnanA nAme vidyArthIonA magajamAM ThasAvI devAmAM Ave che. A jovA maLe che. kAraNe Adhunika keLavaNI lenArA lagabhaga tamAma vidyArthIo evuM mAnavA biga benganI eka vicitra thiyarI mujaba ApaNuM vizva satata lAge che ke dharmazAstromAM lakhelI vAto khoTI che ane AjanA vijJAnIo sAcA vistarI rahyuM che ane AkAzagaMgAo ekabIjAthI dUra jaI rahI che. A che. dharmazAstromAM varNavavAmAM AvelA bhUgoLa, khagoLa, gaNita vagerene prakriyAno aMta kyAre ane kevI rIte Avaze teno koI vijJAnI pAse javAba vijJAnanA prabhAvane kAraNe khoTA mAnanAra vidyArthI pachI dharmazAstronI badhI ja nathI. AkAzagaMgAo ekabIjAthI dUra jaI rahI che, evI thiyarI jo sAcI vAto khoTI mAnavA lAge che ane tenI dharmazraddhA ja naSTa thaI jAya che. A rIte mAnIe to evuM paNa mAnavuM paDe ke teo bhUtakALamAM ekabIjAnI khUba najIka keLavaNI dvArA bhAratanI prajAnI dharmazraddhAne naSTa karavAno lorDa mekoleno uddeza hatI ane kadAca eka sAthe hatI. jo vizvanA tamAma AkAzI padArtho sRSTinA siddha thaI gayo che. Adi kALamAM eka sAthe IDAMnA AkAramAM rahelA hatA to teo kevI rIte chUTA AjanA vidyArthIone hajI Izvara, AtmA, puNya, pApa, karma, mokSa paDyA? A mATe evI samajUtI ApavAmAM Ave che ke eka moTo dhaDAko (biga vageremAM zraddhA dharAvatA karavAnuM kArya saheluM che; paNa svarga ane narkanuM astitva, benga) thayo ane AkAzagaMgAo bahAra AvIne eka bIjAthI dUra javA mAMDI. pRthvInuM sAcuM svarUpa, vizvanuM sAcuM svarUpa, sUrya-caMdra-graho-nakSatro-tArAo ahIM prazna e thaze ke A dhaDAko zA mATe thayo? Avo dhaDAko pahelAM kema nahoto AdinI gati vagerenI dharmazAstromAM lakhelI vAto sAcI che evuM samajAvavuM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 10 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cho?" khUba agharuM che. AjanA vidyArthIo vijJAnanA eTalA badhA prabhAvamAM che ke A vidyArthIo bhaNI rahyA che. AnA kAraNamAM ApaNane zIkhavADavAmAM AvyuM che dareka vAto mATe teo tarko ane purAvAo mAMge che. navAInI vAta e che ke ke jyAre mAtra jahAjanI cImanI dekhAya che te vakhate pRthvInI goLAI ADe Adhunika bhUgoLa-khagoLanI vAto svIkAravA mATe teo koI tarko ke purAvAo AvatI hovAthI jahAjano nIceno bAkIno bhAgadekhAto nathI. pachI jema jema mAMgatA nathI. sTImara te goLAIne oLaMgIne najIka AvatI jaze tema tema pRthvInI vidvAna ane tejasvI jaina munizrI abhayasAgarajI mahArAjA I.sa. goLAIthI DhaMkAI gayelA bhAgo dekhAtA jaze. chevaTe jahAja saMpUrNa goLAIne 1954nI sAlamAM nAgapura zaheramAM comAsuM gALI rahyA hatA tyAre banelI oLaMgI najIka Avaze tyAre saMpUrNa jahAja ApaNane dekhAze. eka ghaTanAe munizrIne vicalita karI nAkhyA. A mATe ApaNane zIkhavavAmAM Ave che ke ATha kilomITaranA eka divasa nAgapuranI kolejanA saMcAlakoe khUba ja Agraha aMtare 1.47 mITaranI goLAI naDe, 10 kilomITare 2.16 mITaranI karIne munizrI abhayasAgarajIne potAnA kempasamAM bolAvyA ane temanuM goLAI ane 100 kilomITare 195 mITara=633.75 phuTanI goLAI pravacana goThavyuM. munizrIe potAnA pravacanamAM jaNAvyuM ke "puNya karavAthI naDatI hovAthI dUra rahelI sTImara goLAIne kAraNe AkhI dekhAtI nathI. A rIte svargamAM javAya ane pApa karavAthI narkamAM javAya." A vAta sAMbhaLI eka samudramAM dUra jatI hoya evI sTImarane joIe to prathama nIceno bhAga DhaMkAze. kolejiyana Ubho thaI gayo. tenA hAthamAM pachI jema jema sTImara dUra jatI jaze tema tema pRthvIno goLo hato. kolejiyane munizrIne pUchyuM sTImarano uparano bhAga DhaMkAto jaze ane chevaTe ke"Apa kaho cho ke puNya karavAthI svargamAM javAya mAtra cImanI sivAyano bhAga dekhAto baMdha thaI ane pApa karavAthI narkamAM javAya! A pRthvIno :vA daLa - TAM jaze ane tenAthI paNa dUra jatAM saMpUrNa sTImara goLo juo. temAM kyAMya svarga ane narka dekhAya pRthvInI goLAInI ADamAM cAlI javAthI che? amArA vijJAnIoe pRthvInI aneka vAra dekhAtI baMdha thaI jaze. pradakSiNA karI che. temane kyAMya svarga ke narka jovA pRthvI goLa hovAnA je aneka kAraNo maLyA nathI. to pachI zA mATe svarga ane narkanI ApaNane zIkhavavAmAM Ave che temAM A eka ja khoTI vAto karI mAnavajAtamAM bhaya pedA karI rahyA kAraNa evuM che ke jene ApaNe samudra kinAre jaI dUrabIna dvArA cakAsI zakIe. munizrI kolejiyana yuvAnanI A dalIlathI abhayasAgarajI mahArAjAe muMbaI tathA munizrI abhayasAgarajI ekadama coMkI gayA. bhAvanagaranA samudra kinAre A puravAnI sArAmAM temane khyAla Avyo ke dharmagraMthomAM je bhUgoLa sArA, zaktizALI dUrabIna dvArA cakAsaNI karI ane khagoLanI vAto lakhI che tene vaijJAnika Dhabe to dUrathI ApaNe jene cImanI mAnatA hatA te navI peDhIne samajAvavAmAM nahIM Ave to teone cImanI mAtra na dekhAtA AkhI sTImara spaSTa joI dharmamAM zraddhA pedA nahIM thAya. munizrIe A zakAI. pachI A dRzya aneka prophesaro, yuvAno dizAmAM kArya karavAno saMkalpa karyo. vagerene paNa batAvyuM. tenA phoTAo levaDAvI te | munizrI abhayasAgarajI jaina paNa batAvyA ane sau Azcaryacakti thayA. jo AgamonA prakhara vidvAna hovA uparAMta atyaMta pRthvInI goLAInA kAraNe sTImara DhaMkAtI hoya to tejasvI buddhinA paNa svAmI hatA. jaina AgamomAM bharata kSetra, jaMbudvIpa, 14 dUrabInanI tAkAta nathI ke te goLAIne sapATa karI de. A to so kilomITara dUra rAjaloka, sUrya, caMdra AdinI je sUkSmAtisUkSma vigato Ave che, teno rahelI sTImara paNa uparathI nIce sudhI saMpUrNa spaSTa joI zakAya che. sAMgopAMga abhyAsa temaNe karyo ja hato. have Adhunika bhUgoLa-khagoLanA munizrI abhayasAgarajI mahArAjA pRthvInA AkAra ane paribhramaNa graMtho maMgAvI temaNe teno abhyAsa karavA mAMDyo ane tenI vicitra aMgenI Adhunika mAnyatAono abhyAsa karI rahyA hatA tyAM ja amerikAe mAnyatAonA mULamAM UMDA UtaravA lAgyA. A saMzodhana karavA temaNe deza- jAhera karyuM ke tenuM epolo yAna caMdra upara pahoMcI gayuM che ane be videzanA vijJAnIo temaja "nAsA' ane tAsa' jevI saMsthAo sAthe avakAzayAtrIo caMdranI dharatI uparanA khaDako laIne pRthvI upara pAchA pharyA che. patravyavahAro karyA ane yunivarsiTInA kulapatio sAthe paNa beThako yojI. A amerikAe caMdra upara epolo yAna mokalavAno je dAvo karyo hato te pRthvI daDA badhA abhyAsa pachI temaNe evuM tAraNa kADhayuM ke dharmazAstronI vAto 100 TakA jevI goLa che, te sUryanI AjubAju phare che ane caMdra pRthvInI AjubAju phare sAcI ane vaijJAnika che. che, evI thiyarIne AdhAre karyo hato. amerikAe caMdra upara avakAzayAna AjanI zALAomAM pRthvI goLa daDA jevI che te samajAvavA sauthI mokalyAnI vAta jo sAcI puravAra thaI jAya to Adhunika bhUgoLanI badhI vAto pahelo purAvo ApaNane zIkhavavAmAM Ave che ke samudramAM dUrathI jahAja AvatuM paNa sAcI puravAra thaI jatI hatI. hoya to prathama tenI Toca-cImanI dekhAze. pachI jema jema te jahAja najIka epolo yAnanI caMdrayAtrA vize vividha akhabAromAM je jhINI AvatuM jaze tema tema tenI nIcenA bhAgo dekhAtA jaze ane najIka Avaze tyAre jhINI vAto pragaTa thaI hatI teno sUkSma buddhithI abhyAsa karIne tene tarkanI jahAja AkhuM dekhAze. ApaNe sau A rIte zALAmAM bhaNyA chIe ane hajI phUTapaTTIthI tapAsatAM munizrI abhayasAgarajI mahArAjA evA tAraNa upara jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 11 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyA hatA ke amerikAe caMdra upara epolo yAna mokalyuM hovAnI vAta khoTI samaja prApta karavA lAgyA. A rIte navI peDhIne vaijJAnika rIte prAcIna che ane duniyAne gumarAha karavA mATe amerikA A jUThI vAtano pracAra karI rahyuM bhUgoLa-khagoLamAM vizvAsa letA karavAno munizrIno uddeza saphaLa thayo. che. I.sa. 1969nI sAlamAM epolo yAna caMdra upara UtaryuM hovAno I.sa. 1987mAM paMnyAsazrI abhayasAgarajI mahArAjAno amerikAe dAvo karyo te pachI munizrI abhayasAgarajI mahArAjAe nAsA' svargavAsa thayo te pachI temanA vidvAna ane zAsanaprabhAvaka ziSyaratna tathA 'tAsa' jevI saMsthAo sAthe patravyavahAra karIne AtmavizvAsathI jAhera - AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjAe temanuM kArya AgaLa dhapAvyuM. karyuM hatuM ke A vAta tadana banAvaTI che. munizrI abhayasAgarajInI A vAta AcAryazrI azokasAgarasUrijInA mArgadarzana heThaLa jaMbUdvIpa saMkulanAM aneka bhAratanAM aneka akhabAromAM paNa prasiddha thaI hatI paNa moTA bhAganA vAcako adhUrAM kAryo pUrAM karavAmAM AvyAM ane navI yojanAo sAkAra thatI gaI. tene sAcI mAnavA taiyAra nahotA. TUMka samayamAM amerikAnA rokeTa vijJAnI bila jaMbUdvIpa vijJAna risarca kendra taraphathI aneka moDelo uparAMta pustako dvArA paNa kesiMge "vI nevara venTa Tu mUna" nAmanuM dastAvejI pustaka lakhIne purAvA sAthe jaina bhUgoLa-khagoLanI vaijJAnika Dhabe samajUtI ApI navI peDhInI dharmazraddhAne sAbita karI ApyuM ke epolo yAna caMdra upara gayuM che e vAta paddhatisara majabUta banAvavAnI dizAmAM prazasta puruSArtha karavAmAM AvI rahyo che. phelAvavAmAM AveluM jUThANuM hatuM. tyAra pachI to amerikAnI caMdrayAtrAne jUThI prastuta pustaka paNa A dizAmAM eka nAnakaDuM paNa mahattvanuM kadama puravAra karatAM aneka pustako pragaTa thayAM che ane philmo banI che. Aje che. pUjya AcAryazrI azokasAgarasUrijI mahArAjAnI preraNA ane amerikAnI karoDonI vasati evuM mAnatI thaI gaI che ke caMdrayAtrAnI vAta eka mArgadarzananA baLathI mane A pustaka lakhavAnuM saubhAgya maLyuM teno mane AnaMda moTuM jUThANuM hatI. che. A pustakamAM atyaMta vizadapaNe Adhunika bhUgoLa-khagoLanI epolonI caMdrayAtrAnA prakaraNa pachI munizrI abhayasAgarajIne mAnyatAonA pAyAmAM jaIne tenuM khaMDana karavAmAM AvyuM che ane jaina lAgyuM ke jyAM sudhI jaina dharmamAM AgamomAM ApaNA vizvanuM je bhUgoLa ane khagoLanI je satya sAcuM svarUpa darzAvavAmAM AvyuM che hakIkato tarkabaddha rIte rajU karavAmAM tenuM saraLa bhASAmAM, AkRtio AvI che tene nakazAo, yaMtro, ane cArTI sAthe nirUpaNa karavAmAM moDelo ane cArTI dvArA vaijJAnika AvyuM che. A pustakane opana Dhabe samajAvavAmAM nahIM Ave tyAM mAInDathI vAMcanAra koI paNa sudhI Adhunika vijJAnathI vyakti Adhunika bhUgoLaaMjAyelI prajA tene samajI nahIM khagoLanI bhrAmaka mAnyatAomAMthI zake. A vicAramAMthI zAzvatA bahAra Avaze ane satyanI girirAja zrI zatruMjaya mahAtIrthanI dizAmAM AgaLa dhapaze tevo mane taLeTImAM jaMbUdvIpanI yojanAno vizvAsa che. prAraMbha thayo . meM nizrI Aje skUlo ane kolejomAM abhayasAgarajI e potAnA Adhunika avaijJAnika bhUgoLaAgamonA tema ja Adhunika khagoLano abhyAsa karatAM pratyeka bhUgoLa-khagoLanA jJAnano vidyArthI sudhI A pustaka upayoga karIne jaMbUdvIpanuM eka vizALa triparimANI moDela taiyAra karAvaDAvyuM. pahoMcADavAmAM Ave ane tene A pustakano abhyAsa karavAnI preraNA karavAmAM A moDelamAM jaMbUdvIpanI madhyamAM eka lAkha yojana UMco meru parvata skela Ave to teo cokkasapaNe A khoTI mAnyatAnA sakaMjAmAMthI bahAra AvI mujaba taiyAra karAvavAmAM Avyo. A meru parvatanI AjubAju sUrya, caMdra, graho, jaze. A dizAmAM yogya puruSArtha karavA dareka dharmapremI AtmAone mArI nakSatro ane tArAone yaMtronI madadathI pharatAM darzAvavAmAM AvyA. jaMbUdvIpamAM bhalAmaNa che. paNa sAta khaMDo ane cha varSadhara parvato skela mujaba banAvavAmAM AvyA. A -saMjaya vorA moDelano abhyAsa karanArane pRthvInA sAcA svarUpano sahelAIthI khyAla AvI valasADa, jJAnapaMcamI, vi.saM. 2067, jato hato. A uparAMta vizvanuM sAcuM svarUpa samajAvavA mATe 14 rAjalokanuM thrI DAyamenzanala moDela paNa taiyAra karAvavAmAM AvyuM. jaMbudvIpamAM sUrya-caMdranI gati, divasarAta kevI rIte thAya che, caMdranI kaLAo zA kAraNe thAya che, vagere viSayonI sAcI samajaNa maLe te mATe jena zAstromAM ApelI mAhitI mujaba yaMtrono upayoga karIne moDelo banAvavAmAM AvyA ane jaMbUdvIpanA vijJAna risarca kendramAM goThavavAmAM AvyA. zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrAe AvatA lAkho yAtriko dara varSe jaMbUdvIpanI mulAkAte AvavA lAgyA ane jaina dharma pramANenA bhUgoLa ane khagoLanI vaijJAnika Dhabe jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 12 LI | Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA karI vibhAga-1 roja nU ii . [ A pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 14 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI goLa hovAnI koi sAbitI vijJAnIo pAse nathI anAdi kALathI duniyAnA tamAma Arya ane anArya dharmo paNa pRthvIne sapATa mAne che. Arya dharmo paikI jaina, bauddha ane vaidika dharmomAM pRthvI thALI jevI goLa ane sapATa hovAnA spaSTa pATho maLe che. khristI dharmanA bAIbala ane islAma dharmanA kurAnamAM paNa pRthvIne sapATa ja gaNavAmAM AvI che. pRthvIne thALI jevI goLa ane sapATa mAnavAmAM koI tArkika athavA vaijJAnika muzkelI nathI. ApaNA svAnubhavathI, nirIkSaNathI, sadIonA pAraMparika jJAnathI ane prayogothI paNa pRthvIne sthira ane sapATa sAbita karI zakAya tema che. tethI viruddha pRthvIne daDA jevI goLa ane pharatI mAnavA erisToTala . mATeno eka paNa pratyakSa purAvo Aja sudhI vijJAnIo ApI zakyA nathI. hakIkatamAM itihAsanA koI tabakke vijJAnIo evuM dharmaguru pAse rahIne khagoLazAstrano abhyAsa karyo hato. yukliDe sAbita karI zakyA nathI ke pRthvI goLa che ane phare che. pRthvI daDA lakhyuM che ke vizvanA kendramAM pRthvI che ane badhA graho pRthvInI jevI goLa che ane phare che e vAta vijJAnanI dRSTie paNa thiyarI che, goLAkAra kakSAmAM pradakSiNA kare che. yukliDa 23 varSanI uMmare hakIkata nathI. grIsanA pATanagara ethensamAM gayA hatA ane tyAM tattvaciMtaka I.sa. pUrve 640mAM grIsamAM thAlIja nAmano dArzanika pleTonA paricayamAM AvyA hatA. pleTo paNa evuM ja mAnatA hatA ke ane khagoLazAstrI thaI gayo. thAlIja ema mAnato hato ke pRthvI pRthvI vizvanA kendramAM che ane sUrya-caMdragraho vagere pRthvInI thALI jevI goLa che ane te pANImAM tarI rahI che. I.sa. pUrve pradakSiNA kare che. IsavI sana pUrve 384mAM grIsanA eka nAnakaDA 585mAM thanArA sUryagrahaNa vize paNa thAlIje saphaLatAthI AgAhI gAmamAM erisToTalano janma thayo hato. teo pleTonA ziSya hatA. karI hatI. A thAlIjanA samakAlIna khagoLazAstrI aneksimeMDara erisToTala paNa mAnatA hatA ke pRthvI sthira che ane te vizvanA paNa pRthvIne goLa ane sapATa mAnatA hatA. IsavI sana pUrve chaThThI kendramAM che. temaNe evo tarka lagAvyo ke AkAzamAM phekelo paththara sadImAM grIsamAM janmelA pAyathAgorasa paNa gaNitazAstrI ane pRthvI upara pAcho Ave che, mATe pRthvI sthira che. A tarka Aje paNa khagoLavid hatA. Aje paNa skUlamAM bhaNatAM bALako gaNitamAM khoTo puravAra thayo nathI. pAyathAgorasano siddhAMta bhaNe che. pAyathAgorasanI evI mAnyatA hatI ke pRthvI daDA jevI goLa che, paNa A mAnyatA teo puravAra karI erisToTalanA kahevA mujaba vizva be prakAranA zakyA nahotA. te samaye grIsanA vicArakone pAyathAgorasanI A goLAothI baneluM che-eka goLAo mAnavIe banAvyA che ane vAta pasaMda na paDI eTale temaNe jIvananA aMtima divasomAM najarakeda bIjA devI che. mAnavIe banAvelA goLAo parivartanazIla che ane rahevuM paDyuM hatuM. temanA ziSyonAM gharo bALI mUkavAmAM AvyAM hatAM. temAM pheraphAra thaI zake che paNa AkAzIya goLAo pavitra che; temAM koI parivartana karI zakAtuM nathI. jyAre erisToTalane pUchavAmAM pleTo ane erisToTala AvatuM ke AkAzanA goLAone koNa calAve che? tyAre teo javAba ApatA ke adRzya AtmAo temane calAve che. pRthvIne sapATa mAnatA hatA erisToTalanI A mAnyatA sRSTinA satyathI khUba ja najIka hatI. IsunI aDhAramI sadI sudhI A mAnyatA kAyama rahI hatI. IsavI sana pUrve 408mAM eziyA mAinoramAM yukliDa erisToTalanA samakAlIna erisTArcasa nAmanA gaNitazAstrI thaI nAmanA gaNitazAstrIno janma thayo hato. temaNe ijiptanA eka gayA. temaNe pahelI vakhata evI mAnyatAno pracAra karyo ke sUrya jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 15 - ra Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvanA kendramAM che ane pRthvI tema ja anya graho tenI AjubAju brahmagupta pRthvIne sapATa pradakSiNA kare che. erisTArcasanI A mAnyatAno koIe svIkAra mAnatA hatA nahoto karyo. IsavI sananI bIjI sadImAM grIsanA ekalekjhAnDiyA varAhamihira pachI zaheramAM kloDiyasa Tolemasa nAmanA khagoLazAstrI thaI gayA, jeo rAjasthAnanA zrImALa zaheramAM TolemInA nAme vadhu jANItA che. TolemIe lakheluM "anamAjesTa' I.sa. 196mAM bahmaguptano nAmanuM pustaka khagoLazAstrano AdhArasthaMbha banI gayuM hatuM. janma thayo hato. temaNe TolemIe paNa erisToTalanI ja vicAradhArAno pracAra karyo ke pRthvI khagoLazAstra bAbatamAM bahmasTa sthira che ane te vizvanA kendramAM che. bhAratamAM jaina Agamo, bauddha siddhAMta ane khaMDakhArUka nAmanA tripiTako ane vedomAM pRthvInuM svarUpa, sUrya-caMdranI gati ane graMthonI racanA karI hatI. A graMthono arabI bhASAmAM paNa anuvAda grahonI pradakSiNA bAbatamAM sacoTa jANakArI ApavAmAM AvI thayo hato. bahmagupta paNa varAhamihiranI jema pRthvIne sthira ane che. jaina Agamo paikI sUryaprajJapti ane caMdraprajJaptimAM to sUrya- vizvanuM kendra mAnatA hatA. I.sa. 1114mAM bhAratamAM caMdranI gati, divasa-rAta, Rtuo, makarasaMkrAMti, karkasaMkrAMti, grahaNa bhAskarAcArya nAmanA khagoLazAstrI ane gaNitazAstrIno janma vagerenI atyaMta sacoTa mAhitI ApavAmAM AvI che. A mAhitI thayo hato. temaNe siddhAMta ziromaNi ane karaNa kutUhala nAmanA AjanA khagoLazAstrIone paNa Azcaryamugdha karI de tevI che. A graMthonI racanA karI hatI. bhAskarAcArya bIjagaNitanA paNa badhA ja dharmo pRthvIne sthira ane vizvanuM kendra mAnatA hatA. niSNAta hatA. bhAratanA prAcIna khagoLazAstrIo paikI AryabhaTTa sivAya koIe pRthvI goLa che evI mAnyatA rajU karI nahotI. A AryabhaTTa pRthvIne goLa mAnatA hatA kAraNe ja avakAzamAM bhAratano je sarvaprathama kRtrima upagraha choDavAmAM Avyo tene 'AryabhaTTa' evuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. bhAratamAM IsunI pAMcamI sadImAM AryabhaTTa nikolasa koparaniksa pRthvI nAmanA khagoLazAstrI thaI pharatI hovAno tukko lagAvyo gayA. temaNe pahelI vakhata evI mAnyatA rajU karI ke pRthvI daDA jevI goLa che paNa IsunI paMdaramI sadI sudhI yuropamAM thaI gayelA tamAma sthira che. AryabhaTTano janma khagoLazAstrIo erisToTalanI ane TolemInI thiyarIne vaLagI I.sa. 476mAM bihAranA rahyA hatA ke pRthvI sapATa che, sthira che ane vizvanuM kendra che. A kusumapura nAmanA gAmamAM thayo mAnyatA khoTI che, evuM kahevAnuM sAhasa paMdaramI sadImAM thayelA hato. temaNe gaNitamAM nikolasa koparaniksa karyuM hatuM. nikolasano janma I.sa. AvatI "pAInI kiMmata 1473mAM polenDamAM thayo hato. koparaniksane 3.1416 batAvI hatI. AjanA gaNitajJo paNa 'pAI'nI kiMmata AkAzanirIkSaNano zokha hato. e mATe teNe potAnA gharanI chata lagabhaga ATalI ja mAne che. AryabhaTTanA samakAlIna varAhamihira upara ja vedhazALA banAvI hatI. hakIkatamAM koparaniksa paNa atyaMta prasiddha khagoLazAstrI ane jyotiSI hatA. teo khagoLazAstrI nahotA paNa gaNitazAstrI hatA. teo ciMtaka ane ujjainanA rahenArA hatA. temaNe bRhatsaMhitA nAmanA jyotiSa dArzanika paNa hatA. temaNe potAnI vedhazALAmAM karelA nirIkSaNanA graMthanI racanA karI hatI. varAhamihira bhAratanA prAcIna dharmonI AdhAre nahIM paNa magajanA taraMgonA AdhAre vicAryuM ke vizvanA mAnyatA mujaba pRthvIne sthira ane sapATa mAnatA hatA. A kendramAM pRthvI nathI paNa sUrya che ane pRthvI sahitanA graho tenI mAnyatA mujaba ja temaNe potAnA graMthamAM sUrya-caMdra-graho-nakSatro pradakSiNA kare che. A mAnyatA mATe tenI pAse koI purAvA nahotA. vagerenuM sacoTa gaNita ApyuM hatuM. erisToTale pRthvI phare che e mAnyatAnuM khaMDana karavA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 16 kAna Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savAla pUchyo hato ke pRthvI jo potAnI dharInI AjubAju pharatI hoya to tenA bhAgo chUTA paDIne pheMkAI kema jatA nathI? erisToTale evo savAla paNa karyo hato ke pRthvI pharatI hoya to AkAzamAM pheMkavAmAM Avelo paththara tenI mULa jagyAe kema pAcho Ave che? A savAlonA koI javAbo be hajAra varSo sudhI koI ApI zakyuM nahotuM. koparanikse A savAlano javAba ApatA kahyuM ke ''pRthvInI sAthe sAthe tenuM vAyumaMDaLa paNa goLagoLa phare che, mATe AkAzamAM pheMkavAmAM Avelo paththara tenA mULa sthAne pAcho phare che.'' pRthvI phare che e tukkAno koI purAvo nahoto ema tenuM vAyumaMDaLa phare che evA tukkAno paNa koI purAvo koparaniksa pAse nahoto. eka khoTI mAnyatAne sAcI puravAra karavA teNe bIjI khoTI mAnyatA AgaLa karI hatI. tenI pAchaLa koI vaijJAnika AdhAra nahoto. A mAnyatA mAtra kalpanA ja hatI. potAnI avejJAnika ane atArkika kalpanAnA AdhAre koparanikse madhyamAM sUrya ane tenI AjubAju bhramaNa karatA grahonuM kalpanAcitra paNa banAvI nAkhyuM. A grahomAM pRthvIne paNa eka graha tarIke darzAvavAmAM AvI hatI. koparanikse tyAre evI kalpanA karI hatI ke pRthvI eka ja divasamAM sUryanI AjubAju eka pradakSiNA kare che. koparanikse jyAre vicAryuM ke pRthvI sUryanI pradakSiNA kare che, tyAre eka muzkelI UbhI thaI. pRthvI jo AkAzamAM paribhramaNa karatI hoya to te amuka tArAonI najIka Ave tyAre e tArAo ekadama prakAzita dekhAvA joIe ane dUra jAya tyAre jhAMkhA paDI javA joIe. AvuM hakIkatamAM banatuM nathI, jene kAraNe pRthvInA paribhramaNanI vAta khoTI sAbita thaI jatI hatI. potAnI bhUla kabUla karavAne badale koparanikse eka bIjI bhUla karI ke tArAo pRthvIthI eTalA badhA dUra che ke pRthvInA pharavAne kAraNe temanA prakAzamAM koI pharaka paDato nathI. koparaniksamAM A pustakanuM prakAzana karavAnI himmata nahotI nikolasa koparaniksa iTAlInI rAjadhAnI roma zaheramAM prophesara hato. I.sa. 1500nI sAlamAM teNe potAnA vidyArthIo samakSa pRthvInA paribhramaNa vizenI potAnI thiyarI rajU karI. koparaniksane khyAla Avyo ke iTAlImAM rahIne A thiyarIno vadhu pracAra karavAnuM zakya nathI, kAraNa ke romana ketholika carcanuM vaDuM mathaka veTikana romamAM AveluM che. khristI vaDA dharmaguru popanI nArAjagInA DarathI te potAnA vatana polenDamAM pAcho pharyo. ahIM paNa carcano bhAre prabhAva hato. A kAraNe koparaniksamAM tenA vicArono samAveza karatuM pustaka prasiddha karavAnI himmata nahotI. chevaTe teNe pRthvInA paribhramaNa vizenA potAnA vicAro 'rivolyuzana opha dhI hevansI boDIjha' nAmanA pustakamAM zabdabaddha karyA ane A pustaka popane ja arpaNa karyuM. hajI paNa koparaniksamAM A pustakanuM prakAzana karavAnI himmata nahotI. teNe A pustaka nyurembarga rahetA potAnA mitra osiyAnDarane prasiddha karavA mokalI ApyuM. osiyAnDaramAM koparaniksanuM pustaka prakAzita karavAnI himmata nahotI. teNe A pustakanI prastAvanAmAM popane uddezIne lakhyuM ke A navo vicAra rajU karavA mATe temaNe koparaniksane mApha karI devo joIe. A pustakamAM temaNe ema paNa lakhyuM ke koparanikse A vicAra eka hakIkata tarIke nahIM paNa kalpanA tarIke rajU karyo che. I.sa. 1543nI 24mI menA divase A pustaka chapAIne vayovRddha koparaniksanA hAthamAM AvyuM tyAre te mRtyu pathArIe hato. A pustaka tenA hAthamAM AvyuM tenA thoDA ja kalAkomAM koparaniksanuM mRtyu thayuM. e vakhate yuropamAM romana ketholika carcano prabhAva eTalo joradAra hato ke koparaniksanI kabara upara je takatI mAravAmAM AvI hatI temAM paNa kyAMya tenA vivAdAspada pustakano ullekha karavAmAM nahoto Avyo. koparaniksanA mitrone paNa khabara hatI ke pRthvI vizenI bAibalanI mAnyatAno virodha karavAnuM zuM pariNAma AvI zake che. koparaniksanA pustakano romana ketholika carce koI virodha na karyo paNa upekSA ja karI. A pustakanI prastAvanAmAM osiyAnDare lakhyuM hatuM ke A mAtra kalpanA che, tenI carca upara dhArI asara thaI. I.sa. 16 1 6 mAM jyAre geliliyoe dUrabIna banAvI avakAzanuM nirIkSaNa karyuM ane koparaniksanI kalpanA sAcI che, evo dhaDAko karyo tyAre romana ketholika carca ekadama koparaniksanA ane geliliyonA virodhamAM AvI gayuM. e vakhate khristI proTesTanTa saMpradAyanA vaDA pAdarI mArTina lyuthara hatA. temaNe eka vakhata koparaniksanI thiyarI bAbatamAM vyaMga karatAM kahyuM hatuM ke ''A jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 17 For Private Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bevakUpha pRthvIne UMdhI karavA mAge che. atyAre vizvanA kendramAM A uparathI TAyako evA tAraNa upara Avyo hato ke sUrya, caMdra ApaNI pRthvI che. tene badale A bevakUpha sUryane vizvanA kendra tarIke pRthvInI pradakSiNA kare che paNa graho sUryanI pradakSiNA kare che. TAyako prasthApita karIne Tebalane UMdhuM karavA mAge che." A rIte proTesTanTa potAnA nirIkSaNanA AdhAre A tAraNa upara Avyo hato. carca koparaniksanA virodhamAM hatuM. johAnisa keplara TAyako brAhano ziSya hato TAyako brAhe pRthvIne sapATa mAnato hato khagoLazAstranA viSayamAM aneka navI kalpanAo rajU khagoLazAstramAM karanArA keplarano janma I.sa. 1571mAM jarmanImAM thayo nirIkSaNanA AdhAre hato.yuropanI TyUnabina yunivarsiTImAM teo bhaNatA hatA tyAre UthalapAthala macAvanArA temanA mesTilIna nAmanA prophesare keplarane koparaniksanI thiyarIno vijJAnIomAM TAyako brAheno abhyAsa karAvyo. e vakhatanA proTesTanTa khristIo koparaniksanI samAveza thAya che. TAyako sUryakendrI vicAradhArAnA kaTTara virodhI hatA. keplare evI kalpanA karI brAheno janma koparaniksanA ke pRthvI uparano manuSya AkAzamAM koI graha upara jaIne jue to avasAna pachI aDhI varSe, tene pRthvI pharatI dekhAvI joIe. hakIkatamAM A kalpanA I.sa. 1546mAM DenmArkamAM avAstavika hatI, kAraNa ke pRthvI A graho karatAM hajAro-lAkho thayo hato. TAyako DenmArkanA gaNI moTI che. vimAnamAM umarAva parivArano nabIro besIne AkAzamAM UDatA hato. TAyakoe avakAzI manuSyane pRthvI pharatI nathI padArthonA vedha levA mATe dekhAtI tema anya graha dhAtunAM yaMtro banAvyAM hatAM ane tenA vaDe teo niyamita AkAzanuM uparathI pRthvI pharatI na bArIkAIthI nirIkSaNa karatA hatA. I.sa. 1577mAM TAyakoe dekhAya kAraNa ke bannenA yuropanA AkAzamAM eka dhUmaketu joyo. A dhUmaketuno abhyAsa kadamAM bahu pharaka che. karIne temaNe jAhera karyuM ke tenI bhramaNakakSA vartuLAkAra nathI paNa I. sa. 1 5 8 3 mAM aMDAkAra che. TAyakoe sviTjharalenDanA vIna nAmanA TApumAM johAnisakeplare potAnI A yuropanI sarvaprathama vedhazALAnI sthApanA karI. ahIM rahI temaNe taraMgI kalpanAne AdhAre eka 20 varSa sudhI AkAzanuM nirIkSaNa karyuM. e vakhate dUrabInanI zodha nibaMdha lakhyo, paNa A na thaI hovAthI TAyakoe vedhazALAnI madadathI AkAzanuM nirIkSaNa nibaMdha koparaniksanI karyuM. kalpanAne AdhAre hovAthI yunivarsiTInA adhikArIoe tene erisToTala ane TolemIe pRthvIne vizvanA kendra tarIke prakAzita karyo nahIM. have keplara vijJAnanuM saMzodhana karavAne badale mAnI hatI e vAta TAyakoe potAnA nirIkSaNathI sAbita karI kalpanAnI duniyAmAM ja vihAra karavA lAgyA. Azare 15 varSa pachI ApI hatI. erisToTala ane TolemIe sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane temaNe "somniyama' nAmanI pahelI vijJAna kalpanAkathA (sAyansa tArAo pRthvInI pradakSiNA kare che, ema kahyuM hatuM. TAyakoe joyuM ke phikzana) lakhI, jemAM satya hakIkatone badale kalpanAo ja grahonI gati vakra che ane teo pRthvInI vartuLAkAra bhramaNakakSAmAM cagAvavAmAM AvI hatI. gati karatA hovAnuM jaNAtuM nathI. bIjI bAju TAyako koparaniksanI nikolasa koparaniksane eka prazna satata satAvI rahyo hato lpanA sAthe saMmata nahoto ke pRthvI ane graho sUryanI AjubAju ke avakAzI piMDone koNa calAve che? A prazna have keplarane paNa paribhramaNa kare che. TAyako paNa mAnato hato ke pRthvI jo sUryanI satAvavA lAgyo. koparanikse evuM mAnI lIdhuM hatuM ke avakAzI AjubAju paribhramaNa karatI hoya to najIkanA tArAonA prakAzamAM piMDo sUryanI AjubAju vartuLAkAra kakSAmAM gati kare che e temano vadhaghaTa thavI joIe ane temanuM sthAna paNa badalAtuM dekhAvuM joIe. kudaratI guNadharma che athavA tenI pAchaLa koI daivI zakti che. A jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 18 For Private & Parsonal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta keplaranA magajamAM besatI nahotI. keplare I.sa. 1609nI sAlamAM potAnI kalpanA ane keplara AkAzanuM satata nirIkSaNa karato hato. A nirIkSaNonuM atArkika mizraNa karIne 'nyu esTronomI' nAmanA nirIkSaNa uparathI tene savAla thayo ke je graho AkAzamAM sUryathI dUra pustakanuM prakAzana karyuM. A pustakamAM TAyakoe potAnI vedhazALAmAM jaNAya che, teo zA mATe dhImI gatie sUryanI pradakSiNA kare che? karelAM nirIkSaNono upayoga karIne keplare evuM sAbita karavAnI temaNe evI mAnyatA rajU karI ke badhA grahonI gati eka samAna che, koziza karI ke sUrya vizvanuM kendra che ane badhA graho tenI AjubAju paNa zani ane guru dUra hovAthI temane sUryanI pradakSiNA karatAM vadhu phare che. samaya lAge che. jyAre keplare zani ane gurunA pradakSiNAkALanI johAnisa keplare potAnA pustakamAM erisToTala ane tulanA karI tyAre temane khyAla Avyo ke zanino samaya gurunA samaya TolemInA siddhAMtonI viruddhamAM ane koparaniksanI mAnyatAnI karatAM bamaNo nathI paNa aDhIgaNo che. keplare evI kalpanA karI ke tarapheNamAM dalIlo karI. temaNe lakhyuM che ke "sUrya ane caMdra vakrI sUryamAM evI koI zakti che, jenA AdhAre A graho sUryanI nathI thatA, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI ane anya graho AjubAju paribhramaNa kare che. keplara evuM mAnato hato ke sUryanI sUryanI pradakSiNA kare che." A tarka atyaMta vicitra che. sUrya ane najIkanA graho upara tenI zaktinI asara vadhu hovAthI teo vadhu caMdra vakrI na thatA hoya tenA uparathI evuM kema sAbita thAya ke pRthvI jhaDapathI pradakSiNA kare che ane dUranA graho upara sUryanI zaktinI sUryanI pradakSiNA kare che? ane pRthvI jo A niyama mujaba sUryanI asara ochI thatI hovAthI teo dhIme pradakSiNA kare che. pradakSiNA karatI hoya to te caMdranI paNa pradakSiNA karatI hovI johAnisa keplare 'misTeriyama kosmogrAphI' nAmanuM joIe, kAraNa ke caMdra paNa vakrI thato nathI. evuM kayA AdhAre mAnI pustaka lakhIne temAM vizva vizenI potAnI mAnyatAnI rajUAta karI levAya ke pRthvI sUryanI ja pradakSiNA kare che ane caMdranI pradakSiNA hatI. keplare potAnuM A pustaka geliliyone ane TAyako brAhene nathI karatI? hakIkatamAM caMdra ane sUrya ja pRthvInI pradakSiNA kare che. paNa mokalyuM hatuM. keplaranA vicAro vize koI abhiprAya na ApatAM A hakIkato khoTI sAbita karavA keplara pAse koI tarka ke purAvA geliliyoe lakhyuM ke "tamArA jevo mitra maLavAno mane khUba nahotA. AnaMda che." TAyakoe paNa keplaranuM pustaka vAMcyuM paNa temanI keplare tenA guru TAyakonA kahevAthI maMgaLa grahanuM sUryakendrI vicAradhArA sAthe teo saMmata nahotA thayA. I.sa. adhyayana zarU karyuM ane te evA vicitra tAraNa upara Avyo ke 1597mAM TAyako potAnI vedhazALA choDIne yaMtro ane nirIkSaNo maMgaLa graha paNa sUryanI pradakSiNA kare che. teNe pahelI vakhata evuM sAthe boheniyAnA prAga zaheramAM AvIne vasyA hatA. keplara nirIkSaNa karyuM ke maMgaLa vartuLAkAra nahIM paNa aMDAkAra bhramaNakakSAmAM potAnI kAlpanika mAnyatAone prayogo vaDe cakAsavA mAgatA hatA. sUryanI pradakSiNA kare che. A mAtra keplaranI kalpanA hatI ke A mATe temane eka vedhazALAnI jarUra hatI, je yuropamAM mAtraTAyako bhramaNA hatI, jene te sAcI mAnato hovAthI teNe potAnA pustakamAM pAse ja hatI. A kAraNe I.sa. 1600mAM keplara prAgamAM AvelI paNa e mujaba rajUAta karI hatI. maMgaLa graha mATe keplare je TAyakonI vedhazALAmAM abhyAsa karavA AvI gayA. kalpanA karI te pachI guru ane zani sudhInA graho upara paNa lAgu karI. A khoTI kalpanAne AdhAre teNe rajUAta karI ke pRthvI johAnisa keplara TAyako brAheno vArasadAra banyo sahitanA graho aMDAkAra bhramaNakakSAmAM sUryanI AjubAju phare che. eka rIte nikolasa koparanikse potAnA pustakamAM je lakhyuM hatuM TUMka samayamAM TAyakoe potAnA uttarAdhikArI tarIke tenuM ja punarAvartana keplare karyuM hatuM. teNe koI navI vAta karI nahotI. keplaranI nimaNUka karI. TAyakoe keplarane salAha ApI ke mAtra koparaniksa bhulAI gayo hato jyAre keplaranuM pustaka khUba vaMcAyuM kalpanAnA ghoDAo doDAvavAthI sRSTinAM gUDha rahasyo ukelI zakAya hatuM. nahIM; e mATe prAyogika purAvAo hovA paNa jarUrI che. I.sa. johAnisa keplare eka vakhata cuMbakatva vize gilbarTanuM 1601nI sAlamAM TAyakonuM mRtyu thayuM. TAyakoe potAnA samagra pustaka vAMcyuM. A pustaka vAMcIne teNe evI kalpanA karI ke pRthvI jIvana daramiyAna avakAzI piMDonAM nirIkSaNa dvArA je vigato caMdrane potAnI tarapha kheMce che ane caMdra pRthvIne potAnI tarapha kheMce che. ekaThI karI hatI teno vAraso have keplaranA hAthamAM Avyo. TAyakoe jo A kalpanA sAcI hoya to pRthvI ane caMdra ekabIjAmAM maLI je vigato ekaThI karI hatI tene keplare pustakanA rUpamAM prasiddha karI. javA joIe. pRthvInA samudromAM je bharatI-oTa thAya che tenI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 19 For Private & Parsonal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchaLa paNa caMdra kAraNarUpa che, evI khoTI mAnyatAno keplare pracAra karyo. tenuM kAraNa e hatuM ke caMdranI kaLA mujaba samudramAM bharatIoTanA samayamAM parivartana thatuM hatuM. joke caMdra ane bharatI-oTa vacce kArya-kAraNa bhAvano saMbaMdha prasthApita karavAmAM keplarane saphaLatA nahotI maLI. varSo pachI nyuTane je gurutvAkarSaNa baLanI kalpanA karI e baLano mULa vicAra keplarano hato. keplare ema paNa kahyuM ke aMtara vadhe che tema A baLanI asara ghaTe che. keTalAka vijJAnIo evA hoya che ke jeo jagatane asatya taraphathI prakAza tarapha laI jAya che. keTalAka ajJAnIo evA hoya che ke jeo jagatane prakAzamAMthI aMdhakAra tarapha laI jAya che paNa pote evA ja bhramamAM hoya che ke teo badhAne aMdhakAramAMthI prakAza tarapha laI jaI rahyA che. johAnisa keplara Avo eka ajJAnI hato. hajAro-lAkho varSothI pRthvInA manuSyo je sanAtana satyone jANatA hatA ke svIkAratA hatA tenAthI UMdhI vAto tenA dimAgamAM AvI. A vAtono pracAra karavA mATe teNe je tarko ApyA te aNizuddha nahotA ane purAvAo ApyA te pAMgaLA hatA. yuropanI prajAnA durbhAgye loko keplarane vijJAnI ane saMzodhaka mAnatA hatA. hakIkatamAM te kalpanAnI duniyAmAM jIvato eka pAgala hato. te kALe yuropamAM koI vijJAnI na hovAthI keplarane paDakAranAra koI hatuM nahIM. geliliyo gelili pRthvIne pharatI mAnato hato dUrabInanI zodha karIne koparaniksa ane keplaranAM jUThANAMone AgaLa dhapAvanAra kahevAtA khagoLazAstrI geliliyo gelilino janma I.sa. 1564nI 16mI phebruArIe iTAlInA pitjhA zaheramAM thayo hato, je tenA vikhyAta DhaLatA minArA mATe mazahUra che. geliliyoe gaNitano abhyAsa karyo hato. tenI niyukti pitjhA yunivarsiTImAM gaNitanA prAdhyApaka tarIke karavAmAM AvI hatI. I.sa. 1609mAM geliliyoe potAnuM dUrabIna banAvyuM. temaNe potAnA dUrabInathI AkAzanuM avalokana karavAnI zarUAta karI. rAtrinA samaye AkAzamAM jyAM khAlI jagyA dekhAtI hatI tyAM teNe dUrabInathI tArAo joyA. teNe AkAzagaMgAmAM lAkho tArAo joyA. venisanA lokone A dUrabIna pRthvI upara. dUranI vastuo jovA mATe ane dariyAI yAtrA mATe upayogI jaNAyuM paNa geliliyo tenAthI AkAzadarzana karI rahyo hato. eka divasa geliliyo dUrabIna vaDe gurunA grahanuM nirIkSaNa karI rahyo hato tyAre tene najIkamAM eka rekhA upara cAra tArA dekhAyA. A tArAo pratidina potAnI jagyA badalatA hatA. eka divasa A cAre tArAo gurunA grahanI pAchaLa khovAI gayA ane thoDA divasa pachI pAchA bahAra AvyA. A uparathI geliliyoe tAraNa kADhyuM ke A tArAo hakIkatamAM gurunA upagraho che. amuka tArAo gurunA grahanI pradakSiNA karatA hoya temAM kaMI khoTI vAta nahotI. saptarSinA tArAo jema dhruvanA tArAnI pradakSiNA kare che tema amuka tArAo gurunI paNa pradakSiNA kare che. A nirIkSaNa uparathI geliliyo koI paNa jAtanA tarka athavA purAvA vinA evA tAraNa upara Avyo ke caMdra pRthvInI pradakSiNA kare che ane pRthvI sahitanA graho sUryanI pradakSiNA kare che. gurune upagraho hoya tenAthI A vAta sAbita thatI nahotI paNa geliliyoe evuM mAnI lIdhuM. AgaLa jatAM geliliyoe evuM paNa zodhI kADhyuM ke zukra paNa caMdranI jema kaLA kare che. potAnA dUrabIna vaDe geliliyoe sUryanI sapATI upara kALAM TapakAo joyAM. A TapakAone teNe sUryakalaMka tarIke oLakhAvyAM. teNe joyuM ke A TapakAo dararoja potAnuM sthAna badale che. hakIkatamAM sUryano jyAre udaya thato hoya tyAre ApaNI AMkhone sUryano eka taraphano bhAga dekhAya che, te madhya AkAzamAM hoya tyAre teno mAtra nIceno bhAga dekhAya che ane teno asta thato hoya tyAre ApaNane teno bIjI taraphano bhAga dekhAya che. sUryano AkAra ardhA kApelA tarabUca jevo che, jene kAraNe TapakAo khasatAM dekhAya che. A hakIkatanI jANa bicArA geliliyone nahotI eTale teNe kalpanA karI ke sUrya potAnI dharI upara phare che, mATe TapakAonAM sthAna badalAya che. bhramaNAno bhoga banelo geliliyo potAnI bhramaNAne ja satya mAnavA lAgyo. keplara ane geliliyo samakAlIna hatA paNa kyAreya maLyA hoya evI noMdha maLatI nathI. geliliyoe potAnA dUrabInamAMthI zaninA graha tarapha joyuM to tene zanino AkAra vicitra jaNAyo paNa zaninA grahanI AjubAju valayo che teno khyAla geliliyone Avyo nahoto. geliliyoe potAnA dUrabIna dvArA je koI nirIkSaNo karyAM hatAM tenuM varNana 'dha sTorI mesenjara' nAmanA pustakamAM karyuM che. dUrabIna dvArA geliliyoe je nirIkSaNo karyAM te sAcAM hatAM paNa tenA dvArA teo je tAraNo upara AvyA te khoTAM hatAM. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 20 www.jaine||brary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. gunA grahane upagraho che mATe pRthvI sUryano graha che evuM tAraNa dvArA evuM pharamAna kADhavAmAM AvyuM ke jeo A vAtano pracAra karaze atArkika hatuM. sUryanI sapATI uparanA DAghAonuM sthAna badalAya che ke vAMcaze tene paNa zikSA karavAmAM Avaze. geliliyo jyAre pinjhA mATe sUrya potAnI dharI upara phare che evuM tAraNa paNa atArkika hatuM. pAcho pharyo tyAre tene khabara paDI ke yunivarsiTImAM tene pagAra Ama banavAnAM bIjAM aneka kAraNo hoI zake, jenI kalpanA ApavAnuM baMdha karavAmAM AvyuM che. AkhA yuropanA dharmaguruo geliliyoe karI nahotI. geliliyo vijJAnI nahoto paNa ajJAnI geliliyonA virodhamAM thaI gayA. teno phAyado paNa geliliyone thayo. jeTalA loko tene nahotA oLakhatA e badhA tene oLakhavA - nikolasa koparaniksa 'rivolyuzana opha dha hevansI lAgyA. A rIte ADakatarI rIte tenI thiyarIno pracAra vadhavA lAgyo. boDIjha' nAmanuM pustaka lakhIne pahelI vakhata kalpanA karI hatI ke A rIte khristI pAdarIoe ja ajANapaNe geliliyone mahAna pRthvI daDA jevI goLa che ane te sUryanI AjubAju phare che. banAvI dIdho. koparaniksanuM A pustaka I.sa. 1543mAM prakAzita thayuM te pachI khristI pAdarIo dvArA geliliyono je virodha karavAmAM tarata ja tenuM avasAna thayuM hatuM. khristI dharmaguruoe A pustakanI Avyo te mukhyatve dhArmika bhUmikAe ja hato. temAM vaijJAnika ane temAM lakhelI vAtonI upekSA ja karI hatI kAraNa ke yuropamAM bahu dalIlo ane tarkono upayoga bhAgye ja karavAmAM Avato hato. A ochA lokoe A pustaka vAMcyuM hatuM ane tenI vAto sAthe bahu kAraNe yuropamAM vijJAna viruddha dharmano mAhola Ubho thayo hato. ochA vidvAno saMmata thatA hatA. jyAre geliliyoe dUrabInanI hakIkatamAM geliliyo je vAto karI rahyo hato te vaijJAnika dRSTie zodha karI ane tenA dvArA koparaniksanI kalpanAne sAcI sAbita paNa puravAra thaI zake tema nahotI. A vAto mAtra aTakaLo ja hatI, karavAnI koziza karI tyAre khristI dharmaguruo sajAga thaI gayA ane jenA koI svataMtra purAvAo nahotA. e vakhate evA koI yuropanI prajA upara geliliyonI khoTI vAtono prabhAva na paDe te vijJAnIo yuropamAM mojUda nahotA jeo vaijJAnika dalIlothI mATe geliliyono jorazorathI virodha karavA lAgyA. A virodhamAM geliliyonI vAta khoTI sAbita karI zake. A kAraNe ghaNA loko mukhya bhUmikA dhArmika hatI. e samaye koIe vaijJAnika bhUmikAe evuM mAnavA lAgyA ke vaijJAnika daSTie geliliyo sAco che, paNa geliliyono virodha nahoto karyo. khristI pAdarIo mAtra dhArmika bhUmikAe teno virodha karI rahyA che. khristI pAdarIo evI dalIla karatA hatA ke bAibalamAM temAM paNa geliliyo dvArA dUrabInanI zodha karavAmAM AvI tenAthI lakhyuM che ke AkAzamAM sAta graho che, mATe gurune upagraho hoI zake prajA aMjAI gaI hatI ane maMtramugdha banelI prajA ardhasatyo tema ja ja nahIM. geliliyo lokone potAnA dUrabIna vaDe gurunA upagraho asatyone satya mAnavA lAgI hatI. batAvato hato tyAre carcanA pAdarIo evI dalIla karatA hatA ke A geliliyoe potAnA vicAro je pustakamAM lakhyA hatA upagraho to zetAne sarjelI mAyAjALa che. evAmAM geliliyoe tene pragaTa karavA upara carce pratibaMdha pharamAvI dIdho hato. chevaTe dUrabIna vaDe caMdranI dharatI uparanA DAghA joyA. teNe jAhera karyuM ke A jyAre geliliyoe A pustakanI prastAvanAmAM lakhyuM ke tenA pahADo ane khADAo che. teNe ema paNa jAhera karyuM ke caMdra vicAro mAtra kalpanAvihAra che ane te TolemInI mAnyatAthI viruddha svayaMprakAzita nathI paNa te sUryanA prakAzanuM parAvartana ja kare che. nathI tyAre tene A pustaka pragaTa karavAnI chUTa ApavAmAM AvI. geliliyonI A mAnyatA mATe paNa koI vaijJAnika tarka ke AdhAra I.sa. 1632mAM geliliyonuM pustaka "DAyalogo' nAme prasiddha nahoto. koI prayogo ke sAMyogika purAvA dvArA teNe A vAta thayuM, jemAM upara mujabanI prastAvanA mUkavAmAM AvI hatI. yuropanI sAbita karI nahotI. A vAta bAibalanI evI paMktithI viruddhanI prajAe A prastAvanAne hasI kADhI paNa pustakamAM rajU karAyelI hatI ke "caMdra eka moTo prakAza che." geliliyonI vAtane vaijJAnika thiyarI teo sAcI mAnavA lAgyA. A kAraNe popa arbana AThamA nahIM paNa dhArmika bhUmikAe ja paDakAravAmAM AvI hatI. roSe bharAyA ane temaNe geliliyo sAme khaTalo mAMDavAno Adeza geliliyo dvArA pRthvI, sUrya ane caMdra bAbatamAM je pracAra karyo. A kAraNe geliliyoe popanA ghUMTaNiye paDIne mAphI mAgatA thato hato te vAta khristI dharmanA mULabhUta siddhAMtathI viruddha hovAthI jAhera karyuM ke "huM geliliyo, pavitra bAibalane mArI AMkho upara veTikananA pope I.sa. 16 1pamAM tene romamAM bolAvyo ane rAkhIne mAphI mAgatA kahuM chuM ke pRthvI phare che evI mArI bhUlabharelI AjJA karI ke "sUrya vizvanuM kendra che ane pRthvI phare che evI vAtono mAnyatAno huM tyAga karuM chuM." pracAra zabdo dvArA ke lakhANo dvArA karavo nahIM." popa pola pAMcamA A divasa pachI geliliyone tenA parivAra ane mitrothI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 21 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTo pADI devAmAM Avyo. potAnI vRddhAvasthAmAM te bImAra paDI potAnI tarapha kheMce che. jo tyAre ja nyuTane potAnA rasoDAnI gayo hato, AMdhaLo thaI gayo hato ane lAcAra hato to paNa tene cimanImAMthI AkAza tarapha jato dhumADo joyo hota to nyuTananI A ekAMtavAsanI sajAmAM rAhata ApavAmAM na AvI. yuropanI badhI ja khoTI mAnyatA dUra thaI gaI hota ke pRthvI badhA ja padArthone potAnI yunivarsiTIomAM geliliyonA vicAro bhaNAvavA upara pratibaMdha tarapha kheMce che. A kalpanAne satya mAnI nyuTane vicAryuM ke AvI ja mUkI devAmAM Avyo. eka vakhata yuropanI badhI yunivarsiTInA rIte pRthvInuM AkarSaNabaLa caMdra upara lAgatuM hovAthI te pRthvInI gaNitazAstranA ane khagoLazAstranA prAdhyApakone ekaThA karavAmAM pradakSiNA kare che. A sarakhAmaNI paNa jarAya tarkazuddha nahotI. AvyA ane temanA hAthamAM popano AjJApatra pakaDAvI devAmAM pRthvI jo caMdrane sapharajananI jema potAnI tarapha AkarSatI hoya to Avyo ke jo teo geliliyonA vicArono pracAra karaze to temanI caMdra paNa jamIna upara paDavo joIe. AvuM zA mATe nathI banatuM e paNa hAlata geliliyo jevI thaze. bIjI bAju koparaniksa, keplara samajAvavA mATe nyuTane bIjI kalpanAo karI. ane geliliyone khoTA sAbita karatAM aneka pustako carcanI Aijheka nyuTane I.sa. 16 64mAM pRthvInA preraNAthI pragaTa thavA lAgyAM. I.sa. 1642nI 8 jAnyuArIe AkarSaNabaLanI kalpanA karI paNa temane potAnI A kalpanA kharI geliliyonuM avasAna thayuM. geliliyone popanI AjJA mujaba koI che, evo vizvAsa nahoto. A kAraNe temaNe 20 varSa sudhI prayogo ajJAta sthaLe daphanAvI devAmAM Avyo ane tenI kabara upara koI karyA paNa potAnI kalpanA duniyA samakSa rajU na karI. chevaTe I.sa. takatI mAravAnI paNa chUTa na apAI. 1684mAM nyuTananA mitra eDamanDa helIe potAnA kharce nyuTananuM pustaka 'khrisipiyA methemeTikA' chapAvyuM. jemAM nyUTananA gurutvAkarSaNanA vicAranI pahelI vakhata rajUAta karavAmAM AvI Aijheka nyuTane gurutvAkarSaNanI hatI. nyUTane potAnA gatinA niyamo banAvyA ane tenI madadathI thiyarI zodhI hatI samajAvyuM ke sUrya, caMdra, graho vagere AkAzI padArtho daivI zaktithI nahIM paNa A gatinA niyamo mujaba eka moTA yaMtranI jema I.sa. 1642mAM geliliyonuM mRtyu thayuM ane e ja varSe paribhramaNa kare che. A niyamono upayoga karI nyUTane graho, nyuTanano janma thayo. koparaniksa, keplara ane geliliyoe pRthvI upagraho ane tArAonuM vajana mApavAnI rIta paNa zodhI hovAno goLa hovAnI ane sUryanI AjubAju pharatI hovAnI je kalpanAno dAvo karyo. nyuTane e paNa zodhI kADhyuM ke dhUmaketuo graho che paNa pracAra karyo hato tene vadhu nakkara banAvavAnuM ane AgaLa vadhAravAnuM temanI bhramaNakakSA atiparavalaya prakAranI che. kArya Aijheka nyUTane karyuM. nyuTanane bacapaNathI jalaghaTikA yaMtra, Aijheka nyuTane potAnA gurutvAkarSaNanA niyamane sAco sUryaghaTikAyaMtra, chAyAyaMtra, pavanacakkI vagere banAvavAno zokha hato. mAnIne ghaNI badhI navI vAto karI. nyuTananA gurutvAkarSaNano te rAtrinA samaye AkAzamAM pataMga uDAvato ane tenI sAthe siddhAMta jo sAco hoya to tArAo paNa grahonI jema sUryanA kAgaLanI pUMchaDI bAMdhI deto hato. A joIne lokone bhrama thato ke gurutvAkarSaNanI asara heThaLa hovA joIe. koI tArAo sUryanI AkAzamAMthI dhUmaketu UtarI Avyo che. I.sa. 166 1mAM nyUTana pradakSiNA karatA hoya evuM jaNAtuM nahotuM. A kAraNe nyuTane eka kembrijanI TrinITI kolejamAM dAkhala thayo. ahIM asatya puravAra karavA bIjuM asatya rajU karyuM ke rahIne teNe koparaniksa, keplara ane geliliyo tArAo zani karatAM hajAro-lAkho gaNA dUra jevA khagoLazAstrIonA graMthono abhyAsa karyo hovAthI tenA upara sUryanA gurutvAkarSaNanI asara ane tenA prabhAve te paNa pRthvI sUryanI thatI nathI. have jo tArAo ATalA dUra hoya to AjubAju phare che, ema mAnavA lAgyo. teo sUryanA prakAzanuM punarAvartana kevI rIte karI I.sa. 1664mAM nyuTana bagIcAmAM zake? A mUMjhavaNano ukela zodhavA nyuTane kahI beTho beTho ciMtana karI rahyo hato. tyAM teNe vRkSa dIdhuM ke tArAo svayaMprakAzita che. AgaLa jaI uparathI sapharajana nIce paDatAM joyuM. A uparathI teNe evuM paNa gaNuM mAryuM ke tArAo sUrya jevA ja nyuTane vicAryuM ke pRthvImAM jarUra koI prakAranuM che. eka vadhu gamyuM mAryuM ke tArAonI paNa AkarSaNabaLa hovuM joIe, je badhA ja padArthone grahamALA hoya che. joke Aja sudhI koI tArAnI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 22 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI grahamALA zodhavAmAM AvI nathI. ema kahevAya che ke nyuTananA gurutvAkarSaNanA ane gatinA niyamone kAraNe pRthvI, sUrya, caMdra vagerenI gationI samajUtI maLI rahe che. nyuTananA gurutvAkarSaNanA niyama mujaba pRthvI caMdrane potAnI tarapha kheMce che. to pachI caMdra pRthvI upara paDI jato kema nathI? tenA uttaramAM nyuTana kahe che ke caMdra potAnI dharI upara paNa pharato hovAthI temAM kendratyAgI baLa pedA thAya che. A kendratyAgI baLa tene pRthvIthI dUra laI javAnI koziza kare che. A be baLanI samatulA thatAM caMdra pRthvInI AjubAju phare che. nyuTananI gatinA pahelA niyama mujaba sthira vastu sthira rahe che ane gatimAna vastu gatimAM rahe che. A kAraNe sUrya,caMdra vagere avakAzamAM gatimAna rahe che; paraMtu temane sarvaprathama gati koNe ApI teno koI javAba nyuTana ApI zakato nathI. pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa jo pracaMDa hoya to dhumADo kema A baLano mukAbalo kare che teno javAba paNa nyuTana pAse nathI. nyuTananI thiyarI mujaba caMdra pRthvInI AjubAju phare che ane pRthvI sUryanI AjubAju phare che. to pachI sUrya kevI rIte AkAzamAM sthira rahI zake che? nyuTane evI kalpanA karI che ke AkhI sUryamALA paNa vizvanA koI kendranI pradakSiNA karI rahI che. jo sUryane paNa gatimAna batADavAmAM na Ave to nyuTananI thiyarI khoTI sAbita thaI jAya che. A kAraNe sUryane paNa koInI pradakSiNA karato batADavo paDe che. have savAla e thAya che ke sUrya konI AjubAju pradakSiNA kare che? e jo koI moTo sUrya hoya to te paNa sthira rahI na zake. tene vaLI koI moTA sUryanI AjubAju pradakSiNA karato batADavo paDe. Ano koI aMta ja Ave nahIM. A kAraNe nyuTana chevaTe evuM vicitra vidhAna kare che ke vizva anaMta che, teno koI aMta nathI. nyuTananI thiyarI A kAraNe potAnA ja bhArathI khoTI sAbita thAya che. AlbarTa AinsTAine nyuTananI thiyarI khoTI sAbita karI hatI Aijheka nyuTane pRthvInAM gurutvAkarSaNa baLanI je kalpanA karI e kalpanA Azare 200 varSa sudhI badhA ja vijJAnIo sAcI mAnatA hatA. vIsamI sadImAM pedA thayelA vijJAnI AlbarTa AinsTAine nyuTananA gurutvAkarSaNanA niyamo khoTA sAbita karyA ane tenA sthAne navA niyamo sthApita karyA. AlbarTa AinsTAina yahUdI hatA. temano janma I.sa. 1879mAM jarmanInAM eka gAmaDAmAM thayo hato. janma pachI eka varSe temano parivAra myunikamAM rahevA gayo. ahIM AinsTAinanA pitAe IlekTrika sAdhanonI dukAna kholI. A dhaMdho na cAlyo eTale temano parivAra dukAna baMdha karIne iTAlI rahevA cAlyo gayo. AinsTAinanuM skUlanuM zikSaNa sviTjharalenDamAM thayuM hatuM. I.sa. 1900nI sAlamAM temane gaNita ane bhautikavijJAnamAM DiplomA maLyo. AinsTAine I.sa. 1915mAM tenI vikhyAta rileTiviTi (sApekSatA)nI thiyarI rajU karI ane jAhera karyuM ke padArthanuM rUpAMtara UrjAmAM karI zakAya che. A sAthe AinsTAine duniyAne I=emasIvarga evuM samIkaraNa ApyuM. tyAra pachI teNe zodhI kADhyuM ke prakAza paNa phoTona nAmanA kaNono banelo che. I.sa. 1917mAM AinsTAine potAnA sApekSatAnA siddhAMtane avakAzI padArtho ane brahmAMDamAM lAgu karyo. nyuTananI thiyarI ema kahetI hatI ke koI paNa be padArtha vacce AkarSaNabaLa hoya che. A baLano AdhAra be vastuonA daLa ane aMtara upara che. jema padArthanuM daLa vadhe che tema tenuM AkarSaNabaLa vadhe che, paNa aMtara vadhe che tema AkarSaNabaLa tenA varganA vyasta pramANamAM ghaTe che. A baLane kAraNe sthira athavA gatimAna padArthamAM pravega pedA thAya che, ema nyuTana kahe che. nyuTananI thiyarI ema kahetI hatI ke jo be gatimAna padArtho eka ja samatalamAM sIdhI rekhAmAM samAMtara gati karatA hoya to temanI vacce AkarSaNa pedA thAya che, jenA kAraNe temano pathabadalAya che ane chevaTe teo bhegA thaI jAya che. A vAtane alaga rIte rajU karatAM AinsTAine kahyuM ke A be padArtho vacce koI AkarSaNabaLa nathI. hakIkatamAM teo eka samatalamAM pravAsa karavAne jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 23 www.jaine||brary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B badale goLA upara doravAmAM AvelI be samAMtara rekhAo upara pravAsa karI rahyA che. A be rekhAo samAMtara hovA chatAM alaga alaga samatalamAM hovAne kAraNe maLI jAya che ane koI prakAranA AkarSaNabaLa vinA be padArtho ekabIjA sAthe maLI jAya che. AinsTAina kahe che ke be padArtho vacce AkarSaNabaLa nathI paNa sthaLa-kALanI paristhitine kAraNe teo ekabIjAnI najIka AvI jAya che. A AinsTAinanI thiyarI mujaba avakAzamAM gurutvAkarSaNa jevuM koI baLa ja nathI. tene badale sthaLa-kALamAM thatAM skhalanane kAraNe padArtho ekabIjAnI najIka Ave che. A mujaba koI moTA goLAnI najIka rahelA nAnA goLAo sthaLa-kALanA skhalanane kAraNe moTA goLA upara paDe che ane tenI AjubAju pradakSiNA karavA lAge che. avakAzamAM rahelA pratyeka padArtha upara sthaLa(spesa) ane kALa(TAima)nI asara thatI hoya che, jene kAraNe teo nizcita prakAranI gati karatA hoya che. A gati pAchaLa gurutvAkarSaNa baLa jevuM koI baLa kAma karatuM nathI, ema AinsTAina kahe che. kAraNe AinsTAine je zodha karI te nyuTananI thiyarIthI ekadama bhinna che. AinsTAinanI A zodhane kAraNe avakArAmAM gurutvAkarSaNanAM mojAM, bleka hola vagere kalpanAono janma thayo. nyuTananI gurutvAkarSaNanI thiyarI mujaba zukrano tAro sUryanI AjubAju laMbagoLa AkAranA pradakSiNApathamAM phare che. A laMbagoLanAM be madhyabiMdu hoya che ane sUrya be paikI eka madhyabiMdue goThavAyelo hoya che. AinsTAinanI thiyarI mujaba zukano graha sUryanI AjubAju eka ja laMbagoLa bhramaNakakSAmAM nathI pharato paNa tenI dareka bhramaNakakSA agAunI bhramaNakakSA karatAM jarAka dUra hoya che. A A bhramaNakakSA kAcabA chApa macchara agarabattInA AkAranI hoya che. zukrano graha amuka cokkasa samaya sudhI bhramaNakakSAmAM bahAranI bAju khasyA kare che ane cokkasa samaya sudhI aMdaranI bAju khasyA kare che. A cakra niraMtara cAlyA ja kare che. jyAre eka karatAM vadhu graho sUryanI AjubAju pharatA hoya tyAre ekabIjAnI asarane kAraNe temanI bhramaNakakSAmAM jarAka pharaka Ave che, ema AinsTAina kahe che. goLAkAra sapATI upara prakAza sIdhI lITImAM gati nathI karato atyAra sudhI vijJAnIo ema mAnatA hatA ke prakAza sIdhI lITImAM ja gati kare che. AinsTAine zodhI kADhyuM ke je rIte goLA upara doravAmAM AvelI be samAMtara rekhAo upara musApharI karatA padArtho sthaLa ane kALanA skhalanane kAraNe najIka AvI jAya che tevI ja rIte goLAkAra sapATI upara musApharI karatAM prakAzanAM kiraNo paNa potAnA mArgathI vicalita thaI jAya che. AnuM zreSTha udAharaNa e che ke prakAzanA mArgamAM jo phuTabolano daDo rAkhavAmAM Avyo hoya to prakAzanAM kiraNo daDA tarapha vaLe che, jene kAraNe dIvAla upara daDAno paDachAyo paDato nathI athavA jhAMkho paDe che. AjanA vijJAnIo kahe che ke caMdrano paDachAyo pRthvI upara paDavAthI sUryagrahaNa thAya che. have caMdra goLA jevo hovAthI sUryanAM kiraNo tenI AjubAju vAMkA vaLIne pRthvI upara pahoMce to pRthvI upara paDachAyo paDe ja nahIM. mahAna vijJAnI gaNAtA AIjheka nyUTane jyAre pahelI vakhata gurUtvAkarSaNano niyama zodhI kADhyo tyAre vizvamAM khaLabhaLATa macI gayo hato. gurUtvAkarSaNanI zodhane vizvanA eka mahAna vaijJAnika AviSkAra tarIke navAjavAmAM AvI hatI. lagabhaga A samaye ja pRthvI daDA jevI goLa che ane te potAnI dharInI tema ja sUryanI AjubAju phare che, evI thiyarI paNa pracalita banI rahI hatI. A vicitra jaNAtI prakriyA samajAvavA mATe nyUTananA gatinA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 24 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamo ane gurUtvAkarSaNano siddhAMta khUba ja upayogI banI gayA hatA. bIjA zabdomAM kahIe to gurUtvAkarSaNanI zodhane kAraNe ja pRthvI sUryanI AjubAju phare che, evI thiyarIne vaijJAnika AdhAra maLyo hato. nyUTananI thiyarI na hota to A vAta svIkAravA koI taiyAra na thAta. AlbarTa AInsTAIne rileTiviTIno siddhAMta zodhIne bhUtakALanI aneka mahAna gaNAtI vaijJAnika zodhonAM paNa sUpaDAM sApha karI nAkhyAM hatAM. nyUTananI gurutvAkarSaNanI thiyarI paNa temAMnI eka hatI. AInsTAIne spaSTa kahyuM ke A duniyAmAM gurUtvAkarSaNa jevA koI baLanuM astitva ja nathI. A gurUtvAkarSaNa baLanI koI asara vinA pRthvI kevI rIte sUryanI AjubAju pharI zake che, te rileTiviTInA siddhAMta mujaba samajAvavAmAM AInsTAInane saphaLatA maLI hatI. joke ApaNe to AInsTAInanI A thiyarIne paNa aMtima satya mAnI levAnI jarUra nathI. AInsTAIne jema nyUTanane khoTo sAbita karyo te rIte AvatI kAle AInsTAInane khoTo sAbita karanAra koI vijJAnI pAkaze tyAre ApaNe kone sAco mAnIzuM? ahIM ApaNe carcA AInsTAInanI thiyarI sAcI che ke nahIM tenI nathI karavI paNa AInsTAIne nyUTananI thiyarIne kevI rIte khoTI sAbita karI tenI karavI che. AInsTAInanI thiyarImAM have jo A cAdaranI madhyamAM koI krikeTa bola mUkavAmAM Ave to dUranA avakAzI padArtho upara bhUtiyA baLa jevA kAlpanika tenI vacamAM eka khADo paDaze ane thoDI cAdara A bolanI gurUtvAkarSaNa baLane nakArI kADhavAmAM AvyuM che. nyUTananA pelA AjubAju viMTaLAI javAne kAraNe AkhI cAdaramAM kheMcANayukta prakhyAta prasaMgamAM sapharajana jhADa uparathI pRthvI upara paDe che. tenuM karacalIo paDaze. A cAdaramAM je saLa paDyA haze, tenuM kAraNa pRthvImAM pedA thayeluM koI gurUtvAkarSaNa baLa nahotuM paNa kheMcANabaLa svAbhAvika rIte krikeTanA bola tarapha ja haze. have jo sapharajanano nIce tarapha gati karavAno svabhAva hato. A rIte A cAdara upara kyAMka paNa eka Tebala Tenisano bola mUkavAmAM AInsTAIne vizvanI koI paNa gatividhimAM gurUtvAkarSaNa baLanA Ave to te svAbhAvika rIte ja krikeTanA bolanI dizAmAM ja dhasI astitvane ja nakArI kADhyuM hatuM ane tene badale A dareka prakriyA jaze. have jo A cAdara pAradarzaka hoya ane narI AMkhe joI zakAya mATe tarkabaddha kAraNo ApyAM hatAM, jemAM gurUtvAkarSaNanI koI tevI na hoya to jonArane svAbhAvika rIte ja evuM lAgaze ke pelo bhUmikA nahotI. krikeTano bola Tebala TenisanA bolane potAnI tarapha kheMcI rahyo che, caMdra ane bIjA kRtrima upagraho zA mATe pRthvI tarapha je hakIkata nathI. AInsTAIne samajAvyuM ke pRthvIe paNa AkarSAya che ane pRthvInI AjubAju phare che te samajAvavA mATe avakAzanI cAdarane A rIte potAnI AjubAju lapeTI lIdhI che. AInsTAIne khUba ja rasaprada thiyarI rajU karI hatI. eka nAnakaDA AInsTAInanI thiyarI mujaba pRthvI potAnI dharI upara cakkara ane saraLa udAharaNa vaDe AInsTAInanI A thiyarI samajavAnI cakkara phare che eTale avakAzanI lapeTAyelI cAdaramAM paNa vamaLa koziSa karI joIe. pedA thAya che. A vamaLane AInsTAInanI bhASAmAM "phrema phegiMga" kahevAmAM Ave che. A phema DregiMganI asara caMdra ane AinsTAinanI phrema DregiMganI thiyarI kRtrima upagraho upara paNa thAya che. nyUTane avakAzI padArthonI gatinI tArkika samajUtI be mANaso eka cAdaranA cAra khUNA tANIne UbhA che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 25 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavA je rIte gurUtvAkarSaNanI thiyarI zodhI kADhI tevI rIte goLAnI hilacAla amuka cokkasa samaya mATe noMdhavAmAM Avaze. A AInsTAIne A phremaDegiMganI thiyarI zodhI kADhI hatI. A thiyarI prayoga uparathI AlbarTa AInsTAIne je thiyarI rajU karI hatI, te paNa aMtima satya che, evuM vijJAnIo Aje paNa mAnatA nathI. hakIkatamAM sAcI hatI ke nahIM teno vijJAnIone khyAla Avaze. ane eTale ja amerikAnI 'nAsA' saMsthAe AInsTAInanI A AlbarTa AInsTAIne "phrema phegiMga'nI je thiyarI rajU thiyarIne cakAsavA mATe 70 karoDa amerikana Dolara (Azare karI te mAtra lojika ane gaNita upara AdhArita hatI. tenA 3500 karoDa rUpiyA) ne kharce avakAzamAM eka kRtrima upagraha samayamAM evA upakaraNo mojUda nahotA, ke jenA vaDe A thiyarInI mokalyo che, jenuM nAma 'dha greviTI proba-bI' evuM rAkhavAmAM AvyuM satyatAnI cakAsaNI karI zakAya. A kAraNe ja Aje paNa nyUTananA che. A upagraha upara gurUtvAkarSaNanI cakAsaNI karavAnAM upakaraNo gurUtvAkarSaNanA niyamo sAcA mAnavAmAM Ave che ane skUlanA goThavavA pAchaLa ane tene pRthvInI bhramaNakakSAmAM tarato mUkavA mATe vidyArthIone paNa te bhaNAvavAmAM Ave che. have jo 'nAsA'nA vijJAnIo 45 varSathI mahenata karI rahyA hatA. AInsTAInanI thiyarI prayogo dvArA sAcI puravAra thaI jAya to amerikAno 'dha greviTI proba - bI" nAmano seTelAITa nyUTananuM AvI banaze. pachI nyUTananA gurUtvAkarSaNanA niyamonI AInsTAInanI thiyarInI kevI rIte cakAsaNI karaze te jANavuM khUba koI kiMmata raheze nahIM. ane jo AInsTAInanI thiyarI sAcI rasaprada che. A kRtrima upagrahamAM kvArjhanA banelA cAra puravAra na thaI to ? to paNa nyUTananI thiyarI sAme AInsTAIne gAyaroskopa mUkavAmAM AvyA che. A gAyaroskopa eka evuM Ubho karelo praznArtha Ubho ja raheze. upakaraNa che, jemAM eka dhAtunI riMgamAM eka paiDuM evI rIte avakAzI padArthonI tathAkathita gati samajAvavA mATe ke goThavavAmAM AvyuM hoya che ke paiDuM potAnI dharInI AjubAju pharI nyUTane ke AInsTAIne je thiyarIo rajU karI hatI te paNa mAtra zake. A dhAtunI riMganI dharI koI paNa dizAmAM pharavA mATe mukta thiyarIo ja hatI, aMtima satya nahIM, eTaluM tAraNa to ApaNe hoya che. jyAre A paiDAne jorathI goLa pheravavAmAM Ave che tyAre te atyAra sudhInI carcA uparathI jarUra kADhI zakIzuM. AvatI kAle jo potAnA paribhramaNanA samatalamAM ja phare che. avakAzamAM A koI navo vijJAnI pedA thAya ane trIjI thiyarI rajU kare to nyUTana gAyaroskopanI sUkSma hilacAla uparathI AInsTAIna je 'phrema ane AInsTAIna baMnenI thiyarI nakAmI thaI jAya. A kAraNe ja giMga' baLanI vAta kare che, tenI cakAsaNI karI zakAya che. vijJAnanI koI vAtane aMtima satya tarIke kadI svIkArI zakAya nahIM. AInsTAIna je "phrema phegiMga' phorsanI vAta kare che, tenI vijJAnIone je mAnavuM hoya te mAne, je satya che te kAyama mATe asara eTalI badhI sUkSma che ke 16 kilomITara dUrathI jo jovAmAM satya ja rahevAnuM che. vijJAnIo je vAta na mAnatA hoya tenuM A Ave to gAyaroskopanA paiDAnI dharImAM eka dorA jeTalo pharaka paDe che. duniyAmAM astitva ja na hoya tema mAnI levAmAM mUrkhAI che. A gAyaroskopanI dharIne jo koI cokkasa tArA sAme goThavavAmAM Ave to anaMta kALa sudhI e tema ja rahevI joIe. paraMtu bleka holanI vicitra kAlpanika thiyarI AInsTAInanI thiyarI mujaba pRthvInI vamaLa jevI asarane kAraNe gAyaroskopanI dharI ekadama thoDI ADI thavI joIe. pRthvI upara AinsTAinanA sApekSatAnA siddhAMtano upayoga karIne to bIjA aneka baLo astitvamAM hovAthI A prayoga pRthvI upara AjanA vijJAnIoe bleka hola tarIke oLakhAtA tArAo paNa thaI zake tema ja nathI. A kAraNe amerikAe AvA cAra atyaMta zodhI kADhyA che. A mujaba avakAzamAM evAM keTalAMka sthaLo che, je saMvedanazIla gAyaroskopa sAthe avakAzamAM seTelAITa mokalyo che. prakAzane paNa potAnI aMdara kheMcI letA hovAthI tenI aMdarathI avakAzamAM paNa havAmAna ke ThaMDIgaramInA pheraphAronI asara A prakAza paNa bahAra AvI zakato nathI. jo avakAzamAM tArAono gAyaroskopa upara na thAya te mATe tene saMpUrNa zUnyAvakAzamAM ane koI samUha taddana khAlI jaNAtI jagyAnI AjubAju pradakSiNA karI jhiro DigrI tApamAne rAkhavAmAM AvyA che. A mATe eka moTuM rahyo hoya to tenA kendramAM bleka hola hovAnI zakyatA rahelI che, tharmosa paNa seTelAITamAM rAkhavAmAM AvyuM che, jemAM kvArjhanA ema vijJAnIo kahe che. vijJAnanI paribhASAmAM koI paNa gAyaroskopa goThavavAmAM AvyA che. 'nAsA'e koI vaijJAnika avakAzI padArthanA AkarSaNabaLanI asaramAMthI mukta thavA mATe je thiyarInI cakAsaNI mATe hAtha dhareluM A moTAmAM moTuM mizana che. veganI jarUra paDe tene eskepa velosiTI kahevAmAM Ave che. AvI atyaMta sUkSma vijANu yaMtro vaDe bAhya avakAzamAM gAyaroskopanA sauthI vadhu gati prakAzanI hoI zake che. je avakAzI padArthanI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 26 nar , , kare che nikI ' nI - 1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eskepa velosiTI prakAzanI gati karatAM paNa vadhu hoya tene AinasTAinanI thiyarI sAme vijJAnIo bleka hola tarIke oLakhe che. gujarAtI vijJAnIno paDakAra - vijJAnIo kahe che ke koI paNa avakAzI padArthanI eskepa velosiTIno AdhAra tenI ghanatA upara hoya che. padArthanI vijJAnIo Aje eka siddhAMta zodhI kADhe che ane ghanatA jema vadhu tema tenI eskepa velosiTI paNa vadhu hoya che. bleka AvatI kAle tene khoTo jAhera kare che. vijJAna satata parivartanazIla hola tarIke oLakhAtA tArAonI ghanatA eTalI badhI hoya che ke che ane tenA siddhAMto satata badalAyA kare che. tene zreSTha udAharaNa temanI eskepa velosiTI prakAzanI jhaDapa karatAM paNa vadhu hoya che. pRthvI vigere grahonI sUryanI AjubAjunI gati samajAvavA mATe A kAraNe tenI aMdarathI prakAza paNa bahAra AvI zakato nathI. vijJAnIo dvArA ghaDI kADhavAmAM AvatA siddhAMto che. koparanikase vijJAnIo kahe che ke sUrya pRthvI karatAM 12 lAkha gaNo moTo che, sauthI pahelA jAhera karyuM ke sUrya sthira che ane pRthvI tenI AjubAju paNa teno badho ja padArtha traNa kilomITara trijyA dharAvatA bleka pharI rahI che, tyAre eka koyaDo hato ke pRthvI kayA baLanA AdhAre holamAM samAI jAya eTalI badhI bleka holanI ghanatA hoya che. saryanI AjabAja karI zake che ane baLa tene saryamALAmAMthI hakIkatamAM bleka holane dUrabIna dvArA joI zakAtA nathI paNa chaTakI jatA roke che? A koyaDo Aijheka nyUTane gurutvAkarSaNanA vijJAnIo kahe che ke tenI AjubAjunA tArAonI gati uparathI siddhAMto avakAzI padArthone lAgu karI ukelI Apyo hato. bleka holano aNasAra Ave che. nyUTananI thiyarI mujaba pRthvI potAnI dharI upara phare che, jene kAraNe AlbarTa AinsTAine I.sa. 1915mAM janarala kendratyAgI baLa pedA thAya che. A kendratyAgI baLa pRthvIne sUryathI thiyarI opha rileTiviTInI zodha karI. A agAu temaNe darzAvyuM dUra lai javAnI koziSa kare che. bIjI bAju sUrya potAnA hatuM ke prakAza upara paNa gurutvAkarSaNanI asara thAya che. tenA thoDA gutvAkarSaNa baLanI asarathI pRthvIne potAnI tarapha kheMcavAnI ja mahinAo pachI AinsTAinanI thiyarIne AdhAre kArla koziSa kare che, jene kendragAmI baLa kahevAmAM Ave che. A kvArjhacAilDa nAmanA vijJAnIe avakAzamAM bleka holanuM kendratyAgI ane kendragAmI baLonI saMyukta asarane kAraNe pRthvI astitva hovAnI saMbhAvanA rajU karI. I.sa. 1930mAM bhAratIya mULanA vijJAnI subramaNyama caMdrazekhare zodhI kADhyuM ke sUrya karatAM doDhuM daLa dharAvatA tArAo bleka holamAM rUpAMtarita thaI zake che. vijJAnIo kahe che ke bleka holanA kendramAM koI paNa padArthanuM eTaluM badhuM saMkocana thaI jAya che ke tenI ghanatA anaMta thaI jAya che ane kada zUnya thaI jAya che. A zUnya kadanA sthAnane vijJAnanI bhASAmAM greviTezanala simyulAriTInA nAme oLakhavAmAM Ave che. vijJAnIo kahe che ke tArAomAM jyAre baLataNa khUTI jAya che tyAre teo potAnA ja vajanathI tUTI paDavAno AraMbha thAya che. A kAraNe tArAnI ghanatA vadhavA mAMDe che ane tenuM kada ghaTavA lAge che. je tArAo agAu 20 sUrya jeTaluM kada dharAvatA hatA temanuM kada have pAMca sUrya jeTaluM rahI jAya che. eka tabakko evo Ave che ke A tArAonI ghanatA vadhI jatAM temAMthI prakAza nIkaLato baMdha thaI jAya che ane te bleka hola banI jAya che. A bleka holanI thiyarI tArAo sUrya karatAM vizALa che, atyaMta dUra che ane sUrya pRthvI karatAM aneka gaNo moTo che, evI pUrvadhAraNAonA AdhAre racAyelI che. vijJAnIo Aje sUryanuM ane tArAonuM jeTaluM kada mAne che tenA karatAM tenuM kada kyAMya ochuM hovAthI bleka hola mAtra Do. paMkaja jozI kalpanA ja che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 27 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryanI AsapAsa laMbagoLAkAra bhramaNakakSAmAM pharyA kare che.thoDA AvatI hatI.vicitratA e hatI ke A banne thiyarIo paraspara samaya pachI AlbarTa AinasTAine nyUTananI A thiyarIne khoTI virodhAbhAsI hovA chatAM chellAM 60 varSathI vizvanA vijJAnIo sAbita karI ApI. A banne thiyarIne sAcI mAnIne cAlatA hatA. vijJAnIo - AinasTAinanI thiyarI mujaba sUryamAM koi dAyakAothI A banne thiyarIono samanvaya kare tevI 'thiyarI opha gurutvAkarSaNa che ja nahIM. ApaNuM aMtarIkSa cAre bAjuthI tANI evarIthiMga' zodhI kADhavAno prayAsa karatA hatA paNa temane saphaLatA rAkhavAmAM AvelI cAdara jevuM che. sUrya temAM bakhola banAvIne beTho maLatI nahotI.pensilaveniyA yunivarsiTImAM saMzodhana karatAM che ane potAnI dharInI AsapAsa pharI rahyo che. sUryanA A abhaya aSTakara ane temanA sAthIdAroe aNu-paramANu ane bhramaNane kAraNe avakAzI cAdaramAM paNa ghUmarI caDatI hoya tevo avakAzI padArthonI gatividhione samajAvavA mATe 'sUpa kvonTama" mAhola sarjAya che ane tenI asara heThaLa pRthvI vigere graho sUryanI nAmanI thiyarI zodhI kADhI hatI. vizvanA aneka nAmAMkita AjubAju phare che. vijJAnIoe AinasTAinanI A thiyarIne vijJAnIonA gaLe A thiyarI utarI gai hatI paNa jyAM sudhI koi paNa svIkArI lIdhI.A thiyarI mujaba koi tAro jo saMkocAvA paNa thiyarI prayoga dvArA sAbita na thAya tyAM sudhI tene vijJAnIo lAge to tenuM kada ghaTavA lAge ane gurutvAkarSaNa baLa satata vadhavA svIkAravA taiyAra thatA nathI. A thiyarIne vyavahAramAM sAbita karI lAge. A baLa eka tabakke eTaluM badhuM vadhI jAya che ke A ApavAno paDakAra zrI paMkaja jozIe temanA sAthIdAro sAthe maLIne tArAmAMthI prakAzanAM kiraNo paNa bahAra nIkaLI zake nahIM ane aMte upADI lIdho hato. tAro eka bleka hola banI jAya. AinasTAinanI thiyarI jo. - Do. paMkaja jozIe potAnA sAthIdAro sAthe maLIne sUrya sAcI mAnIe to A bleka holanI thiyarI paNa svIkAravI ja paDe karatAM aneka gaNuM daLa dharAvatA mRtyu bhaNI dhasI rahelA tArAnuM tema hatuM. have zrI paMkaja jozI nAmanA gujarAtI vijJAnIe tArAnuM nirIkSaNa karyuM hatuM ane evI AgAhI karI hatI ke A tAro bleka bleka holamAM rUpAMtara thavAnI thiyarIne ja khoTI sAbita karI holamAM rUpAMtarIta thavAne badale visphoTa pAmaze ane teno tamAma ApatAM AinasTAinanI rileTIviTInI thiyarI sAme ja paDakAra padArtha avakAzamAM pheMkAi jaze. temaNe vaijJAnika gaNatarIo karIne Ubho thayo che. evuM puravAra karI ApyuM ke tArAnA khatama thavAnA aMtima tabakkAmAM gujarAtanA bhAvanagara zaheramAM janmelA paMkaja jozI spesa-TAimano vaLAMka eTalo vistRta bane che ke temAM potAnA Adarza tarIke gAMdhIjI ane AinasTAinane mAne che. AinasTAinanI "janarala rileTIviTI thiyarI" khoTI sAbita thAya temanA pitAzrI svAtaMtrya saMgrAmanA laDayA hatA. saurASTra che ane 'kvonTama greviTI thiyarI' mujaba AgaLanI ghaTanAo ghaTe yunivarsiTImAMthI bhautikazAstramAM mAsTara DigrI prApta karyA pachI teo che. Do. paMkaja jozIe kharatA tArAnuM nirIkSaNa karIne puravAra karyuM ke muMbainI TATA insTiTyUTa opha phanDAmenTala risarca nAmanI koi paNa tAro nAza pAmavAno hoya te agAu tenA prakAzamAM pahelA saMsthAmAM esTrophijhisTa tarIke joDAyA. temane bleka holanI ghaTADo thAya che ane pachI te ekAeka jhaLahaLI uThe che ane temAMthI thiyarImAM rasa paDavA lAgyo. temaNe pI.eca.DI.nI DigrI lIdhA bhAre urjA dharAvatAM gAmA kiraNo, kosmika kiraNo ane nyuTrino pachI yuropa ane amerikAnI yunivarsiTIomAM saMzodhaka tarIke traNa tarIke oLakhAtI rajakaNono dhodha chUTe che. A ghaTanA sAbita kare che varSa vitAvyAM. bhArata AvyA pachI temaNe bleka holanI thiyarInA ke avakAzI padArthone paNa kvonTama thiyarI lAgu paDe che ane rahasya uparathI paDado uThAvavA saMzodhana zarU karyuM. bleka holanI AinasTAinanI janarala rileTIviTI thiyarI' lAgu paDatI nathI. Do. thiyarI AinasTAinanA sApekSavAdanA siddhAMtanI pedAza che. A paMkaja jozInA A saMzodhanane tAjetaramAM 'phijhikala riyU leTarsa' thiyarI mujaba koi tAro sUryanA daLa karatAM cAra ke pAMca gaNuM daLa jevA pratiSThita vijJAna jarnalamAM sthAna prApta thayuM che. dharAvato hoya ane te saMkocAvA lAge to tenI ghanatA anaMta thai AinasTAine AjathI Azare 60 varSa agAu jAya che ane temAMthI prakAzanuM kiraNa paNa bahAra chaTakI zakatuM nathI. "janarala thiyarI opha rileTIviTI' zodhI kADhI paNa avakAzI atyAra sudhI vijJAnamAM avakAzI padArthonI gatine padArthonI bAbatamAM tenuM kudaratanI prayogazALAmAM Aja sudhI samajAvavA mATe AinasTAinanA sApekSavAdanA siddhAMtanI madada parIkSaNa thai zakyuM nathI. have Do. paMkaja jozIe prayogo karIne levAmAM AvatI hatI ane paramANumAM ilekTrona, proTona vigerenuM sAbita karyuM che ke avakAzI padArthonI gati bAbatamAM paNa kvonTama paribhramaNa samajAvavA mATe kvonTama thiyarI pramANabhUta mAnavAmAM thiyarI ja lAgu paDe che. have i.sa.2010 sudhImAM eksaTrIma jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 28 che, je eka Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yunivarsa spesa onjharveTarInI yojanA kAryarata thavAnI che. A tArAono abhyAsa karIne mULabhUta satya zodhI kADhavAnuM nakkI vedhazALA dvArA jo Do.paMkaja jozInA avalokanane samarthana prApta thaze karyuM." to AlbarTa AinasTAinanI janarala rileTIviTInI thiyarIne Do. paMkaja jozIe mRtyu bhaNI dhasI jatA tArA bAbatamAM paDakAranAra prathama vijJAnI tarIke Do.paMkaja jozI paMkAi jaze. potAnuM A saMzodhana pahelavahelA i.sa.1996nI sAlamAM pragaTa potAnA saMzodhana bAbatamAM Do.paMkaja jozI kahe che karyuM hatuM. tene duniyAnI najare caDatAM ATha varSa lAgyAM hatAM. hajI ke,"bleka holanI thiyarImAM koi paNa mAhitI temAMthI bahAra ja na vizvanA agraNI vijJAnIo Do. jozInI vAtane so TakA svIkRti AvI zake tevI vAta mane vicitra jaNAtI hatI. kvonTama ApatA nathI. AvI svIkRti Ape to to skUlomAM mikeniksano mULabhUta siddhAMta e che ke mAhitIno nAza zakya ja AinasTAinano sApekSavAda paNa bhaNAvavAnuM baMdha karavuM paDe. nathI. vaLI bleka holanA pAyAmAM amaryAdita ghanatAno siddhAMta che, vijJAnanA vizvamAM koi zodhane sAcI sAbita karavA mATe jema varSo jemAM bhautikazAstranA badhA ja niyamo khoTA sAbita thai jAya che. sudhI purUSArtha karavo paDe che tema sAcI mAnavAmAM AvatI prasthApita A virodhAbhAsane kevI rIte hala karavo te koI jANatuM nahotuM. huM A zodhane khoTI sAbita karavA mATe paNa bhAre jahemata uThAvavI paDe che. samasyAnA mULamAM javA mAMgato hato. i.sa. 1980nA dAyakAmAM Do. paMkaja jozI ane temanA sAthIdAro atyAre A kaparA huM kembrija khAte mahAna khagoLazAstrI sTIphana hokiMgsane maLyo tabakkAmAMthI pasAra thai rahyA che. atyAre to eTaluM nakkI che ke bleka tyAre meM temanI salAha mAMgI. temano pratibhAva jarAya utsApreraka holanI bAbatamAM Do. paMkaja jozI ane temanA sAthIdAro je kaMi nahoto. temaNe mane cetavaNI ApI ke, A koyaDo atyaMta jaTila saMzodhana karI rahyA che, tenA pratye AkhI duniyAnA vijJAnIonI che; tene ukelavAnI koziSa karavAne badale tamAre phiMga thiyarI tarapha najara che. A gujarAtI vijJAnIe pharI eka vakhata sAbita karI tamAruM lakSya kendrita karavuM joie.' A kAraNe to huM mArI vAtamAM ApyuM che ke vijJAnIo koi siddhAMtane game teTalo mahAna mAnatA atyaMta majabUta banI gayo. meM kudarata pAse pAchA javAnuM ane hoya to paNa tene aMtima satya tarIke svIkArI levAnI jarUra nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 29 For Private & Parsonal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI goLa nathI paNa sapATa che evuM puravAra karatA prayogo hkara ya pRthvI jo daDA jevI goLa hoya ane teno parigha 10 36000 kilomITara hoya to pRthvI upara jeTaluM pANI che tenI 266 phUTa sapATI paNa amuka aMze bahirgoLa hovI joIe. A pANIno dareka 600 phUTa bhAga eka vartuLanI kamAna jevo hovo joIe. A kamAnanI Toca 1066 phUTa uparathI banne bAju nIce UtaratAM eka mAila dITha ATha iMca jeTalo 1666 phUTa khADo thavo joIe. bIjA mAilamAM A nIcANa 32 iMca jeTaluM 2400 phUTa ane trIjA mAilamAM 72 iMca athavA 6 phUTa thavuM joIe. A vAta 3266 phUTa nIcenI AkRtimAM samajAvAI che. 80 4266 phUTa 5400 phUTa 100 120 9600 phUTa ahIM ApaNe joI zakIe chIe ke prathama keTalAka mAila pachI to UMDAI eTalI vadhI jAya che ke tenuM astitva ane pramANa ApaNe khUba AsAnIthI anubhavI zakIe. uparanI AkRtimAM "TI' biMduthI "1' biMdu sudhInuM aMtara eka mAila che. "1" ane "e" vaccenI UMDAI 8 iMca che. pachI pANInI sapATI upara pRthvInA tathAkathita goLAkAranuM '2" ane "bI" vaccenI UMDAI 32 iMca che ane "3' ane 'sI' mApa kADhavA mATe prayogo karI zakAya che. A prayogo jo dariyAnI vaccenI UMDAI 72 iMca che. prathama mAila pachI jeTalA mAila sapATI upara karavAmAM Ave to mojAone kAraNe ane dariyAnI aMtara hoya teno varga karIne tene ATha iMcathI guNIe eTalI tenI vadha-ghaTa thatI sapATIne kAraNe temAM avarodha AvI zake che. UMDAI bane che. joke prathama eka hajAra mAila pachI A niyamamAM iMgleMDanA Do. perelakSe A kAraNe prayogo karavA mATe sthira pANI pheraphAra karavAnI AvazyakatA rahe che. nIcenA TebalamAM 1thI 100 pasaMda karyuM hatuM. AvuM sthira pANI temane kembrija kAunTInI 'olDa mAila sudhI vibhinna aMtaramAM keTalI UMDAI jovA maLe tenuM sacoTa beDaphorDa" nAmanI nahera athavA kRtrima nadImAM maLI gayuM hatuM. A gaNita ApavAmAM AvyuM cheH naheranI laMbAI Azare 20 mAila jeTalI che ane amuka apavAdane bAda karatAM sIdhI lITImAM ja banAvavAmAM AvelI che. A naheranuM mAila UMDAI pANI lagabhaga sthira che ane temAM vacce kyAMya daravAjA AvatA 8 iMca nathI. A kAraNe A pANImAM kyAMya goLAkAra che ke nahIM te 32 iMca AsAnIthI nakkI thaI zake che. 6 phUTa prayoga-1 eka hoDImAM lAkaDI upara eka jhaMDo evI rIte lagADavAmAM Avyo hato ke pANInI sapATIthI A jhaMDAnI UMcAI pAMca sTa jeTalI rahe. A hoDIne olDa beDaphorDa nahera upara AvelA velza Dema nAmanA sthaLethI cha mAila dUra AvelA vetnI brija nAmanA sthaLa tarapha ravAnA karavAmAM AvI hatI. Do. perelakSa pANImAM UtaryA hatA ane pANInI sapATIthI Azare 8 iMcanI UMcAIe Teliskopa . che ja o 2 m 1 0 0 0 1 ja ja jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 30 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhIne temaNe dUra jaI rahelI hoDInuM nirIkSaNa karyuM hatuM. A hoDI phaTanI UMcAIe jhaMDAo lagAvyA hatA. A haroLamAM chellA jhaMDAnI vetnI brija pahoMcI tyAM sudhI hoDI ane tenI uparano jhaMDo bAjumAM ATha phUTanI UMcAIe 3 phuTano eka corasa jhaMDo paNa spaSTapaNe dRzyamAna hatA. jo pRthvI kharekhara bahirgoLa AkAra lagAvyo hato. dharAvatI hoya to ApaNane nIce mujabanuM pariNAma jovA maLyuM hota Do. perela eka sArA TeliskopanI madadathI A jhaMDAone 6 mAIla 5 mAIla paTa mAIla nihALyA tyAre temanI dRSTi sIdhI dizAmAM moTA jhaMDAnA nIcenA bhAga sudhI pahoMcI gaI hatI. Do. perelakSe potAnuM Teliskopa 'sI' uparanI AkRtimAM "ebI' eTale 6 mAila laMbAInI biMdu upara jamInathI 5 phUTanI UMcAIe goThavyuM hatuM ane 'DI' biMdu pANInI kamAna che. Do. perelakSa "e" biMdu upara pANInI sapATIthI upara jhaMDAnI UMcAI paNa 5 phUTa hatI. AkRti-4mAM 'ebI' sIdhI 8 iMcanI UMcAIe dUrabIna laIne 'esI' dizAmAM joI rahyA che. rekhA che, kAraNa ke dareka jhaMDAnI UMcAI sarakhI che. 'ebI' ane Do. pereDakSanI najara naheranA pANImAM eka mAila dUra 'TI' biMdue 'sIDI' samAMtara che, mATe "sIDI' paNa sIdhI rekhA che. A uparathI pANI sAthe TakarAze, kAraNa ke eka mAilanA aMtare pANInI UMcAI rAze, kAraNa ke eka mAilanA atara pANAnI ucAI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. paNa 8 iMca haze. A 'TI' biMduthI "bIbiMdunuM aMtara 5 mAilahaze. AjanA vijJAnIonI thiyarI mujaba jo pRthvInI sapATI pRthvInI tathAkathita trijyA mujaba A 5 mAilamAM pANInI UMDAI bahirgoLa hoya to nIce mujabanI paristhiti pedA thavI joIe. 16 phUTa 8 iMca jeTalI hovI joIe. hoDI upara je jhaMDo lagADavAmAM Avyo che tenI UMcAI 5 phuTa jeTalI che. A jhaMDAnI UMDAI 'TI' biMduthI 11 phUTa 8 iMca jeTalI hovI joIe. ATalI UMDAIe rahelI hoDI svAbhAvika rIte ja dekhAvI na joIe. paraMtu Do. perelakSane 6 mAila dUra rahelI hoDI ane teno jhaMDo spaSTapaNe dekhAtAM hatAM. tenA uparathI sAbita thaI gayuM hatuM ke pANInI sapATI pRthvInI ane pRthvI uparanA pANInI sapATI jo bahirgoLa nahotI paNa sapATa hatI. A kharI paristhitino khyAla bahirgoLa hoya to 'sI' biMduthI "DI" biMdu tarapha jatAM pANInI AkRti uparathI Ave che. UMDAI vadhavI joIe. A mujaba prathama ane bIjA jhaMDAne AdhAre dRSTinI dizA 'ebI' nakkI thaI javI joIe ane trIjo jhaMDo bIjA 6 mAIla jhaMDA karatAM 8 iMca nIce hovo joIe. Akrame cotho jhaMDo 32 iMca, pAMcamo jhaMDo 6 phaTa, chaThTho jhaMDo 10 phaTa 8 iMca ane sAtamo jhaMDo 16 phUTa 8 iMcanI UMDAIe hovo joIe. A gaNatarIe chellA Do. perelakSe je prayoga olDa beDaphorDa nahera upara karyo hato jhaMDAnI Toca dRSTirekhA 'ebI'thI 13 phaTa 8 iMca nIce hovI joIe. e prayoga Aje ApaNe narmadA ke tApI nadInI naheramAM paNa karIne jo pRthvI kharekhara bahirgoLa hoya to upara mujabanI sthiti pedA thavI je , ApaNI jAte sAbita karI zakIe chIe ke pRthvI bahirgoLa nathI joIe paNa kharekhara tema banyuM nahotuM. A uparathI sAbita thAya che paNa sapATa che. ke pRthvI bahirgoLa che e eka kapoLakalpita thiyarI che ane tene prayoga-2 sAbita karI zakAya tema nathI. jo tarka, pramANa ane gaNitanI pRthvI bahirgoLa nathI paNa sapATa che te sAbita karavA mATe dRSTie vicArIe to A jUThANuM TakI zake tema nathI. pRthvIne koI Do. perelakSe olDa beDaphorDa naheramAM ja nIce mujabano bIjo prayoga paNa sAbitI vinA goLa mAnI levI e vaijJAnika mijAjanI viruddha paNa karyo hato. temaNe A naheramAM ekabIjAthI eka mAilanA aMtare che. cha hoDIo UbhI rAkhI hatI ane darekamAM pANInI sapATIthI pAMca Do. perelale uparanA prayogo I.sa. 1838nA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 31 www.ainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unALAmAM karyA hatA. agAunA ziyALAmAM olDa beDaphorDa naheranuM prayoga-4 pANI saMpUrNapaNe thIjI gayuM hatuM. A vakhate temaNe aneka vakhata beDaphorDa naheranA uttara cheDe vetnI brija ane olDa barapha upara paDyA rahIne TeliskopanI madadathI cArathI ATha mAilanA beDaphorDa brijanI vacce eka thiyoDolAiTa (spiriTa levalanI paTTI) aMtare barapha upara skeTiMga karatA lokonuM nirIkSaNa karyuM hatuM. teo A goThavavAmAM AvyuM hatuM. A thiyoDolAiTa uparathI banne dizAmAM naheranA kinAre AvelA lAkaDAnA kAmacalAu makAnamAM satata nava 3-3 mAila dUra AvelA brijo jovAmAM AvyA tyAre te eka ja mahinA rahyA hatA ane temaNe uparanA prayogo vAraMvAra karyA hatA. sIdhI rekhAmAM jovA maLyA hatA. A badhAM ja prayogo ane nirIkSaNonA aMte teo eka ja niSkarSa - 3 mAIla TI 3 mAIla upara AvyA hatA ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa sapATa che. pRthvI daDA jevI goLa che e AjanA vijJAnIonI eka sauthI moTI avaijJAnika mAnyatA che. prayoga-3 have jo 'Ta' biMdu "bI-bI'thI traNa mAilanA aMtare hoya olDa beDaphorDa nahera upara eka brija bAMdhavAmAM Avyo hato, je to 'TI' biMduthI banne brija 6-6 phUTa nIce hovA joIe. tA brija nIcethI naheranuM pANI pasAra thatuM hatuM. A brijanI kamAna sI...... TI .. sI upara pANInI sapATIthI 6 phUTa 6 iMcanI UMcAIe eka spaSTa vAMcI zakAya tevuM noTisaborDa lagAvavAmAM AvyuM hatuM. A brijathI barAbara 6 mAila dUra velbI brija Avelo hato. A brija pAse caDelI eka chIcharI hoDImAM pANInI sapATIthI 8 iMcanI UMcAIe hakIkatamAM "TI' biMduthI banne brija eka ja sIdhI rekhAmAM eka Teliskopa phiTa karavAmAM AvyuM hatuM. A TeliskopanI madadathI jovA maLe che. pRthvI jo kharekhara goLa hoya to AvuM bane ja nahIM, cha mAilanA aMtare AveluM noTisaborDa spaSTa vAMcI zakAtuM hatuM. A jenA uparathI sAbita thaI jAya che ke pRthvI goLa nathI paNa sapATa che. hoDI jema jema olDa bephorDa brijanI najIka gaI tema tema lakhANa prayoga-5 vadhu spaSTa banatuM gayuM. A prayoga uparathI spaSTa thatuM hatuM ke naheramAM koI vyakita jamIna upara UbhA UbhA dariyAnI kSitija pANInI sthiti sapATa hatI. nihALe to DAbI ane jamaNI bAju vaccenI kSitija goLAkAra nathI dg- dekhAtI paNa sIdhI rekhAmAM ja dekhAya che. dariyAnI kSitija sIdhI dekhAya che eTaluM ja nahIM, tene prayoga vaDe sIdhI sAbita paNa karI zakAya tema che. A mATe nIceno prayoga koI paNa karI zake che. jo AjanA vijJAnIonI mAnyatA mujaba pRthvInI sapATI bahirgoLa hota to ATha iMcanI UMcAI upara goThavelA Teliskopa vaDe mAtra eka mAila dUrathI ja noTisaborDa vAMcI zakAyuM hota. bAkInA pAMca mAilamAM pANInI UMDAI 16 phUTa 8 iMca jeTalI vadhI gaI hoya. eTale je noTisaborDa pANInI sapATIthI 6 phaTa 6 iMcanI UMcAIe hoya te hakIkatamAM dRSTirekhA (kSitija)thI dariyAkinAre koI paNa UMcAI upara tripo. sTenDanI 10 phUTa 2 iMca nIce hovuM joIe ane dekhAvuM joIe nahIM. madadathI eka 12 phUTa lAMbuM lAkaDAnuM pATiyuM AkRtimAM darzAvyA mujaba goThavo. A pATiyAno uparano bhAga ekadama sIdho ane lIso hovo joIe. have A pATiyAnI pAchaLathI tenI upara tamArI AMkhane goThavI dariyA tarapha juo, dariyAnI kSitija 12 phUTa laMbAInA pATiyAne barAbara samAMtara jovA maLaze. have tamArI A noTisaborDa 6 mAila dUrathI paNa dekhAtuM hatuM tenA AMkhane DAbI athavA jamaNI dizAmAM ghumAvI lAkaDAnA cheDAnI uparathI sAbita thaI gayuM hatuM ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa sapATa che. bahAranA samudranI kSitija paNa nihALo. banne bAju Azare 10 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 32 For Private & Parsonal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mAilano dariyo tame AsAnIthI nihALI zakazo. A dariyAnI kSitija paNa lAkaDAne samAMtara sIdhI rekhA ja jovA maLaze. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to dariyAnuM pANI bahirgoLa AkAranuM hovuM joIe ane A rIte sIdhI rekhAmAM kSitija bilakula dekhAvI joIe nahIM. A dalIlano javAba ApavA Do. perela A ja prayoga jarA alaga rIte karIne sAbita karyuM ke naheranuM pANI kharekhara sapATa che. dariyAmAM jo banne dizAmAM 10 mAila jaIe to tene kAraNe 66 phUTa jeTalo goLAkAra pedA thaI jAya. pRthvI jo bahirgoLa hoya to dariyAnI kSitija paNa lAkaDAnA pATiyAne samAMtara nahIM AkRtimAM darzAvyA mujaba thiyoDolAiTane "e" biMdu paNa tenA kendranI banne bAjue nIce tarapha DhaLatI dekhAvI joIe. upara goThavavAmAM Avyo che ane tenuM spiriTa levala meLavavAmAM jo dariyAnI sapATI upara DAbI bAjathI koI sTImara AvyuM che. have 'bI' biMdu upara jhaMDo mUkavAmAM Avyo che. tenI AvatI hoya to te 66 phUTano DhALa caDatI hoya tevuM dekhAvuM joIe pAchaLa 'sI' biMdue krosanA AkAre lAkaDI goThavavAmAM AvI che. jamaNI tarapha jaI rahI hoya to 48 kaTano DhALa UtaratI A traNeya vastuo samAMtara rAkhavAmAM AvI che. dekhAvI joIe. AvuM kadI jovA nathI maLatuM, jenA uparathI sAbita have thiyoDolAiTane khaseDIne bI' biMdue mUkavAmAM Ave thAya che ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa sapATa che. che; jhaMDAnI lAkaDIne 'sI' biMdue mUkavAmAM Ave che ane krosanA prayoga-6 AkAranI lAkaDIne 'DI' biMdue mUkavAmAM Ave che. A rIte 'eDo. perelakSe olDa beDaphorDa naheranA pANInI sapATI bI-sI' sIdhI rekhAne 'DI' sudhI kSitija samAMtara laMbAvI devAmAM kSitija samAMtara che ane bahirgoLa nathI evuM puravAra karavA mATe AvI che. have "bI' biMdu uparathI pasAra thatI dRSTirekhA vartuLano aneka prayogo karyA hatA. eka prayogamAM temaNe phoravarDa levaliMga TenjanTa hovAnI saMbhAvanA paNa rahetI nathI, kAraNa ke 'sI' biMduno prosesathI cha mAila laMbAInI naherano sarve karyo hato. A paddhatimAM krosa paNa tenI samAMtara che. thiyoDolAiTanI madadathI 440 vAra laMbAInI naheranuM nirIkSaNa have thiyoDolAiTane 'sI' biMdu upara mUkavAmAM Ave che, karavAmAM Ave che ane kramazaH AkhI naherano sarve karavAmAM Ave che. jhaMDAnI lAkaDIne 'DI' biMdu upara ane krosa lAkaDIne 'I' biMdue dara vakhate 440 vAranA aMtare insTamenTane AgaLa laI javAmAM mUkavAmAM Ave che. A rIte 'e-bI-sI-DI-i' biMduo samAMtara Ave che. A rIte sarve karatAM AkhI nahera samAMtara jaNAI hatI ane ane maLe che. A prakAre cha mAilanI samagra naherano sarve karavAmAM Avyo temAM kyAMya goLAkAra dekhAyo nahoto. tyAre paNa te samAMtara ja jaNAI hatI, jenA parathI sAbita thatuM hatuM A sarvenAM pariNAmo jyAre sarveyarone jaNAvavAmAM ke pRthvI sapATa ja che. AvyAM tyAre temaNe evI dalIla karI hatI ke thiyoDolAiTane prayoga-7 pRthvInI trijyAnI samAMtara goThavavAmAM Ave che tyAre dRSTirekhA voTaralUnA dariyAkinAre jamInathI 6 phUTanI UMcAIe tanI sAthe 90 aMzano khUNo banAve che, je vartuLanA TenzanTanA eka Teliskopa goThavavAmAM AvyuM hatuM. eka 80 phuTa UMcAInI svarUpamAM hoya che. have jyAre insTamenTa 440 vAra dUra laI sTImarane DablinanI dizAmAM ravAnA karavAmAM AvI. barAbara javAmAM Ave che tyAre daSTirekhA pharI te sthaLe vartaLanA TenzanTanA kATakhUNe gati karI rahelI A sTImaranI jhaDapa eka kalAkanA ATha svarUpamAM hoya che. A rIte dRSTirekhA paNa bahirgoLa banI jatI mAilanI hatI. barAbara cAra kalAka pachI A sTImara TeliskopanI hovAthI te pANInI bahirgoLa sapATIne samAMtara dekhAya che. dRSTimaryAdAmAMthI dekhAtI baMdha thaI gaI. sTImara dekhAtI baMdha thaI tenI eka miniTa agAu sudhI tenI Tocano bhAga Teliskopa vaDe joI zakAto hato. 6 phUTanI UMcAInA Teliskopa vaDe bahirgoLa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna 33 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapATI upara traNa mAila dUranI vastu ja joI zakAya, kAraNa ke traNa hoTelanA pahelA mALethI kSitija "eca-1' biMdumAM jovA mAilamAM goLAkAranI UMcAI 6 phUTa jeTalI thaI jAya che. have maLe. bIjA mALethI nirIkSaNa karatAM kSitija nIce sarakIne 'ecasTImara eka kalAkanA ATha mAilanI jhaDape cAra kalAkamAM 32 2' biMdumAM jovA maLe ane trIjA mALethI vadhu nIce "eca-3' mAilanuM aMtara kApyA pachI dekhAtI baMdha thaI hatI. A 32 biMdumAM jovA maLe. jonAranI UMcAI jema vadhe tema kSitija nIce mAilamAMthI traNa mAilanuM aMtara bAda karatAM 29 mAilamAM sarakatI dekhAvI joIe. paraMtu hakIkatamAM kadI tevuM jovA maLatuM nathI, bahirgoLa sapATInI UMDAI 560 phaTa thavI joIe. temAMthI jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa taddana sTImaranI 80 phTa UMcAI bAda karIe to sTImaranI Toca dariyAnI sapATa che. kSitijathI 480 phUTa nIce hovI joIe. kSitijathI 480 phUTa prayoga-9 nIcenI sTImara kadI joI zakAya kharI? A prayoga sAbita kare che ke koI paNa balUna athavA vimAna jyAre havAmAM UMce caDe che pRthvI sapATa che. tyAre tene kSitija paNa potAnI samAMtara UMcI caDatI jovA maLe che. prayoga-8 balUna ke vimAnamAM beThelA yAtrikane evo bhAsa thAya che ke tenI briTananI saseksa kAunTInA brAiTana zaheramAM nIcenI jamIna athavA samudra aMtargoLa kAca che ane uparanuM AkAza samudrakinAre grAnDa hoTela AvelI che. A hoTelanA pahelA mALanI bahirgoLa kAca che. A aMtargoLa ane bahirgoLa kAca jyAM maLe che bArImAM eka Teliskopa goThavIne dariyAnI sapATInuM nirIkSaNa te biMdu balUnanI samAMtara hoya che ane te kSitija tarIke dekhAya che. karavAmAM AvyuM hatuM. evo AbhAsa thato hato ke dariyAnuM pANI A prakArano bhrama tyAre ja thAya jyAre pRthvI sapATa hoya. jamInathI uparanI dizAmAM UMcakAI rahyuM che ane dRSTirekhAne 'eca- e 1' biMdumAM kSitija upara chedI rahyuM che. have Teliskopane hoTelanA bIjA mALe laI javAmAM AvyuM hatuM ane dariyAnI kSitija nihALavAmAM AvI hatI. A vakhate kSitija jarA UMcakAIne 'eca-2' biMdu upara AvI gaI hatI. have trIjA mALethI dariyAne nihALatAM kSitija "eca-3' biMdu upara jaNAI hatI. eca 3 jo pRthvI AjanA vijJAnIo mAne che tevI goLa hoya to koI paNa balUna athavA vimAna AkAzamAM UMce caDe tyAre nIce mujabanI paristhiti dekhAvI joIe: che........ - rA ... Aje pha ma ne sI sTe 2 mAIla | 20,000 jeTa eca. jo dariyAnI sapATI jamInane samAMtara hoya to ja A prakAranuM nirIkSaNa karI zakAya che. jo dariyAnI sapATI bahirgoLa hoya to nIcenI AkRtimAM batAvyA pramANenI paristhiti jovA maLeH jyAre koI balUna ke vimAna be mAilanI UMcAIe pahoMce tyAre jo pRthvI bahirgoLa hoya to temAM beThelA yAtrikathI kSitijanuM aMtara 127 mAila hovuM joIe. ATalI UMcAIe tenI samAMtara dRSTirekhA 'ebI'thI samudranI kSitijanuM aMtara 20,000 phUTa nIce hovuM joIe. ATalA moTA aMtaranI noMdha koI paNa AkAzI pravAsI lIdhA vinA rahI zake nahIM. hakIkatamAM AkAzamAM UDanArane AvI koI khAI jovA maLatI nathI, jenA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 34 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparathI sAbita thAya che ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa ekadama sapATa ru upara caDe che ane oTa Ave tyAre 3 phUTa nIce Utare che. bhUmadhya samudra zato samudra 24 phekTa sa = = prayoga-10. IglenDamAM laMDana ane livarapula vacce je relavelAina che, te barmiMgahAma thaIne pasAra thAya che ane tenI laMbAI 180 mAila che. ahIM DIDI' naheranA taLiyAnI samAMtara rekhA che, je eeca e-e-e (naheranI sapATI) rekhAne samAMtara jAya che. A uparathI sAbita thAya che ke rAtA samudranA pANInI sarerAza sapATI, suejhanI naheranI 100 mAila laMbAImAM raheluM pANI ane bhUmadhya samudranI sapATI eka ja sIdhI lAinamAM che. jo pRthvI goLa A relavelAinanuM svarUpa AkRti mujaba che. temAM "e- hoya to suejhanI naheranuM kendra bhUmadhya samudra ane rAtA samudrathI hA eca-bI' relavenA pATAnI laMbAI ane UMcAI tenA para * 50-50 mAila dUra hovAne kAraNe A banne samudrathI 1600 Arohaavaroha sahita darzAve che. 'sI' biMdu upara marsInAmanI nadI jUnA kAcA 0 phUTanI UMcAIe vartuLanI kamAnanA zikhara jevuM hovuM joIe. ane 'DI' biMdu upara themsanadI AvelI che. "sIDI' samAMtara rekhA che, jenA AdhAre badhAM mApa levAmAM AvyAM che. barmiMgahAma sTezana eca' biMdue che, je "sIDI' rekhAthI 240 phUTanI UMcAIe AveluM che. hakIkatamAM suejhanI nahera bhUmadhya samudra ane rAtA have jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to rekhA "sIDI' samudrane samataLa che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa vartuLanI kamAnanA AkAramAM DI DI DI' hovI joIe. A kamAnanuM zikhara 5400 phUTa UMcuM hovuM joIe. prayoga-11 jo ApaNe koI jahAjanA tUtaka upara UbhA rahIe athavA tenA kUvAthaMbha upara caDhIe balUnamAM AkAzamAM caDhIne samudra tarapha joIe to khyAla Avaze ke dariyAnI sapATI eka DhoLAvayukta sapATa padArtha jevI che, je nIcethI zarU thaIne ApaNI AMkhanA levala sudhI pahoMce che ane ApaNI dRSTirekhAne chede che. A UMcAImAM barmiMgahAma sTezananI 240 phUTanI UMcAI umeratAM te themsa nadInA starathI pa640 phUTanI UMcAIe hovuM joIe. paraMtu hakIkatamAM barmiMgahAma sTezananI UMcAI laMDana brija khAtenA TriniTI voTaramArkathI 240 phUTa jeTalI ja che. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa hovAnI badhI thiyarIo avAstavika che. duniyAnI koI paNa relavene A dRSTie jovAmAM Avaze to A vAta sAbita thaI jaze. bhUmadhya samudra ane rAtA samudrane joDatI suejha nahera je rIte bAMdhavAmAM AvI te paNa pRthvInA sapATa hovAno purAvo che. A nahera 100 mAila lAMbI che ane temAM kyAMya daravAjAo mUkavAmAM jo eka darpaNane dariyAnI sAme Ubho goThavavAmAM Ave AvyA nathI. eTale ke A nahera bhUmadhya samudra ane rAtA samudrane to dariyAnI kSitija paNa temAM sIdhI rekhA 'eca-eca' mujaba joDato eka setu che. bhUmadhya samudra rAtA samudra karatAM sarerAzapaNe cha dekhAze. A rekhA haMmezAM ApaNI AMkhanA levala upara ja raheze. jo iMca UMco che; paraMtu rAtA samudramAM bharatI Ave tyAre teno stara 4 koI vyakti jahAjanA kUvAthaMbha upara caDI jaze athavA dariyAnI 8 : 540 phuTa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 35 For Private & Parsonal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacce AvelA koI TApunI TekarI upara caDaze to cAre bAjuno dariyo upara AvI gayelo ane tene vIMTaLAI vaLelo jaNAze. dariyAnI vacce UMcAI upara rahelA manuSyane evo bhAsa thaze ke nIceno dariyo jabaradasta moTo aMtargoLa kAca che ane tenI UMcAI vadhe che tema dariyAnI kSitijo vistare che ane UMcAInA ghaTavA sAthe te saMkocAya che. jeo niyamita dariyAmAM musApharI kare che temano A niyamita anubhava che ane temane vadhu kAMI samajAvavAnI AvazyakatA nathI. joke balUnamAM dariyAnI saphara karavAno anubhava bahu ochA lokoe lIdho hovAthI jemaNe Avo anubhava lIdho che temanuM lakhANa paNa vAMcavuM joIe. "ame jema balUnamAM besIne dariyAnI sapATIthI UMcA jatA gayA tema nIcenI sapATI amane aMtargoLa kAca jevI jaNAvA lAgI. ame jyAre doDha mAila upara gayA tyAre amane evuM thayuM ke ame eka bahirgoLa ane aMtargoLa kAcanI vacce chIe.'' " ame balUnamAM sArI UMcAIe pahoMcyA tyAre joyuM ke kSitija paNa amArI AMkhanA levala sudhI upara AvI rahI che. tene kAraNe pRthvInI sapATI bahirgoLane badale aMtargoLa dekhAtI hatI. ame jyAre nIce UtarI rahyA hatA tyAre kSitija saMkocAI rahI hoya tevuM jaNAtuM hatuM ane balUna sthira hovAnA bhAsa thato hato.'' amerikAnA avakAzayAtrI eliyoTa bAlTimora khAtenI potAnI balUnayAtrAnuM varNana karatAM lakhe che ke "agAu meM evuM kyAreya kahyuM nahotuM ke pRthvInA goLAkAra vize sauthI zaMkAzIla vyakti avakAzayAtrI hoya che. balUnamAMthI pRthvIne joIe tyAre te moTA samataLa jevI dekhAya che, jeno UMDAmAM UMDo bhAga ApaNI nIce hoya che. ApaNe jema UMce caDIe chIe tema nIcenI pRthvI DUbatI hoya ane kSitija ApaNI sAthe upara caDatI hoya tevo bhAsa thAya che. "koI vyakti AkAzamAM pravAsa karI rahI hoya tene pRthvI aMtargoLa kAca jevI dekhAya che. kSitija tene eka saLaMga vartuLa jevI dekhAya che. balUna jema UMce caDe che tema A kSitija paNa upara caDe che. balUnanA yAtrikane tenA mAthA uparanuM AkAza bahirgoLa kAca jevuM dekhAya che ane nIcenI pRthvI aMtargoLa kAca jevI dekhAya che. A banne kAca kSitijamAM bhegA thatA hoya tevo bhAsa thAya che.'' pRthvI jo kharekhara AjanA vijJAnIo mAne che evI bahirgoLa hoya to dRSTibhramaNAne kAraNe te sapATa dekhAvI joIe, paNa AkAzamAMthI pRthvI aMtargoLa dekhAya che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. AjanI tArIkhamAM vimAnamAM UDanArAo paNa A prakAranI dRSTibhramaNAno anubhava karI zake che. pRthvInA bahirgoLa hovAnI vAto anubhavathI siddha thatI nathI. prayoga-12 pRthvI goLa nathI paNa sapATa che, evuM sAbita karavA Do. perelakSe 19mI sadImAM iMglenDanA dariyAkinAre aneka prayogo karyA hatA. temAMno eka prayoga temaNe saseksa kAunTInA brAiTana baMdare nIce mujaba karyo hato. brAiTana baMdaranA pUrva bhAgamAM jamIna upara eka sTenDa banAvavAmAM AvyuM hatuM ane tenI upara eka lAkaDAno kvoDranTa (vartuLano cotho bhAga) evI rIte laTakAvavAmAM Avyo hato ke teno uparano bhAga plamba lAina (oLaMbo)thI kATakhUNe rahe. A kvoDranTane pahelAM pUrva, pachI dakSiNa ane chevaTe pazcima tarapha ghumAvavAmAM Avyo hato. dareka vakhate tenA uparanA bhAgamAMthI jotAM dRSTirekhA kSitijane ja maLatI dekhAI hatI. AkRtimAM 'eca-eca' kSitija che. A kvoDranTanI samudranI sapATIthI UMcAI 34 phUTa hatI. have jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to dariyAnuM pANI nIcenI dizAmAM 34 phUTano vaLAMka dharAvatuM hota. tyAre kSitija banne dizAmAM sAta-sAta mAila dUra hota ane nirIkSakanI nIce 34 phUTa hota. kvoDranTanI UMcAI 34 phUTa gaNatAM kSitija nirIkSaka karatAM 68 phUTa nIce hovI joIe. A prakAranuM koI nIcANa jovA maLatuM na hovAthI sAbita thayuM hatuM ke pRthvI bahirgoLa nathI. prayoga-13 briTananA kenTa paragaNAmAM zUTarsa hila nAmanI eka TekarI AvelI che. A TekarInI Toca upara eka thiyoDolAiTa (spiriTa levala paTTI) mUkavAmAM Ave che. A thiyoDolAiTanuM levala meLavIne tenA uparathI 12 mAila dUra AvelI hempasTeDa TekarIne jovAmAM Ave che. A be TekarIonI vacce senTa pola nAmanuM carca AveluM che. zUTarsa hilathI senTa polanuM aMtara 7 mAila che ane senTa polathI hempasTeDa hilanuM aMtara pAMca mAila che. A traNeya sthaLonI UMcAI 412 phUTa che. zUTarsa hila uparathI nirIkSaNa karatAM senTa polanuM carca ane hempasTeDa hila eka ja lAInamAM dekhAya che. 7 mAIla L 5 mAila jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna 36 For Private Personal Use Only www.jaine||brary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo pRthvI sapATane badale goLa hota to senTa polanuM carca dariyAkinAre UbhelA darzaka sAme jo eka samAMtara rekhA dRSTirekhAnI 32 phUTa ane hempasTeDa hila 96 phUTa nIce hovAne doravAmAM Ave to te jamInanA ArohaavarohanI jema kSitijanA kAraNe dekhAIna zakata. nIce sarakavAnI paNa noMdha laI zake. AkRtimAM samAMtara rekhA 'esa-esa che ane 'eca-eca' kSitijane darzAvatI rekhA che. ... mI phigara : 43 esa............ " prayoga-14 samudranI kSitija upara dUra dUra sudhI ApaNe najara eca . nAkhIe chIe tyAre paNa A kSitija ApaNane eka sIdhI lITImAM ja dekhAya che, kadI goLAkAra dekhAtI nathI. AIjhala opha mena uparathI je livarapulano vistAra 2 UbhA dekhAya che, tenI pahoLAI Azare 50 mAila jeTalI che. ATalI rahIne samudra tarapha jotAM dariyAmAM 'vAiTa' nAmano TApu dekhAya che. pahoLAImAM pRthvIno goLAkAra 416 phaTa thavo joIe. ATalo A TApunI pahoLAI 22 mAila che. dariyAkinAre TekarI uparathI moTo goLAkAra narI AMkhe ke Teliskopa vaDe dekhAyA vinA e ja jotAM A jamIna paNa sIdhI lITImAM ja dekhAya che. nahIM. Avo goLAkAra ApaNane dekhAto nathI, kAraNa ke tenuM A dariyAkinAre sAro astitva ja nathI. tenuM tAraNa e che ke pRthvI goLa nathI. thiyoDolAiTa goThavavAmAM Avaze jeo "pRthvI goLa che' evI mAnyatA dharAve che, temane khyAla Avaze ke A TApu ApaNe savAla karavo joIe ke samudramAM sTImaramAM besIne jyAre uparanI jamIna ane tenI banne , kinAro jovAmAM Ave che, tyAre te kema goLAkAra nathI jovA maLato? bAjae Avelo samudra paNa sIdhI jo ApaNI najara sAme koI TekarI hoya to tenA caDAva-utAra lITImAM che. ApaNe sahelAithI joI zakIe chIe. to pachI zA mATe pRthvIno jo pRthvI goLa hoya to ATalo moTo DhALa ApaNane dekhAto nathI? kAraNake pRthvI sapATa che. 'vAITa' TApunA pUrva ane pazcima khUNAo kendrathI 80 phUTa nIce hovA joIe. livarapula najIka biDasTona hila khAte eka dIvAdAMDI AvelI che. A dIvAdAMDI upara caDIne jyAre samudramAM Avelo "AIjhala opha mena' nAmano TApu jovAmAM Ave tyAre ATApu paNa kSitija samAMtara rekhA upara eka sIdhI lITImAM ja jovA maLe che. AIjhala opha mena upara AvelA DaglAsa hArbara uparathI AkAza svaccha hoya tyAre 50 mAila dUra Avelo northa velsano kinAro eka sIdhI lITImAM ja dekhAya che. jo pRthvI goLa hoya to A kinAro paNa goLAkAra dekhAvo joIe. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 37 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divasa-rAta ane ziyALo-unALo zA kAraNe thAya che? ena e khUba jANItI bAbata che ke prakAza ane garamI dareka dizAmAM ekasarakhA pramANamAM phelAya che. AkRtimAM darzAvyA mujaba 21mI DisembaranA divase sUrya sauthI bahAranA vartuLamAM hoya che. A vakhate evuM jovAmAM Ave che ke uttara dhruvathI dakSiNe 20 akSAMza upara sUryAsta thayA pachI paNa saMdhyA khIle che ane prakAza Aste Aste ocho thAya che. have ApaNe jo vartuLa 'bI' mAMthI vartuLa noMdha : AkRtimAM sUryane uttara dhruvanI pradakSiNA karato darzAvavAmAM Avyo che, paNa jaina bhUgoLa mujaba hakIkatamAM sUrya meru parvatanI pradakSiNA kare che. 1,2,3 ne trijyA laIne 4,5,6 vartuLa pharIe to ApaNe sauthI TUMkA divase kyAM sUryano prakAza paDe che, teno khyAla Ave che. have sUrya potAnI pradakSiNAno patha kramazaH ocho karato 21 jUnanA divase sauthI aMdaranA vartuLamAM AvI pahoMce che. A vartuLanI trijyA 7,8,9 che, je sauthI lAMbA divase sUryano prakAza kyAM sudhI pahoMcaze teno khyAla Ape che. AkRti uparathI khyAla jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 38 www.jaine||brary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che ke sauthI TUMkA divase prakAza ArkaTika vartuLa 1,2,3 sudhI ane A prakriyAmAM uttara dhruva biMdu upara satata prakAza rahe che. ja pahoMce che ane tethI dUranA badhA vistAromAM aMdhAruM chavAI jAya AkRtimAM e-e-e vaDe 21mI Disembare sUryanA dainika che. ane sUrya jyAre tIranI dizAmAM AgaLa vadhe che tyAre tenA pathane darzAvavAmAM Avyo che ane bI-bI-bI vaDe 21 jUne sUryanA prakAzavartuLanA sImADAo A vartuLathI satata dUra ja rahe che. A pathane darzAvavAmAM Avyo che. AkRtimAM 'ena' eTale uttara dhruva, kAraNe jyAre AkhI pRthvI upara 24 kalAkamAM eka vakhata divasano 'esa' eTale sUrya ane 'I' eTale greTa briTana che. 1,2,3 prakAza jovA maLe che tyAre uttara dhruvano pradeza satata aMdhakAramAM rahe ArkaTika sarkala che ane 4,5,6 te divase sUryano prakAza jyAM sudhI che. paraMtu jyAre pachInA cha mahinAmAM sUrya aMdaranA vartuLamAM Ave pahoMce tenuM nidarzana che. che tyAre prakAza ArkaTika sarkala 1,2,3nI paNa AgaLa pahoMce che dakSiNa barapha pra dakSiNa barapha ISLANKISH) IT'SHYAKSI pheTa) 1] noMdha : AkRtimAM sUryane uttara dhruvanI pradakSiNA karato darzAvavAmAM Avyo che, 'paNa jaina bhUgoLa mujaba hakIkatamAM sUrya meru parvatanI pradakSiNA kare che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 39 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa barapha dakSiNa barapha 'PAIYYYYYSICAS ane 0 12 ]? cha noMdhaH AkRtimAM sUryane uttara dhruvanI pradakSiNA karato darzAvavAmAM Avyo che, paNa jaina bhUgoLa mujaba hakIkatamAM sUrya meru parvatanI pradakSiNA kare che. 21mI Disembare sUrya 24 kalAkamAM e-e-e vartuLamAM che temAM bapora hoya che ane uttara kendrathI dUra madhyarAtri hoya che. phare che. A divase pRthvInA dareka bhAgamAM savAra, bapora, sAMja ane A uparathI khyAla Avaze ke sUrya tIranI dizAmAM rAta thAya che paNa 1,2,3 aMtargata ArkaTika sarkalamAM savAra, jamaNethI DAbe gati kare che tyAre 24 kalAkamAM e-e-e vartuLa bapora, sAMja thatA nathI. A pradeza mahinAo sudhI aMdhakAramAM ja pUruM kare che tyAre teno prakAza jyAM pahoMce che tyAM savAra, bapora, DUbelo rahe che. sUrya jyAre kramazaH aMdaranA vartuLanI najIka Ave che sAMja, rAta vagere dareka jagyAe kramasara thAya che. tyAre uttara kendra upara vadhu ne vadhu prakAza pheke che. have cha mahinA sudhI sUryano pradakSiNApathasatata nAno thato ahIM 4 biMdue je prakAza che te savAranI uSAno prakAza jAya che ane 21mI jUne te sauthI nAno hoya che. A pradakSiNApatha che ane 6 biMdune je prakAza che te sAMjanI saMdhyAno prakAza che. lI-bI bI vaDe darzAvavAmAM Avyo che. A vakhate sUrya najIka suryanA prakAzanA vartuLanI nIce je rekhA doravAmAM AvI hovAne kApI teno prakAza kara kendra 'ena' upara ane tenAthI paNa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra paDe che. A vakhate paNa pRthvInA vividha bhAgomAM agAunI jema kramazaH savAra, bapora, sAMja, rAta vagere thAya che paNa uttara kendra mahinAo sudhI satata prakAzamAna ja rahe che. AkRti uparathI e vAtano paNa khyAla Ave che ke sUrya jyAre bAhya vartuLa 'e'mAM hoya tyAre iMglenDa upara je prakAzano zeraDo paDe che te pAtaLo hoya che paNa sUrya jyAre AMtarika vartuLa 'bI'mAM hoya tyAre A zeraDo jADo hoya che. A kAraNe prathama sthitimAM iMglenDamAM divasa nAno hoya che ane ThaMDI vadhu hoya che . bIjI sthitimAM divasa moTo hoya che ane garamI vadhu hoya che.A rIte divasa ane rAta; savAra, bapora, sAMja; ziyALo ane unALo; uSA ane saMdhyA; uttara kendra upara cha mahinAnA divasa ane cha mahinAnI rAtri; A badhAnuM kAraNa sUryanI pradakSiNA che ane tenA AMtarika athavA bAhya vartuLamAM paribhramaNa che. A badhuM ja varNana uttaranA kendra ane sUryanI nIce AvelA pradezo vacce lAgu paDe che. je pradezo uparathI sUrya kATakhUNe pasAra thAya che, tenI dakSiNe je mahAsAgaro ane TApuo AvelA che, tene A hakIkata lAgu paDatI nathI. dakSiNanA pradezomAM uttaranA pradezonI jema savAra, bapora, sAMja, rAta vagere thatAM nathI. uttaranA kendra tarapha sUrya Avato hoya ke tenAthI dUra jato hoya tenA kAraNe cha mahinAnAM divasa-rAta jovA maLe che, paNa dakSiNamAM AvuM jovA maLatuM nathI. dakSiNamAM to sUrya amuka aMtara sudhI potAno prakAza pheMke che, jenAthI AgaLa aMdhAruM ja hoya che. dakSiNamAM kyAMya cha mahinAno divasa ane cha mahinAnI rAta hoya evA purAvA maLatA nathI. uttara kendramAM cha mahinAnA unALA daramiyAna vanaspati ane prANIsRSTi jIvaMta thaI jAya che, paNa dakSiNanA pradezomAM evuM jovA maLatuM nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 41 For Private Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvIne daDA jevI goLa darzAvavA mATe ApavAmAM AvatI sAbitIonuM vizleSaNa 'pRthvI daDA jevI goLa che' e mAtra eka dhAraNA che. koparaniksa jevA keTalAka khagoLazAstrIoe keTalIka avakAzI ghaTanAone samajAvavA mATe A thiyarI vahetI karI hatI paNa A thiyarIne kyAreya vaijJAnika paddhatie sAbita karavAmAM AvI nathI. koparaniksane mAnanArA khagoLazAstrIo haMmezAM evI bhASA bolatA AvyA che ke "A ghaTanA pRthvI goLa hoya to ja banI zakene?'' na AjanA vijJAnIo dvArA 'pRthvI daDA jevI goLa che' e thiyarI puravAra karavA mATe je udAharaNo ApavAmAM Ave che te ghaTanAo pRthvI daDA jevI goLa na mAnIe to paNa puravAra thaI zake che. koI sTImara dariyAkinArethI dUra jaI rahI hoya tyAre prathama teno nIceno bhAga ane chelle Tocano bhAga adRzya thAya che e ghaTanAne pRthvIne daDA jevI goLa kalpI lIdhA vinA paNa vaijJAnika rIte samajAvI zakAya tema che. A ghaTanAne samajavA mATe tenI pAchaLa je alaga vaijJAnika siddhAMta kAma karI rahyo che tene sarva prathama samajavo joIe. dRSTisApekSatA (lo opha paraspekTiva)no siddhAMta : jyAre koI paNa vastu athavA tenA koI bhAgane AMkhathI eTalI dUra laI javAmAM Ave ke tenA vyAsa (DAyAmITara) vaDe AMkha sAthe eka DigrInA 60mA bhAga karatAM paNa ocho khUNo banAvavAmAM Ave tyAre A vastu athavA teno bhAga dekhAto baMdha thaI jAya che. A siddhAMtanI samajUtI evI che ke AMkhanI najIka AvelI vastu vadhumAM vadhu 110 DigrIno khUNo banAve tyAM sudhI ja AMkha tene joI zake che. vadhu najIka AvatI vastu 110 DigrI karatAM vadhu khUNo banAve to AMkha tene joI zakatI nathI. tevI rIte dUra pahoMcelI athavA rahelI vastu AMkha sAthe 1 DigrInA 60mA bhAga jeTalo athavA eka miniTano khUNo banAve tyAM sudhI ja AMkha tene nihALI zake che. tethI ocho khUNo banAvatI vastune AMkha joI zakatI nathI. A gaNatarIe eka iMcano vyAsa dharAvatI koI cIjane AMkhathI 3000 iMca athavA 250 phUTa dUra laI javAmAM Ave tyAM sudhI ja AMkha tene joI zake che. tyAra bAda A vastu dekhAtI baMdha thaI jAya che. dariyAnA kinArethI dUra jatI sTImaramAM A dRSTisApekSatAno siddhAMta kAma kare che. A siddhAMta uparathI phalita thAya che keH (1) koI cIja jeTalI moTI hoya eTalA pramANamAM tene vadhu dUra laI javAmAM Ave tyAre te AMkha vaDe dekhAtI baMdha thaI jAya che. (2) koI paNa be cIjo athavA eka ja cIjanA be bhAgo vacce jema aMtara vadhu hoya tema temane eka ja biMdue maLatA dekhAvA mATe vadhu dUra sudhI laI javA paDe che. (3) koI paNa vastu dRSTithI dUra jaI rahI hoya tyAre teno je vilakSaNa bhAga hoya che te AkhI vastu athavA tenA koI vadhu moTA bhAga karatAM pahelAM adRzya thaI jAya che. A traNa paikI prathama be avalokano svayaMsiddha che, jyAre trIjA niyamanI sAbitI mATe nIcenI AkRtino upayoga karI zakAyaH bI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 42 sI ahIM 'e' eka phUTano vyAsa dharAvatuM eka kArDaborDa che, jemAM madhyabiMdumAM eka iMca vyAsanuM vartuLa choDIne kALo raMga karavAmAM Avyo che. A kArDaborDane jyAre avalokana karanArathI Azare 100 phUTa dUra laI javAmAM Avaze tyAre 'bI'mAM darzAvyA mujaba madhyanuM sapheda vartuLa nAnuM thaI gayeluM jaNAze. have A kArDaborDane vadhu dUra laI javAmAM Avaze tyAre 'sI'mAM darzAvyA mujaba madhyanuM sapheda vartuLa dekhAtuM ja baMdha thaI jaze. AvI ja rIte kArDaborDamAM nIce eka iMca UMcAIvALo bhAga sapheda rAkhavAmAM Avaze tyAre nIcenA bhAga 'e-bI-sI'mAM darzAvyA mujaba adazya thaI jaze. www.jaine||brary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XII|||| thaze. A chokarI hajI vadhu dUra jaze tyAre phroka paNa dekhAtuM baMdha thaze. chelle chokarInuM mAtra mAthuM ja dekhAze. che. A TER | vArANasImAdarI A prakAranI bhramaNA ApaNane vyavahAramAM aneka koI Trena jyAre dUra jaI rahI hoya tyAre Azare be mAila jagyAe jovA maLe che. pachI TrenanAM paiDAM dekhAtAM baMdha thaze. Trena vadhu dUra jaze tyAre enjinanI mAtra cimanI ja dekhAtI haze ane ekadama dUrathI Trenano mAtra dhumADo ja dekhAto haze. A paNa ApaNI dRSTinI maryAdAne Dabalyu kAraNe thAya che. ATalI sAbitIo pachI have dariyAkinAre dUra jatI sTImarano nIceno bhAga zA mATe pahelA adRzya thaI jAya che te ekasarakhI UMcAI dharAvatAM vRkSo jyAre eka ja sIdhI samajavAmAM ApaNane saraLatA raheze. A niyama mujaba "koI paNa lAinamAM UbhAM hoya tyAre ApaNane najIkanA vRkSanI UMcAI vadhu cIja jyAre ApaNAthI dUra jaI rahI hoya tyAre teno je sapATInI dekhAya che ane dUranA vRkSanI UMcAI ochI dekhAya che. vRkSonI najIkano bhAga hoya che te uparanA bhAganI apekSAe pahelA adazya haroLa jyAre khUba ja lAMbI hoya tyAre ApaNane cheka chelle raheluM thaI jAya che." vRkSato sAva TapakA jevuM dekhAya che. Dabalyu. * ; I ............ sI Dabalyu DI A AkRtimAM rekhAkhaMDa "ebI' sTImaranI TocanI UMcAI darzAve che. rekhAkhaMDa "sIDI' dariyAnI samatala sapATI che ane eka haroLamAM jyAre ghaNAbadhA battInA thAMbhalA UbhA 'ieca' dRSTirekhA che. dRSTisApekSatAnA niyama mujaba dariyAnuM hoya tyAre najIkanA thAMbhalA karatAM dUranA thAMbhalAnI UMcAI ochI dekhAya che. kemerA vaDe A thAMbhalAonI tasavIra kheMcavAmAM Ave pANI upara AvatuM dekhAya che ane dRSTirekhAne 'ecamAM maLe che, je kSitija che. sTImara ApaNane 'sIeca'nI dizAmAM caDatI dekhAya che. tyAre paNa Avo ja bhrama thAya che. thAMbhalo jema dUra hoya tema teno nIceno bhAga dekhAto baMdha thAya che. sTImara jyAre "eca pAse Ave che tyAre teno nIceno bhAga AMkha sAthe eka DigrInA 60mA bhAga karatAM paNa ocho khUNo banAve che ane te dekhAto baMdha thaI jAya che. A vakhate sTImaranA bIjA bhAgo ane Tocano bhAga AMkha sAthe moTA khUNA banAvatA hovAthI hajI joI zakAya che. sTImara jyAre vadhu AgaLa dhape che tyAre tenI Tocano bhAga 'eDabalyunI dizAmAM nIce jato jAya che ane chevaTe adazya bane che. koI phroka paherelI chokarI rastA upara ApaNAthI dara jaI jeo pRthvIne goLa mAne che teo evI dalIla kare che ke rahI hoya tyAre chokarI Azare 100 vAra dUra jAya tyAre tenA paga sTImarano nIceno bhAga AMkha vaDe dekhAto baMdha thAya tyAra pachI jo dekhAtA baMdha thaze ane phroka jamInane aDI rahyuM hoya tevo AbhAsa dariyAkinAre AvelI TekarI upara caDavAmAM Ave to adazya thaI '' karAra jAmakAjaw EngpaWYNESIA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 43 For Private & Parsonal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayelo bhAga pharIthI joI zakAya che. vijJAnIo kahe che. A prakriyAne barAbara samajavAmAM Avaze to A dalIla paNa bhUlabharelI che. hakIkatamAM TekarI upara khyAla Avaze ke goLAnI nahIM paNa sapATa pRthvInI paNa caDavAne kAraNe dRSTinI maryAdA vadhI jAya che ane adRzya thaI gayelo "pradakSiNA karI zakAya che. bhAga pharI dekhAya che. uparanI AkRtimAM "ena" pRthvIno uttara dhruva che, jenI najIkamAM cuMbakIya uttara dhruva che. AkRtimAM "e"," esa' vagere je tIra darzAvavAmAM AvyAM che e tamAma uttara dizA sanmukha che ane 'I', 'Dabalyu nizAnI dharAvatAM tIra pUrva ane pazcima dizA sanmukha che. AkRti uparathI e vAta spaSTa thAya che ke "e" ane ahIM dRSTirekhA "ieca'nI UMcAI vadhu hovAthI "eca' esa' eTale ke uttara ane dakSiNa kharekharI dizAo che, jyAre 'I' biMdu eTale ke kSitija dUra sudhI laMbAya che, jene kAraNe sTImano ane "Dabalyu (pUrva ane pazcima) sApekSa dizAo che. eTale ke nIceno bhAga paNa joI zakAya che. uttara ane dakSiNa dizAnA kATakhUNe AvelI dizAo pUrva ane hakIkatamAM sTImarano nIceno bhAga dekhAto baMdha thaI gayo pazcima tarIke oLakhAya che. hoya te pachI AMkha sAme dUrabIna lagAvavAmAM Ave to A bhAga have ApaNe rekhA "enaeesa' ne laMDananA rekhAMza tarIke pharIthI jovA maLe che, kAraNa ke dUrabInane kAraNe AMkhanI dRSTimaryAdA gaNIe chIe. A rekhAMza upara tIra "DabalyuI' pUrva-pazcima dizA vadhI jAya che. jo A bhAga pRthvInI goLAIne kAraNe dekhAto baMdha sUcave che. tIra 1, 2thI darzAvavAmAM AvelI eka sTImara dhAro ke thayo cheya to dUrabInathI pAcho joI zakAya ja nahIM. pazcima dizAmAM musApharI karI rahI che. A rIte musApharI karIne te A rekhAMza 3, 4, ena upara Ave che tyAre te A rekhAMza sAthe je nA pRthvI goLa chevAnI: ", , khUNo banAve che te 90 aMza karatAM moTo hoya che. A kAraNe thiyarI kAlpanika che - amaranA hokAyaMtranI soya uttara dizAne badale uttara-pUrva dizA - tarapha vaLe che. jo A sTImara kharekharI pazcima dizAmAM musApharI kare ' ' . to tenAM mArga 2, 1, 5 haze ane uttara dhruvane uttaramAM rAkhIne te . vinA vilIno pRthvI zetha hovAno purAvo chU, * pItAnI musApharI AgaLa dhapAvI zakaze ja nahIM. A kAraNe 3, 4, karatAM kahe che ke eka sTImara kathA hinA pUrva abhikha himAM ja - ena rekhAMza upara AvelI sTImare potAnuM mAthuM tIra 6, 7nI pAkaza kare che tevaTe te thI bIka rAya te dizAmAM dhamAvavuM ja paDaze. A rIte sTImare potAnuM mAthuM satata vebA jAya che. A kriyAne pRthvInI pradakSiA hevAmAM ekAyaMtranI pazcima dizAmAM rAkhavA mATe Tarna lIdhA karavo paDaze. aAve che je pRnI daDA jevI goLaNeya to ja zakya bane che ema ' sTImara jyAre laMDananA rekhAMzane 90 aMze AvelI rekhA para Avaze tyAre teno rasto I, Dabalyu, 8nI dizAmAM haze. pharI 90 DigrI 'pharaze tyAre teno rasto che, Dabalyu, 9nI dizAmAM haze. AgalA 90 aMzamAM teno rasto I, Dabalyu, 10 banI jaze ane vadhu 90 aMza vaLatAM te potAnI mULa jagyAe AvI jaze. A uparathI spaSTa thaI jAya che ke koI paNa sTImara jyAre pUrvathI pazcima athavA pazcimathI pUrva dizAmAM musApharI karI rahI hoya tyAre teno mArga hakIkatamAM vartuLanI parigha jevo hoya che. athavA ema kahI zakAya ke sapATa samudramAM te vartuLAkAra mArga upara gati kare che, jene kAraNe vartuLa pUruM thatAM ja te potAnA mULa sthAne AvI jAya che. AvuM banavA mATe pRthvI daDA jevI goLa hoya e bilakula jarUrI nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 44 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eroplena kaI rIte pRthvInI "pradakSiNA kare che, e ghaTanAne AjanA vijJAnIo pRthvI goLa hovAnI sAbitI tarIke samajavA mATe ApaNe eka goLAkAra TebalanI madada laIe. A gaNAve che. hakIkatamAM sapATa evI pRthvInI paNa je rIte 'pradakSiNA' TebalanI madhyamAM ApaNe eka TAMkaNI bharAvIe, je cuMbakIya uttara thaI zake che tema pUrva-pazcimamAM musApharI daramiyAna samayanI lAbhadhruvanuM kAma karaze. A TAMkaNI sAthe ApaNe TebalanI dhAra tarapha jato hAni sAbita karavA mATe paNa pRthvI daDA jevI goLa che, evuM mAnavuM eka doro bAMdhIe. A doro ApaNA mATe rekhAMzanI garaja sAraze, anivArya nathI. pRthvI sapATa hoya to paNa samayanI A lAbhaje uttara dhruvamAMthI pasAra thato haze. have A dorA sAthe ApaNe 90 hAni samajAvI zakAya tema che. aMzanA khUNe eka pensila bAMdhIe, je ApaNA mATe eroplenanI ahIM "ela' eka sTImara che je grInicanA rekhAMza garaja sAraze. have ApaNe A pensilane pharAvatA pharAvatA jo tene 'vIena" upara UbhI che ane pUrva dizAmAM musApharI karavA mATe dorA sAthe kATakhUNe ja rAkhavI haze to tene ApaNe vartuLAkAra raste taiyAra che. ahIM 'esa' surya che, je pUrvathI pazcimanI dizAmAM ja pharAvavI paDaze ane te potAnA AraMbhabiMdu upara viruddha musApharI kare che. sUrya ane sTImara cokkasa divase eka ja rekhA upara dizAmAMthI ja pAchI pharaze. hakIkatamAM pUrva athavA pazcima dizAmAM hoya che; have jo sTImara sthira hoya to sUrya tIranI dizAmAM musApharI satata musApharI karavAno artha ja evo thAya che ke sTImare potAnuM kare che. A sUrya 24 kalAkamAM tenI mULa jagyAe AvIne sTImarane mAthuM satata cuMbakIya uttara dhruvathI kATakhUNe rAkhavuM joIe. jo koI maLaze. have A 24 kalAka daramiyAna jo sTImara musApharI karIne sTImara athavA eroplena A rIte pUrva athavA pazcima dizAmAM "eksa' biMdue pahoMcI gaI hoya ane A biMdu 45 rekhAMza jeTaluM musApharI kare to teno mArga vartuLAkAra ja raheze. dUra hoya to bIjA divasano sUrya tene 3 kalAka vahelo maLaze. athavA to 21 kalAkamAM ja maLaze, kAraNe 15 rekhAMza barAbara eka kalAka pazcima dizAmAM musApharI karavAthI jeTalo samaya thAya che. A rIte sTImarane 3 kalAkano phAyado thayo hovAnuM kahevAya che. have AgalA divase sTImara 'vAya' biMdue samaya kema ocho thAya che? AvI haze ane tene 6 kalAkano lAbha thayo haze. A rIte pUrva dizAmAM musApharI karatI sTImara 'jheDa' biMdue Avaze tyAre tene dariyAmAM musApharI karatA khalAsIo evuM mAne che ke pUrva 12 kalAkano lAbha thayo haze. A rIte kamAna 1,2,3 pasAra dizAmAM pravAsa karavAthI temane samayano 'phAyado' thAya che ane karIne te jyAre 'vI' biMdu athavA prAraMbha biMdue pahoMcaze tyAre tene pazcima dizAmAM musApharI karavAthI samayanuM nukasAna thAya che.A 24 kalAkano ke eka divasano lAbha thayo haze. have jo sTImara pUrvane badale pazcima dizAmAM ATha divasa musApharI kare to tene 24 kalAkanuM nukasAna thayuM gaNAze. ApaNe joI zakIe chIe ke A lAbha athavA hAni kAlpanika che ane tene pRthvInA goLAkAra sAthe kaMI nisabata nathI. pRthvI sapATa hoya to paNa pRthvInI pUrva-pazcima pradakSiNA karatAM sTImara athavA eroplenamAM A prakriyA joI zakAya che. Adhunika bhASAmAM A rIte musApharI karavAthI samayanI je lAbha-hAni thAya tene jeTa-lega tarIke oLakhavAmAM Ave che. - vAya dhruvanA tArAnuM nIce AvavuM T - -- pRthvIno goLAkAra puravAra karavA mATe eka sAbitI evI ApavAmAM Ave che ke jema ApaNe viSuvavRtta tarapha jaIe chIe tema dhruvano tAro kSitijamAM nIce Utarato jAya che ane viSuvavRtta pasAra vIena ... * " ela. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 45 For Private & Parsonal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatAM ja te dekhAto baMdha thAya che athavA kSitijanI heThaLa DUbI jAya che. ApaNe agAu aneka ghaTanAomAM joyuM che tema jyAre koI cIja dUra thatI jAya tyAre dRSTi-sApekSatAnA niyama mujaba te nIce ne nIce jatI hoya tevo bhAsa thAya che. dhruvanA tArAne badale koI paNa TekarI, TAvara, dIvAdAMDI athavA UMcI imAratathI ApaNe dUra jatA rahIzuM to paNa ApaNane A prakArano bhrama thaze. koI paNa cIjathI ApaNe dUra jaIe tyAre tenI tarapha je khUNe joIe chIe te khUNo ghaTato jAya che. chevaTe A khUNo eTalo badho ghaTI jAya che ke vastu ApaNane kSitijamAM alopa thatI jaNAya che. uttara dhruva upara dhruvano tAro ApaNane barAbara mAthA upara dekhAya che, eTale tenI sAthe ApaNI sRSTi barAbara 90 aMzano khUNo banAve che. ApaNe jema jema dakSiNa dizAmAM jatA jaIe tema tema A khUNo ocho thato jAya che ane dhruvano tAro kSitija tarapha jato dekhAya che. je sthaLa jeTalA akSAMza upara AvyuM hoya eTalA akSAMza upara dhruvano tAro dekhAya che. koI paNa jagyAnA akSAMza zodhavA mATe paNa dhruvano tAro upayogamAM levAya che. viSuvavRtta upara pahoMcatAM dhruvano tAro daSTimaryAdAnI bahAra jatAM kSitijamAM DUbI jato hoya tevo bhAsa thAya che. viSuvavRttanI dakSiNa dizAmAM dhruvano tAro bilakula ja dekhAto nathI. A prakriyA dRSTisApekSatAnA siddhAMta vaDe samajAvI zakAya tevI che. tenA mATe pRthvIne goLa mAnavAnI koI jarUra nathI. be rekhAMza vaccenuM aMtara pRthvI goLa che, evuM mAnanArA vijJAnIo evI dalIla kare che ke uttara dhruvamAMthI je rekhAMza nIkaLe che te be rekhAMza vaccenuM aMtara dakSiNa dizAmAM jatAM vadhatuM jAya che ane chevaTe viSuvavRtta upara A aMtara mahattama banI jAya che. vijJAnIo kahe che ke viSuvavRttanI dakSiNe A aMtara ochuM thatuM jAya che, kAraNa ke pRthvI daDA jevI goLa che. A dalIlano uttara evo che ke uttara dhruvathI viSuvavRtta vacce AvelA rekhAMzo vaccenuM aMtara hakIkatamAM mApavAmAM AvyuM che, paNa viSuvavRttanI dakSiNe AvelA rekhAMzo vaccenuM aMtara kadI paNa mApavAmAM AvyuM nathI. A aMtara jo kharekhara mApavAmAM AvyuM hoya ane ghaTatuM jatuM hoya to pRthvI daDA jevI goLa che evuM mAnI zakAya, paNa hakIkata kaMIka alaga ja che. A thiyarInI cakAsaNI karavAno eka ja upAya che ke viSuvavRttanI dakSiNe AvelAM be rekhAMza vaccenuM aMtara kharekhara mApavuM. A mATe koI be sthaLa vacce sUryodayanA samayamAM cAra miniTano pharaka hoya, eTale ke temanA rekhAMzamAM 1 aMzano pharaka hoya, temanuM pUrva-pazcima aMtara mApavuM joIe. A be sthaLo eka ja akSAMza upara AvelAM hovAM joIe. jo ApaNane viSuvavRttanI dakSiNe eka ja akSAMza upara AvelAM be sthaLo vaccenuM aMtara khabara hoya athavA banne sthaLonA sUryodaya athavA sUryAstanA samaya vacceno taphAvata khabara hoya to ApaNe A thiyarInI cakAsaNI karI zakIe. I.sa. 1872nI sAlamAM osTreliyana henDabukamAM nyu jhIlenDano je nakazo chapAyo hato temAMthI ApaNane A banne prakAranI vigato khUba ja sahelAIthI maLI jAya che. A nakazAmAM evuM jaNAvavAmAM AvyuM che ke siDanI ane nelsana vaccenuM aMtara 1400 dariyAI mAila athavA jamIna uparanA 16 33 mAila jeTaluM che. A aMtaramAMthI kepa pheravelanI pradakSiNAmAM veDaphAtA 50 mAila kADhI nAkhIe ane 33 mAila TAsmAnanA akhAtamAM musApharI karavA mATenA kADhI nAkhIe to siDanI ane nelsana vaccenuM pUrva-pazcima aMtara 1550 mAila jeTaluM thAya che. A banne zahero eka ja akSAMza upara che ane temanAM rekhAMzo vacce 22 aMza be miniTa ane 14 sekanDanuM aMtara che. uparanI hakIkatonA AdhAre gaNita karIe ke 2 2 aMza 2 miniTa 14 sekanDamAM 1550 mAila thAya to 360 aMzamAM keTalA mAila thAya? javAba che, 25,182 mAila. A rIte A aMtarano 360mo bhAga eka aMza thAya che ane te Azare 70 mAila jeTaluM thAya che. paraMtu jo pRthvI goLa hoya to siDanInA akSAMza upara be rekhAMza vaccenuM aMtara 58 mAila jeTaluM ja hovuM joIe. ApaNe joyuM ke siDanInA akSAMza upara be rekhAMza vacce jeTaluM aMtara hovuM joIe tenA karatAM 12 mAilanuM aMtara vadhu che. AjanA vijJAnIonI mAnyatA mujaba siDanInA akSAMze pRthvInA goLAno parigha 20,920 mAila ja hovo joIe, je hakIkatamAM 25,182 mAila che. A rIte thiyarI ane hakIkata vacce 4262 mAilano taphAvata Ave che. hakIkatamAM viSuvavRtta upara pRthvIno parigha 25,000 mAila hovAnuM mAnavAmAM Ave che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to dakSiNa goLArdhamAM A parigha ghaTato hovo joIe, paNa ahIM to hakIkatamAM te vadhato jovA maLe che. AvI ja rIte ApaNe osTreliyAnA melaborna ane nyu jhIlenDanA blapha hArbara vaccenuM pUrva-pazcima aMtara laIe to te 1633 mAila che. temAMthI blapha hArbara pahoMcavA mATenA trikoNa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 46 For Private Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUTanA 50mAila bAda karIne gaNatarI karIe to 42 akSAMza upara karatA bhAratIya khalAsIo jyAre kepa opha guDa hopanI pUrvamAM hoya be rekhAMza vaccenuM aMtara 70 mAila jovA maLe che. pRthvI jo daDA tyAre temane evo bhrama thAya che ke teo pazcimamAM pahoMcI gayA che. jevI goLa hoya to ATalA akSAMze be rekhAMza vaccenuM aMtara 54 A rIte teo AphrikAnA kinAre ghasaDAI jAya tyAM sudhI teo evuM mAila hovuM joIe, je hakIkatamAM 16 mAila vadhu che. mAnatA hoya che ke teo AphrikAno kinAro choDIne AgaLa vadhI A be udAharaNo parathI ApaNane khyAla Ave che ke cUkyA che. A rIte ghaNI sTImaro dariyAmAM aMtaranI khoTI siDanI ane nelsana vacce be rekhAMza vacce jeTaluM aMtara che tenA mApaNIne kAraNe kinArA upara athaDAIne nAza pAmI che, jenuM kAraNa karatAM paNa vadhu aMtara blapha hArbaranI jagyAe jovA maLe che, je pRthvI daDA jevI goLa hovAnI atyaMta bhUlabharelI ane avaijJAnika hakIkatamAM pRthvInA goLAkArane kAraNe ochuM thavuM joIe. blapha mAnyatA che. hArbara khAte pRthvInA kharekharA parigha ane dhAravAmAM AvelA parigha vacce 7466 mAilano taphAvata Ave che. pRthvI jo daDA jevI dIvAdAMDI dUrathI kema dekhAya che? goLa hoya to viSuvavRttathI dakSiNe jatAM pRthvIno parigha uttarottara _T . 30 mAIla che . 30 mAIla .... briTanamAM AvelI senTa jyorjanI khADI Azare 60 mAila pahoLI che. tenA eka cheDe holiTeDa ane bIjA cheDe kiMgsaTAuna hArbara AvelAM che. holiTeDanA cheDA upara eka 44 phaTa ghaTato javo joIe, paNa hakIkatamAM te vadhato hovAnA nakkara UMcI dIvAdAMDI AvelI che ane kiMgsaTAuna khAte 68 phUTa UMcI be purAvAo maLe che. dIvAdAMDIo AvelI che. A khADInI vacce koI sTImara UbhI hoya AkRtimAM AjanA vijJAnIo pRthvIne jevI mAne che to banne cheDethI tenuM aMtara 30-30 mAila jeTaluM hoya che. A tevI pRthvI darzAvavAmAM AvI che. A nakazA mujaba nyu jhIlenDanA sTImaranI UMcAI samudranA pANIthI 24 phUTa hoya to pRthvInI dakSiNa cheDe AvelA blapha hArbaramAM pRthvIno parigha Azare goLAIne dhyAnamAM letAM sTImara parathI cha mAila dUra kSitija maLavI 17,600 mAila hovo joIe paraMtu hakIkatamAM te 25,200 joIe. A 30 mAilamAMthI 6 mAila holiDanI dizAmAM bAda mAila che. A hakIkatanI samajUtI AkRti-91mAM pRthvIno je karatAM 24 mAila thAya che. pRthvInI tathAkathita goLAIne dhyAnamAM nakazo darzAvavAmAM Avyo che tenA uparathI ja ApI zakAya tema che. letAM 24 mAilamAM pRthvInI UMDAI 384 phaTa thavI joIe. A uparanI gaNatarIo Azare che, paNa be gaNatarIo vacce gaNatarIe sTImaramAM besanArane kiMgsaTAunanI lAiTa kSitijathI 7,600 mAilano taphAvata hovAthI gaNatarInI sUkSma bhUla hoya 316 phUTa nIce ane holiheDanI lAiTa 340 phUTa nIce dekhAvI to paNa ATalo moTo taphAvata zakya ja nathI. dakSiNamAM jatAM be joIe. rekhAMza vaccenuM aMtara ghaTavAne badale vadhe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI paNa thALI jevI goLa che. esa 24 mAIla = - eca. 24 mAIla che. hindI mahAsAgaramAM pravAsa karatAM bhAratIya khalAsIo dakSiNa goLArdhamAM pRthvIne geLa mAnIne pravAsa karatA hoya che, tyAre temaNe jeTaluM aMtara kApavAnuM dhAryuM hoya che, tenA karatAM hakIkatamAM jo pRthvI kharekhara goLa hoya to uparanI AkRtimAM je ochuM aMtara kApyuM hoya che, kAraNa ke be rekhAMza vacce ochuM aMtara paristhiti darzAvI che te jovA maLavI joIe. ahIM dRSTirekhA hovAnuM teo mAnatA hoya che. A kAraNe dakSiNa goLArdhamAM musApharI 'ecaesa' hovI joIe, je kSitijane 'eca' biMdue maLe che. A jo , jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 47 For Private & Parsonal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTirekhA banne dIvAdAMDIo karatAM 300 phUTa vadhu uparathI pasAra thavI joIe. bIjA zabdomAM banne dIvAdAMDIo dRSTirekhAthI 300 phUTa karatAM vadhu nIce hovI joIe. hajI vadhu spaSTatA karIe to sTImaranA darzaka ane dIvAdAMDI vacce 300 phUTa karatAM vadhu UMcI pANInI dIvAla hovI joIe. hakIkatamAM 30 mAila dUrathI A banne dIvAdAMDIo khAsAnIthI joI zakAya che, je ema sUcave che ke darzaka ane dIvAdAMDI vacce pANInI goLAIne kAraNe UbhI thatI koI dIvAla nathI, eTale ke pANInI goLAI ane pRthvInI goLAI eka kAlpanika vastu che. dIvAdAMDInA udAharaNathI A vAta siddha thaI jAya che. vizvamAM Aje paNa aneka evI dIvAdAMDIo AvelI che, jene vahANavaTIo mAilo dUrathI joI zake che. yuropamAM mbara nadInA mukhapradeza pAse 93 phUTa UMcAIe eka dIvAdAMDI AvelI che. A dIvAdAMDI samudramAM 30 mAila dUrathI dekhAya che. sTImara upara UbhelA khalAsInI samudranI sapATIthI UMcAI 16 phUTa gaNIe to A 30 mAilamAMthI pAMca mAila ochA karavA paDe. A 25 mAilamAM pRthvInI kahevAnI goLAIne kAraNe 41 6 phUTa UMcI pANInI dIvAla banavI joIe. temAMthI dIvAdAMDInI 93 phTanI UMcAI bAda karatAM sTImara ane dIvAdAMDI vacce 32 3 phUTanI UMcI dIvAla ghevI joIe. bIjI zabdomAM sTImara upara UbhelA khalAsInI dRSTirekhAthI dIvAdAMDI 323 phUTa nIce hovI joIe. A dIvAdAMDI paNa 30 mAila dUrathI spaSTa joI zakAya che. jo pRthvI goLa hoya to A dIvAdAMDI 30 mAila dUrathI joI zakAya ja nahIM. norvenA dakSiNa kinAre egero nAmanI dIvAdAMDI AvelI che. 154 phUTa UMcI A dIvAdAMDI 28 mAila dUrathI joI zakAya che. jo yogya gaNatarI karavAmAM Ave to khyAla Avaze ke nA dIvAdAMDI daSTirekhAthI 230 phUTa nIce hovI joIe. phrAnsanA dakSiNa kinAre Dankarsa nAmanI dIvAdAMDI AvelI che. A dIvAdAMDInI UMcAI 194 phUTa che ane te 28 mAila dUrathI dekhAya che. sAmAnya aMkagaNita ema kahe che ke jo pRthvI goLa hoya to A dIvAdAMDI STirekhAthI 190 phUTa nIce hovI joIe. phrAnsanA pazcima kAMThe korTonana nAmanI dIvAdAMDI AvelI che. A dIvAdAMDInI UMcAI 207 phUTa che ane te 31 mAila dUrathI dekhAya che. pRthvI jo goLa hoya to A dIvAdAMDI kSitijathI 280 phUTa nIce hovI joIe. madrAsanA dariyAkinAre AvelI 132 phUTa UMcI dIvAdAMDI 28 mAila dUrathI dekhAya che. pRthvI jo goLa hoya to A dIvAdAMDI kSitijathI 250 phUTa nIce hovI joIe. nyu jhIlenDamAM AvelI porTa nikolasana dIvAdAMDI 420 phuTa UMcI che ane te 35 mA dUrathI joI zakAya che. dariyAnuM pANI jo bahirgoLa hoya to A dIvAdAMDI kSitijathI 220 Ta nIce hovI joIe. nyu phAunDalenDanA kepa bonAvIsTA khAte AvelI dIvAdAMDI 150 phUTa UMcI che ane te 35 mAila dUrathI joI zakAya che. jo pRthvI bahirgoLa hoya to A dIvAdAMDI kSitijanI 491 phUTa nIce hovI joIe. ghaNA loko evI dalIla kare che ke dIvAdAMDI taraphathI AvatAM prakAzanAM kiraNonuM vakrIbhavana thatuM hovAne kAraNe kSitijamAM rahelI dIvAdAMDI paNa kSitijanI upara dekhAya che. A dakSItane sAcI mAnI laIe to paNa vakrIbhavananuM pramANa UMcAInA 8-10 TakAthI vadhu nathI hotuM. chellA kissAmAM dIvAdAMDInI UMcAI 150 chUTa hatI. temAM 15 phUTa vakrIbhavananA umerIe to paNa UMcAI 16 5 phUTa ja thAya. A pachI paNa dIvAdAMDI kSitijathI 476 phUTa nIce hovI joIe, paNa hakIkatamAM te kSitijInI upara dekhAya che, kAraNa ke pRthvI goLa nathI paNa sapATa che. ghaNA loko evI dalIla kare che ke je cIja ghaNA mAila dUra hoya tenI bAbatamAM vakrIbhavana khUba vadhI jAya che. hakIkatamAM prakAzanuM vakrIbhavana prakAza jyAre be alaga mAdhyamomAMthI pasAra thato hoya tyAre ja thAya che. eka vAsaNamAM rUpiyAno sikko mUkavAmAM Ave ane pANI na bharavAmAM Ave to koI vakrIbhavana thatuM nathI. paraMtu jyAre pANI bharavAmAM Ave tyAre prakAza prathama pANImAMthI ane pachI havAmAMthI pasAra thato hovAthI ja vakrIbhavana thAya che. dIvAdAMDInI bAbatamAM nirIkSaka ane dIvAdAMDI banne eka ja mAdhyamamAM hovAthI vakrIbhavana thatuM nathI. hA, vAnA staronI judI-judI ghanatAne kAraNe vakrIbhavana thaI zake che kharuM, paNa e nagaNya hoya che. mATe dariyAmAM dUrathI dIvAdAMDI dekhAvAnI ghaTanAmAM vakrIbhavananu kAraNa jarAya mahattvanuM nathI. bogadA vaDe maLatI sAbitI koI paNa jamInamAM athavA khAsa karIne TekarI upara bogaduM khodavAmAM Ave che tyAre paNa pRthvI sapATa hovAnI sAbitI maLI he che. yuropamAM ogaNIsamI sadImAM mAunTa phaijasa nAmanA parvata jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 48 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. ka upara eka bogaduM taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM. phrAnsanI bAjue ghaTanAne pRthvInA goLAkAranI sAbitI mAne che. vijJAnIo kahe che Apsa parvata upara AvelA pravezadvAranI samudranI sapATIthI UMcAI ke pRthvI ekadama daDA jevI goLa nathI paNa te uttara ane dakSiNa dhruva 3946 phUTa hatI ane iTAlInI bAjunA pravezadvAranI UMcAI upara saheja saMkocAyelo goLo che. nyuTane evI gaNatarI karI hatI 4381 phUTa hatI. A bogadAnI laMbAI 40,000 phUTa athavA ke pRthvIno viSuvavRtta upara jeTalo vyAsa che tenA 235mAM bhAga ATha mAila jeTalI hatI. A bogadAnA phrAnsanA cheDethI tenA jeTalo ocho vyAsa uttara ane dakSiNa dhruva upara che. athavA dhruvIya zikharanI UMcAI 445 phTa hatI ane iTAlInA cheDethI 435 phUTa ane viSuvavRttIya vyAsano guNottara 680692 jeTalo che. hatI. A bogaduM banAvavA mATe je sarve karavAmAM Avyo hato temAM hyujisa nAmanA vijJAnIe A guNottara 5772875nuM ApyuM "pRthvI sapATa che,"evI mAnyatAno ja upayoga karavAmAM Avyo hatuM. tenA kahevA mujaba be jagyAnA vyAsamAM eka tRtIyAMza pharaka hato. A bogadAnA bane cheDe vedhazALAo UbhI karavAmAM Aje paNa pRthvInAM be sthaLo vaccenA vyAsa bAbatamAM AvI hatI ane nirIkSaNo noMdhavAmAM AvyAM hatAM. temAM jovAmAM vijJAnIomAM matabheda jovA maLe che. keTalAka vijJAnIo A taphAvatane eTalo moTo mAne che ke teo pRthvIne nAraMgI jevI nahIM paNa TameTA jevI goLa mAne che. temanA mate dhruva pradeza upara pRthvIno vyAsa aDadhA jeTalo ja che. vijJAnIo kahe che ke viSuvavRtta upara 39.027 iMcanuM lolaka jeTalI sekanDamAM eka rAunDa pUro kare che, eTalI sekanDa mATe uttara dhruva upara 39.197 iMcanuM lolaka joIe. A uparathI teo evA niSkarSa upara Ave che ke pRthvIno AkAra nAraMgI jevo che, kAraNa ke uttara ane dakSiNa dhruva upara te jarAka capaTI che. A AvyuM hatuM ke bogadAno je sauthI UMco bhAga hato tenA karatAM dalIlano pAyo evo che ke pRthvIno AkAra daDA jevo goLa che. teo 445 phUTa nIce phrAnsa taraphano daravAjo hato ane 435 phuTa nIce evuM mAne che ke pRthvInuM gurutvAkarSaNa kendra A daDAnA madhya bhAgamAM iTAlI taraphano daravAjo hato. raheluM che. koI paNa cIja kendrathI vadhu najIka hoya tema tenA upara jo pRthvI goLa hoya to iTAlI taraphano daravAjo 42 phaTa gurutvAkarSaNa baLanI asara vadhu thAya che. uttara ane dakSiNa dhruva nIcANamAM hovo joIe ane te 10 kuTane badale 52 Ta nIce upara mUkavAmAM AveluM lolaka capaTA AkArane kAraNe pRthvInA dekhAvo joIe. hakIkatamAM AvuM dekhAyuM nahotuM. jenA uparathI kahevAtA kendranI vadhu najIka hovAthI vadhu jhaDapathI AMdolita thAya che. sAbita thatuM hatuM ke mAunTa jasanA pAyAnI je rekhA hatI te A vAta tyAre ja sAcI puravAra thAya che, jyAre pRthvI daDA jevI bahirgoLa nahotI paNa sIdhI hatI. samudranI sapATI paNa bahirgoLa goLa che evuM sAbita thAya. pRthvI daDA jevI goLa che, e mAtra eka nahotI paNa sapATa hatI. A uparathI sAbita thatuM hatuM ke pRthvI kapoLakalpita dhAraNA che. hajI sudhI tenuM eka paNa vaijJAnika pramANa sapATa che. ApavAmAM AvyuM nathI. pRthvI jo daDA jevI goLa sAbita na thatI hoya to te uttara ane dakSiNa dhruvamAM capaTI che, evuM sAbita karavAno koI matalaba raheto nathI. jyAM sudhI pRthvInA goLAkAranI nakkara pRthvInA goLAkAranA sAbitI ApavAmAM na Ave tyAM sudhI te daDA jevI, nAraMgI jevI ke purAvAo bhUlabharelA che TameTA jevI goLa che; evI carcA nirarthaka che. jeo evI dalIla kare che ke lolaka viSuvavRttanI jyAre ekasarakhI laMbAInA lolakane viSuvavRtta ane sarakhAmaNIe uttara ane dakSiNa dhruvamAM vadhu jhaDapathI AMdolita uttara dhruva upara mukta rIte pharavA devAmAM Ave che tyAre te uttara dhruva thAya che, temanI e samajAvavAnI pharaja che ke AvuM zA kAraNe thAya che. upara vadhu jhaDapathI AMdolita thAya che. ghaNA vijJAnIo A temaNe pahelAM to e puravAra karavuM joIe ke pRthvInA gurutvAkarSaNa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 49 For Private & Parsonal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLamAM pheraphAra sivAyanuM koI kAraNa A mATe javAbadAra nathI. AvuM tenI gatimAM je pharaka Ave che temAM mukhya kAraNa sthAnika saMyogo che. kyAreya puravAra karavAmAM AvyuM nathI; e mATe kyAreya prayatna paNa A kAraNe Aijheka nyuTananI gurutvAkarSaNanI thiyarI paNa kalpanA karavAmAM Avyo nathI ane dhArI levAmAM AvyuM che ke tenA mATe ja sAbita thAya che. pRthvInuM gurutvAkarSaNa javAbadAra che. ema. ema. pikArTa ane De lA hAira jevA be nAmAMkita pRthvI pravAhI padArthanI banelI che? phrenca vijJAnIoe sUcavyuM che ke viSuvavRtta ane dhruva pradezonA uSNatAmAnamAM je pharaka hoya che, tenA kAraNe paNa lolakanI gatimAM keTalAka vijJAnIo kahe che ke pravAhI athavA ardha-pravAhI pharaka paDI zake che. viSuvavRtta ane dhruva pradezanA tApamAnamAM eTalo padArthane jyAre goLa-goLa pheravavAmAM Ave che tyAre te daDA jevo moTo taphAvata hoya che ke tene kAraNe lolakanI gatimAM taphAvata pedA goLa AkAra dhAraNa karI le che. A mATe teo varasAdanA pANInAM thaI zake che. TIpAM, jhAkaLabiMdu, pAro, pIgaLeluM sIsuM vagerenAM udAharaNo Ape uSNatAmAnamAM pheraphAra thAya tenI sAthe dareka nakkara che. teo ema paNa kahe che ke AkAzamAMthI jyAre baraphanA karA paDe che padArthanA kadamAM pheraphAra thato hoya che. koI paNa dhAtune jyAre garamI tyAre teno AkAra paNa goLa hoya che. A kAraNe pRthvI paNa goLa che, ApavAmAM Ave tyAre te prasare che ane ThaMDI pADavAmAM Ave tyAre te e teo kahe che. saMkocAya che. laMDana zahera 51 akSAMza upara AveluM che. tenuM e vAta sAcI nathI ke dareka gatimAna pravAhI padArtha uSNatAmAna 62 aMza pheranahITa hoya tyAre lolakanI laMbAI goLAkAra dhAraNa karI le che. baraphanA karAnI vAta karIe to badhA karA 39.1 3929 iMca jeTalI hoya che. viSuvavRtta tarapha jatA A goLAkAra nathI hotA paNa alaga-alaga AkAra dhAraNa kare che. laMbAI vadhe che ane uttara dhruva tarapha jatAM ghaTe che, jene kAraNe te uttara varasAdanAM ane jhAkaLanAM TIpAM AkAzamAMthI paDatAM hoya tyAre dhruva najIka jhaDapathI phare che. temano AkAra kevo che teno barAbara nirNaya ApaNe karI nathI zakatA, lolakanI gati mApavA mATe te sthaLanA uSNatAmAna paNa teo sapATI upara paDe che tyAre goLAkAra dhAraNa karI le che e uparAMta tyAMnI havAnI ghanatA paNa dhyAnamAM levI joIe. khullI ApaNA sAmAnya nirIkSaNanI bAbata che. paNa tenuM kAraNa "saraphesa havAmAM lolaka dhImethI gati kare che, paNa zUnyAvakAzamAM te jhaDapathI Tenzana' nAmanuM baLa che. jyAre eka UMcA TAvara uparathI pIgaLelAM gati kare che. A uparathI khyAla Ave che ke lolakanI gatimAM pheraphAra kIzAne kAM pANImAM kvAmAM Ave che tyAre tenuM rUpAMtara goLAmAM thavAnAM be anya kAraNo paNa che. pRthvInuM gurutvAkarSaNa tenuM eka thaI jAya che, tene paNa A vAtanI sAbitI mAnavAmAM Ave che. mAtra saMbhavita kAraNa nathI. hakIkatamAM A rIte paDatAM sIsAnA goLAo paikI 20-25 TakA evuM paNa jovAmAM AvyuM che ke lolakanI gati te aniyamita AkAranA hovAthI tene bhaThThImAM pAchA mokalavAmAM Ave vistAranA vidyuta cuMbakIya kSetranA prabhAva upara paNa AdhAra rAkhe che. che. saraphesa TenzananuM baLa nAnA jaththAmAM rahelA pravAhI padArtha upara jyAre zaktizALI vidyutacuMbakIya mojAMo hAjara hoya tyAre , ja lAgu paDe che. jo TAvara uparathI sIsAnA moTA TukaDAo nIce lolaka jhaDapathI gati kare che. A kAraNe ekasarakhA akSAMze, pheMkavAmAM Ave to teo goLAkAra dhAraNa nahIM kare. jyAre nAnAM ekasarakhA uSNatAmAne ane taddana zUnyAvakAzamAM prayogo karavAmAM kANAMvALI cALaNImAMthI pIgaLeluM sIsuM pasAra karavAmAM Ave tyAre Ave to paNa alaga vidyutacuMbakIya kSetrane lIdhe lolakanA AMdolana ja te goLAkAra dhAraNa kare che. jyAre varasAda paNa dhodhamAra Ave samayamAM pharaka jovA maLI zake che. tyAre te goLAkAra TIpAMnA rUpamAM nathI hoto. A rIte pRthvInA goLa sara Aijheka nyuTane evuM mAnI lIdhuM ke pRthvI goLa che, DokAno vadhu eka pAto che, hovAno vadhu eka purAvo paNa kAlpanika sAbita thAya che. pRthvI phare che ane pRthvI pravAhI padArthanI banelI che. A dhAraNAne AdhAre temaNe kahyuM ke viSuvavRtta ane dhruva pradeza upara pRthvInA uttara ane dakSiNa dhruva vacce taphAvata vyAsano guNottara 230H229 jeTalo che. pRthvInA 131 alaga sthaLe karavAmAM AvelA lolakanA prayogo ema sUcave che ke jo pRthvI kharekhara daDA jevI goLa hoya, sUryanI AjubAju jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 50 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhramaNakakSAmAM pharatI hoya ane tenI dharI namelI hoya to nyuTananI koziSa karI rahyA hatA. savArano prakAza thAya te pahelAM dhummasane thiyarI mujaba uttara ane dakSiNa bane dhruva upara cha mahinAnA divasa kAraNe badhI ja vastuo adazya banI gaI hatI." ane cha mahinAnI rAha jovA maLavI joIe. hakIkatamAM uttara dhruva "22 jAnyuArInI rAta pachI 23mInI savAre be upara A mujaba ja cha mahinAnAM divasa-rAta jovA maLe che, paNa vAgye sUryano udaya thayo, jeno jhaLahaLato prakAza hato." dakSiNa dhruva upara cha mahinAnAM divasa-rAta hovAno eka paNa purAvo kepTana sara je.sI. rosa potAnAM "sAuthasI voyejisa' hajI sudhI vijJAnIone maLyo nathI. nAmanA pustakamAM pRSTha 252 upara lakhe che ke "ame 21 je khalAsIoe enTArkaTika sarkalanI pradakSiNA karavAno phebruArIe 71 DigrI akSAMza (dakSiNa) upara pahoMcyA. rAte nava prayAsa karyo che, temanAM keTalAka chUTAchavAyAM nivedanono upayoga kalAke ghora aMdhakAra chavAI gayo hato. A kAraNe ame divasanA A vAtanI sAbitI tarIke karavAmAM Ave che; paNa A nivedanonuM ajavALAnI rAha jotA UbhA rahyA." bArIkAIthI nirIkSaNa karatAM kaMIka alaga ja hakIkato jANavA maLe A varNana uparathI khyAla Ave che ke enTArkaTika sarkalamAM tyAMnA unALA daramiyAna paNa divasa ane rAta thAya che. kamAnDara dakSiNa dhruva upara cha mahinAnAM divasa-rAta hoya che, evI viese je "cha aThavADiyAnAM sUryaprakAza'nI vAta karI teno artha thiyarInA samarthanamAM amerikAnA naukAdaLanA kamAnDara vilkasanuM eTalo ja thAya che ke A cha aThavADiyAmAM divasa daramiyAna temane nIcenuM vidhAna TAMkavAmAM Ave cheH satata sUryaprakAza jovA maLato hato. A khalAsIonA varNana cha aThavADiyAno samaya jahAjanA tUtaka upara uparathI eTalo ja khyAla Ave che ke dakSiNa dhruva pradezamAM unALA vitAvyo. A cha aThavADiyAM daramiyAna satata sUryaprakAza hovAne daramiyAna divasa khUba moTo ane rAta nAnI hoya che. kAraNe mArI nokarI satata cAlu rahI hatI." uparanA vidhAnano artha evo karavAmAM Ave che ke dakSiNa uttara ane dakSiNa dhruvanuM AkAzadarzana dhruva najIka satata cha aThavADiyAM sudhI sUrya jovA maLyo hato. A vidhAnane jo zAbdika rIte levAmAM Ave to teno evo artha nIkaLe viSuvavRttanI uttare jeTalA paNa pradezo AvelA che e che, paNa hakIkatamAM kamAnDara vilkasano kahevAno artha bIjo hato. tamAma pradezomAM dhruvano tAro dekhAya che ane moTA bhAganAM nakSatro temanuM jahAja DisembaramAM siDanIthI nIkaLyuM ane phebruArInA A dhruvanA tArAnI AjubAju ghUmatA jovA maLe che. viSuvavRtta upara aMtamAM pAchuM AvyuM hatuM. teo 10 jAnyuArIe 64 akSAMza A dhruvano tAro uttara dizAmAM kSitija upara dekhAya che. ApaNe (dakSiNa) upara pahoMcyA hatA ane 19 phebruArIe 63 akSAMza jema jema uttara dizAmAM AgaLa vadhatA jaIe tema dhruvano tAro upara pAchA pharyA hatA.A kAraNe teo enTArkaTika sarkalanI kSitija upara vadhu ne vadhu UMco jovA maLe che. chevaTe jyAre ApaNe AjubAju mAtra cha aThavADiyA mATe ja rahyA hatA. 11 uttara dhruva biMdu upara AvI pahoMcIe tyAre ApaNane dhruvano tAro jAnyuArIe teo 64 DigrI 11 miniTa akSAMza upara pahoMcyA barAbara mAthA upara kATakhUNe dekhAya che. hatA, jyAMthI temaNe nIce mujabanoMdha karI hatIH jeo pRthvIne daDA jevI goLa mAne che teo evI dalIla 11 jAnyuArI, rAtrinA 10. ame savAranA kare che ke je rIte uttara goLArdhamAM uttara dhruvano tAro che tema dakSiNa prakAzanI rAha joI rahyA hatA. rAta khUba suMdara hatI ane badhuM ja goLArdhamAM dakSiNa dhavano tAro paNa che jenI AjabAja dakSiNa UMghamAM DubI gayuM hoya tevo bhAsa thato hato. ame cAra vAgyA sudhI goLArdhamAM AvelAM nakSatro pradakSiNA kare che. ApaNe kharekhara uttara paDI rahyA. 12mInI savAra paDI, prakAza phelAyo." pradezamAM ane dakSiNa pradezamAM tArAonuM ane nakSatronuM avalokana pharIthI 16 jAnyuArIe tao 65 DigrA 8 karIe tyAre kaMIka alaga ja hakIkato jANavA maLe che. miniTa(dakSiNa) akSAMza upara pahoMcyA tyAre lakhyuM hatuM e khUba jANItI vAta che ke saptarSi vagere aneka rAtrinA dasa vAgyAnI keTalIka miniTo agAu sUrya tArA samUho ane nakSatro uttara dizAmAM dhruvanA tArAnI AjubAju AthamI gayo hato. A rAte ame vadhu ne vadhu dakSiNamAM javAnI paribhramaNa karatAM jovA maLe che. uttara pradezamAM A tArAo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * pa1 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNane uttara-pUrva dizAmAM UgatA ane dakSiNa-pazcima dizAmAM AthamatA jovA maLe che. pRthvInA viSuvavRttanI dakSiNe AvelA pradezamAM uttara dhruvano tAro dekhAto nathI paNa 'sigmA okTenTisa' nAmano ocho prakAza dharAvato tAro dekhAya che, jene dakSiNa dhruvanA tArA tarIke oLakhavAmAM Ave che. A dakSiNa dhruvanA tArAnI AjubAju dakSiNa dizAmAM AvelAM amuka nakSatro pharatAM paNa jovA maLe che. joke ATalA uparathI pRthvI goLa che evuM sAbita thatuM nathI. viSuvavRttanI uttare AvelI pRthvInA koI paNa akSAMza uparathI je rIte dhruvano tAro ane tenI AjubAju pharatAM nakSatro joI zakAya che, tema dakSiNa pradezamAM dareka akSAMza uparathI dakSiNa dhruvano tAro ane tenI AjubAju pharatAM nakSatro joI zakAtAM nathI. jo pRthvI kharekhara goLa hoya ane pharatI hoya to dakSiNa pradezamAM paNa tamAma akSAMza uparathI dakSiNa dhruvano tAro dekhAvo joIe. vaLI A tAro ApelA akSAMzanA tamAma rekhAMza uparathI ekasarakhI UMcAIe dekhAvo joIe. hakIkata kaMIka alaga ja che. enTArkaTikA khaMDanI mulAkAte janArA sara jemsa klArka rossa lakhe che ke teo viSuvavRttanI dakSiNe 8 DigrI akSAMza upara pahoMcyA tyAM sudhI 30 DigrI rekhAMza upara temane dakSiNa dhruvano tAro dekhAyo nahoto. kArla vorna nAmanA yAtrikane te 14 DigrI akSAMze dekhAyo hato. keTalAka khalAsIo kahe che ke temane 16 DigrI dakSiNa akSAMza upara A tAro pahelavahelo jovA maLyo hato. 16 DigrI akSAMza upara paNa A tAro mAtra kSitija upara ja jovA maLyo hato. dakSiNa pradezamAM jovA maLatA aneka tArAonI gatino abhyAsa karIzuM to jANavA maLaze ke teo paNa uttara dhruvanA tArAne kendramAM rAkhIne ja gati karI rahyA che. A tArAo paNa uttara-pUrvamAM Uge che ane dakSiNa pazcimamAM Athame che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara goLArdhamAM je prakAre tArAonI gati hoya tenAthI UlaTI dizAmAM dakSiNa goLArdhanA tArAo pharatA dekhAvA joIe. ahIM to dakSiNa goLArdhanA tArAo paNa pUrvathI pazcima dizAmAM ja pharatA jovA maLe che. tenuM kAraNa e che ke dakSiNamAM koI goLArdha nathI paNa pRthvI badhe ja sapATa che. tArAonI ekasarakhI gati uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. nyuTananI thiyarI ane nepacyuna graha AjanA vijJAnIo ema mAne che ke budha, zukra, maMgaLa, guru, zani vagere graho sUryanI pradakSiNA kare che ane pRthvI paNa eka graha che. A vAta sara Aijheka nyuTane potAnI gurutvAkarSaNanI thiyarInA samarthanamAM upajAvI kADhI hatI. evuM kahevAya che ke ogaNIsamI sadImAM nyuTananI gurutvAkarSaNanI thiyarIne AdhAre phrAnsanA li veriyara nAmanA gaNitazAstrIe evI zodha karI hatI ke sUryamALAmAM yurenasa pachI paNa koI graha astitvamAM che. I.sa. 1781mAM sara viliyama harSala nAmanA vijJAnIe yurenasa nAmanA grahanI zodha karI hatI. I.sa. 1781 ane 1820 vacce enI gatinuM satata avalokana karavAmAM AvyuM hatuM. A 40 varSanA nirIkSaNa pachI paNa tenI gatinA cokkasa koThAo banAvavAmAM vijJAnIo saphaLa thayA nahotA. A kAraNe vijJAnIone evI zaMkA gaI hatI ke yurenasa (harSala)no graha koI anya gurutvAkarSaNa kSetranI asara heThaLa che. koI vijJAnI evuM mAnatA hatA ke yurenasanI gatine avarodhatuM koI mAdhyama tenI AjubAju che. koI vijJAnInI dhAraNA hatI ke yurenasanI sAthe teno koI upagraha che, jenA gurutvAkarSaNa baLane kAraNe yurenasanI gatimAM pheraphAra thAya che. ghaNA vaLI ema kahetA hatA ke yurenasa graha sUryathI eTalo badho dUra che ke tene kAraNe gurutvAkarSaNa baLa ekadama ghaTI jAya che. amuka vijJAnIo evuM kahetA hatA ke yurenasa pachI paNa koI graha hovo joIe, jenA gurutvAkarSaNa baLanI asarane kAraNe yurenasanI gati aniyamita banI jAya che. A carcA vacce li veriyara nAmanA phrenca gaNitazAstrIe yurenasanI gatinI aniyamitatAne AdhAre eka navA grahanI kalpanA karI hatI ane tenuM daLa, sUryathI aMtara, pradakSiNAno samaya vagere gaNitanI rIte nakkI karI rAkhyA hatA. li veriyaranuM prathama saMzodhanapatra I.sa. 1845nA 10mI navembare ane bIjuM I.sa. 1846nI pahelI jUne bahAra pADavAmAM AvyuM hatuM. A varSanI 23mI sapTembare barlinamAM Do. gelee eka evo graha zodhI kADhyo hato je veriyaranI thiyarI mujaba ja hato. A zodhane kAraNe nyuTananI gurutvAkarSaNanI thiyarImAM zraddhA dharAvatA vijJAnIo harSamAM AvI gayA hatA. joke A harSAvezano be varSa pachI aMta AvI gayo hato, jyAre phrAnsanA ja jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 52 For Private Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema. bebIneTa nAmanA gaNitazAstrIe navA zodhavAmAM AvelA A prakArano dRSTibhrama eka lAMbA oraDAnA uparanA ane grahanA daLa, aMtara, sUryanI AjubAju pradakSiNAno samaya vagerenA nIcenA bhAganI bAbatamAM, bogadAnA bIjA cheDAnI bAbatamAM ane AMkaDAo bahAra pADyA hatA. A AMkaDAo ane veriyaranA relavenA be samAMtara pATAnI bAbatamAM paNa jovA maLe che. gaNita vacce koI ja meLa besato nahoto. A uparathI khyAla AkRtimAM e, bI ane sI, DI relavenA be samAMtara Avyo hato ke dUrabInathI jovAmAM Avelo graha veriyaranI pATAo che. have jo "jI" biMdu upara koI nirIkSaka hoya to tene A kalpanAno grahanahoto. be pATAo "eca biMdue ekabIjAne maLatA jovA maLaze. tenuM li veriyare je grahanI kalpanA karI hatI tenA kAraNe nIce mujaba cheH pradakSiNApathapRthvInA tathAkathita pradakSiNApathathI 36 gaNo moTo have dhAro ke nirIkSaka potAnI AMkha vaDe 1 ane 2 biMdu hato, jyAre dUrabInathI jovAmAM AvelA nepacyana grahano sudhI ja jue che. A vakhate AMkha sAthe '1,jI, 2' jeTalo ja pradakSiNApatha 30 gaNo ja moTo hato. A rIte veriyaranA grahanA khUNo bane che. AMkha jyAre jarAka vadhu dUra 3,4 sudhI jue che tyAre ane nepathyananA pradakSiNApathamAM 20 karoDa mAilanuM aMtara jovA AMkha sAthe '3,jI,4' jeTalo khUNo bane che, je agAunA khUNA maLyuM hatuM. veriyare navA grahanuM daLa pRthvInA tathAkathita daLa karatAM karatAM nAno hoya che. AMkha jyAre hajI vadhu dUra 5,6 sudhI jue che 38 gaNuM moTuM gayuM hatuM. hakIkatamAM je nepaccana dekhAyo tenuM daLa tyAre AMkha sAthe '5,jI,6' jeTalo khUNo bane che, je agAunA be A gaNatarInA trIjA bhAga jeTaluM ja hatuM. veriyaranI gaNatarI mujaba khUNAo karatAM paNa nAno hoya che. A rIte AMkha jema vadhu ne vadhu teno graha sUryanI AjubAju eka pradakSiNA 217 varSamAM karato dUra jue che, tema AMkha sAtheno khUNo nAno banato jAya che. chevaTe hato, paNa je nepaccana graha zodhavAmAM Avyo hato te sUryanI eka tabakke A khUNo eTalo badho nAno thaI jAya che ke AMkhane pradakSiNA 16 6 varSamAM ja karato hato. A uparathI sAbita thayuM evo bhrama thAya che ke A khUNo zUnya che ane banne pATAo bhegA hatuM ke veriyare je grahanI kalpanA karI e nepacyana nahoto ane thaI gayA che. nyuTananI thiyarIne AdhAre teNe je gaNita karyuM e khoTuM puravAra thayuM ======= ===eca hatuM. sI relavenA pATA ane dRSTisApekSatA have jo A be pATAo paikI ekano AkAra vartuLanI ahIM be savAlo thayA vinA rahetA nathI. eka, jo pRthvI kamAna jevo hoya ane te bIjA pATAthI dUra jato hoya to tenI asara sapATa hoya to dariyAnI sapATI zA mATe haMmezAM ApaNI AMkha upara alaga ja paDaze. dRSTirekhAne samAMtara ja rahe che? zuM pRthvI goLa hota to paNa A A AkRtimAM rekhA 'jI,4' vartuLanI kamAnane kATakhUNo prakAranI bhramaNA na jovA maLatuM? banAvaze ane kyAreya 'eca' biMdunI najIka Avaze nahIM. AvI ja e sAdI hakIkata che ke jyAre be lITIo lAMbA aMtara rIte 5 nI sAme 6 biMdu upara doravAmAM AvelI rekhAnI bAbatamAM sudhI samAMtara jaI rahI hoya ane AMkhone te benI vacce eka cheDe paNa banaze. A rIte kamAna uparanI koI rekhA 'TI' biMduthI upara mUkavAmAM Ave tyAre A be lAino bIje cheDe ekabIjAnI najIka . nahIM Ave. AvatI hoya athavA ekabIjAmAM maLI jatI hoya tevo bhAsa thAya ahIM ApaNe jo 'e-bI'ne AkAza gaNIe ane "sIDI'ne tathAkathita bahirgoLa pRthvInI sapATI gaNIe to khyAla Avaze ke rekhA "e-bI' nIce AvIne AMkhanA levala 'eca'ne maLaze paNa rekhA "sI-DI' kadI paNa upara AvIne 'jI-eca' rekhAne nahIM maLe. A kAraNe dariyAnI sapATI jo bahirgoLa hoya to kSitija upara dRSTirekhA ane dariyAnI sapATI kadI maLatI dekhAya jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 53 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM. uparanI carcA uparathI evA niSkarSa upara AvI zakAya keH hovAthI paNa sAbita thAya che ke teno AkAra vartuLa che. (1) je rekhAo ekabIjAne samAMtara jatI hoya teo lAMbA aMtara (3) DIpa sekTara nAmanA sAdhananI madadathI ApaNe koI paNa pachI ekabIjIne maLatI hoya tevo bhrama AMkhane thAya che. dizAmAM teno vyAsa mApIzuM to te sarakho ja Avaze, jenA uparathI (2) dRSTirekhA, samudranI sapATI ane AkAzanI sapATI sAbita thAya che ke pRthvI goLa che." ekabIjAne samAMtara hoya che. A dalIlano javAba ApatAM Do. perelakSa kahe che ke "koI (3) A kAraNe kSitija upara AkAza ane samudra maLatA dekhAya che. paNa sthaLethI samudranI kSitija jovAmAM Ave tyAre teno AkAra (4) je rekhAo dUra jaIne ekabIjI sAthe maLatI dekhAtI hoya tevo vartuLa tarIke ja jovAmAM Ave che, temAM koI bemata nathI, paNa temAM bhAsa thAya che teo samAMtara hoya che. eka visaMvAda paNa che. ApaNe jyAre nIcenA stara upara UbhA (5) jamInanI ke dariyAnI sapATI dRSTirekhA sAthe maLatI hoya tevo rahIne dariyAmAM joIe tyAre ApaNane vartuLano je vyAsa dekhAya che bhAsa thAya che. te UMcenA stara upara UbhA rahIne jotAM ghaTI jAya che. bIjA (6) A uparathI sAbita thAya che ke pRthvInI sapATI dRSTirekhAne zabdomAM ApaNe jema AkAzamAM upara jaIe tema pRthvIno vyAsa samAMtara che. ghaTato jaNAya che paNa ApaNane pRthvIno jeTalo bhAga dekhAto hoya (7) A uparathI sAbita thAya che ke pRthvInI sapATI sIdhI rekhAmAM temAM vadhAro thato jaNAya che. have jyAre koI cIjane ApaNe game che. uparanI carcA parathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI paNa sapATa che. eca ena DIpa sekTaranA purAvAnI cakAsaNI ela DIpa sekTara nAmanA sAdhana dvArA je nirIkSaNo karavAmAM Ave che tenA AdhAre evuM sAbita karavAnI koziza karavAmAM Ave che ke pRthvI goLa che. A dalIlo upalaka dRSTie khUba prabhAvazALI jaNAya che paNa jarA UMDA UtaratAM ja tenI pokaLatAno khyAla AvI jAya che. sara jona epha. Dabalyu. harSala nAmanA vijJAnI mAne che ke bhUmiti dvArA pRthvI goLa hovAnI maLatI A sauthI mahattvanI sAbitI che. teo kahe che ke "ApaNe joIe ke pRthvInA AkAra bAbatamAM jJAna meLavavA ApaNI pAse kayA saMyogo che? jo ApaNe dariyAmAM jamIna paNa na dekhAya eTalA dara cAlyA jaIe ane jahAjanA tUtaka upara UbhA rahIne samudranI sapATI joIe to teno aMta eka spaSTa rekhAmAM Avato jaNAze, je vartuLAkAra hoya che ane ApaNuM jahAja A vartuLanA kendramAM hoya che. A rekhA kharekhara vartuLAkAra che enI sAbitI ApaNane nIcenI traNa rIte maLe cheH (1) A rekhAnI badhI ja bAjuo ekasarakhI hovAthI sAbita thAya che ke te vartuLa che. (2) A rekhAnAM badhAM ja biMduo ApaNAthI sarakhA aMtare AvelAM sarakhA kare tyAM tyAMthI joIe tyAre te vartuLAkAra ja dekhAtI hoya to teno AkAra daDA jevA goLa ja hovo joIe. A vAta sAcI mAnIne ApaNe nIcenI AkRtinI madadathI A vAta samajavAnI koziza karIe AkRtimAM pRthvInuM citraNa "ela-eca-ena-karyuM biMduo vaDe karavAmAM AvyuM che. "e" ane "bI" pRthvInA be alaga sthaLe, alaga-alaga UMcAI upara AvelAM kendro che. A banne biMduo uparathI vartuLane kATakhUNe "e-eca', "e-ena", "bIela' ane 'bI-kyu rekhAo doravAmAM AvI che. "e" ane "bI" ala jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * pa4 i Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kendra upara UbhelA nirIkSako A cAra rekhAo mujaba kSitijanuM dekhAya che. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa avalokana karaze. jyAre rekhA 'e-eca' 'obiMduthI pasAra thatI nathI paNa sapATa che. 'ena' tarapha jaze tyAre tenA dvArA je vartuLa thaze te 'e biMdu uparanA samudranI madhyamAM rahIne jyAre ApaNe cAre bAjunI nirIkSakane dekhAtI pRthvI che. A pRthvIno koNIya vyAsa "eca- kSitija nihALIe tyAre te goLAkAra dekhAya che tenuM kAraNa pRthvIno e-ena'thI banato khUNo haze. "DIpa sekTara' nAmanA yaMtranI goLAkAra nathI paNa ApaNI dRSTinI maryAdA che. ApaNI dRSTi badhI madadathI A khUNo mApI zakAya che. ja dizAomAM ekasarakhA aMtara sudhI ja nihALI zakatI hovAthI e svAbhAvika che ke "e'nI UMcAI "bI" karatAM vadhu dRSTirekhA je biMduoe kSitijane maLe te biMduono samUha hovAthI 'e-eca' ane 'e-ena' karatAM bI-ela' ane 'bI- vartuLAkAre goThavAyo hovAno bhAsa thAya che. jevI ApaNI UMcAI kyu'nI laMbAI ochI hovI joIe ane 'eca-e-ena thI banatA vadhe ke tarata ja ApaNI dRSTimaryAdA vadhe che, mATe dariyAno je bhAga khUNA karatAM "ela-bI-kyu'thI banato khUNo moTo hovo joIe. ApaNane pahelAM nahoto dekhAto te have jovA maLe che; paNa A vRddhi bIjA zabdomAM ApaNe jema upara caDatA jaIe tema pRthvIno pAmelI dRSTimaryAdAnI rekhA paNa agAu jaNAvyA mujaba vartuLAkAra koNIya vyAsa vadhato javo joIe. hovAthI ApaNane navI kSitija paNa vartuLAkAra ja dekhAya che. seMkaDo have kharI hakIkata e che ke ApaNe AkAzamAM jema upara mAilanA vistAramAM phelAyelA koI corasa taLAvanI vacce UbhA jaIe chIe tema pRthvIno vyAsa vadhavAne badale ghaTato hovAnuM rahIne ApaNe cAre bAju nihALIe to ApaNane e taLAva paNa jaNAya che. UMcAI upara gayA pachI kSitijane jovA mATe goLAkAra ja dekhAya che, paNa tenA uparathI evuM sAbita nathI thatuM ke Teliskopane nIce namAvavAnI bilakula jarUra paDatI nathI. A taLAva thALI jevuM ke daDA jevuM goLa che. dRSTisApekSatAnA niyamane kAraNe kSitija AMkhonI sIdhI rekhAmAM ja jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * papa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA vijJAnIo mAne che ke pRthvI potAnI dharInI AjubAju eka kalAkanA 1,000 mAilanI jhaDapathI phare che, jene aMgrejImAM 'ekjhIala mozana' kahevAmAM Ave che. tenI sAthe sAthe pRthvI sUryanI AjubAju laMbagoLa bhramaNakakSAmAM paNa phare che, jene aMgrejImAM 'orbaTala mozana' kahevAmAM Ave che. pRthvI gatimAna nathI paNa hakIkatamAM sthira che, evuM sAbita karavA mATe Do. perelakSe ogaNIsamI sadImAM keTalAka prayogo karyA hatA, jeno javAba AjanA vijJAnIo paNa ApI zakyA nathI. A prayogo, tenuM gaNita ane tenI pAchaLanA tarkano abhyAsa karatAM ApaNA magajamAM koI ja zaMkA rahetI nathI ke pRthvI sthira che. prayoga-1 jamIna upara lokhaMDanI eka topa evI rIte goThavavAmAM AvI hatI ke tenuM nALacuM AkAza tarapha rahe ane pRthvIne barAbara kATakhUNe rahe. A topanuM mAtra nALacuM ja bahAra rahe e rIte tene jamInamAM dATI devAmAM AvI hatI, jethI goLo choDatI vakhate topa jarApaNa vicalita thAya nahIM. A rIte jamInamAM topane goThavyA agAu temAM goLo ane pAuDara bharI devAmAM AvyAM hatAM. A topane phoDavA mATenI rassI bahAra kADhIne rAkhavAmAM AvI hatI. bI pRthvI gatimAna nathI paNa sthira che asa bI .sI cokkasa samaye rassIne Aga cAMpavAmAM AvI hatI ane topa phoDanAra dUra cAlyo gayo hato. thoDI vAramAM topa phUTI. topano goLo 'ebI'nI dizAmAM gayo hato ane barAbara 30 sekanDa pachI 'sI' biMdu para AvIne paDyo hato. A 'sI' biMdu 'e' biMduthI mAtra 8 iMcanA aMtare ja hatuM. A prayoga aneka vAra karavAmAM Avyo hato. dara vakhate topano goLo topanI ekadama najIka ja paDyo hato. A goLo vadhumAM vadhu be phUTa dUra paDyo hato. tene pRthvI upara pAchA AvavAmAM sarerAza 28 sekanDano samaya lAgyo hato. A prayoga uparathI sAbita thayuM hatuM ke pRthvInA je hissA upara topa goThavavAmAM AvI hatI te hissAe 28 sekanDa daramiyAna jarA paNa gati karI nahotI. jo AjanA vijJAnIo mAne che e mujaba pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM kalAkanA 600 mAila (iMgleMDanA akSAMza upara)nI jhaDape gati karatI hoya to AkRti-49mAM je prakriyA darzAvavAmAM AvI che, tevuM banyuM hota. topamAMthI goLAne 'esI' dizAmAM choDavAmAM Avyo che. A goLA upara be prakAranAM baLa kAma karI rahyAM che. paheluM baLa topano dhakko che, je 'esI' dizAmAM kAma karI rahyuM che. bIjuM baLa pRthvInI gati che, je 'ebI' dizAmAM kAma karI rahyuM che. A banne baLanI saMyukta asarane kAraNe topano goLo 'eDI' dizAmAM javo joIe. topano goLo 'DI' biMdu upara pahoMce tyAM sudhImAM pRthvInA saMbhavita paribhramaNane kAraNe topa 'bI' biMdu upara AvI gaI hovI joIe. have topano goLo nIcenI dizAmAM Ave che tyAre tenI upara mAtra pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa ja kAma karI rahyuM che, je nIcenI dizAmAM che. topano goLo 'DIbI' jeTaluM aMtara kApe tyAM pRthvInI gatine kAraNe topa 'esa' biMdu upara AvI gaI hovI joIe. A rIte topano goLo 28 sekanDa pachI pRthvIne 'bI' biMdunI nIce sparza karaze tyAre topa 'esa' biMdu upara AvI gaI haze. A 28 sekanDamAM topa pRthvInI 600 mAila/kalAkanI gati mujaba tenA mULa sthAnathI 8 400 phUTa athavA doDha mAilathI dUra AvI gaI hovI joIe. eTale topa karatAM goLo doDha mAila dUra paDavo joIe. hakIkatamAM topano goLo 28 sekanDa pachI topanI ekadama najIka ja AvIne paDe che, je ema sUcave che ke A 28 sekanDamAM topa tenI mULa jagyAethI jarA paNa khasI nathI. A prayoga uparathI nirNAyakapaNe sAbita thAya che ke pRthvI gatimAna nathI paNa sthira che. AjanA vijJAnIo pAse A vaijJAnika prayogano koI khulAso che kharo? prayoga-2 eka Trena gatimAM hoya tyAre koI vyakti Trena je dizAmAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 56 www.jaine||brary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaI rahI hoya te ja dizAmAM goLI choDe to te goLI amuka aMtare vAtAvaraNanI bahAra rahelA candrane ke sUryane AdhAra tarIke gaNIe jaIne paDe che. have A ja vyakti Trena je dizAmAM gati karI rahI che to ApaNane ghaNI vakhata AkAzamAM vAdaLAo pUrvathI pazcima tenI viruddha dizAmAM goLI choDaze to A goLI agAunA aMtara athavA uttarathI dakSiNa athavA dakSiNathI uttara dizAmAM gati karatAM karatAM ochA ja aMtare jaIne paDaze. jovA maLe che. pRthvI jo pazcimathI pUrva dizAmAM kalAkanA 1000 jo koI vyakti ghoDA upara besIne ghoDo je dizAmAM jaI mAilanA vegathI gati karatI hoya to A vAdaLAM paNa mAtra pazcimathI rahyo hoya te dizAmAM kUdako mAraze to te vadhu aMtara kApI zakaze. A pUrva eTalI ja jhaDape gati karatAM hovA joIe. hakIkatamAM ApaNe ja vyakti ghoDAnI gatinI viruddha dizAmAM kUdako mAraze to te ochuM eka ja samaye amuka UMcAI upara rahelAM vAdaLAone pUrvathI pazcima aMtara kApI zakaze. dizAmAM gati karatAM joIe chIe to bIjI UMcAI upara rahelAM tenuM kAraNa e che ke gatimAna padArthanI dizAmAM goLI vAdaLAo tethI viruddha pazcimathI pUrva dizAmAM paNa gati karatAM hoya choDavAmAM Ave tyAre be gatino saravALo thAya che, jyAre viruddha che. avakAzayAtrIonA anubhava kahe che ke judA judA stara upara dizAmAM gatinI bAdabAkI thAya che. judI judI dizAmAM pavanano pravAha cAlato hoya che. have ApaNe jo evuM mAnI laIe ke pRthvI goLAkAra che saikAo pahelAM yuropamAM thaI gayelA ciMtaka bizapa ane pazcimathI pUrva dizAmAM kalAkanA 600 mAilanI jhaDape pharI vilkinse pRthvInA paribhramaNanI vAto sAMbhaLIne sUcana karyuM hatuM ke rahI che to jyAre pUrva dizAmAM goLI choDavAmAM Ave tyAre A "AkAzamAM moTuM balUna evI rIte mokalavuM joIe ke te havAnA goLo pazcima dizAmAM choDavAmAM AvatA goLA karatAM vadhu dUra javo vividha pravAho sAme sthira rahI zake. amuka UMcAI upara gayA pachI joIe. paraMtu atyaMta anubhavI topacIo paNa kahe che ke teo pUrva A balUnane ekadama sthira karI devuM joIe. jo pRthvI pharatI hoya to dizAmAM goLo choDe ke pazcima dizAmAM, tenI gatimAM ke aMtaramAM thoDA kalAkomAM apekSita sthaLa sAme cAlIne balUnanI nIce AvI koI pharaka jovA maLato nathI. jAya eTale balUnane jamInanI upara utArI devuM joIe. A prakAre je sainiko cAlu raNagADImAM besIne topa phoDatA hoya che laMDanathI nyu yorka koI paNa jAtanI musApharI karyA vinA pahoMcI teo kahe che ke raNagADI je dizAmAM jatI hoya te dizAmAM topanA zakAya." jo pRthvI kharekhara iMglenDanA akSAMza upara kalAkanA goLA vadhu dUra jAya che, jyAre viruddha dizAmAM choDavAmAM AvelA 600 mAilanI jhaDape pharatI hoya to Aje paNa AsAnIthI A goLA ochA dUra jAya che. pRthvInI bAbatamAM AvuM kAMI ja banatuM na rIte musApharI karI zakAtI hota. evuM nathI banatuM, kAraNa ke pRthvI hovAthI sAbita thAya che ke pRthvI sthira che. gatimAna nathI paNa sthira che. prayoga-3. AjanA vijJAnIo kahe che ke pRthvI potAnI dharI upara pRthvI sUryanI AjubAju pharatI nathI kalAkanA eka hajAra mAila (viSuvavRtta upara)nI jhaDape bhramaNa kare che ane potAnI sAthe AjubAjunI havAne paNa sAthe ghasaDI jAya che. hajAro varSothI ApaNe evI sAcI mAnyatA dharAvatA hatA A kAraNe pRthvI je dizAmAM paribhramaNa kare che te dizAmAM tenuM ke pRthvI sthira che ane sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArA AkAzamAM vAtAvaraNa paNa eTalI ja jhaDape paribhramaNa kare che. jo pRthvInI paribhramaNa kare che. AjanA vijJAnIo koI paNa jAtanI vaijJAnika sAthe tenuM vAtAvaraNa paNa pazcimathI pUrva dizAmAM gati karatuM hoya to ane tarkabaddha sAbitI vinA evI vicitra mAnyatA dharAve che ke pRthvI A vAtAvaraNamAM jeTalI cIjavastuo che te paNa pazcimathI pUrva potAnI dharI upara phare che ane sUryanI paNa pradakSiNA kare che. pRthvI dizAmAM gati karatI hovI joIe. sthira pANImAM bUcano eka TukaDo potAnI dharI upara pharatI nathI e vAta ApaNe dAkhalA, dalIlo, sthira ja rahe che. paraMtu jo A pANIne koI paNa dizAmAM gati tarka ane gaNitanA mAdhyamathI sAbita karI lIdhI che. have pRthvI ApavAmAM Ave to bUcano TukaDo paNa te dizAmAM eTalI ja jhaDape kharekhara sUryanI AjubAju pradakSiNA kare che ke kema, e muddAnI gati kare che. eTale jo pRthvI paNa pazcimathI pUrva dizAmAM gati karatI ApaNe cakAsaNI karIe. hoya to tenA vAtAvaraNanA badhA staro ane temAM rahelAM vAdaLo paNa pRthvI sUryanI AjubAju pharatI nathI e vAta sAbita pazcimathI pUrva dizAmAM ja ekasarakhI gati karatAM hovAM joIe. karavA mATe ApaNe eka prayoga karIe. hakIkata tenAthI kAMIka alaga ja che. jo ApaNe jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * pa7 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa * > sI TI TI. e HE IbI e. - bI. AkRtimAM darzAvyA mujaba Azare cha phUTa laMbAInA be dhAtunA naLAkAra lyo. A be naLAkArane ekabIjAne taddana samAMtara, A AkRtimAM "esa' sUrya che, "e" jUna mahinAmAM eka vAranA aMtare eka lAkaDAnI phrema upara phiTa karo. A lAkaDAnI pRthvInuM sthAna che, "bI" Disembara mahinAmAM pRthvInuM sthAna che ane phremane eka paththara upara phiTa karo. have A lAkaDAnI phremane evI rIte "DI" AkAzano koI jANIto tAro che. koparaniksa evuM puravAra ghumAvo ke A banne naLAkAra AkAzamAM koI jANItA tArAnI karavA mAgato hato ke koI jANItA tArAne cha mahinA pachI jovAmAM dizAmAM rahe. have A banne naLAkAranI nIce "e" ane bI' biMdue Ave to tenuM sthAna badalAI gayuM haze. A mujaba jUna mahinAmAM eka-eka nirIkSakane goThavo. have "e" biMdue beThelo nirIkSaka jANIto tAro 'eDI' dizAmAM jovA maLyo hato. barAbara cha mahinA AkAzamAM tArAne Ugato jue tyAre te eka DaMko vagADe che. A pachI pharIthI jANItA tArAnuM Teliskopa vaDe nirIkSaNa karavAmAM tAro "bI" biMdue beThelA nirIkSakane dekhAya tyAre te paNa DaMko vagADe AvyuM hatuM. tyAre paNa A tAro 'bIsI'nI ja dizAmAM jovA maLyo che. A be DaMkA vacce amuka sekanDa pasAra thaI jaze. have tAro jema hato. koparaniksa evuM dhArato hato ke cha mahinA pachI pRthvI pharI AkAzamAM upara caDe tema lAkaDAnI phremane paNa ghumAvyA karo. dareka gaI hovAthI tAro "bIDI'nI dizAmAM jovA maLaze. koparaniksanI vakhate "e" biMdu tema ja "bI" biMdue tAro dekhAya tenI vacce amuka dhAraNA evI hatI ke Teliskopano khUNo keTalI DigrI badalAyo tenA sekanDanuM aMtara raheze. jo eka vAranA aMtare AvelA banne uparathI pRthvI "ebI' dizAmAM keTalI dUra gaI tenuM mApa maLaze ane naLAkAramAMthI A tAro ekasAthe jovo haze to bemAMthI eka A mApa uparathI tAro pRthvIthI keTalo dUra che, tenuM aMtara paNa zodhI naLAkArane thoDo vAMko karavo paDaze. zakAze. A lAkaDAnI phremane ane naLAkArane cha mahinA sudhI ema uparano prayoga aneka vakhata karavAmAM Avyo che ane dareka ja rahevA do. cha mahinA pachI prayoganuM punarAvartana karo. cha mahinA vakhate eka ja sarakhuM pariNAma jovA maLyuM che. eka paNa vakhata pachI paNa cokkasa tAro agAunI jagyAe Ugato jovA maLaze. "eDI" ane "bIsI'nI dizAmAM koI pheraphAra jovA maLyo nathI. teno artha evo thAya che ke cha mahinAmAM pRthvI jo potAnI jagyA bhUmiti ane khagoLanA tamAma siddhAMto ema kahe che ke cha mahinAmAM uparathI jarA paNa khasI hoya to A naLAkAranI goThavaNI badalavI jo pRthvI kharekhara "e" thI "bI' sudhI sthaLAMtarita thaI hoya to sthira paData. A goThavaNI badalavI nathI paDI tenA uparathI sAbita thaI tAro 'DI' have bIDI'nI dizAmAM ja jovA maLavo joIe. A jAya che ke pRthvI sUryanI AjubAju pradakSiNA karatI nathI paNa prayoganA kAraNe "pRthvI phare che" evI thiyarI khoTI che evuM anAdi kALathI sthira ja che. svIkAravAne badale vijJAnIo bhAre jhanUnathI potAnI khoTI vAta koparaniksa evuM puravAra karavA mAgato hato ke pRthvI pakaDI rAkhe che. sUryanI AjubAju laMbagoLa kakSAmAM paribhramaNa kare che. have A vijJAnIo evI dalIla kare che ke pRthvI ane karI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 58 For Private & Parsonal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthira tArA vaccenuM aMtara 'eDI' eTaluM badhuM amaryAdita che ke pRthvI maLyo che. paraMtu alaga-alaga vijJAnIo dvArA je aMzo e" biMduthI "bI' biMdu tarapha khase to paNa sthira tArAne jovAnA ApavAmAM Ave che temAM eTalo badho taphAvata che ke tenA AdhAre khUNAmAM koI pharaka paDato nathI. koI cokkasa niSkarSa upara AvI zakAya tema nathI. A kAraNe ja A prayoga pahelI vakhata thayo te pachI aneka TAiko, brAhe ane keplara jevA te samayanA vijJAnIoe vijJAnIoe evA dAvA karyA che ke cha mahinAmAM pRthvInI be koparaniksanI thiyarI phagAvI dIdhI hatI. Do. breDalIe kahyuM hatuM ke paristhitione kAraNe khUNAmAM khUba ja nAnakaDo pheraphAra jovA A pharaka mAtra gaNatarInI bhUlane kAraNe che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 59 For Private & Parsonal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvIthI sUryanuM aMtara keTaluM? have e vAta sAbita thaI cUkI che ke pRthvI sapATa che ane trikoNanA AkAranuM kArDaborDa lo. A kArDaborDane "bIsIDI' tarIke sthira che. A kAraNe pRthvIthI sUryanuM sAcuM aMtara atyaMta saraLa ane ApaNe oLakhIzuM. ApaNe jozuM ke A trikoNa sAme AMkho sAdA prayogo vaDe nakkI karI zakAya che. A prayogo vizuddha goThavIne 'DIbI'nI dizAmAM jovAmAM Avaze to dRSTirekhA trikoNamiti (TriznomeTarI) upara AdhArita che ane temAM DIbIeca' sAme kinAre AvelI vastu "e'nI ekadama DAbI anizcitatAne koI sthAna nathI. pRthvIthI sUryanuM aMtara mApavA mATe bAjuethI pasAra thaI jaze. have A trikoNane jamaNI tarapha "i" je siddhAMtano upayoga Do. perelakSa dvArA karavAmAM Avyo hato e biMdue khaseDatAMrekhA 'iepha' hajI "e" biMduthI DAbI bAjuethI ja siddhAMtanI samajUtI nIcenI AkRti parathI maLe cheH pasAra thaI jaze. paraMtu trikoNane hajI paNa jamaNI tarapha "ela" sI DI. ela. "e" nAmanI vastu nadInI sAme pAra AvelI che, jenuM biMdue laI jatAM 'ela' biMdumAMthI nIkaLatI dRSTirekhA "e" biMdune aMtara ApaNe zodhavA mAgIe chIe. A mATe "sI" biMdu upara eka sparza kare che. ApaNe joI zakIe chIe ke "elaeno "esIela saLiyo jamInane kATakhUNe rahe tema goThavo. have eka kATakoNa sAthe je saMbaMdha che tevo ja saMbaMdha "DIbI'no "bIsIDI' sAthe che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 60 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA zabdomAM trikoNanI be bAjuo 'bIsI' ane 'sIDI' jo laMbAImAM sarakhI hoya to 'sIe' ane 'sIela' paNa laMbAImAM sarakhI ja haze. eTale jo ApaNe 'ela' thI 'sI' vaccenuM aMtara mApI zakIe to 'sI' thI 'e' vaccenuM aMtara paNa eTaluM ja haze. I.sa. 1856mAM Do. perelakSe A niyamano upayoga karIne briTananA dariyAkinAre AvelA nelsansa TAvaranI UMcAI mApI batAvI hatI. DI o eka kArDaborDane kApIne temAMthI kATakoNa trikoNa banAvavAmAM Avyo hato. A trikoNanI be sarakhI bAjuonI laMbAI Azare 8 iMca hatI. A trikoNanI eka bAjue pina vaDe eka pAtaLo rezamI doro bAMdhavAmAM Avyo hato, jenI nIcenA bhAgamAM eka kAMkaro laTakAvavAmAM Avyo hato. A dorAno upayoga mistrInA oLaMbA tarIke karavAno hato, jenA thakI trikoNa barAbara jamInane kATakhUNe che teno khyAla Ave. A trikoNane hAthamAM rAkhIne 'e' biMdu uparathI jovAmAM AvatAM dRSTirekhA 'bI' upara paDatI hatI. have dhIme dhIme trikoNane pAchaLanI tarapha laI jatAM 'sI' biMduthI TAvaranI Toca 'DI' sIdhI lAinamAM dekhAtI hatI. have eka saLiyAnI madadathI rekhA 'DIsI'ne 'eca' sudhI laMbAvavAmAM AvI hatI ane 'eca' thI TAvaranA pAyA 'o' sudhInuM aMtara mApavAmAM AvyuM hatuM. A aMtara TAvaranI UMcAI 'oDI' jeTaluM ja hatuM. A UMcAI kharI ke kema, e jANavA mATe TAvaranI sAcI UMcAIno rekorDa meLavavAmAM Avyo hato. tenA mApamAM mAtra eka iMca jeTalo ja pharaka hato. A prayoga uparathI khyAla Ave che ke zuddha trikoNamitino upayoga karIne koI paNa dUra rahelA padArthanuM aMtara athavA tenI UMcAI paNa zodhI zakAya che. eca A ja siddhAMtano upayoga jyAre sUryanI UMcAI zodhavA mATe karavAmAM Avyo tyAre coMkAvanArAM pariNAmo maLyAM hatAM. A pariNAmone kAraNe sUrya pRthvIthI karoDo mAila dUra che evI AjanA vijJAnIonI mAnyatA khoTI puravAra thatI hatI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 61 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryanuM aMtara mApavAnI vaijJAnika paddhati pRthvIthI sUryanuM aMtara mApavA mATe je paddhatino upayoga karavAmAM Avyo che te paddhatie pRthvIthI candranuM, grahonuM ane AjanA vijJAnIonA mate pRthvIthI sUryanuM aMtara tArAonuM aMtara paNa mApI zakAya che. Do. perelo A paddhatithI 9.25 karoDa mAila jeTaluM che. A saMkhyAno koI vaijJAnika pAyo candranuM ane tArAonuM aMtara paNa mApyuM tyAre temane khyAla Avyo nathI. sUryathI pRthvInuM aMtara mApavA mATenI aNizuddha rIta Do. ke pRthvIthI Azare 1000 mAilanI UMcAImAM ja sUrya, candra, perelakSe ApI che. graho ane tArAo AvelA che. A uparathI evuM paNa sAbita thAya agAu ApaNe je udAharaNa joyuM e sthira padArthanuM hatuM. che ke pRthvInA kSetraphaLa karatAM sUrya, candra, graho ane tArAonuM sUrya sthira nathI, mATe ApaNe paddhatimAM thoDA pheraphAra karavA paDaze, kSetraphaLa paNa bahuja ochuM che. sUrya, candra, graho ane tArAo bIjuM paNa siddhAMta e ja raheze. AkRti-57mAM ApaNe sAdA trikoNano kAMI kAMI ja nathI paNa pRthvI upara prakAza ane UrjA pheMkatI ane oLaMbAno upayoga karyo hato. ahIM ApaNe AMkA pADelI dIvAbattIo che. temanI laMbAI-pahoLAInI sarakhAmaNI kadI kamAnano upayoga karavo joIe. pRthvI upara eka kAlpanika rekhA pRthvInA kada sAthe karI zakAya nahIM. dorIne tenI uttara dizAmAM eka nirIkSakane ane dakSiNa dizAmAM bIjA nirIkSakane goThavI devA joIe. sUryanI bhramaNakakSA dararoja cha mahinA sUrya jyAre barAbara madhya AkAzamAM mAthA upara Ave te sudhI vistare che ane saMkocAya che samaye biMdu "bI" ane biMdu "ela" upara UbhA rahelA be nirIkSakoe sUrya pRthvI sAthe keTalA aMzano khUNo banAve che tenuM mApa levuM unALAmAM sUryanI pradakSiNAno mArga uttara dhruva biMdunI joIe. najIka hoya che ane ziyALAmAM te dUra cAlyo jAya che. A ghaTanAne Do. perelakSe A prayoga karavA mATe eka vyaktine laMDana uttarAyaNa ane dakSiNAyana tarIke oLakhavAmAM Ave che. brija (ela) upara ane bIjI vyaktine brAiTananA dariyAkinAre 21mI Disembare barAbara madhyAhune eka saLiyo evI (bI) UbhI rAkhI hatI. A be sthaLa vacce 50 mAilanuM aMtara che. rIte goThavo ke AkAzamAM jovAthI sUrya tenI sIdhI dizAmAM dekhAya. eka cokkasa divase bapore 12 vAgye (sthAnika samaya) laMDana brija ghaNA divaso pachI A saLiyAne khaseDyA vinA ja sIdhI dizAmAM upara sUrya pRthvI sAthe 6 1 aMzano khUNo banAvato hato ane sUryanAM darzana karI zakAze. A uparathI khyAla Avaze ke A divaso brAiTana khAte 64 aMzano khUNo banAvato hato. A traNa daramiyAna sUryanI bhramaNakakSAmAM bhAgye ja noMdhI zakAya evuM AMkaDAo uparathI bhaumitika racanA karIne ApaNe "ela' ane parivartana AvyuM che. esa' vaccenuM aMtara tema ja "DI" ane "esa' vaccenuM aMtara zodhI AThamA ke navamA divase saLiyAnI dizAmAM sUryanAM darzana zakIe. karI zakAya te mATe tene kSitijanI viruddha dizAmAM amuka DigrI UMco A mATe sAdA kAgaLa upara pAMca iMca laMbAInI eka rekhA karavo paDaze. A rIte 22 jUna sudhI saLiyAne UMco karavo paDaze. bIela doro. A rekhAne bI' biMdue 64 aMzano khUNo banAve A divasa pachI pharI amuka divasa sUryanI UMcAImAM koI pharaka jovA tevI eka rekhA "bIesa' doro. A rekhAne 'ela' biMdue 61 nahIM maLe. ATha-dasa divasa pachI pharI pratidina sUryanI dizAmAM aMzano khUNo banAve tevI bIjI rekhA "elaesa doro. A banne madhyAhune jovA mATe saLiyAne nIco karatA javuM paDaze. A rIte 21 rekhAo "esa' biMdue ekabIjIne chedaze, je sUryanuM sthAna che. have Disembara sudhI cAlaze. A sAdAM nirIkSaNa uparathI khyAla Ave che elaesa' ane 'bIesanI laMbAI mApIe to khyAla Avaze ke ke 21 Disembara thI 22 jUna sudhI sUryano rasto pratidina pahoLo bIelanI laMbAI karatAM te Azare 16 gaNI che. A rIte banato jAya che ane 22 jUnathI 21 Disembara sudhI sAMkaDo banato elaesa'nI laMbAI Azare 800 mAilanI che. AvI ja rIte jAya che. sUryanI A pramANenI gati anAdikALathI jovA maLe che. bIela' rekhAne laMbAvI tenA upara 'esa' biMduthrI laMba 'esaDI' doro. A laMbanI laMbAI Azare 700 mAila jeTalI thaze. Do. sUryodaya ane sUryAstanAM kAraNo perelalanA mate pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara mAtra 700 mAila jeTaluM ja che. sUrya kAyama mATe pRthvInI sapATIne samAMtara rahIne jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 62 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa. paribhramaNa kare che. pRthvIthI sUryanI UMcAI kAyamasarakhI ja hoya che. AkAzamAM nIce UtarI rahyo hoya tevo bhrama thaze. chevaTe te adRzya tema chatAM savAre evo bhrama thAya che ke sUrya uttara-pUrva dizAmAMthI biMdu "eca' sudhI pahoMcaze ane kSitijamAM DUbI jato dekhAze. upara AvI rahyo che; bapore sUrya ApaNA mAthA upara AvI gayo che bhAratanA nirIkSakane sUrya baMgalA dezanI dizAmAMthI Ugato ane ane sAMjanA samaye sUrya nIce jaIne uttara-pazcima kSitijamAM pAkistAnanI dizAmAM arabI samudramAM Athamato jovA maLaze. AthamI jAya che. A bhramanuM kAraNa dRSTisApekSatAno vaijJAnika hakIkatamAM sUrya Ugato ke Athamato nathI paNa dRSTimaryAdAnI aMdarasiddhAMta che. bahAra thAya che. AkAzamAM pakSIonuM ToLuM jyAre dUra jaI rahyuM hoya tyAre sUryanA udaya ane astanI A bhramaNA nIcenI ApaNane haMmezAM evo bhrama thAya che ke te nIce tarapha jaI rahyuM che. AkRtimAM eka lAMbA bogadAmAM karavAmAM AvelA prayoga vaDe temAM paNa pakSIonuM ToLuM jo moTuM hoya to ToLAMnI AgaLa je pakSI samajAvI zakAya che. hoya te pAchaLanAM pakSI karatAM nIce dekhAya che. jyAre koI vimAna athavA baluna potAnI UMcAI badalyA vinA ApaNAthI dUra thatuM jAya che tyAre te kSitijanI najIka jaI rahyuM hoya evo bhrama thAya che. eka haroLamAM saMkhyAbaMdha battInA esa------********* .......... eca thAMbhalAo hoya tyAre pahelA thAMbhalA najIka UbhA rahenArane bIjo thAMbhalo thoDo nIco dekhAya che ane bIjA karatAM trIjo thAMbhalo vadhu nIco dekhAya che. A rIte haroLano je sauthI chello thAMbhalo hoya te A bogadAnI Tocano bhAga '1,2' che ane taLiyAno sauthI nIco dekhAya che. A haroLa jo khUba lAMbI cAlaze to sauthI bhAga '3,4"thI darzAvavAmAM Avyo che. A be bhAgo vacce haMmezAM dUrano thAMbhalo kSitija sAthe maLI jato dekhAze. hakIkatamAM badhA ja sarakhuM aMtara hoya che, paNa "sI" biMdu upara rahelA darzakane A be thAMbhalAnI UMcAIo sarakhI ja hoya che. cheDAo najIka AvatA ane "eca.eca' biMduo upara maLatA hovAno bhrama thAya che. A bogadAmAM uparanA cheDAthI ekadama najIkanA aMtare eka lempa dAkhala karavAmAM Avaze tyAre te eca. 1,esa, 2' dizAmAM jaze paNa nirIkSakane evo bhAsa thaze ke ke eca.esa' dizAmAM upara AvI rahyo che ane madhyamAM AvIne 'esa, eca' dizAmAM nIce UtarI rahyo che. jo A bogaduM bahu lAMbu A niyama mujaba ja ApaNane sUryodaya ane sUryAsta haze to tenI aMdara sUryodaya ane sUryAstanI racanA jovA maLaze. thatA dekhAya che. o..... eca || uparanI AkRtimAMrekhA "iDI' pRthvInI sapATIdazavi che. 'eca.eca' savAranI ane sAMjanI kSitija darzAve che. 'e, esa, bI' sUryano mArga darzAve che. "o' biMdu upara rahelo nirIkSaka jyAre savAre pUrva dizAmAM jue che tyAre sUryane tenI asala jagyA "e" upara nahIM paNa "eca' upara Ugato joze. savAre nava vAgye sUrya Ai" biMdu upara haze ane te "eca AI esa nI dizAmAM upara caDato jovA maLaze. barAbara madhyAhune sUrya AkAzamAM 'esa' biMdu upara pahoMcaze. ahIMthI sUrya kramazaH "esa Tu eca' rekhAnI dizAmAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 63 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrya-candragrahaNa ane bharatI-oTanuM kAraNa AjanA vijJAnIo kahe che ke sUrya ane candra vacce uparachallI dRSTie jotAM A khulAso gaLe UtarI jAya che paNa pRthvIno paDachAyo AvI jAya che tyAre candranuM grahaNa thAya che. bArIkAIthI nirIkSaNa karatAM khyAla Ave che ke A khulAso pokaLa vijJAnIo ema paNa kahe che ke A paDachAyo goLAkAra hovAthI che. jeo A prakArano khulAso Ape che teo e vAta bhUlI jAya pRthvI paNa goLa che. pRthvInA daDA jevA AkAranI eka sAbitI che ke koI paNa vastu ane tenA paDachAyAnuM vakrIbhavana paraspara viruddha tarIke AjanA vijJAnIo candragrahaNano paNa upayoga kare che. dizAmAM thAya che. jyAre vakrIbhavanane kAraNe koI vastu uparanI ApaNe agAu joyuM tema pRthvI sapATa che ane sUrya-candra pRthvInI dizAmAM vaLelI dekhAya che tyAre teno paDachAyo nIcenI dizAmAM vaLe upara rahIne AkAzamAM phare che; mATe sUrya ane candranI vacce pRthvI che. AvatI hovAnI saMbhAvanA ja pedA thatI nathI. vaLI itihAsamAM A hakIkatanI sAbitI mATe nIce mujabano prayoga karI evA ghaNA kissAo noMdhAyA che ke sUrya ane candra bane kSitijanI zakAyaH eka sapheda, sapATa ane chIcharuM vAsaNa lyo ane tenI 10 upara hoya tyAre ja candragrahaNa jovA maLe che. sUrya ane candra bane iMca upara lAiTa evI rIte goThavo ke vAsaNanI kinArIno paDachAyo kSitija upara hoya tyAre pRthvI temanI vacce hoI zake ja nahIM. A tenA taLiyAnA madhya bhAgamAM paDe. have A vAsaNamAM dhIme dhIme kAraNe candragrahaNanuM kharuM kAraNa kaMIka alaga ja che. pANI bharo. jema jema pANI bharAtuM jaze tema A paDachAyo TUMko (1) I.sa. 1750nA julAImAM 19 tArIkhe phrAnsanI rAjadhAnI thaIne aMdaranI tarapha sarakato jaze. paraMtu A vAsaNamAM eka saLiyo perisamAM evI ghaTanA jovA maLI hatI, jemAM sUrya kSitijanI upara Ubho mUkavAmAM Avaze to te uparanI bAju vaLato dekhAze. A joI zakAto hato to paNa candranuM grahaNa thatuM jovA maLyuM hatuM. uparathI khyAla Ave che ke candra upara jo vakrIbhavana kAma karatuM paNa (2) I.sa. 1837nI 20mI eprile laMDanamAM sUrya hajI hoya to vakrIbhavanane kAraNe candra kSitijanI upara dekhAvo joIe kSitijanI upara hato tyAre candrano pUrva dizAmAM udaya thayo hato ane pRthvIno paDachAyo vakrIbhavanane kAraNe kSitijanI nIce dhakelAI ane tyAre ja candragrahaNa jovA maLyuM hatuM. AvI ja ghaTanA I.sa. javo joIe. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvInA paDachAyAne 1717nI 20mI sapTembare paNa banI hatI. kAraNe candragrahaNa thAya che e vAta asaMbhavita che. (3) I.sa. 1590nI 17mI julAIe, I.sa. 1648nI 3jI navembare, I.sa. 1666nI 16mI jUne, I.sa. candra svayaMprakAzita che 1668nI 26mI mee ane I.sa. 1870nI 17mI jAnyuArIe laMDananA AkAzamAM sUryano asta thAya te pahelAM ja AjanA vijJAnIo mAne che ke candrano prakAza sUryanA candrano udaya thayo hato ane udaya samaye ja candragrahaNa jovA maLyuM prakAzanuM parAvartana che. A dhAraNAne AdhAre ja teo kahe che ke jyAre sUryano prakAza pRthvInA paDachAyAthI avarodhAya che tyAre AvA aneka prasaMgo itihAsamAM noMdhAyA che. sUryanA candragrahaNa thAya che. jo candranA grahaNanA samaye paNa sUrya kSitija asta pahelAM paNa candragrahaNa dekhAvAnI ekamAtra samajUtI upara dekhAto hoya to evI mAnyatAno to cheda ja UDI jAya che ke prakAzanA vakrIbhavananA siddhAMta dvArA ApavAmAM Ave che. pRthvInA paDachAyAne kAraNe candranuM grahaNa thAya che. candranA grahaNa vijJAnIo kahe che ke pRthvInA vAtAvaraNamAMthI pasAra thatAM sUryanA mATe jo pRthvIno paDachAyo javAbadAra na hoya to evo koI kALo prakAzanuM vakrIbhavana thatuM hovAthI sUrya DubI gayo hovA chatAM padArtha javAbadAra hovo joIe, je candranA grahaNanA samaye tenI kSitijanI upara dekhAya che. vijJAnIonA mate A rIte thatuM najIkathI pasAra thAya che ane tenA prakAzane DhAMkI de che. A kALA vakrIbhavana 36thI 37 miniTa (eka aMzanI 60 miniTa) jeTaluM padArthane kAraNe thatuM candragrahaNa ema paNa sAbita kare che ke candrano hoya che. jyAre candrano vyAsa 33 miniTa jeTalo ja hoya che. potAno maulika prakAza che, je kALA padArthane kAraNe avarodhAI jAya hatuM. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 64 1 - - - - mA kAkI ja nahI zako tamArA For Private Personal use only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave to tenI garamInuM ja parAvartana thAya che. (1) I.sa. 1860nI chaThThI phebruArIe laMDanamAM je candragrahaNa jo koI aMtargoLa vastu sAme baraphano TukaDo mUkavAmAM dekhAyuM tenuM lAkSaNika pAsuM e hatuM ke grahaNa lAgu thayA pachI paNa Ave to temAMthI ThaMDInuM ja parAvartana thatuM hoya che. aMtargoLa vastu candranI sapATI uparano prakAza dekhAto hato. jo candra sUryathI ja sAme je raMgano prakAza mUkavAmAM Ave te ja raMganA prakAzanuM parAvartana prakAzita hoya to grahaNa samaye candrano prakAza bilakula joI zakAya thatuM hoya che. jo tenI sAme koI cokkasa prakArano dhvani karavAmAM ja nahIM. Ave to te ja prakAranA dhvaninuM parAvartana thatuM hoya che. (2) I.sa. 1703nI 22mI Disembare candragrahaNa thayuM tyAre jyAre eka parAvartakanI sAme garama vastu mUkavAmAM AvI pUrNapaNe paDachAyAthI DhaMkAI gayelo candra paNa camakI rahyo hato. A hoya tyAre te ThaMDInuM punarAvartana nahIM kare. jo tenI upara lAla prakAza joIne darzakane lAgatuM hatuM ke candranuM zarIra pAradarzaka che ane tene pheMkavAmAM Avyo hoya to te vAdaLI athavA pILA prakAzanuM nahIM paNa koI padArtha pAchaLathI prakAzita karI rahyo che. I.sa. 1848nI lAla prakAzanuM ja parAvartana karaze. jo A parAvartaka sAme koI 19mI mArce candragrahaNa hatuM paNa candra eTalo badho prakAzamAna vAjiMtra vaDe 'sI' prakAranI noTa vagADavAmAM AvI haze to te 'sI' hato ke amuka loko candragrahaNa thayuM che evuM mAnavA paNa taiyAra prakAranI noTanuM ja parAvartana karaze paNa 'DI' athavA 'jI' prakAranI nahotA. A rAte candra sAmAnyapUnamanA candra jevo ja dekhAto hato. noTanuM parAvartana nahIM kare. candra jo sUryanA prakAzanuM ja parAvartana A prakAranA aneka kissAo uparathI khyAla Ave che ke karato hoya to te sUrya pAsethI je prakArano prakAza meLave che tenA karatAM pRthvInA paDachAyAne kAraNe candragrahaNa thAya che e thiyarI alaga prakAranA prakAzanuM pRthvI upara parAvartana karI zake nahIM. A avaijJAnika che. agAu jaNAvyuM che tema pRthvI sapATa che ane sthira prakAzanI tIvratA kadAca ochI hoI zake paNa tenI prakRti alaga che. sUrya ane candra A pRthvIthI seMkaDo mAila upara che. A kAraNe hoI zake nahIM. sUrya ane candra vacce pRthvI AvI jAya e vAta saMbhavita ja nathI. amuka vijJAnIo evI dalIla paNa kare che ke candra sUryanA jo A vAta sAcI hoya to candra upara pRthvIno paDachAyo paDe tyAre prakAzanuM grahaNa kare che, temAMthI amuka kiraNo zoSI le che, bAkInAM paNa candra camakyA ja kare e saMbhavita ja nathI. candragrahaNa vakhate kiraNo pAchA pheMkI de che. A vAta paNa tarkasaMgata nathI. koI paNa candramAMthI je prakAza bahAra Ave che te lAla raMgano hoya che. sUryanA vastu zarUAtamAM zoSaNa kare che, paNa eka tabakke te saMtRpta banI prakAza karatAM A prakAza alaga ja raMgano hoya che. A prakriyAne jAya che ane je prakAza paDyo hoya te badhAnuM parAvartana karavA lAge che. prakAzanA parAvartana athavA vakrIbhavananA siddhAMta vaDe samajAvI A rIte candra paNa jo anAdi kALathI sUryano prakAza grahaNa karato zakAya tema ja nathI. vaLI candragrahaNa vakhate sUryano prakAza candra hoya to te saMtRpta banIne sUryanA badhA ja prakAzanuM parAvartana karI upara nathI paDato paNa pRthvIno paDachAyo paDato hoya to te AvI rahyo hota, paNa vyavahAramAM tevuM jovA maLatuM nathI. prakAza pedA karI zake ja nahIM. (1) sUryano prakAza sAmAnya AbohavAmAM ugra, jalada, sonerI uparanI hakIkatono abhyAsa karIne ApaNe evA tAraNa ane jhaLahaLato hoya che. tethI viruddha candrano prakAza Acho, rUperI, upara AvyA vinA rahI ja nathI zakatA ke koI ardha-pAradarzaka padArtha saumya ane zItaLa hoya che. candranI sapATI najIkathI pasAra thAya che, jene kAraNe candragrahaNa (2) sUryano prakAza garama, sUkavanAro ane jaMtughna hoya che. je thAya che. A padArtha ardha-pAradarzaka hovAthI temAMthI candranAM kiraNo prANIone ke vanaspatine sUryanA prakAzamAM rAkhavAmAM Ave che teo amuka pramANamAM pasAra thaI zake che, jenI ardha-pAradarzakatAnA saMkocAI jAya che, sukAI jAya che ane saDavAnI kSamatA gumAvI bese pramANamAM candranAM kiraNonA raMgamAM parivartana jovA maLe che. aneka che. A kAraNe sUryanA prakAzamAM je drAkSa, khAreka, khajUra vagere purAvAonA AdhAre ApaNe A prakAranA tAraNa upara AvyA rAkhavAmAM Ave che te sukAI jAya che. candrano prakAza ThaMDo, bhIno chIe, jenAthI evuM paNa sAbita thAya che ke candra svayaMprakAzita che. ane saDo utpanna karanAra che. je koI vanaspati ke prANInA zarIrane prakAzanuM parAvartana karatuM koI paNa sAdhana sapATa athavA candranA prakAzamAM rAkhavAmAM Ave te jhaDapathI saDI jAya che. jo lAMbI aMtargoLa sapATI dharAvatuM hoya che. A sapATI upara je prakArano dariyAI musApharI upara jatAM khalAsIo lAMbo samaya sudhI candranA prakAza paDe te ja prakAranA prakAzanuM te parAvartana karatuM hoya che. jo A prakAzamAM sUI rahe to teo paNa ALasu ane edI banI jAya che. prakAranI aMtargoLa sapATI sAme koI garama dhAtuno TukaDo rAkhavAmAM (3) e khUba jANItI vAta che ke kolasA ke lAkaDAnA agni upara jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 65 www.ainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo sUryano taDako paDe to agni maMda paDI jAya che ane kyAreka bujhAI prakAza ApI zake nahIM. paththara upara prakAza paDavAthI te kadI paNa jAya che. A kAraNe gRhiNIo unALAmAM rasoDAnA paDadA baMdha jhaLahaLI UThato nathI. rAkhe che, jethI sUryanAM kiraNo temanA cUlAne bujhAvI na de. tethI viruddha candranAM kiraNo jyAre kolasAnA ke lAkaDAnA agni upara paDe candragrahaNanuM kharuM kAraNa zuM che? che tyAre agni vadhu tIvratAthI prajvaLI UThe che. A koI mAnyatA nathI paNa prayogo vaDe sAbita thaI cUkelI hakIkata che. ApaNe joyuM che ke candragrahaNa daramiyAna candranI (4) eka tharmomITarane jyAre chAyAmAM mUkavAmAM Ave che tyAre teno svayaMprakAzita sapATI koI ardha-pAradarzaka padArtha vaDe DhaMkAI jAya che. pAro jeTalI UMcAI upara hoya che tethI vadhu UMcAIe taDakAmAM teno A padArtha cokkasa kada dharAve che, kAraNa ke candragrahaNa vakhate pAro caDI jAya che, tethI viruddha A ja tharmomITarane jyAre candranA ApaNane tenI vartuLAkAra AuTalAina (bAhyarekhA) paNa jovA maLe prakAzamAM mUkavAmAM Ave che tyAre teno pAro nIce UtarI jAya che. che. A padArtha candrane DhAMkI deto hovAthI ja candragrahaNa thAya che. A prayoga uparathI sAbita thAya che ke candrano prakAza ThaMDaka arpaNa I.sa. 1850mAM briTiza esosiyezana phora dha karanAro che. eDavAnsamenTa opha sAyansanI eka beThakane uodhana karatAM (5) sUryanA prakAzane jyAre bilorI kAca vaDe kAgaLa athavA rU upara adhyakSe kahyuM hatuM ke "evI mAnyatA jora pakaDI rahI che ke ghaNA kendrita karavAmAM Ave tyAre garamIne kAraNe te padArtha saLagI UThe che. tArAo sAthe evA joDIdAro che, jeo koI prakAza bahAra pheMkatA candranA prakAzane jyAre A rIte kendrita karavAmAM Ave che tyAre nathI." baLavAnI kriyA jovA maLatI nathI. "A bahurUpI tArAo mULa tArAnI khUba najIka bhramaNa (6) lAnseTa nAmanA meDikala jarnalanA I.sa. 1856nI 14mI karatA hoya che ane temanuM zarIra khUba moTuM tema ja apAradarzaka hoya mArcanA aMkamAM eka prayoganuM varNana karavAmAM AvyuM che, jemAM che. A tArAo mULa tArAnI sAthe yuti kare tyAre temane DhAMkI de saMkhyAbaMdha aMtargoLa kAca vaDe candranA prakAzane tIvra banAvIne che." tharmomITara upara pheMkavAmAM AvatAM pAro hakIkatamAM ATha DigrI nIce ApaNe joyuM ke sRSTinA AraMbhakALathI khagoLazAstrIo UtarI gayo hato. A kAraNe ja candrane saMskRtamAM "himAMzu e vAta svIkAratA AvyA che ke sUrya ane candra jevA svayaMprakAzita kahevAmAM Ave che. padArthonI sAthe temanI AjubAjumAM kALA padArtho paNa pharI rahyA che, (7) ziyALAnI RtumAM yuropamAM bALako sUryanA prakAzamAM barapha je padArtho sUrya ane candrane DhAMkI de che tyAre grahaNa thAya che. upara Aisa skeTiMganI ramata ramatAM hoya tyAre temane jaNAya che ke AjanA vijJAnIo ema mAne che ke sUrya ane pRthvI vacce garamIne kAraNe barapha poco banI gayo che. A ramata teo cAMdanImAM candra athavA teno paDachAyo AvI jAya che tyAre sUryagrahaNa thAya che. rame tyAre barapha kaDaka jaNAya che. A mAnyatA paNa bhUlabharelI che. candra svayaMprakAzita hovAthI te A badhA ja prayogo ane avalokano parathI sAbita thAya pRthvI ane sUrya vacce AvIne kALuM dhAbuM nirmANa karI zake nahIM. je che ke candrano prakAza parAvartita nathI paNa te svayaMprakAzita che. rIte candranI AgaLa kALo paDachAyo AvavAthI candragrahaNa thAya che, AjanA vijJAnIonI mAnyatA mujaba candrano AkAra tevI ja rIte sUryanI AgaLa A ja kALo paDachAyo AvavAthI jo daDA jevo hoya to tenI sapATI bahirgoLa ja hovI joIe. sUryagrahaNa thAya che. A paDachAyAone bhAratIya khagoLazAstramAM prakAzanuM parAvartana karavA mATe koI paNa padArthanI sapATI kyAM to rAhu ane ketu nAmanA binaprakAzita graho tarIke oLakhavAmAM Ave aMtargoLa ane kyAM sapATa hovI joIe. bahirgoLa sapATI uparathI che. prakAzanuM parAvartana zakya ja nathI. eka daDAne jo dIvAnA prakAzamAM rAkhavAmAM Avaze to tenI AkhI sapATI jhaLahaLI nahIM UThe paNa sUrya ane candragrahaNanI AgAhI mAtra nAnakaDo bhAga ja prakAzita dekhAze. candranI to samagra sapATI prakAza pheke che. koI paNa daDA jevI goLa vastu A rIte prakAzanuM AjanA khagoLazAstrIo varSo pachI thanArAM candra ane parAvartana karI zake nahIM. jo candranI sapATI mATInI ane khaDakonI sUryagrahaNanI sacoTa AgAhI karI zake che. teo evo dAvo kare che ke banI hoya to paNa te sUryanA prakAzanuM parAvartana karIne jhaLahaLato A AgAhIo teo pRthvI goLa che tevI mAnyatAnA AdhAre jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 66 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyuTananA siddhAMtonI madadathI kare che. A uparathI teo dalIla kare candragrahaNa darzAvyAM hoya tene koThAnA rUpamAM goThavavAM. A koThAnA che ke je niyamonA AdhAre seMkaDo varSo pachI thanArAM sUrya ane nirIkSaNa uparathI khyAla Avaze ke dareka aDhAra varSa daramiyAna je candranAM grahaNonI sacoTa AgAhI karI zakAya te thiyarI khoTI kevI prakAre sUrya-candranAM grahaNa thayAM hoya che, tenuM punarAvartana 19 ane rIte hoI zake? AvI dalIla karanArAo hakIkatamAM 20mA varSa tema ja tenI AgaLa thAya che. A sAikalanI jo khagoLavijJAnanI pAyAnI vAstavikatAothI ajANa che. sUrya ane barAbara jANakArI meLavI levAmAM Ave to pratyeka sAikalamAM candragrahaNanI AgAhInuM vijJAna koI thiyarIne AdhAre nathI thanArA grahaNanI sacoTa AgAhI karI zakAya che. vikasyuM paNa hajAro varSothI karavAmAM AvatA avakAzI padArthonA AjathI hajAro varSa agAu sUrya-candranI gati, temanAM avalokanane AdhAre vikasyuM che. A avalokananA AdhAre je grahaNo vagerenI mAhitI koThAonA rUpamAM hindu, cInI, vigato ekaThI karavAmAM AvI che, tenA AdhAre koI paNa grahaNanI Ijipziyana ane bebiloniyana prajA dvArA saMgrahita karavAmAM AvI AgotarI ane sacoTa AgAhI koI paNa thiyarIno AdhAra lIdhA hatI. Adhunika vijJAnIoe A koThAono upayoga karIne, vinA karI zakAya che. - temAMnI nAnI-nAnI kSatio sudhArIne, tALA meLavIne navA - khagoLavijJAnIo jyAre pRthvIne daDA jevI goLa ane koThAo meLavyA che. A gaNatarImAM kyAMya pRthvI daDA jevI goLa che gatimAna nahotA mAnatA tyAre IsunI bIjI sadImAM thaI gayelA athavA te sUryanI AjubAju ke potAnI dharI upara phare che evA khagoLazAstrI TolemIe tenA samaya pachI 600 varSa sudhI thanArAM siddhAMtono upayoga karavAmAM Avyo nathI. AjanA vijJAnIoe grahaNonI sacoTa AgAhI karI hatI. ApaNane candragrahaNa jUnA khagoLazAstrIoe banAvelA koThAomAM je pheraphAro karyA che te bAbatamAM je jUnAmAM jUnI AgAhI maLe che te IsunA janma pahelAM paNa tyAra pachInAM avalokanonA AdhAreja karyA che. 719 varSanI che. A AgAhI bebilonamAM thayelAM traNa candragrahaNa vize hatI. TolemIe A mAhitIno upayoga candranI dariyAmAM bharatInuM kAraNa sarerAza gatinuM Akalana karavA mATe karyo hato. cAlhIna prajAe varSonAM nirIkSaNa pachI zodhI kADhyuM hatuM ke 6583 ane 1/3 AjanA vijJAnIo kahe che ke pRthvI upara lAgu paDatA divasa athavA Azare 18 varSa pachI sUrya, candra ane pRthvI evI candranA gurutvAkarSaNane kAraNe samudramAM bharatI-oTa Ave che. A rIte goThavAI jAya che ke candragrahaNanA cakranuM ATalA divaso pachI mAnyatAmAM keTaluM tathya che enI carcA karavI jarUrI che. punarAvartana thAya che. (1) gurutvAkarSaNanA niyama mujaba koI paNa be padArtha vacce thatuM IsavI sana pUrve 600nI sAlamAM thelsa nAmanA AkarSaNa tenA daLanA samapramANamAM hoya che. vijJAnIe AgAhI karI hatI ke meDIsa ane liDiyana vaccenA (2) vijJAnIonA mate pRthvInuM kada candranA kada karatAM 87 gaNuM che. yuddhano aMta Avaze tyAre candragrahaNa thaze. A kAraNe pRthvInuM AkarSaNa baLa candranA AkarSaNa baLa karatAM IsavI sana pUrve 140nI sAlamAM hipAraksa nAmanA kyAMya vadhu hovuM joIe. jo candranuM gurutvAkarSaNa baLa pRthvInA khagoLavijJAnIe sUrya ane candranI gatinA koThAo banAvyA hatA gurutvAkarSaNa baLa karatAM 87mA bhAganuM ja hoya to candra kevI rIte ane IjiptanA tema ja calDiyAnA khagoLazAstrIoe je grahaNonuM dariyAnA pANIne potAnI tarapha kheMcavAmAM saphaLa thAya? varNana karyuM hatuM tenA AdhAre tyAra pachInAM 600 varSomAM thanArAM rassIkheMcanI ramatamAM je pakSanuM baLa vadhu hoya tyAM ja rassI kheMcAI sUrya ane candranAM grahaNonI sacoTa AgAhI karI hatI. A rIte sUrya jAya che. pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa jo vadhu hoya to samudranuM pANI ke candragrahaNanI AgAhI karavA mATe koI coksa thiyarInI madada pRthvI sAthe ja rahevuM joIe ane candra tarapha kheMcAvuM joIe nahIM. levI jarUrI nathI. badhI thiyarIothI svataMtra rIte paNa sUryanAM ane (3) gurutvAkarSaNano niyama evo che ke padArtha pRthvInA kendrabiMduthI candranAM grahaNonI sacoTa AgAhI thaI zake che. dUra jAya tema tenA uparanuM AkarSaNa baLa ochuM thAya che. candra jo bhaviSyamAM thanArA koI paNa grahaNanI AgAhI karavAnI samudranA pANIne potAnI tarapha eka iMca jeTaluM paNa AkarSavAmAM sauthI sArI paddhati e che ke seMkaDo varSanA bArIka nirIkSaNane AdhAre saphaLa thayo hoya to A pANI pRthvIthI dUra thAya che ane candranI je koThAo banAvavAmAmAM AvyA che teno AdhAra levo. A sAthe najIka Ave che. gurutvAkarSaNanA niyama mujaba pANI jema candranI chellAM 40 varSanAM paMcAMga bhegAM karavAM. A paMcAMgamAM je sUrya- najIka Ave tema tenA upara candranuM gurutvAkarSaNa baLa vadhatuM jAya che jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 67 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pANI vadhu ne vadhu candra tarapha kheMcAtuM jAya che. candranA gurutvAkarSaNanI tAkAta jo kharekhara pRthvInA gurutvAkarSaNanI tAkAta karatAM vadhu hoya to pRthvI uparanuM badhuM ja pANI kheMcAIne candra upara pahoMcI javuM joIe. (4) candranuM gurutvAkarSaNa baLa sauthI vadhu to samudranI madhyamAM hovuM joIe. A baLane kAraNe dariyAnI madhyamAM raheluM pANI UMcakAvuM joIe ane kinArA upara oTa AvavI joIe. hakIkatamAM banne kinArA upara bharatI Ave che. samudramAM bharatI-oTanI prakriyA samajAvavAmAM nyuTananI gurutvAkarSaNanI thiyarI niSphaLa gaI che. eTale sudhI ke sara Aijheka nyuTane paNa kabUla karyuM hatuM ke temanI thiyarI samudramAM bharatI-oTanI prakriyAno saMtoSakAraka khulAso ApI zakatI nathI. samudramAM bharatI-oTa mATe candranuM gurutvAkarSaNa javAbadAra nathI e vAta spaSTa thaI jatAM ja prazna pedA thAya che ke to pachI samudramAM bharatI-oTa kema thAya che? A jANavA mATe ApaNe pahelAM bharatI-oTanI vyAkhyA bAMdhavI paDaze. ApaNe sAdI bhASAmAM kahI zakIe ke jamInanI sarakhAmaNIe dariyAnA pANInuM stara upara Ave tene bharatI kahevAmAM Ave che ane nIce jAya tene oTa kahevAmAM Ave che. athavA to evI vyAkhyA bAMdhI zakAya ke jamIna ane pANI vaccenA staramAM thatAM sApekSa taphAvatane bharatI-oTa kahevAmAM Ave che.'' A bAbatamAM eka hakIkata evI che ke pRthvInI sapATI upara AvelA jamIna ane pANI upara havAnuM satata dabANa hoya che, je sthaLe sthaLe badalAtuM hoya che. samudramAM jyAre bharatI athavA tophAna Ave che tyAre paNa jovA maLe che ke A khaLabhaLATa mAtra pANInI sapATI uparano hoya che ane samudranI UMDAIe tenI bhAgye ja koI asara jovA maLatI hoya che. seMkaDo phUTanI UMDAIe to samudra haMmezAM zAMta ane sthira ja hoya che. pANIno bIjo guNadharma e che ke tene havAnI jema dabANa ApIne saMkocI zakAtuM nathI. jyAre koI moTA goLAmAM pANI bharIne tene zaktizALI yaMtrathI dabAvavAmAM Ave tyAre pANI dabAtuM nathI paNa goLAnAM chidromAMthI bahAra AvI jAya che. tethI viruddha havA khUba ja sthitisthApaka ane dabAvI zakAya tevI hoya che. erapampa, era-gana, kanDensiMga sirinja vagere prayogo uparathI A vAta sAbita thaI zake che. havA ane pANInA guNadharmomAM A pAyAno taphAvata che. samudramAM je bharatI-oTa jovA maLe che tenI vadhu asara banne bAju kinArA upara ja jovA maLe che, paNa samudranI madhyamAM tenI khAsa asara jovA maLatI nathI. samudranI madhyamAM pANInI UMcAImAM vadha-ghaTa jarUra thAya che, paNa te AgaLa ke pAchaLa thatuM nathI. eka khalAsIne vicAra Avyo ke dariyAmAM bharatI kyAMthI Ave che tenuM mULa zodhavuM joIe. A kAraNe te oTanA samaye hoDI laIne samudranI madhyamAM pahoMcI gayo. ahIM dariyo zAMta hato. thoDI vAra thaI ane bharatI zarU thatAM ja tenI hoDI kinAre pahoMcI gaI. samudramAM bharatI-oTanA je samayo hoya che te paNa niyamita ane ekasarakhA nathI hotA. dAkhalA tarIke muMbaInA samudramAM bharatIoTanA je samayo hoya che te valasADanA samudra karatAM alaga ja hoya che. eka ja sthaLe bharatI-oTanA samayo paNa alaga-alaga divase badalAyA kare che. pRthvInA atyaMta dakSiNanA pradezomAM bharatInI tIvratA ekadama ochI hoya che ane amuka jagyAe to dariyAmAM bharatIno khyAla paNa nathI Avato. dakSiNamAM 48 akSAMza upara AvelA krisamasa hArbaramAM kyAreya aDhI phUTathI vadhu UMcI bharatI AvatI nathI. vasaMta RtumAM sAmAnya rIte je bharatI Ave che tenI UMcAI to be phUTathI paNa ochI hoya che. dakSiNamAM 50 akSAMza upara AvelA okalenDa TApuomAM moTAmAM moTI bharatI traNa phUTanI ja Ave che. je vijJAnIoe dakSiNa mahAsAgaramAM enTArkaTika khaMDanI zodha karI hatI temanuM paNa kahevuM hatuM ke tyAMnA samudramAM bhAgye ja bharatI-oTa jovA maLatAM hatAM. jamInanI vacce AvelA aneka nAnA samudromAM ane moTAM taLAvomAM bilakula bharatI-oTa jovA maLatI nathI. jo candranA gurutvAkarSaNane kAraNe bharatI-oTa thatAM hoya to nAnA samudro ane moTAM taLAvomAM paNa A prakAranI asara thavI joIe. ApaNe agAu joyuM tema dariyAnA pANIne havAnuM dabANa vadhArIne saMkocI zakAtuM nathI ane dabANa ghaTADIne vistarI zakAtuM nathI. ApaNe joIe chIe ke bharatI daramiyAna hakIkatamAM dariyAnA pANInA jaththAmAM vadhAro thAya che. A vadhAro pANInA koI vistaraNane kAraNe nathI paNa dariyAmAM koI srotamAMthI navuM pANI AvyuM che tene kAraNe che. ApaNe joIe chIe ke oTa samaye dariyAmAM pANInA jaththAmAM ghaTADo thAya che. A ghaTADo pANInA saMkocanane kAraNe nathI paNa dariyAnuM pANI koI bakholamAM cAlyuM gayuM che tene kAraNe che. bharatI samaye dariyAmAM navuM pANI kyAMthI AvyuM ane oTanA samaye dariyAnuM pANI kyAM jatuM rahyuM? A savAlonA javAbo zodhI zakIe to ja dariyAmAM bharatI-oTanAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 68 For Private Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharAM kAraNono patto lAge tema che. jaina bhUgoLa mujaba jaMbudvIpanI pharate AvelA lavaNa samudramAM cAra mahAkaLazo AvelA che. A mahAkaLazonI UMcAI eka lAkha yojana che. A mahAkaLazonA nIcalA 33 TakA bhAgamAM mAtra vAyu che, vaccenA 33 TakA bhAgamAM vAyu-jaLanuM mizraNa che ane uparanA 33 TakA bhAgamAM mAtra jaLa che. A uparAMta lavaNa samudramAM ahIM "ebI' vAtAvaraNano uparano bhAga che. "sIDI' 7884 laghukaLazo che. A laghukaLazonI UMcAI eka hajAra yojana pRthvInI sapATI che. 1,2,3,4,5 sUryanI alaga alaga samayanI che. tenuM baMdhAraNa paNa mahAkaLaza jevuM ja hoya che. pratyeka divasamAM be sthiti che. AkRti uparathI khyAla Ave che ke sUrya 1 sthitimAM hoya vakhata A kaLazonI aMdara rahelA vAyunuM prasAraNa thAya che, jene kAraNe tyAre tenA prakAzanI Diska 6 hoya che, je 7 karatAM moTI hoya che ane upara raheluM pANI bahAra dhakelAya che ane samudramAM bharatI Ave che. 7 Diska 8 karatAM moTI hoya che. sUrya jyAre 4 sthitie pahoMce che pratyeka divasamAM be vakhata A vAyu saMkocAI jAya che, jene kAraNe tyAre prakAzanI Diska 9 pharI 8 karatAM moTI hoya che. sAMje sUrya 5 bahAra gayeluM pANI pAchuM kaLazomAM samAI jAya che ane dariyAmAM sthitie pahoMce tyAre prakAzanI Diska 10 pharI 6 jeTalI ja moTI oTa Ave che. pRthvI upara jeTalA samUddho lavaNa samUddho sAthe hoya che. jo pRthvInI sapATI ane sUryanI dizA samAMtara hoya to ja joDAyelA che, temAM ja A rIte bharatIoTa Ave che. A prakAranI ghaTanA jovA maLe che. jo AjanA vijJAnIo kahe che te mujaba pRthvI goLa hoya to A ghaTanA samajAvI zakAya ja nahIM. daDA udaya ane asta samaye sUrya jevA goLAnI AjubAju rahelA vAtAvaraNane kAraNe sUrya udaya ane asta vakhate je rIte moTo jovA maLe che, tevo moTo dekhAya ja nahIM. moTo kema dekhAya che? A ghaTanA uparathI paNa sAbita thaI zake che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI paNa sapATa che. e khUba jANItI vAta che ke prakAzanuM kiraNa jyAre ghaTTa mAdhyamamAMthI pasAra thAya che tyAre te vakrIbhavana thaIne vistaraNa pAme sUryagrahaNanI thiyarI khoTI sAbita thAya che che; jyAre te pAtaLA mAdhyamamAMthI pasAra thAya che, tyAre vakrIbhavana ochuM thavAne kAraNe jeTaluM hoya teTaluM dekhAya che. temAM paNa jyAre vAtAvaraNamAM pANInI varALa hoya tyAre prakAzanAM kiraNonuM pRthvI ane sUrya vacce candra AvI javAne kAraNe sUryagrahaNa vakrIbhavana vadhu thAya che. ApaNe jyAre koI sTrITa lAiTanI nIce thAya che evI AjanA vijJAnIonI thiyarI AinsTAinanI UbhA rahIne tene joIe chIe tyAre te nAnI dekhAya che, paNa tenAthI thiyarIthI khoTI sAbita thAya che. AjanA vijJAnIo pRthvIne paNa keTalAka vAra dUra jaIne nihALIe tyAre te pramANamAM moTI dekhAya che. goLA jevI mAne che. teo sUryane pRthvI karatAM 12 lAkha gaNo moTo A prakriyA jyAre havAmAM vadhu bheja hoya tyAre vadhu tIvra jaNAya che. mAne che. teo ema kahe che ke pRthvInA je goLAkAra bhAga upara sUryanAM sUryodaya ane sUryAstanA samaye sUryanuM aMtara madhyAhunanA kiraNo paDe che tyAM divasa hoya che ane jyAM nathI paDatAM tyAM rAta hoya sUryanA aMtara karatAM svAbhAvika rIte ja vadhu hoya che. udaya ane asta che. AinsTAinanI thiyarI mujaba goLAkAra cIja uparathI pasAra samaye sUrya ApaNAthI vadhu dUra hoya che. A kAraNe sUryanAM kiraNo thatAM sUryanAM kiraNo vAMkAM vaLe che. A kAraNe pRthvIno je bhAga sUryanI havAnA vadhu lAMbA staramAMthI pasAra thAya che ane pramANamAM vadhu sAme nathI tyAM paNa sUryano prakAza pahoMcavo joIe. AvuM bane to vakrIbhavana pAme che. vaLI pRthvInI sapATI najIka bhejanA aNuo AkhI pRthvI upara kAyama divasa ja hoya. AvuM banatuM nathI, kAraNa ke paNa vadhu pramANamAM hovAthI sUryanAM kiraNo kSitija taraphathI AvatAM pRthvI daDA jevI goLa nathI. vaLI candra paNa goLAkAra hovAthI sUryanAM hoya tyAre vadhu vakrIbhavana pAme che. nIcenI AkRti uparathI paNa kiraNo candranA goLAkAra bhAga taraphathI vaLIne pRthvI upara paDavA khyAla Ave che ke madhyAhunano sUrya kSitija tarapha DhaLe tyAre tenAM joie. AvuM thAya to sUryanuM grahaNa thavuM na joie. kiraNo vadhu vistaraNa pAme che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 69 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna pRthvInI laMbAI-pahoLAI keTalI che? Do. perelakSe potAnA pustakamAM potAnI mAnyatA mujabanA vartamAna vizvanuM varNana karyuM che. A varNananA AdhAre Do. perelakSa evA tAraNa upara AvyA hatA ke pRthvI daDA jevI goLa nathI paNa thALI jevI sapATa, goLa ane sthira che. Do. perelakSa kahe che ke ApaNe pRthvInA koI paNa bhAgamAMthI, samudra ke jamIna mArge, uttara dizA tarapha pravAsa karIe to ApaNe baraphAcchAdita eka ja pradezamAM AvIe chIe. A sthaLe dhruvano tAro barAbara ApaNA mAthA upara hoya che. Do. perelakSanA mate A pradeza ja ApaNI vartamAna sapATa duniyAnuM kendrabiMdu che. Do. perelakSanA mate A kendrabiMdunI AjubAju Azare eka hajAra mAilano vyAsa dharAvato mahAsAgara hiloLA laI rahyo che . A kendrabiMdu nI AjubAju UMcI baraphanI dIvAlo che, jenI pahoLAI 80thI 100 mAila jeTalI che. uttara dizAmAM AvelA A kendrabiMdunI dakSiNamAM cAre bAjue ApaNuM vartamAna dRzyamAna vizva patharAyeluM che. DI esa DI Dabalyu ela ApaNe jo vartamAna vizvanA kendramAM AvelA uttara biMduthI UMdhI dizAmAM satata musApharI karIzuM to ApaNe bIjA eka baraphAcchAdita pradezamAM AvI pahoMcaze. jo ApaNe uttara biMdu tarapha satata pITha karIne musApharI karIzuM to koI paNa rekhAMza uparathI ApaNe barphIlA vistAramAM ja pahoMcIzuM. A pradezamAM ApaNe pUrva ke pazcima dizAmAM musApharI karIe to paNa ala ela Dabalyu AI A baraphanI dIvAlo ApaNane AgaLa jatAM aTakAvaze. dakSiNanA A pradezanI laMbAI ane pahoLAI keTalI che, teno ApaNane koI aMdAja nathI, ema Do. perelakSa kahe che. vartamAnamAM jeTaluM vizva ApaNI jANamAM che tenI rajUAta nIcenI AkRtimAM karavAmAM AvI che. Dabalyu ena ela AI ena~ ela ela jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 70 Dabalyu DI keTalI lAMbI che, te kyAM pUrI thAya che ane tenI AgaLa zuM che tenA javAbo vartamAnamAM mAnavajAta pAse nathI, ema Do. perelakSa kahe che. A baraphanI dIvAlo pachInI duniyA ApaNe joI zakatA nathI. pRthvInI uttaramAM AvelA kendrabiMduthI dakSiNamAM AvelA baraphanA mahAsAgara vacce pRthvInuM kharekharuM kada keTaluM che, teno ApaNane aDasaTTe khyAla DI A AkRtimAM 'ena' uttarano khullo samudra che, 'Ai-Ai' baraphanI vartuLAkAra dIvAla che, 'ela-elaela' dakSiNa tarapha jatA jamInanA TukaDAo che. 'Dabalyu-Dabalyu-Dabalyu' A jamInanI pharate AvelA mahAsAgaro che, ' e sa - e sa - e sa' dakSiNamAM AvelI baraphanI sarahado che ane 'DI-DI-DI' bahArano aMdhAriyo pradeza che, jenI ApaNane jANa nathI. esa dakSiNa mA AvelI baraphanI dIvAlo www.jaine||brary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja AvI zake che. A mATe nIceno purAvo madadarUpa che. I.sa. 1866nI sAlamAM eTalAnTika mahAsAgaramAM AyarlenDanA dakSiNa pazcimanA cheDe AvelA velensiyAthI TriniTI bena che. AvelA nyu phAunDalenDa sudhI kebala nAkhavAnuM kArya zarU karavAmAM AvyuM hatuM. A kebalanI laMbAI 1665 noTikala mAila hatI. velensiyAnA rekhAMza 10 DigrI 30miniTa (pazcima) che ane TriniTI benA rekhAMza 53 DigrI 30 miniTa (pazcima) che. A be sthaLo vacce 43 DigrI rekhAno taphAvata hato. jo A sthaLe 42 DigrI eTale 1665 noTikala mAila, athavA jamIna upara 1942 mAila thatA hoya to 360 DigrI eTale jamIna upara 16,26 2 mAila thAya. ahIM trijyA ane parigha mujaba gaNatarI karIe to velensiyAthI pRthvInA uttara kendrabiMdunuM aMtara 2556 mAila thAya che. vartamAna pRthvIno parigha nakkI karavA mATenI bIjI saraLa rIta eTalAnTika mahAsAgaranA be cheDe AvelA nyu phAunDalenDa ane velensiyA vacce sUryodayanA samayamAM 2 kalAka, 51 miniTa ane 56.5 sekanDano taphAvata che, sUrya pRthvI uparathI pasAra thAya che ane potAnI mULa jagyAe 24 kalAkamAM pAcho Ave che. jo sUrya 1942 mAilanI musApharI karavAmAM 2 kalAka, 51 miniTa, 56.5 sekanDano samaya leto hoya to 24 kalAkamAM te keTalI musApharI karI zake? A gaNatarI karatAM javAba 16,26 5 mAila Ave che. prathama patie ApaNe je attara meLavyuM temAM ane A aMtaramAM mAtra traNa ja mAilano taphAvata che. dakSiNa bhAgamAM nyU jhIlenDamAM AvelA okalenDathI osTreliyAmAM AvelA siDanInuM aMtara 1534 mAila AveluM che. have okalenDanA akSAMza 36 DigrI ane rekhAMza 174 DigrI che, jyAre siDanInA aAMza 33 DigrI ane rekhAMza 151 DigrI che. okalenDa ane siDanI vacce 23 rekhAMzano pharaka che. jo 23 rekhAMza mujaba 1534 mAilanuM aMtara thatuM hoya to 360 rekhAMza mujaba 23,400 mAilanuM aMtara thavuM joIe. A uparathI evuM tAraNa kADhI zakAya ke okalenDa, siDanI ane kepa opha guDa hopa(AphrikA)nA alAMza upara pRthvIno parigha 23,400 mAila che. A uparathI gaNita karI zakAya ke pRthvInA uttara kendrabiMduthI A sthaLonuM aMtara 3720 mAila che. A paddhatie gaNatarI karatAM siDanI ane kaipa opha guDa hopa vacce 8 600 mAilanuM aMtara che. upara je gaNatarIo karavAmAM AvI che te khalAsIonA vyAvahArika anubhava sAthe paNa ekadama sAmya dharAve che. dakSiNa pradezamAM samudranI musApharI karatI sTImaronA kepTano kahe che ke kepa TAunathI osTreliyAnA porTa jeksananuM aMtara 9000 mAilathI ochuM nathI ane porTa jeksanathI kepa hornanuM aMtara 9500 mAila jeTaluM che. A uparathI khyAla Ave che ke AphrikA khaMDamAM dakSiNa cheDe AvelA kepa opha guDa hopa najIka pRthvIno paridha 23,400 mAi jeTalo che. A rIte siDanI, okalenDa athavA kepa opha guDa hopanuM pRthvInA uttara kendra biMduthI aMtara 3720 mAila jeTaluM che. vaLI uttara kendrabiMduthI AyarlaeNnDanA velensiyAnuM aMtara 2556 mAila che ane velensiyAthI kepa TAunanuM sIdhuM aMtara 1164 mAila che. uparAMtamAM kepa TAunathI siDanInuM aMtara 8 600 mAila che. ApaNe joyuM ke okalenDathI siDanI thaIne kepa opha guDa hopa sudhI pRthvInA vartuLAkAra bhAganI laMbAI 7440 mAta jeTalI che. have savAla e thAya che ke temAMnI koI paNa jagyAethI dikSaNanA mahAsamudranI pho Avelo baraphano cho keTalA aMtare che? joke kepa hornathI jarAka dakSiNe jatAM ja baraphanA TApuo ane himazilAo jovA maLe che; to paNa jene nakkara baraphanA pahADo kahI rAkAya teo to dakSiNamAM 78 DigrI amArA pachI ja jovA maLe che. siDanInA porTa philipathI A sthaLa sudhI sIdhA pahoMcatA koI paNa sTImarane Azare nava divasa lAge che. A sTImara eka divasamAM 150 mAila aMtara kApatI hovAthI baraphanI dIvAlo siDanIthI 1500 mAila dakSiNe AvelI che, ema kahI zakAya. agAunA gaNatarImAM A laMbAI umeratAM uttara kendrabiMduthI A baraphanA pahADonuM aMtara 52 24 mAila hovuM joIe. ja ja vartamAna pRthvInI laMbAI ane pahoLAI mApavA mATe ApaNe akSAMza ane rekhAMzanI madada laI zakIe nahIM; kAraNa ke akSAMza ane rekhAMzanI gaNatarI pRthvIne daDA jevI goLa mAnIne karavAmAM Ave che. jo vartamAna vizvanI sAcI laMbAI-pahoLAI jANavI hoya to ApaNe jINInAM aMtarone AdhAre ja teno nirNaya karavo joIe. uparanI sAcI gaNatarIo uparathI ApaNe kahI zakIe ke pRthvInA uttara biMduthI dakSiNa biMdu vaccenuM aMtara 5224 mAila che. A rIte pRthvInA eka dakSiNa biMduthI zarU karI uttara biMdu ane tyAMthI sAme cheDe AvelA dakSiNa hiMdunuM aMtara Azare 10,400 mAila thAya che. A ApaNI vartamAna duniyAnuM uttaradakSiNa aMtara che. tevI ja rIte pUrva-pazcima aMtara Azare 2 3,400 mAla che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna + 71 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAzI padArthonuM aMtara mApavAnI kSatipUrNa paddhatio AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI goLA jevI che AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvIthI maMgaLano graha ane teno vyAsa Azare 12,000 kilomITara jeTalo che. 3.5 karoDa mAila dUra Avelo che. temanA jaNAvyA mujaba guno AjanA vijJAnIo ema paNa kahe che ke sUrya ApaNAthI Azare graha pRthvIthI 36.50 karoDa mAila ane zani pRthvIthI 74.60 9,30,00,000 mAila dUra che. temanA kahevA mujaba sUrya karoDa mAila dUra che. pRthvIthI sauthI dUrano graha skuTo 2.66 Agano goLo che ane teno vyAsa 14 lAkha kilomITara che. abaja mAila jeTalo dUra che, ema vijJAnIo kahe che. ahIM savAla vijJAnIonA kahevA mujaba sUryanI sapATI uparanuM uSNatAmAna e thAya che ke sUrya, caMdra, graho ane tArAonuM aMtara vijJAnIo kaI Azare 6000 DigrI senTigreDa che ane tenA aMdaranA bhAgamAM paddhatie mApe che. uSNatAmAna be karoDa DigrI senTigreDa jeTaluM che. AjanA sauthI prathama ApaNe pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara kevI vijJAnIo kahe che ke sUryanI uMmara 4.60 abaja varSanI che. rIte mApavAmAM Ave che tenuM vizleSaNa karIe. AjanA vijJAnIo vijJAnIonA jaNAvyA mujaba caMdra pRthvIno upagraha che ane te kahe che ke pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara 93,000,000 mAila pRthvIthI Azare 3,80,000 kilomITaranA aMtare Avelo che, athavA 149, 600,000 kilomITara che. A aMtara ane teno vyAsa 2160 mAila jeTalo che. A badhI gaNatarIo vijJAnIoe kevI rIte mApyuM? khagoLazAstramAM pRthvI ane sUrya kyA AdhAre karavAmAM Ave che? vaccenuM aMtara khUba mahattvanuM gaNAya che. A aMtarane eka aMtarikSamAM AvelA tArAonuM aMtara mApavA mATe esTronomikala yuniTa (eyu) tarIke oLakhavAmAM Ave che. eyuno prakAzavarSano upayoga karavAmAM Ave che. AjanA vijJAnIo mAne upayoga TapaTTI tarIke anya avakAzI padArthonA aMtara mApavA mATe che ke prakAzanI jhaDapa eka sekanDanA Azare traNa lAkha kilomITara paNa karavAmAM Ave che. soLamI sadInA madhya bhAga sudhI to jeTalI che. prakAza eka varSamAM 60 guNyA 60 guNyA 24 guNyA khagoLazAstrIone pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara mApavAnI bahu 3 6 5 gu pha thA 3,00,000 e Ta lo ke AvazyakatA nahotI jaNAtI, kAraNa ke teo pRthvIne duniyAnuM kendra 106 60,80,00,00,000 kilomITara gati kare che. mAnatA hatA ane sUrya tenI AjubAju phare che tema mAnatA hatA. ATalA aMtarane eka prakAzavarSa kahevAmAM Ave che. vijJAnIonA IsunI soLamI sadImAM koparanikse pRthvI sUryanI mate sUryano prakAza ApaNA sudhI pahoMcatA Azare ATha miniTano AjubAju phare che ane sUrya vizvanuM kendra che evI kalpanA vahetI karI samaya lAge che. AjanA vijJAnIo kahe che ke dhruvano tAro te pachI vijJAnIo mATe sUryanuM kada ane tenuM pRthvIthI aMtara ApaNAthI 680 prakAzavarSa dUra che. teo ema paNa kahe che ke mApavAnuM mahattva vadhI gayuM. AjanA vijJAnIo pRthvI ane sUryanuM dhruvanA tArAno prakAza 10 hajAra sUryonA prakAza jeTalo che. aMtara mApavA mATe pahelAM to evuM dhArI le che ke pRthvI daDA jevI AjanA vijJAnIo kahe che ke ApaNI sauthI najIkano tAro goLa che. pachI teo pRthvInI trijyA zodhavAnI koziza kare che. prokjhimA che, je 40,000 abaja kilomITara athavA 4.2 pRthvInI trijyA maLI jAya eTale teo tenA AdhAre pRthvInI prakAzavarSa jeTalo dUra che. najIka AvelA caMdra, budha ke maMgaLanuM aMtara zodhavAnI koziza kare che. AjanA vijJAnIo kahe che ke ApaNe je AkAzagaMgA A aMtara maLI jAya eTale tenA AdhAre teo sUryanuM aMtara joIe chIe te pRthvIthI 26,000 prakAzavarSa jeTalI dUra che. zodhavAnI koziza kare che. sUryanA aMtarane AdhAre teo anya graho ApaNe Teliskopa vaDe je sauthI dUrano tAro joI zakIe chIe te ane tArAonuM aMtara zodhe che. jo pRthvI goLa na hoya to A badhuM musepherI che, je 5000 prakAzavarSa dUra che. pRthvIthI bIjA kramAMkano gaNita khoTuM puravAra thAya che. sauthI najIkano tAro barnADa nAmano che, je pa.96 prakAzavarSa dUra che, vijJAnIo sauthI pahelAM to evuM dhArI le che ke pRthvI daDA ema vijJAnIo kahe che. jevI goLa che, jenA koI purAvAo nathI. A bhramaNAnA AdhAre jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 72 For Private & Parsonal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo pRthvIno parigha nakkI karavAnI koziza kare che. A pRthvI eTalI badhI vizALa che ke ApaNe phUTapaTTI laIne pRthvIno parigha mApavA nIkaLIe to teno pAra na Ave. A kAraNe pRthvIno parigha mApavA mATe sUryano upayoga karavAmAM Ave che. ApaNe koI eka sthaLe barAbara madhyAhna samaye AkAzamAM sUryanI sthiti mApIe chIe. tyAra bAda ApaNe pazcima dizAmAM 200 kilomITara dUra jaIe chIe ane bIje divase sUrya pUrva dizAmAM keTalo dUra gayo che tenuM paNa mApa laIe chIe. jo A sthaLe ApaNe jamInanA kATakhUNe eka thAMbhalo Ubho karIe ane sUryanAM kiraNo sAthe thAMbhalAno khUNo tenA paDachAyA vaDe mApIe to tenAthI pRthvIno parigha zodhI zakAya che ema vijJAnIo kahe che. eka vakhata pRthvIno parigha A rIte maLI jAya eTale nIcenI AkRti mujaba pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara paNa zodhI zakAya cheH R F d 90-F | A AkRtimAM 'R' che te pRthvInI trijyA che, 'd' che te pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara che ane 'F' che te sUryanAM kiraNo vaDe pRthvI upara banato khUNo che. A mApano upayoga karIne d=R tan F nA samIkaraNa mujaba vijJAnIo sUryanuM aMtara zodhe che. paraMtu pRthvI daDA jevI goLa nathI mATe pRthvInI trijyA khoTI maLe che ane sUryanuM aMtara paNa khoTuM maLe che. pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara mApavA mATe bIjI paNa aneka paddhatio che. A dareka paddhatimAM pRthvIne daDA jevI goLa mAnIne ja bAkInI gaNatarIo karavAmAM Ave che. TUMkamAM avakAzI padArthonA aMtaranI badhI ja gaNatarIono pAyo pRthvI daDA jevI goLa che, evI mAnyatA che. pRthvI daDA jevI goLa nathI eTale A pAyo ja khoTo puravAra thatAM tenA AdhAre karavAmAM AvelI avakAzI padArthonA aMtaranI badhI ja gaNatarIo khoTI sAbita thAya che. pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara mApavA mATe zukranA grahano paNa upayoga karavAmAM Ave che. zukrano graha dara 110 varSe barAbara sUryanI sAmethI pasAra thAya che. te vakhate pRthvInA be judA judA biMduethI zukrano paDachAyo jovAthI sUryanuM aMtara mApI zakAya, ema vijJAnIo kahe che. zukranI madadathI sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara mApavA mATe zukra jyAre sUryanI najIkathI pasAra thaI rahyo hoya tyAre pRthvI upara khUba dUra AvelAM be biMduo uparathI sUryanA bekagrAunDamAM zukranI tasavIro kheMcI levAmAM Ave che. AkRtimAM ema-1 ane ema-2 pRthvI uparanAM be biMduo che. ema-1 uparathI jotAM zukrano graha sUryanI Diska upara vI-1 biMdue dekhAya che. ema-2 uparathI jotAM zukrano graha sUryanI Diska upara vI-2 biMdue dekhAya che. A banne sthaLa uparathI sUryanI je tasavIro jhaDapavAmAM AvI hoya che tenA uparathI vI-1 ane vI- 2 vaccenuM aMtara zodhI zakAya che. A aMtara sUryanI trijyAnA mApamAM hoya che. zukra AkRtimAM pRthvIne daDA jevI goLa mAnI levAmAM AvI che ane 'o' tenuM kendra che. AkRtimAM sUryane paNa daDA jevo goLa mAnI levAmAM Avyo che ane 'sI' tenuM kendra che. ema-1 uparathI zukrane vI-1 upara joI zakAya che. ema -1 vI-1 rekhA sUryanA kendra sAthe DI-1 khUNo banAve che ane ema- 2vI- 2 rekhA sUryanA kendra sAthe DI-2 khUNo banAve che. have A AkRtimAM pRthvIne daDA jevI goLa mAnIne ane sUryane paNa daDA jevo goLa mAnIne gaNatarI karavAmAM Ave tyAre pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara 93,000,000 mAila maLe che. pRthvI hakIkatamAM daDA jevI goLa nathI ane sUrya paNa daDA jevo goLa na hovAthI A aMtara khoTuM puravAra thAya che. A rIte sUryanuM aMtara mApavAnI vartamAna paddhati avaijJAnika che. AkAzamAM AvelA tArAonuM aMtara mApavA mATe vijJAnIo 'pereleksa' tarIke oLakhAtI paddhatino upayoga kare che. A 'pereleksa' paddhati pahelAM samajavI jarUrI che. A mATe be AMkhanI barAbara vacce tamArI DAbA hAthanI AMgaLI rAkho. have DAbI AMkha baMdha karIne jamaNI AMkha vaDe AMgaLI juo. AMgaLI DAbI tarapha dekhAze. have jamaNI AMkha baMdha karIne DAbI AMkha vaDe AMgaLIne juo. AMgaLI jamaNI tarapha sarakI gayelI jaNAze. hakIkatamAM AMgaLI to jyAM hatI tyAM ja che, paNa tene jonArI AMkha jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 73 For Private Personal Use Only www.jaine||brary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAbe athavA jamaNe khasI hovAthI AMgaLI khasI gaI hovAnI AbhAsa thAya che. A AbhAsane vaijJAnika bhASAmAM 'pereleksa' kahevAmAM Ave che. have ApaNane jo be AMkha vaccenuM aMtara khabara hoya ane AMgaLI keTalI khasI tenuM mApa kADhavAmAM Ave to A pereleksano khUNo zodhI zakAya che. A khUNo maLI jAya eTale AMgaLI ApaNI AMkhathI keTalI dUra che tenuM aMtara paNa maLI jAya che. barAbara A ja siddhAMtano upayoga AjanA vijJAnIo najIka AvelA tArAonuM aMtara zodhavA mATe kare che. dhAro ke pRthvIthI amuka aMtare eka tAro Avelo che. A tArAnuM nirIkSaNa pahelAM jAnyuArI mahinAmAM ane pachI julAI mahinAmAM karavAmAM Ave che. AjanA vijJAnIo evuM khoTI rIte mAne che ke pRthvI sUryanI AjubAju pradakSiNA kare che. A kAraNe teo evuM mAne che ke pRthvI jAnyuArI mahinAmAM sUryanA eka cheDe hoya che ane julAI mahinAmAM bIje cheDe hoya che. vijJAnIonI mAnyatA mujaba jAnyuArI-julAI mahinAo vacce pRthvI lagabhaga 18 karoDa 60 lAkha mAila jeTalo pravAsa avakAzamAM karI cUkI hoya che. (AkRti-sTAra DisTansa) jo pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hoya to jAnyuArI mahinAmAM ApaNane eka najIkano tAro DAbI bAjue dekhAze ane julAI mahinAmAM ApaNane A tAro jamaNI bAjue dekhAze. dUrano tAro jAnyuArImAM tAro perelaksa khUNo julAImAM pRthvI sUraja a julAImAM tAro perelaksa parivartana najIkano tAro jAnyuArImAM pRthvI AkAzamAM atyaMta dUra rahelA tArAo lagabhaga sthira ja dekhAya che. A sthira tArAonI apekSAe ApaNe najIkano tAro cha mahinAmAM AkAzamAM keTalo khasyo tenuM mApa meLavI zakIe chIe ane tenA AdhAre pereleksano khUNo nakkI karIne najIkanA tArAnuM aMtara zodhI zakIe chIe. pRthvI hakIkatamAM sUryanI AjubAju pharatI na hovAthI A gaNatarI khoTI sAbita thAya che. ApaNe jo pRthvIne sthira mAnIe ane sUryane pharato mAnIe to pereleksanI paddhati vaDe sUryanuM sAcuM aMtara zodhI zakIe chIe. AkRtimAM darzAvyA mujaba eka sthaLa 'e' upara UbhA rahIne ApaNe madhyAhnA sUryane nirakhIe chIe ane pachI 'bI' sthaLa upara jaIne sUryane nihALIe chIe. banne sthaLethI sUryane nihALavAnA khUNA uparathI ApaNane pereleksano khUNo maLe che. 'e' ane 'bI' vaccenuM aMtara ApaNane khabara hoya che, jenA uparathI ApaNane pRthvI ane sUrya vaccenuM sAcuM aMtara jANavA maLe che. A aMtara Azare 700 mAila jeTaluM jaNAyuM che. ApaNe jo AkhuM AkAza 360 DigrImAM vaheMcI daIe to vijJAnIo jene sauthI najIkanA tArAo gaNe che teo cha mahinAmAM eka DigrI karatAM paNa ochA khasatA hoya che. pereleksanA khUNAnuM mApa DigrI, miniTa ane sekanDamAM karavAmAM Ave che. eka peraDigrInI 60 peminiTa bane che ane 1 peminiTanI 60 perasekanDa bane che. ApaNI pRthvIthI athavA sUryathI sauthI najIkano tAro prokijhamA che, evuM vijJAnIo mAne che. A tArAnuM pRthvI uparathI pereleksa 0.77 sekanDa jeTaluM che. A mApa uparathI jo prokjhimAnuM mApa kADhavAmAM Ave to tenuM sUryathI aMtara 4.3 prakAzavarSa jeTaluM Ave che. jo ke A aMtara bhrAmaka che, kAraNa ke pRthvI khasatI nathI paNa tArAo khase che. vijJAnIo koI paNa tArAnuM aMtara mApavA mATe pahelAM sUryodaya agAu tArAnI sAme jue che. A tAro tenI najIka rahelA paNa atyaMta dUranA sthira tArA sAthe keTalA aMzano khUNo banAve che te mApavAmAM Ave che. pachI cha mahinA rAha jovAmAM Ave che. A cha mahinA daramiyAna ApaNI pRthvI Azare 18 karoDa 60 lAkha mAila khasI gaI che, evuM mAnI levAmAM Ave che. cha mahinA pachI pharIthI sUryodaya agAu A ja tArAne nihALavAmAM Ave che. tenI najIka dekhAto paNa atyaMta dUra rahelo tAro A cha mahinA daramiyAna sthira ja rahyo haze, ema paNa mAnI levAmAM Ave che. A vakhate ApaNo tAro sthira tArA sAthe keTalA aMzano khUNo banAve che te paNa mApI levAmAM Ave che. A uparathI pereleksano khUNo nakkI karavAmAM Ave che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 74 For Private Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cha mahinA daramiyAna jo pRthvI jarA paNa khasI na A siddhAMtano upayoga atyaMta dUra rahelA tArAonuM sUryathI aMtara hoya ane pelo tAro ja khasI gayo hoya to pereleksanA khUNAno zodhavA mATe karavAmAM Ave che tyAre aneka chabaraDAo thAya che. koI upayoga raheto nathI. A cha mahinA daramiyAna pelo sthira vijJAnIo kahe che ke ApaNA AkAzamAM jeTalA atyaMta kahevAto tAro paNa khasI gayo hoya to paNa pereleksanA khUNAnuM prakAzita tArAo dekhAya che te badhA najIka hoya tevuM jarUrI nathI. koI mahattva rahetuM nathI. AjanA vijJAnIonA mate je najIkanA A kAraNe ApaNI pRthvIthI sauthI najIkanA tArA karatAM 100 tArAo che teno paNa pereleksa eka DigrInA 4000mA bhAga gaNo dUra Avelo tAro paNa najIkanA tArA jeTalo ja prakAzita jeTalo Ave che. ATalo sUkSma khUNo mApavAmAM aneka bhUlo thaI jaNAI zake che, kAraNake teno asala prakAza sauthI najIkanA tArAnA zake che. tArAono prakAza pRthvI upara pahoMce tyAre havAnAM aneka prakAza karatAM 10,000 gaNo zaktizALI hoI zake che. A AvaraNo bhedIne Avato hoya che. A daramiyAna prakAzanuM vadhatuM- niyama mujaba dUra rahelA tArAonI prakAza pahoMcADavAnI zakti ochuM vakrIbhavana thAya to paNa tArAo khasI gayA hovAno bhrama mApavAmAM Ave che ane tenA AdhAre temanA aMtaranuM aDasaTTe mApa thAya che. A kAraNe tArAonuM aMtara mApavA mATenI pereleksanI kADhavAmAM Ave che. tArAonI prakAza pheMkavAnI zaktinuM mApa temanA paddhati jarAya vizvasanIya gaNI zakAya nahIM. raMganA AdhAre kADhavAmAM Ave che. A tarkahIna paddhatinA AdhAre vijJAnIonA mata mujaba ja najIkanA tArAonuM aMtara ema kahevAmAM Ave che ke tArAo ATalAM prakAzavarSa dUra che. mApavA mATe vaparAtI pereleksanI paddhati dUranA tArAonuM aMtara hakIkatamAM A koI vaijJAnika gaNatarIo nathI paNa kAlpanika mApavA mATe taddana nakAmI sAbita thAya che. je tArAo atyaMta dUra tukkAo ja che. AvelA che temano pereleksano khUNo zUnya Ave che, evuM vijJAnIo kahe che. vijJAnIo evuM kahe che ke A tArAo tArAonuM aMtara mApavA mATenI AkAzamAM eTalA badhA dUra AvelA che ke pRthvI cha mahinAmAM je paddhati khoTI sAbita thAya che 18,60, 00,000 mAilanuM aMtara kApe che te A tArAo mATe nahIM barAbara che. eTale A tArAo cha mahinAmAM eka AjanA vijJAnIo sUryathI tArAonuM aMtara mApavA mATe parasekanDanA eka hajAramA bhAga jeTalA paNa khasatA nathI. peleksanA siddhAMtano upayoga kare che. A mujaba cha mahinAnA aMtare vijJAnIonI A moTI bhUla che. hakIkatamAM cha mahinAmAM pRthvI najIkanA tArAnuM AkAzamAM sthAna nakkI karavAmAM Ave che. A be sthAna potAnI jagyAethI eka tasubhAra paNa khasatI na hovAthI pereleksa vacce je aMtara hoya tene AdhAre tArAnuM aMtara nakkI kravAmAM Ave che. zUnya dekhAya che. hakIkatamAM pRthvI sthira hovAnI A moTI sAbitI A aMtara khUba ja nAnuM hoya che ane tenI gaNatarI parasekanDamAM karavAmAM Ave che. have jo tArAno prakAza sUryanI najIkathI pasAra thato atyaMta dUranA tArAonuM aMtara zodhavA mATe pereleksanI hoya to temAM vaLAMka Avaze. A vaLAMne kAraNe evo bhrama pedA thaze ke paddhati nakAmI puravAra thaI hovAthI vijJAnIoe tArAonI tAro AkAzamAM khasyo che. jyAre sUryagrahaNa thayuM tyAre khagoLavidoe prakAzitAno vicitra niyama zodhI kADhyo che. A niyama be sUryanI najIkanA tArAonI tasavIro kheMcI. jyAre A tArAo sUryathI ekasarakhI prakAzita cIjone AMkhathI alaga-alaga aMtare dUra hatA tyAre tenI tasavIro kheMcI. tenA uparathI puravAra thayuM ke rAkhavAmAM Ave to najIka rahelI cIja vadhu prakAzita dekhAya che ane tArAono prakAza sUrya najIkathI pasAra thAya tyAre vaLe che. A kAraNe dUra rahelI cIja ochI prakAzita dekhAya che. vijJAnIo ema paNa tArAnuM aMtara mApavAnI paddhati khoTI puravAra thAya che. kahe che ke koI eka cIjanuM AMkhathI jeTaluM aMtara hoya tenA karatAM bIjI cIjanuM aMtara bamaNuM hoya to te cAra gaNI ochI prakAzita dekhAya che. zuddha vijJAnanI rIte A siddhAMta barAbara haze paNa jyAre jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 75 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara dhruvano rahasyamaya pradeza AjanA vijJAnIo evo dAvo kare che ke temaNe jJAta banAvavA mATe A paddhatino paNa upayoga karavAmAM Ave che. markaTare vizvanA tamAma pradezo bAbatamAM tamAma jANakArI meLavI lIdhI che. potAnA aneka nakazAomAM uttara dhruvano pradeza paNa darzAvyo che. A dAvo satyathI vegaLo che. Aje paNa pRthvInA evA aneka AjanA vijJAnIo ema mAne che ke uttara dhruva biMdu ArkaTika pradezo che, jenI pUrepUrI mAhitI vijJAnIo meLavI zakyA nathI. samudranI vacce AveluM che ane tenI AjubAju jarA paNa jamIna uttara dhruva ane dakSiNa dhruvanA pradezo tenAM jvalaMta udAharaNo che. nathI. vijJAnIonI kalpanA mujabanA uttara dhruvamAM ane markaTare uttara dhruvamAM vartamAna pRthvInuM cuMbakIya kendra hovAnuM nakazAomAM darzAvelA uttara dhruvamAM AsamAna-jamIna jeTaluM aMtara mAnavAmAM Ave che. A kAraNe ja hokAyaMtranI cuMbakIya soyanuM mAthuM che. markeTaranA nakazAomAM uttara dhruva biMdu upara eka virATa UMco haMmezAM uttara dizAmAM ja rahe che. bharadariye sTImaro haMkAratA kepTano parvata darzAvavAmAM Avyo che, jeno raMga kALo che. A parvata cuMbakIya dizAnI jANakArI meLavavA A hokAyaMtrano ja upayoga kare che. paththarano banelo hovAthI pRthvInuM cuMbakIya kendra temAM darzAvavAmAM uttara dhruvano pradeza bAreya mahinA baraphathI AcchAdita rahe che ane AvyuM che. markeTaranA nakazAomAM uttara dhruva upara je parvata tenI yAtrA karavI atyaMta kaThina che. uttara dhruvanA kendrabiMduthI darzAvavAmAM Avyo che te cAre bAju pANIthI gherAyelo che. A AjubAju ArkaTika samudra Avelo che. A samudranI pharate pANImAM cAra moTA TApuo che, jeo uttara dhruvanI AjubAju sAibiriyA, grInalenDa, alAskA, AisalenDa, norve vagere dezo vartuLAkAre goThavAyelA che. A cAreya TApuonI dakSiNe parvatonI ane pradezo AvelA che. Aja sudhI kALA mAthAno koI paNa mAnavI hAramALA AvelI che. A TApuonI racanA cAra moTI nadIo vaDe A uttara dhruvane pAra karIne sAme jaI zakyo nathI. A hakIkata ema thayelI che, jeo uttara dhruvanI cAreya dizAmAM vahI rahI che. uttara sUcave che ke uttara dhruvanI paNa uttare evo koI ajJAta pradeza che, dhruva biMdu upara uttara, pazcima ke pUrva dizAonuM astitva ja nathI. jenI bhALa vijJAnIo Aja divasa sudhI meLavI zakyA nathI. A kendranI cAre dizAmAM mAtra dakSiNa dizA ja gaNAya che. uttara dhruva pRthvIne daDA jevI goLa mAnatA vijJAnIo pRthvInA cAre bAjuthI uttara ja gaNAya che. markeTaranA varNana mujaba pRthvI goLAmAM uttara dhruvanI eka bAjue sAibiriyA ane bIjI bAjue uparanA badhA samudronuM pANI A cAra nadIo vATe uttara dhruva tarapha keneDAnA pradezo darzAve che. A rajUAta geramArge doranArI che. ghasaDAI jAya che. A pANI parvatanI taLeTImAM AvelA UMDA hakIkatamAM raziyAno sAibiriyA pradeza, alAskA, grInalenDa, polANamAM gAyaba thaI jAya che. markeTara kahe che ke A TApuo upara keneDA, norve, AisalenDa vagere pradezo uttara dhruvanI dakSiNe pUrva- cAra phUTanI UMcAI dharAvatAThIMgujI mAnavo vasavATa kare che. pazcima dizAmAM patharAyelA che. temAMno eka paNa pradeza uttara dhruvanI uttara dhruva biMdu upara ArkaTika samudrane badale UMco parvata uttare nathI. jo hakIkatamAM AvuM hota to vimAnamAM besIne uttara darzAvavAnI bAbatamAM markeTara koI apavAda nathI. soLamI sadImAM dhruvanI uttara dizAmAM musApharI karatAM raziyAthI keneDA ane yuropathI nakazAo banAvanArA aneka prasiddha bhUgoLazAstrIoe paNa amerikAnI musApharI karI zakAta; paraMtu AvI musApharI Aja markeTaranA nakazAne maLatA Ave tevA nakazAo uttara dhruvanI divasa sudhI koIe karI hoya evuM jANamAM nathI. A uparathI bAbatamAM banAvyA che. markeTaranA janma agAu avasAna pAmelA khyAla Ave che ke Aje paNa koI mAnavI uttara dhruvanI uttara mArTIna bema nAmanA vijJAnIe banAvelA nakazAmAM paNa uttara dhruva dizAmAM jaI zakato nathI. biMdunI AjubAju jamIna batAvavAmAM AvI che. I.sa. jazera markeTara nAmano bhUgoLazAstrI (I.sa. 1512- 1492mAM banAvavAmAM AvelA A nakazAmAM yuropanI uttare be 94) pRthvInA nakazAo banAvavA mATe vizvavikhyAta hato. teNe moTA TApuo darzAvavAmAM AvyA che. A sAthe uttara dhruvanI je paddhatie pRthvInA nakazAo banAvyA hatA tene markeTara sisTama AjubAju truTaka vartuLAkAra jamIna darzAvavAmAM AvI che. I.sa. tarIke oLakhavAmAM Ave che. Aje paNa pRthvInA nakazAo 1508nI sAlamAM romamAM prakAzita thayelA johansa rUcanA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 76 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakazAmAM paNa uttara dhruvanI AjubAju cAra TApuo darzAvavAmAM AvyA che. A bhUgoLazAstrI paNa ema kahe che ke A cAra TApuonI AjubAju vahetI nadIonuM pANI jamInamAM zoSAI jAya che. A nakazAmAM cAra mukhya TApuonI AjubAju asaMkhya nAnA TApuo jovA maLe che, je TekarIothI gherAyelA che. soLamI sadImAM prakAzita thayelA saMkhyAbaMdha nakazAomAM paNa A ja prakAre TApuothI gherAyelA uttara dhruvanI rajUAta karavAmAM AvI che. IsunI teramI sadImAM hokAyaMtranI zodha karavAmAM AvI tyArathI evuM mAnavAmAM AvatuM hatuM ke pRthvInA uttara dhruvamAM cuMbakIya paththarathI banelo eka virATa parvata che. paraMtu markeTare kayA AdhAre evo nakazo banAvyo ke jemAM A parvata pANIthI ane cAra TApuothI gherAyelo che? teNe kayA AdhAre ema lakhyuM ke TApunI AjubAjunI nadIonuM pANI uttara dhruva tarapha vahe che ane TApuo upara ThIMgujIo vase che? markeTara kahe che ke I.sa. 1360 AsapAsa oksapharDanA eka gaNitazAstrIe vahANamAM besIne uttara dhruva pradezano pravAsa kheDyo hato. A pravAsanuM varNana 'invenTiyo phorcyuneTA' nAmanA pustakamAM karavAmAM AvyuM hatuM. A pustaka atyAre to aprApya che paNa tenA AdhAre markeTare uttara dhruvanuM je varNana karyuM che te ApaNI pAse mojUda che. markeTaranA mate I.sa. 1360mAM uttara dhruvanI saphara karanArA gaNitazAstrInuM nAma nikolasa DI linnA hatuM paNa A bAbatamAM vijJAnIomAM matabheda che. phriDajopha nensana nAmanA lekhake potAnAM 'hevaragelmara' nAmanA pustakamAM lakhyuM che ke "uttara dhruva pAsenA samudramAM eka vamaLa che, jemAMthI pANI bahAra AvatAM bharatI Ave che ane pANI aMdara jatAM oTa Ave che.'' I.sa. 720-90 daramiyAna thaI gayelA lekha polasa vornephridIe 'longoborDa' nAmanA potAnA pustakamAM varNana karyuM che ke 'pazcima dizAmAM dariyo aphATa jaNAya che tyAM eka moTI khAI che, jene ApaNe dariyAnI nAbhi tarIke oLakhIe chIe. A khAI divasamAM be vakhata samudranuM pANI potAnI aMdara cUsI le che ane be vakhata pANInuM vamana karI kADhe che. tamAma samudrakAMThe A prakriyA jovA maLe che. ApaNe je vamaLanI vAta karI temAM vahANo tIranI jema kheMcAI jAya che ane kyAreka temano bhAMgIne bhukko paNa thaI jAya che. ghaNI vakhata teo aMdara jeTalI jhaDapathI kheMcAI gayA hoya eTalA ja vegathI bahAra pheMkAI jAya che.'' A badhA lekhakoe karelA varNananA AdhAre soLamI sadImAM markeTare uttara dhruvano nakazo banAvyo hovAnuM mAnavAmAM Ave che. 'InvenTiyo phorcyuneTA' pustakamAM uttara dhruvanI je bhUgoLanuM varNana karavAmAM AvyuM hatuM teno prabhAva 150 varSa sudhI banI rahelA nakazAo upara rahyo hato. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 77 For Private Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnI "phleTa artha sosAyaTI' paNa pRthvIne sapATa mAne che! pRthvI kevI che?" pRthvInI bahAranI bAjue baraphAcchadita enTArTikA khaMDa che, jenA A prazna Aje zALAmAM bhaNatA koi paNa vidyArthIne cheDe kadI na oLaMgI zakAya evI 150 phUTa UMcI baraphanI divAla pUchavAmAM Ave to teno javAba haze, "pRthvI nAraMgI jevI goLa che che. A divAlanI bIjI bAju zuM AveluM che, enI koine jANa ane te sUryanI AsapAsa phare che." nathI evuM A sosAyaTInA sabhyo mAne che. teo evuM paNa mAne che A thiyarI Aje vizvanI moTA bhAganI prajAe svIkArI ke sUrya ane caMdrano vyAsa mAtra 32 mAila jeTalo ja che ane teo lIdhI che paNa amerikAmAM eka evo moTo varga che, je Aje paNa viSuvavRtta upara rahIne pRthvInI pradakSiNA kare che. mAne che ke pRthvI thALI jevI goLa che, sthira che ane sUrya-caMdra tenI amerikAnI phleTa artha sosAyaTI pRthvI, sUrya ane candra AjubAju phare che. AvI mAnyatA dharAvatA lokoe bhegA maLI vize je koi mAnyatA dharAve che tenA mULamAM khristIo jene pavitra 'phleTa artha sosAyaTI' nAmanI saMsthAnI sthApanA karI che ane teo mAne che te bAibala graMtha che. olDa TesTAmenTanA aneka phakarAo potAnuM megejhina paNa calAve che. A phleTa artha sosAyaTI'nI sthApanA dakSiNa keliphorniyAmAM rahetA semyuala zenTana nAmanA briTizare AjathI pacAseka varSa agAu karI hatI. i.sa. 1971mAM semyuala zenTananuM avasAna thayuM te pachI cArlsa ke. jonsana teno pramukha banyo hato. ogaNIsamI sadImAM briTanamAM je yunivarsala jheTeTika sosAyaTI" hatI, tenI pRthvI vizenI mAnyatAne AgaLa dhapAvavAnuM kArya A sosAyaTI Aje karI rahI che. A sosAyaTIe potAnI mAnyatA mujabanI sapATa pRthvIno eka nakazo paNa pragaTa karyo che. A nakazAmAM pRthvInA kendramAM uttara dhruvane darzAvavAmAM Avyo che. thALI jevI A evuM sUcave che ke pRthvI sapATa ja che. cArlsa jaoNnsana kahe che, "pRthvIne daDA jevI goLa mAnatI koparaniksanI thiyarI isu khristanA apamAna jevI che. te jo sAcI hoya to AkhuM bAibala eka mazkarIrUpa puravAra thAya che." joke cArlsa jonsana to kahe che ke, "bAibala nahi paNa mArI komana sensa vaDe meM zodhI kADhyuM ke pRthvI sapATa che. A vAtano khyAla huM skUlamAM bhaNato hato tyAre mane Avyo hato. Aje paNa duniyAnA aneka samajadAra loko jANe che ke pRthvI kharekhara sapATa che." A sosAyaTI taraphathI 'phleTa artha nyusa' nAmanuM megejhina paNa bahAra pADavAmAM Ave che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 78 For Private & Parsonal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArlsa ke. jonsana khUba ja rasaprada dalIla karatA kahe che ke, ''jemaNe vizvanA itihAsamAM mahattvanI bhUmikA bhajavI che, tevA aneka mahAnubhAvo pRthvI sapATa ja cheevuM mAnatA hatA. mojhisa paNa temAMnA eka hatA. teo ijharAyalanAM bALakone ijiptanI bahAra lai gayA ane mAunTa sinAi upara temane Tena kamAnDamenTsa ApyA hatA.'' A ghaTanA i.sa. pUrve 1491mAM banI hatI, eTale phleTa artha sosAyaTInI sthApanA hakIkatamAM to i.sa. pUrve 1491mAM thai hatI evuM cArlsa ke. jensana kare che. phloTa artha sosAyaTI mAne che ke i.sa. 1492mAM amerikAnI zodha karanAro krisTophara kolambasa pRthvI goLa che evuM nahi paNa te sapATa che, evuM ja mAnato hato. A kAraNe ja vahANa laine teNe ATale dUra samudramAM javAnI himmata karI hatI. amerikAnI phleTa artha sosAyaTInA sabhyo mAne che ke pRthvI daDA jevI goLa che, evI mAnyatA koparaniksa jevA krika philosophare vahetI mUkI paNa tene kharuM baLa iMgleMDamAM proTesTanTa sudhArakoe ApyuM. joke amerikana pramukha jyorja voziMgTana pote pRthvI sapATa che, evuM ja mAnatA hatA, evuM cArlsa ke. jonsana kahe che. temanA kahevA mujaba saMyukta rASTrasaMghanI sthApanA ''pRthvI sapATa che'' evA siddhAMtane AdhAre ja thai hatI. A kAraNe yunono je nakazo che temAM pRthvIne sapATa darzAvavAmAM AvI che ane kendramAM uttara dhruvane darzAvavAmAM Avyo che. hakIkatamAM yunono pRthvIno je nakazo che teno ja upayoga phleTa artha sosAyaTInA sabhyo potAnI thiyarI mujabanA pRthvInA nakazA tarIke karI rahyA che. cArlsa ke. jonsana kahe che ke, "raziyA ane amerikA taraphathI avakAzI kAryakramono je prAraMbha karavAmAM Avyo te pRthvI daDA jevI goLa che evI khoTI dhAraNAne samarthana ApavA mATe ja zarU karAyo hato. amerikAe i.sa. 1969mAM je nATaka karyuM te tamana baoNgasa hatuM. holivuDanA eka sTuDiyomAM epolo yAnanA caMdra uparanA utarANanuM zuTiMga karavAmAM AvyuM hatuM. A AkhA nATakanI sipTa Arthara sI. klArka nAmanA vijJAna lekhake taiyAra karI hatI. atyAre je spesa zaTalanA kAryakramo cAlI ya che te lokonI AMkhamAM dhULa nAMkhavA barAbara che. A spesa zaTala pRthvInI cAre bAju pradakSiNA karI zake te azakya che, kAraNa ke pRthvI daDA jevI goLa nathI.'' pRthvI thALI jevI sapATa che ane daDA jevI goLa nathI, evuM mAnanArA mAtra bAibala jevA graMthanA AdhAre ja AgaLa vadhI rahyA che, evuM nathI. potAnI A mAnyatAnA samarthanamAM temaNe aneka vaijJAnika kAraNo paNa ApyAM che, je buddhizALI lokone paNa vicAratA karI mUke tevAM che. phleTa artha sosAyaTI taraphathI je vaijJAnika dalIlo karavAmAM Ave che, tenA pAMca mukhya muddAo nIce mujaba cheH prayogo dvArA pRthvI sthira che evuM vijJAnIoe ja puravAra karyuM che vijJAnanI dRSTie koi paNa prakAzanAM ke vidyuta cuMbakIya mojAMone pravAsa karavA mATe mAdhyamanI jarUra paDe che. avakAzamAM ira nAmanuM mAdhyama bhareluM che, jemAMthI prakAza vigere taraMgo pasAra thAya che, evuM vijJAnIo pote mAnatA hatA. i.sa. 1887mAM be amerikana vijJAnIoe pRthvInA paribhramaNanI jhaDapa mApavA mATe prayogo karyA hatA. A prayogamAM pRthvI uparathI prakAzanuM eka kiraNa choDavAmAM AvyuM ane pRthvInI gatine kAraNe cokkasa samayamAM te pRthvIthI keTaluM dUra rahI gayuM tenI gaNatarI karavAmAM AvI. A prayoga dhasamasatI moTarakAranI spiDa mApavA mATe tenI bArImAMthI eka daDo havAmAM uchALavA jevo hato. A prayoga vakhate evuM mAnI levAmAM AvyuM hatuM ke jo avakAzamAM ithara jevuM koi mAdhyama hoya to prakAzanuM kiraNa avakAzamAM athaDAine pachI pA pRthvI upara Avaze, jenA AdhAre pRthvInI jhaDapano khyAla Avaze. A paddhatie amerikana vijJAnIoe avakAzamAM gati karavAnI pRthvInI spiDa mApI joi to te zUnya jaNAi hatI. A pariNAmathI amerikAnA vijJAnIo coMkI gayA hatA, kAraNa ke temane to evuM kahevAmAM AvyuM hatuM ke pRthvI sUryanI AjubAju pracaMDa vegathI pharI rahI che. A hakIkatano svIkAra karavAne badale temaNe evuM jAhera karI dIdhuM ke avakAzamAM izvaranuM ja astittva nathI ane prakAzanA kiraNo koi paNa jAtanA mAdhyama vinA ja avakAzamAM gati kare che. have jo prakAzane taraMga mAnavAmAM Ave to tene AgaLa vadhavA mATe koi mAdhyamanI jarUra to rahe che. vijJAnIo Aja sudhI prakAza eka taraMga che, evI mAnyatAne vaLagI rahyA che, paNa sAthe sAthe itharanA astittvano inakAra karI ra che. A be cIja kevI rIte sAthe banI zake? pRthvI zA mATe thaMbhI jatI nathI? pRthvIne sUryanI AjubAju kalAkanA lAkho mAilanI jhaDape pharatI mAnanArAo kadI e vAtano javAba nathI ApI zakyA ke pRthvI jo abajo varSathI A rIte pharyA karatI hoya to te zA mATe jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 79 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaMbhI jatI nathI? nyUTananI gatinA prathama niyama mujaba gatimAna vastu zUnyAvakAzamAM hoya to te anaMta kALa sudhI gatimAna ja rahe che paNa avakAzamAM to ithara bhareluM che, evuM vijJAnIo mAne che. A padArtha sAthe gharSaNanA kAraNe pRthvInI gati ochI thavI joie ane chevaTe te UbhI rahI javI joie. AvuM kema nathI banatuM? teno javAba koi vijJAnIo ApI zakatA nathI. ApaNe kema paDI jatA nathI? eka lAkaDAnA goLAnI Toca upara jo anAjanA dANA rAkhavAmAM Ave to keTalAka dANA Toca upara rahI jAya che paNa bAkInA dANA nIce sarakI paDe che. A rIte pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to tenI TocanA ja keTalA bhAga upara mANaso vasI zake. A goLAnI bAjuo upara ane nIce tarapha vasatA loko to avakAzamAM gabaDI paDavA joie, je banatuM nathI. A mATe Adhunika vijJAnIo evI samajUtI Ape che ke pRthvInuM gurUtvAkarSaNa kendramAM che eTale te badhA ja padArthone kendra tarapha kheMcI rAkhe che ane lokone gabaDI paDatA aTakAve che. A samajUtImAMthI cotho prazna pedA thAya che. gatimAna padArtha kevI rIte pRthvInA kendrabiMdu tarapha AkarSita thAya? ApaNe mAnI laie ke sthira padArtho pRthvInA gurUtvAkarSaNa kendra tarapha kheMcAyelA rahe che, eTale paDI jatA nathI. have vicAra karIe pRthvInA goLA upara dhasamasatA vegathI pravAsa karatI moTara kArono ane Treinano. teo je jhaDape pRthvInA goLA upara pravAsa karI rahyA che te jhaDape temanA upara lAgu paDatuM pRthvInuM garUtvAkarSaNa baLa dizA badale ane vastunI potAnI polAriTI (dhruvIkaraNa) badalAya te paNa zakya nathI. A kAraNe dhasamasatA padArtho pRthvInA kendragAmI gurUtvAkarSaNa baLanI asaramAMthI bahAra nIkaLI avakAzamAM phaMgoLAi javA joie, je hakIkatamAM banatuM nathI. mahAsAgaronuM pANI kevI rIte pRthvInA goLAne vaLagI rahe che? pANI to hamezAM sapATI zodhe che. pANIne kyAreya daDAnA AkAramAM DhALIne sthira rAkhI zakAya nahi. phUTabolanA daDA upara pANInAM TIpAM DhoLavAmAM Ave to te nIce ja paDI jAya. to pachI ATalA badhA mahAsAgaronAM pANIne pRthvI zI rIte daDAnA AkAramAM DhALIne potAnI sapATI upara pakaDI rAkhI zakatI haze? A pANI jo sthira hoya to hajI pelA kendragAmI gurUttvAkarSaNa baLanI asara mAnI zakAya paNa ahIM to mahAsAgaromAM haMmezAM bharatI oTa ane pravAho cAlyA kare che. A gatimAna pravAhIne daDAnA AkAramAM ja ghUmavAnI pharaja kevI rIte pADI zakAya? pRthvI daDA jevI goLa che ke thALI jevI goLa che, teno vivAda Azare eka hajAra varSathI cAlI rahyo che. je rIte khristI dharmanA bAibalamAM pRthvIne sapATa darzAvavAmAM AvI che te rIte ja muslimonA kurAnamAM ane hinduonA bhAgavatamAM paNa pRthvIne sapATa ja batAvavAmAM AvI che. pRthvIne daDA jevI goLa mAnanArAo Aje paNa amuka praznonAtarkabaddha javAbo ApI nathI zakatA tenAthI eTaluM ja phalita thAya che ke A viSayamAM ApaNe paNa ApaNuM mAinDa oNpana rAkhavuM joie ane koi paNa thiyarI upara AMdhaLo vizvAsa to na ja mUkI devo joie. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 80 For Private Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rii kare che kAkA na kara vibhAga-2 avakAzayAtrA ane caMdrayAtrAnI bhrAmaka vAto jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 81 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 82 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnA avakAzI kAryakramano itihAsa bIjA vizvayuddha pachI amerikAnA rASTrapati janarala Aijhanahovare 'nezanala eDavAijharI kamiTI phora eronoTiksa enDa spesa ejansI'nI sthApanA karI hatI. A ejansI pAchaLathI "nezanala eronoTiksa enDa spesa ejansI (nAsA) banI gaI hatI. janarala Aijhanahovare ja evuM nakkI karyuM hatuM ke amerikana era phorsamAM je TesTa pAilaTone vimAna uDADavAno anubhava hoya temane ja 'nAsA'mAM rokeTa uDADavAnuM kAma soMpavAmAM Avaze. A kAraNe 'nAsA' saMsthA tenA prAraMbhathI ja amerikI lazkaranI eka pAMkha banI rahI hatI. I.sa. 1959mAM 'nAsA' saMsthAe jeo bhaviSyamAM avakAzayAtrI banI zake evA manuSyonI zodha zarU karI. temaNe te vakhatanA lazkarI pAilaTono TesTa rekorDa tapAsyo ane temAMthI 110 nAmo nakkI karyA. tyAra bAda eka kamiTIe A yAdI TUMkAvIne 32nI karI nAkhI. A 32ne saghana tAlIma ApavAmAM AvI. A tAlImanA aMte mAtra sAta avakAzayAtrI ja TakI rahyA hatA. A rIte amerikAno samagra avakAzI kAryakrama tenA prAraMbhathI ja rAjakIya zaktionA eka pyAdA jevo banI rahyo hato. AjathI Azare 40 varSa agAu amerikA bhAre kaTokaTImAMthI pasAra thaI rahyuM hatuM. amerikAnI AjubAju evI ghaTanAo banI rahI hatI, jenI upara tenA pramukha jona keneDIno koI aMkuza nahoto. phiDala kAsTroe kyubA TApu bATTIsTA nAmanA saramukhatyAranA hAthamAMthI jhUMTavI lIdho hato ane amerikA hAthaghasatuM rahI gayuM hatuM. kyubA phiDala kAsTronA hAthamAM AvI gayuM eTale sIAie ane mAphiyAo paNa roSe bharAyA hatA. sIAienuM nAka kapAyuM hatuM ane mAphiyAone kesinonI Avaka baMdha thaI gaI eTale temane phaTako paDyo hato. 12mI eprile raziyAnA avakAzayAtrI yurI gAgArIne 108 miniTa avakAzamAM rahyA hovAno dAvo raziyAe karyo hato. A paristhitimAMthI amerikana prajAnuM dhyAna bIje doravA mATe pramukha keneDIe caMdranI dharatI upara amerikana avakAzayAtrIne mokalavAno vicAra karyo ane amerikI koMgresa pAse totiMga bajeTanI paNa mAgaNI rajU karI. A mAgaNI rajU karatI vakhate keneDIe kahyuM ke "A dAyakAnA aMta pahelAM amerikAnA avakAzayAtrIne caMdra upara raziyA ane amerikA vaccenI avakAzI spardhA jona keneDI pramukhapadanI gAdI upara haju sthira thAya te pahelAM raziyAe pahelI vakhata avakAzamAM skUTanika nAmano kRtrima upagraha tarato mUkIne amerikAnuM nAka kApyuM hatuM. I.sa. 196 1nI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 83 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utAravAnuM ane tene hemakhema pRthvI upara pAcho lAvavAnuM amAruM lakSya che.'' A kAraNe raziyA ane amerikA vaccenI spesa vore rAjakIya pariNAma dhAraNa karI lIdhuM, raziyAe avakArAmAM sphuTanika nAmano kRtrima upagraha mokalI Apyo tene kAraNe kolDa voramAM ane spesa voramAM paNa amerikAe bhAre pachaDATa khAvI paDI hatI. raziyAe sphuTanikane avakAzamAM mokalyo tene kAraNe amerikAno Akho avakAzI kAryakrama astavyasta thaI gayo hato. amerikAnA mULa kAryakrama mujaba teo cheka I.sa. 1985nI sAlamAM caMdra upara samAnava avakAzayAna mokalI zake tema hatA. e agAu teo pRthvInI bhramaNakakSAmAM seTelAiTa mokalavAnA hatA. tyAra bAda mAlasAmAnanuM vahana karI zake tevI spesa zaTala banAvavAnA hatA. tyAra bAda teo A zaTalano upayoga karIne pRthvInI AjubAju pradakSiNA kare tevuM spesa sTezana banAvavAnA hatA. tyAra pachI chevaTe A spesa sTezana parathI caMdra upara avakAzayAna mokalavAnA hatA. tene badale pramukha keneDIe vaccenA tabakkAo paDatA mUkIne 1960nA dAyakAnA aMta sudhImAM caMdra upara mANasane mokalavAnI jAherAta karI dIdhI hatI. raziyAe yurI gAgArInane avakAzamAM mokalyo te pachI amerikAe elana zepharDa nAmanA avakAzayAtrIne belisTIka phlAiTamAM mAtra 15 miniTa mATe avakAzamAM mokalyo. tyAra bAda virjhala grIsama nAmano avakAzayAtrI 16 miniTa mATe avakAzamAM rahI Avyo. tenI sAme raziyAno avakAzayAtrI pUrA 25 kalAka mATe avakAzamAM rahI Avyo. cha mahinA pachI amerikAno avakAzayAtrI jona glena pUrA pAMca kalAka sudhI bAhya avakAzamAM rahI Avyo. I.sa. 1962nA ogasTanI 11 ane 12 tArIkhe raziyAe eka nahIM paNa be kRtrima upagraho avakAzamAM choDyA. temAMnA be. avakAzayAtrIo avakAzamAM ja maLyA. eka avakAzayAtrI 94 kalAka mATe ane bIjo avakAzayAtrI 71 kalAka mATe avakAzamAM rahyA. tyAra bAda thoDo samaya zAMti rahI. pharI I.sa. 1963nA me mahinAmAM amerikAno avakAzayAtrI 34 kalAka sudhI pradakSiNA karIne pAcho Avyo. eka mahinA pachI pharIthI rizayA eka DagaluM AgaLa nIkaLI gayuM. temaNe velenTinA nAmanI mahilAne pahelI vakhata avakArAmAM mokalIne pharIthI amerikAne zikasta AApI. tyAra pachI raziyAe eka ja avakAzayAnamAM ekasAthe traNa avakAzayAtrIone avakAzamAM mokalyA. tenI harIphAI karavA amerikAe jeminI nAmanA avakAzayAnamAM be avakAzayAtrIone mokalyA. A tabakke amerikAe nirNaya karyo ke ApaNe koI paNa saMyogomAM spesa voramAM vijaya prApta karavo che. caMdra upara avakAzayAnane mokalavAno nirNaya pramukha keneDIno nahoto paNa 'nAsA'no potAno nirNaya hato. jyorja ema. lo nAmanA mANase 'nAsA'nI AMtarika samiti upara dabANa lAvIne temanI pAse A nirNaya levaDAvyo hato. A rIte pUMchaDI (nAsA) e kUtarA (amerikA)ne paTapaTAvyo hato. epolo progrAma zarU karavAno nirNaya 'nAsA' no potAno nirNaya hato. Aje paNa kaMI ja badalAyuM nathI. bIjA vizvayuddhamAM parAjaya pAmelA jarmanInA nAjhI vijJAnIone baMdI banAvIne amerikAmAM lAvavAmAM Avyo hato. A vijJAnIo rokeTa sAyansanA niSNAta hatA. amerikAnA rAjakAraNIoe A vijJAnIo upara vizvAsa na mUkyo eTale teo rokeTa sAyansamAM raziyA karatAM pAchaLa rahI gayA hatA. 1960nA dAyakAmAM rokeTa banAvavAnI jANakArI mAtra jarmanIthI amerikA lAvavAmAM AvelA vijJAnIo ja dharAvatA hatA. amerikana lazkare A badhA vijJAnIone "nAsAnA havAle karI dIdhA hatA. amerikAno misAla banAvavAno kAryakrama sIAienA hAthamAM AvI gayo hato. sIAie ane 'nAsA' maLIne amerikAnA avakAzI kAryakramanI rUparekhAo ghaDI hatI. A kAryakramomAM abajo DolaranuM AMdhaNa karavAmAM AvyuM hatuM. pramukha keneDIe epolo kAryakramanuM bajeTa 20 abaja Dolara ApyuM hatuM paNa I.sa. 1962 thI 1973 vacce A projekTa pAchaLa 39 abaja Dolarano kharca karavAmAM Avyo hato. amerikAnAM avakAzI jUThAMNAMo amerikAnI 'nAsA' saMsthAe avakAzamAM javA mATe prAraMbhanA tabakke sAta avakAzayAtrIo upara pasaMdagIno kaLaza DhoLyo hato. A badhA ja amerikana havAI daLamAM TesTa pAilaTa tarIke nokarI karatA hatA. vepArI vimAnonA pAilaTa karatAM A TesTa pAilone ocho pagAra maLato hato. joke temane je uparanI rakama kharca peTe maLatI hatI te AkarSaka hatI. temane samAjamAM bhAre pratiSThA maLatI hatI. teo amerikAnA je koI bAramAM jatA tyAM temate manamAM zarAba ane suMdarIono saMga pro pADavAmAM Avato hato. temane khAnagI ramakarNa tarIke sarakArI jeTa vimAna paNa vAparavA maLatuM hatuM. yuddhamAM jeTalA pAilaTa mare eTalA ja avakAzI kAryakramamAM maratA hatA. prathama samAnava avakAzayAna havAmAM UDyuM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 84 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te agAu lociMga peDa upara ja 11 avakAzayAtrIonAM mota UMcAIe jaI zakatA nathI. Aje je kRtrima upagraho pRthvInI thayAM hatAM. pradakSiNA karatA hovAnuM kahevAya che teo paNa AkAzamAM 200 epolonA loncapeDa upara eka taddana binajarUrI TesTa mAilathI vadhu UMce jaI zakatA nathI. karavA jatAM grisama, cAphe ane vAiTa nAmanA avakAzayAtrIo 'nAsA taraphathI epolo yAna banAvavAno konTekTa northa baLIne bhasma thaI gayA hatA. bIjA sAta avakAzayAtrIo vimAnI amerikana eviyezana nAmanI kaMpanIne ApavAmAM Avyo hato. A durghaTanAomAM mAryA gayA hatA. eka avakAzayAtrI moTarakAranA kaMpanI pAchaLathI rokavela enjiniyariMga kaMpanI sAthe joDAIne northa akasmAtamAM mAryo gayo hato. I.sa. 1967nI sAlamAM ja ATha amerikana rokavela banI hatI. A kaMpanI taraphathI "nAsA'ne paheluM avakAzayAtrInAM mota thayAM hatAM. A samAcAro vAMcIne ghaNA epolo yAna I.sa. 1966nA ogasTa mahinAmAM suparata amerikanonA manamAM savAlo pedA thatA hatA ke A karavAmAM AvyuM hatuM. A epolo yAna I.sa. 1966nA navembara avakAzayAtrIo koI gupta vAto jAhera karI deze, evA bhayathI mahinAmAM "caMdra' tarapha mokalavAnuM hatuM paNa avakAzayAnamAM temanI hatyA to karavAmAM nathI AvIne? I.sa. 1967 pachI samasyAo sarjAtA A tArIkha aneka vAra pAchaLa dhakelavAmAM AvI epolonA projekTamAM evo camatkAra thayo ke I.sa. 1970nI hatI. A kAraNe marmayurI ane jeminImAM anubhava laI cUkelo sAlamAM Teilara nAmano eka ja avakAzayAtrI mAryo gayo hato. grisama khUba ja akaLAmaNa anubhavato hato. teNe eka mitra samakSa avakAzayAtrIonI saMkhyA ochI hatI to paNa ATalAM badhAM mota potAnI vyathA ThAlavatAM kahyuM hatuM ke, "epolo yAna avakAzamAM aneka zaMkAkuzaMkAo preratAM hatAM. jaI zake evI zakyatAo khUba pAMkhI che." A vAta teNe aneka je avakAzayAtrIo havAI akasmAtomAM mAryA gayA mitrone karI hatI. teo amerikana havAI daLanA zreSTha pAilaTo hatA. A kAraNe ja to avakAzayAtrI grisamano eka mitra mAIka gre kahe che ke temanI pasaMdagI avakAzayAtrIo tarIke thaI hatI. vaLI temane "potAnI phlAiTanI bAbatamAM grisama bahu asvastha hato. teNe prekTisa karavA mATe je jeTa vimAno ApavAmAM AvyAM hatAM teo potAnI patnI beTTIne kahI rAkhyuM hatuM ke "jo A spesa kAryakramamAM paNa amerikana eraphorsanA zreSTha vimAno hatA. A vimAnonI koI akasmAta thaze to temAM mAro bhoga sauthI pahelAM levAI sArasaMbhALa paNa zreSTha ijanero dvArA karavAmAM AvatI hatI. tema jaze." A vidhAna pAchaLa chaThThI indriya kAma karI rahI hatI ke koI chatAM teo mAryA gayA hatA. I.sa. 1961mAM epolonA nakkara mAhitI hatI e vAtanI jANa tenI patnIne paNa nahotI. loncapeDa upara thayelA akasmAtane ApaNe kharekharo akasmAta grisane I.sa. 1967 nA jAnyuArImAM epolo yAnane koInI gaNIe to paNa A varSamAM bIjA pAMca avakAzayAtrIo vimAnI najara na lAge eTalA mATe tenI bahAra lIMbu laTakAvyuM hatuM. tyAra akasmAtamAM mAryA gayA hatA. vaLI 'nAsA'nA je karmacArIo bAda teNe dhamakI ApI hatI ke te caMdrayAna vizenI phariyAdo prajA epolo yAnanI caMdrayAtrA bAbatamAM vadhu mAhitI dharAvatA hatA samakSa rajU karaze. tyAM sudhImAM grisama presano ane prajAno temanuM marapramANa paNa bahu UcuM hatuM. zuM A badhAne "caMdrayAtrA'nuM lADIlo banI gayo hato. jo teNe presa konpharansa rAkhI hota to satya jANavAnI sajA karavAmAM AvI hatI? sanasanATI macI gaI hota ane nAsA' paNa tenI vAtane sensara amerikAe avakAzamAM je pahelo mANasa mokalyo tenuM karI zake ema nahotuM. nAma elana zepharDa hatuM. tyAra bAda grisamane ane pachI glenane avakAzamAM mokalavAmAM AvyA hatA. 'nAsA mUDa amerikA avakAzamAM khataranAka kiraNotsarganI zodha pustakanA lekhaka rAlpha renene lAge che ke amerikAe prAraMbhamAM je markyurI phlAiTo uDADI te sAcI hatI paNa grisamanI jeminI-3 spesa resamAM raziyAno mukAbalo karavA uparAMta 'nAsA' phlAiTa sAthe nATakano prAraMbha thayo hato. A badhA ja samakSa bIjI paNa aneka samasyAo hatI. I.sa. 1958nI avakAzayAtrIo mAMDa mAMDa bAhyAvakAzamAM pahoMcyA hatA. ahIM 31mI jAnyuArIe amerikAe potAno eksaplorara nAmano bAhyAvakAzano artha pRthvIthI 500 mAila karatAM ochI UMcAI prathama kRtrima upagraha pRthvInI bhramaNakakSAmAM mokalyo hato. A karavAmAM Avyo che. Aje paNa raziyA ane amerikA je spesa seTelAiTanuM vajana mAtra 18.3 pAunDanuM hatuM paNa temAM eka zaTala mokale che teo avakAzamAM 200 mAila karatAM vadhu reDiyezana mITara hatuM, jeNe evI mAhitI ApI hatI ke pRthvInI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 85 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharate sUryanAM vikiraNonuM eka khataranAka AvaraNa che. A AvaraNane kAryakrama cAlu rAkhyo teno artha evo thaI zake ke je vAtanI raziyAne eksaplorara projekTanA adhyakSa jemsa e. vAna elana belTa tarIke khabara nahotI enI 'nAsA'ne khabara hatI. kyAM to 'nAsA'e A oLakhavAmAM AvyuM hatuM. tyAra pachInA prayogo parathI khyAla kiraNotsargano mukAbalo karI zake tevuM haLavA vajananuM rakSAkavaca Avyo ke pRthvIthI 500 mAilanI UMcAIe kiraNotsarganuM banAvI lIdhuM hatuM athavA to tene khabara hatI ke koI kharekhara caMdra AvaraNa zarU thAya che ane te 15,000 mAila sudhI phelAyeluM che. upara javAnuM ja nathI. zuM avakAzayAtrIo mATe je khAsa sUryamAMthI AganI je jvALAo nIkaLe che tene phokasa karavAnuM kAma DijhAinanAM vastro taiyAra karavAmAM AvyAM hatAM te kiraNotsargano vAna elana belTa kare che. A kiraNotsargathI ojhona vAyu ApaNuM mukAbalo karI zake tevAM hatAM? jarAya nahIM. zrI mAila AilenDa rakSaNa kare che. khAte AvelI amerikAnI eka aNubhaThThImAM dhaDAko thayo te pachI pRthvIthI 500 mAilanI UMcAI pachI bAhyAvakAzamAM 15 varSe paNa koI kAmadAro kiraNotsargane kAraNe temAM jaI zakatA ojhona vAyu ke bIjA koI vAyuo na hovAthI sUryanA kiraNotsarga nahotA. tenuM kAraNa e hatuM ke amerikA pAse kiraNotsargano atyaMta vinAzaka banI jAya che. caMdra upara koI vAtAvaraNa nathI mukAbalo karI zake tevAM vastro banAvavAnI AvaData nahotI. eTale sUryanAM vinAzaka kiraNo caMdranI dharatI upara sIdhAM paDe che. jo amerikAe caMdrayAtrAnuM jo nATaka ja karyuM hoya to koI paNa mUna mizana daramiyAna sUryanI jvALAo cAlu hoya to amerikAnA kaTTara harIpha raziyAe zA mATe teno bhAMDo phoDI nAkhyo A kiraNotsarga avakAzayAnane ane temAM rahelA nahIM evo savAla koIne paNa thAya to te svAbhAvika che. e avakAzayAtrIone paNa bALIne bhasma karavAnI kSamatA dharAve che. arasAmAM amerikA potAnA ghauM atyaMta sastA bhAve hajAro TananA I.sa. 1963mAM raziyAnA avakAzavijJAnIoe briTiza hisAbe raziyAne vecatuM hatuM. e vakhate raziyAmAM achatanI avakAzayAtrI barnArDa lovelane kahyuM hatuM ke sUryanA kiraNotsarganI paristhiti hatI ane amerikAmAM anAjanuM vikramI utpAdana thayuM jIvaleNa asarothI avakAzayAtrIone bacAvavAno koI upAya hatuM. I.sa. 1972mAM amerikAe jAhera karyuM ke teo potAne tyAM temanA dhyAnamAM nathI. eno artha evo thAya ke raziyana pedA thatA 25 TakA ghauM raziyAne pratibuzala 1.63 DolaranA bhAve avakAzayAnanI bahAranI dhAtunI jADI dIvAla paNa A kiraNotsarga vecaze. e vakhate ghauMno bajArabhAva 1.50 Dolara para pahoMcI gayo sAme rakSaNa ApI zake tema nahotI to amerikana avakAzayAnanI hato. A rIte raziyA potAnA anAjanA puravaThA bAbatamAM pAtaLI dIvAla kevI rIte rakSaNa ApI zake? amerikA upara atyaMta nirbhara hovAthI teNe nakalI caMdrayAtrAno 'nAsA'e sauthI pahelAM avakAzamAM je vAMdarAo bhAMDo nahIM phoDavAnuM vacana ApyuM hoya ane tene Aja sudhI mokalyA teo dasa ja divasamAM marI gayA hatA, paNa "nAsA'e nibhAvyuM hoya evI tamAma zakyatAo che. temanAM mRtyunuM sAcuM kAraNa kyAreya jAhera karyuM nahotuM. Aje paNa 'nAsA'e vicAryuM haze ke teo jo caMdra upara avakAzayAna ghaNA lokone khabara nathI ke bAhyAvakAzamAM jIvaleNa kiraNotsarga mokalI na zake to tenuM nATaka to jarUra karI zake che. tenuM kAraNa e hatuM astitva dharAve che. tenuM kAraNa e che ke prasAra mAdhyamomAM spesa ke A kArya mATe abajo DolaranuM bajeTa phALavavAmAM AvyuM hatuM. A kAryakramonI moTI moTI vAto chapAya che, paNa A sAcI hakIkato bajeTamAMthI 'nAsA" ane "sIAie'nA adhikArIone karoDo koI chApatuM nathI. Dolara gajavAmAM nAkhavAnI taka paNa maLavAnI hatI. A raziyAnA vijJAnIone cheka I.sa. 1961nI sAlathI avakAzI kiraNotsargano khyAla hato kAraNa ke temaNe caMdra upara projekTamAMthI je benaMbarI Avaka thaI teno upayoga sIAie amAnava avakAzayAna mokalyuM hatuM. raziyAnA vijJAnIoe A taraphathI viyeTanAmanA yuddhane bhaDakAvavA mATe karavAmAM Avyo hato. vAta barnArDa lovelane karI ane teNe iMglenDa AvIne 'nAsA'nA A uparAMta karoDo Dolara rAjakAraNIonA ane sarakArI DepyuTI eminisTreTara hagha DrAiDanane A vAta karI paNa temaNe tenI adhikArIonAM gupta benka ekAunTomAM paNa jamA thaI gayA hatA. dekhItAM kAraNosara upekSA karI. 'nAsA' to te vakhate paNa 'nAsA' jo caMdrayAtrAno projekTa kensala kare to amerikAnI caMdrayAtrAnA nATakanI taiyArIo karI rahyuM hatuM. pratiSThAno bhAMgIne bhukko thaI jAya tema hatuM. 'nAsA' jo caMdrayAtrAnuM vAna elana belTanA reDiyezana bAbatamAM raziyA pAsethI nATaka saphaLatAthI pAra pADe to pratiSThA jaLavAI rahe ane dallo paNa mAhitI maLyA pachI paNa "nAsA' saMsthAe potAno epolo yAnano maLe tema hatuM. svAbhAvika che ke nAsA'e bIjo vikalpa pasaMda karyo. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 86 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enTArkTikAnA khaDakone caMdranA khaDako banAvI dIdhA 'nAsA'e caMdrayAtrAnuM nATaka karavAno nirNaya karyo tene kAraNe aneka navI samasyAo pedA thaI. jo teo kharekhara caMdra upara jAya to avakAzayAtrIo tyAMthI aneka tasavIro ane caMdranA khaDako laIne pAchA AvavAnA hatA. A citromAM caMdranI dharatI upara udaya pAmI rahelI athavA asta thaI rahelI pRthvInI ane tArAothI bharelA AkAzanI paNa tasavIro hovI joIe. jo teo kharekhara caMdra upara na javAnA hoya to A badhA purAvAo upajAvI kADhavA paDe. nAsA'nuM A nATaka ughADuM na paDI jAya ane tene satata sarakArI bhaMDoLa maLatuM rahe te mATe loko jenA upara vizvAsa mUkI zake evA purAvAo UbhA karavA jarUrI hatA. 'nAsA'nI prayogazALAomAM caMdranA khaDako to upajAvI kaDhAya tema hatA, kAraNa ke agAu koIe caMdranA khaDako joyA na hovAthI pRthvI upara upajAvI kADhavAnuM kArya muzkela hatuM. vIsamI sadImAM tenI cakAsaNI thaI zake tema nahotuM. temanI pAse bIjo vikalpa phoTogrAphInI kaLAmAM khUba ja pragati thaI hovAthI tasavIro upajAvI enTArkaTikA khaMDamAMthI ekaThA karelA khaDakone caMdranA khaDaka tarIke kADhavA mATe ghaNI philmo ane Tepo taiyAra karavI paDe tema hatuM. A khapAvI devAno hato. I.sa. 1957mAM vernara vona brona nAmano mATe 'nAsA' taiyAra hatuM. 'nAsA' evo dAvo kare che ke epolonI sAhasika enTArkaTikA gayo hato ane sTImaramAM cikkAra khaDako "caMdrayAtrA daramiyAna hajAro tasavIro kheMcavAmAM AvI hatI. to bharIne laI Avyo hato. A khaDako dhIme dhIme bhUstarazAstrIone paNa caMdrayAtrA vize jeTalAM paNa pustako lakhAyAM che temAM ekAda-be ApI zakAya. A bhUstarazAstrIo evA hovA joIe ke sarakAra Dajhana tasavIronuM ja vAraMvAra punarAvartana thatuM jovA maLe che. je vAta kare te sAcI mAnI le. moTA bhAganA vijJAnIo tevA ja 'nAsA'e nevADAnA raNamAM markyurI najIka eka khAnagI TuDiyo hoya che. Ubho karIne holivUDanI speziyala ipheTsanA upayogathI navAInI vAta che ke epolo yAna "caMdra' uparathI jevA Abehuba caMdrayAtrAnI tasavIronuM zUTiMga karavAnuM nakkI karI lIdhuM hatuM. khaDako 'laIne AvyuM tene bilakula maLatA AvatA khaDako joke A kArya mATe niSNAtonI madada levAmAM jokhama hovAthI pAchaLathI enTArkaTikA khaMDamAMthI maLI AvyA hatA. have keTalAka zikhAu kemerAmenane kAme lagADAyA hatA. bhUstarazAstrIo evA gapagoLA calAve che ke A khaDako ulkApAta daramiyAna caMdra uparathI pRthvI upara AvyA hatA. A baLavAkhora avakAzayAtrInI hatyA vAta kadAca epolo yAna dvArA lAvavAmAM AvelA khaDakone caMdranA khaDaka sAbita karavA kahevAmAM AvI hoya. 'nAsA'nA epolo mizana bAbatamAM savAlo uThAvanArA avakAzayAtrI grisamane eka akasmAtamAM mArI nAkhavAmAM Avyo nevADAnA TuDiyomAM caMdrayAtrAnuM hato. hakIkatamAM tene epolo-1nA kamAnDara tarIke pasaMda karavAmAM zUTIMga karavAmAM AvyuM Avyo hato. grisamanI sAthe eDavarDa vAiTa ane rojara cAphe nAmanA yAtrIo avakAzamAM javAnA hatA. te paikI vAiTa jeminI-4 yAnamAM besIne avakAzanI saphare jaI Avyo hato paNa cAphe te mATe caMdra uparathI lAvavAmAM AvanArA khaDakonI samasyA hala navo hato. epolo kAryakramamAM amerikA haMmezAM raziyA karatAM karavI AsAna hatI paNa caMdranI dharatI upara pADI hoya tevI tasavIro pAchaLa hatuM. amerikAe potAnA avakAzayAnamAM zuddha oksijana jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 87 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharavAnuM nakkI karyuM hatuM paNa A vAyu atyaMta jvalanazIla hato. tene saMdezavyavahAra maMtraNA vAraMvAra khoTakAI jatI hatI. sAMje 5:45 kAraNe ja epolo-1ne loncapeDa upara akasmAta naDyo hato, jemAM kalAke to grisane saMdezavyavahAranI sisTama saMbhALatA grisama, vAiTa ane cAphe e traNeya mAryA gayA hatA. A akasmAta Tekniziyanone akaLAIne kahyuM hatuM ke tame jo ahIM grAunDa sTezana kadAca bhaviSyanA epolo yAtrIone moTuM baMdha rAkhavA mATenI sAthe paNa amAro saMparka karAvInazakatA ho to caMdra uparathI ame zI cetavaNI samAna hato. rIte saMdezAonI Apale karIzuM? avakAzayAnamAM sAmAnya rIte I.sa. 1967nA jAnyuArInI 27 tArIkhe havAnuM dabANa pAMca pAunDa jeTaluM hoya che, paNa A yAnamAM 16 avakAzayAtrIo grisama, vAiTa ane cAre epolonA loncapeDa - pAunDanA dabANathI oksijana zA mATe bharavAmAM Avyo hato e 34 upara pahoMcyA. ahIM seTarna-vanabI rokeTane baLataNa bharyA paNa eka rahasya ja che. vagara goThavavAmAM AvyuM hatuM ane tenI upara epolo yAnanuM eka sAMje .31 kalAke eka avakAzayAtrIne dhumADAnI gaMdha jUnuM moDala caDAvavAmAM AvyuM hatuM. A yAna bhale jUnuM hoya paNa AvI ane teNe bUma mArI, "phAyara!'' epolo yAnanuM rUpAMtara eka riharsala to pAkuM karavAnuM hatuM. "nAsA'nA adhikArIo potAnA AganA goLAmAM thaI gayuM hatuM. temaNe potAnI pITha pAchaLa bAMdheluM karmacArIone A yAnamAMthI tamAma jvalanazIla padArtho haTAvI "heca" kholavAnI koziza karI. A heca" paNa DuplikeTa hatuM. tene levAnI sUcanA ApavAnuM bhUlI gayA hatA. A riharsalamAM utAvaLa khUlatAM nava miniTa lAge tema hatuM. te pahelAM to temano spesa sUTa eTalI ja hatI ke samAnava avakAzayAna mokalavAmAM vAraMvAra DhIla baLI gayo ane jherI gesanI asarathI 90 sekanDamAM teo mRtyu thaI rahI hovAthI A kArya jhaDapathI ATopavuM jarUrI hatuM. hakIkatamAM pAmyA. grisamanuM mRtyu thayuM che evA khabara tenI patnIne maLe te seTarna-5 rokeTa ke epolo yAnanuM kyAreya avakAzamAM parIkSaNa agAu "nAsA'nA adhikArIoe tenA ghare daroDo pADyo ane tenA nahotuM karavAmAM AvyuM to paNa "nAsA'ne epolo samAnava yAnane badhA ja aMgata kAgaLo ane DAyarIo japta karyA. pAchaLathI temaNe avakAzamAM mokalavAnI bhAre utAvaLa hatI. grisamanI patnIne aMgata kAgaLo suparata karyA paNa je DAyarI upara A samagra ghaTamALamAM koI kAvatarAnI gaMdha AvatI hatI. 'epolo' lakhyuM hatuM e guma hatI. A kharekhara durghaTanA hatI ke ThaMDA grisamane AvI gaMdha AvI paNa gaI hatI. teNe volI skIrA nAmanA kaleje karavAmAM AvelI hatyA hatI? adhikArIne kahyuM ke 'nAsA'nA cIpha eminisTreTara jo ziyAe paNa jo koI vepArI saMsthAe ke khAnagI udyoge traNa A riharsalamAM tenI sAthe joDAvuM joIe. ziyAe inakAra karatAM karmacArIonA bedarakArIthI mota nipajAvyAM hota to temanI sAme kahyuM ke riharsalamAM paNa traNane badale cAra avakAzayAtrIone laI phojadArI kAryavAhI thAta ane jelanI sajA paNa thAta. ahIM to khuda jaI zakAya nahIM. bapore eka vAgye traNeya avakAzayAtrIone sarakAra ja zakamaMda AropI hovAthI kaMI ja thayuM nahIM. e vakhate evI thAnamAM baMdha karavAmAM AvyA. komyuTara je mujaba sUcanA Ape te vAto sAMbhaLavA maLatI hatI ke A durghaTanAne kAraNe Akho epolo mujaba temaNe yAnanI svico ughADabaMdha karavAnI hatI. A svico kAryakrama ja paDato mUkavAmAM Avaze. jo traNane badale 50 mANaso ughADabaMdha karatI vakhate nAnA taNakhAo thatA hatA paNa e tarapha marI gayA hota to paNa A projekTa cAlu ja rahyo hota; kAraNa ke koInuM paNa dhyAna gayuM nahotuM. avakAzayAnamAM 100 TakA zuddha savAla abajo Dolarano ane amerikAnI pratiSThAno hato. rAlpharene oksijana bharavAmAM Avyo hato. A TesTiMga cAlI rahyuM hatuM AkSepa kare che ke epolo yAnane loncapeDa upara naDelI durghaTanA tyAre kanTrola rUmamAM beThelA koI phaLadrupa bhejAe samaya bacAvavAnuM sAmUhika hatyA hatI. sIAie ane nAsAe maLIne potAnI nakkI karyuM. A mATe teNe AkhA yAnane 20 pAunDa corasa iMcanA abajo DolaranI Avaka cAlu rAkhavA mATe traNa avakAzayAtrIone dabANe bharavAnuM nakkI karyuM. bALI nAkhyA hatA, cArane vimAnanA uyana daramiyAna phUMkI mAryA hospiTalamAM paNa dardIne jyAre oksijana ApavAmAM hatA ane ekanuM kAra akasmAtamAM kAsaLa kADhI nAkhyuM hatuM. AvI rahyo hoya tyAre koIne dhUmrapAna karavAnI chUTa ApavAmAM jo vartamAna kiMmata mujaba gaNIe to amerikAnA AvatI nathI. avakAzayAnanI nAnakaDI jagyAmAM UMcA dabANe caMdrayAtrAnA projekTano kula kharca Azare 400 abaja Dolara oksijana vAyu bharavAmAM Avyo hato. A vAtanI khabara hovA (eTale ke 2,00,000 karoDa rUpiyA) thayo hato. tenI chatAM traNeya yAtrIo zA mATe A yAnamAM besavA taiyAra thayA? A sarakhAmaNIe bhAratanA vijJAnIo mAtra 400 karoDa rUpiyAmAM ja eka rahasyamaya koyaDo che. avakAzayAtrIo sAthe vAta karavA mATenI caMdra upara amAnava caMdrayAna mokalavAno dAvo kare che. A vAta kevI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 88 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte zakya che? kyAM to amerikAnI 'nAsA' saMsthAe 400 abaja Dolara veDaphI nAkhyA haze athavA bhAratanA vijJAnIo ApaNane 49 karoDa DolaramAM hatheLImAM cAMda dekhADI rahyA che.amerikAnA keTalAka vivecako nAsAnA caMdra abhiyAnanI sarakhAmaNI romana sarakasa sAthe karatA hatA. rAlpha rene jo ke A kAryakramanI rajUAta avakAzI nATaka tarIke kare che. A mizanano prAraMbha eka moTI durghaTanA sAthe thayo hato, jemAM traNa avakAzayAtrIonA jIva gayA hatA paNa pachI AvuM koI moTuM vighna AvyuM nahotuM.A vAta vicitra hatI. epolo-11 avakAzayAna 'caMdra' upara jaIne pAchuM AvI gayuM ne pachI amerikAnI prajAne tyAra pachInI 'caMdrayAtrA'omAM rasa rahyo nahoto. hakIkatamAM keTalAka buddhizALI amerikano to vAraMvAra 'caMdra' upara jaIne tyAMthI patharAo laI AvavAnI pravRtti pAchaLa abajo DolaranuM AMdhaNa karavAno virodha karavA lAgyA hatA. A kAraNe chevaTe I.sa. 1972 nI sAlamAM 'caMdrapAtrA'nuM nATaka baMdha karavAnI amerikAne pharaja paDI hatI. I.sa. 1995nI sAla sudhImAM to amerikAnI koMgrese 'nAsA'nuM bajeTa ekadama ghaTADIne tene I.sa. 1961nA stare lAvI dIdhuM hatuM 'nAsA'nI mULa yojanA 'caMdra' upara 20 epolo yAna mokalavAnI hatI; paNa epolo-1 7 pachI A nATaka baMdha karI devAmAM AvyuM hatuM. epolo 18-19 ane 20nA kAryakramo rada karavAmAM AvyA hatA. 'nAsA' mATe A moTI nAmozI hatI. banI hatI jayAre epolonA loncapeDa upara traNa avakAzayAtrIo baLIne bhasma thaI gayA hatA. bIjI durghaTanA I.sa. 1986nA jAnyuArInI 28mI tArIkhe banI hatI, jyAre celenjara nAmanuM spesa zaTala phloriDAnA AkAzamAM saLagI gayuM hatuM ane tenA badhA avakAzayAtrIo baLI maryA hatA. I.sa. 1967mAM epolo thAna loncapeDa upara saLagI UThavAnI je ghaTanA banI tene kAraNe nAsA'ne bhAre phaTako paDyo hato. tema chatAM potAnA rAkSasI pracArataMtrano upayoga karIne 'nAsA' A kaTokaTImAMthI hemakhema bahAra AvI gayuM hatuM. epolo-1ne loncapeDa upara naDelI durghaTanA lokonI yAdazaktimAMthI bhUMsAI jAya eTale epolo pAnane naMbara ApavAnI paddhatimAM paNa pheraphAra karIne prajAne gUMcavADAmAM nAkhI devAmAM AvI hatI. agAu 'nAsA' je mizanane epolo-1 tarIke oLakhatuM hatuM tene acAnaka epolo4 nuM nAma ApI devAmAM AvyuM hatuM. A sAthe agAu I.sa. 1966 mAM je traNa amAnava avakAzayAna seTarna rokeTa vaDe avakAzamAM mokalavAmAM AvyAM hatAM tene epolo 1-2-3nAM nAmo ApI devAmAM AvyAM hatAM. hakIkatamAM A traNa jaiminI avakAzayAnanAM mizana hatAM, paNa prajAne gUMcavADAmAM nAkhavA tene epolo nAma ApavAmAM AvyAM hatAM. epolo avakAzayAnamAM Aga kATI nIkaLI te pachI avakAzamAM je amAnava yAna mokalavAmAM AvyuM tyAre tene sIdhuM epolo- 7 nuM nAma ApI devAmAM AvyuM hatuM. AvuM kevI rIte banyuM? epolo-1nI durghaTanAmAM mAryA gayelA avakAzayAtrIonI vidhavAonA Agrahane kAraNe epolo-1 nAma durghaTanAgrasta yAna mATe anAmata rAkhavAmAM AvyuM hatuM. epolo-2 ane epolo-3 astitva ja nahotuM. agAu je mizanane epolo 1-2-3 tarIke oLakhavAmAM AvatAM tAM tene have epolo 4-5-6 tarIke khapAvI devAmAM AvyAM hatAM. A rIte epolo 1 pachI jampa mArIne sIdhuM epolo-7 AvyuM hatuM. A mATe 'nAsA'e evo vicitra khulAso Apyo to ke epolo-7 agAu ku la cha avakAzayAno mAnavI vagara avakAzamAM jaI AvyAM hovAthI A mizana epolo 7 banyuM che. hakIkatamAM epolo 2-3 nAmanAM avakAzayAna uDADavAmAM AvyAM na hatAM ema keTalAka lekhako kahe che. epolo- 1 nI duryaTanA pachI 'nAsA'nuM pracArataMtra amerikAnI 'nAsA' saMsthA pAse duniyAnuM zreSTha pablikanuM rilezansa khAtuM che. amerikAnA karadAtAo je abajo Dolara sarakArane Ape che teno ja upayoga karIne 'nAsA' duniyAne evA bhramamAM rAkhe che ke te je kAMI pravRtti kare che te vaijJAnika pravRtti che ane amerikAnA nimAM che. Ama chatAM avakAzI kAryakramomAM 'nAsA' gokaLagAyanI gatie AgaLa vadhe che. ane tenA projekTonI kiMmatamAM adhadha vadhAro thAya che, e hakIkato chapAvavAmAM 'nAsA' niSphaLa gaI che. atyAra sudhImAM mAtra be evI durghaTanAo banI che, jene kAraNe 'nAsA'nI ijjatano dhajAgaro thayo che. eka durghaTanA I. sa. 1967mAM NASA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 89 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epolo-7ne I.sa.1968 nI 11 okTobare avakAzamAM mokalavAmAM AvyuM hatuM. A yAnamAM paNa jUnuM seTarna-1bI enjina ja vAparavAmAM AvyuM hatuM. A enjina eTaluM nAnuM hatuM ke te caMdra upara jaI zake tema nahotuM. herI harTa nAmano lekhaka satyano sphoTa karatAM lakhe che ke epolo-7 yAna kyAreya caMdra upara pahoMcyuM ja nahotuM paNa pRthvInI pradakSiNA karIne pAchuM AvyuM hatuM. A vAtanI jANa amerikana prajAne karavAmAM ja AvI nahotI. epolo7 yAna loncapeDa uparathI UDyuM tyArathI te anekavidha samasyAono sAmano karI rahyuM hatuM. eka bAju akhabAromAM 'nAsA'nI prazasti thaI rahI hatI tyAre 'nAsA'nA adhikArIoe evI 50 truTio zodhI kADhI hatI, je epolo-7mAM mizana daramiyAna jovA maLI hatI. temAM saMdezavyavahAra sisTamanI khAmIo, kanTrola sisTamanI khAmIo, vegamAM ociMtA pheraphAro vagere khAmIo mukhya hatI. herI harTa nAmano lekhaka epolonAM prAraMbhika avakAzayAno bAbatamAM lakhe che ke "epolonAM amAnava avakAzayAnonI prathama zreNImAM eTalA badhA dhabaDakAo thayA hatA ke 'nAsA'e zaramajanaka paristhitimAM mukAI javuM paDyuM hatuM. epolonI prathama traNa yAtrAo pRthvInI pradakSiNA karavA pUratI maryAdita hatI. epolo-4mAM baLataNanuM gaLatara thatuM hatuM ane tenuM kompyuTara barAbara kAma nahotuM karatuM. caMdrayAtrA mATe je prathama epolo-5 yAna taiyAra karavAmAM AvyuM temAM paNa be gaMbhIra samasyAo hatI. A yAnane choDavAmAM AvyuM tyAre tenuM enjina 38 sekanDane badale mAtra 4 sekanDa mATe ja phAyara thayuM hatuM. bUsTara enjinanI kSatine kAraNe A yAna khoTA pradakSiNApathamAM pahoMcI gayuM hatuM. epolo- 6mAM rokeTano eka bhAga tUTI gayo hato ane epolo-7 pRthvInI pradakSiNA karIne pAchuM pharyuM hatuM.'' je kAryakramamAM ATalA badhA chabaraDAo hoya te mizana kadI caMdra upara pahoMcI zake kharuM? jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 90 For Private Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epoloyAnanI aparaMpAra samasyAo amerikAnI 'nAsA' saMsthA taraphathI 'caMdra' upara je avakAzayAno mokalavAmAM AvatAM hatAM temAM prAraMbhathI ja evI gaMbhIra Teknikala samasyAo pedA thaI hatI, jenA koI upAyo 'nAsA' pAse nahotA. epolo projekTanA prAraMbhamAM 'nAsA'nA cIpha eDminisTreTara jo ziyAe nirNaya karyo hato ke epolo yAnane tenI dharI upara pharatuM rAkhavuM joIe, jethI tene ekasarakhI rIte sUryanI garamI maLatI rahe. avakAzayAnane pharatuM rAkhavAthI tene vadhu garamI nathI maLatI paNa sUryanI jeTalI garamI maLatI hoya tenI badhA bhAgo upara samAna rIte vaheMcaNI thAya che. hakIkatamAM epolo yAna jyAre pRthvInA vAtAvaraNamAM pAchuM phare che tyAre tenuM uSNatA kavaca (hITa zIlDa) sarvisa moDyulathI vIMTaLAyeluM hoya che. to pachI epolo yAnane potAnI dharInI AjubAju pharatuM rAkhavAno hetu prajAne cakkaramAM nAkhavAno hato? avakAzayAnane potAnI dharI upara pharatuM rAkhavAne kAraNe hakIkatamAM tene haMkAravAnuM kAma atyaMta muzkela banI jatuM hatuM. epolo yAnane 'caMdra' upara pahoMcavAmAM Azare 90 kalAka lAgyA hatA ane pAchA AvavAmAM paNa lagabhaga eTalA ja kalAka lAgyA hatA. 'nAsA'e evo dAvo karyo hato ke A badho samaya yAnamAM erakanDizanara cAlu rAkhavAmAM AvyuM hatuM. A mATenI UrjA sarvisa moDyulanI beTarImAMthI ane tenI upara besADelA anya upakaraNamAMthI meLavavAmAM AvatI hatI. A vAta gaLe utAravI khUba muzkela che, paNa 'nAsA' taraphathI A bAbatamAM koI Teknikala vigato apAtI nathI. avakAzayAtrIo pRthvIthI 'caMdra' sudhI epolo yAnamAM gayA hatA. tyAra pachI mukhya epolo yAna 'caMdra'nI AjubAju pradakSiNA karatuM hatuM ane temAMthI chUTuM paDeluM eka nAnakaDuM caMdrayAna (elaIema) 'caMdra'nI dharatI upara traNa avakAzayAtrIone laIne gayuM hatuM. A caMdrayAna eTaluM nAjuka hatuM ke pRthvI upara te pAyAo upara UbhuM paNa rahI zakatuM nahotuM. pRthvInA vAtAvaraNamAM tenI jyAre paNa cakAsaNI karavAmAM AvI tyAre temAM dhaDAkAo thayA hatA. tethI viruddha A caMdrayAne ATha vakhata 'caMdra'nI sapATI upara sahIsalAmata utarANa karyuM hatuM ane te ATheya vakhata caMdranI dharatI uparathI koI paNa jAtanI cUka vinA pAchuM AvyuM hatuM e na mAnI zakAya tevI vAta che. A caMdrayAnanA dIdAra joIne ja khAtarI thatI hatI ke caMdrayAnanI vAta 'nAsA'e upajAvI kADhI che. atyAranA vijJAnIo caMdranuM je rIte varNana kare che te mujaba caMdra upara be saptAhano divasa hoya che ane be saptAhanI rAta hoya che. epolo-11 yAna jyAre caMdra upara UtaryuM hovAnuM kahevAya che tyAre sUrya caMdranI kSitija upara 10 DigrI ja upara hato tema kahevAya che. sUryanAM kiraNo bahu ugra na jaNAya te mATe Ama karavAmAM AvyuM hatuM. tyAra pachInI 'caMdrayAtrA' o paNa divasa daramiyAna karavAmAM AvI hatI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 91 zrImAna nobala nAmanA lekhaka caMdranI dharatI uparanA tApamAna mATe lakhe che ke "caMdra upara madhyAne Azare 243 DigrI pheranahITa ane madhyarAtrie mAinasa 279 DigrI pheranahITa jeTaluM uSNatAmAna hoya che. caMdra para madhyAhnanuM uSNatAmAna UkaLatA pANI karatAM paNa vadhu hoya che ema A lekhaka kahe che. jo A vAta sAcI hoya to epolo yAnanA koI avakAzayAtrIe tenuM varNana kema na karyuM? ATalI bhISaNa garamImAM teo caMdranI dharatI upara kema ArAmathI pharI zakyA tenAM be kAraNo saMbhavita che. kyAM to caMdranI dharatI upara eTaluM uSNatAmAna nathI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane kyAM epolo yAna caMdra upara gayuM ja nathI. epolo-11nA hatA. A mATe keTalI badhI bahAdurI joIe? avakAzayAtrIo je varNana kare che, tenA uparathI to evuM lAge che ke caMdrayAtrAnA eka pustakamAM evuM lakhavAmAM AvyuM che ke caMdranI dharatI upara garamI karatAM ThaMDI vadhu che. " olhIna jeminI-12 avakAzayAnanI bahAra Avyo ane olhIne caMdrayAnanI pharza upara sUI javAnI koziza karI avakAzamAM cAlavA lAgyo. bahAra jatAM ja tene sUryanI bhAre paNa tene lAgyuM ke tyAM khUba ja ThaMDI hatI ane te khUba romAMcita hato, garamIno anubhava spesa sUTanI aMdaranI dIvAlamAM thayo. tenI jene kAraNe te sUI zakato nahoto. olhIna kahe che ke tyAM sakhata ThaMDI cAmaDI paNa jANe dAjhI jatI hatI. spesa sUTamAM eka jhipara hatI. hatI. traNa kalAka pachI to A ThaMDI asahya banI gaI. amArA spesa A jhiparanI dhAtu sUryanI UrjA maLavAne kAraNe ekadama garama thaI sUTamAM likviDa kUliMga sisTama hatI. ame temAM pANInuM sakaryulezana gaI hatI." ochuM karavAno prayAsa karI joyo paNa tenAthI koI phAyado na thayo. jo thoDo samaya sUryanA prakAzamAM rahevAne kAraNe dhAtunI ame caMdrayAnamAM Temparecara kanTrolane mahattama karI joyuM paNa tenI kAMI jhipara ATalI garama thaI jatI hoya to caMdra upara 12 kalAka sUryanA asara na thaI. ame bArI kholIne sUryaprakAzane aMdara AvavA devAno taDakAmAM UbhuM raheluM caMdrayAna kema garama na thayuM? A vAta na mAnI vicAra karyo, paNa sUryanA prakAzamAM sUI zakAya tema nahotuM." zakAya tevI che. A varNana vAMcIne to evuM lAge che ke "nAsA'e I.sa. 1973nA me mahinAmAM 'nAsA' taraphathI seTarnacaMdrayAnamAM Temparecara kanTrolanI je sisTama banAvI hatI te 5 rokeTano ja upayoga karIne skAyaleba nAmanI avakAzI kSatigrasta hatI. A ThaMDInI vAta khUba vicitra che, kAraNa ke "caMdra' prayogazALA uDADavAmAM AvI hatI, je hakIkatamAM eka kRtrima uparanAM badhAM utarANa divasa daramiyAna thayAM hatAM, jyAre tyAM upagraha ja hato. skAyalebanI banne pAMkha upara sUryanI UrjAne bhaThThI jevI garamI hoya che. jo madhyAhaeN 273 aMza jeTalI garamI grahaNa karavA mATe je penalo lagADavAmAM AvI hatI te khUlavAmAM hoya to 10 DigrI UMcAIe paNa 200 pheranahITa garamI to hoya niSphaLa gaI hatI. A prayogazALAmAM rahelA avakAzayAtrIone ja ne? pAchaLathI khyAla Avyo ke lonca vakhate A pAMkha sAthe dhAtuno nAsA' ApaNane evuM kahe che ke epolo-13nI yAtrA nAnakaDo TukaDo athaDAyo hato, jene kAraNe banne pAMkhone nukasAna daramiyAna avakAzayAnanI oksijananI TAMkImAM eka dhaDAko thayuM hatuM. skAyalebanI bhramaNakakSA pRthvIthI mAtra 250 mAila thayo hato. A kAraNe je baLataNanA sela hatA tene oksijana jeTalI ja UMcI hatI. lociMganA traNa kalAka pachI khabara paDI ke maLato baMdha thaI gayo hato ane avakAzayAtrIoe mAtra aMdaranuM uSNatAmAna satata vadhI rahyuM che. hakIkatamAM caMdrayAnanI beTarI upara AdhAra rAkhavo paDyo hato. A kAraNe avakAzayAtrIo ema mAnatA hatA ke avakAzamAM baThaMDI che eTale avakAzayAtrIoe je spesa sUTa paheryo hato temAM uSNatAmAna teo tharmala rola paNa laI gayA nahotA. cAra AMTA mAryA pachI sUrya ghaTIne 60 DigrI thaI gayuM hatuM ane pachI paNa ghaTatuM ja rahyuM hatuM. zuM taraphanI bArIo baMdha karI devAmAM AvI hatI ane uSNatAmAna caMdrayAnanI nAnakaDI beTarIo kalAko sudhI spesa sUTamAM ane upara niyaMtraNa meLavavAmAM temane saphaLatA maLI hatI. caMdrayAnamAM Temparecara kanTrola karI zake e zakya jaNAya che? A skAyalebamAM UMcAI mApavA mATenuM gAyaroskopa vAta mAnI na zakAya tevI che. (Aiemayu) nAmanuM upakaraNa paNa kAma karI rahyuM nahotuM. 'nAsA' "nAsA'nA dAvA mujaba caMdrayAna caMdranI dharatI upara Azare evo dAvo kare che ke A vakhate avakAzI prayogazALAnuM 24 kalAka rahyuM hatuM ane A daramiyAna avakAzayAtrIo uSNatAmAna mApIne temane UMcAIno khyAla Avyo hato. 'nAsA' caMdrayAnamAM ja ArAma karatA hatA, sUtA hatA, bhojana karatA hatA kanTrola rUmanA vijJAnIo skAyalebanA aMdaranA ane bahAranA ane kudaratI hAjate paNa jatA hatA. avakAzayAtrIo 24 kalAka uSNatAmAnamAM je nAnA-moTA pheraphAro thAya tenA upara bArIka pachI jyAre pAchA pharyA tyAM sudhImAM caMdrayAna AjubAjunI jamIna najara rAkhatA hatA ane tenA AdhAre gaNatarIo karIne skAyaleba karatAM paNa garama hovuM joIe, kAraNa ke temAM mUkavAmAM AvelAM keTalI UMcAI upara UDI rahyuM che, tenI sacoTa mAhitI ilekTronika upakaraNo garamI pedA karatAM hatAM ane temAM avakAzayAtrIone pahoMcADatA hatA, ema nAsA' jaNAve che. A avakAzayAtrIonA zarIranI garamI bhaLI jatI hatI. tema chatAM vAta koI parIkathA jevI lAge che. uSNatAmAna mApavA mATenA avakAzayAtrIo A bhaThThI jevA yAnamAM ArAmathI pravezI zakyA tharmomITara dvArA UMcAInI sacoTa jANakArI kevI rIte maLI zake? jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 92 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skAyalebane avakAzamAM mokalatAM pahelAM zuM 'nAsA'nA vijJAnIoe tenA gAyaroskopanuM barAbara parIkSaNa nahotuM karyuM ke te bagaDI jAya ane kanTrola rUmamAM beselA vijJAnIone tharmomITara vaDe UMcAI mApavAno camatkAra karavo paDe ? skAyalebanI aMdara vadhI rahelA uSNatAmAnane kAbUmAM levA mATe 27 menA divase tenI upara eka chatrI jevuM sAdhana besADavAmAM AvyuM ane uSNatAmAna ghaTIne 46 aMza senTigreDa thaI gayuM ema 'nAsA' kahe che. tyAra pachI evuM varNana Ave che ke 46 aMza senTigreDa uSNatAmAnamAM avakAzayAtrIo ArAmathI UMghI gayA. zuM 46 DigrI uSNatAmAnamAM koI ArAmathI UMghI zake kharuM? 'nAsA'nA avakAzayAtrIo polAdanA banelA hovAthI A parAkrama karI zakyA hatA. ahIM rAlpha rene evo savAla kare che ke skAyaleba ane epolo yAna eka ja prakAranI dhAtumAMthI banelAM hatAM. to pachI skAyaleba ekadama garama thaI jAya ane epolo yAna aMdarathI ThaMDu rahe evuM kevI rIte banI zake? zuM ApaNe caMdranI najIka jaIe tyAre sUryanI paNa vadhu najIka nathI jatA? to caMdranI sapATI upara sUryanI garamI vadhe ke ghaTe? A savAlano javAba 'nAsA' pAse nathI. vajana epolo-11 avakAzayAnanuM vajana ochuM karavA 'nAsA'e tenA insyulezananA padArthamAM ghaTADo karyo hato ema 'nAsA' kahe che. tema chatAM caMdrayAne jyAre 'caMdra' upara utarANa karyuM tyAre temAM mAtra 30 sekanDa cAle eTaluM ja IMdhaNa bacyuM hatuM, ema eka pustakamAM lakhavAmAM AvyuM che. have jo ApaNe epolo-11 ane epolo-16 dvArA laI javAmAM AvelAM vajananI sarakhAmaNI karIe to khyAla Avaze ke epolo-16 mAM 1016 pAunDa jeTaluM vajana vadhAre hatuM. epolo-16mAM prayoga mATe vadhu upakaraNo laI javAmAM AvyAM hatAM, jene kAraNe tenuM vajana vadhI gayuM hatuM ema 'nAsA' kahe che. epolo-16mAM je rovara gADI laI javAmAM AvI hatI te paNa vadhArAnuM upakaraNa hatuM. rovara gADInuM vajana 460 pAunDa hatuM. A rIte epolo-16nA vajanamAM kula 1476 pAunDanI vRddhi thaI hatI. A uparAMta lAipha saporTa sisTamanuM vajana gaNatAM epolo-16mAM 2116 pAunDa vadhu vajana hatuM. A vadhArAnuM vajana upADavA mATe caMdrayAna pAse eka Tana vadhArAnuM baLataNa joIe. A mATe baLataNanI TAMkI paNa moTI banAvavI paDe. navAInI vAta e hatI ke eka Tana baLataNa vadhu samAvavA mATe epolo-16nI TAMkI jarAya moTI banAvavAmAM nahotI AvI. bIjA zabdomAM epolo-11 jeTaluM baLataNa laIne gayuM hatuM eTaluM ja baLataNa epolo-16mAM hatuM. tema chatAM jyAre epolo-11nuM baLataNa lagabhaga khUTI gayuM hatuM tyAre epolo16 eTalA ja baLataNamAM 2116 pAunDa vadhu vajana laIne 'caMdra' sudhI pahoMcI gayuM hatuM. koI paNa vyakti ke saMsthA khoTA dAvAo kare tyAre teNe e yAda rAkhavuM joIe ke teNe agAu je dAvAo karyA hatA tenI sAthe koI virodhAbhAsa nathI ne? jUThuM bolanArAonI yAdazakti sateja hovI joIe. 'nAsA' jUThANAMo phelAve che, paNa tenI yAdazakti ochI hovAthI buddhizALI loko tenAM jUThANAMo pakaDI zake che. sUryano kiraNotsarga epolo-11no avakAzayAtrI mAikala kolinsa potAnA pustakamAM lakhe che ke ''pRthvInI AjubAjunA vAtAvaraNamAM vAna elana reDiyezana belTa nAmano kiraNotsargIpradeza Avelo che. vaLI sUryamAMthI samayAMtare aganajvALAo paNa bahAra paDatI hoya che. A be saMkaTothI avakAzayAtrIone bacAvavA mATe tenI samajaNa hovI joIe ane Ayojana paNa karavuM joIe.'' jo 'nAsA'ne sUryanI aganajvALAo vize sAcI samajaNa hoya to khagoLazAstrIonA jaNAvyA mujaba jyAre sUryanI jvALAonI pravRtti tenI Toca upara hatI tyAre ja zA mATe epolo 8-1011 ane 12 ne 'caMdra' upara mokalavAmAM AvyAM hatAM ? jo avakAzayAtrIonA spesa sUTa sUryanA A kiraNotsarga sAme Takkara laI zake tevA hoya to zrI mAila AilenDa khAte aNumathakamAM thayelI durghaTanA pachI tyAM rahelo kiraNotsargIaNukacaro paNa A spesa sUTa paherIne kADhI zakAyo hota. amerikAnA moTA bhAganA avakAzayAtrIo kula Azare 90 divasa sudhI bAhya avakAzamAM rahyA hatA. sUryanI sapATI uparathI bahAra paDato kiraNotsarga 15 miniTamAM pRthvInI athavA caMdranI sapATI upara pahoMcI jAya che. avakAzayAtrIo jo sIsAnA kophinamAM sUI rahe to ja teo A kiraNotsargathI bacI zake tema hatA. jo epolo yAnamAM A bhArekhama kophina upADavAnI kSamatA hoya to temaNe insyulezana mATeno padArtha avakAzayAnamAMthI kADhI nAkhavAnI jarUra ja nahotI. amerikAnA avakAzayAtrIo jo kharekhara caMdra upara athavA pRthvInA vAtAvaraNamAMthI bahAra paNa gayA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 93 For Private Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hota to sUryano kiNotsarga ane vAna elana belTano kiraNotsarga temane jIvatA choData nahIM. A uparathI sAbita thAya che ke epolo yAna caMdra upara ke pRthvInA vAtAvaraNanI bahAra gayuM nahotuM. AnI sAthe vartamAnamAM je hajAro kRtrima upagraho pRthvInI pradakSiNA karI rahyA che tene paNa saMbaMdha che. A kRtrima upagraho pRthvInI sapATIthI mAMDa 100 mAilanI UMcAIe phIne pRthvInI pradakSiNA karI rahyA che. A kAraNe pRthvInuM vAtAvaraNa temanA mATe surakSA kavacanuM kArya kare che. vijJAnIoe avakAzamAM je spesa zaTalo mokalyAM che ane je prayogazALAo UbhI karI che, teo paNa eka jAtanA kRtrima upagraho che. A upagraho paNa kadI pRthvInuM vAtAvaraNa choDIne vAna elana belTamAM pravezyA nathI. A kAraNe temane sUryanA kiraNotsarganI nikAraka asara thatI nathI, bAkI vijJAnIo caMdra upara ane maMgaLa upara avakAzayAno utAravAnA je dAvAo kare che te pAyAvihoNA che, kAraNa ke vAna elana belTathI avakAzayAnanuM athavA avakAzayAtrIonuM saMrakSaNa karavA mATenI koI TeknolojI ja zodhAI nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 94 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAzapravAsa bAbatamAM pachAta "nAsA' pRthvI uparathI avakAzayAna choDIne tene caMdra upara karI zakyuM nahotuM. 'nAsA' dvArA jevo dAvo karavAmAM Ave che tevAM pahoMcADavuM hoya to tenA mATe spesa nevigezana (avakAzI adyatana dizAsUcaka upakaraNo spesa zaTala upara besADavAmAM AvyAM musApharI)nuM atyaMta sacoTa jJAna joIe. avakAza yAna pRthvInA hoya to AvuM bane ja nahIM. caMdra upara je avakAzayAna UtaryuM hatuM vAtAvaraNamAMthI bahAra nIkaLIne bAhya vizALa avakAzamAM kyAMya teNe satata cha vakhata caMdranI dharatI uparathI pAchA pharIne mAtRyAna bhUlIbhaTakI na jAya ane 3,58,000 kilomITara dUra AvelA sAthe saphaLatAthI joDANa karyuM hatuM e paNa eka vikrama ja gaNAya. caMdrane khoLI kADhe te mATe spesa nevigezananI TeknolojI bahu mAtRyAna jyAre caMdranI AsapAsa pradakSiNA karI rahyuM hoya tyAre tenI mahattvanI banI rahe che. pRthvInI sapATIthI Azare 500 mAiladUra sAthe joDANa karavAnuM kArya atyaMta duSkara gaNAya che. A kAryamAM paNa gayA pachI avakAzamAM dasa dizAmAMnI eka paNa dizA nathI hotI 'nAsAnA avakAzayAtrIone 100 TakA saphaLatA maLI hoya te paNa badhI bAju vizALa AkAza ja hoya che. A avakAzamAM mAnI na zakAya tevI vAta che. epolo yAna nava vakhata pRthvI upara caMdrayAnanI dizA nakkI karavA mATe keTalAka tArAono ja sahAro rahe saphaLatAthI pAchuM pharyuM e paNa eka camatkAra ja kahevAya. che. avakAzayAna potAnA mULa rastethI jarA paNa amerikAnI caMdrayAtrAnI prazasti karatAM jeTalAM AghuMpAchuM thAya to tene ThekANe lAvavA rokeTo phoDavAM paNa pustako Aja sudhI lakhavAmAM AvyAM che temAM paDe che. A badhI ja bAbatamAM 'nAsA'nuM jJAna 'nAsA' dvArA karavAmAM AvelA badhA ja dAvAone atyaMta pachAta ane hAsyAspada hatuM. AMkho baMdha karIne svIkArI levAmAM AvyA che. spesa kAryakrama eTalo jaTila hoya che ke epolo-11nA mukhya nevigeTara mAikala game tevA anubhavI avakAzayAtrIo paNa bhUla kolinse potAnA pustakamAM evo dAvo karyo che ke karyA vinA rahetA nathI. A kAraNe spesa mizanamAM "ame jyAre pRthvI upara pAchA pharyA tyAre 40 saphaLatAnI TakAvArI bahu ochI hoya che. tene mAilano vistAra dharAvatA eka cokkasa badale 'nAsA'e caMdra tarapha je nava avakAzayAna vistAramAM ja amAre utarANa karavAnuM hatuM. have mokalyA temAMnA ATha koI paNa jAtanI durghaTanA vinA caMdra upara 2,30,000 mAila dUrathI avakAzayAna upADI tene 40 pahoMcI gayA hatA. A ATha avakAzayAno 'nAsA'nA hevAla mujaba mAilanA gherAvAmAM pahoMcADavuM e kAma 20 Ta dUrathI rejhara bleDa eTalA sacoTa mArge hatAM ke adhavacce temanA mArgamAM pheraphAra karavA pheMkIne manuSyanA vALanA be cIrA karavA jevuM duSkara hatuM. A mATe mATe bhAgye ja koI rokeTo choDavAmAM AvyAM hatAM. vaLI je eka pasaMda karelA tArA ane pRthvInI kSitija vaccenA khUNAnI avakAzayAne caMdra upara utarANa karavAnuM hatuM teNe paNa chamAMthI pAMca atyaMta sacoTa mApaNI karavI jarUrI hatI. A gaNatarI eka aMzanA vakhata nirdhArita sthaLe ja barAbara utarANa karyuM hatuM. hyusTana khAte hajAramA bhAga jeTalI sacoTa hovI joIe." AvI sacoTa gaNatarI AveluM grAunDa kanTrola sTezana 2,30,000 mAila dUrathI A karI zake tevAM sAdhano e samaye 'nAsA' pAse hatAM nahIM. to pachI avakAzayAnanuM niyamana karI rahyuM hovA chatAM caMdra upara temane mukarara epolo yAna caMdra upara jaIne pAchuM zI rIte AvyuM? karelI jagyA zodhI kADhavAmAM jarAya takalIpha nahotI paDI. A badhA epolo yAna jyAre pRthvI uparathI UpaDe tyAre te keTalA uparathI zaMkA jAya che ke 'nAsA'e hakIkatamAM epolo yAnane caMdra aMtara pahoMcyuM te mApavAnuM kAma pRthvI uparanA sTezanamAM besADavAmAM upara mokalyuM ja nahotuM. AvatAM raDAro karatAM hatAM. caMdrayAna 10,000 mAila karatAM vadhu thoDA samaya agAu amerikA dvArA spesa zaTala dUra pahoMcI jAya te pachI pRthvI uparanAM raDAro A kAma karI zakatAM avakAzamAM gayuM hovAno dAvo karavAmAM Avyo hato. A spesa nahotAM. tyAra bAda seTelAiTa upara phiTa karAvavAmAM AveluM zaTala jyAre pRthvI upara pAchuM pharyuM tyAre kepa keneDI avakAzI mathaka TrAnsaponDara ja A aMtaranuM mApa rAkhI zake tema hatuM. A upara vAdaLo chavAyelAM hovAthI be divasa sudhI te salAmata lenDiga TrAnsaponDara eTaluM sacoTa nahotuM ke eka-eka mAilanI gaNatarI te jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 95 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhI zake. pRthvI athavA seTelAiTa uparathI raDAra dvArA choDavAmAM madadathI teo caMdrayAnane zodhI zakyA hatA. epolo-12 AvelA taraMgo caMdranI dharatI upara athaDAIne pAchA jarUra Ave che, avakAzayAna jyAre caMdranI AjubAju pradakSiNA karI rahyuM hatuM tyAre paNa A taraMgonA pAchA AvavAnA samaya parathI aMtaranI mApaNI lesara kiraNo ane raDAra taraMgonI madadathI tenuM cokkasa sthAna zodhI karavAnA kAmamAM aneka kSatio rahevAnI saMbhAvanA che. A kAraNe ja kADhavAno dAvo 'nAsA'e karyo hato. spesa nevigezana mATe raDAra taraMgo upara kadI saMpUrNa bharoso rAkhI epolo yAnane jyAre caMdra upara mokalavAno dAvo zakAya nahIM. raDAra dvArA je kiraNo choDavAmAM Ave che teo prasarI karavAmAM Avyo tyAre 24 iMcano skrIna dharAvatAM sIAraTI (kathoDa javAno guNa dharAve che, jene kAraNe spesa nevigezana mATe temano re Tyuba) raDArano upayoga karavAmAM Avato hato. raDAra skrInanA upayoga thaI zake nahIM. ATalA gherAvAmAM pRthvI ane caMdra vaccenuM 2,40,000 mAilanuM aMtara samAI jatuM hatuM. A paikI aDadhI jagyA caMdranI sapATI vaDe spesa nevigezana raDAranA rokAI gaI hatI; eTale bAkInA aDadhA skrInamAM ja caMdrayAnane taraMgothI thAya nahIM zodhavAnuM hatuM. caMdra ane avakAzayAna vacce 60 mAilanuM aMtara hatuM. raDAra upara caMdrayAna vaDe je 'blIpa' karavAmAM Ave tenA ane prakAza je rIte phelAI jAya che tevI ja rIte raDAranA taraMgo caMdra vacce mAMDa 0.003 iMcanuM eTale ke manuSyanA vALanI jADAI paNa phelAI javAno guNadharma dharAve che. jo tame traNa iMcanA jeTaluM aMtara hatuM. jo avakAzayAna caMdranI dhAra upara jovA maLyuM riphlekTara sAthenI eka zaktizALI phlezalAiTa lezo ane rastAnI hoya to paNa A aMtara teo kAcanA skrIna upara kevI rIte mApI sAme rahelA makAna upara pheMkazo to prakAzanA kuMDALAno gherAvo 24 zakyA hatA? hakIkatamAM raDArano upayoga pRthvInI sapATIthI thoDA iMcano thaI gayo haze. phlezalAiTamAM je riphlekTara besADavAmAM kilomITaranI UMcAI sudhI ja thaI zake. caMdrayAnanuM aMtara mApavA AvyuM che tenI DijhAina prakAzanAM kiraNone samAMtara rAkhavA mATe raDArano upayoga thaI zake ja nahIM. banAvavAmAM AvI hoya che to paNa prakAza phelAI jAya che. raDAranI I.sa. 1973nA me mahinAnI 14mI tArIkhe amerikA bAbatamAM paNa AvuM ja bane che. ApaNA paikI ghaNA evuM mAne che ke taraphathI avakAzamAM skAyaleba nAmanI prayogazALAmAM mokalavAmAM lesaranuM kiraNa atyaMta zaktizALI hoya che ane tenAM kiraNo AvI hovAno dAvo karavAmAM Avyo hato. A skAyalebano samAMtara jAya che. A mAnyatA bhUlabharelI che. lesaranAM kiraNo pradakSiNApathapRthvInI ghaNI najIka rAkhavAmAM Avyo hato. zaktizALI hoya che paNa teo samAMtara nahIM jatAM phelAya che. ricarDa skAyalebane satata tenA pradakSiNApathamAM rAkhavA ane tenuM sAcuM lyuIsa nAmanA lekhakanA jaNAvyA mujaba nIla ArmasTronga sthAna jANavA mATe paNa raDArano upayoga karavAmAM Avyo nahoto. 17.9 iMca vyAsa dharAvatuM lesara riphlekTara 'caMdra' upara goThavyuM hatuM. A mATe kanTrola momenTa gAyaroskopa ane thrasTa eTiTyuDa kanTrola jyAre pRthvI uparathI Teliskopa mAraphate lesaranuM kiraNa choDavAmAM sisTama nAmanAM upakaraNono upayoga karavAmAM Avyo hato. A AvyuM tyAre A kiraNane kAraNe caMdra upara be mAilanuM kuMDALuM thaI upakaraNono upayoga karIne paNa vattI-ochI be DigrI jeTalI ja gayuM hatuM. cokasAI meLavI zakAtI hatI. Ama chatAM epolo-11nA raDAranA taraMgo ane lesara kiraNo paNa jyAre phaMTAI jatAM avakAzayAtrI mAikala kolinsa evo dAvo kare che ke epolo hoya tyAre temano upayoga spesa nevigezana mATe karI zakAya ja nahIM. yAnamAM vattA-ochI 0.01 DigrI jeTalI cokasAI meLavI zakAI tema chatAM "nAsA' taraphathI evo dAvo karavAmAM Ave che ke hatI. pRthvInI sapATI upara 100 mAilanA aMtare cakkara mAratI avakAzayAnanuM TrekiMga karavA mATe teo raDAranA taraMgono upayoga skAyalebamAM be aMzano taphAvata Avato hoya to 2,40,000 karatA hatA. epolo yAnane jyAre caMdra upara mokalavAno dAvo mAila dUra epolo yAnamAM keTalo taphAvata Ave? karavAmAM AvyA tyAre je prakAranAM lesara kiraNono upayoga karavAmAM epolo yAnanI "caMdrayAtrA'o cAlI rahI hatI e Avato hato tene jo pRthvI uparathI choDavAmAM AvyA hota to caMdranI daramiyAna nAsA' taraphathI satata evo dAvo karavAmAM Avato hato dharatI upara teno gherAvo 2711 mAila jeTalo thayo hato. ATalA ke caMdra taraphanA aDadhA raste avakAzayAna pahoMce te pachI teno rasto gherAvAmAM caMdrayAna zodhavAnuM kArya ghAsanI gaMjImAM soya zodhavA jevuM sudhAravA mATe je rokeTo phoDavAM paDe tenI saMkhyA ochAmAM ochI hatI. duSkara che, to paNa 'nAsA' evo dAvo kare che ke lesara kiraNanI epolo yAnane pRthvI uparathI choDavAmAM AvyuM te pachI tenA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 96 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rastAmAM be aMzano paNa pharaka paDato hoya to 2,39,000 mAila nahoto. A mATe temaNe nIla ArmasTronga ane bajha ochIne jeTaluM aMtara kApyA pachI te caMdrathI 8346 mAila dUra pahoMcI gayuM karelA caMdranI dharatInA varNana upara ja AdhAra rAkhyo hato." hoya. caMdrayAna jyAre aDadhe raste pahoMce tyAre te potAnA mULa hakIkatamAM epolo-11 yAne caMdra upara tathAkathita mArgathI 4100 mAila dUra hovuM joIe. 50 Tana vajana dharAvatA utarANa karyuM tenA eka divasa pachI paNa hyusTananA kanTrola rUmane avakAzayAnane tenA mULa mArga upara lAvavA zaktizALI rokeTa teo kyAM UtaryA che e bAbatamAM koI cokkasa gatAgama nahotI. phoDavuM ja paDe. jo 'nAsA' evo dAvo karatuM hoya ke eka paNa rokeTa mAikala kolinsanA pustaka mujaba kanTrola rUmamAMthI tene phoDyA vinA epolo yAna caMdra upara pahoMcI gayuM to te dAvo jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke "ame hajI caMdrayAna kyAM UtaryuM te svIkArI zakAya nahIM. teno artha evo thAya che ke epolo yAna caMdra sthaLane nakazAmAM zodhavAnI koziza karI rahyA chIe. amane lAge che upara gayuM ja nahotuM. ke nakazAmAM A jagyA juliyeTa 0.5 ane 7.8 vacce AvelI che. jo epolo yAnane pRthvI uparathI ravAnA karyA pachI amane khabara nathI ke nIla ArmasTronga athavA bajha olhIne evI nAsAnA dAvA mujaba tenA rastAmAM koI ja pheraphAra karavAmAM na koI nizAnIo joI che, jethI A vAtanI khAtarI thaI zake?" A Avyo hoya to te caMdra upara pahoMce tevI saMbhAvanA 147 paikI eka vize lakhatAM mAikala kolinsa kahe che ke "mane paNa khabara nahotI ke jeTalI ja hatI. eTale ke A paddhatie jo 147 avakAzayAna caMdrayAne hakIkatamAM kaI jagyAe utarANa karyuM che." A pustaka mokalavAmAM AvyAM hoya to temAMnuM eka ja caMdra upara pahoMcyuM hoya. lakhanAra mAikala kolinsa mAtRyAnamAM hato ane te caMdranI ahIM to je ATha yAna mokalavAmAM AvyAM te badhAM ja caMdra upara pradakSiNA karI rahyo hato. 'nAsA'nI caMdrayAtrAnA varNanamAM AvAM to pahoMcI gayAM evo dAvo 'nAsA'e karyo hato. aneka gappAM mAravAmAM AvyAM che. caMdrayAtrAnA varNanamAM gappAbAjI nAsAnAM' komyuTaro nakAmAM hatAM epolo yAna uparathI hyusTanamAM AvatA kanTrola TAvarane epolo-12 avakAzayAnane irAdApUrvaka agAunA je koI saMketa mokalavAmAM AvatA hatA tene pRthvI upara pahoMcatAM epolo yAne tyajI dIdhelA sarveyara vAhananI 100 mITara dUra 1.3 sekanDano samaya lAgato hato. epolonA avakAzayAtrIo utAravAno dAvo 'nAsA'e karyo hato. je 'nAsA'ne agAu evo dAvo kare che ke caMdranI sapATInI najIka pahoMcyA pachI teo caMdrayAna kyAM UtaryuM che teno be divasa sudhI patto nahoto lAgyo hyusTananA kanTrola rUmanA Adeza mujaba nevigezana karatA hatA. teo temane epolo-12 avakAzayAnane agAunA sarveyaranI lagolaga koI savAla pUche te 1.3 sekanDe kanTrola rUmamAM pahoMcato hato. pachI utAravAmAM saphaLatA maLI hatI. A samaye 'nAsA'nAM komyuTaro nirNaya levAmAM samaya lAge ane vaLato saMdezo mokalatAM bIjI kevI rIte kAma karatAM hatAM tenuM varNana paNa ricArDa lyuIsa nAmanA 1.3 sekanDa thAya. jyAre caMdranI dharatI upara avakAzayAna pachaDAI lekhake potAnA pustakamAM karyuM che. "hyusTananA samaya mujaba javAnI saMbhAvanA hoya tyAre nevigezanano nirNaya levA mATe madhyarAtrie komyuTaranA skrIna upara caMdrayAna dekhAyuM ane teo ATalI rAha joI zakAya? herI harTa nAmano eka avakAzayAtrI lakhe jenI rAha jotA hatA te AMkaDAo skrIna upara AvavA lAgyA. che ke, teo caMdranI sapATIthI 7000 phUTanI UMcAI upara hatA temaNe pena vaDe A AMkaDAo kAgaLa upara TapakAvI lIdhA ane tyAre caMdranI dharatI upara utarANa karavuM ke na karavuM e bAbatamAM teo avakAzayAne jyAM utarANa karavAnuM che tenuM aMtara guNAkAra karIne kanTrola rUmanA nirNayanI rAha jotA hatA. e vakhate temanuM yAna eka meLavI lIdhuM ane avakAzayAtrIone mokalI ApyuM. e kalAkanA 15 mAilanI jhaDape nIce AvI rahyuM hatuM. AvI komyuTaramAM guNAkAra karavAnI savalata nahotI ane teo kaTokaTInI kSaNe pRthvI upara AvelA kanTrola rUmanA AdezanI rAha kekyuleTara lAvavAnuM bhUlI gayA hatA." kevI rIte jovAya? ATalI badhI cokasAI chatAM epolo-11 yAna "nAsA'mAM je komyuTaro besADavAmAM AvyAM hatAM temAM jyAre caMdra upara UtaryuM tyAre te utarANa mATe nakkI karelI mULa jagyA guNAkAra karavAnI paNa sagavaDa na hoya ane kanTrola rUmanA cUkI gayuM hatuM. epolo-11nA avakAzayAtrI mAikala kolinsa karmacArIoe badhA guNAkAro kAgaLa upara karavA paDe e na mAnI lakhe che ke "caMdrayAna kyAM UtaryuM teno khyAla kanTrola rUmane Avato zakAya evI vAta che. jo kharekhara temanI AvI sajjatA hoya to jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 97 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epolo yAna caMdra sudhI pahoMce kharuM? epolo12nA avakAzayAtrIo 'caMdra' upara UtaryA te pachI temanI vacce zI vAtacIta thaI tenI noMdha paNa caMdrayAtrA vize pustaka lakhanAra herI harTa karI che. "avakAzayAtrI konArDa caMdrayAnathI thoDAM pagalAM dUra gayo ane dhULathI chavAyelI sapATI upara saMtulana meLavyuM. tyAra bAda teNe potAnI AjubAju rahelI caMdranI jamInanuM nirIkSaNa karavAnuM zarU karyuM. acAnaka teNe retImAM aDadhI DUbI gayelI dhAtunI eka cIja joI. hakIkatamAM A vastunI te khoja karI rahyo hato. konArDa ekAeka AnaMdanA atirekamAM bolI UThyo, "boya ! tame A vAta mAnazo nahIM. kalpanA karo ke te khADAnI bAjumAM beThAM beThAM meM zuM joyuM? jUnuM vAhana joyuM." "jUnuM vAhana ?" bIjA avakAzayAtrI bIne A vAtano paDagho pADyo. yasa sara !" konAM kahyuM. "zuM te cokhkhuM jaNAya che?' jUnuM sarveyara vAhana ahIMthI mAtra 600 phUTa ja dUra che. kevuM lAge che?' 'nAsA' kahe che ke tyAra pachI je cAra avakAzayAno caMdra upara gayAM teo tamAma potAnA lakSyAMkathI keTalAka vAranA aMtare ja UtaryA hatAM." ahIM 'nAsA' potAnA avakAzI mizananI sacoTatA puravAra karavAnI koziza kare che; paNa e samaye 'nAsA' pAse je prakAranAM upakaraNo hatAM e jotAM ATalI cokasAI sAthe avakAzayAno caMdra upara utAravAnI vAto TADhA pahoranAM gappAo jevI ja lAge che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 98 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epolo cAna caMdra upara gayuM ja nahotuM ApaNane badhAne ema kahevAmAM AvyuM che ke AjathI 40 prakAranAM rokeTono vaparAza zarU thayo hato. varSa agAu amerikAnA be avakAzayAtrIo caMdra upara UtaryA hatA. robarTa goDArDa nAmanA amerikana vijJAnIe I.sa. A ghaTanAne vijJAnanI eka jabaradasta haraNaphALa tarIke varNavavAmAM 1920 nA ane 1930 nA dAyakAomAM rokeTamAM likviDa AvI hatI. epolo thAnanAM mukhya yuniTo banAvatI kaMpanI propelanTano upayoga zarU karyo. tene A kSetramAM prAraMbhika saphaLatA rokeTaDAInanA vijJAnI bila kesiMge 'vI nevara venTa Tu dha mUna' nAmanuM paNa maLI. yuddhamAM kuzaLa jarmana prajAnuM dhyAna A prayogo tarapha pustaka lakhIne amerikAnI 'nAsA' saMsthAnA dAvAnuM khaMDana karyuM che ke AkarSita thayuM. 1930nA dAyakA daramiyAna vona brAuna ane temaNe caMdra upara mAnavone utAryA hatA. bila kesiMganA A pustakane bIjA jarmana vijJAnIoe likviDa propelanTa rokeTono abhyAsa kAraNe amerikAmAM bhAre khaLabhaLATa macI karyo ane tenA upara aneka prayogo karyA. gayo. bila kesiMga pachI rAlpha renee A prayatnonA phaLarUpe temaNe vI-2 'nAsA munDa amerikA' nAmanuM pustaka nAmanuM rokeTa banAvyuM ane bIjA lakhIne caMdrayAtrA banAvaTI hatI e vizvayuddhamAM teno chUTathI upayoga paNa puravAra karI ApyuM. amerikAnI lokapriya karyo. bIjA vizvayuddhamAM iMglenDanAM cenala phoksa TIvIe eka bAvana aneka zahero upara AvAM hajAro rokeTo miniTanI dastAvejI philma pradarzita karI, choDIne vinAza veravAmAM Avyo. yuddhamAM jene kAraNe 30 TakA amerikano mAne che jarmanIno parAjaya thayo e pachI raziyA ke caMdrayAtrA banAvaTI hatI. ane amerikAnA sainiko jarmanInI - bila kesiMga potAnA pustakamAM prayogazALAomAMthI jeTalI sAmagrI prathama ja prakaraNamAM lakhe che ke maLe te laI gayA ane rokeTa sAyansanA "amerikAnI caMdrayAtrAnA mizanamAM jANakAra mANasone paNa pakaDIne prAraMbhathI ja gaDabaDa hatI. koI vastu potAnA dezamAM laI gayA. jarmanInA A yogya rIte cAlI rahI nahotI. jJAnane AdhAre raziyAe ane akhatarAo vakhate rokeTo phATI paDatAM amerikAe potAnuM rokeTa saMzodhana hatAM. epolo-1 avakAzayAnamAM paNa AgaLa dhapAvyuM. agaNita samasyAo hatI. samayapatraka WE NEVER WENT vIsamI sadImAM vikasAvavAmAM jaLavAtuM nahotuM. keTalAka lokone lAgatuM TO THE MOON AvelAM tamAma rokeTonuM mahattvanuM pAsuM hatuM ke epolo yAnano projekTa tUTI America's Thirty Blion Dollar Swindle tenuM pravAhI baLataNa hatuM. amerikAe paDavAnI aNI para che." je koI rokeTo banAvyAM tenI sauthI moTI rokeTanI zodha IsunI AThamI samasyA e hatI ke uSNatAmAna vadhI sadImAM cInI prajAe karI hatI. cInAo jatAM tenuM pravAhI baLataNa saLagI UThatuM rokeTano upayoga zastra tarIke ane phaTAkaDA hatuM ane visphoTa sAthe rokeTano nAza tarIke karatA. cInAo ane briTizaro thato hato. bila kesiMga pote je yuddha mATe je rokeTano upayoga karatA hatA rokeTaDAIna kaMpanImAM kAma karato hato te 'soliDa propelanTa' prakAranAM hatAM. tyAM sAntA susAnA leba khAte teNe vIsamI sadImAM ja 'likviDa propelanTa' rokeTamAM dhaDAkA thavAnI aneka ghaTanAo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 99 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI AMkha sAme joI hatI. amerikAnA havAI daLa dvArA rASTranI pragatinuM beromITara gaNAvatA hatA. I.sa. 1957mAM pramANamAM salAmata eTalAsa ejanTa klasTara apanAvavAmAM AvyuM raziyAe skUTanika yAnane pahelI vakhata bAhyAvakAzamAM mokalyuM te pachI paNa temAM niyamitapaNe durghaTanAo thatI hatI. dAkhalA tyAre amerikAne bhAre dhakko lAgyo hato ane pote badhI bAbatamAM tarIke I.sa. 1964nI 20mI eprile sarakAre jAhera karyuM hatuM ke AgaLa che, evo amerikanono garva ogaLI gayo hato. amerikA eTalAsa rokeTa niSphaLa javAnI 13 ghaTanAo banI hatI. e vakhate mATe A pratiSThAno muddo banI gayo hato. amerikAnA presiDanTa epha-1 nAmanA vadhu moTA enjinanuM vikAsakArya cAlI rahyuM hatuM. keneDIe raziyAne pachaDATa ApavA mATe amerikI avakAzayAtrIne bila kesiMganI dalIla evI hatI ke jyAM eTalAsa niSphaLa gayuM checaMdra upara mokalavAno potAno nirdhAra jAhera karyo hato. A mATe tyAM epha-1 kema saphaLa thaze? amerikAnI seneTe totiMga bajeTa paNa pasAra karyuM hatuM. I.sa. I.sa. 1963nA mArca mahinAmAM rokeTaDAIna kaMpanIne 1966mAM epolo mizanano prAraMbha karavAmAM Avyo tyAra pachI kAma soMpavAmAM AvyuM hatuM ke rokeTa enjino zA mATe niSphaLa jAya lociMga peDanI sAiTa upara 20,000 nAnA-moTA akasmAto che, tenAM kAraNo temaNe zodhI ApavAM. enjino niSphaLa javAnuM thayA hatA; paNa tenI jANa amerikAnI prajAne karavAmAM AvI mukhya kAraNa pravAhI baLataNanI jvalanazIlatA hatuM, paNa nahotI. chevaTe gasa gerisana, eDa vAiTa ane rojara epha nAmanA amerikAnI prajAne A vAtanI bahu ochI jANakArI hatI. zuM A traNa avakAzayAtrIo baLIne bhasma thaI gayA tyAre amerikAnI samasyAno koI ukela Avyo hato? A vAtanI jANakArI prajA coMkI gaI hatI. amerikana prajA pAse nathI. amerikAnA avakAza kAryakramo bAbatamAM prajAne aMdhArAmAM rAkhavAnI, geramArge doravAnI ane jUThANAMo caMdrayAtrAnuM cha aMkI nATaka phelAvavAnI amerikAnI sarakAranI jUnI Adata hatI. bhUtakALamAM paNa A prakAranAM aneka udAharaNo jovA maLyAM hatAM. epolo yAna amerikAnI sarakArane khyAla AvI gayo hato ke epolo jevuM sAhasa karavA mATe amerikA pAse aneka dAyakAono anubhava yAna caMdra upara jaI zake te zakya ja nathI. avakAzamAM gayA vagara hovo jarUrI hato; paNa A kSetramAM amerikAnI hAlata taddana navA lonca peDa upara je akasmAto thatA hatA tene pahoMcI vaLavAnuM paNa nizALiyA jevI hatI. tema chatAM amerikAe epolo mizana nAmanuM 'nAsA' saMsthAnuM gajuM nahotuM to avakAzamAM UbhI thatI nAjuka dussAhasa hAtha dharyuM hatuM. paristhitine te kevI rIte hala karI zake? tema chatAM amerikAnI bIjA vizvayuddha pachI amerikAmAM avakAzayAtrAnA kSetramAM pratiSThAne bacAvavA ane spesa resamAM raziyA upara sarasAI hAMsala khAsa koI pragati thaI nahotI. je kAMI zodhakhoLa thaI hatI te robarTa karavA amerikana avakAzAtrIne caMdra upara 'mokalavo jarUrI hatuM. A goDArDanA prayogone AbhArI hatI. I.sa. 1946mAM aneka jarmana mUMjhavaNamAMthI rasto kADhavA mATe avakAzayAtrAnuM nATaka bhajavavAnuM vijJAnIone amerikAmAM lAvavAmAM AvyA hatA ane temanI nakkI karavAmAM AvyuM. madadathI avakAzamizananuM saMzodhana zarU karavAmAM AvyuM hatuM. eka vakhata caMdrayAtrAnuM nATaka bhajavavAnuM nakkI karavAmAM prAraMbhamAM amerikAe vI-2 misAilsanAM enjinono ja upayoga AvyuM ke tarata ja "nAsA' saMsthA ane amerikAnI Diphensa karyo hato. amerikAmAM A enjinone e-4 nA navA nAme inTelijansa ejansI barAbara kAme lAgI gaI. A AkhuM nATaka oLakhavAmAM AvatAM hatAM. A enjinonI DijhAina upara nIce mujabanA aMkomAM vibhAjita karAyuM saMzodhana karIne navAM rokeTo banAvavAmAM AvyAM hatAM, je eTalAsa (1) ucca staranuM khAnagI Ayojana. ane TAiTana tarIke oLakhAtAM hatAM. A rokeTa sisTamanA (2) bhAre surakSA ane prati-jAsUsI. mALakhAno ja upayoga karIne bhaviSyanAM rokeTo taiyAra karavAmAM (3) mANasonI khAnagImAM bharatI. AvyAM hatAM. kamanasIbe A badhAM ja rokeTomAM pravAhI baLataNano (4) sAdhanonI khAnagImAM prApti ane goThavaNI. ja upayoga karavAmAM Avato hato. (5) saMdezavyavahArane gupta rAkhavA mATenI takedArI. raziyAmAM paNa samAMtara rIte rokeTa TeknolojIno vikAsa (6) khAsa projekTa tarIke taiyArIo. thaI rahyo hato ane teo teno upayoga pracAranA sAdhana tarIke paNa bIjA vizvayuddha daramiyAna ane tyAra pachI amerikAne karatA hatA. rokeTanA sAyansamAM karelI pragatine teo potAnA khAnagI rAjakIya gatividhio mATe khAsa jUthabanAvavAnA kAmamAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 100 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAvaTa AvI gaI hatI. epolonI caMdrayAtrAnA nATakane epolo ja kAma karavAnI paravAnagI ApavAmAM AvI hatI ane te mATe paNa simyulezana projekTa (eesapI) evuM sAMketika gupta nAma guptacara taMtranI paravAnagI ati jarUrI hatI. amerikAe I.sa. ApavAmAM AvyuM hatuM. A mizanano amala karavAnuM kArya "nAsA'ne 1942-45 daramiyAna aNubomba banAvyo tyAre paNa ATalI soMpavAmAM AvyuM hatuM ane "nAsA'ne madada karavAnI javAbadArI ja guptatA jALavavAmAM AvI hatI. Diphensa inTelijansa ejansI (DIAIe) ne soMpavAmAM AvI epolo simyulezana projekTa (eesapI)nuM vaDuM mathaka hatI. hakIkatamAM mUna mizana paNa amerikAnA saMrakSaNa mATenuM mizana nevADAnA raNamAM AvelA markyurIthI 32 mAila pUrvamAM sthApavAmAM hatuM. mUna mizanano asala hetu videza sattAo upara trATakavAnA AvyuM hatuM. A jamIna amerikana era phorsanA ane eTamika enarjI mathaka tarIke caMdrano upayoga karI zakAya ke kema tenI zakyatAo kamizananA kabajAmAM hovAne kAraNe agAuthI ja lokonI pahoMcathI tapAsavAno hato. hakIkatamAM 'nAsA' nA 75 TakA projekTo bahAra hatI. A jamIna upara koI paNa vyakti bahArathI AvI caDe avakAzane lagatA nahIM paNa saMrakSaNane lagatA hatA. to TIvI moniTara upara pakaDAI jato hato. A mizana mATe je eesapI mizanamAM kAma karanArA karmacArIonI TIma karmacArIonI bharatI karavAmAM AvI hatI temane mahine taiyAra karavAmAM AvI hatI. A TImanA moTA bhAganA karmacArIone 50,000 Dolara sudhIno pagAra ApavAmAM Avato hato. pagAra khyAla nahoto ke teo kayA hetu mATe kAma karI rahyA che. epolo uparAMta "ArAma ane manoraMjana pAchaLa paNa aDhaLaka kharcAo mizana mATe amerikAnI sarakAre 30 abaja DolaranI phALavaNI karI karavAmAM AvyA hatA. A karmacArIo divasabhara kAma karyA pachI hatI to A nATaka mATe paNa ochAmAM ochA cAra abaja DolaranI haLavA thavA mATe rAtre lAsa vegAsanA kesinomAM pahoMcI jatA hatA. phALavaNI karavAmAM AvI hatI. amerikAe aNubomba pedA A kAraNe karmacArIonI tAlImanA divasomAM lAsa vegAsanA karavAnA mizanamAM jeTalI guptatA jALavI hatI teTalI ja guptatA kesinonI kamANImAM bhAre uchALo jovA maLato hato. A caMdrayAtrAnuM zUTiMga karavAnA mizanamAM rAkhI hatI. tenuM kAraNa e hatuM tAlImamAM avakAzayAtrIo paNa joDAyA hatA. ke A mizanamAM amerikAnI pratiSThA dAva upara lagAvI devAnI hatI. kharcanI koI ciMtA karavAnI nahotI. jo A nATaka bahAra paDI jAya avakAzayAtrIone samajAvavA paDyA hatA to amerikAnA voTarageTa kaubhAMDa karatAM paNa moTuM kaubhAMDa banI zake tema hatuM ane samagra vizvamAM amerikAnI pratiSThA dhULamAM maLI jAya avakAzayAtrIone A nATakamAM sahabhAgI thavA mATe tema hatuM. A kAraNe eesapI bAbatamAM jaDabesalAka guptatA khUba samajAvaTa karavI paDI hatI. temane samajAvavA mATe nIcenI jALavavAmAM AvI hatI. dalIlono Azaro levAmAM Avyo hatoH (1) amerikA rAjakIya, lazkarI, vaijJAnika ane Teknikala kSetre atyaMta gupta epolo simyulezana ekamAtra suparapAvara banI rahe te mATe mUna mizana khUba mahattvanuM che. projekTa(eesapI) (2) A mizana pAchaLa atyAra sudhImAM abajo Dolarono ane aneka jiMdagIono vyaya thayo che. A tabakke jo mizana paDatuM epolo simyulezana projekTa (eesapI) mATe kula 800 mANasonI sevAo levAmAM AvI hatI paNa mAMDa aDadho Dajhana mANasone ja hakIkatamAM A mizana bAbatamAM sAcI jANakArI hatI. je makAnamAM karmacArIonI tAlIma cAlI rahI hatI tenA dareka mALe eka sazastra cokIdAra khaDe page pharaja upara hAjara raheto hato. badhA daravAjAo ane bArIo upara bargalara elArma lagAvI devAmAM AvyA hatA. darekane be kacarATopalIo ApavAmAM AvI hatI. eka lAla raMganI TopalImAM guptanakAmA phAgaLo pheMkavAnA hatA. A kAgaLo dararoja sAMje surakSA karmacArIonI hAjarImAM bALI nAkhavAmAM AvatA hatA. A projekTamAM mAtra amerikI nAgarikone * . jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 101 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkavAmAM Ave to amerikAnI pratiSThAne bhAre phaTako paDe tema che. akasmAta ja nevADAnA raNamAM eka gupta saMzodhana kSetramAM pahoMcI atyAre "nAsA'nI hAlata lAsa vegAsanA jugArI jevI che. teo jAya che. acAnaka te eka rUmamAM AvI caDe che, jyAM caMdra uparanA hAryA che chatAM choDI zake tema nathI. utarANa mATeno Abehuba mAhola taiyAra karavAmAM Avyo che. A (3) A mizanamAM koI jokhama nathI, kAraNa ke avakAzayAtrIoe rUmamAM be avakAzayAtrIo spesa zUTa paherIne AMTA mArI rahyA hatA. pRthvInA gurutvAkarSaNakSetramAMthI bahAra nIkaLavAnuM nathI. sAme pakSe 'DAyamansa Ara phoraevara' philmamAM A dazya bAbatamAM koI temane koI paNa jAtanA jokhama vagara caMdra upara paga mUkanAra vizeSa mAhitI ApavAmAM AvI nathI. zuM A dRzya caMdrayAtrA eka mAnavIo tarIke khyAti maLaze. nATaka hatuM, evuM sUcavavA mATe darzAvavAmAM AvyuM hatuM? (4) avakAzayAtrIone evI aspaSTa dhamakIo ApavAmAM AvI nevADAnA raNamAM AvelA mukhya mathakamAM eka kanTrola hatI ke teo jo A nATakamAM sahakAra nahIM Ape to temanuM pramozana rUmanI paNa sthApanA karavAmAM AvI hatI. epolo mizana mATe aTakI jaze. avakAzayAtrIone evo bhaya paNa hato ke teo jo hyusTana khAte sthApavAmAM AveluM spesakrAphTa senTara mAtra nAmanuM ja sahakAra nahIM Ape to agAu jema ATha avakAzavIro hatuM. kanTrola rUmamAM badhI ja mAhitIo bhegI karavAmAM AvatI hatI akasmAtamAM marI gayA hatA evo temano paNa aMjAma Avaze. ane komyuTaramAM phIDa karavAmAM AvatI hatI. A rUmamAM ja mUna I.sa. 1963mAM epolonA lonca peDa upara jIvaleNa Aga lenDiMganI philmanI mAsTara kopI taiyAra karavAmAM AvI hatI. A lAgI tenA pagale thomasa Ara. berana nAmanA epolonA philmanuM aneka vakhata eDiTiMga thaI cUkyuM hovAthI temAM nAnakaDI konTrAkTare projekTanI truTio bAbatamAM 500 pAnAMno eka paNa bhUla rahI javAno koI avakAza nahoto. e samaye AibIema hevAla taiyAra karyo hato. thoDA ja samaya pachI thomasanI kArane eka kaMpanInuM 370-sI komyuTara upayogamAM levAmAM AvatuM hatuM. A bhedI akasmAta thayo hato, jemAM tenuM mota thayuM hatuM. avakAzavIro komyuTaramAM epolonA lociMga agAunA kAunTaDAunathI mAMDIne agAu lazkaramAM kAma karatA hovAthI temane potAnA uparIonI tenA samudramAM punarAgamana sudhInI viDiyo ane oDiyo philmo phIDa AjJAne tAbe thavAnI Adata hatI. A kAraNe teo nATakamAM bhAga karI devAmAM AvI hatI. levA taiyAra thaI gayA hatA. epolo simyulezana projekTano amala karavA mATe mukhya rokeTa paNa nATaka mATe ja banAvAyuM hatuM mathakanA bhUgarbhamAM caMdranI dharatIno Abehuba seTa taiyAra karavAmAM Avyo hato. caMdranI dharatI upara avakAzayAnanA utarANa mATe je je divasathI epolonI caMdrayAtrAnuM nATaka karavAnuM nakkI sthaLo pasaMda karavAmAM AvyAM hatAM tene jhINavaTapUrvaka taiyAra karavAmAM karavAmAM AvyuM te ja divasathI badhI ja taiyArIo nATakane anukULa AvyAM hatAM. A uparAMta pRthvI, sUrya, caMdra ane anya avakAzI Ave e rIte ja karavAmAM AvI hatI. epolo yAnane padArthonAM moDalo paNa mApa mujaba banAvavAmAM AvyAM hatAM. A bAhyAvakAzamAM laI javA mATe je seTarna sI-5 rokeTa banAvavAmAM badhAM moDalonI pleneTeriyamamAM je rIte goThavaNI karavAmAM Ave te AvyuM hatuM temAM paNa eka moTo pheraphAra karavAmAM Avyo hato. temAM rIte goThavaNI karavAmAM AvI hatI. holivUDanI philma mATe je rIte jokhamI gaNAtA epha-1 enjinane badale pramANamAM salAmata pAMca sTaDiyo taiyAra karavAmAM Ave te rIte ja lAiTa-sAunDa-kemarA bI-1 enjino besADavAmAM AvyAM hatAM. eka epha-1 enjina vagerenI paddhatisaranI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. A uparAMta dvArA jeTalo dhakko pedA thAya tenA karatAM aDadho ja dhakko pAMca bI-1 caMdranI dharatI upara paDI rahelA sUryanAM tIvra kiraNonuM citra UbhuM enjinonA samUha vaDe pedA thAya tema hato. jo ke ATalo dhakko karavA mATe speziyala iphekTanI Teknikono paNa upayoga karavAmAM khAlIkhama epolo yAnane avakAzamAM laI javA mATe pUrato hato. Avyo hato. A philmanuM sAilanTa zUTiMga karavAmAM AvyuM hatuM ane jo A rokeTa tenI mULa DijhAina pramANe banAvavAmAM AvyuM hota to pAchaLathI TuDiyomAM sAunDanuM DabiMga karavAmAM AvyuM hatuM. tenuM kula vajana 3000 Tana jeTaluM thaI jAta. joke have A rokeTamAM "DAyamansa Ara phoraevara' nAmanI iMgliza philmamAM enjino haLavAM hatAM, baLataNa ochuM hatuM, avakAzayAtrIo hatA jemsa bonDanI bhUmikA sina konarI nAmano abhinetA bhajavI rahyo ja nahIM ane lyunAra moDyulanI jarUra ja nahotI eTale tenuM kula hato. A philmamAM eka rahasyamaya dRzya Ave che, jenI koI vajana ghaTIne Azare 150 Tana thaI gayuM hatuM. ATaluM vajana samajUtI Aja dina sudhI ApavAmAM AvI nathI. sina konarI upADavAnI kSamatA bI-1 prakAranAM enjinonI hatI. mULa yojanA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 102 A kI , For Private & Parsonal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANe epolo yAna 20 lAkha spera pArTsanuM banavAnuM hatuM paNa have tenI saMkhyA doDha lAkhanI thaI jatAM nakalI mizananI saphaLatA bAbatamAM koI zaMkA nahotI. joke bI-1 prakAranAM eTalAsa enjino paNa lonca peDa upara athavA to lonciMga pachI thoDI kSaNomAM dhaDAkAbhera tUTI paDavAnI saMbhAvanA rahetI hoya che. A kAraNe avakAzayAtrIone bacAvavA mATenuM yAna jemanuM tema ane kAma karI zake tevuM rAkhavAmAM AvyuM hatuM. jo koI akasmAta thAya to avakAzayAtrIone bacAvI levAnuM nATaka karavAnI paNa taiyArI rAkhavAmAM AvI hatI. prasAra mAdhyamo ane pablika rilezananA dRSTibiMduthI saMdezavyavahAra ane vAtacIta bAbatanI mudrita mAhitI upajAvI kADhavI paNa jarUrI hatI; je kAma atyaMta saheluM hatuM. A samaye ekamAtra raziyA pAse ja ethI raDAra sisTama hatI, je epolo yAnano pIcho karI zake ane jUThANuM pArakhI zake. amerikAnA videza khAtA dvArA agAuthI ja raziyAne vizvAsamAM laI levAmAM AvyuM hatuM. e vakhate raziyAne amerikA sAthe vepArI saMbaMdho vikasAvavAmAM vadhu rasa hovAthI teNe A bAbatamAM cupakIdI rAkhavAnuM kabUlI lIdhuM hatuM. epolo 'avakAzayAtrA'nI mAhitI daniyA sudhI pahoMcADavA mATe je DeTA taiyAra karavAmAM Avyo hato, tenI vaheMcaNI nIce mujaba cAra bhAgomAM karavAmAM AvI hatI : (1) janarala pablika samakSa rajU karavA mATenI viDiyo philma. (2) reDiyo upara raju karavA mATenI oDiyo klipa. (3) caMdranI dharatI uparathI karavAnuM TIvI prasAraNa. (4) bleka enDa vAiTa tema ja raMgIna tasavIro. jAhera janatA mATe sauthI mahattvanI ghaTanA kepa keneDI khAtethI epolo yAnanuM dhanAruM lonciMga hatuM. prajA jo eka jAyanTa rokeTane avakAyazamAM prayANa karatuM joI zake to teo evuM mAnI ja le ke A avakAzayAna caMdra tarapha jaI rahyuM che. eka vakhata sRSTimAMdAmAMthI bahAra nIkaLI gayA pachI mA rokeTanuM zuM thAya che, tenI ciMtA koI karatuM nathI. avakAzayAtrIo caMdranI saphara karyA pachI avakAzayAnamAM besIne pRthvI upara pAchA phare tenuM nATaka karavAmAM bahu ochuM jokhama hatuM. A nATaka karavA mATe avakAzayAnane sI-5 e nAmanA mAlavAhaka vimAnamAMthI dariyAmAM pheMkavAmAM AvyuM hatuM. A rIte dariyAmAM pheMkatA agAu temane dakSiNa havAI upara AvelA eka atyaMta khAnagI TApu uparathI pika apa karavAmAM AvyA hatA. e rasaprada vAta che ke avakAzavIrone levA mATe je jahAja ravAnA karavAmAM AvyuM hatuM tenA karmacArIo joI na zake e rIte ja avakAzayAnane samudramAM pheMkavAmAM AvyuM hatuM. 'nAsA'e dhAryuM hota to avakAkAyAtrIone prazAMta mahAsAgaramAM lI. koI aNu sabamarInamAMthI paNa pragaTa karI zakAyA hota; paNa eroplenanI paddhati apanAvavAmAM AvI hatI tenuM kAraNa e hatuM ke temAM bahu ochA lokone A rahasyanI jANa thAya tema hatuM. amerikAnI banAvaTI caMdrayAtrAnuM reDiyo parathI paNa banAvaTI prasAraNa thAya te mATenI pAkI vyavasthA 'nAsA' taraphathI karavAmAM AvI hatI. caMdrayAna uparathI je reDiyo DeTAnuM prakSepaNa karavAnuM hatuM tene agAuthI ja rekorDa karIne taiyAra karI rAkhavAmAM AvyA hatA. caMdra uparathI AvatA reDiyo taraMgo jhIlavA mATe duniyAnA vividha bhAgomAM je spesa komyunikezana senTaro UbhAM karavAmAM AvyAM hatAM tenA enTenA sAthe khAnagI Teliphona lAino paNa joDI devAmAM AvI hatI. A prakAranAM saMdezavyavahAra mathako osTreliyA, AphrikA ane amerikAnA pazcima kAMThe UbhAM karavAmAM AvyAM hatAM. koI zikhAu reDiyo opareTaro DAyarekTa reDiyonA taraMgo jhIlavA mAgatA hoya to temanA mATe AbehUba broDakAsTiMganI vyavasthA pRthvInI pradakSiNA karI rahelA kRtrima upagrahathI karavAmAM AvI hatI. A vyavasthA evI aNizuddha karavAmAM AvI hatI ke caMdrayAna jyAre caMdranI pAchaLanAM hoya tyAre saMdezavyavahAra kapAI jAya tenI paNa jogavAI karI rAkhavAmAM AvI hatI. caMdrayAtrAnuM TIvI upara jIvaMta prasAraNa karavAnuM kArya sauthI vadhu manoraMjaka hatuM. avakAzayAtrIo caMdra upara dhImI gatie je UchaLakUda karI rahyA hatA e simyuleTaro ane mUkha darzako mATe bahu . mahattvanI kAmagIrI hatI. A mATe holivUDanI philmomAM varSothI je slo mozananI Teknika vAparavAmAM Ave che, teno upayoga karavAmAM Avyo hato. A mATenuM viDiyo zUTiMga philTaromAMthI karavAmAM AvyuM hatuM. sTAra Treka philmanAM dazyonI jema A dRzyo sTuDiyomAM philmAMkana karavAmAM AvyAM hoya tevAM paraphekTa na jaNAya te mATe temAM ilekTronika 'ghoMghATa' paNa umeravAmAM Avyo hato. Ama chatAM amerikAnA keTalAka bAramAM ane klabomAM TIvI upara A dazyo joI rahelA prekSakoe zaMkA vyakta karI hatI ke A dazyo banAvaTI jaNAya che. joke A samAcAra vartamAnapatro sudhI pahoMcyA nahotA. holivUDanA seTa DijhAinaro mATe sTuDiyomAM caMdranI dharatI UbhI karavAnuM kAma atyaMta AsAna hatuM. 'nAsA' taraphathI caMdrayAtrAnI bleka enDa vAiTa tema ja raMgIna tasavIro paNa agAuthI taiyAra karI rAkhavAmAM AvI hatI. spesamAM ane caMdra upara sAcAM jaNAya tevAM citro sTuDiyomAM levAnuM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 103 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya khUba saraLa hatuM. A mATe sTaDiyomAM caMdranI dharatI uparathI dekhAtI' pRthvInAM moDalo paNa taiyAra karavAmAM AvyAM hatAM. A bAbatamAM holivUDanA philmanirmAtAonI suvikasita phoTogrAphI Teknika temane madadarUpa banI hatI. eka vakhata seTarna sI-5 rokeTanuM kepa keneDI lociMga peDa khAtethI lociMga thayA pachI te dRSTimaryAdAnI bahAra nIkaLI gayuM tyArathI mAMDIne te 'pAchuM AvyuM tyAM sudhInA badhA ja purAvAo 'ilekTromegneTika velTanA svarUpamAM hatA. A mojAonI nakala karavAnuM ane tenuM prasAraNa karavAnuM kArya atyaMta AsAna hoya che. A mATe khAsa phALavavAmAM AvelI Teliphona lAinono upayoga karavAmAM Avyo hato. hyusTanamAM je kanTrola rUma banAvavAmAM Avyo hato tene saMketo paNa A lAino dvArA ja maLatA hatA. hyusTananA kanTrola rUmamAM je mAiko rAkhavAmAM AvyAM hatAM te zobhAnA gAMThiyA jevAM hatAM. hakIkatamAM caMdrayAtrAnI agAuthI rekorDa karAyelI oDiyo ane viDiyo Tepo mUkI rAkhavAmAM AvI hatI. A eka mAsTara TepamAMthI badhe ja signalonuM prasAraNa karavAmAM AvatuM hatuM. AmAM bhUla thavAno koI avakAza nahoto; kAraNa ke avakAzayAtrIo sAthenI vAtacItathI mAMDIne temanA dvArA sudhI UkaLI rahyuM hatuM paNa kyAreya sapATI upara AvyuM nahotuM. kahevAmAM AvatA TucakAonuM paNa agAuthI rekorDiMga karI rAkhavAmAM pRSTha - 25 : ame avakAzakhoja mATe pablika rilezana karanAra AvyuM hatuM. holivUDanA DirekTarone varSothI sAyansa phikzana philmo vyakti athavA kaho ke "selsamena' banI rahevAnA hatA. jyAre banAvavAno anubhava prApta thayo hato teno upayoga duniyAne mUrkha amArA mATe A zabda pahelI vakhata vAparavAmAM Avyo tyAre huM banAvavA mATe karavAmAM Avyo hato. jo caMdra uparathI AvanArAM khUba ja sajAga ane atyaMta vyagra thaI gayo hato. signalone 'jhIlavAmAM athavA tenuM prasAraNa karavAmAM hyusTanano pRSTha - 6 6 : ane Azcarya thayuM. svIDanamAM amAruM svAgata karavA je kanTrola rUma niSphaLa jAya to avakAzamAM eka kRtrima upagraha paNa loko AvyA hatA te atyaMta namra hatA paNa jarAya utsAhita nahotA. taiyAra rAkhavAmAM Avyo hato, jemAM tamAma oDiyo ane viDiyo pRSTha - 68: mane lAgyuM ke ame chaeya nakalI hatA ane mUrkhAo Tepa mUkI rAkhavAmAM AvI hatI. hatA ane amane pharajapAlananI koI vicitra vAta samajAvIne mokalI devAmAM AvyA hatA. pRSTha - 288 : mArI buddhi ane lAgaNI vacce koI dIvAla UbhI bajha olhIna mAnasika bImArIno nahotI thaI. mArI lAgaNIonA je niyamo hatA te nakkara ane bhoga banyo hato nirdaya hatA. mane jhaLahaLatA prakAzamAM vismaraNanI gartAmAM dhakelAI javAnuM mana thayuM ane huM tenI jhaMkhanA karavA lAgyo. avakAzayAtrI bajha olhIna 'caMdrayAtrA' karIne pRthvI pRSTha - 295 : jo koIne khabara paDe ke huM hospiTalamAM hato, to upara pAcho Avyo te pachI teNe 'riTarna Tu artha' nAmanuM pustaka lakhyuM temane ema kahevAnuM hatuM ke mArI Doka duHkhe che mATe mane sAravAra hatuM. A pustaka uparathI khyAla Ave che ke pAchA AvyA pachI te ApavAmAM AvI rahI che. mAruM magaja asthira thaI gayuM che te vAta tIvra mAnasika bImArIno bhoga banyo hato. ahIM tenAM pustakonAM zakya hoya to chupAvI rAkhavAnI hatI. keTalAMka avataraNo ApavAmAM AvyAM che, je sAbita kare che ke pRSTha - 304 : huM caMdrayAtrAnA jyoranTAinamAMthI bahAra Avyo olhIna keTalo vyagra hato. ane menTala hospiTalamAM dAkhala thayo tenI vaccenAM be varSamAM mane pRSTha - 22.: A prakAranuM Tenzana AgAmI keTalAMka aThavADiyAM DiprezananA aneka humalAo AvyA che. kyAreka huM atyaMta jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 104 For Private & Parsonal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAvAdI banI jato paNa TUMka samayamAM ja huM pAcho DiprezanamAM ja savAla pUchyo ke "have jyAre lagabhaga be varSa pasAra thaI gayAM che sarakI jato. tyAre amane kaho ke caMdra uparano tamAro anubhava kevo rahyo?" pRSTha - 317H mArI jiMdagI avAstavika che. olhIna lakhe che ke "huM je savAlathI bacavA mAgato hato te A ja pRSTha - 320: huM aspaSTa hato. teNe amArA badhA mATe je vAto savAla hato. mArA mATe A savAlano svasthatApUrvaka javAba sAMbhaLI hatI e te sAcI mAnI rahI hatI. acAnaka mArI jiMdagI ApavAnuM kAryalagabhaga azakya hatuM. mAruM gaLuM sukAI gayuM hatuM ane eka prakAranI avAstavikatAthI chavAI gaI. mArI jIbha thothavAI gaI. meM khUba kALajIpUrvaka javAba Apyo paNa pRSTha - 388: meM jyAre A pustaka lakhavAno prAraMbha karyo tyAre mane lAgatuM hatuM ke sabhAmAM rahelA zrotAo khaDakhaDATa hasI paDaze." mArA be hetuo hatAH huM zakya eTalo prAmANika rahevA mAgato hato. "mane yAda che ke mAruM bhASaNa pUruM thayuM te pachI huM sTeja (zA mATe saMpUrNa prAmANika nahIM?) uparathI nIce Utaryo tyAre cembara opha komarsanA 50 sabhyo I.sa. 1971nA jUnamAM olhIna pharIthI eraphorsamAM ane temanI patnIo mArA oTogrApha levA mATe rAha jotI UbhI joDAI gayo ane tene keliphorniyAmAM AvelA eDavarDa eraphorsa hatI. meM thoDA oTogrApha ApyA paNa mArA zarIranI dhrujArI kAbU bejha upara pharaja soMpavAmAM AvI. A daramiyAna tene magajanI bahAra nIkaLI gaI tyAre meM jonano hAtha pakaDyo ane huM daravAjA asthiratA mATe "riTAlIna' nAmanI davA upara rAkhavAmAM Avyo tarapha bhAgyo. oDiToriyamanI najIkanA pesejanA ekAMtamAM meM hato. tenA ja zabdomAMH "huM greTa jaNAto hato. eka ja problema mArI lAgaNIone chUTI mUkI ane huM raDI paDyo. jona mArI hato. huM evuM mAnato hato ke mArA AtmavizvAsanA mULamAM bAjumAM maunapaNe UbhI hatI. huM jyAre svastha thayo tyAre te mane saccAI che." najIkanA bAramAM laI gaI. mane koI AzvAsana ApI zake tema caMdrayAtrAnAM be varSa pachI bajha ochInane lenkesTara cembara nahotuM. huM mArI jAtanuM khUba kaThoratAthI mUlyAMkana karI rahyo hato. opha komarsamAM bhASaNa ApavA mATe bolAvavAmAM Avyo hato. huM kadAca zarAbanA nazAmAM jato rahyo hato." manovijJAnanA olTInane moDethI khabara paDI ke teNe bhASaNa nahotuM ApavAnuM paNa jANakAro kahe che ke varSo sudhI caMdrayAtrAnuM jUThANuM chupAvavAne enabIsI nyujha cenalano roya nIla caMdrayAtrA bAbatamAM tenA kAraNe olhInanA magaja upara asara thaI gaI hatI ane te inTaravyu levAno hato. inTaravyunI kSaNa najIka AvI tema tema bajha Diprezanano zikAra banI gayo hato. olhIna atyaMta AkuLavyAkuLa banato gayo hato. roya nIle pahelo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 105 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epolonI banAvaTI caMdrayAtrAnA purAvAo (1) caMdra upara je avakAzayAna UtaryuM teNe caMdranI dharatIne sparza karyo tyAM sudhI tenuM enjina cAlu hatuM, ema 'nAsA'no riporTa kahe che. jo A vAta sAcI hoya to caMdrayAne je dharatI upara utarANa karyuM temAM khADo paDI javo joIe. ahIM je tasavIra darzAvavAmAM AvI che temAM caMdrayAnanI nIce koI khADo jovAmAM Avato nathI. vaLI enjina cAlu hota to caMdra upara dhULanI eTalI moTI DamarI caDI hota ke tene pRthvI uparathI paNa zaktizALI Teliskopa vaDe joI zakAta. AvuM banyuM nahotuM. A dhULanI DamarIthI avakAzayAtrIo, temanAM sAdhano ane caMdrayAna paNa DhaMkAI gayuM hota. AvuM paNa koI phoTAmAM jovA maLyuM nahotuM. A badhI vAto uparathI sAbita thAya che ke amerikAe caMdrayAtrAnuM mAtra nATaka ja karyuM hatuM. (2) caMdranI dharatI upara koI ja prakAranuM vAtAvaraNa nathI. ema AjanA vijJAnIo kahe che. jo A vAta sAcI hoya to caMdranI dharatI upara jyAM sUryano taDako paDato hoya tyAM uSNatAmAna Azare 1000 DigrI pheranahITa hovuM joIe; jemAM sIsuM paNa pIgaLI jAya che. A uSNatAmAne avakAzayAtrIoe je spesa zUTa paheryo hoya te paNa pIgaLI jAya ane teo sahIsalAmata rahI zake nahIM. amerikAnA je avakAzayAtrIo caMdra upara gayA hovAno dAvo kare che, temane Avo koI anubhava thayo nahoto. tenuM kAraNa e hatuM ke teo hakIkatamAM caMdra upara gayA ja nahotA. (3) ahIM je tasavIra darzAvavAmAM AvI che te avakAzayAtrI bajha olDrInanI che. A tasavIra nIla ArmasTroMge potAnA kemerA vaDe lIdhI hovAnuM kahevAya che. A tasavIramAM olDrInano paDachAyo sAmenI tarapha paDe che, jenA parathI khyAla Ave che ke sUryano prakAza pAchaLanI bAjuthI AvI rahyo che. jo sUryano prakAza pAchaLathI Avato hoya to olDrInanA caherA uparano mAska aMdhArAmAM hoya ane tene joI zakAya nahIM. A tasavIramAM olDrInanA caherA uparanI pleTa spaSTa joI zakAya che, jeno artha evo thAya che ke olDrInanA caherA upara sAmethI paNa prakAza pheMkavAmAM Avyo hato. A prakAza kemerAnI phleza lAiTano athavA sTuDiyomAM goThavavAmAM AvelI phlaDa lAiTano prakAza ja hoI zake, kAraNa ke banAvaTI caMdrayAtrAnuM zUTiMga sTuDiyomAM karavAmAM AvyuM hatuM. (4) epolo-6 avakAzayAnane jIvaleNa akasmAta naDyo hato ane teno dhabaDako thayo hato. tyAra bAda je cha epolo mizana hAthadharavAmAM AvyAM temAM kyAMya akasmAto thayA nahotA ke niSphaLatA maLI nahotI. A vAta tarkasaMgata nathI. epolo6nI niSphaLatA pachI banAvaTI caMdrayAtrAnuM tarakaTa UbhuM karavAmAM AvyuM hatuM, jene kAraNe epolo12 sudhI eka paNa mizanamAM 'akasmAta' banyo nahoto. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 106 www.jaine||brary.org Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ epolo yAna taiyAra karanAra rokeTaDAIna kaMpanIno vijJAnI caMdra upara pahoMcI gayA che. mAtra TIvI upara caMdrayAtrAnAM dazyothI bila kesiMga jyAre I.sa. 1969nA unALAmAM keliphorniyAnA teo kharekhara caMdra upara gayA che, ema mAnI zakAya tema nahotuM. sAMtA bArbarA bIca upara AvelA nAnakaDA gharamAM raheto hato tyAre TIvInAM dazyone koI purAvo mAnI zakAya nahIM, kAraNa ke A dRzyonuM teNe akhabAromAM epolonI caMdrayAtrAnA thokabaMdha hevAlo vAMcyA. zUTiMga to pRthvI uparanA koI syuDiyomAM paNa thaI zake tema hatuM. tarata ja tene khyAla Avyo ke TUMka samayamAM TIvInA paDadA upara paNa I.sa. 1969mAM ja nedharalenDanAM aneka akhabAroe caMdrayAtrA tene caMdra upara cAlI rahelA avakAzayAtrIonI philmo jovA maLaze. banAvaTI che, evA matalabanI sTorIo prakAzita karI hatI paNa rokeTaDAIna kaMpanImAM sAta varSa nokarI karavA chatAM paNa bila amerikAnAM akhabAroe koI bhedI kAraNosara tenI noMdha paNa kesiMgane nAsA'nA mUna mizanamAM jarAya rasa nahoto paDyo. tenuM nahotI lIdhI. kAraNa e hatuM ke nIla ArmasTroMga, bajha olhIna ke kolInsa koI bila kesiMga je rokeTaDAIna kaMpanImAM nokarI karato hato caMdra upara gayA hoya evuM mAnavA tenuM mana taiyAra thatuM nahotuM. tene patra lakhIne teNe epolo yAna vizenA dastAvejo mAgyA hatA. rokeTaDAInanI nokarI choDI dIdhA pachI bila kesiMgane epolo tyAre tene evo javAba maLyo hato ke A dastAvejo gupta nathI paNa kAryakramamAM jarA paNa rasa nahoto rahyo. epolonA loncapeDa-34 te jAhera janatAne ApI zakAya tevA paNa nathI. A javAbathI bila upara Aga lAgI tenI teNe noMdha lIdhI hatI. bila kesiMga dRDhapaNe kesiMgane bhAre acaraja thayuM hatuM. bila kesiMge joyuM ke je evuM mAnato hato ke epolo yAna caMdra upara UtaryuM che e vAta avakAzayAtrIo caMdra upara "jaIne pAchA Ave che temane moTI jUThANuM che. moTI malTinezanala kaMpanIomAM sArA pagAranI nokarIo bila kesiMge caMdrayAtrA vizenA koI TIvI kAryakramo joyA AsAnIthI maLI jAya che. zuM A zirapAva caMdrayAtrAnA nATakane nahotA ke koI akhabArI hevAlo paNa jhINavaTapUrvaka vAMcyA nahotA. gupta rAkhavA mATe ApavAmAM Ave che? evo savAla paNa bila ekAeka tene koI AMtarika skUraNA athavA TelipathI thaI ke Akho kesiMgane thayo hato. zA mATe keTalAka avakAzayAtrIo rahasyamaya caMdrayAtrAno kAryakrama banAvaTI che. tema chatAM teNe A bAbatamAM kAMI akasmAtomAM mAryA gayA hatA? zA mATe keTalAka avakAzayAtrIo karyuM nahIM. amerikAmAM voTarageTa jAsUsI kaubhAMDa bahAra AvyuM tyAre mAnasika bImArIono ane narvasa brekaDAunano zikAra banyA hatA? bila kesiMge manomana tenI sarakhAmaNI epolonI banAvaTI ane zA mATe avakAzayAtrIo nokarI choDIne cAlyA jatA hatA? thomasa tarakaTI caMdrayAtrA sAthe karI hatI. amerikAmAM eka pachI eka kaubhAMDo berana nAmanA vijJAnIe 1967mAM epolo-6 yAnane naDelA bahAra AvavA lAgyAM tyAre bila kesiMge vicAryuM ke have banAvaTI akasmAta agAu je 500 pAnAMno hevAla lakhyo hato te kyAM caMdrayAtrA bAbatamAM nAsA'ne keTalAka prazno pUchavAno kALa pAkI gayo? zA mATe benanuM bhedI akasmAtamAM mRtyu thayuM? gayo che. zA mATe avakAzayAtrIone tAlIma ApavA mATe lAsa pRthvI uparathI joi zakAya tevI vegAsamAM laI javAyA hatA e vAta khAnagI rAkhavAmAM AvI? nizAnI caMdra parathI kema na karI? caMdranI dharatI upara koI cepI roganA viSANu hovAnI koI saMbhAvanA nahotI. tema chatAM avakAzayAtrIo "caMdra uparathI' pAchA pharyA te bila kesiMgane pahelo savAla e thayo ke amerikAnA pachI zA mATe temane lAMbo samaya kvoranTAIna heThaLa rAkhavAmAM avakAzayAtrIo jo kharekhara caMdra upara pahoMcI gayA hoya to temaNe AvyA hatA? zuM teno hetu teo duniyA sAme satya chupAvI zake te tyAMthI evI koI nizAnI kema na karI, ke jene pRthvI uparathI joI mATe temane mAnasika rIte taiyAra karavAno hato? zA mATe evo zakAya? caMdranI dharatI upara ke megneziyama ke evI koI dhAtu vaDe Agraha rAkhavAmAM Avato hato ke amerikI akhabAromAM mUna mizana bhaDakA karI zakAya ke jene pRthvI uparathI paNa joIne khAtrI karI vize koI paNa bAtamI chApavAmAM Ave to te "nAsA'nI pablika zakAya ke avakAzayAtrIo caMdra upara pahoMcyA che. e zakya na hoya rilezana ophisanI maMjUrI vagara chApI na zakAya? zuM evI koI to caMdra uparathI eka lejhara kiraNa choDI zakAya, je pRthvI uparathI sAbitI hatI ke epolo yAnanuM prakSepaNa karavAmAM AvyuM tyAre temAM spaSTa joI zakAya tema hatuM. A uparAMta koI ochA vajananA avakAzayAtrIo hatA? ATha avakAzayAtrIonAM mota jamIna rajakaNa vaDe caMdranI dharatI upara koI AkRti paNa dorI zakAya, ke uparanA akasmAtomAM thayAM hatAM. zuM A kharekhara akasmAto hatA? jenAthI duniyAnA lokone khAtarI thAya ke avakAzayAtrIo kharekhara zA mATe avakAzayAtrIo 'caMdra uparathI" je paththaro laIne jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 107 tAkAta For Private & Parsonal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyA tene tAtkAlika sviTjharlenDa mokalI devAmAM AvyA hatA? vAta upara AMdhaLo vizvAsa athavA aMdhazraddhA rAkhavAne badale teno A paththaro caMdranA che, evI koI sAbitI hatI? zA mATe paththaromAM buddhi ane tarka vaDe abhyAsa karavAnI koziza karavI joIe. sonuM, cAMdI athavA hIrA che, evo koI ullekha karavAmAM nahoto Avyo? zA mATe A bAbatanI carcA akhabAromAM ke dha kospirasI thiyarI : avakAzayAtrIo vacce karavAmAM nahotI AvI? zA mATe "mUna mizana' paNa eka lazkarI kAryakrama che, tenI jANa prajAne karavAmAM zuM teo caMdra upara gayA hatA? nahotI AvI? A badhA ja savAlonA javAbo 'nAsA' pAsethI meLavavAnA AzayathI bila kesiMge I.sa. 1975nI sAlamAM 'vI amerikAnA rokeTa sAyanTisTa bila kesiMge banAvaTI nevara venTa Tu dha mUna' nAmanuM pustaka lakhyuM hatuM. A pustakamAM je caMdrayAtrA sAme je praznArtha Ubho karyo tenI jabaradasta asara thaI savAlo bila kesiMge pUchyA hatA tenA koI pratItijanaka javAbo hatI. bila kesiMganI dalIlo ane purAvAo evA jaDabesalAka Aja sudhI maLyA nathI. A vize philmo banI che ane TIvI hatA ke I.sa. 2000nI sAla sudhImAM 20 TakAthI vadhu kAryakramonuM paNa nirmANa thayuM che. A badhA vaDe sAbita thAya che ke amerikanone gaLA sudhI khAtarI thaI gaI hatI ke 'nAsAe amerikAnI caMdrayAtrA banAvaTI hatI. caMdrayAtrAnuM nATaka karIne AkhI duniyAne mUrkha banAvI hatI. A I.sa. 1973mAM DeviDa vAijha nAmanA lekhake "dha kAraNe amerikAnI sauthI vadhu lokapriya TIvI cenala phoksa TIvIe poliTiksa opha lAiga' nAmanA pustakamAM lakhyuM hatuM ke "ghaNI A jUThANAno pardAphAza karavA mATe eka bAvana miniTanI moTI saMkhyAmAM amerikano evuM mAne che ke temanI sarakAre caMdra upara dastAvejI philma banAvI tene karoDo darzako samakSa rajU karI hatI. A mANasane mokalyo nahoto." I.sa. 1970nI 14mI jUne philmanuM TAiTala hatuM: 'kospirasI thiyarI : DIDa vI goTu dha mUna?' 'nAITa' nAmanA amerikana akhabAre cha zaheronA 1721 (kAvatarAnI kathA : zuM ApaNe caMdra para gayA hatA?) A philmanuM nAgarikonA inTaravyunA AdhAre eka acaMbAjanaka sTorI prasiddha nirmANa brasa nAza karyuM hatuM ane te I.sa. 2001nA mArcamAM karI hatI. A inTaravyumAM amerikAnA nAgarikone savAla pUchavAmAM Avyo hato ke zuM teo kharekhara mAne che ke amerikAnA A FUNNY "THING HAPPENED avakAzayAtrIo caMdra upara jaIne pAchA AvyA che? tyAre ghaNI ON THE WAY TO THE moTI saMkhyAmAM nAgarikoe jaNAvyuM hatuM ke teo A vAta mAnatA nathI. jyAre A lokone pUchavAmAM AvyuM ke amerikAnI sarakAra AvI banAvaTa zA mATe kare? tyAre temano javAba e hato ke teo raziyA ane cInane mUrkha banAvavA AvuM karI zake che. keTalAke evo paNa javAba Apyo hato ke avakAza kAryakrama pAchaLa thatA aDhaLaka kharcane vAjabI TharAvavA paNa teo AvuM karI zake che. ghaNA loko evuM mAnatA hatA ke amerikAnI kharI samasyAo pratyethI lokonuM dhyAna bIje AkarSita karavA paNa teo Ama karI zake che. amerikana sarakAra dvArA spesa progrAma bAbatamAM je guptatA jALavavAmAM Ave che tene kAraNe ane tenI pracAranI rAkSasI yaMtraNAne kAraNe paNa prajAne A bAbatamAM zaMkA jAya che. I.sa. 2009nI sAlamAM amerikA taraphathI epolo thAnanI caMdrayAtrAnAM 40 varSanI jyAre dhAmadhUmathI ujavaNI karavAmAM AvI rahI che tyAre evI zaMkA baLavattara bane che ke prajA THE GREATEST bila kesiMganI vAta sAcI mAnI na le te mATe pablisiTIno GOVERNMENT CONSPIRACY vyAyAma pharIthI karavAmAM AvI rahyo che. amerikana sarakAranI A OF ALL TIME * MOON 11 | \ to t | Ko che , jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 108 For Private & Parsonal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradarzana karavAmAM AvI hatI. dha konspirasI thiyarI' philmamAM bila kesiMga bhAre AtmavizvAsapUrvaka amerikAnI caMdrayAtrA kevI banAvaTI hatI tenA dastAvejI purAvAo Apato jAya che ane 'nAsA'nA pravaktA tenA pAMrALA javAbo ApatA jAya che. A philmamAM eka nahIM paNa ochAmAM ochA dasa muddAothI sAbita karavAmAM AvyuM che ke amerikAe caMpAtrAnuM nATaka avakAzI kAryakramamAM raziyAthI eka DagaluM AgaLa nIkaLI javA mATe ja karyuM hatuM. ThaMDA yuddhanA e divasomAM raziyA caMdra upara prathama samAnava avakAzayAna mokalavAno yaza khATI na jAya te mATe 'nAsA'nA vijJAnIoe nevADAnA raNamAM epolo yAna mokalIne tenuM zUTIMga ja karyuM hatuM, evo AkSepa nA philmamAM karavAmAM Avyo che. tha konspirasI thiyarI philmamAM 'nAsA' saMsthA taraphathI AkhI duniyAne je philma darzAvavAmAM AvI hatI tenAM ja keTalAMka do laine dhAradAra savAlo pUchavAmAM AvyA che. A philmamAM amerikAnA avakAzayAtrIo kahevAtA caMdranI dharatI upara amerikAnA rASTradhvajanuM AropaNa kare che tyAre A dhvaja havAmAM pharakato spaSTapaNe joi zakAya che. A joi bila kesiMga savAla pUche che ke, '"jo caMdranI dharatI upara pRthvI jevuM vAtAvaraNa na hoya ane havAnA sUsavATA na phUMkAtA hoya to A dhvaja kevI rIte pharakI zake?'' A savAlano koi saMtoSajanaka khulAso 'nAsA'nA pravaktAo ApI zakatA nathI. 'nAsA'nA eka pravaktA kahe che ke dhvaja namI na paDe te mATe ame temAM UbhA saLiyAnI sAthe eka ADo saLiyo paNa uparanA bhAgamAM besADyo hato. joke A ADA saLiyAne kAraNe paNa dhvaja pharakI zake te zakya ja nathI. pharakato dhvaja spaSTapaNe sUcave che ke A zUTiMga pRthvInA vAtAvaraNamAM ja karavAmAM AvyuM hatuM. bila kesiMganA jaNAvyA mujaba amerikAmAM AvelA nevADAnA raNamAM airiyA-51 tarIke oLakhAtA vistAramAM A banAvaTI caMdrayAtrAnuM zUTiMga karavAmAM AvyuM hatuM ane AkhI duniyAne saphaLatApUrvaka bevakUpha banAvavAmAM AvI hatI. bila kesiMganA jaNAvyA mujaba i.sa. 1960nA dAyakAmAM amerikAnI caMdrayAtrAno kAryakrama eTalo badho astavyasta hato ke amerikAnuM avakAzayAna caMdra upara pahoMce tevI che.1 TakA jeTalI paNa saMbhAvanA nahotI. bIjI bAju raziyAe avakAzamAM mAnavane mokalavAnI bAbatamAM amerikAne pAchaLa choDI dIdhuM hatuM. ziyA TUMka samayamAM caMdranI pradakSiNA karIne pAchuM Ave tevuM samAnava avakAzayAna mokalavAnI taiyArIo karI rahyuM hatuM. jo rizayA mANasane caMdranI pradakSiNA karAvavAmAM saphaLa thai jAya to amerikAnuM nAka kapAi jAya tema hatuM. A rIte raziyAthI eka DagaluM AgaLa nIkaLI javA mATe ja amerikAe caMdranI dharatI upara avakAzayAna mokalavAnuM nATaka karyuM hatuM. dha konspirasI thiyarI himamAM savAla pUchavAmAM Avyo che ke caMdranI dharatI upara avakAzayAne dhaDAkAbhera utarANa karyuM hoya to tyAM moTo khADo paDI javo joito hato paNa 'nAsA' taraphathI bahAra pADavAmAM AvelI tasavIramAM caMdrayAna nIce Avo koi ja khADo jovAmAM Avato nathI. tenuM kAraNa e hoi zake ke avakAzayAne hakIkatamAM caMdranI dharatI upara utarANa ja karyuM nahotuM paNa nevADAnA raNamAM A nATakanI philma utAravAmAM AvI hatI. bila kesiMganA jaNAvyA mujaba epolo-11nA avakAzayAtrIo ATha divasa sudhI pRthvInI pradakSiNA karyA karatA hatA ane pachI epolo yAna nevADAnA raNamAM utaryuM hatuM, jyAM banAvaTI caMdrayAtrAnuM zuTiMga karavAmAM AvyuM hatuM. A bAbatanI vadhu sAbitI ApatAM bila kesiMga kare che ke "nAsA' taraphathI bahAra pADavAmAM AvelI eka tasavIramAM eka avakAzayAtrInA moMDhA uparanA mAskamAM bIjA be avakAzayAtrIonAM pratibiMba jovA maLe che. 'nAsA'nI thiyarI mujaba mAtra be avakAzayAtrIo ja caMdranI dharatI upara utaryA hatA. trIjo avakAzayAtrI to epolo yAnamAM besIne caMdranI pradakSiNA lai rahyo hato. to pachI tenuM pratibiMba kyAMthI AvyuM? amerikAnA 'dha spesa rivyU' megejhinamAM chapAyelA eka lekha mujaba pramukha jona keneDIe cheka i.sa. 1961nI sAlamAM amerikAnuM avakAzayAna caMdra upara mokalavAnI jAherAta karI dIdhI hatI. paraMtu 'nAsA'nA vijJAnIone khabara hatI ke koi paNa avakAzayAnane jo caMdra upara mokalavAnI koziSa karavAmAM Avaze to pRthvI ane caMdra vacce AvelA vAna elAna'nAmanA kiraNotsargamAMthI pasAra thatI vakhate avakAzayAtrIonAM mota ja thai jaze. A kAraNe 'nAsA' taraphathI banAvaTI caMdrayAtrA mATe taiyArIo zarU karI devAmAM AvI hatI. A vAtanI jANa pramukha keneDIne thatAM ja temaNe AkhuM epolo mizana ja radda karavAnI taiyArI karI lIdhI hatI. epolonI banAvaTI caMdrayAtrAmAMthI ghaNA badhA loko ghaNI badhI kamANI karavAnA hatA. temAM pramukha keneDI naDI rahyA hatA. A kAraNe ja 'nAsA'nA saMcAlakoe sIAienI madada laine jona epha. keneDInI hatyA karAvI nAMkhI hatI. jona epha. keneDI upara philma banAvanArA nirmAtA olivara sTone potAnI philmamAM A bAbatano ullekha paNa karyo che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 109 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAlpharenenuM dastAvejI pustaka nAsAmUDaamerikA tonanATaka karIne jo jUno khAThavADiyA pachI amerikAnA atyaMta pratibhAzALI vijJAnI rAlpha renee visaMgatatAo hatI, jenA uparathI khyAla Avato hato ke I.sa. 1994nI sAlamAM jaDabesalAka purAvAo sAthe "nAsA caMdrayAtrAnI AkhI kathA upajAvI kADhelI che. rAlpha renee A mUnDa amerikA' nAmanuM pustaka lakhyuM hatuM. A pustakano sIdho pustaka lakhavAnuM pUruM karyuM tenA eka ja aThavADiyAM pahelAM 'nAsAe saMdezo e hato ke amerikAe caMdrayAtrAnuM nATaka karIne duniyAne mUrkha jAhera karyuM ke enTArkaTikA khaMDamAMthI maMgaLa grahano 13,000 varSa banAvI che. rAlpha rene amerikana buddhizALIonA banelA 'mensA" jUno khaDaka maLI Avyo che. nAmanA jUthano sabhya hato. A jUthanA sabhyono 'Aikyu" eTalo eka aThavADiyA pachI eka mahilA avakAzayAtrIe badho hato ke amerikAnI mAMDa aDadho jAhera karyuM ke 1.70 karoDa varSa Tako prajA temanA 'AijjunI agAu A ulkA ulkApAtane kAraNe barAbarI karI zake tema hatI. rAlpha rene maMgaLa graha uparathI chUTI paDI gaI koI paNa kolejamAM gayA vagara hatI. 16,987,000 varSa sudhI enjiniyara banyo hato ane teNe be te pRthvInI bhramaNakakSAmAM rahI hatI evI zodho karI hatI ke jenA mATe tene ane chevaTe 13,000 varSa agAu peTanTa paNa maLI hatI. rAlpha renee enTArkaTikA khaMDamAM paDI hatI. A aneka mobAila kreno, boTo, makAno, avakAzayAtrIe evo paNa dAvo phekTarIo, yaMtro vagerenI DijhAino karyo hato ke maMgaLanA graha upara A paNa banAvI hatI. paththara nIkaLavAne kAraNe je khADo I. sa. 1 9 9 0mAM paDyo che te khADo paNa teNe zodhI nAsA'e jAhera karyuM ke have teo kADhyo che. AvAM TADhA pahoranAM maMgaLa graha upara samAnava gappAo sAMbhaLIne rAlpha renee avakAzayAna utAravA mAge che. A caMdrayAtrAno bhAMDo phoDavAno saMkalpa jAherAtathI khaLabhaLI UThelA rAlpha APOLLO 13 IS A SCIENCE karI lIdho. A pustaka lakhavA mATe renee amerikAnI banAvaTI FICTION MOVIE teNe 'nAsA'nA koI gupta caMdrayAtrAno bhAMDo phoDatuM pustaka dastAvejonI zodhakhoLa karI nathI; lakhavAnuM nakkI karyuM hatuM. A pustaka paNa 'nAsA' taraphathI caMdrayAtrA Hey Astro-fials, you lakhatAM agAu rAlpha renee "nAsA' nerer lan a boot om bAbatamAM je koI sAhitya bahAra taraphathI bahAra pADavAmAM AvelI pADavAmAM AvyuM tenuM vizleSaNa karyuM caMdrayAtrA'nI hajAro tasavIrono che ane avakAzayAtrIoe lakhelI jhINavaTathI abhyAsa karyo hato. temanI anubhavakathAnuM posTamorTama tyAra bAda avakAzayAtrIo mAikala karyuM che. kolinsa, bajha olhIna ane phrenka amerikAe I. sa. bormane caMdrayAtrA bAbatamAM je 1969nI sAlamAM caMdrayAtrAnuM pustako lakhyAM hatAM e pustakono nATaka karyuM te pachI lagabhaga 20 varSa teNe UMDANathI abhyAsa karyo hato. sudhI rAlpha rene paNa A vAtane sAcI A pustakomAM evI aneka ja mAnato hato. I.sa. 1990mAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 110 For Private & Parsonal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAe "maMgaLayAtrA'nI jAherAta karI tyAre rAlpha renene karI gayA che. amerikA have hajAro abaja DolaranA kharce maMgaLa upara caMdrayAtrAnI saphaLatA bAbatamAM zaMkAo AvavA lAgI. te mATe teNe samAnava avakAzayAna mokalavAnI yojanA banAvI rahyuM che. A e caMdrayAtrA bAbatamAM bahAra pADelI tasavIrono upayoga potAnA kAraNe amerikAnuM arthataMtra devALuM phUMkavAnI sthitimAM AvI paDaze sUcita pustakamAM karavA mATe teNe "nAsA'ne patra lakhyo. 'nAsA'e evuM rAlpharene mAnato hato. rAlpharenee potAnA pustakamAM 'nAsA' javAba Apyo ke A tasavIro upara koI kopIrAiTa nathI paNa ane sIAie (amerikAnI jAsUsI saMsthA) upara Aropa mUkyo tasavIrono upayoga karavo hoya to pustaka prakAzita karatAM agAu che ke temaNe dago karIne aneka avakAzayAtrIonAM khUna karyA che ane tenI eka prata "nAsA'nI maMjUrI mATe mokalavI paDaze. A paNa eka amerikAnI prajAnA 40 abaja Dolara teo hajama karI gayA che. jAtanI sensarazipa hatI. bila kesiMge 'nAsA'nI tasavIrono teNe amerikAnI prajAne chetaravAno paNa Aropa mUkyo che. upayoga karIne pustaka lakhyuM tyAre tenI upara koI jAtanI sensarazipa lAdavAmAM AvI nahotI. caMdrayAtrAnuM TIvI upara jIvaMta prasAraNa rAlpha renene khAtarI hatI ke eka vakhata tenuM pustaka pragaTa thaze ke tarata ja temAM chapAyelI badhI ja tasavIro I.sa. 1969mAM "nAsA'e epolo yAna caMdra upara nAsA'nA saMgrahasthAnamAMthI adRzya thaI jaze. tevuM na banyuM paNa pahoMcyuM hovAno dAvo karyo tyAre amerikAmAM A ghaTanAnuM TIvI 'nAsA'e badhI ja tasavIronA repharansa naMbaro badalI nAkhyA. A upara jIvaMta prasAraNa karavAmAM AvyuM hatuM. A samaye amerikAnI badalAyelA naMbaronI temaNe koI ja anukramaNikA rAkhI nahIM. A prajAne "simyulezana" eTale zuM? tenI khabara nahotI. e samaye e kAraNe jo koI saMzodhaka rAlpha renanA pustakane AdhAre nAsA'nA zabda navo hato. teno artha thAya che ke koI paNa ghaTanAnI nakala karavI saMgrahasthAnamAM mULa tasavIro sudhI pahoMcavA mAge to te azakya thaI ane tene asala tarIke khapAvI devI. bila kesiMge potAnA DiTekTiva gayuM. 'nAsA'e bhaviSyanI TIkAothI bacavA mATe irAdApUrvaka evuM kArya jevA pustakane kAraNe nAsA'no bhAMDo phoDI nAkhyo te pachI A karyuM hatuM. bhaviSyamAM 'nAsA' taraphathI caMdrayAtrAnI orijinala zabda pracalita banyo hato. TIvI upara caMdrayAtrAnuM je kavareja viDiyo Tepone guma karI devAnI je ramata karavAmAM AvI hatI tenA batADavAmAM AvyuM te atyaMta dhUMdhaLuM hatuM. "nAsA' pAse e vakhate pAchaLano irAdo paNa epolo yAnanI caMdrayAtrAnuM mULa satya paNa zreSTha upakaraNo hatAM. tema chatAM lokone cakarAvAmAM nAkhavA ja chupADavAno hato. A bAbatamAM 'nAsA' doSita hatI. TIvI upara atyaMta dhUMdhaLuM prakSepaNa darzAvavAmAM AvyuM hatuM. I.sa. 1969 pachI A duniyAmAM abajo bALakono TIvI upara caMdrayAtrAnAM je dRzyo darzAvavAmAM AvyAM temAM janma thayo che. A badhAM ja bALakone zALAomAM evuM bhaNAvavAmAM paNa prakAza ane aMdhakAranI ramata jovA maLatI hatI. eka kSaNe citra Ave che ke mANasa caMdra upara jaI Avyo che. rAlpha renee bila aMdhakAramaya jaNAtuM hatuM ane bIjI kSaNe te atyaMta prakAzita thaI kesiMganuM pustaka "vI nevara venTaTu dha mUna" vAMcyuM tyArathI tenA manamAM jatuM hatuM. eka ja citramAM eka avakAzayAtrI jhaLahaLatA zaMkAno kIDo saLavaLI rahyo hato ke "nAsA'e caMdrayAtrAnuM tarakaTa sUryaprakAzamAM dekhAto hato ane tenAthI 10 phUTa dUra rahelo teno karIne amerikAnI ane duniyAnI prajAne mUrkha banAvI che. rAlpha rene joDIdAra aMdhArAmAM DUbI gayelo hovAnuM jaNAtuM hatuM. TIvI uparanI A tarakaTI caMdrayAtrAnI bAbatamAM amuka muddAo cUkI gayo hato, philmamAM caMdranI dharatI upara sapheda vastro paherelAM be bhUto slo jeno ullekha bila kesiMganA pustakamAM sacoTa rIte karavAmAM Avyo mozanamAM cAlI rahyAM hoya evuM dekhAtuM hatuM. eka kSaNe teo kadarUpA hato. dAkhalA tarIke "caMdra'nI mATI upara avakAzayAtrIonAM bUTanI dekhAtAM lyunAra moDyulanI aMdara khovAI jatA hatA ane bIjI kSaNe chApa rahI gaI hatI paNa caMdrayAnane kAraNe koI khADo paDI gayo pragaTa thatA hatA. eka kSaNe teo sapheda dUdha jevA dekhAtA hatA ane nahoto. 'nAsA taraphathI pragaTa karavAmAM AvelA hajAro phoTAomAM bIjI kSaNe kAjaLa jevA kALA dekhAtA hatA. A dhaMdhaLAM dRzyo kyAMya AkAzamAM tArAo dekhAtA nahotA. prasArita karavA pAchaLano irAdo evo hato ke 'nAsA'e caMdrayAtrAnuM rAlpha renee evI paNa zaMkA vyakta karI che ke amerikana nATaka karyuM che, evo koIne khyAla na Ave. sarakAre caMdrayAtrA pAchaLa je 40 abaja Dolarano kharca karavAno varSo pachI rAlpha renene jyAre vicAra Avyo ke epolodAvo karyo che, temAMnI moTA bhAganI rakama viyeTanAmanA yuddhamAM 11nI caMdrayAtrAnI je philmo TIvI upara pradarzita karavAmAM AvI veDaphI nAkhI che athavA temAMthI sarakArI adhikArIo rakama hajama che, tenuM nirIkSaNa ane parIkSaNa karavuM joIe. joke tyAM sudhImAM to jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 111 For Private & Parsonal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIvI upara tyAra pachInA epolo mizananAM raMgIna calacitro prasArita thavA lAgyAM hatAM. epolo-11nuM TIvI prasAraNa dhUMdhaLuM hovAnuM bIjuM kAraNa e hatuM ke TIvInI koI cenalone te samaye caMdra uparathI AvelI hovAnI manAtI koI viDiyo philmanuM sIdhuM prasAraNa karavA devAmAM AvyuM nahotuM. 'nAsA'nA oparezana rUmanI bahAra eka moTo TIvIseTa goThavI devAmAM Avyo hato. A TIvInA skrIna upara 'caMdrayAtrA'nuM sIdhuM prakSepaNa karavAmAM AvatuM hatuM. TIvInI cenalonA kemerAmene A TIvInA paDadA uparathI caMdrayAtrAnuM zUTiMga karIne tene potAnA darzako sudhI pahoMcADavAnuM hatuM. 'nAsA'nA sadanasIbe TIvInI cenalonA saMcAlakoe A zarata svIkArI lIdhI hatI. I.sa. 1969nI 20 julAIe amerikAnA avakAzayAtrIoe caMdra upara paga mUkavAnuM nATaka karyuM tenA 72 ja kalAkamAM nyu yorka TAimsa akhabAre benTama buksa nAmanA prakAzaka sAthe maLIne 'vI rica dha mUna' nAmanuM pustaka pragaTa karyuM hatuM. A pustakanA mukhapRSThanI aMdaranA kavaramAM eka citra hatuM, jemAM nIla ArmasTronga caMdranI dharatI upara prathama DagaluM mAMDavAnI taiyArImAM hovAnuM dekhAya che. A phoTo levA mATe caMdra upara agAuthI koI phoTogrApharanI hAjarI hovI jarUrI hatI athavA to nIla ArmasTronge potAnA paga sAthe koI kemerA bAMdhyo hovAnuM jarUrI hatuM. A pustakamAM evI noMdha mUkavAmAM AvI hatI ke A tasavIra TIvInA skrIna uparathI levAmAM AvI che. 'nAsA' saMsthAe TIvInA saMcAlakone orijinala viDiyo phIDa na ApyuM tenuM kAraNa paNa bhaviSyamAM temanI corI pakaDAI javAno Dara hato. TIvI cenalone mULa philma ApavAmAM AvI nahotI navAInI vAta e che ke I.sa. 1969 mAM 'nAsA'e TIvInA saMcAlakone caMdrayAtrAnI mULa philma na ApavAno nirNaya karyo teno koI saMcAlake virodha nahoto karyo. TIvInA skrIna uparathI zUTiMga karavAne badale teo hyusTananA saMdezavyavahAra mathakamAM je dRzyo 'DAyarekTa' caMdra uparathI AvyAM tenuM ja prakSepaNa karavAno Agraha rAkhI zakyA hota. e mATe eka kanekTara vAyaranI ja AvazyakatA hatI. TIvIno koI juniyara Tekniziyana paNa A kArya karI zakyo hota. jo 'nAsA' AvI paravAnagI ApavA taiyAra nahotuM to TIvI cenalonA mAlikoe temanI phariyAdo loko sudhI laI javAnI jarUra hatI. ATalAM varSo pachI paNa 'nAsA' pAse caMdrayAtrAnI je mULa viDiyo philmo AvI e koIne jovA maLI nathI. thoDAM varSo pachI 'nAsA'e jAhera karyuM ke e philmo khovAI gaI che athavA tenA upara bhUlathI pharIthI rekorDiMga thaI gayuM che. A badhuM ja saMdehajanaka che. amerikAe I.sa. 1969nI 20 julAIe caMdra upara mANasane mokalavAnuM nATaka karyuM te pachI te ja varSe 14 thI 24 navembara daramiyAna epolo-12 nAmanAM avakAzayAnane caMdra upara mokalavAnuM nATaka karavAmAM AvyuM hatuM. epolo-12 dvArA je viDiyo philmo mokalavAmAM AvI te paNa eTalI ja aspaSTa hatI. tyAra bAda epolo-1 3 mokalavAmAM AvyuM. A yAna 'nAsA'nA riporTa mujaba caMdra sudhI pahoMcyuM ja nahIM. tene pRthvInI bhramaNakakSAmAM ja akasmAta thayo hato. sadbhAgye epolo-13mAM rahelA traNa avakAzayAtrIo hemakhema bacI gayA hatA. tyAra bAda je epolo-1 4 yAna caMdra upara gayuM hovAno dAvo 'nAsA' kare che, teno eka avakAzayAtrI ricArDa lyuIsa potAnA pustakamAM lakhe che ke ''mizela pachI lyunAra moDyulamAMthI nIce Utaryo ane zepharDe 25 phUTa dUra jaIne eka namUno ekaTho karyo. tyAra pachI teNe Azare 10 phUTa dUra eka TIvI kemerA TripoDa upara goThavyo. teNe kALajIpUrvaka kemerAnA lensane sUryathI dUra rAkhyo. epolo-12nA avakAzayAtrIe kemerAne sUryanI sAme rAkhyo hovAthI te AMdhaLo thaI gayo hato. have pahelI vakhata mAnavanA caMdra upara ArohaNanI Telivijhana philma taiyAra thaI rahI hatI.'' A varNana vAMcIne rAlpha renene vicAra Avyo ke jo epolo-14 taraphathI pahelI vakhata caMdrayAtrAnI philma UtarI rahI hatI to epolo-11 ane epolo-12 'caMdra' upara UtaryAM tyAre duniyAe TIvI upara je philmo joI te zuM hatuM? zuM A philmo agAuthI ja rekorDa karIne rAkhavAmAM AvI hatI? vaLI epolo yAnamAM janArA avakAzayAtrIone pRthvI upara mahinAo sudhI je AkarI tAlIma ApavAmAM AvI hatI tenA aMte teo viDiyo kemerA sUryanI sAme rAkhavAnI bhUla kare kharA? epolo-14 nA avakAzayAtrIe lakheluM A varNana ja 'nAsA'no bhAMDo phoDe tevuM che. 'nAsA'e epolo-11 ane epolo-12nI caMdrayAtrAnI je philmo duniyAne darzAvI te eka prakAranI nakala ja hatI, e vAta rAlpha rene khAtarIpUrvaka kahI zake che. rAlpha renene navAI lAge che ke zA mATe te samayanA patrakArone ane TIvI cenalonA kemerAmenone paNa A vAtano khyAla na Avyo? joke epolo-14 dvArA je viDiyo philma utAravAmAM AvI hatI, temAM paNa kAMI bhalIvAra nahotI. epolo-14 dvArA mokalavAmAM AvelI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 112 www.jaine||brary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caMdrayAtrA'nI viDiyo philma bAbatamAM ricArDa lyuIsa lakhe che ke darzAvavAno hato, paNa temane saphaLatA maLI nahotI. "je viDiyo philmo 2,38,000 mAila dUrathI pRthvI upara pleneToriyamamAM eka chidrALu goLo projekTara tarIke vaparAya che. A AvI temAM avakAzayAtrIo kALA DibAMga AkAzanA goLAnI aMdara eka atyaMta prakAzita balba hoya che. A bekagrAunDamAM bhArekhama sapheda bhUto jevAM dekhAya che. teo koI balbamAMthI nIkaLatAM prakAzanAM kiraNo goLAnAM chidromAMthI pasAra ajANyA pradezamAM bhUlA paDI gayA hoya tevA dekhAya che." A vAta thaIne ardhagoLAkAra ghummaTa upara paDe che. A ghummaTane atyaMta jANe epolo-11 ane 12 mATe kahevAmAM AvI hoya evI ja camakato raMga karavAmAM Avyo hoya che, jenI upara prakAza paDatAM jaNAya che. 'tArAo dekhAya che. "nAsA'nuM durbhAgya e hatuM ke pleneTeriyama caMdranI tasavIromAM tArAo aMdhArAmAM ja kAma kare che. temAM jo eka nAnakaDI paNa spoTalAiTa mUkavAmAM Ave kema nathI dekhAtA? to AkhI bAjI bagaDI jAya che. jo caMdra upara sUryanA jhaLahaLatA prakAzamAM avakAzayAtrIonuM zUTiMga karavuM hoya to TuDiyomAM 'nAsA' taraphathI epolo-11nI "caMdrayAtrA'nI je banAvelA caMdranA seTamAM ArkalAiTo to goThavavI ja paDe. jyAM philmo TIvI upara darzAvavAmAM AvI te badhAmAM kALuM DibAMga ArkalAiTo hoya tyAM pleneTeriyamanuM projekTaranakAmuM banI jAya. AkAza dekhAya che, paNa AkAzamAM kyAMya tArAo dekhAtA nathI. e samaye hajI komyuTara enimezana ane speziyala iphekTa jevI nAsA'nA saMcAlako dvArA philmamAM tArAo dekhADavAno vicAra Teknikono vikAsa nahoto thayo. vaLI 'nAsA'ne Dara hato ke jo paNa karavAmAM Avyo hato. e mATe temaNe nevADAnA raNamAM UbhA tasavIromAM tArAo paNa darzAvavAmAM Avaze to duniyAbharanA karelA suDiyomAM pleneTeriyama paNa banAvyuM hatuM. temano vicAra A lAkho khagoLavido A tArAonI goThavaNImAM koI evI bhUlo pleneTeriyamanA tArAo caMdra uparathI dekhAtA tArAo che evuM zodhI kADhaze ke jeno khulAso karavo muzkela banI jaze. vaLI caMdranI dharatI uparathI tArAo alaga rIte dekhAtA hoya che. A badhI paLojaNamAM paDavAne badale 'nAsA'e caMdranA AkAzamAMthI tArAonI bAdabAkI karI nAkhI ane evo khulAso karI dIdho ke sUryanA prakAzane kAraNe tArAo dekhAtA nathI. ahIM vAcakane evo prazna thaze ke caMdranI dharatI upara jyAre sUryanI hAjarI hoya tyAre tArA zA mATe dekhAvA joIe? teno uttara AjanA vijJAnIo evI rIte Ape che ke pRthvInI dharatI upara vAtAvaraNa hovAthI sUryanA prakAzanuM parAvartana thaI te ApaNI AMkhamAM Ave che, eTale ApaNane dhoLe divase tArAo dekhAtA nathI. caMdranI dharatI upara to koI havA nathI ane vAtAvaraNa paNa nathI, eTale sUryanA prakAza vacce paNa AkAzamAM tArAo dekhAvA ja joIe. jo 'nAsAe avakAzayAtrIone rAtanA aMdhakAramAM caMdra jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 113 For Private & Parsonal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara utAravAnI koziza karI hota to e paNa zakya nahotuM. caMdrayAna beTarI upara cAlatuM hatuM ane A beTarI sUryaprakAzathI A cArja thatI hatI. caMdranI dharatI upara rAtre avakAzayAna Utare to spoTalAiTa cAlu rAkhavI paDe, jene kAraNe beTarI UtarI jAya tema hatuM. A kAraNe rAtriutarANanuM nATaka rada karavuM paDyuM hatuM. 'nAsA'e bahAra pADelI tasavIro amerikAe caMdra upara samAnava avakAzayAna utAravAnuM nATaka kyuM tenAM thoDA varSa pachI rAlpha renee kRSikorna-1' nAmanI philma oI. A philmamAM sIAIe taraphathI kevI rIte 'maMgaLayAtrA' nuM jANuM upajAvI kADhavAmAM AvyuM tenI kathA hatI. A philma joyA pachI paNa rAlpha rene ema mAnatA hatA ke caMdrayAtrA banAvaTI nahotI. thoDAM varSo pachI temaNe 'caMdrayAtrA' bAbatanI eka dastAveja dima TIvI upara joI, temAM caMdranI pastI upara amerikAno dhvaja havAmAM laherAI rahyo hato. A pharakanA dhvajane joIne rAlpha renene vicAra Avyo ke caMdranI dharatI upara to havA ja nathI to dhvaja kevI rIte pharake? A zaMkAno kIDo temanA magajamAM khadabadavA lAgyo eTale temaNe 'nAsA'nI 'caMdrayAtrA' bAbatanI badhI philmo ane phoTAo bArIkAIthI jovA mAMDyA. temane A badhAmAM rahelI karAmatono khyAla AvavA lAgyo. rAlpha renee joyuM ke avakAzayAtrIo jyAre caMdra"nI dharatI upara cAlatA hatA tyAre temanAM pagalAMnI UMDI chApa caMdranI dharatI upara paDatI hatI. caMdranuM gurutvAkarSaNa pRthvInA gurutvAkarSaNa karatA sAtamA bhAganuM ja che. caMdra upara avakAzayAtrI ane tenA spesa zUTanuM kula vajana Azare 75 tala jeTaluM ja thavuM joIe. tema chatAM temanAM pagalAMnI ATalI majabUta chApa 'caMdra'nI dharatI upara paDe e navAInI vAta hatI. bIjI bAju 33,000 ala vajananuM 'caMdrayAna' dharatI upara UtaryuM tyAre te 'caMdranI dharatI upara athaDAI na paDe te mATe teNe enjinamAMthI rokeTa choDavuM paDyuM hatuM, A rokeTanA dhaDAkAno koI khADo caMdranI dharatI upara jovA maLyo nahono A ghaDAkAne kAraNe tenA pAyA nIcenI renI jarA paNa khasI nahotI, je vicitra hatuM. pRthvI upara mATImAM pagalAMnI chApa pADavA mATe pANI athavA bhejanI jarUra paDe che. caMdra upara to pANI nathI to pagalAMnI chApa kevI rIte paDI? amerikAmAM pramukha ricarDa niksananA kALamAM jema voTarageTa kaubhAMDa pakaDAyuM hatuM tema have caMdrayAtrAnA kaubhAMDane 'mUnageTa'nuM nAma paNa ApavAmAM AvatuM hatuM. viliyama briyAna nAmanA lekhake 'mUnageTa" nAmanuM pustaka paNa lakhyuM hatuM. rAlpha renee A pustaka vAMcyuM temAM evuM varNana hatuM ke epolo-14nI philmamAM paNa amerikAno dhvaja 'caMdra'nI havAmAM laherAto jovA maLe che. 'caMdra'nI gharatI upara jyAre rovara AMTA mArI rahyuM hatuM. tyAre tenAM paiDAMne kAraNe dhULa ane payarAo je rIte pRthvI para UMDe che. tema pAchaLanI tarapha UDyAM hatAM. caMdra upara gurutvAkarSaNa ochuM hovAne kAraNe A dhULa ane parAne caMdranI dharatI upara pAchAM pahoMcavAmAM vadhu samaya lAgavo joIe, paNa 'nAsA' dvArA bahAra pADavAmAM AvelI philmamAM to tene pRthvI upara lAge che eTalo ja samaya lAgato hato. A uparathI paNa chetarapiMDI pakaDAI jatI hatI. N jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 114 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAmAM epolo yAna caMdra upara kharekhara gayuM hatuM tenA enimezanano jamAno che. eTale 'nAsA'nuM avakAzayAna jyAre koI purAvA vartamAnamAM ApI zakAya tevA hoya to te caMdranI dharatI paNa 'maMgaLa' upara pahoMcaze tyAre je tasavIro ane philmo uparathI lAvavAmAM AvelA 840 ratala jeTalA patharA, tasavIro mokalaze te eTalI badhI paraphekTa haze ke ApaNane banAvaTano ane viDiyo philmo che. jo A patharAonA TekAmAM tasavIro na hoya khyAla ja nahIM Ave. to tenI koI kiMmata nathI, kAraNa ke A patharAo 'nAsA'nI prayogazALAmAM UMcA uSNatAmAne ane UMcA dabANe banAvI epolonI tasavIronuM vizleSaNa zakAya tevA che. rAlpha renene evI mAhitI maLI hatI ke epolo pAnane caMdra upara mokalavAnI jAherAta karavAmAM AvI tenA AgalAM tasavIra-1 ja varSe vernara vona brona nAmanA sAhasikane amerikana naukAdaLanI rAlpha renanA pustakanA mukhapRSTha upara je tasavIra pragaTa sTImaramAM besADIne tene enTArkaTika khaMDanI mulAkAte mokalavAmAM karavAmAM AvI che, tenA mATe 'nAsA'no sattAvAra khulAso evo Avyo hato. A sTImara be kanTeinara bharIne patharAo laIne AvI hato ke A tasavIramAM epolo-12nA avakAzayAtrIo caMdranI hatI. A kanTeinara upara lebala mAravAmAM AvyuM hatuM: 'nAsA, mATInA namUnAo ekaThA karI rahyA che. A tasavIra bAbatamAM rAlpha hyusTana, TeksAsa.' A patharAono upayoga caMdranA khaDaka tarIke rene kahe che ke "caMdranI sapATI upara be karatAM vadhu avakAzayAtrIo karavAmAM Avyo hato. kyAreya hAjara nahotA; paNa A tasavIra koI trIjA rAlpha renee caMdrayAtrAnI jeTalI paNa philmono athavA avakAzayAtrInI hAjarI paNa puravAra kare che. A tasavIra bIna tasavIrono abhyAsa karyo e tamAmamAM temane koI ne koI kSatio nAmanA avakAzayAtrInI che ane tenI phesa pleTamAM peTa konA jovA maLI hatI. epolonA yAtrIo taraphathI je tasavIro kheMcavAmAM nAmanA bIjA avakAzayAtrInuM pratibiMba jovA maLe che. A AvI hatI te hejhalableDa' nAmanA te vakhatanA zreSTha gaNAtA tasavIrane moTI karatAM khyAla Ave che ke peTa konArDanA hAthamAM koI kemerA nathI. jo bInanI phesa pleTamAM konArDano je paDachAyo jovA kemerAthI kheMcavAmAM AvI hatI. A tasavIro asala nathI jaNAtI paNa nakalI jaNAya che. jo koI ghaTanA kharekhara banI hoya to zA maLe che, tenuM avalokana karIe to khyAla Ave che ke te be vacce mATe koIne tenI banAvaTI tasavIro upajAvI kADhavAnI jarUra paDe? ochAmAM ochuM 10 phUTanuM aMtara che. A be vacce koI kemerA A kAraNe rAlpha rene A tasavIrone 'ephaeksa' tasavIro tarIke sTenDanuM pratibiMba jovA maLatuM nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke A tasavIra koI trIjI vyaktie suDiyomAM jhaDapI che. A oLakhe che. philmonI bhASAmAM "ephaeksa'no artha "speziyala tasavIramAM anya visaMgatatAo paNa jovA maLI hatIH ipheTsa' evo thAya che. holivUDamAM to speziyala iphersa mATe zreSTha TekniziyanonI madada levAmAM Ave che, paNa 'nAsA' taraphathI TuDiyomAM 'caMdrayAtrA'nuM zUTiMga karavA mATe zikhAu kalAkAronI sevAo levAmAM AvI hatI. amuka tasavIromAM to ekane badale be spoTalAiTono upayoga paNa karavAmAM Avyo hato. jo tame 'nAsAnI moTA bhAganI tasavIronA bekagrAunDa sAme jozo to khyAla Avaze ke eka spaSTa bhedarekhA che, jenAthI AgaLanuM badhuM lIsuM ane sapATa dekhAya che. A nizAnI "jheDa' kakSAnA sUDiyonI che. jyAre jyAre paNa A citromAM amerikAno rASTradhvaja jovAmAM Ave che, tyAre tenI upara jhaLahaLato prakAza dekhAya che. A rASTradhvaja caMdrayAnanA paDachAyAmAM hoya to paNa atyaMta prakAzita ja hoya che. A citrone irAdApUrvaka dhUMdhaLAM banAvI devAmAM AvyAM hatAM, jethI ApaNane ema lAge ke A citro asala che. have 'nAsA' ApaNane 'maMgaLa' upara laI javAnI taiyArIo karI rahyuM che. atyAre to komyuTara grAphiksano ane jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 115 che ke A ke Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) DAbI bAju uparanA bhAgamAM be cIjo jamIna tarapha jhUkatI jovA maLe che. A spoTalAiTanuM sTenDa hoya tevuM jaNAya che. bIna ane spoTalAiTa vaccenI jamIna upara ekasarakho prakAza nathI paDato. bIna-nI AjubAjuno vistAra ekadama prakAzita jaNAya che, AvuM spoTalAiTanI bAbatamAM ja banI zake. konArDanI pAchaLanA bhAgamAM AvelI jamIna upara paNa jhaLahaLato prakAza jovA maLe che. AvuM paNa spoTalAiTa vaDe ja karI zakAya. jo A sUryano prakAza hoya to te badhI jagyAe ekasarakho hovo joIe. caMdranI dharatI upara koI vRkSo, parvato ke vAdaLAo na hovAthI dareka cIja upara ekasarakho prakAra ja paDavo joIe. (2) bInanA jamaNA hAthamAM dhAtunI eka cakacakita Tyuba dekhAya che. A Tyubano koI ja paDachAyo dekhAto nathI. jo phlezalAiTano upayoga karavAmAM Avyo hoya to ja AvuM banI zake. (3) tasavIramAM eka bIjo paDachAyo paNa jovA maLe che; je konArDanI AgaLanI bAjathI zarU thaIne tenI jamaNI bAju jAya che. A paDachAyo konArDanA sAmAnya paDachAyAthI 180 aMzanA khUNe jovA maLe che, eka ja vyaktinA be paDachAyA kevI rIte hoI zake? A bhedI paDachAyo koI trIjI vyaktinI hAjarI puravAra kare che. 'caMdra' upara to epolo-12nA be ja avakAzayAtrIo gayA hatA, mATe trIjI vyaktinI jarI saMbhavita nathI. InamAM A tasavIra DiyomAM ja levAmAM AvI hatI, eTale trIjI vyakti saMbhavita phoTogrAphara hoI zake che. A eka ja phoTo parathI 'nAsA'nuM jUThANuM ghaDAI jAya che. tasavIra-2 A tasavIra vize 'nAsA'e evI vigata ApI che ke te epolo-16nI caMdra upara DapavAmAM AvelI tasavIra che. A tasavIramAM jeTalI vigato ApaNane batADavAnI che tenI jarAka AgaLa jatAM jamIna ekama sapATa banI jAya che. 'nAsA'nI moTA bhAganI tasavIromAM bekagrAunDa ekadama ADedhaDa hoya che. 'nAsA' kahe che ke caMdrano vyAsa ocho hovAthI AvuM bane che. DAbI bAju AgaLanA bhAgamAM eka moTo paththara che, jenI upara aMgreja bhASAmAM 'sI' akSara spaSTa vAMcI zakAya che. A paththaranI jamaNI bAju nIcenA bhAgamAM jANe kAgaLanI ghaDI karavAmAM AvI hoya tevI karacalI dekhAya che. A paththara hakIkatamAM kAgaLamAMthI banAvelo nakalI paththara che, jeno upayoga philmonA zarkiMgamAM karavAmAM Ave che. A paththara upara lakhANa kayAMthI AvyuM? A tasavIramAM mezanI nAnA paththarono paDachAyo je dizAmAM paDe che, tethI viddha dizAmAM avakAyAtrI ane rovara gADIno paDachAyo paDe che. jo sUryanA prakAzamAM phoTo levAmAM Ave to badhA paDachAyA eka ja dizAmAM paDatA hovA joIe. rovara gADInI DAbI taraphanA paiDAne dhyAnathI joIe to khyAla Avaze ke teNe acAnaka jamaNI dizAmAM Tarna lIdhelo che. zuM koI vAhana 90 aMzanA khUNe Tarna laI zake kharuM? ema lAge che ke A tasavIra kheMcavA mATe koIe vAhanane hAthethI UMcakIne DAbI bAju vALyuM che. bAkI to be paiDAM upara cAlatI kAmagADI ja A rIte Tarna laI zake; cAra paiDAMnI gADI nahI. A tasavIramAM avakAzayAtrInAM pagalAMnI spaSTa chApa ane TAyaranI nizAnIo paNa dekhAya che. raNanI retImAM prANIo calAvavAno anubhava dharAvatI vyakti kare che ke jo retI sUkI hoya to AvAM pagalAM paDe ja nahIM. ke sUkI retImAM cAlavAthI khADA paDI jAya paNa pagalAMnI chApa koI saMdhogomAM paDe nahIM. dariyAkinAre mATImAM cAlavAthI ApaNA pagalAnI chApa paDI jAya che kAraNa ke mATImAM pANI maLela hoya che. caMdranI pastI upara pANI na hovAthI AvI chApa paDI zake nahIM. caMdranI dharatI upara jo pANI hoya to paNa divasa daramiyAna sUryanI 250 DigrI senTigreDa garamImAM tenI varALa thaI gaI hoya. 'nAsA' tathI caMdranI jeTalI paNa tasavIro pagAra karavAmAM AvI che e tamAmamAM A rIte pagalAMnI chApa acUka jovA maLe che. A chApa pRthvI upara koI sTuDiyomAM zUTiMga karavAthI ja banI hoya. saMbhava che ke sTuDiyomAM zUTiMga karavA mATe AjubAjuthI bhInI retI lAvavAmAM AvI hoya, jenA upara pagalAMnI chApa paDI hoya. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 116 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tasavIramAM je rovara gADI jovA maLe che tenA AgaLanI jamInamAM eka lAMbI, kALI lAina jovA maLe che. AgaLanA bhAgamAM eka enTenA che. je kemerA vaDe A tasavIra bArIkAIthI nirIkSaNa karatAM khyAla Ave che ke A lAinano vAyara levAmAM AvI che teNe tasavIramAM aMtaranI mApaNI mATe krosanI che. A vAyara caMdrayAna sudhI javo joIe paNa te dhvajanA nizAnIo karelI che. A tasavIramAM bhUlathI enTenAno Tocano thAMbhalAnI najIka AvelA eka khaDaka pAse adRzya thaI jAya che. bhAga DAbI bAjue TocanA krosanI bAjunA krosa upara supara "caMdraupara jo be ja mANaso hatA to A doraDuM retImAM kema daTAI impojha karavAmAM Avyo che. nAsA'ne AvI banAvaTI tasavIra gayuM? upajAvI kADhavAnI jarUra kema paDI? jo epolo yAna kharekhara caMdra jo rASTradhvaja sUryathI dUra hoya to te prakAzathI jhaLahaLI kema upara gayuM hoya to AvI nakalI tasavIro duniyAne batADavAnI kema rahyo che? zuM rASTradhvajane prakAzita karavA mATe prakAzanAM koI bIjAM jarUra paDI? sAdhanono upayoga karavAmAM Avyo hato? A tasavIramAM jona yaMga tasavIra-3: nAmano je avakAzayAtrI darzAvyo che te havAmAM Azare 18 iMca nAsA'no evo dAvo che ke A tasavIra paNa "epolo- jeTalo UMcakAyelo che. A vAta vicitra che. caMdra upara pRthvIthI chaThThA 16'nA mizana daramiyAna levAmAM AvI hatI. juo ke A bhAganuM ja gurutvAkarSaNa che ema kahevAya che. ATalA ochA tasavIranA bekagrAunDamAM je TekarI darzAvavAmAM AvI che tenA upara gurutvAkarSaNamAM to AsAnIthI cha phaTanI hAI jampa mArI zakyo pUrato prakAza paDato nathI. caMdra upara koI vAdaLAo nathI to paNa hota. 18 iMca ja zA mATe? ahIM navAInI vAta e che ke havAmAM A TekarI upara kema aMdhAruM jovA maLe che? tenuM kAraNa eTaluM ja che ke UDI rahelA avazakAyAtrIno koI paDachAyo "caMdranI dharatI upara A tasavIra suDiyomAM spoTalAiTa vaDe levAmAM AvI che, jeno paDato nathI. teno paDachAyo kyAM gayo? eka saMbhAvanA evI che ke prakAza pAchaLanA bhAga sudhI pahoMcato nathI. amerikAnA rASTradhvaja AgalI tasavIramAM je rIte rovaranuM enTenA supara impojha karAyuM hatuM je pAtaLA thAMbhalA upara pharakAvavAmAM Avyo che te thAMbhalAnA pAyA tema A tasavIramAM avakAzayAtrIne paNa supara impojha karavAmAM najIka teno paDachAyo barAbara dekhAya che. A paDachAyo mULa thAMbhalo Avyo hoya. karatAM paNa pAtaLo che ane te rASTradhvajanA paDachAyAmAM pUro thaI jAya tasavIra-4: che. tasavIranA bekagrAunDamAM lyunAra moDyula che, jeno vyAsa 32 A tasavIrane 'nAsA' epolo-14 nI caMdra uparanI mITara che. A caMdrayAnano paDachAyo paNa atyaMta pAtaLo paDe che. tasavIra tarIke oLakhAve che. A tasavIramAM paNa caMdranI sUkI retI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 117 T HE IT | F For Private & Parsonal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara avakAzayAtrInAM pagalAMnI chApa joI zakAya che. A pagalAM upara spoTalAiTa pheMkAI rahI che. caMdrayAna sudhI laMbAyelAM che. A caMdrayAnanuM vajana Azare 17 Tana tasavIra-paH jeTaluM hatuM ane te utarANa daramiyAna caMdranI dharatI sAthe athaDAIna A tasavIra epolo-11 avakAzayAna jyAre caMdranI paDe te mATe tenI gati ochI karavA mAtra vaccenA bhAgamAM ja eka bhramaNakakSAmAM hatuM tyAre 79 mAila dUrathI levAmAM AvI hatI, rokeTa hatuM. A rokeTano thrasTa 10,500 pAunDa jeTalo hato ane ema nAsA' kahe che. A tasavIra 'sI opha TrAnkivaliTI'nAmanA e tenA nALacAno vyAsa traNa phaTa hoya to paNa tenA ekjhosTanuM pradezanI che, jyAM epolo yAna utarANa karavAnuM hatuM. A dabANa corasa iMca upara 10 pAunDa jeTaluM hovuM joIe. eka tasavIramAM DAbI bAju nIcenA bhAgamAM je paDachAyo che te epolo sAmAnya vekyUma klInaranuM dabANa corasa iMca dITha 1 / 2 pAunDa thAnano paDachAyo che, ema 'nAsA' kahe che. epolo yAnanA jeTaluM hoya che, tema chatAM te mATInA rajakaNo dUra haTAve che ane enjinano gherAvo mAtra 8.5 phuTano ja hato. ATalo ocho gherAvo sUkI jamInamAM nAnakaDo khADo khodI zake che. to corasa iMcadITha dharAvatuM epolo yAna 79 mAila dUrathI caMdranI dharatI upara ATalo 10 pAunDanuM dabANa dharAvatuM rokeTa caMdranI sUkI retImAM keTalo UMDo moTo paDachAyo paDI zake kharuM? pRthvInA AkAzamAM eroplena khADo pADI zake? ahIM to caMdrayAna dharatI upara koI khADo pADatuM keTalAka hajAra phUTanI UMcAI upara UDatuM hoya che. eroplenano nathI. eTaluM ja nahIM, potAnI AjubAjunA mATInA rajakaNo paNa gherAvo epolo yAna karatA dasa gaNo hoya che, to paNa pRthvI upara haTAvatuM nathI. jo caMdrayAnanA rokeTathI badhI retI havAmAM UDI gaI teno koI paDachAyo paDato nathI to caMdranI dharatI upara epolo hoya to ApaNane retI upara avakAzayAtrIonAM pagalAM kevI rIte yAnano pAyo kaI rIte pI zake? dekhAI zake? A tasavIramAM amerikAno je rASTradhvaja darzAvavAmAM Avyo che te caMdrayAnanA paDachAyAmAM hovAnuM jaNAya che. pRthvInA vAtAvaraNamAM havAnA aNuo upara paDato. sUryano prakAza cAre epolo simyulezana projekTanuM rahasya dizAmAM phelAI jAya che ane ApaNane paDachAyAmAM rahelI cIjo paNa thoDI-thoDI dekhAya che. caMdranI dharatI upara vAtAvaraNa nathI amerikA potAnuM samAnava avakAzayAna caMdra upara utArI eTale paDachAyAmAM rahelI vastu jarA paNa dekhAya nahIM. to pachI zake e mATe caMdranI dharatI jevuM vAtAvaraNa pRthvI upara pedA karavuM khUba paDachAyAmAM rahelo amerikI rASTradhvaja kema spaSTa dekhAya che? kAraNa jarUrI hatuM. avakAzayAtrIone paNa caMdranA vAtAvaraNamAM rahevAnI ke A caMdranI dharatI nathI paNa pRthvIno stuDiyo che ane rASTradhvaja Teva paDe te mATe amerikAnI dharatI upara cheka I.sa. 196 1nI sAlamAM nakalI caMdra jevo mAhola Ubho karavAmAM Avyo hato, jene jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 118 I For Private & Parsonal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'epolo simyulezana projekTa' evuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. kadAca itihAsanuM jJAna nahIM hoya ke khagoLavid nikolasa A projekTa TUMkamAM "eesapI' tarIke paNa oLakhAto hato. A koparaniksanA nAma uparathI caMdra uparanA khADAne nAma ApavAmAM projekTa "nAsAne madada karavA mATe amerikAnI Diphensa AvyuM hatuM. joke samaya jatAM A projekTa koparaniksane badale inTelijansa ejansI taraphathI taiyAra karavAmAM Avyo hato. bIjA 'kasa' tarIke ja oLakhAvA lAgyo hato. A kendramAM eka mAsTara vizvayuddha daramiyAna amerikAe aNubomba banAvavAno projekTa kanTrola senTara UbhuM karavAmAM AvyuM hatuM. hyusTanamAM epolo thAnanA menaTTana' je rIte gupta rAkhyo hato te rIte eesapI paNa atyaMta niyaMtraNa mATe amerikana prajAne dekhADavA mATe je mizana kanTrola gupta rAkhavAmAM Avyo hato. senTara UbhuM karavAmAM AvyuM te hakIkatamAM A mAsTara kanTrola aNubomba banAvavA mATenA menahaTTana projekTamAM Azare senTaranA gulAma jevuM hatuM. A senTaramAM eka AibIema komyuTara traNa lAkha lokone kAme lagADavAmAM AvyA hatA to paNa chelle sudhI besADavAmAM AvyuM hatuM. tenI eka paNa mAhitI bahAra nahotI AvI. epolo simyulezana epolo yAnamAM janArA avakAzayAtrIone paNa A projekTamAM prAraMbhathI ja ATalI gumatA rAkhavAnuM kAraNa e hatuM ke rahasyamaya kendramAM eka pachI eka laI javAmAM AvyA hatA ane 'nAsA'ne prAraMbhathI ja khyAla hato ke koI caMdra upara javAnuM nathI temane jeTalI jarUra hatI eTalI ja mAhitI ApavAmAM AvatI hatI. paNa mAtra duniyAne mUrkha ja banAvavAnI che. sAmAnya loko nAnI jo koI avakAzayAtrInI niSThA vize jarA jeTalI paNa zaMkA jAya to paNa vAta khAnagI rAkhI zakatA nathI paNa amerikA jevI mahAsattA temane mizanamAMthI paDatA mUkavAmAM AvatA hatA. epolonA moTA projekTo paNa khAnagI rAkhI zake che. jo amerikana sarakArane loncapeDa upara ja eka akasmAta thayo hato, jemAM traNa bIjA vizvayuddha daramiyAna aNubomba banAvavAnA projekTane gupta avakAzayAtrIo baLIne khAkha thaI gayA hatA. jANakAro kahe che ke rAkhavAmAM saphaLatA maLI hoya to e ja yaMtraNAno upayoga karIne ja yaMtraNAno upayoga karIne 'nAsA'nI gupta yojanA sAme baLavo pokAravAnI A sajA hatI. epolo simyulezana projekTane teo gupta rAkhI zakyA hoya ema A durghaTanA pachI paNa koI avakAzayAtrI 'nAsA'nA nATakano I kAraNa nathI. A kAraNe ja A kAI virA virodha kare e zakya ja nahotuM. avakAzayAtrIo jo 'nAsA'nA inTelijansa ejansIne soMpavAmAM AvyuM hatuM. Adezane tAbe thAya to temane pratiSThA ane dhana maLatuM hatuM; teo jo epolo simyulezana projekTa mATe je jamIna pasaMda baLavo pokAre to mota maLatuM hatuM. A kAraNe avakAzayAtrIo pAse karavAmAM AvI che tyAranA eTamika enarjI kamizananA kabajAmAM tAbe thavA sivAya koI vikalpa ja bacyo nahoto. hatI ane tenI cAre bAju lazkarI thANAo AvelAM hatAM. A sthaLa epolonI banAvaTI caMdrayAtrA mATe je zUTiMga karavAmAM nevADAnA raNamAM AveluM hatuM. jenI jamIna paNa caMdranI jamIna jevI AvyuM tene rekorDa karavAmAM mahinAo gayA haze ane tenuM eDiTiMga ja che. A projekTa mATe Topa levalanuM menejamenTa sIAienA karavAmAM bIjA mahinAo gayA haze. A rIte epolo-11thI laI jAsUsoe pUruM pADyuM hatuM. A mATe jarUrI karmacArIonI bharatI paNa 17 sudhInA dareka mizananuM kramasara rekorDiMga karavAmAM AvyuM hatuM sIAie dvArA ja karavAmAM AvI hatI. temane jarUra hoya tyAM sudhI ane tene komyuTaramAM sTora karavAmAM AvyuM hatuM. eka vakhata rekorDiMga UMco pagAra ApIne nokarImAM rAkhavAmAM AvyA hatA ane kAma pUruM thaI gayA pachI jAdugara athavA Thaga je rIte lokonuM dhyAna bIje kheMce thatAM ja AkhI jiMdagI cUpa rahevAnI kaDaka cetavaNI sAthe chUTA te prakAranuM dhyAnAkarSaNa karavuM jarUrI hatuM. epolonI bAbatamAM karavAmAM AvyA hatA. je karmacArIoe nokarImAMthI chUTA thayA amerikana ane vizvanI prajAnuM dhyAna bIje laI javA kepa keneDI pachI jarAka paNa moTuM kholavAnI ceSTA karI teo vaTANA verI dete lociMga peDa khAte epolo yAnanA prakSepaNano bhavya tamAzo agAu ja temane kAyama mATe zAMta karI devAmAM AvyA hatA. A karavAmAM Avato hato. A rIte vizvanA abajo lokone epolo projekTamAM eka sTaDiyo Ubho karIne temAM banAvaTI caMdrayAtrAnuM simyularI simyulezana projekTanA kAvatarAnI gaMdha na Ave te mATe epolo zUTiMga karavAmAM AvyuM hatuM. yAnanuM dhAmadhUmathI lociMga karavAmAM AvatuM hatuM. nevADAnA raNamAM je epolo simyulezana projekTa Ubho karavAmAM Avyo tene "koparaniksa' evuM sAMketika nAma ApavAmAM epolonI caMdrayAtrA vize AvyuM hatuM. hakIkatamAM caMdra upara 'koparaniksa' nAmanA eka guptatAnuM rahasya khADAnA nAma uparathI A projekTane "koparaniksa' evuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. A nAmakaraNa karanAra sIAienA jAsUsane epolo-11nI pahelavahelI caMdrayAtrAne 40 varSa thaI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 119 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayAM te pachI paNa "nAsA' taraphathI epolo yAna vizenI aneka plAsTikanI TyubamAM dhakelI detuM hatuM. Teknikala vigato prajAne ApavAmAM nathI AvatI, je ema sUcave che A sisTama barAbara kAma kare te mATe spesa sUTamAM cikkAra ke A bAbatamAM 'nAsA' satya chupAve che. kadAca 'nAsA'ne evo Dara pANI hovuM joIe. niSNAtoe karelI gaNatarI mujaba spesa sUTamAM haze ke jo epolo yAnanI gupta vAto jAhera thaI jaze to jo ochAmAM ochuM 24 liTara pANI hoya to te 4 kalAka sudhI pAkistAnanA rASTrapati jharadArI caMdra upara caDAI karaze ane caMdranI avakAzayAtrIonA zarIrane garama thatuM aTakAvI zake. A pANI dharatI upara gheTAM-bakarAM calAvavAnA adhikAro bharavADone ApI paNa dara cAra kalAke pheMkI devuM paDe ane ThaMDuM pANI bharavuM paDe. sAthe deze. jyAre epolo-1ne loncapeDa upara akasmAta naDyo ane sAthe dara miniTe 100 grAma jeTaluM garama pANI temaNe spesa traNa avakAzayAtrIo baLIne bhasma thaI gayA tyAre "nAsA'e sUTamAMthI bahAra pheMkatAM rahevuM paDe to 4 kalAke temanI pANInI TAMkI spesa sUTamAM bharavAmAM AvelA oksijananAM dabANa bAbatamAM be khAlI thaI jAya. "nAsA'nA dAvA mujaba spesa sUTamAM to kula 4 judA AMkaDAo ApyA hatA. I.sa. 1969mAM duniyAe liTara ja pANI hatuM. A 4 liTara pANI spesa sUTane 4 kalAka sudhI epolo-11nA yAtrIone spesa sUTa paherIne caMdra upara cAlatA aMdarathI kevI rIte ThaMDuM rAkhI zake? teno javAba "nAsA' ApI zakatuM joyA tyAre paNa lokone lAgyuM hatuM ke A spesa sUTamAM nathI. vaLI ApaNe caMdrayAtrAno je viDiyo joyo temAM kyAMya spesa avakAzayAtrIo mATe badhI ja sagavaDo che. sUTamAMthI garama pANI bahAra nIkaLatuM joyuM nathI. A vAta sAbita "nAsA' ApaNane satata evuM samajAvavAnI koziza karatuM kare che ke epolo caMdra upara gayuM ja nathI. hatuM ke avakAzamAM bahu ja ThaMDI hovAthI spesa sUTanuM kArya epolo yAna jyAre caMdra upara UtaryuM tyAre tyAM divasa avakAzayAtrIone ThaMDI sAme rakSaNa ApavAnuM ane temane uSmA hato ane sUrya jhaLahaLI rahyo hato. vijJAnIo mAne che ke caMdranI ApavAnuM hatuM. e samaye badhA loko avakAzane ThaMDuM mAnatA hovAthI dharatI upara havAnuM AvaraNa na hovAne kAraNe tyAM divase sUryano spesa sUTane garama kema rAkhavo, enI ja vAto thatI hatI. e vakhate tApa atyaMta sakhata hoya che. A tApane kAraNe avakAzayAtrIonA koIne khyAla nahoto ke spesa sUTane garama rAkhavAnI nahIM paNa ThaMDo spesa sUTanI aMdaranI garamI to ekadama vadhI javI joIe. tema rAkhavAnI jarUra hatI ane e mATe era-kanDizanaranI jarUra hatI. chatAM ApaNe koI avakAzayAtrIne chatrI laIne caMdranI dharatI upara caMdra upara jyAre divasa hoya che tyAre uSNatAmAna UkaLatA pANI cAlatA joyA nahotA. caMdranI dharatI upara je caMdrayAna UbhuM hatuM te jevuM hoya che, ema AjanA vijJAnIo mAne che. jo A vAta kharI paNa taDakAmAM UbhuM hatuM. tenA upara paNa koI chAMyo karavAmAM nahoto hoya to spesa sUTane ThaMDo rAkhavAnI jarUra hatI, jenI koI vyavasthA Avyo. vaLI avakAzayAtrIo evo dAvo kare che ke teo A 'nAsA'e vicArI paNa nahotI. caMdrayAnamAM ArAmathI sUI gayA hatA. temanA ja kahevA mujaba nAsA' taraphathI avakAzayAtrIone je spesa sUTa caMdrayAnamAM aMdaranuM uSNatAmAna 46 DigrI senTigreDa jeTaluM hatuM. ApavAmAM Avyo hato tenuM vajana 84 pAunDa jeTaluM hatuM. A 46 DigrI uSNatAmAnamAM koI ArAmathI sUI zake kharuM? A spesa sUTamAM eka oksijananI boTala hatI, eka kArbana uparathI khyAla Ave che ke epolo yAna hakIkatamAM caMdra upara gayuM ja DAyoksAiDa skrabara hatuM, eka bhejanAzaka yaMtra hatuM, eka voTara nahotuM. bleDara hatuM, eka hITa eksacenjara hatuM, zarIranI gatividhio upara I.sa. 1990mAM "nAsA'e evo dAvo karyo hato ke najara rAkhavA mATe eka reDiyo hato, eka saMdezavyavahAra mATeno teNe avakAzamAM kRtrima upagrahanI madadathI 1.5 abaja DolaranA reDiyo hato, je hyusTananA kanTrola rUma sudhI saMdezAo mokalI zake kharce habala nAmano Teliskopa goThavyo che. I.sa. 1993nA ane cAra liTara pANI hatuM. A uparAMta A badhAM ja upakaraNo Disembara mahinAmAM 'nAsA'e ApaNane evI mAhitI ApI ke calAvI zake tevI eka beTarI paNa hatI. 'nAsA'nuM kahevuM ema hatuM ke temaNe habala Teliskopano kSatipUrNa arIso ripera karyo che. have je avakAzayAtrIonA zarIramAMthI je garamI bahAra paDe te zoSI levA Teliskopa banAvavAmAM 300 vijJAnIone mahinAo lAgyA hoya spesa sUTamAM pANIthI bharelI plAsTikanI Tyubo gUMthI levAmAM tenA arIsAmAM khAmI kevI rIte rahI jAya? "nAsA'e ApaNane AvI hatI. nAsA'nA kahevA mujaba A pANI jyAre garama thAya evI paNa mAhitI ApI hatI ke habala TeliskopamAM eka vAiDa tyAre tene pampa vaDe bahAra AvelA hiTa eksacenjaramAM mokalI eMgala kemerA paNa che. have habala Teliskopano hetu jo sUrya, caMdra, devAmAM AvatuM hatuM. A hITa eksacenjara pANIne ThaMDuM karIne pharIthI graho ane tArAonI ja tasavIro kheMcavAno hoya to tenA mATe jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 120 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAiDa eMgala lensanI koI jarUra ja nathI. vAiDa eMgala lensano upayoga mAtra pRthvInI tasavIro kheMcavA mATe ja thaI zake. A uparathI sAbita thAya che ke habala pAchaLa sIAienuM bhejuM kAma kare che ane tenA muLa hetu duniyAnA dezo upara jAsUsI karavAno che. I.sa. 1993nA aMta bhAgamAM TIvI upara ApaNane evI aneka tasavIro jovA maLI hatI ke jemAM spesa zaTalamAM gayelA avakAzayAtrIo Dabala upara kAma karatA hatA. A avakAzayAtrIoe hAthamAM mojAM nahotAM paheryAM ane temanA spesa sUTa paNa phulAyelA nahotA. avakAzamAM jo zUnyAvakAza hoya to spesa sUTane balUnanI jema phulAvavA bahu jarUrI che. A uparathI zaMkA jAya che ke A zUTiMga paNa spesa sTezanamAM karavAne badale dharatI upara UbhA karelA sTuDiyomAM ja karavAmAM AvyuM haze. jyAre jeminI-9nA yAtrikoe avakAzamAM cAlavAnuM parAkrama karyuM tyAre meksona nAmanA lekhake potAnA pustakamAM lakhyuM hatuM ke "avakAzayAtrInA spesa sUTamAM jo lIkeja thayuM hota to teo marI gayA hota.'' A vidhAnano artha evo thAya che ke temAM dabANathI havA bharavAmAM nahotI AvI. A ja pustakamAM anyatra lakhyuM che ke avakAzamAM jIvatA rahevA mATe 3.5 pAunDa skvera iMca dabANa jarUrI che. bemAMthI kaI vAta sAcI mAnavI? avakAzayAtrAno joradAra tamAzo 'nAsA'e epolo-11 thI zarU karIne epolo-17 sudhInAM avakAzayAno caMdra upara mokalavAnuM nATaka karyuM te pachI temane khyAla Avyo ke A nATaka have vadhu AgaLa calAvI zakAya tema nathI. tyAra bAda 'nAsA'nA jeTalA paNa avakAzI kAryakramo thavA lAgyA temAM atyaMta dUranA avakAzamAM javAne badale pRthvInI najIkanA AkAAmAM paribhramaNa karavAnI yojanAo ja AkAra dhAraNa karavA lAgI. 'nAsA' taraphathI spesa zaTala ane avakAzI prayogazALA jevA je koI projekTo hAthadharavAmAM AvyA te badhA ja pRthvIthI Azare 100 mAilanI UMcAIe AkAzamAM cakkara mAre che ane temAM kyAMya kharekharA bAhya avakAzamAM javAnI vAta AvatI nathI. A badho samaya 'nAsA' e ApaNAthI eka vAta no chapAvI ja rAkhI ke jyAre sUryanI sapATI upara tophAna UThe che tyAre bAhya avakAzamAM kiraNotsarga jIvaleNa sapATIe pahoMcI jAya che. avakAzayAtrIo jo kharekhara bAhya avakAzamAM gayA hoya to sUryanI asahya garamI, kiraNotsarga, lIka thatA spesa phUTa ane vekyumayukta mojAMne kAraNe sahIsalAmata pRthvI upara AvI zake ja nahIM. avakAzayAtrIomAM koI daivI zakti hoya to te vAta alaga che. mAIka e nAmano lekhaka kahe che ke "avakArAyAna jyAre pRthvI upara pAchuM pharI rahyuM hoya tyAre gavAkarSaNane kAraNe tenI jhaDapa ekadama vadhI jAya che. A vakhate pRthvInI havA sAthe gharSaNa thavAne kAraNe garamI eTalI badhI vadhI jAya che ke sAmAnya polAda paNa baTaranI jema pIgaLI jAya.'' jeminI-6 nAmanuM avakAzayAna pRthvI upara pAchuM karyuM te pachI prazAMta mahAsAgaramAM teNe utarANa karyuM hatuM. A utarANanI je tasavIro akhabAromAM pragaTa karavAmAM AvI temAM avakAzayAnanA phAibaraglAsanA banelA enTenA sahIsalAmata jaNAtA hatA. hakIkatamAM A enTenAnI varALa thaI javI joItI hatI. A citra uparathI ja khyAla Ave che ke avakAzayAtrAnI vAta ja banAvaTI hatI. epolonA to dareka mizananA hevAlo paNa camatkArothI bharelA che. tAjetaramAM ja presane ApelA eka inTaravyumAM nIla ArmasTronge jaNAvyuM hatuM ke teo caMdranI dharatI uparathI pAchA pharavA mATe caMdrayAnamAM beThA tyAre khyAla Avyo ke enjinamAM eka bolTa nIkaLI gayo che ane enjina sTArTa thatuM nathI. jo kharekhara enjina sTArTa na thAya to temaNe caMdranI dharatI upara ane bhUkhyA-tarasyA marI javuM paDe. nIla ArmasTronganA magajamAM eka jhabakAro thayo ane teNe khissAmAMthI bolapena kADhI bolTanI jagyAne goThavI dIdhI eTale enjina sTArTa thaI gayuM. je 'nAsA' e caMdrapAnanI yojanA pAchaLa 30 abaja Dolarano kharca karyo hoya te evuM yAna krama banAve ke jenA naTa-bolTa DIlA paIne paDI ? A badhA kissAo pAchaLathI prajAnuM manoraMjana karavA upajAvI kADhyA hovAnuM jaNAya che. amerikAnA avakAzayAtrIone hakIkatamAM spesa voka karavAnI nahIM paNa ekTiMga karavAnI tAlIma ApavAmAM AvatI hatI. avakAzayAtrIo ane 'nAsA' kadI jUThuM na bole ane sAcuM ja bole evuM duniyA mAne che. tema chatAM bajha olDrIna potAnI jIvanakathAmAM ja lakhe che ke tene jUThuM bolavAnI Adata hatI. bajha olphIna lagnabAhya saMbaMdha dharAvato hato evo ekarAra teNe potAnI AtmakathAmAM karyo che. A lagnabAhya saMbaMdho chatAM potAnA lagnajIvanane bacAvI levA mATe te ja bolato hato, evo paNa teNe ekarAra karyo che, je avakAzayAtrI potAnA lagna vanane bacAvavA juThuM bolI zake te potAnA dezanI pratiSThA bacAvavA zA mATe jUThuM na bolI zake? A bAbatamAM eka rasaprada kisso che. amerikAnI mulAkAte AvelA rizayAnA avakAzayAtrIone bajha olDrIne kepa keneDI avakAzI mathaka jovAnuM AmaMtraNa ApyuM. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 121 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raziyana avakAzayAtrIoe AmaMtraNano asvIkAra karyo paNa khoTakAI javAno avakAza rahe che." mAIka gre nAmano lekhaka kahe che patrakAroe jyAre pUchyuM tyAre kahyuM ke "amane AmaMtraNa ja ke "epolo yAna caMdra upara jaIne hemakhema pRthvI upara pAchuM Ave te ApavAmAM AvyuM nahotuM." A ghaTanA uparathI khyAla Ave che ke mATe 30 lAkha pUrvAo barAbara kAma karatA hovA joIe. AvuM to avakAzayAtrIone jUThuM bolavAnI tAlIma paNa ApavAmAM AvatI kudaratamAM ja bane che. jo koI yaMtramAM AvuM jovA maLe to te camatkAra hoya che. ja gaNavo joIe." mAikala kolinsa nAmanA avakAzayAtrIe to herI harTa nAmanA lekhaka kahe che ke "epolo projekTanI epolo-11nA mizana bAbatamAM lakhyuM hatuM ke "ghaNI badhI cIjo dastAvejI mAhitIo sAcavI rAkhavAmAM AvI che to paNa pRthvInA khoTI paDI zake tema che. amArA caMdra upara jaIne hemakhema pAchA pAMca abaja loko paikI ghaNA loko ema mAne che ke te 12 AvavA mATenA cAnsa 50-50 jeTalA ja hatA. avakAzayAtrIo kyAreya caMdra upara gayA ja nahotA. hakIkatamAM bila kesiMga ema mAnato hato ke epolo yAna keTalA loko A "aphavA" upara vizvAsa rAkhe che te kahevuM muzkela che, avakAzamAM javA ravAnA thayuM te agAu ja avakAzayAtrIone kAraNa ke A bAbatamAM koI vizvavyApI sarve karavAmAM nathI Avyo. temAMthI kADhI levAmAM AvyA hatA ane koI salAmata sthaLe laI paraMtu je rIte laMDananI phleTa artha sosAyaTI pRthvI goLa che e javAmAM AvyA hatA. rAlpha rene mAne che ke Ama karavAmAM khUba ja mAnavA taiyAra nathI tema Aje paNa aneka loko evuM mAne che ke jokhama hatuM. epolo yAnane jo lociMga vakhate akasmAta naDe to epolonI caMdrayAtrA e amerikAnI sarakAra dvArA phelAvavAmAM avakAzayAna baLIne bhasmIbhUta thaI jAya ane avakAzayAtrIo AveluM moTAmAM moTuM jUThANuM hatuM." A lekhaka "caMdrayAtrA banAvaTI to bacI jAya. joke duniyA to ema ja mAnatI hoya ke hatI' e vAtane "aphavA' gaNAve che, tema chatAM eTaluM to jarUra avakAzayAtrIo paNa baLI maryA che. tyAra pachI svIkAre che ke Aje paNa karoDo loko caMdrayAtrAnA dAvAne jUThANuM avakAzayAtrIone AkhI jiMdagI kevI rIte saMtADIne rAkhavA e gaNe che. A prakAranA lekhako 'nAsA'nI badhI vAtone AMkha mIMcIne moTI samasyA thaI jAya. ene badale avakAzayAtrIo paNa epolo svIkArI levAnI Adata dharAvatA hoya che. yAna sAthe baLI mare temAM ochI muzkelI hatI. A kAraNe rAlpha rene amerikAnI avakAzayAtrAnA itihAsamAM tamAma ema mAne che ke avakAzayAtrIo lociMga vakhate epolo yAnamAM avakAzayAtrIo gorA ja hatA. emAM apavAda robarTa eca. lorensa ja hatA paNa pAchaLathI eka gupta rokeTa choDIne temane AkAzamAM ja nAmano kALo mejara hato. te amerikana era phorsano pAilaTa hato. bahAra kADhI levAmAM AvyA hatA. robarTa eca. lorensanI bharatI orabAiTiMga leboreTarI esTroneTa grupamAM karavAmAM AvI hatI. I.sa. 1967nI 15mI ogasTe bAhyAvakAzamAM sUrya kiraNotsarganuM jokhama eka plena akasmAtamAM robarTa mAryo gayo hato. AvA to aneka avakAzayAtrIo vimAnI akasmAtomAM mAryA gayA hatA, jemanI AjanA vijJAnIo ema mAne che ke sUryamAMthI niyamita noMdha paNa rAkhavAmAM nathI AvI. zuM lorense ghaNA badhA buddhizALI rIte AganI jvALAo UThe che, jenAM kiraNo pRthvI sudhI pahoMce che, savAlo pUkyA hatA? zuM tene kaMIka khoTuM thaI rahyuM hovAnI zaMkA paNa pRthvInA rakSAtmaka ojhona kavacane kAraNe pRthvInA AvI gaI hatI? zuM teNe 'nAsA'nAM jUThANAMo svIkAravAno vAtAvaraNamAM pravezI zakatAM nathI. sUryanI aganajvALAonI inakAra karI dIdho hato? A savAlonA koI javAbo maLatA nathI. pravRtti amuka varSomAM ochI hoya che ane amuka varSomAM te vadhu hoya hakIkatamAM "nAsA'mAM je avakAzayAtrIo joDAyA temano mRtyudara che. I.sa. 1967thI 1991 vacce sUryanI pravRttiono anya TesTa pAilaTo karatAM khUba UMco hato. A bAbatamAM kyAreya abhyAsa karatAM khyAla Ave che ke I.sa. 1976nI sAlamAM koI tapAsa ja karavAmAM AvI nahotI. sUryanI aganajvALAo sauthI ochI hatI. I.sa. 1969nI epolo-8nuM lociMga karavAmAM AvyuM tenA traNa divasa sAlamAM epolo yAna "caMdra' upara gayuM te varSamAM sUryanI 7153 pahelAM 'nAsAnA adhyakSe A mizanamAM rahelAM bhayasthAnonuM varNana aganajvALAo jovA maLI hatI; paNa 1976nI sAlamAM AkhA karatAM kahyuM hatuM ke "epolo yAnamAM kula 56 lAkha spera pArTsa che varSanI aganajvALAonI saMkhyA 614 jeTalI ja hatI. evuM ane 15 lAkha jeTalI sisTamsa che. A badhA ja pUrvAo paNa jovAmAM AvyuM che ke sUryamAMthI jvALAo nIkaLavAnI peTarnanuM 99.99 TakA sacoTatAthI kAma kare to paNa pa600 pUrjAo dara 11 varSe punarAvartana thAya che. A rIte 'nAsA'nA vijJAnIone jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 122 For Private & Parsonal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAla hato ke 1976mAM jvALAo ekadama ochI rahevAnI che. I.sa. 1969thI 1972 daramiyAna sAta epolo yAnane avakAzamAM mokalavAmAM AvyAM tyAre sUryanI 27,019 jvALAo jovA maLI hatI; athavA rojanI 19 jvALAo jovA maLI hatI. pRthvIthI Azare 500 mAilanA aMtare vAna elana belTa nAmano paTTo Avelo che. A paTTAmAM sUryanA jIvaleNa kiraNotsargano saMgraha thayo hovAnuM mAnavAmAM Ave che. pRthvI uparathI caMdra tarapha jatuM avakAzayAna kalAkanA 26,000 mAilanI jhaDape UDatuM hoya che, ema vijJAnIo kahe che. A jhaDape avakAzayAnane vAna elana belTamAMthI pasAra thatAM amuka miniTo ja lAgatI hoya che; paNa A miniTomAM paNa avakAzayAnanI aMdara rahelA yAtriko mATe jokhama UbhuM thaI zake che. epolo- 15 avakAzayAnamAM musApharI karanAra deva skoTa nAmano avakAzayAtrI tenA mRtyu agAu amerikAnI caMdrayAtrAne banAvaTI TharAvanAra vijJAnI bila kesiMganA paricayamAM Avyo hato. hakIkatamAM epolo-15 jeTalA divasa pRthvInI bahAra rahyuM hovAnuM kahevAya che e daramiyAna sUryamAM sauthI vadhu 268 bhaDakAo jovA maLyA hatA. bila kesiMganA paricayamAM AvyA pachI ane tenA AkSepono javAba ApavAmAM niSphaLa gayA pachI deva skoTa mAnasika rIte asthira thaI gayo hato. A avakAzayAtrI bila kesiMga samakSa epolonI avakAzayAtrAnAM tamAma rahasyo pragaTa karI devAno hato; paNa te pahelAM ja I.sa. 1991nI AThamI ogasTe tenA upara hRdayarogano jIvaleNa humalo Avyo ane te marI gayo. jyAre koI paNa madhyama uMmaranA manuSyane koI guptacara saMsthA kAyama mATe cUpa karI devA mAgatI hoya tyAre teno sauthI sahelo prakAra hArTa eTekathI thatuM mota che. hArTa eTeka mATe je kAraNo ApavAmAM Ave che te ekadama takalAdI hoya che, to paNa loko tene mAnI le che. amerikAnI nezanala ozanika enDa eTamospherika eminisTrezana nAmanI ejansIe I.sa. 1969nA julAI mahinAmAM sUryanI bhAre aganajvALAonI AgAhI karI hatI to paNa 'nAsA'e A divasomAM ja epolo yAna uDADavAnuM zA mATe nakkI karyuM? avakAzayAna vize 'prospekTasa phora inTarasTelara TrAvela' nAmanuM pustaka lakhanAra vijJAnI jona ema. molDIna lakhe che ke ''kosmika aNuo badhI bAjuthI Ave che ane bahu bhayaMkara hoya che. jo avakAzamAM A kosmika aNuothI bacavuM hoya to ApaNA zarIranI AsapAsa dhAtunuM ochAmAM ochA be phUTanI jADAInuM AvaraNa hovuM joIe. pRthvIthI thoDA ja kalAkonA aMtare ApaNe jaIe te pachI sUryanAM kiraNo ApaNI upara evo ghAtaka kiraNotsarga choDe che ke ApaNI upara hajAro 'rema' reDiyezananuM AkramaNa thAya che. jo koI paNa vyakti upara 500 'rema' jeTalo kiraNotsarga paDe to TUMka samayamAM temanuM maraNa thAya che.'' epolo yAnanuM bahAranuM AvaraNa atyaMta pAtaLuM hatuM ane te TaMgasTana dhAtunuM baneluM hatuM. A AvaraNamAM sUryanA kiraNotsarga sAme saMrakSaNa ApavAnI jarAya kSamatA nahotI. tema chatAM zA mATe 'nAsA'e A jokhama pratye AMkha ADA kAna karyA? have 'nAsA' ema kahe che ke caMdrayAnanI AjubAju sIsAnAM patarAMo jaDavAmAM AvyAM hatAM. caMdrayAnane jema sIsAMnAM patarAMnI jarUra paDe tema epolo yAnane jarUra na paDe? ke pachI epolo yAnanAM patarAM caMdra uparanAM utarANa vakhate kADhIne caMdrayAna upara jaDI devAmAM AvyAM hatAM? joke 'nAsA' to evo dAvo paNa kare che ke avakAzayAtrIone je spesa sUTa ApavAmAM AvyA hatA te paNa temane sUryanA kiraNotsarga sAme saMrakSaNa ApI zake tema hatA. vijJAnIo jyAre ema kahetA hoya ke be phUTa jADAInuM dhAtunuM AvaraNa ja kiraNotsarga sAme rakSaNa ApI zake; tyAre 'nAsA'no speziyala kApaDano banAvelo spesa sUTa temane kevI rIte rakSaNa ApI zake? briTiza royala eraphorsanI mArgadarzikA ema kahe che ke eka kalAkamAM 10 milIrema karatAM vimAnamAM reDIyezana vadhI jatuM hoya to tene ochI UMcAIe uDADavuM joIe. A niyama zA mATe avakAzayAnane lAgu paDato nathI? epolonI caMdrayAtrAnA chabaraDAo For Private I.sa. 1969nI sAlamAM esosiyeTeDa presa nAmanI saMsthAe 'phUTaprinTsa ona dha mUna' nAmanuM 200 pAnAnuM raMgaberaMgI ane sacitra pustaka pragaTa karyuM hatuM. A pustakano jhINavaTathI abhyAsa karIne rAlpha renee tenAthI puravAra thatAM caMdrayAtrAnA saMkhyAbaMdha chabaraDAo zodhI kADhyA hatA. chabaraDo-1 A pustakanA 192 naMbaranA pAnA upara epolo11nI caMdrayAtrA bAbate 'nAsA' taraphathI sattAvAra rIte pragaTa karAyelI eka tasavIra che, jemAM 'caMdranI' dharatI upara avakAzayAtrIo amerikAnA rASTradhvajane salAmI ApI rahyA che. A tasavIramAM nIla ArmasTronga ane bajha olDrIna dhvajanI AjubAju UbhA che ane kSitija uparanA sUryanA prakAzamAM temanA lAMbA paDachAyAo paDe che. A tasavIramAM nIla ArmasTronganA jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 123 Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthamAM dhvajanI dAMDI che ane bajha oDrInanA hAthamAM kapaDuM che. tasavIra ja banAvaTI che. nIla ArmasTronganI pAchaLa be paDachAyAo dekhAya che. eka chabaraDo-2 paDachAyo teno potAno che ane bIjo kudaratI rIte ja bajha bajha olhIne potAnI 'caMdrayAtrAnuM varNana karatuM "mena olhInano che. AzcaryanI vAta e che ke nIla ArmasTronganA phroma artha' nAmanuM pustaka lakhyuM che. A pustakamAM ochIna kahe che ke paDachAyA karatAM bajha ochInanA paDachAyAnuM kada lagabhaga bamaNuM che. avakAzamAM eka paNa tAro dekhAto nahoto, kAraNa ke sUryano prakAza vaLI A be paDachAyAo samAMtara hovA joIe paNa ahIM teo hato. avakAzayAtrIo ema kahetA hoya che teo jyAre pRthvInA ekabIjAmAM maLI jatA jovA maLe che. AvuM kema banyuM? A be paDachAyAmAM hoya che tyAre ja temane tArAo dekhAtA hoya che. have paDachAyAonA vizleSaNa parathI khyAla Ave che ke ArmasTronganI 'nAsA' ApaNane kahe che ke AkAzamAM AvelA tArAonI laMbAI 2.14 mITara che, paNa tenA paDachAyAnI laMbAI 3.065 nizAnIno upayoga karIne teo avakAzayAnane yogya dizAmAM laI mITara che. bajha ochInanI laMbAI 2.2 mITara che, paNa tenA jatA hatA. A be vAto virodhAbhAsI che. eka bAju tame ema kaho paDachAyAnI laMbAI 4.440 mITara che. olTInano paDachAyo cho ke AkAzamAM tArAo dekhAtA ja nathI ane bIjI bAju ArmasTronganA paDachAyA karatAM 45 TakA vadhu lAMbo che. A vAta tArAono nizAnI tarIke upayoga karIne tame nevigezana karo cho. tyAre ja zakya bane ke have jyAre pRthvI uparathI jyAre sUryanI eka UMDA khADAmAM jaIne lAiTane badale kemerAnI athavA pANInI aMdara be lAiTo hoya athavA UtarIne dhoLe divase vadhu paDachAyAo cItarI prakAzita tArAo joI kADhavAmAM AvyA hoya. zakAtA hoya to pRthvInI 'nAsA' nA sapATIthI 1 6 0 vijJAnIo evo dAvo mAilanI UMcAIe zA paNa kare che ke epolo mATe tArAo joI na yAne jyAre caMdra upara zakAya? utarANa karyuM tyAre sUrya chabaraDo-3 tenI kSitijamAM 10 dareka epolo DigrI jeTalo upara hato. mizana vakhate seTarna ahIM nIla ArmasTronga roke Ta thI ka mADa no je paDachAyo jovAmAM kegyulane ane sarvisa Ave che tenA uparathI vehikalane roke TanA khyAla Ave che ke prakAzano srota 34.9 DigrI upara che ane hADapiMjarathI alaga pADavAnA hoya che. A karavA mATe visphoTaka ochInanA paDachAyA uparathI gaNatarI karatAM prakAzano strota bolTano ane pAyarosa nAmanA kebalano upayoga karavAmAM Ave che. 26.4 DigrInI UMcAIe jaNAya che. vaLI A tasavIramAM jamIna epolo yAna jyAre caMdranI najIka pahoMce tyAre tene rokeTathI alaga upara athavA nIla ArmasTronganA spesa sUTa upara kyAMya karavAmAM Ave che. tyAra bAda kamAnDa kesyula caMdranI pradakSiNA kare rASTradhvajano to paDachAyo ja paDato nathI. A paDachAyo kyAM guma che ane sarvisa vehikala caMdra upara utarANa kare che. A prakAranuM thaI gayo? nIla ArmasTronga ane bajha olvInano paDachAyo jokhamI oparezana karavAnI koI prekTisa kyAreya pRthvI upara ke cItaranAro kalAkAra zuM rASTradhvajanA paDachAyAne bhUlI gayo hato? bAhya avakAzamAM karavAmAM AvI nahotI. tema chatAM satata nava nAsAnA bacAvakAro kahe che ke olTInanA paDachAyAmAM vakhata caMdranI najIka jaIne A rIte avakAzayAna chUTuM pADavAnI rASTradhvajano paNa paDachAyo bhaLI gayo hovAthI te vadhu lAMbo dekhAya kAryavAhI saphaLatAthI pAra pADavAmAM AvI hatI ane temAM kyAreya che. A vAta to vadhu bevakUphIbharelI jaNAya che. hakIkata e che ke A bhUla nahotI thaI. joke epolo-13 mAM eka dhaDAko thayo hato, jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 124 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene kAraNe sarvisa vehikala chUTuM paDI gayuM hatuM ane epolo yAna karavAnuM hatuM. nIcenA bhAgamAM eka rokeTa mUkavAmAM AvyuM hatuM, jene mAMDa mAMDa bacI gayuM hatuM. caMdra tarapha phoDIne vega ghaTADavAno hato ane pAyAnI madadathI utarANa chabaraDo-4 karavAnuM hatuM. jyAre caMdrayAna pAchuM phare tyAre A nIceno bhAga choDI caMdrayAnanA uSNatAmAnanI samasyAnI carcA karatI vakhate devAno hato ane mukhya caMdrayAna pradakSiNA karI rahelA epolo yAna ApaNe spesa sUTanI paNa carcA karI hatI. A carcAmAM ApaNe spesa sAthe joDAI javAnuM hatuM. A sarvisa vehikala (caMdrayAna)mAM eka ja sUTane aMdarathI ThaMDo rAkhavA mATe keTaluM pANI joIe, tenI carcA ja 4 x 3 phUTanI kebina hatI, jemAM be avakAzayAtrIo rahyA hatA. karI hatI. paraMtu jyAre A spesa sUTanuM kharekharuM DroIga lekhaka rAlpha A kebinamAM UMcA dabANe havA bharavAmAM AvI hatI, jethI renenA hAthamAM AvyuM tyAre temaNe spesa sUTamAM rahelI pANInI avakAzayAtrIonAM phephasAMne koI nukasAna zUnyAvakAzamAM na thAya. TAMkInuM kharekharuM mApa lIdhuM. A TAMkIno vyAsa 3 iMca hato ane te ATalI ochI jagyAmAM, ATalA UMcA dabANe be 14 iMca UMcI hatI. ATalI TAMkImAM mAMDa 1.63 liTara pANI avakAzayAtrIo rahyA hoya to kevI rIte rahyA haze te moTo prazna che. samAI zake tema hatuM. ATaluM pANI spesa sUTane caMdranI dharatI upara chabaraDo-7 mAMDa 27 miniTa ThaMDo rAkhI zake tema hatuM. jyAre 'nAsA' evo dAvo kare che ke A spesa sUTano upayoga karIne avakAzayAtrIo caMdranI raziyAmAM cenabila nAmanA aNumathakamAM je durghaTanA thaI dharatI upara cAra kalAka AMTA mArI zake tema hatA. A gaNatarI tenA vize 'coMbila-vana para AphTara' nAmanuM pustaka prakAzita thayuM nA vizacana uparathI ja 'caMdrayAtrA'nuM jUThANuM pakaDAI jAya che. che. A pustakanA 640mA pAne lakhavAmAM AvyuM che ke chabaraDo-pa bajha olhIna kahe che ke teo spesa sUTa paherIne caMdrayAnamAM praveza karatA hatA athavA bahAra nIkaLatA hatA tyAre temaNe ghUMTaNiye paDIne avarajavara karavI paDatI hatI. voziMgTana DIsInA spesa myujhiyamamAM A caMdrayAnanA ane spesa sUTanA AbehUba namUnAo mUkavAmAM AvyA che. bila kesiMgano eka mitra mejhara Tepa laIne A myujhiyamamAM gayo hato. teNe Tepa vaDe caMdrayAnanA daravAjAnuM ane spesa sUTanuM mApa lIdhuM hatuM. A daravAjAnI UMcAI 25 iMca ane pahoLAI 36 iMca hatI. jo avakAzayAtrIo ghUMTaNiye paDIne paNa caMdrayAnamAM praveza karatA hoya to daravAjAnI ochAmAM ochI UMcAI 35 iMca hovI joIe. teno "aNumathakamAM kAma karatAM karmacArIo eka varSamAM 5 rema jeTalA artha e thayo ke jo caMdrayAnamAM pravezavuM hoya to avakAzayAtrIe kiraNotsargano sAmano kare eTaluM ja sahya che. A aNumathakamAM sApanI jema peTe cAlIne praveza karavo paDe. A vAta 'nAsAe | kiraNotsargIkacarAnI sAphasUphI karatAM majUro temanI AkhI ApaNane jaNAvI ja nahotI. A rIte "nAsA'nuM jUThANuM pakaDAI jiMdagImAM 25 rema sudhIno ja kiraNotsarga sahana karI zake." jAya che. epolo-16nA mizane vona elana belTanI bahAra 13 divasa chabaraDo-6 jeTalo samaya gALyo hato. A daramiyAna dareka avakAzayAtrInA epolo yAna sAthe raheluM caMdrayAna caMdranI dharatI upara zarIramAM 940 rema jeTalo kiraNotsarga gayo hato. A UtaravAnuM hatuM. A caMdrayAna be bhAganuM baneluM hatuM. tenA uparanA avakAzayAtrIo be vakhata caMdra upara gayA hatA eTale temanA bhAgamAM je yuniTa hatuM tenuM kArya caMdrayAnanA pAilaTano samAveza zarIramAM kiraNotsargano Dabala Dojha gayo hato. ATalo Dojha gayA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 125 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI koI avakAzayAtrI jIvato rahI zake kharo? samAveza paNa temAM karavAmAM Avyo hato. A samaye lokonuM dhyAna chabaraDo-8 viyetanAmanA yuddhathI bIje kyAMka doravAnuM hatuM. A kAraNe ja - I.sa. 1970nI vasaMta RtumAM amerikAe dakSiNa epolo-13nA akasmAtanuM paNa nATaka 'nAsA' dvArA upajAvI viyetanAma upara humalo karyo hato. dararoja TIvI upara zatruonA kADhavAmAM AvyuM hatuM. A nATakamAM traNa avakAzayAtrIono keTalA sainiko mAryA gayA tenA AMkaDAo AvatA hatA. eka tabakke camatkArika bacAva thayo hato. A akasmAtanA nATaka dvArA "nAsAe to AMkaDo eTalo vadhI gayo ke temAM uttara ane dakSiNa viyetanAmanI evuM puravAra karavAnI koziza karI hatI ke agAunI epolo yAtrAo badhI vasati AvI jAya. pachI khabara paDI ke lAosa ane nATaka nahotI. 'nAsA'nuM A jUThANuM paNa pakaDAI gayuM che. kamboDiyAmAM sIAienA chUpA yuddhamAM mAryA gayelA sainikono jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 126 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrayAtrAnI pokaLatA puravAra karatI hakIkato I.sa. 1969nA julAI mahinAmAM amerikAnA be bajha olhInane jyAre khabara paDI ke japAnIjha TIvI avakAzayAtrIoe caMdra upara UtaravAnuM nATaka karyuM tenI gaMdha karoDo kaMpanIne badale bArTa sAIbrela teno inTaravyu levA mAge che tyAre teNe amerikanone pAchaLathI AvI gaI hatI. A kAraNe tyAMthI nAsI chUTavAnI koziza karI. sAIbrela mAikrophona ane avakAzayAtrIo jyAM jAya tyAM loko temane A nATaka vize kemerAnI TIma laIne tenI pAchaLa doDyo. sAme eka dIvAla hatI. savAlo pUchIne parezAna karI mUkatA hatA. nIla ArmasTronga sAthe bArTa sAIbrele olhInane gherI lIdho ane savAla pUchyo ke "zuM tame caMdranI dharatI upara prathama paga mUkavAno dAvo karanAro avakAzayAtrI bAibala upara hAtharAkhIne sogaMda khAvA taiyAra cho ke tame kharekhara bajha olhIna AkhI jiMdagI satya chUpAvIne ane jUThuM bolIne caMdra upara gayA hatA?" bajha olhIne javAba ApavAne badale kaMTALI gayo hato. eka jAtanI gunAhita lAgaNI tene korI khAtI sAIbrelanA jaDabA upara eka mukko mArI dIdho. A samagra ghaTanAnuM hatI. potAnI jAtane ane duniyAne paNa satata chetaryA karavAno paNa viDiyo zUTiMga thaI gayuM. bArTa sAIbrela tarata ja losa enjalasa tene kaMTALo Avato hato. A kAraNe pAchaLathI te mAnasika rIte kAunTI DisTrikTa eTarnInI korTamAM gayo ane bajha olvIna sAme asthira thaI gayo hato ane tene gAMDAnI hospiTalamAM paNa bharatI phariyAda karI. eTarnIe ochIna sAme phariyAda noMdhavAno inakAra karavo paDyo hato. bajha olhIne caMdrayAtrA vize je pustaka lakhyuM che karatAM evuM kAraNa ApyuM ke tenI uzkeraNI karavAmAM AvI eTale temAM paNa tenA asthira mAnasanAM darzana thAya che. teNe sAIbrelane mukko mAryo hato. I.sa. 2002nI 9 sapTembare bajha olhIna keliphorniyAnA bevarlIhilsa vistAramAM AvelI eka hoTelamAM A bArTa sAIbrela pote sUnamUvI DoTa koma nAmanI japAnIjha TIvI kaMpanIne caMdrayAtrA bAbatamAM inTaravyu ApavA gayo vebasAiTa calAve che. A vebasAiTa upara teNe 'a phanI thinga hato. A vakhate ochInanI uMmara hepanDa ona dha ve Tu mUna' nAmanI 72 varSanI thaI gaI hatI. hakIkatamAM philma rajU karI che. A philmamAM GOULD HOLBROOK SIMPSON SAVALAS tene khyAla Avyo ke japAnIjha TIvI spaSTapaNe darzAvavAmAM AvyuM che ke kaMpanIne badale teNe bArTa sAIbrela nAsA'nI caMdrayAtrA banAvaTI hatI nAmanA 37 varSanA amerikana ane TuDiyomAM ja caMdrayAtrAnuM zUTiMga philmanirmAtAne inTaravyu ApavAno karavAmAM AvyuM hatuM. sAIbrelano hato. bArTa sAIbrela pote eka evo dAvo che ke epolonA yAtrIo viDiyo proDakzana kaMpanIno sthApaka caMdra upara javAne badale pRthvInI ja hato ane amerikAnI bogasa pradakSiNA karI rahyA hatA. amuka caMdrayAtrA vize aneka philmo banAvI divaso A rIte pradakSiNA karIne te prasiddha thayo hato. bArTa sAIbrela teo pAchA dariyAmAM khAbakyA hatA je koI avakAzayAtrIne maLato tene ane teo caMdra upara jaIne pAchA bAibala upara hAtharAkhIne sogaMda AvyA hoya e rIte temanuM svAgata levAnuM kaheto ke teo kherakhara caMdra karavAmAM AvyuM hatuM. Aje pUnamUvI upara jaIne pAchA AvyA che. moTA DoTa koma jevI hajAro vebasAiTa upara bhAganA avakAzayAtrIo sogaMda amerikAnI banAvaTI caMdrayAtrA vize khAvAno inakAra karatA eTale temanI lakhavAmAM Ave che ane teno bahoLo DVD DYP pola pakaDAI jatI hatI. pracAra thayo che. JAMES BROLIN CAPRICORN ONE CAPRICORN ONE sarilias GOLD The mission was a sham. A The murders were real 12 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 127 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keprikorna vana banAvaTI sahabhAgI banavAno inakAra kare che. tyAre temane dhamakI ApavAmAM caMdrayAtrAnI kAlpanika philma Ave che ke jo tame sahakAra nahIM Apo to tamArA kuTuMbIjanone bombathI uDAvI devAmAM Avaze. sAme koI ja vikalpa na rahetAM bila kesiMge 'vI nevara venTa Tu dha mUna' nAmanuM pustaka brabekara, vilIsa ane volkara nAmanA avakAzayAtrIo nATakamAM lakhIne amerikAnA bauddhika vizvamAM jabaradasta dhaDAko karyo hato. bhAga levA taiyAra thaI jAya che. joke dhIme dhIme A jUThANAmAM bhAga bila kesiMganA pustakamAM je vigato ane tasavIro ApavAmAM AvI levAnI bAbatamAM temano aMtarAtmA aMdarathI baLavo karavA lAge che. hatI teno abhyAsa karIne aneka buddhijIvIo mAnatA thaI gayA A bAju maMgaLa upara mokalavAmAM AvyuM hovAnuM manAtuM hatA ke amerikAnI caMdrayAtrA banAvaTI hatI. A pustaka vAMcIne avakAzayAna bAhya avakAzamAM pRthvInI pradakSiNA karIne pAchuM pharI pola ena. lAjhArasa nAmanA nirmAtAne banAvaTI caMdrayAtrA upara rahyuM hoya che. tenA pRthvInA vAtAvaraNamAM pAchA pharavAnI ghaTanAne holivUDanI eka philma banAvavAnI IcchA thaI. temaNe A philmanuM duniyAbharanA darzako TIvI upara lAiva nihALI rahyA hoya che. digdarzana karavAnuM kArya pITara hayAmsa nAmanA holivUDanA suprasiddha maMgaLayAna pRthvI upara pAchuM phare che tyAre te saLagI UThe che ane digdarzakane soMpyuM. A philmamAM sTorI to bila kesiMganA pustakanA duniyAne lAge che ke temAM rahelA tamAma avakAzayAtrIo paNa ja AdhAre lakhavAmAM AvI hatI paNa kAnUnI yuddhathI bacavA mATe baLIne marI gayA che. hakIkatamAM traNeya avakAzayAtrIo jIvatA caMdrayAtrAne badale maMgaLayAtrAnuM varNana karavAmAM AvyuM hatuM. hatA. A vAta khAnagI rAkhavA mATe "nAsAnA adhyakSa traNeya keprikorna-vananI kathA evI che ke amerikAnI 'nAsA' avakAzayAtrIone mArI nAkhavAnuM nakkI kare che. saMsthA traNa avakAzayAtrIne maMgaLanA graha upara mokalavAnI A vAtanI jANa brabekara, vilIsa ane volkarane thAya che jAherAta kare che. maMgaLayAnane avakAzamAM mokalavA mATenuM rokeTa tyAre teo jeTa vimAnamAM besIne gupta aDDAmAMthI chaTakI jAya che. taiyAra hoya che ane kAunTaDAuna zarU thaI jAya che. chellI ghaDIe A vAtanI jANa "nAsA'ne thatAM tenA kamAnDo avakAzayAtrIono traNa avakAzayAtrIone chUpI rIte bahAra kADhI levAmAM Ave che pIcho pakaDe che. avakAzayAtrIonA vimAnamAM baLataNa khUTI jAya ane temane lIdhA vagara ja maMgaLayAna avakAzamAM AgaLa vadhe che. che eTale temane jaMgalamAM imarajansI lenDiMga karavuM paDe che. avakAzayAtrIone eka khAsa basamAM besADIne raNanI vacce 'nAsA'nA hatyArAo A traNeya avakAzayAtrIono jaMgalamAM AvelA koI ajANyA sthaLe laI javAmAM Ave che. A bAju TIvI pIcho kare che. teo vilIsanI ane volkaranI hatyA karI nAkhe che upara maMgaLayAtrAnI philma darzAvavAmAM AvI rahI che ane evuM paNa brubekara chaTakIne gIca vasativALA vistAramAM AvI jAya che. jAhera karavAmAM AvI rahyuM che ke amerikAnA avakAzayAtrIoe boba kolaphilDa nAmanA patrakArane 'nAsA'nA kAvatarAnI maMgaLa upara paga mUkyo che. A philma avakAzayAtrIoe pRthvI gaMdha AvI jAya che. te brubekarane bacAvI le che. A bAju brubekaranA upara TuDiyomAM maMgaLayAtrAnuM riharsala karyuM tyAranI philma hatI. A mRtyunA samAcAra tenA ghare pahoMcatAM tenI aMtimayAtrAnI taiyArIo samAcAra avakAzayAtrIone maLI jAya che. A traNa thaI gaI hoya che. A yAtrAmAM 'nAsA'nA DirekTara paNa hAjara hoya avakAzayAtrIone raNanI vacce AvelA 'nAsAnA gupta mathakamAM che. tyAM ja brubekara jIvatojAgato hAjara thaI badhAne acaMbAmAM lAvavAmAM Ave che. ahIM 'nAsA'nA DirekTara temane samajAve che ke nAkhI de che. maMgaLayAnanI lAipha sarpoTa sisTamamAM chellI ghaDIe kAMIka garabaDa A philmanI kathA varSo pahelAM AkAra laI rahI hatI. e thaI hovAnA samAcAra maLyA hatA. jo tema chatAM avakAzayAtrIone vakhate philmanA digdarzaka pITara hayAmsa sIbIesa TIvI cenalanI bahAra kADhI levAmAM na AvyA hota to teo marI jAta, evuM bosTana ophisamAM kAma karato hato. epolonI caMdrayAtrAnAM je 'nAsA'nA DirekTaranuM kahevuM hatuM. A tabakke jo maMgaLayAtrA kensala dazyo TIvI upara darzAvavAmAM AvyAM tenuM zUTiMga karavAmAM teNe madada karavAmAM AvI hota to 'nAsA'nI pratiSThAne bhAre phaTako paData ane karI hatI. e vakhate 'nAsA' taraphathI UbhA karavAmAM AvelA tene sarakAra taraphathI je abajo DolaranuM phaMDa maLatuM hota te baMdha thaI syuDiyomAM banAvaTI caMdrayAtrAnuM zUTiMga karIne tene TIvI upara jAta. A rIte maMgaLayAtrAnA mizanane bacAvI levA mATe A nATaka pradarzita karavAmAM AvI rahyuM hatuM. hAmsane khyAla Avyo ke A karavuM jarUrI che, ema "nAsA'nA DirekTara temane samajAve che. simyulezana paNa asalI caMdrayAtrA jevuM ja jaNAya che. hAmsano zarUAtamAM to avakAzayAtrIo 'nAsA'nA A nATakamAM uchera ja evI rIte thayo hato ke akhabAromAM ane TIvI upara je jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 128 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che te sAcuM hoya che. A philmo joIne pITara hayAmsane sudhI tenuM prasAraNa karyuM hatuM. epolo yAna uparathI je signalo maMgaLayAtrA vize A prakAranI philma banAvavAno vicAra Avyo. AvyAM hatAM tenuM rekorDiMga artha sTezana upara viDiyo TepamAM karavAmAM A philmanI kathAnI preraNA amerikAnA voTarageTa kaubhAMDa uparathI AvyuM hatuM. have A philma jo TIvI upara darzAvavI hoya to tenuM paNa maLI hatI. A rUpAMtara slo skena TIvImAMthI sTAnDarDa TIvInA svarUpamAM karavuM paDe pITara hayAse kemikorna-vana philmanI kathA lakhavAno tema hatuM. nAsA taraphathI sTAnDarDa TIvI Tepa taiyAra karavAmAM AvI prAraMbha I.sa. 1974-75mAM karyo hato. A philmanuM digdarzana hatI ane tenuM jIvaMta prasAraNa duniyAbharanI TIvI cenalo samakSa paNa te pote karavAno hato. e vakhate TIvI cenalomAM hAmsanI karavAmAM AvyuM hatuM. tyAra bAda mULa viDiyo Tepane keTalAMka boksamAM khyAti sArA lekhaka, digdarzaka ane nirmAtA tarIkenI hatI. tenI mUkI devAmAM AvI hatI. philmane hAthamAM levA amerikAno koI phAinAnsara taiyAra nahoto, epolonI caMdrayAtrAnI je mULa philma taiyAra karavAmAM kAraNa ke A philmamAM 'nAsA' ane amerikAnI sarakAranuM citraNa AvI hatI tenI spIDa eka sekanDanI 10 phrema jeTalI hatI ane kharAba rIte karavAnuM hatuM. chevaTe temaNe briTiza phAinAnsara sara bhu risolyuzana 320 lAina jeTaluM hatuM. TIvI upara je dRzyo greDano saMparka karyo ane teo tarata ja amerikAnI banAvaTI batAvavAmAM Ave che temAM eka sekanDamAM 30 phrema darzAvavAmAM Ave maMgaLayAtrAnI philmane phAinAnsa karavA taiyAra thaI gayA. A che ane tenuM risolyuzana 525 lAina jeTaluM hoya che. A kAraNe philmamAM 'nAsA'nuM kharAba citraNa karavAmAM AvyuM hovAthI 'nAsA' "caMdrauparathI epolo yAnanI je philma AvI tenuM rUpAMtara sTAnDarDa taraphathI koI paNa jAtano sahakAra maLyo nahoto. chevaTe A philma TIvI phormeTamAM karavuM atyaMta jarUrI hatuM. I.sa. 1978nAme mahinAmAM rilIjha thaI hatI ane tene darzakono epolonI caMdrayAtrAnAM je signalo AvyAM tene pRthvI bhAre AvakAra maLyo hato. upara UbhA karavAmAM AvelA traNa reDiyo Teliskopa upara jhIlavAmAM keprikorna-vana philma bAbatamAM 'nAsA'e kyAreya koI AvyAM hatAM. A signalone alaga pADIne temane DeTA Tepa rekorDara sattAvAra pratibhAva Apyo nathI. amerikA pratye bhakti dharAvatA upara ane sAthe sAthe eka upakaraNa upara mokalavAmAM AvyAM hatAM, amuka samIkSakoe A philmanI vArtAnI bhAre jhATakaNI kADhI hatI. je A signalanuM rUpAMtara sTAnDarDa TIvI phormeTamAM karatuM hatuM. paraMtu A TIkAo vAMcI vadhu amerikano philma jovA lAgyA. jeTalA hakIkatamAM A rUpAMtara ucita upakaraNa dvArA nahotuM karavAmAM AvyuM prekSakoe A philma joI temane to vizvAsa besI gayo ke amerikAnI paNa slo skena TIvI sAme paraMparAgata TIvI kemerA goThavIne tenuM caMdrayAtrA paNa banAvaTI ja hatI. e samaye ricarDa niksananA zUTiMga karavAmAM AvyuM hatuM. A rIte zUTiMga karavAne kAraNe voTarageTa kaubhAMDanI carcAo khUba cAlI rahI hatI. A kAraNe orijinala viDiyo TepamAM je kalara, konTrAsTa ane brAiTanesa hatA amerikana sarakAranI vizvasanIyatA ekadama taLiye pahoMcI gaI hatI. te jhAMkhA paDI gayA hatA. A rIte zUTiMga karavAne kAraNe mULa A saMyogomAM amerikana sarakAra caMdrayAtrAnuM paNa sTanTa karI zake e viDiyomAM nakAmo ghoMghATa paNa ghUsI gayo hato. amerikAnI prajAe vAta darzakonA magajamAM zIrAnI jema UtarI gaI hatI. A philma potAnA gharamAM besIne TIvI upara caMdrayAtrAnI je philma joI e joIne ja rAlpha renene "nAsA mUDa amerikA' pustaka lakhavAnI atyaMta dhUMdhaLI hatI, kAraNa ke A signalo seTelAiTa vaDe hyusTananA preraNA maLI hatI. have keprikorna-2 philma banAvavAnI taiyArIo kanTrola rUmamAM mokalavAmAM AvyAM hatAM. ahIMthI A signalo cAlI rahI che. mAIkroveva rile TAvarsathI nyu yorka pahoMcyAM hatAM ane tyAMthI aneka dezonA TIvIseTa sudhI pahoMcyA hatA. je mULa signalo AvyAM hatAM epolonI caMdrayAtrAnI Tepo te megneTika DeTA Tepa upara sekanDanA 120 iMcanI jhaDape rekorDa kema guma thaI gaI? karavAmAM AvyA hatA. A TepanI laMbAI 14 iMca ane pahoLAI eka iMca jeTalI hatI. 'nAsA' taraphathI evo dAvo karavAmAM Ave che ke epolo- epolo-11nI caMdrayAtrAno UtaratI kakSAno rUpAMtarita 11mAM besIne je avakAzayAtrIo caMdra upara gayA hatA teo viDiyo je Tepa upara utAravAmAM Avyo hato te Tepa atyAre mojUda potAnI sAthe sloka skena TIvI kemerA paNa laI gayA hatA. A che paNa mULa slo skena TIvInI badhI ja Tepo guma thaI gaI che. evuM kemerA vaDe temaNe caMdrayAtrAnI philma utArI pRthvI upara rahelA sTezana jaNAya che ke A Tepano bArIkAIthI abhyAsa karanArane 'nAsA'nI yA hatA te che paNa mATepano deg jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 129 E - nA For Private & Parsonal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chetarapiMDIno khyAla AvI jaze evA bhayathI 'nAsA' dvArA ja A Tepono nAza karI devAmAM Avyo che. jo mULa Tepa mojUda hota to tenA vaDe Adhunika TeknolojInI madadathI sTAnDarDa TIvInI atyaMta spaSTa viDiyo Tepa banAvI zakAI hota. epolonI caMdrayAtrA vize je mULa viDiyo Tepo rekorDa karavAmAM AvI tene 700 boksamAM sAcavIne 'nAsA'nA saMgrahasthAnamAM rAkhavAmAM AvI hatI. A vAta 'nAsA'e varSo sudhI chupAvI rAkhI hatI. chevaTe I.sa. 2006nI 16 ogasTe teNe A Tepo guma thavAnI jAherAta karIne sanasanATI phelAvI dIdhI hatI. 2020nI sAlamAM pharIthI caMdra upara manuSyane mokalavAno projekTa banAvI rahyA hovAthI temane A Tepo bhaviSyanAM avakAzayAnonI DijhAina banAvavA mATe joIe che. zuM 'nAsA' pAse pote ja banAvelAM avakAzAdhanonI DijhAina nahIM hoya ke teNe TepanI madada hovI paDe 'nAsA'nuM kahevuM ema che ke mAtra epolo-11nI caMdrayAtrAnI mULa 45 Tepo ja guma thaI gaI che tyAra bAda je epolo 12-14-15-16 ane 17nI caMdrayAtrAnI sArI guNavattAnI Tepo hajI 'nAsA' pAse mojuda che. vaLI atyAre 'nAsA' pAse orijinala TIvI uparathI je nasavIro kheMcI hatI te mojUda che. A muLa tasavIro uparathI ja bila kesiMga ane rAlpha I.sa. 2009nI 16 julAIe 'nAsA'e amerikAmAM eka presa konpharansa bolAvIne kabUla karyuM ke caMdrayAtrAnI mULa viDiyo Tepo khovAI nathI gaI paNa tenA upara bhUlathI bIjuMrene jevA lekhakoe amerikAnI caMdrayAtrAnI banAvaTa pakaDI pADI che. 'nAsA'ne Dara che ke mULa tasavIro pragaTa karavAthI ATalI banAvaTa khullI paDI gaI hoya to mULa viDiyo Tepa pragaTa karavAmAM Avaze tyAre kaMI bAkI ja deze nahIM. A kAraNe ja 'nAsA'e mULa Tepono irAdApUrvaka nAza karI nAkhyo hoya tevI tamAma saMbhAvanAo rahe che. rekorDiMga thaI gayuM che, A presa konpharansamAM 'nAsA'nA adhikArIoe 40 varSa jUnI caMdrayAtrAnI philmo thoDA sudhArAo sAthe raju karI hatI, je agAu TIvI upara darzAvalI Tepo karatAM thoDI vadhu spaSTa jaNAtI hatI. 'nAsA'e evI mAhitI ApI hatI ke caMdrayAtrAnAM signalo osTreliyAmAM AvelA artha sTezanamAM grahaNa karavAmAM AvyAM hatAM. ahIMthI tenI Tepa banAvI amerikA mokalavAmAM AvI hatI. 'nAsA' khAte A Tepo pahoMcI gaI te pachI osTreliyAmAM rahelI mULa Tepo bhUMsI nAkhavAmAM AvI hatI. 'nAsA' taraphathI ATalI mahattvanI aniAsika ghaTanAnI babbe Tepo bheMsI nAkhavAmAM Ave tenI pAchaLa jarUra koI kAvataruM ja hatuM. 'nAsA'e caDhayAtrAnI je orijinala viDiyo Tepo khola nAkhI hovAnuM kahevAya che, tenI zodha vividha loko vividha kAraNosara karI rahyA che. caMpAtrAne banAvaTI gaNAvatA lokone vizvAsa che ke A mULa Tepo jo temanA hAthamAM Avaze to teo sajjaDa parAvAo ApI zakze ke A caMdrayAtrA banAvaTI hatI. epolo-11mAM besIne je avakAzayAtrIo 'caMdra" upara gayA no teo potAnI jidaMgInA eka saMbhAraNA tarIke A Tepa hAMsala karavA mAge che. jyAre 'nAsA'nA vijJAnIo kahe che ke teo I.sa. amerikAe I.sa. 1972 pachI caMdra tarapha eka paNa avakAzayAna mokalyuM nahotuM; paNa nakalI caMdrayAtrAnAM 40 varSanI ujavaNI karavA tene pharIthI caMdra upara yAna mokalavAnuM zUrAtana caDyuM che. A mujaba I.sa. 2009nI 20mI jUne kepa keneDI mathakethI caMdranI dizAmAM lyunAra rikonesAM orbiTara nAmanuM avakAzayAna choDavAmAM AvyuM che. A avakAzayAna eTalAsa-5 rokeTa vaDe choDavAmAM AvyuM che ane te cAra ja divasamAM caMdranI bhramaNakakSAmAM pahoMcI gayuM che. A avakAzayAna 'caMdra' upara mokalavAnuM mukhya kAraNa bhaviSyanI samAnava caMdrayAtrAo mATe mAhitI ekaThI karavAnuM che ema 'nAsA'nA adhikArIo kahe che. jo 'nAsA' pAse atyAra sudhI caMdra vize paryApta mAhitI nahotI to I.sa. 1969thI 1972 vacce cha avakAzayAno kevI rIte caMdra upara jaIne pAchAM AvyAM? evo savAla thayA vinA raheto nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 130 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanI caMdrayAtrA paNa bhrAmaka che amerikA ane raziyA uparathI preraNA laIne bhAratanI inDiyana spesa risarca orgenAijhezana (isaro) nAmanI saMsthAe I.sa. 2008nA okTobara mahinAmAM eka caMdrayAna mokalyuM che. A caMdrayAna hakIkatamAM eka kRtrima upagraha che, je atyAre caMdranI AjubAju paribhramaNa karI rahyo hovAnuM kahevAya che. ghaNA lekhako evuM kahe che ke amerikAe bhale caMdrayAtrAnuM nATaka karyuM hoya; bhAratano caMdrayAna projekTa sAco che, kAraNa ke bhAratanA vijJAnIo duniyAne ke potAnA dezane mUrkha banAve tevA nathI. bhAratanA avakAza vijJAnIonI prAmANikatA ane niSThA vize ApaNe zaMkA na rAkhIe, paNa temanuM jJAna apUrNa hoI zake che. teo hakIkatamAM jene caMdra mAne che, te pRthvIno ja eka dUrano pradeza che evuM nakkara hakIkato vaDe sAbita karI zakAya tema che. bhAratanA caMdrayAna-1 projekTano bArIkAIthI abhyAsa karIne temAMthI satyanI tAravaNI karIe te agAu pRthvInuM vAtAvaraNa, pRthvInuM gurutvAkarSaNa, pRthvInI bhramaNakakSA, pRthvInI nimna bhramaNakakSA, pRthvInA gurutvAkarSaNathI chaTakavA mATeno vega, kRtrima upagraha, tenI bhramaNakakSA, bAhya avakAza, UMDo avakAza vagere pAribhASika zabdono paricaya ApaNe meLavI laIe. A zabdo ane avadhAraNAo spaSTa haze to ja ApaNane bhAratanA caMdrayAna1 projekTanI vigato barAbara samajAze. pRthvInuM vAtAvaraNa ane bAhyAvakAza Adhunika vijJAna mujaba pRthvInA vAtAvaraNamAM 78 TakA nAITrojana, 20 TakA oksijana ane be TakA anya vAyuo che. A vAtAvaraNa pRthvInA gurutvAkarSaNane kAraNe pRthvInI najIkanA AkAzamAM TakI raheluM che. pRthvInI sapATIthI ApaNe jema dUra jaIe tema gurutvAkarSaNa baLa ghaTatuM jAya che ane vAtAvaraNa pAtaLuM paDatuM jAya che. A havAnA AvaraNane kAraNe ja sUrya taraphathI AvatAM alTrAvAyoleTa (pArajAMbalI) kiraNo pRthvI sudhI pahoMcatAM nathI ane tenI vinAzaka asarothI jIvasRSTi bacI jAya che. A vAtAvaraNane kAraNe ja sUryanI UrjAno havAmAM saMgraha thAya che, jene kAraNe divase asahya garamI nathI paDatI ane rAte asahya ThaMDI paDatI nathI. pRthvInA vAtAvaraNa ane bAhya avakAza vacce koI cokkasa sarahada nathI. pRthvInuM vAtAvaraNa kramazaH pAtaLuM paDatuM jAya che ane bAhya avakAzamAM vAtAvaraNano bilakula abhAva hoya che. vyavahAranI rIte joIe to pRthvInI sapATIthI 75 mAila athavA 120 kilomITaranI UMcAIe vAtAvaraNa lagabhaga adazya hovAnuM jaNAya che. ghaNA vijJAnIo A sarahada 100 kilomITaranI UMcAIe AvI hovAnuM kahe che. pRthvInI najIkamAM najIkanuM havAnuM je AvaraNa che, tene aMgrejImAM TroposphIyara tarIke oLakhavAmAM Ave che. A paDanI UMcAI pRthvInI sapATIthI laIne dhruva pradezamAM 10 kilomITara (23,000 phUTa) ane viSuvavRta pradezamAM 16 kilomITara (56,000 phUTa) jeTalI hoya che. A TroposphIyaramAM vAtAvaraNanA 80 TakA jeTalA vAyuo rahelA che. A vAyuonuM je kula vajana che, tenA 50 TakA TroposphIyaranA nIcenA 5.6 kilomITara vistAramAM rahelA che. pRthvInI sapATI najIka vAtAvaraNanI ghanatA sauthI vadhu hoya che. jema UMcAI vadhatI jAya che, tema havAnI ghanatA ghaTatI jAya che. pRthvInI sapATIthI jema upara jaIe tema uSNatAmAna ghaTatuM jAya che. A ghaTADAne kAraNe pANInI varALa thIjI jAya che ane tenAM vAdaLAM bane che. varasAdanAM vAdaLAM paNa TroposphIyaramAM ja jovA maLe che. pRthvInA vAtAvaraNamAM TroposphIyara pachI sTreTosphIyara Ave che. dhruva pradezanA AkAzamAM te sAta kilomITarathI zarU thAya che ane viSuvavRtta pradezanA AkAzamAM 17 kilomITarathI zarU thaIne 51 kilomITara (1,70,000 phUTa) sudhI sTreTosphIyara phelAyeluM che. A AvaraNamAM jema UMcAI vadhatI jAya che, tema uSNatAmAna vadhatuM jAya che. pRthvInI jIvasRSTine sUryanAM alTrAvAyoleTa kiraNothI bacAvatuM rakSAtmaka ojhona vAyunuM kavaca A paDamAM AveluM che. pRthvInI sapATIthI 20-50 kilomITaranA paDamAM ojhona vAyunuM rakSAkavaca AveluM che. A jADAImAM Rtu pramANe ane sthaLa mujaba pheraphAro thAya che. vartamAnamAM grIna hAusa gesone kAraNe ojhona vAyunA rakSAkavacamAM gAbaDAM paDI rahyAM che, jene kAraNe pRthvInA goLAnuM tApamAna vadhI rahyuM che ane Rtucakra khoravAI rahyuM che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 131 For Private Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvInA vAtAvaraNamAM sTreTosphIyara pachI mesosphIyara Ave che. grIka bhASAmAM mesono artha madhya evo thAya che. A paDa pRthvInI sapATIthI 50-80/85 kilomITaranI maryAdAmAM AveluM che. A bhAgamAM jema UMcAI vadhe tema uSNatAmAna ghaTatuM jAya che. pRthvInI sapATIthI 80-85 kilomITaranI UMcAIe mAinasa 100 DigrI senTigreDa uSNatAmAna hovAnuM kahevAya che. AkAzamAMthI kharatA tArAo athavA ulkAo pRthvInA vAtAvaraNamAM dAkhala thAya che tyAre mesosphIyaramAM dAkhala thatAM teo saLagI jAya che ane jhaLahaLI UThe che. pRthvInA vAtAvaraNamAM mesosphIyarathI UMce jatAM tharmosphIyara Ave che. grIka bhASAmAM tharmo eTale garamI, evo artha thAya che. tharmosphIyara pRthvInI sapATIthI 80-85 kilomITaranI UMcAIe zarU thAya che ane 500 kilomITara sudhI rahe che. A bhAganuM uSNatAmAna vadhIne 1500 DigrI senTigreDa sudhI pahoMcI jAya che, ema AjanA vijJAnIo kahe che. amerikA, raziyA vagere dezoe bhegA maLIne avakAzamAM je inTaranezanala spesa sTezana taratuM mUkyuM hovAnuM kahevAya che te 320thI 380 kilomITaranI UMcAIe pRthvInI pradakSiNA karatuM hovAnuM kahevAya che. pRthvInA vAtAvaraNathI 500thI 1000 kilomITara (310 thI 6 20 mAila)nI UMcAI sudhI ekjhosphIyara Avyo hovAnuM kahevAya che. A staramAM koI vAyuo nathI hotA paNa mukta rIte haraphara karatA aNuo (kaNo) hoya che. pRthvInA vAtAvaraNano 50thI 1000 kilomITara sudhIno bhAga sUryanAM kiraNone kAraNe AyanIbhUta thaI gayo che; eTale ke vAyuonuM vibhAjana AyanomAM thayuM hoya che. A bhAgane AyanosphIyara paNa kahevAmAM Ave che. A rIte vAtAvaraNanA kula pAMca staro che. vimAno 10/12 kilomITaranI UMcAie uDe che sAmAnya rIte havAmAM je vimAno uDADavAmAM Ave che teo 42,000 thI 45,000 phUTa (Azare 10 thI 12 kilomITara) nI UMcAIe UDatAM hoya che. leTesTa bijhanesa jeTanA utpAdakono dAvo che ke temanuM vimAna 50,000 phUTanI UMcAIe UDI zake che. atyAra sudhImAM koI paNa eroplena 85,000 phUTa athavA 25 kilomITarathI vadhu UMcAIe pahoMcI zakyuM nathI. A 85,000 phUTano vikrama esaAra-71 blekabarDa vimAnanA nAme che. 'nAsA'nuM heliyosa nAmanuM mAnavarahita vimAna paNa ATalI UMcAIe pahoMcyuM che. TUMkamAM kahIe to moTA bhAganAM vimAno pRthvInA sauthI nIce AvelA AvaraNa TroposphIyaramAM UDatAM hoya che. amuka ja vimAno sTreTosphIyara sudhI jaI zake che, paNa tenI AgaLa koI vimAna jaI zakatuM nathI. kRtrima upagraho 500 kilomITarathI UMce nathI jatA avakAzamAM je kRtrima upagraho (seTelAiTa) taratA mUkavAmAM Ave che, teo pRthvInI sapATIthI 200 ane 500 kilomITaranI UMcAI vacce rahIne pradakSiNA kare che. kRtrima upagrahane AkAzamAM ATalI UMcAI sudhI mokalavA mATe rokeTano upayoga karavAmAM Ave che. I.sa. 1957 nI sAlamAM tyAranA soviyeta raziyAe sphuTanika- 1 nAmano pahelavahelo kRtrima upagraha avakAzamAM mokalyo hato. A upagraha pRthvInA vAtAvaraNamAM 223 kilomITaranI UMcAI sudhI pahoMcyo hato. atyAre bhArata sahita vizvanA 10 dezo pAse avakAzamAM kRtrima upagrahane choDavAnI kSamatA che. atyAre Azare 2456 kRtrima upagraho pRthvInA AkAzamAM paribhramaNa karI rahyA che. kRtrima upagrahono upayoga AbohavAnI jANakArI mATe, saMdezavyavahAra mATe ane jAsUsI mATe paNa karavAmAM Ave che. avakAzamAM je kRtrima upagraho choDavAmAM Ave che teo pAchA jamIna upara paDI nathI jatA, paNa pRthvInI pradakSiNA karyA kare che, tenuM kAraNa nyuTananA gatinA niyamo che. koI paNa kRtrima upagrahane avakAzamAM choDavA mATe bhAre zaktizALI rokeTano upayoga karavAmAM Ave che. A rokeTanI spIDa eka kalAkanA 15thI 20 hajAra mAilanI hoya che. jo koI kRtrima upagrahane 23,000 mAila/kalAkathI vadhu spIDe choDavAmAM Ave to te pRthvInA vAtAvaraNamAMthI bahAra nIkaLI jAya che ane ajANyA pradezamAM pahoMcI jAya che. jo rokeTanI spIDa kalAkanA 17,000 mAila karatAM ochI hoya to kRtrima upagraha pAcho pRthvI upara athaDAya che. rokeTanI spIDa jo 17,000 ane 23,000 mAila vacce hoya to te pRthvInA AkAzamAM satata paribhramaNa karavA lAge che. nyuTananI gatino pahelo niyama ema kahe che ke koI paNa bAhya baLanI asara na hoya to sthira vastu sthira rahe che ane gatimAna vastu gatimAna rahe che. bALaka dorI vaDe bhamaraDo pheMke to te satata pharato rahe che. A bhamaraDo jamIna sAthe ghasAto hovAthI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 132 For Private Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharSaNabaLa tenI gatine avarodhe che. vaLI pRthvI uparanI havA paNa ane avakAzamAM spesa sTezanano vikAsa karavA spesa zaTala tarIke bhamaraDAnI gatine avarodhe che. A be pratirodhaka baLanI hAjarI na oLakhAtA avakAzayAnano upayoga paNa karavAmAM Ave che. I.sa. hoya to bhamaraDo anaMta kALa sudhI pharyA kare. AvuM ja cagaDoLanuM hoya 1981nI 12 eprile amerikAe kolambiyA nAmanA spesa che. kRtrima upagraha paNa eka jAtano cagaDoLa che, je uttara dhruvane zaTalane avakAzamAM mokalyuM te sAthe spesa zaTalanA kAryakramano kendramAM rAkhIne pRthvInA AkAzamAM cakarAvA mAryA kare che. kRtrima prAraMbha thayo hato. rokeTa dvArA kRtrima upagrahane avakAzamAM upagrahane bhramaNakakSAmAM prAraMbhika gati ApavAnuM kAma tene choDanAruM mokalavAmAM Ave tyAre rokeTano nAza thaI jAya che ane dara vakhate rokeTa kare che. eka vakhata vartuLAkAra gatimAM AvI gayelo kRtrima navuM rokeTa banAvavuM paDe che. tethI viruddha spesa zaTalane vAraMvAra upagraha kAyama mATe AkAzamAM cakarAvA mAryA kare che. upayogamAM laI zakAya che. amerikAnuM kolambiyA nAmanuM spesa zaTala kRtrima upagrahanI jema be divasamAM pRthvInI 36 vakhata be prakAranA kRtrima upagraho pradakSiNA karIne pAchuM pharyuM hatuM. I.sa. 1986mAM amerikAnuM celenja2 nAmanuM spesa zaTala durghaTanAno zikAra banI gayuM te pachI avakAzamAM je kRtrima upagraho choDavAmAM Ave che. teo A kAryakrama aTavAI gayo hato. be prakAranA hoya che. pahelo prakAra polara seTelAiTano che. A kRtrima spesa zaTalane avakAzamAM laI javA mATe paNa rokeTanI upagraho 300-400 mAilanI UMcAIe pRthvInA AkAzamAM jarUra to paDe ja che. spesa zaTala AkAzanA tharmosphIyaramAM pahoMce cakarAvA mAre che. temane potAnuM eka cakkara pUruM karatAM 90thI 100 che, jenI UMcAI 320thI 380 kilomITara vacce hoya che. A miniTano samaya lAge che. A rIte teo eka ja divasamAM pRthvInI avakAzayAnamAM sAmAnya rIte pAMcathI sAta avakAzayAtrIo 14 vakhata pradakSiNA karI zake che. bIjo prakAra jIyo sTezanarI hoya che. spesa zaTalano dekhAva hakIkatamAM pAMkhavALA vimAna seTelAiTano che. A kRtrima upagraho AkAzamAM eTalI badhI jevo ja hoya che paNa te rokeTanI madadathI avakAzamAM jaI zake che. UMcAI upara pahoMcI gayA hoya che ke teo eka jhalakamAM AkhI spesa zaTalane jyAre pRthvI upara pAchuM lAvavuM hoya tyAre tenI duniyA joI zake che. sAmAnya rIte Diza enTenAmAM TIvInAM spIDa ghaTADI kADhavAmAM Ave che, jene kAraNe te nIce UtarI Ave signalo mokalavA mATe A prakAranA jIyo sTezanarI seTelAiTano che. pRthvI upara pAchA pharatI vakhate tenAM enjina tadana baMdha karI upayoga karavAmAM Ave che. teo eTalA badhA dUra hoya che ke sthira devAmAM Ave che, jene kAraNe te perezUTanI jema havAmAM taratuM nIce jaNAya che. Ave che. spesa zaTala vaDe AkAzamAM kRtrima upagraho mokalI jIyo sTezanarI seTelAiTa vize AjanuM vijJAna kaMIka zakAya che ane pAchA paNa lAvI zakAya che. spesa zaTalanuM AyuSya alaga ja samajUtI Ape che. AjanA vijJAnIonA kahevA mujaba Azare 10 varSanuM hoya che. A prakAranA kRtrima upagraho pRthvInI pUrvathI pazcima pradakSiNA kare che, atyAra sudhI amerikAnAM be spesa zaTalone jIvaleNa paNa temanI spIDa pRthvInI spIDa jeTalI ja hovAthI teo eka ja akasmAto naDyA che. I.sa. 1986mAM celenjara nAmanA spesa jagyAe sthira dekhAya che. joke A vAta kAlpanika che. pRthvI pote zaTalanuM avakAzamathakethI lociMga karavAmAM AvyuM tenI 73 sthira hovAthI kRtrima upagrahanI pRthvInI spIDe pradakSiNA karavAnI sekanDa pachI ja te tUTI paDyuM hatuM. celenjaranuM sthAna levA mATe vAta atArkika che. hakIkatamAM jIyo sTezanarI seTelAiTa eTalI badhI enDevara nAmanuM spesa zaTala banAvavAmAM AvyuM hatuM. I.sa. UMcAIe hoya che ke te UMcAIethI AkhI vartamAna duniyA joI 2003mAM amerikA taraphathI kolambiyA nAmanuM spesa zaTala zakAya che. eTalI UMcAIe seTelAiTa pote bhramaNa kare to paNa pharaka avakAzamAM mokalavAmAM AvyuM hatuM. A spesa zaTalamAM bhAratIya paDato nathI. pRthvI jo kharekhara pharatI hoya ane sAthe seTelAiTa paNa mULanI kalpanA cAvalA sahita sAta avakAzayAtrIo hatAM. I.sa. teTalI ja spIDe pharato hoya to tene eka sthaLe sthira rahevA mATe 2003nA phebruArInI pahelI tArIkhe A spesa zaTala jyAre ATalI UMcAIe javAnI jarUra ja rahetI nathI. pRthvInA vAtAvaraNamAM pAchuM pharI rahyuM hatuM tyAre pelesTAInanA AkAzamAM baLIne bhasmIbhUta thaI gayuM hatuM ane tenA sAteya spesa zaTala vimAna jevuM ja hoya che avakAzayAtrIo paNa mRtyu pAmyA hatA. A durghaTanAne kAraNe amerikAno avakAzI kAryakrama be varSa mATe baMdha paDI gayo hato. avakAzamAM rahelA kRtrima upagrahonuM samArakAma karavA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 133 LISHNA | kI mAM - LEFT Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratano avakAzI kAryakrama avakAzI kAryakramamAM bhAratano paNa vikAsa karavA mATe nAmano kRtrima upagraha avakAzamAM choDyo hato. A seTelAiTamAM I.sa. 1969nI 15 ogasTe bhAratamAM InDiyana spesa risarca Telivijhana kemerA paNa hatA. I.sa. 1981nI 20mI navembare orgenAijhezana (isaro) nAmanI saMsthAnI sthApanA karavAmAM pharIthI soviyeta yuniyananA rokeTano upayoga karIne bhAskara-2 AvI hatI. bhArate gharaAMgaNe rokeTanuM esembaliMga karavA ane nAmano kRtrima upagraha avakAzamAM choDavAmAM Avyo hato. rokeTa choDavAnI sagavaDa UbhI karavA I.sa. 1962nI sAlamAM I.sa. 1980nI 18 julAIe pahelI vakhata bhAratIya amerikAnI 'nAsA' saMsthA sAthe karAra karyA hatA. A rIte bhAratano banAvaTanA rokeTano upayoga karIne rohiNI nAmano bhAratIya kRtrima avakAzI kAryakrama prAraMbhathI ja 'nAsA'nA paDachAyA jevo banI rahyo che. zarUAtamAM keraLamAM thumbA khAte bhAratanuM pahelavaheluM rokeTa lociMga sTezana banAvavAmAM AvyuM. A kAryakramamAM gujarAtanA vijJAnI Do. vikrama sArAbhAIe paNa mahattvanI bhUmikA bhajavI hatI. zarUAtamAM 'nAsAe ApelA nAIka apAce rokeTanA chUTA bhAgone joDIne bhAratanuM prathama rokeTa thumbA khAte choDavAmAM AvyuM. bhAratano kRtrima upagrahano kAryakrama I.sa. 1975mAM AryabhaTTa' sAthe zarU thayo. 360 kilogrAma vajananA A kRtrima upagrahane avakAzamAM lonca karavA mATe bhArata pAse koI vyavasthA na hovAthI tene raziyAnA rokeTa vaDe raziyAnA ja avakAzamathakethI rohiNI AryabhaTTa upagraha avakAzamAM choDavAmAM Avyo hato. A kRtrima upagrahanuM vajana mAtra 35 kilogrAma ja hatuM. tene avakAzamAM mokalavA mATe esaelavI-3 rokeTano upayoga karavAmAM Avyo hato. A zreNImAM bIjA be upagraho I.sa. 1981 ane 1983 vacce avakAzamAM choDavAmAM AvyA hatA. temAM rohiNI-2 upagrahane rokeTe ochI UMcAIe choDyo hovAthI te mAtra nava ja divasamAM pRthvI upara pAcho pharyo hato. I.sa. 1984nI 3jI eprile soyujha-TI nAmanA raziyana kRtrima upagrahamAM bIjA be avakAzayAtrIo sAthe bhAratano pAilaTa rAkeza zarmA paNa avakAzamAM jaI Avyo. rAkeza zarmA agAu InDiyana eraphorsamAM pAilaTa tarIke kAma karato hato. bhArata taraphathI saMdezavyavahAra mATe InseTa zreNImAM I.sa. 1982 ane 2007 vacce kula 21 kRtrima upagraho avakAzamAM taratA mUkavAmAM AvyA che. A badhA ja jIyo sTezanarI seTelAiTa che ane temano hetu TIvInA kAryakramonuM prasAraNa karavAno che. bhAratanA avakAzI kAryakramamAM paNa aneka chabaraDAo thayA che. I.sa. - TU lonca karavAmAM Avyo hato. AryabhaTTa seTelAiTa 34 divasa sudhI bhramaNakakSAmAM rahyo hato. tyAra pachI tenI sAtheno saMparka kapAI gayo hato. I.sa. 1979nI 7mI jUne bhArate pharIthI raziyAnA rokeTano upayoga karIne 444 kilogrAma vajanano bhAskara-1 jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 134 www.ainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1980mAM rohiNI zreNIno je pahelo kRtrima upagra! svadezI esaelavI rokeTa vaDe choDavAmAM Avyo hato te AkAzamAM tUTI paDyo hato. I.sa. 2006nA julAInI 10mI tArIkhe AMdhra pradezanA zrIharikoTA lonciMgapeDa khAtethI choDavAmAM Avelo 2168 kilogrAma vajanano inseTa-4sI seTelAiTa duru sekanDamAM ja baMgALanA upasAgaramAM tUTI paDyo hato, jene kAraNe bhAratanA avakAzI kAryakramane bhAre phaTako paDyo hato. tyAra bAda I.sa. 2007nI bIjI sapTembare inseTa-4 sIAra saphaLatApUrvaka choDavAmAM Avyo hato. bhAratanA mUna mizananI kalpanA cheka I.sa. 2000nI sAlamAM karavAmAM AvI hatI. e vakhatanA isaronA adhyakSa ke. kastUrIraMgane caMdra upara amAnava avakAzayAna mokalavAnI yojanA ghaDI kADhI hatI. A mATe eka khAsa TImanI racanA karavAmAM AvI hatI ane caMdra upara mokalavAnA avakAzayAnanI jhINAmAM jhINI vigato ekaThI karavAmAM AvI hatI. bhAratanA muna mizanane caMdrayAna-1 evuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. mULa yojanA mujaba I.sa. 2005nI sAla sudhImAM caMdra upara avakAzayAna mokalavAnuM hatuM. isaroe jyAre caMdra upara avakAzayAna mokalavAnI pojanA ghaDI kADhI tyAre tenI pAse kRtrima upagrahane 36,000 kilomITara pahoLAInI bhramaNakakSAmAM mokalI zake tevAM rokeTa ja hatAM. caMdra sudhI pahoMcavA mATe A bhramaNakakSAne 3,84,000 ki.mI. sudhI laMbAvavI paDe tema hatuM. bhAratanAM caMdrayAnanuM bajeTa 400 karoDa rUpiyAnuM ja hatuM bhArata pAse zarUAtathI eTaluM bajeTa ja nahotuM ane Teknika paNa nahotI ke te caMdra upara amAnava ke samAnava yAna modhavAno vicAra karI zake. I.sa. 1969mAM amerikAe caMdra upara epolo yAna mokalavAnuM nATaka karyuM tevuM nATaka paNa bhArata karavA mAgatuM nahotuM. bhAratanuM amAnava avakAzayAna caMdranI gharatI uparathI mATI ke patharA laIne pRthvI upara pAchuM pharI zake tema paNa nahotuM. samAnava avakAzayAnane caMdranI bhramaNakakSAmAM mokalavAnuM paNa ApaNuM gajuM nahotuM. bhAratanI yojanA to mAtra caMdranI bhramaNakakSAmAM cakkara mArIne nAza pAme evuM amAnava avakAzayAna mokalavAnI hatI. amerikAnA mUna mizana mATenA 40 abaja DolaranA bajeTa sAme bhAratanA caMdrayAna mizananuM bajeTa mAtra 400 karoDa rUpiyA hatuM. I.sa. 2000nI sAlamAM inDiyA TuDe megejhinanA 3 julAInA aMkamAM bhAratanA muna mizana vize eka vara sTorI AvI hatI. A sTorImAM lakhavAmAM AvyuM hatuM ke pRthvI uparathI caMdra upara avakAzayAna mokalavAnuM kAma 25 kilomITara dUra AvelA eka rUpiyAnA sikkAne baMdUka vaDe vIMdhavAnA kAma jevuM muzkela che.' mUna mizana kharekhara ATaluM duSkara hatuM ane temAM niSphaLatAnI bhArobhAra saMbhAvanA hatI. A sAthe bhAratamAM evo vivAda paNa cAlI rahyo hato ke raziyAe cheka I.sa. 1959nI sAlamAM caMdra upara amAnava avakAzayAna mokalyuM hatuM. tenAM 50 varSa pachI ApaNe evuM ja avakAzayAna mokalIne zuM hAMsala karIzuM? zuM bhArata jevA garIba dezane A rIte 400 karoDa rUpiyA veDaphI devA paravaDe? OTC jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 135 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArata ane cIna vaccenI avakAzI spardhA I.sa. 1960nI sAlamAM amerikA ane raziyA vacce jevI kolDa voranI sthiti hatI tevI ja sthiti I.sa. 2000nI sAlamAM bhArata ane cIna vacce spesa resanI bAbatamAM pravartatI hatI. amerikA ane raziyA pachI spesamAM avakAzayAtrIone mokalavAnI bAbatamAM cIna vizvanuM trIjuM rASTra banyuM hatuM. 15 okTobara 2003nA roja cInano prathama manuSya zenjho-1 avakAzayAnamAM besIne spesamAM jaI Avyo hato. have cIne caMdra upara cAMge-1 nAmanuM avakAzayAna mokalavAnI jAherAta karI hatI. cIna bIjA tabakkAmAM potAnuM avakAzayAna cInanI dharatI upara utAravA mAgatuM hatuM ane trIjA tabakkAmAM tenuM avakAzayAna caMdranI dharatI uparathI mATI laIne pAchuM AvavAnuM hatuM. A samagra kAryakrama I.sa. 2000thI 2017 daramiyAna cAlavAno hato ane bhArata A bAbatamAM cInathI pAchaLa rahI javA nahotuM mAgatuM. bhAratanA mUna mizanamAM eka pachI eka avarodho AvatA gayA ane tenI tArIkho pAchaLa ThelAtI gaI. agAu I.sa. 2005nI sAlamAM caMdra upara avakAzayAna mokalavAnI yojanA hatI te be varSa moDI thaI gaI hatI. Isaroe navA samayapatraka mujaba I.sa. 2007mAM caMdrayAna mokalavAnI jAherAta karI hatI. tyAra bAda I.sa. 2008nA phebruArInI tArIkho jAhera karavAmAM AvI hatI. chevaTe 2008nI 9mI eprila jAhera karavAmAM AvI hatI. koI rahasyamaya kAraNosara mUna mizana pAchaLa dhakelAtuM jatuM hatuM. A vilaMbanuM kAraNa upakaraNonuM TesTiMga bAkI che, evuM jaNAvavAmAM AvatuM hatuM. chevaTe I.sa. 2008nI 22 okTobaranI tArIkha phAinala karavAmAM AvI hatI. bhAratamAM lokasabhAnI cUMTaNIo agAu sarakAranI imeja sudhAravA mUna mizanano upayoga karavAnuM nakkI thayuM hatuM. bhAratanuM caMdrayAna kRtrima upagraha jevuM che bhArate caMdra upara je avakAzayAna mokalavAnI yojanA banAvI hatI te hakIkatamAM eka jAtano kRtrima upagraha ja hato. atyAra sudhI isaro taraphathI jeTalA paNa kRtrima upagraho choDavAmAM AvatA hatA teo pRthvInA AkAzamAM cakarAvAo mAratA hatA. have pachIno upagraha isaronA vijJAnIo jene 'caMdra' mAnatA hatA tenA AkAzamAM cakarAvA mAravAno hato. A kRtrima upagrahane avakAzamAM tarato mUkavA mATe bhAratIya banAvaTanA polAra seTelAiTa lonca vehikala (pIesaelavI) nAmanA rokeTano upayoga karavAmAM AvanAra hato. A rokeTa agAu sAta vakhata saphaLatAthI bhArata rimoTa sensiMga upagrahone pRthvInI bhramaNakakSAmAM mUkavAmAM saphaLa thayuM hatuM. bhArata taraphathI je caMdrayAna mokalavAnuM hatuM te hakIkatamAM kula 1050 kilogrAma vajana dharAvato kRtrima upagraha ja hato. bhAratanA mUna mizananI mULa yojanA mujaba caMdrayAna mAtra sADA pAMca divasamAM ja pRthvIthI caMdra vaccenuM 3,84,000 kilomITaranuM aMtara kApavAnuM hatuM. mULa yojanA mujaba pIesaelavI rokeTa caMdrayAnane 100 kilomITaranI UMcAI sudhI laI jaIne pRthvInI AjubAju 36,000 kilomITaranI bhramaNakakSAmAM mUkI devAnuM hatuM. sAmAnya rIte jIyosTezanarI seTelAiTane ATalI pahoLAI dharAvatI bhramaNakakSAmAM mUkavAmAM Ave che. A bhramaNakakSAmAM caMdrayAna pRthvInI eka vakhata pradakSiNA karI le te pachI bIjA ane trIjA tabakkAmAM rokeTo phoDIne teno pradakSiNApatha3,80,000 kilomITara pahoLo karavAnI isaronI yojanA hatI. Ama thatAM ja caMdrayAna caMdranI najIka pahoMcI jaze, evuM isaroe mAnI lIdhuM hatuM. hakIkatamAM A bahu moTI gaMbhIra bhUla hatI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 136 For Private Personal Use Only www.jaine||brary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanuM caMdrayAna 100 kilomITara UMce ja gayuM che laI teo kSitijasamAMtara ghUmavA lAge che. caMdra jyAre pRthvInI sapATIthI seMkaDo yojana dUra hoya tyAre mAtra 100 kilomITaranI UMcAIe cakarAvA mAravAthI caMdra upara pahoMcI zakAya kharuM? vijJAnIo ApaNane ema kahe che ke caMdra ane pRthvI caMdrayAna pRthvInA ajANyA vaccenuM aMtara Azare 3,84,000 kilomITara jeTaluM che. teno artha ApaNe evo ja karIe ke caMdra pRthvInI sapATIthI pradezamAM pahoMcyuM che 3,84,000 kilomITaranI UMcAIe Avelo che. A vAta sAcI hoya to caMdra upara koI paNa avakAzayAna mokalavA mATe koI paNa caMdrayAna jyAre Azare 100 kilomITaranI ApaNe tene AkAzamAM 3,84,000 kilomITaranI UMcAI sudhI UMcAI sudhI sIdhuM jAya ane pachI kSitijasamAMtara musApharI karavA pahoMcADavo joIe. hakIkata tenAthI alaga che. vijJAnIo ema lAge tyAre te caMdra upara nathI pahoMcatuM paNa ApaNI vartamAna mAne che ke pRthvI daDA jevI goLa che ane caMdra tenI AjubAju duniyAthI 384,000 kilomITaranA aMtare AvelA pRthvInA ja pradakSiNA kare che. A kAraNe teo je avakAzayAna choDe che te koI ajANyA khuNAmAM jaI pahoMce che. A khUNA sudhI vartamAna AkAzanI dizAmAM mAtra 100 kilomITara upara jAya che ane pachI vimAno dvArA ApaNe pahoMcI zakatA nathI. caMdrayAna dvArA caMdranI kSitijasamAMtara (horijhonTala) dizAmAM 3,84,000 dharatInI kahevAtI je tasavIro mokalavAmAM Ave che te hakIkatamAM kilomITara jaIne evuM mAnI le che ke te caMdranA AkAzamAM pahoMcI pRthvInA A koI dUranA pradezanI ja tasavIro che. caMdrayAna dvArA je gayuM che. A bahu moTI bhUla che. mATInA ane khaDakonA namUnAo ekaThA karavAmAM Ave che te hakIkatamAM pRthvInI ja mATI ane khaDako che. kolaMbasa jema bhArata zodhavA nIkaLyo ane amerikA pahoMcI gayo tema AjanA vijJAnIo caMdranI zodhamAM pRthvInA ja koI ajANyA pradeza upara pahoMcI jAya che. jevuM caMdranuM che, tevuM ja maMgaLanuM che. AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI ane maMgaLa vaccenuM sarAsarI aMtara Azare 4.20 karoDa kilomITara jeTaluM che. jaina bhUgoLa mujaba ApaNI pRthvI jaMbudvIpanA nAme oLakhAya che ane teno vyAsa eka lAkha yojana che. tyAra pachI asaMkhya dvIpasamUdro AvelA che. caMdrayAnanI jema maMgaLayAna paNa pRthvInI sapATIthI Azare 100 kilomITaranI UMcAI sudhI ja upara jAya che. tyAra bAda te UMcuM javAne badale A phaMTAya che ane bAkInA 4.20 karoDa kilomITara A pustakamAM ame saMkhyAbaMdha tarko, purAvAo ane to pRthvIne samAMtara dizAmAM ja pravAsa kare che. A maMgaLayAna kadAca dAkhalAo sAthe sAbita karI cUkyA chIe ke pRthvI daDA jevI goLa jaMbudvIpanI bahAra AvelA koI TApu upara utarANa karatuM hoya tyAre nathI paNa thALI jevI sapATa che. A pRthvInI barAbara madhyamAM virATa vijJAnIo evuM mAnI le che ke A maMgaLa che. A moTI bhramaNA che. meru parvata Avelo che ane sUrya-caMdra vagere meru parvatanI pradakSiNA kare isaronI vebasAITa upara bhAratanA caMdrayAna mizananI je che. atyAranA vijJAnIo pRthvIno parigha mAtra 36,000 vigato ApavAmAM AvI che, tenA uparathI paNa phalita thAya che ke kilomITara mAne che, paNa hakIkatamAM pRthvI tenA karatAM aneka gaNI - bhAratanuM caMdrayAna-1 AkAzamAM 116 kilomITarathI vadhu pahoLI che. atyAra sudhImAM duniyAnA dezo dvArA jeTalAM paNa UMcAIe gayuM nathI. isaronI presanoTa ema kahe che ke "zrI harikoTA caMdrayAno mokalavAmAM AvyAM che te badhAM AkAzamAM mAtra 100 khAte AvelAM satIza dhavana spesa senTara khAtethI 2008nI 22 kilomITara jeTalAM ja upara gayAM che. tyAra bAda 90 aMzano vaLAMka okTobare savAre 6.22 kalAke 1380 kilogrAma vajananA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 137 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrayAnane pIesaelavI-sI11 rokeTa dvArA avakAzamAM taratuM mUkavAmAM AvyuM hatuM. A vakhate tenA pradakSiNApathanI perigI (pRthvIthI sauthI najIkanuM biMdu) 255 kilomITara hatI ane epogI (pRthvIthI sauthI dUranuM biMdu) 22,860 kilomITara hatI. A caMdrayAna tenA lociMga vakhate viSuvavRtta rekhA sAthe 17.9 aMzano khUNo banAvatuM hatuM.' isaronI presanoTamAM AgaLa jatAM varNana karavAmAM AvyuM che ke "caMdrayAna gADha vAtAvaraNamAMthI bahAra AvIne 116 kilomITaranI UMcAIe pahoMcI gayuM hatuM. " rokeTanI pharaja caMdrayAnane 116 kilomamITaranI UMcAie cakarAvo mAratA choDI devAnI ja hatI. tyAra pachI avakAzayAna potAnI tAkAtathI vadhu eka paNa kilomITara upara jaI zake tema nahotuM. rokeTathI chUTuM paDI gayA pachI caMdrayAna pRthvInI AjubAju cakarAvA levA lAgyuM hatuM. A vakhate prathama cakarAvA samaye tenI laMbagoLAkAra bhramaNakakSAno vyAsa 22,860 + 255 = 23, 115 kilomITara hato, evuM A presanoTa parathI samajAya che. A tabakkAmAM caMdrayAna kRtrima upagrahanI jema pRthvInA AkAzamAM cakarAvA letuM hatuM. Aje paNa ApaNA paikI ghaNA loko evA bhramamAM che ke ApaNuM caMdrayAna pRthvI uparathI UDIne sIdhuM caMdranI dizAmAM dhasI gayuM hatuM ane amuka divaso pachI caMdranI najIka pahoMcI gayuM hatuM. A paNa moTI gerasamaja che. jo caMdrayAna tenI kula spIDa caMdra tarapha dhasI jAya to te Azare traNa divasamAM ja caMdranI najIka pahoMcI javuM joIe. bhAratanA vijJAnIonI mULa yojanA paNa sADA pAMca divasamAM caMdrayAnane caMdra sudhI pahoMcADI devAnI hatI, paNa koI akaLa kAraNosara bhAratanA caMdrayAnane tathAkithata caMdra sudhI pahoMcatAM Azare 18 divasa lAgyA hatA. tenuM kAraNa e hatuM ke bhAratanuM caMdrayAna mULa kAryakrama mujaba pRthvInA AkAzamAM eka cakarAvo mArIne nahIM paNa kula pAMca cakarAvA mArIne chevaTe kahevAtA caMdranI najIka pahoMcyuM hatuM. tene AvuM karavAnI jarUra kema paDI hatI? 1 fh 3 ik R, ' ' ' - ** T , ke '} * 1. C +; +. * 333 |[! 252 vi". EBN: Earth Burn LBN: Lunar Bum caMdrayAnane 18 divasa kema lAgyA? ApaNe joyuM ke 22 okTobare savAre zrI harikoTA khAtethI pIesaelavI rokeTa dvArA caMdrayAnane choDavAmAM AvyuM tyAre pRthvInA AkAzamAM tenI bhramaNakakSA Azare 23,000 kilomITara jeTalI hatI. 23 okTobare savAre 9.00 kalAke bhAratanA vijJAnIoe beMgaloranA kanTrola senTaramAM beThA beThA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 138 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrayAnamAM raheluM nyuTana pravAhI rokeTa 18 miniTa sudhI choDyuM hatuM, jene kAraNe caMdrayAnane dhakko lAgyo hato ane tenI bhramaNakakSA vadhIne 37,900 kilomITaranI thaI gaI hatI. ATalI pahoLI bhramaNakakSA sAthe caMdrayAne pRthvInA AkAzamAM bIjuM cakkara mAryuM hatuM, je agAunA cakkara karatAM thoDuM moTuM hatuM. caMdrayAnane pRthvInA AkAzamAM paheluM cakkara mAratA Azare sADA cha kalAkano samaya lAgyo hato. 25 okTobare pharIthI 16 miniTa mATe rokeTa choDIne caMdrayAnanI bhramaNakakSA 74,715 kilomITaranI karavAmAM AvI hatI. ATalI bhramaNakakSAmAM eka AMTo pUro karavAmAM caMdrayAnane sADA paccIsa klAkano samaya lAge tema hatuM. hakIktamAM pahelI vakhata bhAratano koI kRtrima upagraha 36,000 kilomITara karatA moTo cakarAvo mArato hato. caMdrayAna sADA paccIsa kalAkano eka AMTo mArIne pharIthI vartamAna pRthvInI najIka AvyuM tyAre 26 okTobare beMgaloranA kanTrola rUmamAMthI signala ApIne pharI eka vAra sADA nava miniTa mATe caMdrayAnanuM rokeTa phoDavAmAM AvyuM hatuM, A kAraNe caMdrayAna 1,64,600 kilomITaranI pahoLAInA pradakSiNA pathamAM pahoMcI gayuM hatuM. A pradakSiNApathamAM tene pRthvInA AkAzamAM eka AMTo mAratAM Azare traNa divasa athavA ka klAkano samaya lAge tema hatuM. pRthvI uparathI chUTelA avakAzayAnane sIdhuM caMdra upara mokalavAne badale tene pRthvInA AkAzamAM cakarAvA marAvavAnuM kAraNa samajAya tevuM nathI. 22 okTobare pRthvI uparathI choDavAmAM AveluM caMdrayAna 29 okTobare pharIthI pRthvInI najIka AvyuM tyAre traNa miniTa mATe tenuM rokeTa phoDavAmAM AvyuM hatuM. A kAraNe tenA pradakSiNApathanI pahoLAI vadhIne 2,63,000 kilomITara thaI gaI hatI. ATalI pahoLAIne kAraNe caMdrayAnane pRthvInA AkAzamAM eka cakkara mAratAM Azare 6 divasano samaya lAge tema hatuM. ahIM eka vAta na bhUlavI joIe ke caMdrapAna Azare 100 kilomITaranI UMcAIe rahIne ja pRthvInA AkAzamAM cakarAvAo mArI rahyuM hatuM. teM karyAMya 100 kilomITarathI vadhu UMcAIe gayuM nathI. koI bALaka AgaLa eka DagaluM vadhavA mATe pAMca vakhata pAchuM jAya ane pAchuM Ave evI bhAratanA caMdrayAnanI hAlata hatI. 2,67,000 kilomITara dUra jaIne caMdrapAna pAchuM pRthvInI najIka AvyuM hatuM. I.sa. 2008nI 31 okTobare isaroe bahAra pADelI presanoTa mujaba 29 okTobare caMdrayAna upara goThavavAmAM AvelA Terena mepiMga kemerA (TIemasI)nuM parIkSaNa karavAmAM AvyuM hatuM. A mujaba prathama tasavIra 31 okTobaranI savAre 8.00 kalAke levAmAM AvI hatI. isaro evo dAvo kare che ke A tasavIra 9000 kilomITaranI UMcAIethI levAmAM AvI hatI ane temAM osTreliyAno uttara bAjuno kinAro daSTigocara thAya che. ApaNe agAu sAbita karI cUkyA chIe ke caMdrayAna pRthvIthI 9000 nahIM paNa 100 kilomITaranI UMcAIe ja che. ItamAM te beMgalorathI 9000 kilomITara pUrva dizAmAM hovAnI saMbhAvanA che. ATalA aMtare osTreliyA khaMDanI nahIM paNa pRthvInA koI dUranA bhAganI tasavIra teNe lIdhI cho. caMdrayAnanA kemerAe prathama tasavIra 31mI okTobaranA savAre 8.00 kalAke lIdhI te pachI bIjI tasavIra bapore 12.30 kalAke 70,000 kilomITara dUrathI lIdhI hatI. isarono dAvo evo che ke A tasavIramAM temane osTreliyAno dakSiNa kinAro jovA maLe che. have jo beMgalorathI 9000 kilomITaranI dUrI upara temane osTreliyAno uttara kinAro jovA maLyo hoya to 30,000 kilomITaranA aMtare dakSiNa kinAro kevI rIte dekhAya svAbhAvika rIte ja A tasavIra osTreliyA khaMDanI nathI paNa pRthvInA koI dUranA khaMDanI che, jenI ApaNane jANa nathI. caMdrayAna sADA cAra kalAkamAM 9000 kilomITarathI 70,000 kilomITara aMtare pahoMcI gayuM tenA uparathI khyAla Ave che ke tenI jhaDapa eka kalAkanA Azare 56,000 kilomITara jeTalI hovI joIe. 22 okTobare AMdhra pradezanA zrI harikoTA khAtethI choDavAmAM AveluM caMdrayAna 4 navembare beMgalorathI mAtra 465 kilomITara dUra hatuM. A vaccenA 14 divasamAM te pRthvInA AkAzamAM kula pAMca moTA cakarAvAo mArI cUkyuM hatuM. 4 navembare savAre 4.56 kalAke caMdrayAnanA 440 nyuTana pravAhI enjinane Azare aDhI miniTa mATe phoDavAmAM AvyuM hatuM, jene kAraNe tenI bhramaNakakSAnI pahoLAI vadhIne 3,80,000 ki.mI. thaI gaI tI. AjanA vijJAnIo ema mAne che ke caMdra pRthvIthI 3,84,000 ki.mI. dUra che, paNa tenA koI nakkara purAvA nathI. caMdra ane pRthvI vaccenuM aMtara mApavA mATenI je paddhati che te avaijJAnika ane kSatiyukta che. jyAre caMdra pRthvIthI 3,84,000 kilomITara dUra na hoya tyAre avakAzayAna caMdra upara kevI rIte pahoMce caMdrayAna caMdra upara pahoMcyuM hovAnA koi purAvA nathI bhAratanA caMdrayAnanI nAyita caMdra taraphanI kharekharI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna deg 139 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musApharI to hakIkatamAM 4 navembare ja zarU thaI hatI. barAbara pAMca sudhI gayuM hoya te zakya ja nathI. divasa pachI 8 navembare te beMgalorathI 3,80,000 kilomITara IsaronA dAvA mujaba I.sa. 2008nI 8mI navembare dUra pahoMcI gayuM hatuM tyAre vijJAnIoe kalpanA karI lIdhI hatI ke caMdrayAna-1 caMdranI bhramaNakakSAmAM praveyuM hatuM. isaronA varNana te caMdranI najIka pahoMcI gayuM che. hakIkatamAM bhAratanuM caMdrayAna-1 mujaba caMdrayAnane pRthvInI bhramaNakakSAmAMthI mukta karIne caMdranI kharekhara caMdranI najIka pahoMcyuM che evA koI purAvA isaronA bhramaNakakSAmAM lAvavA mATe tenI jhaDapa ghaTADavAmAM AvI hatI. vijJAnIo pAse hatA nahIM ane te paNa nahIM. pRthvI uparathI isaronA dAvA mujaba caMdrayAna jyAre caMdranI sapATIthI 500 Teliskopa vaDe caMdrane nihALatA tenI najIka bhAratanuM athavA anya kilomITara dUra hatuM tyAre tenI jhaDapa ghaTADavA caMdrayAnanA likviDa koI dezanuM avakAzayAna kyAreya najare paDatuM nathI. A saMyogomAM enjinane 817 sekanDa mATe phAyara karavAmAM AvyuM hatuM. isaronA ApaNe kema mAnI laIe ke caMdrayAna-1 kharekhara caMdranI najIka dAvA mujaba jhaDapa ghaTatAM ja caMdrayAna pRthvInA gurutvAkarSaNanI pahoMcI gayuM che. vijJAna dareka vastunA purAvA mAge che. caMdrayAna- asaramAMthI mukta thaI gayuM hatuM ane caMdranA gurutvAkarSaNe tene jakaDI 1 caMdranI najIka pahoMcyuM che teno koI pratyakSa purAvo vijJAnIo letAM have te caMdranI AjubAju pradakSiNA karavA lAgyuM hatuM. beMgalora pAse nathI. najIka AvelA kanTrola senTaramAMthI caMdrayAnane Adezo ApIne A bhAratanuM caMdrayAna kharekhara caMdra upara athavA tenI najIka oparezana pAra pADavAmAM AvyuM hatuM evo isaronA vijJAnIono pahoMcI gayuM che, evo dAvo be thiyarIo upara AdhArita che. pahelI dAvo che. thiyarI ema kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa che, te potAnI dharI upara isaronA dAvA mujaba pRthvInI AsapAsa phare che ane caMdra pRthvInI pradakSiNA kare che. A thiyarI hajI sudhI 3,80,000 kilomITaranI pahoLAInI bhramaNakakSA choDIne have koI svataMtra vaijJAnika prayogo dvArA sAbita thaI nathI athavA tenA caMdrayAna-1 caMdranI AjubAju 8000 kilomITaranI koI purAvA paNa maLatA nathI. tethI viruddha pRthvI sthira ane sapATa bhramaNakakSAmAM AMTA mArI rahyuM hatuM. teno artha eTalo ja karI zakAya hovAnA saMkhyAbaMdha purAvAo Aje paNa mojUda che. bIjI thiyarI ke agAu avakAzayAna beMgalorane kendramAM rAkhIne moTA cakarAvA e che ke caMdra pRthvIthI 3,84,000 kilomITaranA aMtare Avelo mAratuM hatuM paNa have te 3,80,000 kilomITara dUra AvelA koI che. A paNa eka thiyarI che, je sAbita thaI nathI. A pustakamAM sthaLane kendramAM rAkhIne nAnakaDA cakarAvA mArI rahyuM hatuM. teno artha anyatra darzAvavAmAM AvyuM che ke A aMtara mApavAnI paddhati evo na karI zakAya ke caMdrayAna pRthvInA gurutvAkarSaNamAMthI mukta avaijJAnika che. A be thiyarI jyAre khoTI hoya tyAre caMdrayAna caMdra thaIne caMdranA gurutvAkarSaNanI asaramAM AvI gayuM che. 10 navembare caMdrayAnanI bhramaNakakSAnA najIkanA biMdune 500 kilomITarathI ghaTADIne 200 kilomITarano karavAmAM Avyo hato. tyAra bAda 12mI navembare tenI bhramaNakakSAnA sauthI najIkanA biMdune 100 kilomITara karavAmAM Avyo hato. A caMdrayAnanI sthAyI bhramaNakakSA banI gaI hatI. 400 karoDa rUpiyAno bhaMgAra bhAratanuM caMdrayAna tathAkathita caMdranI sapATI upara UtarI zake tema nahotuM. A kAraNe 14 navembare mUna apekTa proba nAmano eka paTAro caMdrayAnamAMthI tathAkathita caMdranI dharatI upara pachADavAmAM Avyo hato. A paTArA upara bhAratano tiraMgo rASTradhvaja cItaravAmAM Avyo hato. A paTArAne tathAkathita caMdranI dharatI upara pachADIne ApaNe evo mithyA AtmasaMtoSa lIdho hato ke caMdranI dharatI upara tiraMgo laherAI rahyo che. mUna impakTa probane "caMdra'nI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 140 www.ainelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharatI sudhI pahoMcatAM 25 miniTa lAgI hatI. A daramiyAna temAM bagaDI gayuM hatuM tyAre temaNe UMcAI mApavA mATe tharmomITara vAparyuM goThavavAmAM AvelA viDiyo kemerAe tasavIro jhaDapIne caMdrayAna hovAno dAvo karyo hato. isaro kahe che ke have caMdrayAna dvArA upara mokalI ApI hatI. 25 miniTa pachI A paTAro caMdranI dharatI mokalAtI tasavIrono abhyAsa karIne ame nakkI karIe chIe ke upara paTakAIne nAza pAmyo hato. A rIte bhAratanuM caMdra upara caMdrayAna kyAM che. A vAta bahu vicitra jaNAya che. . avakAzayAna mokalavAnuM sapanuM sAkAra thayuM hatuM ane 400 karoDa caMdrayAnanuM sTAra sensara bagaDI gayuM tenA samAcAra 20 rUpiyAno bhaMgAra thayo hato. divasa pachI presanoTa dvArA jaNAvavAmAM AvyA hatA. tyAre ghaNA isaro dvArA caMdrayAnane reDiyo signalo mokalavA mATe ane niSNAtoe evI ciMtA darzAvI hatI ke have caMdrayAna tathAkathita tenA uparathI AvatA saMketone jhIlavA mATe beMgalora najIkanA caMdranI dharatI sAthe athaDAIne nAza pAmaze.have candrayAna sAthe kanTrola rUma khAte 18 mITara ane 32 mITaranI pahoLAI dharAvatA vijJAnIono saMparka tUTI jatAM A bhaya sAco sAbita thayo che. be be Diza enTenA goThavavAmAM AvyA che. isaronA vijJAnIono varSa mATe candranI pradakSiNA karavA nIkaLeluM candrayAna 312 evo dAvo che ke A enTenA dvArA 4,00,000 ki.mI. dUrathI divasamAM ja nakAmuM thai gayuM che. bhAratanA candrayAnane candranI dharatI AvatAM signalo pArakhI zakAya che ane signalo mokalI paNa upara pANI maLI AvyuM evA samAcAra che. bhAratanuM candrayAna zakAya che; paNa vAstavikatA kaMIka alaga ja che. isaronA bhUtapUrva ApaNI vizALa pRthvInA koi ajANyA bhAga upara gayuM hoya to adhyakSa ane caMdrayAnanA svapnadRSTA ke. kasturIraMgana pote kahe che ke tyAM pANI hoya te svAbhAvika che. 'isaro' kahe che ke caMdrayAne tenuM "bhArate caMdrayAnanuM TrekiMga karavA mATe be enTenA goThavyA che, paNa 90 TakA kArya pUrNa karyuM che ane 10 TakA kArya ja bAkI rahI gayuM che. A kAryamAM nAsA jevI anya ejansIo paNa madada karavAnI che." caMdrayAna taraphathI je mAhitIo mokalavAmAM AvI che tenuM hakIkatamAM avakAzayAnanuM TrekiMga karavAmAM bhArate raziyA ane spena vizleSaNa karatAM joke hajI cha mahinAthI eka varSano samaya lAgaze. jevA dezonI TeknolojI paNa vAparI hatI, jenI bahu ochA lokone A badhI vAto kadAca sAcI hoI zake che, paNa caMdrayAna-1 kharekhara jANa che. caMdranI sapATIthI najIka pahoMcI gayuM che e bhAratanA ane duniyAnA I.sa. 2009nI 17 julAIe isaro saMsthAe eka vijJAnIono sauthI moTo bhrama che. presanoTa bahAra pADIne mAhitI ApI hatI ke "caMdrayAne ATha mahinA pUrA karyA che ane A daramiyAna teNe caMdranI AjubAju caMdrayAnanI saphaLatAnA 'isaro'nA 3000 pradakSiNAo karI lIdhI che. A uparAMta caMdrayAne atyAra sudhImAM caMdranI dharatInI 70,000 tasavIro jhaDapIne pRthvI upara dAvAo satyathI vegaLA che mokalI ApI che. isaroe jaNAvyA mujaba 26 eprile caMdrayAnanuM sTAra sensara bagaDI gayuM hatuM. sTAra sensarano upayoga caMdrayAnanuM amerikAe i.sa. 1969nI sAlamAM caMdrayAna utAryuM sthAna jANavA mATe karavAmAM Ave che. epolo yAnamAM A yaMtra hatuM ke mAtra nATaka ja karyuM hatuM? teno vivAda cAlI rahyo che. bIla kesIMga ane rAlpha rene jevA saMzodhako kahe che ke "nAsA'e nevADAnA raNamAM UbhA karelA TuDiyomAM caMdrayAtrAnuM zuTIMga karIne AkhI duniyAne mUrkha banAvI hatI. A vivAdane kAraNe amerikAnA lokomAM paNa 'nAsA'nI vizvasanIyatA ochI thai gai hatI. tyAra bAda aneka lekhakoe pustako lakhIne ane philmasarjakoe philmo banAvIne 'nAsA'nAM aneka jUThANAMono pardAphAza karyo hato. inDiyana spesa risarca orgenAijhezana (isaro) saMsthA paNa have jUThANAMo phelAvavAnI bAbatamAM 'nAsA' sAthe spardhAmAM utarI hoya tema jaNAya che. ogasTa mahinAnA aMta bhAgamAM bhAratanuM 'caMdrayAna' avakAzamAM guma thai gayuM te agAu 'isaro'e phelAvelAM asaMkhya jUThANAMo have bahAra .. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 141 For Private & Parsonal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI rahyAM che. A jUThANAMono abhyAsa karatAM 'caMdranI sapATI upara pANI maLI AvyuM' evI nATyAtmaka jAherAta paNa 'nAsA' ane 'isaro' saMsthAnA sahayogamAM phelAvAi raheluM eka vadhu jUThANuM hovAnI ja zaMkA jAya che. gayAM varSanA okTobara mahinAnI 22 tArIkhe bhAratanA 'caMdrayAna'ne pRthvInI bhramaNakakSAmAM goThavavAmAM AvyuM hatuM. bhAratanuM A 'caMdrayAna' hakIkatamAM avakAzayAna nathI paNa eka jAtano kRtrima upagraha ja che. sAmAnya rIte caMdrayAnane pRthvI ane caMdra vaccenuM 3,84,000 kilomITaranuM aMtara kApatA pAMca divasano samaya lAgato hoya che; paNa bhAratanuM 'caMdrayAna' 13 divasa sudhI pRthvInA AsapAsa cakkara lAgAvIne chevaTe 18 divase caMdranI bhramaNakakSAmAM pahoMcyuM hatuM. A rIte 'caMdrayAna'ne sIdhuM caMdranI dizAmAM lai javAne badale tene pRthvInI pAMca vakhata pradakSiNA karAvavAnI jarUra kema paDI? teno koi khulAso isaronA vijJAnIo ApatA nathI. bhAratanuM 'caMdrayAna' tArIkha 8 navembare caMDanI najIka pahoMcyuM te divasathI ja tene vadhu paDatI garamInI samasyA naDI rahI hatI. 'isaro'nA vijJAnIonI pAraNA evI hatI ke caMdrathI 100 kilomITara dUranI bhramaNakakSAmAM uSNatAmAna 75 DigrI selsiyasa karatAM vadhu nahIM hoya. A dhAraNA mujaba ja 'caMdrayAna'nI DijhAina banAvavAmAM AvI hatI. A dhAraNA khoTI sAbita thai hatI. tArIkha 25 navembare uSNatAmAnanI samasyA eTalI vikTa banI gai ke 'isaro' taraphathI 'caMdrayAna'mAM besADavAmAM AvelAM 11 upakaraNo paikI aneka upakaraNo kAma karatAM baMdha thai gayAM hatAM. tene kAraNe aneka prayogo paDatAM mUkavAnI pharaja paDI hatI. caMdra upara vAtAvaraNa nathI. tene kAraNe caMdranI sapATI upara paDatI sUryanI garamInuM vAtAvaraNamAM vahana thaine te AkAzamAM phelAi jatI nathI. jo caMdranI dharatIthI 100 kilomITaranA aMtare paNa 75 DigrI karatAM vadhu uSNatAmAna hoya to "caMdra upara vAtAvaraNa nathI' evI thiyarI ja khoTI sAbita thai jAya che. caMdranI bhramaNakakSAmAM jovA maLatA baLabaLatA tApane kAraNe 'caMdrayAna'nuM sTAra sensara nAmanuM upakaraNa tArIkha 25mI eprile ja kAma karatuM baMdha thai gayuM hatuM. A sensaranuM kAma 'caMdrayAna'ne avakAzamAM yogya jagyAe rAkhavA mATe mahattvanuM hoya che. me mahinAnA bIjA saptAhamAM speramAM rAkheluM sensara paNa kAma karatuM baMdha thai gayuM. sTAra sensara baMdha thavAne kAraNe 'caMdrayAna'nI hAlata sTIyarIMga vagara cAlatI gADI jevI thai gai hatI. to paNa 'isaro'nA dAvA mujaba sTAra sensarane badale 'gAyaroskopa' nAmanAM upakaraNano upayoga karIne temaNe 'caMdrayAna' uparano kAbu TakAvI rAkhyo hato. dIkatamAM gAyaroskopa bAvakAzamAM vAparavA mATe nathI hotuM, teno upayoga pRthvInA vAtAvaraNamAM vimAna sIdhI rekhAmAM jAya che ke nahIM teno nirNaya karavA mATe ja karavAmAM Ave che. paristhiti evI vikaTa banI ke 'caMdrayAnane jo garamIthI bacAvavuM hoya to tene caMdranI sapATIthI vadhu dUra lai javuM anivArya banI gayuM hatuM. A kAraNe A varSanI 19mI menA divase caMdrapAnane 100 kilomITaranI bhramaNakakkAmAMthI 200 ki lo mITa ranI bhramaNakakSAmAM lai javAmAM AvyuM hatuM. A mATe 'isaro' taraphathI sattAvAra rIte evuM kAraNa ApavAmAM AvyuM hatuM ke caMdranA gurutvAkarSaNa kSetrano vadhu abhyAsa karavA ane caMdranI vadhu vyApaka sapATInI tasavIro levA'' Ama karavAmAM AvyuM che. A rIte 'isaro' taraphathI irAdApUrvaka jUThuM kAraNa AgaLa dharavAmAM AvyuM hatuM ane kharI hakIkato prajAthI chapAvI rAkhavAmAM AvI hatI. banne sTAra sensara kAma karatAM baMdha thai gayAM pachI paNa 'isaro'nA vijJAnIoe evuM jUThANuM calAvyA karyuM hatuM ke "caMdrayAnane koi ca nahIM Ave ane te be varSanI tenI mukarara kAmagIrI purI karaze. 'caMdrayAna'nA sTAra sensara kAma karatAM baMdha thai gayAM che e vAta paNa 'isaro' jAhera karavA mAMgatuM nahotuM; paNa A jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 142 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta akhabAromAM bahAra paDI jatAM teNe khulAso karavo paDyo hato ke te paikI eka 'nAsA'nuM 'mUna minarala mepara' paNa hatuM. A upakaraNa "sTAra sensaranI kAmagIrInI asara 'caMdrayAna" upara paDaze nahIM." prakAzanAM kiraNono upayoga karIne jamInanI sapATI upara kyAM have uSNatAmAnanI samasyA atyaMta vikaTa banI gai hatI. sakhata khanijo che, tenI bhALa meLave che. A upakaraNane mArca mahinAnI garamIne kAraNe "caMdrayAna" upara besADavAmAM AvelAM komyuTaro eka tasavIro uparathI caMdra upara sUkSma mAtrAmAM pANI hovAnI jANa thai pachI eka baMdha thai gayAM hatAM. chevaTe 29mI ogasTanI madharAte gai hatI. A mAhitInuM vizleSaNa karavAnuM kArya "nAsA'nAM mahilA 'caMdrayAna koi durghaTanAno zikAra banI gayuM hatuM ane tenI sAtheno vijJAnI kArla pITarsane soMpavAmAM AvyuM hatuM. temaNe mAtra bhAratanA 'isaro'no saMparka tUTI gayo hato. 'caMdrayAna' ja nahIM paNa amerikAe choDelA anya be je mizana be varSa sudhI cAlavAnuM hatuM te pUrA 312 avakAzayAnonI mAhitInA AdhAre tAraNa kADhyuM hatuM ke "caMdranI divasamAM samApta thai gayuM hatuM. to paNa "isaro'e potAnI sapATI upara pANI che." A saMzodhanano hevAla 25 sapTembaranA ijajata bacAvavA mATe evA dAvAo karye rAkhyA hatA ke "A "sAyansa' megejhinanA aMkamAM prakAzita thayo ke tarata ja 'isaro'nA mizananuM 85 TakA kAma pUruM thayuM che." nabaLA Ayojanane kAraNe adhyakSa mAdhavana nAyare patrakAra pariSada bolAvIne jAherAta karI ke 730 divasa cAlanAruM mizana 312 divasamAM saMkelAi jAya tene "bhAratanA vijJAnIoe caMdra upara pANI zodhI kADhyuM che." 85 TakA saphaLatA kevI rIte kahI zakAya? to paNa 'isaro' jUThA mAdhavana nAyarano evo dAvo che ke "gayAM varSanI 14mI dAvAo karatuM rahyuM. jyAre "caMdrayAna'nA mizanano akALe aMta navembare "caMdrayAna' uparathI 'mUna inspekTara proba' nAmanuM sAdhana Avyo tyAre 'isaro'nA seTelAiTa senTaranA DIrekTara caMdranI dharatI upara pheMkavAmAM AvyuM hatuM, jemA kemerAo paNa phITa Do.TI.ke.elekse kabula karyuM ke "ame evuM mAnatA hatA ke caMdranI karavAmAM AvyA hatA. A sAdhana 25 sekanDa pachI caMdranI dharatI sapATIthI 100 kilomITaranA aMtare uSNatAmAna 75 DigrI upara paDIne nAza pAmyuM te agAu teNe lIdhelI tasavIromAM pANI selsiyasa jeTaluM haze; paNa te vadhu nIkaLyuM. tene kAraNe samasyAo dekhAyuM hatuM, paNa jyAM sudhI koi sAyansa jarnalamAM lekha na Ave pedA thai ane amAre "caMdrayAna'nI bhramaNakakSA vadhArIne 200 tyAM sudhI amane tenI jAherAta karavAnuM ucita lAgyuM nahotuM.'jo kilomITaranI karavI paDI hatI. tArIkha 19mI menA roja 'isaro'nI A vAta sAcI hoya to atyaMta gaMbhIra che. 'isaro'nA adhyakSane jo presa-noTamAM evI vAta karavAmAM AvI hatI ke "caMdranA gayAM varSanI 14mI navembare caMdra upara pANI hovAnI jANa thai gurutvAkarSaNa kSetrano abhyAsa karavA tenI bhramaNakakSA UMce lai gai hatI to temaNe tenI jAherAta kema na karI? zuM e mATe temaNe javAmAM AvI che." 'nAsAnA adhikArIonI paravAnagI levAnI jarUra hatI? ke pachI 'caMdrayAna'nA mizanano dhabaDako thayo te pachI 'isaro'nI temane potAnI zodha upara vizvAsa nahoto? bahu nAlezI thai hatI. amuka aMgrejI akhabAromAM bhAratanA caMdranI dharatI sudhI atyAra sudhI Azare 60 avakAza kAryakrama bAbatamAM saMdeho vyakta karavAmAM AvyA hatA. A avakAzayAno jaine pAchAM AvyAM che. amerikAnA dAvA mujaba to kAraNe i.sa. 2013mAM bhAratanI 'caMdrayAna-2'nI yojanA paNa tenA cha epolo thAno avakAzayAtrIone laine caMdra upara jai abharAie caDAvI devI paDe evo mAhola pedA thayo hato. tyAM ja AvyA che ane TanabaMdha caMdranA khaDako laine AvyA che. A badhA ja lAga joine 'nAsA'e samAcAra bahAra pADyA ke "caMdranI dharatI khaDakonuM seMkaDo vijJAnIoe vizleSaNa karyuM temAM pANInuM TIpuM paNa upara pANI maLI AvyuM che." A samAcAra pragaTa thatAM ja na maLyuM ane bhAratanA caMdrayAne 100 kilomITara dUrathI jhaDapelI 'isaro'nAM mUna mizanane jIvatadAna maLI gayuM che. tasavIromAM pANI dekhAi gayuM? A kevI rIte zakya che? zuM caMdranI dharatI upara pANI maLI AvyuM che, evo je dAvo amerikAnI jema bhAratanI caMdrayAtrAnuM nATaka cAlyA ja kare te mATe 'nAsA' ane 'isaro' saMyuktapaNe kare che te paNa saMdehajanaka che. "nAsA' ane 'isaro'nA vijJAnIo bhegA thaine ApaNane mUrkha to bhAratanAM 'caMdrayAnamAM je 11 upakaraNo goThavavAmAM AvyAM hatAM, nathI banAvI rahyA ne? jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 143 www.ainelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duniyAnA dezonI bhrAmaka caMdrayAtrAo pRthvI ane caMdra vaccenuM aMtara 3,84,000 kilomITara tasavIro kheMcI hatI. che, e AjanA vijJAnIono sauthI moTo bhrama che. vijJAnIono raziyAne caMdrayAnanA mizanamAM jeTalI saphaLatA maLI hatI bIjo bhrama e che ke pRthvI daDA jevI goLa che. A be bhramane kAraNe eTalI saphaLatA amerikAne kyAreya maLI nahotI. amerikAe I.sa. caMdra sudhI jeTalAM paNa avakAzayAna mokalavAmAM AvyAM che te 1962nI 26 jAnyuArIe caMdra tarapha renjara-3 nAmanuM AkAzamAM UbhAM nahIM paNa jamInane samAMtara ADAM mokalavAmAM avakAzayAna choDyuM hatuM. A yAna tathAkathita caMdrathI 36,973 AvyAM che. caMdra upara caDAI karatAM koI paNa avakAzayAnane prathama kilomITara dUra rahIne avakAzamAM guma thaI gayuM hatuM. I.sa. rokeTa vaDe Azare 100 kilomITaranI UMcAIe mokalavAmAM Ave 1962nI 23 eprile amerikAe pharIthI renjara-4 nAmanuM che ane pachI te ADuM phaMTAI kSitijasamAMtara dizAmAM AgaLa vadhavA avakAzayAna tathAkathita caMdra tarapha mokalyuM hatuM. A yAna "caMdranI lAge che. A yAna 3,84,000 kilomITara dUra jAya tyAre evuM pAchaLanI bAjue athaDAIne nAza pAmyuM hatuM. amerikAe pharIthI mAnI levAmAM Ave che ke caMdranI dharatI AvI gaI. hakIkatamAM A I.sa. 1962nI 18 okTobare renjara-5 nAmanuM avakAzayAna koI caMdranI dharatI hotI nathI paNa pRthvIno ja koI ajANyo khaMDa tathAkathita caMdra upara mokalyuM hatuM. A yAna paNa tathAkathita caMdrathI hoya che. A prakAranI bhrAmaka caMdrayAtrAo chellAM 50 varSathI cAlI 724 kilomITara dUra rahI gayuM hatuM. rahI che. caMdranI sapATI upara koI paNa avakAzayAna utarANa karI bhAMgIne bhukko thaI jAya tene keza lenDiMga kahevAmAM Ave che. atyAra sudhI 60 caMdrayAno caMdranI sapATI upara bhAre AMcakA sAthe thatA utarANane hArDa mokalavAmAM AvyAM che. lenDiga kahevAmAM Ave che. jo avakAzayAna utarANa vakhate 'caMdra'nI sapATI tarapha rokeTa phoDe to tenI jhaDapa ghaTI jAya che ane te sophTa I.sa. 1957mAM raziyAe pahelavahelo kRtrima upagraha lenDiga kare che. I.sa. 1966nI 31 jAnyuArIe raziyAnA avakAzamAM mokalyo te pachI raziyA ane amerikAnA vijJAnIone lyunA-9 avakAzayAnane pahelI vakhata tathAkathita caMdranI dharatI caMdra upara caDAI karavAnI tamannA thaI AvI. raziyAe cheka I.sa. upara sophTa lenDiMga karavAmAM saphaLatA maLI hatI. raziyAe I.sa. 1959nI sAlamAM tathAkathita caMdra sudhI amAnava avakAzayAna 1966nA mArca mahinAnI 31 tArIkhe lyunA-10 nAmanuM mokalyuM hatuM. tyArathI laIne atyAra sudhI Azare 60 avakAzayAna tathAkathita caMdranI dizAmAM choDyuM hatuM. A avakAzayAno tathAkathita caMdra sudhI mokalavAmAM AvyAM che. avakAzayAne 'caMdra'nI dharatI upara hArDa ke sophTa lenDiga karavAne raziyAe I.sa. 1959nI bIjI jAnyuArIe lyunA-1 nAmane badale tenI AjubAju bhramaNa karavAnuM zarU karyuM hatuM. A rIte avakAzayAna tathAkathita caMdra sudhI mokalyuM hatuM. A avakAzayAna tathAkathita caMdranI bhramaNakakSAmAM prathama vakhata koI avakAzayAna caMdranI dUrathI pasAra thaI avakAzamAM alopa thaI gayuM hatuM. raziyA goThavAyuM hatuM. sAthe spardhA karavA amerikAe paNa I.sa. 1959nI trIjI mArce I.sa. 1966nA me mahinAthI amerikAe 'caMdra'nI tathAkathita caMdra sudhI pAyoniyara-4 nAmanuM avakAzayAna mokalyuM dharatI upara sarveyara nAmanAM avakAzayAna mokalavA mAMDyAM hatAM. A hatuM. A yAna kahevAtA caMdrathI 60,000 kilomITara cheTethI avakAzayAnone pahelI vakhata kahevAtA caMdranI dharatI upara pasAra thaI zakyuM hatuM. I.sa. 1959nI 12mI sapTembare UtaravAmAM saphaLatA maLI hatI. I.sa. 1968 sudhImAM A raziyAnuM lyunA-2 yAna pahelI vakhata "caMdrapara UtaryuM hatuM. I.sa. prakAranA sAta sarveyaro 'caMdra' nI dharatI upara mokalavAmAM AvyA 1959nI 4thI okTobare raziyAnA lyunA-3 avakAzayAne hatA. raziyAe I.sa. 1968nI 14 sapTembare jhonDa-1 nAmanuM pahelI vakhata tathAkathita caMdranI pAchaLanI bAju jaIne tenI avakAzayAna tathAkathita caMdra sudhI mokalyuM hatuM. A yAna caMdranI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 144 if nI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapATInI AjubAju pradakSiNA karIne pRthvI upara pAchuM pharanAruM prathama avakAzayAna banyuM hatuM. raziyA amerikA karatAM spesa resamAM khUba AgaLa hatuM paNa teNe tathAkathita caMdra upara mANasane mokalavAno vicAra kyAreya karyo nahoto. tenuM kAraNa e hatuM ke pRthvInA vAtAvaraNanI bahAra rahelA vAna elana belTano kiraNotsarga avakAzayAnane ane temAM rahelA avakAzayAtrIone bALIne rAkha karI nAkhaze evI tene khAtarI hatI. amerikA spesa resamAM raziyA karatAM bahu pAchaLa rahI gayuM hatuM. raziyAne mahAta ApavA amerikAe epolo yAtrAno mahattvAkAMkSI kAryakrama ghaDI kADhyo hato. amerikAne khabara hatI ke 'caMdra' upara samAnava avakAzayAna mokalavAnI tenI kSamatA nathI. A kAraNe teNe epolo yAnane 'caMdra' upara mokalavAnuM nATaka karavAnI yojanA ghaDI kADhI. atyAra sudhI 'caMdra' tarapha jeTalAM paNa avakAzayAno mokalavAmAM AvyAM temAM eTalI prAmANikatA jarUra hatI ke teo je sthaLane caMdra mAne che tyAM sudhI avakAzayAna mokalavAmAM AvatuM hatuM ane tene 'caMdra'nI dharatI upara utAravAmAM paNa AvatuM hatuM. amerikA pAse to A kahevAtA caMdra sudhI samAnava avakAzayAnane pahoMcADavAnI kSamatA ja nahotI. vaLI teno epolo kAryakrama bhAre niSphaLatAothI bharelo hato. A kAraNe amerikAe kahevAtA caMdra sudhI yAna mokalavAne badale tenuM nATaka karavAno nirNaya karyo. amerikAnAM epolo-1thI 7 avakAzayAno kyAre UDyAM ane kyAM gayAM tenI koIne jANa nathI. epolo-1ne hakIkatamAM loncapeDa upara akasmAta naDyo hato, jemAM traNa avakAzayAtrIo baLIne khAka thaI gayA hatA. agAu je jeminI yAna uDADavAmAM AvyAM hatAM tene epolo-2 thI 7nAM nAmo ApI devAmAM AvyAM hatAM. amerikAe I.sa. 1968nI 21 Disembare evo dAvo karyo hato ke epolo-8 nA traNa avakAzayAtrIo 'caMdra'nI pradakSiNA karIne pAchA pharyA che. hakIkatamAM A traNa avakAzayAtrIo pRthvInA AkAzamAM ekAda aThavADiyuM AMTA mArIne pAchA pharyA hatA. I.sa. 1969nI 20 julAIe amerikAe evo dAvo karyo hato ke tenA be avakAzayAtrIo 'caMdra'nI dharatI upara pahoMcI gayA che. hakIkatamAM epolo-11 kyAreya caMdra upara athavA to tathAkathita caMdra upara paNa pahoMcyuM nahotuM. AkhI ghaTanAnuM zUTiMga nevADAnA raNamAM UbhA karelA sTuDiyomAM karIne duniyAne mUrkha banAvavAmAM AvI hatI. caMdranI dharatI upara epolo-11 avakAzayAnane mokalavAnuM nATaka karyA pachI amerikAe traNa varSa sudhI A nATaka cAlu ja rAkhyuM hatuM. teNe I.sa. 1969nI 14 navembare epolo-12ne caMdra upara mokalavAnuM nATaka karyuM hatuM. tyAra bAda I.sa. 1970nI 11 eprile epolo- 13 avakAzayAnane 'caMdra' tarapha ravAnA karavAmAM AvyuM hatuM paNa tenI sAthe raheluM caMdrayAna AkAzamAM chUTuM paDI gayuM ane avakAzayAtrIo mAMDa mAMDa bacyA hatA. amerikAe eka bAju caMdra upara samAnava avakAzayAno mokalavAnuM nATaka cAlu rAkhyuM hatuM paNa raziyAe A bAbatamAM amerikAnI spardhA nahIM karavAno nirNaya karyo hato. raziyAe jherI kiraNotsargathI bacavA mATe 'caMdra' upara mAnavane badale yaMtramAnavane mokalavAno nirNaya karyo hato. I.sa. 1970nI 12 sapTembare raziyAnuM lyunA-16 nAmanuM avakAzayAna kahevAtA caMdranI dharatI upara UtaryuM hatuM. temAMthI yaMtramAnavo bahAra AvyA hatA, mATInA namUnAo lIdhA hatA ane pRthvI para pAchA pharyA hatA. A daramiyAna amerikAe tathAkathita caMdra upara mAnava vasAhato sthApavAnI ane caMdrane pRthvInI kolonI banAvavAnI gulabAMgo uDADavA mAMDI hatI. amerikAnA keTalAka tukkAbAjoe caMdranI jamIna upara ploTo pADIne tene vecavA paNa mAMDI hatI. A jamInane kharIdanArA mUrkhAono paNa koI dukALa nahoto. I.sa. 1970nA dAyakAmAM pRthvI ane caMdra vacce era TeksIo doDAvavAnI vAto paNa cAlatI hatI. amerikAe epolo-1415-16-17 ema cAra avakAzayAno caMdra upara mokalavAnI jAherAta karIne caMdrayAtrAnuM nATaka cAlu rAkhyuM hatuM. e vakhate epolo- 20 sudhInAM avakAzayAno mokalavAnI yojanA hatI. koI akaLa kAraNosara amerikAe A nATaka baMdha karI dIdhuM. teNe epolo-18-19 ane 20nI yojanAo rada karI dIdhI. caMdra upara mAnava vasAhato sthApavAnI ane havAI TeksIo doDAvavAnI yojanAonuM paNa bASpIbhavana thaI gayuM. amerikAe caMdrayAtrAnuM nATaka kema baMdha karI dIdhuM? amerikAe I.sa. 1972nA Disembara mahinAnI 7mI tArIkhe epolo-17 yAnane 'caMdra' upara mokalavAnuM nATaka karI lIdhuM pachI tene lAgyuM ke have jo A nATaka lAMbo samaya cAlu rAkhavAmAM Avaze to pakaDAI javAze ane phajetI thaze. A kAraNe teNe caMdrayAnanuM nATaka sadaMtara baMdha karI dIdhuM. A bAju raziyAe I.sa. 1976 sudhI tathAkathita caMdra upara amAnava avakAzayAno mokalavAnuM ane tyAMnI mATInA namUnAo yaMtramAnavono upayoga jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 145 For Private Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne ekaThA karavAnuM cAlu ja rAkhyuM. raziyA pAse 'caMdra' upara mANasane mokalavAnI kSamatA hatI to paNa teNe A sAhasa na karyuM kAraNa ke tene khabara hatI ke avakAzamAM Avato sUryano kiraNotsarga ghAtaka banI zake che. raziyAe I.sa. 1976nI 9 ogasTe hyunA 24 nAmanuM avakAzayAna tadhAkavita caMdra upara utAryuM, A yAna caMdranA namUnAo laI pRthvI upara pAchuM pharyuM te pachI raziyAe paNa kahevAtI caMpAtrAno baMdha karI dIdhI. amerikA ane kiAyAe maLIne I.sa. 1959 ane 1976 vacce kula 60 avakAzayAno tathAkathita caMdranI dharatI sadhI mokalyAM hatAM athavA to moklyAM hovAnuM nATaka karyuM hatuM. A paikI keTalAMka avakAzayAno 'caMdra'nI cheTethI pasAra thaI gayAM hatAM, keTalAka 'caMdra'nI dharatI upara athaDAIne nAza pAmyAM hatAM, keTalAMka 'caMdra'nI dharatI upara utarANa karyuM hatuM, keTalAMka 'caMdra'nI pradakSiNA karIne pAchAM pharyAM hatAM to keTalAMka 'caMdra'nI dharatI uparathI khaDako ane mATI laIne pAchAM pharyAM hatAM. A badhAM avakAzayAno Azare 386 kilogrAma jeTalA khaDako vaijJAnika tapAsa mATe pRthvI upara laIne pAchA pharyA hatA. A 386 kilogrAma khaDako meLavavA mATe Azare 40 abaja amerikana Dolarano kharca karavAmAM Avyo hato. 40 abaja DolaranA kharce ApavAmAM AvelA tathAkathita caMdranA khaDako vaijJAnika daSTie taddana nakAmA puravAra thayA che. epolo yAnane jyAre 'caMdra'nI dharatI upara mokalavAmAM AvyuM tyAre ema kahevAmAM AvatuM hatuM ke tyAMnA khaDakono abhyAsa karavA dvArA caMdranI utpatti uparAMta pRthvI upara jIvasRSTinI utpattinA purAvAo maLaze. tathAkathita caMdra uparathI khaDako lAgyA pachI A vAto pokaLa sAbita thaI gaI hatI. A 386 kilogrAma khaDako paikI mAtra 39 kilogrAmanuM ja vaijJAnika pRthakkaraNa karavAmAM AvyuM che. A pRthakkaraNamAM koI navI vAta jANavA maLI nathI. A 39 kilogrAma khaDako paikI 23 kilogrAmane sAdI TapAla dvArA 13 dezonA vijJAnIone abhyAsa mATe mokalavAmAM AvyA hatA, jemAM bhAratano paNa samAveza thato hato. A khaDakomAM ane pRthvI upara maLI AvatA khaDakomAM koI taphAvata jovA maLyo nathI. 'caMdra'nI dharatI uparathI je 386 kilogrAma khaDako ANavAmAM AvyA te paikI 347 to hajI sIlabaMdha saMdUkomAMthI kADhavAmAM paNa AvyA nathI. vijJAnIone paNa jANe have temAM rasa nathI. I.sa. 1976 ane 1990 vaccenAM 14 varSa daramiyAna duniyAbharanA vijJAnIo ane rAjakAraNIo paNa jANe caMdrane bhUlI gayA hatA. raziyA ane amerikA vaccenI kolDa vorano aMta Avyo hovAthI have koI dezane ekabIjA upara sarasAI meLavavA mATe caMdrayAtrAnuM nATaka karavAnI AvazyakatA nahotI. A kAraNe A 14 varSa daramiyAna caMdra jANe bilakula bhulAI gayo hato. I.sa. 1990nI sAlamAM japAnane ekAeka caMdramAM rasa pedA thayo. I.sa. 1990nI 24mI jAnyuArIe japAne hAItena nAmanuM amAnava avakAzayAna tathAkathita caMdranI dizAmAM mokalyuM. A avakAzayAnano uddeza 'caMdra'nI najIka jaIne tenI pradakSiNA karavAno ane teno abhyAsa karavAno hato. I.sa. 1960nA dAyakAmAM je rIte raziyA ane amerikA vacce spesa vora cAlI rahI hatI tevI ghora have eziyA khaMDamAM cAlu thaI hatI, jemAM japAna sAthe cIna ane bhArata paNa joDAyA hatA. amerikA ane AiyA pachI have yuropanA dezo paNa tathAkathita "caMdra upara caDAI karavAnI taiyArIo karI rahyA che. I.sa. 2003nA sapTembara mahinAmAM yuropiyana spesa ejansIe smArTa-1 nAmanuM avakAzayAna tathAkathita caMdra tarapha mokalyuM che. navAInI vAta e che ke I.sa. 1960mAM 'caMdra' upara samAnava avakAzayAna mokalavAno dAvo karanAruM amerikA have ekaDe ekathI zarU karIne 'caMdra'no abhyAsa karavA amAnava avakAzayAnonA dAvAo karI rahyuM che. amerikAe I.sa. 1994mAM 'caMdra' tarapha klemenTAina nAmanuM ane 1998mAM prospekTara nAmanuM avakAzayAna tathAkathita caMdra upara mokalavAno dAvo karyo che. have amerikA kahe che ke te I.sa. 2020nI sAlamAM 'caMdra' upara samAnava avakAzayAna mokalaze. Ama amerikAe to ADakatarI rIte kabUlI ja lIdhuM che ke I.sa. 1969mAM tenI pAse caMdra upara thAna mokalavAnI kAmanA konI ane Aje paNa nathI. japAna taraphathI I.sa. 2005nI sAlamAM tayAyita caMdranI dizAmAM cunAra e nAmanuM avakAzayAna choDavAmAM AvyuM che. A yAna atyAre caMdranI pradakSiNA karI rahyuM hovAnuM kahevAya che. japAna taraphathI ja selena nAmanuM avakAzayAna I.sa. 2005nI sAlamAM tathAkathita caMdra tarapha mokalavAmAM AvyuM che. A avakAzayAna atyAre 'caMdra"nI pradakSiNA karI rahyuM hovAnuM kahevAya che. A avakAzapAnamAMthI bahAra paDelA be kRtrima upagraho paNa atyAre laMbagoLa bhramaNakakSAmAM tapAvana caMdranI pradakSiNA karI rahyA hovAnuM kahevAya che. eka bAju ApaNane ema kahevAmAM Ave che ke caMdranI AjubAju bhAratanA avakAzayAna sahita aneka kRtrima upagraho pradakSiNA daI rahyA che; paNa temAMnuM eka paNa avakAzayAna ApaNe pRthvI uparathI caMdranI AjabAja joI zakatA nathI athavA A avakAzayAno kharekhara caMdranI najIka che evo pRthvI parathI joi zakAya tevo koI purAvo teo ApI zakatA nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 146 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAzayAtrAnA nAme jAsUsI pravRttio pradakSiNA karavAnuM che ane tenA nakazAo taiyAra karIne pRthvI upara mokalavAnuM che. nAsA' kahe che ke bhaviSyamAM caMdra upara spesa zaTala bhArata ane cIna vaccenI spesa resamAM cIna nizcitapaNe mokalavA mATenI taiyArI karavA ane mAhitI ekaThI karavA A yAna AgaLa nIkaLI gayuM che. cIne cheka I.sa. 2003nA okTobaramAM mokalavAmAM AvyuM che. A avakAzayAna taraphathI 17 julAIe samAnava avakAzayAna pRthvInI bhramaNakakSAmAM mokalyuM hatuM. A rIte epolo yAna jyAM UtaryuM hovAnuM kahevAya che te sthaLanI tasavIro raziyA ane amerikA pachI avakAzamAM potAnA nAgarikane paNa mokalavAmAM AvI hatI. mokalanAra cIna vizvanuM trIjuM rASTra banyuM hatuM. bhArate bhale I.sa. bhAratanA caMdrayAnane tathAkathita caMdra sudhI pahoMcatAM 18 2008nI sAlamAM amAnava avakAzayAna caMdra upara mokalavAno divasa lAgyA hatA paNa I.sa. 2009mAM amerikAe 'caMdra' upara dAvo karyo, paNa bhAratano avakAzayAtrI bhAratanA potAnA je yAna mokalyuM te mAtra sADA cAra ja divasamAM "caMdra'nI avakAzayAnamAM besIne hajI avakAzamAM gayo nathI. rAkeza zarmA to bhramaNakakSAmAM pahoMcI gayuM hatuM. amerikAnuM avakAzayAna atyAre raziyana avakAzayAnamAM bAhya avakAzanI mulAkAte gayo hato. tathAkathita caMdranI dharatIthI 50 kilomITara upara rahIne tenI bhAratanA potAnA avakAzayAnamAM besIne bhAratIya nAgarika bAhya pradakSiNA karI rahyuM che, jyAre bhAratanuM caMdrayAna-1 tathAkathita avakAzamAM jAya te mATe ApaNe I.sa. 2015nI sAla sudhI rAha caMdranI dharatIthI 200 kilomITaranI UMcAIe rahIne caMdranI jovI paDaze. AvI ja rIte IrAna I.sa. 2021mAM ane japAna pradakSiNA karI rahyuM che. have amerikAnI I.sa. 2020nI sAlamAM I.sa. 2025mAM avakAzamAM samAnava yAna mokalavAnI AzA caMdra upara samAnava avakAzayAna mokalavAnI yojanA che. tenI rAkhI rahyA che. raziyA ane amerikA karatAM spesa resamAM eziyAnA taiyArI lyunAra rikonesAM orbiTara vaDe karavAmAM AvI che. navAInI dezo hajI khUba ja pAchaLa che. vAta e che ke I.sa. 1972mAM je amerikAe caMdramAM rasa levAnuM eziyAnI spesa resamAM cIna AgaLa che ane bhArata tenI choDI dIdhuM hatuM tene ekAeka kema caMdramAM rasa pedA thayo? zuM AnI pAchaLa ghasaDAI rahyuM che. I.sa. 2007mAM cIne enTi-seTelAiTa pAchaLa koI cAla rahelI che? misAilano upayoga karIne potAnA ja eka nakAmAM thaI gayelA raziyA ane amerikAne jema caMdramAM rasa paDyo che tema vedhara seTelAiTano nAza karyo hato. cInanA A parAkramathI AkhI pRthvIthI sauthI najIka hovAnuM kahevAtA maMgaLa grahamAM paNa khUba rasa duniyA daMga rahI gaI hatI. A seTelAiTa pRthvIthI 850 paDyo che. raziyAe to cheka I.sa. 1960nI sAlamAM maMgaLanI kilomITara dUra hato evuM kahevAya che. bhArate caMdrayAna-1 ne to najIka avakAzayAno mokalavAno dAvo karyo hato. hakIkatamAM jema tathAkathita caMdra sudhI mokalI dIdhuM che. have I.sa. 2013nI sAla vijJAnIo pRthvIthI kSitijasamAMtara dizAmAM caMdrayAna mokale che sudhImAM bhAratanA vijJAnIo caMdrayAna-2nI yojanA banAvI rahyA tevI ja rIte maMgaLayAna paNa kSitijasamAMtara dizAmAM ja mokalavAmAM che. caMdrayAna-2 tathAkathita caMdra upara eka nAnakaDuM vAhana utAraze Ave che. I.sa. 1964mAM amerikAnI "nAsA' saMsthAe ane kahevAtA caMdranI dharatI upara prayogo karaze ema kahevAya che. marInara-3 ane marInara-4 nAmanAM avakAzayAno tathAkathita bhArata ane cIna dvArA avakAzamAM ane "caMdra' najIka je prayogo maMgaLanI najIka mokalavAno dAvo karyo hato. I.sa. 1965nI karavAmAM Ave che temAM avakAza vijJAna uparAMta yuddha ane 14 julAIe marInara-4 e maMgaLanI dharatInI manAtI tasavIro saMrakSaNanI paNa bheLaseLa thatI jovA maLe che. kheMcIne tene pRthvI upara mokalI ApI hatI. pRthvIthI tathAkathita - bhAratanuM caMdrayAna tathAkathita caMdranI bhUmi upara I.sa. caMdranI dharatI upara pahoMcatA jema Azare pAMca divasa lAge che tema 2008nI 8 navembare pahoMcyuM tyAra bAda I.sa. 2009nI "maMgaLanI dharatI upara pahoMcatAM sADA pAMca mahinA lAgatA hovAnuM pahelI mArce cInanA cAMge-1 nAmanA avakAzayAne paNa 'caMdra'nI mAnavAmAM Ave che. bhUmi upara utarANa karyuM hatuM. vartamAnamAM amerikAnI 'nAsA' raziyA I.sa. 1969nI sAlathI kahevAtA maMgaLa graha saMsthAnuM lyunAra rikonesAM orbiTara nAmanuM avakAzayAna I.sa. upara potAnuM avakAzayAna utAravAnI koziza karI rahyuM che. I.sa. 2009nA jUna mahinAnI 18 tArIkhe kepa keneDI avakAzI 1969mAM raziyAe mArsa-1 ane mArsa-2 nAmanAM mathakethI chUTyuM hatuM. A avakAzayAnamAM koI mAnavo nathI ane te avakAzayAnone tathAkathita maMgaLa graha upara utAravAnI koziza karI caMdra' upara UtaravAnuM paNa nathI. A vAna eka varSa sudhI caMdranI hatI paNa te banne nAza pAmyAM hatAM. pahelI vakhata mArga-3 nAmanuM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 147 For Private & Parsonal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAzayAna tathAkathita maMgaLanI dharatI upara UtaravAmAM saphaLa thayuM goLa che ane te potAnI dharInI AjubAju tema ja sUryanI hatuM ane 20 sekanDa sudhI tyAMthI mAhitI ane tasavIro mokalIne AjubAju phare che. A mAnyatAne sAcI mAnIne ja pRthvI ane caMdra te kAma karatuM baMdha thaI gayuM hatuM. tyAra bAda mArsa-6 nAmanuM tema ja maMgaLa vaccenAM aMtaro mApavAmAM AvyAM che. tevI ja rIte caMdra avakAzayAna jamIna upara paTakAIne bhukko thaI gayuM hatuM ane pRthvInI AjubAju phare che, pRthvI ane maMgaLa sUryanI AjubAju phare mArsa-7 kahevAtA maMgaLane cUkI gayuM hatuM. atyAra sudhI je 38 che e be vAto sAcI mAnIne caMdrayAnonI ane maMgaLayAnonI dizA avakAzayAnoe kahevAtA maMgaLa sudhI pahoMcavAnI koziSa karI che, goThavavAmAM AvI hatI ane temanA samayanI gaNatarI karavAmAM te paikI 19 niSphaLa gayAM che. A kAraNe ghaNA vijJAnIo maMgaLa AvI hatI. jo pRthvI daDA jevI goLa che e vAta pAyAmAMthI ja grahane avakAzayAno mATe amaMgaLa mAnavA lAgyA che. caMdra athavA khoTI puravAra thaI jAya to ApaNane pRthvI uparathI je caMdra athavA maMgaLa bhaNI atyAra sudhI jeTalAM paNa avakAzayAno mokalavAmAM maMgaLadekhAya che tyAM sudhI koI paNa avakAzayAna gayuM hovAnI vAta AvyAM che tenA pAyAmAM eka mAnyatA rahelI che ke pRthvI daDA jevI ApoApa khoTI sAbita thaI jAya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 148 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 149 nIlavaMta parvata 7 mahAvideha kSetra vibhAga-3 jaina zAstro mujaba vizvanuM sAcuM svarUpa nidhya parvata www.jaine||brary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 150 For Private & Parsonal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna duniyAnuM svarUpa 1 airAvata kSetra 2 zikharI parvata 3 hiraNyavaMta kSetra 4 rUkmi parvata 5 ramyak kSetra denIlavaMta parvata ne loko paNa 7 mahAvideha kSetra vainiSadha parvata, 9 harivarSa kSetra 10mahA himavaMta parvata ApaNe vartamAnamAM je duniyAmAM rahIe chIe, tenuM sAcuM svarUpa zuM che? ApaNI duniyAnI laMbAI keTalI che ane pahoLAI keTalI che? ApaNI vartamAna jJAta duniyA sivAyanI koI ajJAta duniyA paNa che, jyAM mAnava saMskRti vikasI hoya? AkAzamAM + ApaNane je graho, nakSatro ane tArAo jovA maLe che, temanuM pRthvIthI kharekharuM aMtara keTaluM che? zuM A graho ane tArAo upara paNa mAnava sabhyatA jevI koI sabhyatAno vikAsa thayo che kharo? jo koI paragrahamAM mAnavonI vasati hoya to temanI sAthe ApaNe jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 151 11 himavaMta kSetra 12 laghu himavaMta parvata 13 bharata kSetra For Private Personal Use Only www.jaine||brary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMparka sAdhI zakIe kharA? A ane AvA tamAma savAlonA javAbo jaina zAstromAM saMpUrNa vaijJAnika ane tArkika rIte ApavAmAM AvyA che. jaina zAstro mujaba ApaNe vartamAnamAM je pRthvI upara vasavATa karIe chIe te daDA jevI goLa nathI paNa thALI jevI goLa ane sapATa che. A pRthvI potAnI dharI upara ane sUryanI AjubAju pharatI nathI paNa sthira che. hakIkatamAM pRthvI sUryanI AjubAju nathI pharatI paNa sUrya jaMbudrIpanA kendramAM AvelA meru parvatanI AjubAju phare che. tevI ja rIte graho, nakSatro, tArAo ane candra paNa meru parvatanI AjubAju phare che. ApaNI vartamAna pRthvInA barAbara madhya bhAgamAM eka lAkha yojanano vyAsa dharAvato jaMbudrIpa nAmano dvIpa Avelo che. A dvIpanI barAbara vacce 10,000 yojananI pahoLAI ane eka lAkha yojananI UMcAI dharAvato meru parvata Avelo che. jaMbudrIpanuM svarUpa jaMbudrIpa thALI jevo goLAkAra che. A jaMbudrIpano vyAsa (vikhaMbha) eka lAkha yojana jeTalo che. A jaMbudrIpano parigha 3,16,227 yojana karatAM jarA vadhu che. jaMbudrIpanuM kSetraphaLa 7,90,56,94,150 ( sAta abaja, nevuM karoDa, chappana lAkha, corANuM hajAra, ekaso pacAsa) yojana karatAM jarA vadhu che. eka lAkha yojanano vyAsa dharAvatAM jaMbudrIpamAM bharata kSetra, himavaMta kSetra, harivarSa kSetra, mahAvideha kSetra, ramyak kSetra, hiraNyavaMta kSetra ane airAvata kSetra ema sAta kSetra AvelAM che. A samagra jaMbudrIpa cAre tarapha lavaNa samudra vaDe gherAyelo che. jaMbudrIpanI barAbara madhyamAM meru parvata che. uttaramAM samudrane aDIne airAvata kSetra AveluM che ane dakSiNamAM samudrane aDIne bharata kSetra AveluM che. ApaNo bhArata deza A bharata kSetramAM Avelo che. jaMbudrIpamAM je sAta kSetro AvelAM che, tene ekabIjAthI alaga pADatA cha parvato paNa AvelA che. saMskRta bhASAmAM kSetrane 'varSa' tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che (dA.ta. bhArata varSa). jaMbudrIpamAM AvelA je cha parvato sAta kSetrone ekabIjAthI je alaga pADe che, temane varSadhara parvato tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. jaMbudrIpanI barAbara madhyamAM, meru parvatanI AjubAju eka lAkha yojananI laMbAI dharAvatuM mahAvideha kSetra AveluM che. meru parvatane kAraNe mahAvideha kSetranA pUrva ane pazcima be bhAga thAya che. A banne bhAganI pUrva-pazcima sarahado lavaNa samudrane sparze che. mahAvideha kSetranI uttare nIlavaMta parvata ane dakSiNe niSadha parvata AvelA che. A banne parvato mahAvideha kSetranI sarahada banatA hovAthI tene varSadhara parvata kahevAmAM Ave che. nIlavaMta parvatanI uttara dizAmAM ramyak kSetra AveluM che to niSadha parvatanI dakSiNa dizAmAM harivarSa kSetra AveluM che. mahAvideha kSetramAMthI ramyak kSetramAM javA mATe nIlavaMta parvata ane harivarSa kSetramAM javA mATe niSadha parvata oLaMgavo paDe che. ramyak kSetranI uttara dizAmAM rukmI nAmano varSadhara parvata Avelo che to harivarSa kSetranI dakSiNa dizAmAM mahA himavaMta nAmano varSadhara parvata Avelo che. rukmI parvatanI uttare hiraNyavaMta kSetra AveluM che to mahA himavaMta parvatanI dakSiNe himavaMta kSetra AveluM che. hiraNyavaMta kSetranI uttare zikharI parvata Avelo che to himavaMta kSetranI dakSiNe laghu himavaMta parvata Avelo che. zikharI parvatanI uttare airAvata kSetra AveluM che to laghu himavaMta parvatanI dakSiNe ApaNe jemAM vasIe chIe te bharata kSetra AveluM che. airAvata kSetranI uttare lavaNa samudra Avelo che to bharata kSetranI dakSiNe lavaNa samudra Avelo che. bharata kSetra ane airAvata kSetranI uttara-dakSiNa laMbAI 526 yojana 6 kaLA jeTalI che. (eka yojana=19 kaLA) samagra jaMbudrIpanI laMbAI eka lAkha yojana che te jotAM bharata kSetranI ane airAvata kSetranI laMbAI jaMbudrIpanA 190mA bhAga jeTalI ja che. bharata kSetrathI jema uttaramAM ane airAvata kSetrathI dakSiNamAM AvatA jaIe tema je parvato ane kSetro Ave tenI laMbAI agAunA kSetra-parvata karatAM anukrame bamaNI thatI jAya che. A rIte bharata kSetranI 526 yojana 6 kalA laMbAI sAme tenI uttare AvelA laghu himavaMta parvatanI laMbAI 1052 yojana 12 kalA jeTalI che ane airAvata kSetranI dakSiNe AvelA zikharI parvatanI laMbAI paNa 1052 yojana 12 kaLA jeTalI ja che. laghu himavaMta parvatanI uttare AvelA himavaMta kSetranI laMbAI 2105 yojana pAMca kaLA che to zikharI parvatanI dakSiNe AvelA hiraNyavaMta kSetranI laMbAI paNa 2105 yojana pAMca kaLA ja che. himavaMta kSetranI uttare AvelA mahAhimavaMta parvatanI laMbAI 42 10 yojana 10 kaLA che to hiraNyavaMta kSetranI dakSiNe AvelA rukmI parvatanI laMbAI paNa 4 210 yojana 10 kaLA che. mA himavaMta parvatanI uttare AvelA harivarSa kSetranI laMbAI 8421 yojana 1 kaLA che to rukmI parvatanI dakSiNe AvelA ramyak kSetranI laMbAI paNa 8 421 yojana 1 kaLA che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 152 For Private Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harivarSa kSetranI uttare AvelA niSadha parvatanI laMbAI vayeta nAmanuM dvAra che. meru parvatanI pazcima dizAmAM 45,000 16842 yojana be kaLA che to ramya kSetranI dakSiNe AvelA yojana jaIe tyAre lavaNa samudranA pUrva bhAgamAM sItAdA nIlavaMta parvatanI laMbAI paNa 16842 yojana be kaLA mahAnadInA uparanA bhAgamAM jayaMta nAmanuM dvAra che ane meru parvatano jeTalI che. uttara dizAmAM 45,000 yojane lavaNa samudranA dakSiNanA nIlavaMta parvatanI dakSiNe ane niSadha parvatanI uttara bhAgamAM aparAjita nAmanuM dvAra che. A cAra dvAranI banne bAjue AvelA mahAvideha kSetranI laMbAI 33684 yojana 4 kaLA che. traNa lAinamAM 56-56 jALiyAM rahelAM che. dvAranI banne bAju A sAta kSetra ane cha varSadhara parvatonI laMbAIno jo 168 cotarA che, jenA upara eka-eka zayyA che. saravALo karavAmAM Ave to eka lAkha yojana thAya che, je jaMbUdvIpanI jagatInI UMcAInA madhya bhAgamAM, eTale ke jaMbUdvIpanI laMbAI che. mULathI 4 yojana UMce pharato valayAkAre be gAu UMco ane 500 dhanuSa pahoLo jharUkho samudra tarapha Avelo che. A jharUkhAmAM UbhA jaMbUdvIpanI sarahada rahIne deva-devIo samudranI zobhA dekhIne AnaMda pAme che. jaMbUvRkSa jina maMdira va prAsAda deva prAsAda eka lAkha yojanano vyAsa dharAvatA jaMbUdvIpa ane lavaNa samudranI vacce ATha yojana UMcAIno killo che, je jagatI tarIke oLakhAya che. vaja ratnano banelo A killo pAyAmAM 12 yojana, madhyamAM AThayojana ane Toca upara cAra yojana pahoLo che. jaMbUdvIpanuM je eka lAkha yojanAnuM kula mApa gaNavAmAM Ave che, temAM jagatanA mApano paNa samAveza thaI jAya che. be bAjue 12-12 yojananI jagatanI pahoLAI bAda karavAmAM Ave to jaMbUdvIpanI pahoLAI 99,976 yojana thAya che. A jagatanI bahAranI bAjue eTale ke samudra tarapha 500 dhanuSa pahoLo ane be gAu UMco ratnamaya jharUkho Avelo che. jaMbudvIpanI jagatImAM uttara, dakSiNa, pUrva ane pazcima dizAmAM cAra daravAjAo AvelA che. jagatanA eka dvArathI bIjA dvAranuM aMtara Azare 79,052 yojana jeTaluM hoya che. jaMbUdvIpanI jagatInA dakSiNa dizAmAM AvelA daravAjAnuM nAma vaijayaMta dvAra che. tenA uttara dizAmAM AvelA daravAjAnuM nAma aparAjita dvAra che. tenA pUrva dizAmAM AvelA daravAjAnuM nAma vijaya che ane pazcima dizAno daravAjo jayaMta dvAra tarIke oLakhAya che. A daravAjAonI UMcAI 8 yojana ane pahoLAI 4 yojana che. banne bAjunI bhIMta ane bArazAkha eka-eka gAu pahoLI che. A rIte pratyeka daravAjAnI kula pahoLAI sADA cAra yojana che. meru parvatathI pUrva dizAmAM 45,000 yojana jaIe tyAM lavaNa samudranA pazcima bhAge sItA mahAnadInI uparanA bhAgamAM vijaya nAmanuM dvAra che. tevI rIte meru parvatanI dakSiNa dizAmAM 45,000 yojane lavaNa samudranA uttara bhAgamAM - maNipaThikA bavRkSa (UIDUKILLIULIIIIIIII jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 153 For Private & Parsonal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatInA uparanA bhAgamAM ATha yojananI UMcAIe be gAu UMcI ane 500 dhanuSa pahoLI vedikA AvelI che. A vedikAnI banne bAjue be yojanamAM 250 dhanuSa juna pahoLAIvALA be vanakhaMDo AvelA che. jaMbUdvIpa nAma kevI rIte paDyuM? jaMbUdvIpamAM uttara kakSetranA pUrvArdhamAM madhya bhAge jaMbUnA vRkSanA AkAranuM zAzvata ane sthira vividha ratnamaya pRthvIkAyA svarUpa vRkSa che. jaMbUdvIpano adhipati anAdata deva A vRkSa upara caDe che. A vRkSanA nAma uparathI A dvIpanuM nAma jaMbUdvIpa paDyuM che. jaMbUvRkSanA pAyAmAM bAra yojanano vyAsa dharAvatI ane be gAu UMcI jaMbupITha che. tenI pharate padmavara vedikA che. A vedikAne be gAu UMcAM ane eka gAu pahoLAM manohara cAra dvAro che. jaMbUvRkSanA madhyamAM 8 yojanano vyAsa dharAvatI ane cAra yojana UMcI maNipIThikA che. tenI upara A zAzvata jaMbUvRkSa UbhuM che. jaMbUvRkSanAM mULiyAM vajaratnamaya che. jamInamAM raheluM thaDa ariSTa ratnamaya che. bahAra raheluM thaDa vairya ratnamaya che. A thaDanI cAra dizAmAM cAra mukhya zAkhAo che. A zAkhAo suvarNamaya ane pILA raMganI che. jaMbUvRkSanA madhya bhAgamAM Urdhva dizAmAM jatI moTAmAM moTI viDamA zAkhA che. te rUperI che. A uparAMtanI prazAkhAo kaMIka sapheda raMganI suvarNamaya che. A vRkSanAM pAMdaDAo nIlavarNanAM che ane te vaiDUryaratnanA banelA che. A vRkSa vividha ratnamaya puSpo ane phaLavALuM che. A badhuM ja zAzvata che. jaMbUvRkSanI cAra zAkhAo upara tenA adhiSThAyaka anAdata devanA cAra prAsAdo AvelA che. vaccenI viDamA zAkhA upara zAzvata jinamaMdira AveluM che. A sarva prAsAdo ane jina maMdira eka gAu lAMbAM, aDadho gAu pahoLAM ane 1440 dhanuSa UMcAM che. A jaMbUvRkSa anukrame 12 vedikA vaDe vIMTaLAyeluM che. A jaMbUvRkSanI AsapAsa 100-100 yojanano vyAsa dharAvatAM traNa vano AvelAM che. temAM prathama vanamAM jaMbUpIThathI 50 yojana dUra cAra dizAmAM cAra bhuvano ane cAra vidizAmAM anAdata devanA cAra prAsAdo AvelA che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 154 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdana vana bhadrazAla vana meru parvatanuM svarUpa pAMDuka vana somanasa vana. jaMbudrIpanI barAbara madhyamAM meru parvata Avelo che. A meru parvatanI kula UMcAI eka lAkha yojana che. te paikI eka hajAra yojana UMcAI jamInanI aMdara ane 99,000 yojana UMcAI siddhAyatana cUlikA 36,000 yojana jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 155 62,500 yojana samabhUtalA 500 yojana jamInanI bahAra AvelI che. meru parvatanI uttara dizAmAM uttara kurukSetra AveluM che ane dakSiNa dizAmAM deva kurukSetra AveluM che. uttara kurukSetra meru parvata ane nIlavaMta parvata vacce AveluM che to dakSiNamAM www.jaine||brary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AveluM deva kurukSetra meru parvata ane niSadha parvata vacce AveluM che. nIvaMta parvatamAMthI sItA nAmanI mAnadI nIkaLe che. A mahAnadI sItA prapAta kuMDamAM dhodhanA svarUpe paDe che ane uttara kurukSetramAM thaIne parvatanI dizAmAM AgaLa vadhI pUrva mahAvideha kSetra tarapha phaMTAI jAya che. niSadha parvatamAMthI sItodA nAmanI mahAnadI nIkaLe che. A mahAnadI sItodA prapAta kuMDamAM dhodhanA svarUpe paDe che ane deva kakSetramAM thaIne meru parvatanI dizAmAM AgaLa vadhI pazcima mahAvideha kSetra tarapha phaMTAI jAya che. meru parvata jaMbudrIpanA kendramAM Avelo che ane sarva dizAo tenA AdhAre ja nakkI thAya che. meru parvata uttara dizAmAM ja gaNAya che. meru parvatanI sanmukha UbhA rahetAM jamaNA hAthabAju pUrva dizA ane DAbA hAthabAju pazcima dizA kahevAya che. bharata kSetranI apekSAe meru parvata uttaramAM che to airAvata kSetranI apekSAe paNa te uttara dizAmAM ja che. meru parvatano AkAra gAyanA UMdhA pUMchaDA jevo che. meru parvatanA traNa mukhya bhAgo che. pahelA bhAganI UMcAI 1000 yojana che, je jamInamAM daTAyelo che. bIjo bhAga 63,000 yojana UMco che. A bhAganA aMte saumanasa vana nAmanuM jaMgala Ave che. trIjo bhAga 36,000 yojana UMco che. jenA aMte pAMDuka vana nAmanuM jaMgala Ave che. A rIte meru parvatanI kula UMcAI eka lAkha yojana thAya che. meru parvatanI pharate jamIna upara bhadrazAla nAmanuM vana AveluM che. tenAthI 500 yojananI UMcAIe jatAM naMdanavana nAmanuM jaMgala Ave che. tenAthI 62,500 yojana upara jatAM somanasa vana Ave che. tenAthI 36,000 yojana upara jatAM pAMka vana Ave che. pAMDuka vananI barAbara vacce 40 yojana UMcAInI zaMku AkAranI cUlikA che. A cilakA mULamAM 12 yojana ane Toca upara 4 yojana pahoLI che. A cUlikA upara eka zAzvata maMdira AveluM che. A maMdiranI laMbAI eka gAu, poLAI aDadho gAu ane UMcAI 1440 dhana jeTalI che. A maMdiramAM jaina dharmanA tIrthaMkara bhagavaMtonI 108 gAyatI pratimAo birAjamAna karavAmAM AvI che. A maMdiranAM darzanano lAbha mAtra deva-devIo ja laI zake che, ema jaina zAstromAM lakhavAmAM AvyuM che. samagra vizvano A moTAmAM moTo parvata che. meru parvatathI morace koI parvata samagra bahmAMDamAM kAMya jovA maLato nathI. eka rIte joIe to meru parvata mAtra jaMbuDhIpanA ja nahIM paNa samagra vizvanA kendramAM che. meru parvata jamInanI aMdara eka jAra yojana ane jamInanI upara 99,000 yojana UMco che. meru parvatanA pAyAnI pahoLAI 10,000 yojana che ane tenI TocanI pahoLAI 1000 yojana che. sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArA jaMbUDIpanA meru parvatane kendramAM rAkhIne niraMtara pradakSiNA kare che. jagatamAM koI paNa vastu sthira ane aDola hoya to tene meru parvatanI upamA ApavAmAM Ave che. meru parvana anAdi kALathI che ane anaMta kALa sudhI evAno che. mera parvatanA traNa bhAga paDe che. prathama bhAganI UMcAI 1000 yojana che, je jamInamAM daTAyelo che. A 1000 yojana paikI 250 yojana mATIno banelo che, 250 yojana paththarano banelo che, 250 yojana vajanano banelo che ane 250 yojana kAMkarAno banelo che. meru parvatanA bIjA bhAganI UMcAI 63,000 yojana che. A bhAga jamInanI sapATIthI laIne saumanasa vana sudhI che. temAM 15,750 yojana sphaTikaratnano banelo che, 15,750 yojana aMkaratnano banelo che. 15,7pa0 yojana cAMdIno banelo che. ane aMtima 15,750 yojana suvarNano banelo che. meru parvatano trIjo tabakko 36,000 yojana UMco che. A bhAga somanasa vanathI laIne pAMDuka vana sudhI phelAyelo che. te lAla raMganA suvarNano banelo che. pAMDuka vananI upara cUlikA che ane tenI upara siddhAyanana arthAt zAzcata jinamaMdira che. meru parvatanI taLeTImAM bhAla vana AveluM che. A jaMgala meru parvatanI pUrva tema ja pazcima dizAmAM 22-22 hajAra yojanamAM phelAyeluM che. temAM meru parvatanA pAyAnA 10,000 yojana umeratAM A vananI pahoLAI 54,000 yojana thAya che. A vana meru parvatanI uttara ane dakSiNa dizAomAM mAtra 250250 yojana jeTalI ja laMbAI dharAve che. tenI pahoLAI paNa aniyamita che. bhadrazAla vananA pazcima bhAgamAMthI sItodA mahAnadI ane pUrva bhAgamAMthI sItA mAnadI pasAra thAya che. meru parvatanI sAme cAra khUNAmAM cAra gajadaMta AvelA che. A parvatono AkAra hAthInA daMtALa jevo che. A parvatonAM nAma gaMdhamAdana, mAlyavaMta, vidyutpAma ane saumanasa che. sItA-sInodA mahAnadIo ane cAra gajadaMta parvatone kAraNe meru parvatanI taLeTImAM AveluM bhadrazAla vana A vibhAgomAM vaheMcAI jAya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 156 bhadrazAla vana Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrazAla vana nIlavaMta parvata, dikakumArikAnA nivAsasthAno jamInanI sapATIthI 1000 yojananI UMcAIe che. A kUTo meru parvatathI 50 yojana dUra rahelA che. - gaMdhamAdana ka prapAtakuMDa mAlyavaMta / 4 - uttara * mabira IndraprasAda 4 bhadrazAla vana GP saumanasa vana bhadrazAla vana - it RE lable Mi sItA manadIT sItodA macchanadI - | bhadrazAla vana | bhadrazAla vana = ( naMdanavanathI 62,500 yojana ane jamInanI sapATIthI 63,000 yojananI UMcAIe saumanasa vana AveluM che. A vana meru parvatanI Aju bAju mekhalAnI jema vIMTaLAIne raheluM che. A mekhalAno vyAsa 500 yojana che. saumanasa vanamAM paNa & dava kaa] kSetra - vidyumabha somanasa / niSadha parvata | naMdana vana naMdanavana vAya uttara - jina maMdira che IzAna balakUTa (sahastrAMka TI IndraprasAda vApikA di kumArI pazcima meru parvatanI 500 yojananI UMcAIe naMdanavana nAmanuM jaMgala AveluM che. A naMdanavana meru parvata upara mekhalAnA svarUpamAM raheluM che ane teno cakrAkAra vyAsa 500 yojana che. A naMdanavanamAM cAra dizAmAM jinezvara paramAtmAnAM cAra maMdiro AvelAM che. cAra khUNAmAM indranA cAra mahelo AvelA che. jinamaMdira ane indraprAsAda vaccenI jagyAmAM ATha dikakumArIonA ATha kUTo AvelA che. A dareka kUTa upara eka-eka dikakumArikAnuM nivAsasthAna che. ATha dizAnI ATha dikumArIo hakIkatamAM svarganI parIo che. dikumArikAnA A kUTonI UMcAI 500 yojana che. A kAraNe (aMtarme), dakSiNa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 157 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra dizAmAM cAra jinAlayo ane cAra khUNAmAM cAra indraprAsAdo madhyamAM AvelI cUlikAthI 50 yojana dUra cAra dizAmAM cAra AvelA che. jinamaMdiro AvelAM che. A jinamaMdiro 50 yojana lAMbAM, 25 yojana pahoLAM ane 36 yojana UMcAM che. pAMDaka vanamAM cAra khUNe cAra indraprAsAdo AvelA che. A pAMDuka vana prAsAdo 250 yojana lAMbA-pahoLA (corasa) ane 500 yojana UMcA che. indraprasAdanI cAre bAju cAra-cAravATikAo che. meru parvatanI Toca upara 1000 yojanano vyAsa dharAvatuM te 50 yojana lAMbI, 25 yojana pahoLI ane 10 yojana UMDI pAMDuka vana nAmanuM jaMgala AveluM che. A vananI vaccovaca 12 che. pAMDuka vanamAM aneka nirmaLa jaLakuMDo che, jemAM deva-devIo yojanano pAyo dharAvatI cUlikA AvelI che. A cUlikAne kAraNe jaLakrIDA kare che. pAMDuka vananI cAre bAju cAra vedikAo paNa che. pAMDaka vanano vistAra 988 yojana thAya che. 988 nA aDadhA agni ane naiRtya dizAomAM je indraprAsAdo AvelA che, tenA karatAM 494 yojananA valayAkAra vistAramAM pAMDuka vana AveluM che. adhipati saudharmendra temAM nivAsa kare che. IzAna ane vAyavya pAMDuka vana | uttara atiraktakaMbalA vAyavya IzAna * jinamaMdira vApikA siMhAsana - IndraprasAda - | kJh LE cUlikA pAMDakaMbalA zilA raktakaMbalA zilA naiRtya atipAMDakaMbalA dakSiNa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 158 For Private & Personal use only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI nIlavaMta parvata samaka che parvata 3. uttara kurU kSetra che yamaka kaka parvata deva kurU kSetra khUNAomAM indraprAsAdo AvelA che tenA adhipati IzAnendra temAM nivAsa kare che. bharata kSetra, airAvata kSetra ane mahAvideha kSetramAM jyAre tIrthaMkara bhagavAnano janma thAya tyAre bhagavAnanA janmano je snAtra mahotsava karavAmAM Ave che te pAMDuka vanamAM meru parvata upara ja karavAmAM Ave che. pAMDuka vanamAM jinamaMdiranI bahAranI dizAe suvarNanI banelI cAra ardhacandrAkAra zilAo che. A zilAo 500 yojana lAMbI, 250 yojana pahoLI ane cAra yojana UMcI che. zilAonI cAre dizAe vana ane vedikA che. pUrva dizAmAM AvelI zilAnuM nAma pAMDukaMbalA, dakSiNa dizAnI zilAnuM nAma atipAMDakaMbalA, pazcima dizAnI zilAnuM nAma raktakaMbalA ane uttara dizAnI zilAnuM nAma atiraktakaMbalA che. pUrva ane pazcimanI zilAo upara be-be siMhAsano che ane uttara-dakSiNanI zilAo upara eka-eka siMhAsano che. kula maLIne cha siMhAsano che. A siMhAsano 500 dhanuSa lAMbAM, 250 dhanuSa pahoLAM ane cAra dhanuSa UMcAM che. tIrthaMkara paramAtmAno janma je kSetramAM thAya te dizAmAM AvelAM siMhAsana upara ja paramAtmAno janmAbhiSeka devatAo dvArA karavAmAM Ave che. tIrthaMkara paramAtmAno janma haMmezAM madhyarAtrie ja thato hoya che. mahAvideha kSetranI kula 32 vijayo che. A paikI 16 pUrva dizAmAM ane 16 pazcima dizAmAM AvelI che. A 16 vijayo paNa sItA ane sItAdA mahAnadIone kAraNe 8-8 nA jUthamAM vaheMcAyelI che. A 8 vijayomAM eka samaye eka ja tIrthaMkara paramAtmAno janma thAya che. A kAraNe pUrva ane pazcima dizAmAM babbe siMhAsano rAkhavAmAM AvyAM che. dakSiNa dizAmAM AvelA bharata kSetramAM eka samaye eka ja tIrthaMkara paramAtmAno janma thato hovAthI dakSiNa dizAmAM eka ja siMhAsana rAkhavAmAM AvyuM che. uttara dizAmAM AvelA airAvata kSetramAM eka samaye eka ja tIrthaMkara paramAtmAno janma thato hovAthI uttara dizAmAM eka ja siMhAsana rAkhavAmAM AvyuM che. meru parvata upara eka samaye ekasAthe cAra tIrthaMkara paramAtmAno janmotsava UjavI zakAya che. yojana jeTalI che ane te banne bAju gajadaMta parvatone sparze che. A kSetranuM dhanupRSTha eTale ke vartuLAkAra bhAganI paridhi 60418 yojana uparAMta 12 bhAga che. A kSetramAM yugalika manuSyo vase che ane kAyama pahelA ArA jevuM vAtAvaraNa hoya che. A kSetramAM eka palyopama AyuSya dharAvato uttara kuru nAmano deva vase che, jenA uparathI A kSetranuM nAma pADavAmAM AvyuM che. nIlavaMta parvatamAMthI nIkaLatI sItA mahAnadI uttara kurukSetramAMthI pasAra thatI meru parvatanI najIkathI mahAvidehatarapha vaLI jAya che. uttara kurukSetramAM nIlavaMta parvatanA dakSiNa dizAnA aMtima bhAva che. nIlavaMta parvata samaka 1a kaMcanagiri parvata pano camaka parvata kaMcanagiri parvato pazcima braha COOOOOOO uttara kare uttara kuru ane devakurukSetra meru parvatanI uttara dizAmAM ane nIlavaMta parvatanI dakSiNa dizAmAM tathA gaMdhamAdana parvatanI pUrva dizAmAM ane mAlyavaMta parvatanI pazcima dizAmAM uttara kuru nAmanuM kSetra che. A kSetrano AkAra ardha caMdramA jevo che. A kSetranI pahoLAI 53 hajAra uttara kurUkSetra jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 159 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheDAthI 834 pojana uparAMta 4/7 bhAganA aMtare sItA mahAnadInA pUrva taTa upara eka ane pazcima taTa upara eka ema be camaka parvano che. A parvatonI UMcAI eka gujAra yojana che ane teo 250 yojana dharatImAM che. A parvatonI mULamAM pahoLAI 1000 yojana, madhyamAM 750 yojana ane Toca upara 500 yojana che. A banne parvatono AkAra gAyanA UMdhA pUMchaDA jevo che, nIlavaMta parvatathI 834 yojana uparAMta 47 bhAganA aMtare sItA mahAnadInI vacamAM nIlAvata nAmano raha che. A nI laMbAI 1,000 yojana ane pahoLAI 500 yojana che. A nIlavaMta drahanI pUrva ane pazcima dizAmAM banne paDakhe 10-10 yojananA aMtare kula 20 kAMcana parvato che. uttara kurU kSetramAM AvA pAMca hato ane 100 kaMcanagirio che. meru parvatanI dakSiNa dizAmAM ane niSadha parvatanI uttara dizAmAM devapura nAmanuM kSetra AveluM che, jemAM kAyama avasarpiNInA pahelA suSamA suSamA ArAnA prAraMbhikakALa jevuM vAtAvaraNa hoya che ane yugalika manuSyo vasavATa kare che. A kSetranI pahoLAI 11842 yojana uparAMta 219 bhAga jeTalI che. A kSetramAM niSedha parvatathI uttara dizAmAM 834 yojana uparAMta 4 3 bhAganA aMtare citrakUTa ane vicitrakUTa nAmanA be parvato che. eka parvata sItodA nadInA pUrva taTe Avelo che to eka parvata tenA pazcima taTe Avelo che. A be parvato uttara kurukSetramAM AvelA yamaka giri jevA ja che. A be citrakUTathI 834 yojana uparAMta 4/7 bhAganA aMtare niSadha nAmano draha che. A drahanI pUrva-pazcima dizAmAM 10-10 kaMcanagirio AvelA che. AvA pAMca hanI AjubAju kula 100 kaMcanagirio AvelA che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 160 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvidehakSetranuM varNana jaMbUDhIpanI barAbara madhyamAM 10,000 yojana AveluM che. A devakarU ane uttarakurU kSetro hakIkatamAM mahAvideha pahoLAIno pAyo dharAvato meru parvata Avelo che. A meru parvatanI kSetrano ja hisso che. mahAvideha kSetra pUrva-pazcima dizAmAM pUrva tathA pazcima dizAmAM eka lavaNa samudra sudhI pAghaDI panne patharAyeluM che. temAM pUrva dizAmAM 16 ane pazcima dizAmAM 16 mahAvideha kSetra AveluM che. meru parvatanI dakSiNe ane niSadha ema kula 32 vijayo AvelI che. mahAvideha kSetranA pUrva bhAganI pavartanI uttare devakupha nAmanuM kSetra AveluM che. tevI ja rIte meru barAbara madhyamAMthI sItA nadI ane pazcima bhAganI barAbara nIlavaMta parvata h- 5- 2- vijaya-1 vakSaskAra vijaya-2 aMtarnAdI vijaya-3 vakSaskAra vijaya-4 - aMtarnAdI HvakSaskAra, aMtarnAdI vijaya-7 LITTLT avakSaskAra %b) ( vanamukha) %E) sItA mahAnadI lavaNa samudra vijaya-16 THvakSaskAra - ht-k&b] aMtarnAdI vijaya-14 navakSaskAra vijaya-13 aMtarnAdI vijaya-12 vakSaskAra - vijaya-11 aMtarnAdI vijaya-10 vakSaskAra vijaya-9 (vanamukha) niSadha parvata parvatanI uttare ane nIlavaMta parvatanI dakSiNe uttara kurU nAmanuM kSetra madhyamAMthI sItodA nadI pasAra thAya che. A be mahAnadIone kAraNe AveluM che. A be kSetromAM avasarpiNInA pahelA ArAnA prAraMbhika mahAvideha kSetra kula cAra mukhya bhAgomAM vaheMcAI jAya che. A cAreya kALa jevuM vAtAvaraNa ja pravarte che. A banne pradezomAM yugalika bhAgomAM 8-8 vijayo AvelI che. mahAvideha kSetranI 32 manuSyo vase che. devakupha vijayo vacce 16 kSetra saumanasa ane vakSaskAra parvato ane vidyu--bha nAmanA gajadaMta 12 aMtarnadIo parvato vacce AveluM che to AvelI che. vakSaskAra uttarakurU kSetra gaMdhamAdana vikSaskAra parvata parvato mahAnadI ane ane mAlyavaMta nAmanA niSadha ke nIlavaMta parvata gajadaMta parvato vacce vacce phelAyelA che. A mahAnadI s 4 o 0 0 p jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 161 For Private & Parsonal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvatonI UMcAI mahAnadI pAse 500 yojana ane niSadha- 6 nadIo sItA mahAnadIne maLe che ane cha nadIo sItAdA nIlavaMta parvata pAse 400 yojana che. A parvatonI pUrva-pazcima mahAnadIne maLe che. atyAre jaMbUdvIpamAM AvelA mahAvideha kSetramAM pahoLAI 500 yojana jeTalI che. vakSaskAra parvatano AkAra kula cAra tIrthakara bhagavaMto vicaraNa kare che. A paikI AThamI ghoDAnI Doka jevo che. mahAvideha kSetramAM ATha vijayonI goThavaNI vijayamAM zrI sImaMdhara svAmI bhagavAna, navamI vijayamAM zrI A mujaba karavAmAM AvI che: yugamaMdhara svAmI bhagavAna, 24mI vijayamAM zrI bAbu svAmI (1) vijaya - 1 bhagavAna ane 25mI vijayamAM zrI subAhu svAmI bhagavAna vihAra (2) vakSaskAra parvata -1 kare che. A cAra paikI zrI yugamaMdhara ane bAhu svAmI bhagavAna (3) vijaya - 2 ApaNI sauthI vadhu najIka che. (4) aMtarnadI - 1 (5) vijaya -3 eka vijayanuM svarUpa (6) vakSaskAra parvata - 2 (7) vijaya - 4 samagra mahAvideha kSetranuM vibhAjana 32 vibhAgomAM (8) aMtarnadI - 2 karavAmAM AveluM che, je 32 vijayo tarIke oLakhAya che. A (9) vijaya -5 pratyeka vijayanI laMbAI 16592 pUrNAMka 2/19 yojana ane (10) vakSaskAra parvata - 3 pahoLAI 2212 pUrNAMka 8 yojana jeTalI che. bharata ane (11) vijaya - 6 airAvata kSetra karatAM A vijayano vadhu vistAra che. (12) aMtarnadI - 3 mahAvideha kSetranI pratyeka vijayanA madhya bhAgamAM vaitADhya (13) vijaya - 7 parvata Avelo che. tenI pUrva-pazcima laMbAI te vijayanI pahoLAI (14) vakSaskAra parvata - 4 jeTalI che ane uttara-dakSiNa pahoLAI pa0 yojana jeTalI che. A (15) vijaya - 8 vaitAdya parvatane kAraNe vijayanA be bhAga thAya che. eka bhAga niSadha mahAvideha kSetramAM pratyeka be vijayonI vacce eka ke nIlavaMta parvata pAse rahe che to bIjo bhAga sItA ke sItodA vakSaskAra parvata athavA aMtarnadI AvelI che. mahAnadI pAse rahe che. A dareka vijayamAM kuMDamAMthI nIkaLatI babbe nIlavaMta parvatanI dakSiNe ane meru parvatanI pUrva dizAmAM nadIo che, jenAM nAma gaMgA-siMdhu athavA raktA-raktAvatI che. A kaccha nAmanI prathama vijaya AvelI che. tyAra bAda pUrva dizAmAM nadIo ane vaitADhya parvatane kAraNe dareka vijaya cha khaMDamAM vaheMcAI prathama vakSaskAra parvata Avelo che, jenI pUrvamAM sukaccha nAmanI jAya che. gaMgA ane siMdhu athavA raktA ane raktAvatI nadIo bIjI vijaya AvelI che. sukaccha ane trIjI vijaya mahAkaccha vacce niSadha athavA nIlavaMta varSadhara parvatanI taLeTImAM AvelA kuMDomAMthI aMtarnadI AvelI che. trIjI ane cothI vijaya vacce vakSaskAra parvata nIkaLe che, vaitAdya parvatane bhedIne sItA athavA sItAdA mahAnadIne Avelo che. cothI ane pAMcamI vijaya vacce aMtarnadI che. pAMcamI maLe che. A dareka vijayamAM madhya khaMDamAM ayodhyA nagarI jeTalI ja ane chaThThI vijaya vacce vakSaskAra parvata che. chaThThI ane sAtamI vijaya laMbAI-pahoLAI dharAvatI eka-eka nagarI AvelI hoya che, je te vacce aMtarnadI che. sAtamI ane AThamI vijaya vacce vakSaskAra vijayamAM thanArA cakravartInI rAjadhAnI bane che. A vijayamAM parvata che. AThamI vijaya pachI vanamukha che ane pachI lavaNa samudra varSadhara parvatanI taLeTImAM eka-eka RSabhakUTa Avelo hoya che, che. A ja prakAre niSadha pavartanI uttare ane meru parvatanI pUrve ATha jenI upara cakravartI potAnuM nAmAMkana kare che. vijayanI gaMgA nadI vijayo AvelI che. jyAM mahAnadIne maLe che tyAM mAgadha tIrtha kahevAya che, siMdhu nadI A ja prakAre pazcima mahAvidehamAM paNa 8+8=16 jyAM mahAnadIne maLe tyAM prabhAsa tIrtha kahevAya che ane te bannenI vijayo AvelA che. A 32 vijayo vacce 16 vakSaskAra parvato vacce varadAna tIrtha kahevAya che. A rIte pratyeka vijayamAM traNa tIrtho ane 12 aMtarnadIo AvelI che. A paikI 6 aMtarnadIo che. nIlavaMta parvata pAsenA kuMDomAMthI pragaTa thAya che ane 6 aMtarnadIo mahAvideha kSetranA pUrva ane pazcima cheDe lavaNa samudrane niSadha parvata pAsenA kuMDomAMthI nIkaLe che. A 12 aMtarnadIo paikI sparzIne be vanamukha AvelAM che. A be vanamukhanI vaccethI sItA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 162 www.ainelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane sInodA nadIo pasAra thaI jatI hovAthI cAra vanamukha bane che. A vanamukhanI uttara-dakSiNa laMbAI 16592 pUrNAMka 2/19 yojana che ane pUrva-pazcima pahoLAI 2922 yojana che. A pahoLAImAM jaMbuDhIpanI jagatInI 12 yojana pahoLAIno paNa samAveza thaI jAya che. eka vijayanI pahoLAI 2212 pUrNAMka 7/8 yojana che. pUrvathI pazcimanI 16 vijayonI kula pahoLAI A rIte 35,406 yojana jeTalI yApa che. eka haroLamAM paDyuM yojananI pahoLAI dharAvatA 8 vakSaskAra parvato AvelA che, mATe kesarI draSTa uttara deva merU tigicchi draSTa mahAvideha kSetranI be sAmasAmI vijayo, nadI ane mahAnadI kurUkSetra kurUkSetra sItA mahAnadI jivhikA sItA prapAta kuMDa gajadaMta parvata - sItodA prapAta kuMDa jivikA sItodA mahAnadI khaMDa khaMDa * 1ADa temanI phala pahoLAI 4000 pojana thAya che. eka haroLamAM 125 yojana pahoLAInI 6 aMta-diIo AvelI che, jemanI kula pahoLAI 750 yojana jeTalI thAya che. A uparAMta 2922 yojana pahoLAI dharAvatAM be vanamukhanI pahoLAI 5844 yojana thAya che. temAM merunI pUrvamAM rahelA bhadrazAla vananI 22,000 yojananI ane pazcime DelA bhadrazAla vananI 22,000 yojananI pahoLAI umeravAmAM Ave che. temAM chevaTe madhyamAM elA meru parvatanI 10,000 yojananI pahoLAI umeravAmAM Ave che. A badhAno saravALo karatAM eka lAkha yojana Ave che, je jaldIpanI pahoLAI che. bharata ane airAvata kSetranI pahoLAI 526 pUrNAMka 6/19 yojana che. tenA karatAM mahAvideha kSetra 64 gaNuM pahoLuM hovAthI mahAvideha kSetranI pahoLAI 33684 pUrNAMka 4 / 1 - yojana thAya che. temAMthI mahAnadInAM 500 yojana bAda karIne aDadhA karatAM 16592 pUrNAMka 2/19 Ave che, je eka vijayanI uttara-dakSiNa laMbAI che. khaMDa nIlavaMta parvata RSabha kUTa raktavatI rA nadI khaMDa-4 nadI dIrgha vaitADhya parvata khaMDa-1 sItA mahAnadI khaMDa-va gaMgA Gy nadI khaMDa-4 nadI RSabha phUTa niSadha parvata (citramAM be ja vijaya darzAvI che te anusAre mahAvidehanI 32 vijayomAM samajI levuM. dIrgha vaitADhya ane gaMgA vagere nadInA pravAhanA kAraNe bharata kSetranI jema mahAvidehanI dareka vijayonA cha-cha khaMDa paDe che. ahIM utpanna thanAra cakravartI te cha e khaMDone jIte che. khaMDa khaMDa 6 '' 3 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 163 meru parvatanI pUrva ane pazcima dizAmAM AvelA mahAvideha kSetranA be hissAomAM amuka samAnatAo che to amuka taphAvato paNa che. dAkhalA tarIke meru parvatanI pazcime je mahAvideha kSetra AveluM che tenI jamIna DhALayukta che. A DhALano prAraMbha cheka meru parvatanA madhya bhAgathI thAya che ane te AvaNa samudra sudhI laMbAyelo che. meru parvatathI pazcima dizAmAM 42,000 yojana dara jatAM je jamIna Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che te mukhya jamInanI sapATIthI 1000 yojana jeTalI nIce utarI gayelI che. A kAraNe lavaNa samudrane aDIne AvelI mahAvidehanI 24mI ane 25mI vijayomAM je zahero ane gAmaDAo AvelAM che te 1000 yojana aMdara che. A kAraNe A vistArane adhogrAma kare che. A vijonI pazcime je vanamukho AvelAM che te to 1000 yojana karatAM paNa vadhu UMDAIe AvelAM che. A rIte pizcama mahAvideha anukrame DhaLato pradeza che. gajadaMta parvato ane kaMcanagirio pazcima 25. vajra 26. suvapra 27. mahAvA 28. vAvatI uttara kuru kSetra ane deva kuru kSetramAM cAra gajadaMta AvelA che. A paikI be gajadata parvato niSadha parvatane aDIne ane be gajadana parvato nIlavaMta parvatane sparzIne AvelA che. A gajadaMta parvatonI pahoLAI niSadha-nIlavaMta parvata pAse 500 yojana jeTalI che ane meru parvatanA cheDe ghaTIne vALa karatAM paNa ochI thaI jAya che. nIlagaMna-niSadha parvata pAse temanI UMcAI 400 yojana che, je meru parvatanA cheDe vadhIne 500 yojana jeTalI thaI jAya che. A cAra mahAvideha kSetranI 32 viSayonA nAma : 24. nalinAvatI 23. nalina 29. va Reset ot #3]]c * b & 32. gaMdhilAvatI gaMdhamAdana 21. zaMkha 20. padmAvatI | 19. mApama | 18. suma 17. padma sItodA mahAnadI. vidyutprabha uttara uttara nIlavaMta parvata merU deva kurU kSetra uttara kure deva kurU niSadha parvata dakSiNa kure kSetra nIlavaMta parvata niSadha parvata bhadrazAla vana pratAta kuMDa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 164 gajata parvatonI pratyekanI laMbAI 30209 pUrNAMka 6/19 yojananI che. A parvato sItA ane sItodA prapAta kuMDothI pUrva athavA pazcima dizAmAM 26,475 yojana dUra AvelA che. uttara ku kSetramAM pUrvamAM mAthavaMta ane pazcimamAM gaMdhamAdana parvata che to deva pUruM kSetramAM pUrvamAM saumanasa ane pazcimamAM viprabha parvata che. prapAta kuMDa uttara kuru kSetra ane deva kuru kSetramAMthI anukrame nIlavaMta parvata ane niSadha parvatamAMthI anukrame sItA ane sItodA mahAnadIo nIkaLe che. nIlavaMta ke niSadha parvatathI 834 puNAMka 4/7 yojananA aMtare camaka ane samaka nAmanA parvato mahAnadInI kSetra kSetra 16. maMgalAvatI | 1. kaccha 2. sukaccha 3. mahAkaccha 91572 *h b mAlyavaMta [PPI6ef 'K Pble 'h sItA mahAnadI 6. maMgalAvata saumanasa 7. puSkalAvata 8. puSkalAvatI 14. ramyak 13. ramya 12. vatsAvatA 11. mahAvatsa 10. suvatsa 6. vatsa parva Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmasAmI dizAe AvelA che. te pachI 834 pUrNAMka 4/7 kaMcanagirinI saMkhyA 200 thAya che. A 10 sarovaranI laMbAI yojananA aMtare nIlavaMta sarovara AveluM che. A sarovaranI pUrva- pahoLAI pamasarovaranI laMbAI-pahoLAI jeTalI ja che, paNa temanI pazcima pahoLAI 500 yojana che ane uttara-dakSiNa laMbAI gaNatarI laghudraha tarIke ja thAya che, kAraNa ke teo varSadhara parvato upara 1000 yojana che. A rIte 834 pUrNAMka 4/7 yojananA AvelA nathI. A sarovaromAMthI koI nadIo nIkaLatI nathI. aMtare bIjuM sarovara ema kula pAMca sarovaro uttarakurumAM ane pAMca mahAvideha kSetra meru parvatanI pUrva ane pazcima dizAmAM sarovara deva kurukSetramAM che. pAMcamA ane dasamA sarovarathI meru parvata AveluM che. nIlavaMta kSetramAMthI nIkaLatI sItA mahAnadI pUrva 834 pUrNAMka 4/7 yojanA aMtare Avelo che. A dareka mahAvidehanI barAbara vaccethI pasAra thaIne chevaTe lavaNa samudrane maLe sarovaranI UMDAI 10 yojananI che ane teo vana tema ja vedikA che. sItA mahAnadIne kAraNe pUrva mahAvideha kSetranA be sarakhA bhAgo vaDe vIMTaLAyelA che. thAya che. niSadha parvatamAMthI nIkaLatI sItAdA mahAnadI pazcima A pratyeka sarovaranI pUrva dizAmAM 10 ane pazcima mahAvidehanI barAbara vaccethI pasAra thaIne chevaTe lavaNa samudrane maLe dizAmAM 10 kaMcanagiri parvato AvelA che. A parvato zuddha suvarNanA che. sItodA mahAnadIne kAraNe pazcima mahAvideha kSetranA paNa be banelA che. kaMcanagiri parvato 100 yojana UMcA, bhUmi upara sarakhA bhAgo thAya che. A rIte jaMbUdvIpanuM sauthI moTuM kahevAtuM 100 yojananI pahoLAI dharAvatA ane Toca upara 50 yojananI mahAvideha kSetra kula cAra mukhya bhAgomAM vaheMcAyeluM che. A cAra bhAgo UMcAI dharAvatA che. A parvato 10-10 nI joDInA rUpamAM jamIna paikI pratyekanA ATha peTAvibhAga paDe che, je "vijaya' tarIke oLakhAya upara ekabIjAne sparzIne rahelA che. A parvato sarovarothI 10- che. A rIte samagra mahAvideha kSetra cAra vibhAgomAM ane 32 10yojananA aMtare AvelA che. sarovaranI kula saMkhyA 10 hovAthI vijayomAM vaheMcAyeluM che. vaccethI pasAra thai che. sItodA ja UMcA, bhUmi jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 165 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghu himavaMta parvata siMdhu khaMDa(3) vaitADhya parvata. siMdhu khaMDa(2) la bharatakSetranuM varNana bha 2 ta kSe padma draSTa madhyakhaMDa(4) uttarArdha bharata dakSiNArdha bharata siMdhu nadI madhya khaMDa( 1 )aSTApada parvata jaMbudrIpanA dakSiNa cheDe lavaNa samudrane aDIne bharata kSetra AveluM che. A bharata kSetranI barAbara madhyamAM dIrgha vaitADhya parvata Avelo che, jene kAraNe bharata kSetranA uttara ane dakSiNa evA be bhAga thAya che. bharata kSetranI uttara-dakSiNa pahoLAI 526 yojana 6 kaLA che. bharata kSetranI pUrva-pazcima laMbAI 14,471 yojana pAMca kaLA jeTalI che. bharata kSetranA lavaNa samudrane aDIne AvelA goLAkAra bhAgano parigha (dhanupRSTha) 14,528 yojana 11 kaLA jeTalo che. A rIte bharata kSetranI jeTalI laMbAI che, tenA karatAM tenI pahoLAI 27 gaNA karatAM paNa vadhu che. bharata kSetranA samudrataTanI kula laMbAI 14,528 yojana 11 kaLA che, ema kahI zakAya. madhyamAM AvelA vaitADhya parvatane kAraNe bharata kSetra be va sa mu noMdha : A AkRtimAM bharata kSetra ardha goLAkAra darzAvAmAM AvyuM che paraMtu vAstavamAM teno AkAra dhanuSyAkAra che, jenI noMdha levA vinaMtI che. gaMgA khaMDa (5) gaMgA khaMDa(6) gaMgA nadI bhAgamAM vaheMcAI jAya che. vaitADhya parvatanI uttare Avelo pradeza uttara bharata varSa kahevAya che ane dakSiNe Avelo pradeza dakSiNa bharata varSa kahevAya che. temAM paNa je dakSiNa bharata varSa che te lavaNa samudranI samAMtara AveluM che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 166 dakSiNa bharata kSetranI uttara-dakSiNa laMbAI 2 38 yojana 3 kaLA jeTalI che. dakSiNa bharata kSetranI uttare 50 yojananI laMbAI dharAvato dIrgha vaitADhya parvata Avelo che. tenI uttare 238 yojana 3 kaLAnI uttara dakSiNa laMbAI dharAvatuM uttara bharata kSetra AveluM che. A rIte dakSiNa bharata, vaitADhya parvata ane uttara bharata kSetra maLIne kula uttara dakSiNa laMbAI 526 yojana 6 kaLA jeTalI thAya che. dakSiNa bharata kSetranI pUrva-pazcima pahoLAI (jIvA) www.jaine||brary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9748 yojana 12 kaLA jeTalI che. agAu joI gayA te mujaba vyAsa dharAvato cotho aMtarlIpa Ave che. tyAMthI 700 thojananA dakSiNa bhArata varSanI uttara-dakSiNa laMbAI 238 yojana 3 kaLA aMtare 700 yojanano vyAsa dharAvato pAMcamo aMtarlIpa Ave che. jeTalI che. dakSiNa bharata kSetrano je bhAga lavaNa samudrane aDIne tyAMthI 800 yojanAnA aMtare 800 yojanano vyAsa dharAvato Avelo che tenI goLAI (dhanupRSTha) 976 6 yojana 1 kaLA jeTaluM chaThTho aMtarkaMpa Ave che. tyAMthI 900 yojananA aMtare 900 che. dakSiNa bharata kSetranuM kula kSetraphaLa 18,35,485 yojana yojanano vyAsa dharAvato sAtamo aMtardhvapa Ave che. ahIM dADhA pUrI jeTaluM che. thAya che. A prakAre ATha dADhAo paikI pratyekanI laMbAI 8400 bharata kSetranI madhyamAM AvelA dIrgha vaitADhaya parvatanI yojana jeTalI che. uttara-dakSiNa laMbAI pa0 yojana che ane pUrva-pazcima pahoLAI 10720yojana 11 kaLA che. dIrghavaitADhya parvatanA pUrva-pazcima vaitADhya parvatanuM svarUpa AvelA je bhAgo lavaNa samudrane sparze che (bAhA) tenI laMbAI 488 yojana 16 1/2 kaLA che. jaMbUdvIpamAM be prakAranA vaitADhya parvato AvelA che: (1) uttara bharata kSetranI laMbAI uttara-dakSiNa dizAmAM 238 34 dIrgha vaitADhya parvato ane (2) 4 vRtta vaitADhya parvato. bharata yojana 3 kaLA che ane tenI pUrva-pazcima pahoLAI 14,471 kSetra, airAvata kSetra ane mahAvideha kSetranI 32 vijayomAM ekayojana 5 kaLA jeTalI che. uttara bharata kSetrano je kula bhAga lavaNa eka ema kula 34 dIrgha vaitADhya parvato AvelA che. tevI ja rIte samudrane sparze che tenI goLAI (dhanupRSTha) 14528 yojana 11 himavaMta kSetra, hiraNyavaMta kSetra, harivarSa kSetra ane ramya kSetramAM kaLA che. uttara bharata kSetranuM kSetraphaLa 30,32,888 yojana eka-eka ema cAra vRtta vaitADhya parvato AvelA che. A rIte jeTaluM che. uttara bharata kSetramAM pUrva-pazcima no je bhAga samudrane sparza jaMbUdvIpamAM kula 38 vaitADhya parvato AvelA che. che tenI laMbAI (bAhA) 1892 yojana 7 1/2 kaLA jeTalI che. vRtta vaitADhya parvatanI UMcAI 1000 yojana che ane uttara bharata kSetra ane dakSiNa bharata kSetranI madhyamAM 50 temano AkAra naLAkAra jevo che. A naLAkAra bhAganA pAyAnI, yojananI uttara-dakSiNa laMbAI dharAvato dIrgha vaitAya parvata Avelo madhya bhAganI ane TocanI pahoLAI paNa 1000 yojana jeTalI che. vaitAdya parvatanI UMcAI 25 yojana jeTalI che. teno pAyo hoya che. A dareka vRtta vaitADhya parvatanI Toca upara eka-eka bhavya 50 yojana pahoLo che, paNa TocanA bhAganI pahoLAI 10 yojana prAsAda Avelo che. A prAsAdanI UMcAI sADA bAsaTha yojana che jeTalI che. ane laMbAI-pahoLAI savA ekatrIsa yojana che. bharata kSetranI madhya lokanI barAbara madhyamAM eka lAkha yojananI madhyamAM dIrghavaitADhya parvata pUrva-pazcima dizAmAM phelAyelo che. A pahoLAI dharAvato jaMbUdvIpa Avelo che. bharata kSetranA uttara cheDe parvatanI UMcAI 25 yojana che ane uttara-dakSiNa laMbAI 50 AvelA laghu himavaMta parvatanI pUrva tema ja pazcima dizAmAM AvelI che yojana tema ja pUrva-pazcima pahoLAI 10,720 pUrNAka babbe dADho lavaNa samudramAM vistarelI che. tevI ja rIte airAvata kSetranI dakSiNe AvelA zikharI parvatanI paNa babbe dADho pUrvapazcima dizAmAM lavaNa samudramAM atikramaNa karIne phelAyelI che. A vRtta vaitADhya parvata rIte kula dADhAnI saMkhyA ATha thAya che. A pratyeka dADha upara sAtasAta TApuo AvelA che, jene aMtarlIpa tarIke oLakhavAmAM Ave che. A rIte jaMbUdvIpanA kula 56 aMtardrapolavaNa samudramAM phelAyelA che. laghu himavaMta ane zikharI parvatanI dADhA upara je prathama aMtarkaMpa che tenuM aMtara jaMbUdvIpathI 300 yojana che ane teno vyAsa paNa 300 yojana che. tyAMthI 400 yojanA aMtare bIjo aMtarkaMpa Ave che, jeno vyAsa paNa 400 yojana che. tyAMthI 500 yojanA aMtare 500 yojanano vyAsa dharAvato trIjo 1000 yojana aMtarkaMpa Ave che. tyAMthI 600 yojananA aMtare 600yojanano vistAra 1000 yojana UMcAI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 167 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *]e ha 10 yojana _*]h Ob yojana tamisrA guphA bIjI mekhalA pahelI mekhalA uparano bhAga () khaMDaprapAtA guphA 111 yojana che. dIrdha vaitADhya parvatane kAraNe bharata kSetranA uttara ane dakSiNa evA be bhAgo thAya che. dIrgha vaitADhya parvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM taLeTIthI 10 yojana upara jatAM 10 yojana pahoLAI dharAvano sapATa vistAra Ave che. A vistArane mekhalA kahevAmAM Ave che. tyAMthI vadhu 10 yojana upara jatAM 10 yojana pahoLAInI bIjA mekhalA Ave che. tyAMthI vaLI pAMca yojana upara jatAM vaitADhya parvatanI Tocano bhAga Ave che, jenI poLAI 10 yojana che. taLeTInI laMbAI 59 yojana che. pahelI mekhalAe laMbAI 30 yojana che ane TocanI laMbAI 10 yojana che. vaitADhya parvatanI prathama mekhalAno dakSiNa bhAga jIpanI jagatInI pahoLAIne kAraNe thoDo nAno che, jyAre uttara bhAga thoDo moTo che. prathama mekhalAmAM dikSaNa bhAgamAM vidyAdhara manuSyonAM 50 nagaro che ane uttara bhAgamAM vidyAdhara manuSyonAM 0 nagaro che. A rIte eka vaitADhya parvana upara vidyAdhara manuSyonAM 110 nagaro che. jaMbudIpamAM AvelAM 34 dIdhuM vaitADhyomAM A rIte kula 3740 vidhAdhara manuSyonAM nagaro AvelAM che. vaitAdya parvatanI bIjI mekhalAmAM vyaMtara devo nivAsa kare 10 yojana vistAra 30 yojana vistAra jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 168 50 yojana vistAra dIrgha vaitADhya parvata noMdha H parvata pUrva-pazcima hajAro yojana lAMbo samajavo. che. tiryaMcchvambhaka nAmanA A devo indronI cAkarI kare che. meru parvatanI uttare je 17 dIrgha vaitADhya parvato che, tenI upara saudharmendranA soma, yama, varNa ane kubera evA cAra prakAranA lokapAlonA sevaka devo rahe che. meru parvatanI dakSiNe je 17 dIrgha vaitADhya parvato AvelA che, temAM IzAnendranA cAra prakAranA lokapAlonA sevaka devo vasavATa kare che. harivarSe kSetranA barAbara madhya bhAgamAM vikaTApAtI nAmano vRtta vaitADhya parvata Avelo che. A parvata harisatinA mahAnadInI pazcimamAM ane harikAMnA mahAnadInI pUrva dizAmAM Avelo che. ramyaka kSetranI barAbara madhyamAM gaMdhApAtI nAmano vRtta vanA parvata Avelo che. A parvata narakAMtA mahAnadInI pazcimamAM ane nArIkAMtA mahAnadInI pUrvamAM Avelo che. hiraNyavaMta kSetramAM mAhyavaMta nAmano vRtta vaitADhya parvata madhyamAM Avelo che. A parvata suvarNaphUlA mahAnadInI pazcimamAM ane rUpyalA mAnadInI pUrvamAM che. A dareka vaitADhya parvataupara AvelA prAsAdamAM tenA adhiSThAyaka devo rahe che. zabdApAnI vRtta vaitADhya parvatano adhipati svAtI nAmano deva che. viTApAtI vRtta vaitADhya parvatano adhipati aruNa nAmano deva che. gaMdhApAtI vRtta vaitADhya parvatano adhipati Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padma nAmano deva che ane mAlyavaMta vRtta vaitADhya parvatano adhipati dvAra ane prakAzamaMDaLono prakAza cakravartI jyAM sudhI cakravatI padano prabhAsa nAmano deva che. bhogavaTo kare tyAM sudhI cAlu rahe che. cakravartI dIkSA le athavA mRtyu pAme tyAre adhipati deva A dvAra baMdha karI de che ane guphAnI aMdara vaitADhya parvatamAM AvelI guphAo rahelo prakAza nAza pAme che. bharata ane airAvata kSetranI madhyamAM AvelA vaitADhya bharata kSetranA cha khaMDo parvatamAM tamisrA ane khaMDaprapAtA nAmanI be guphAo AvelI che. A guphAo 50 yojana lAMbI, 12 yojana pahoLI ane ATha bharata kSetranI barAbara madhyamAMthI vaitADhya parvata pasAra yojana UMcI che. tamisrA guphA pazcima dizAmAM AvelI che, jyAre thato hovAthI bharata kSetranA uttara-dakSiNa be bhAga thAya che. bharata khaMDaapAtA guphA pUrva dizAmAM AvelI che. A guphAonA uttara ane kSetramAM gaMgA ane siMdhu be mahAnadIo uttaramAM laghu himavaMta parvata dakSiNa cheDe AvelA be vajamaya daravAjAo kAyama mATe baMdha ja rahe uparathI nIkaLe che ane dakSiNamAM AvelA lavaNa samudrane maLe che. che. A kAraNe guphAmAM sUrya-caMdrano prakAza pravezI zakato nathI. A uttara-dakSiNa vahetI A be mahAnadIone kAraNe uttara bharata kSetranA guphAomAM kAyama gADha aMdhakAra ja chavAyelo rahe che. dakSiNa bhArata ane dakSiNa bharata kSetranA traNa-traNa TukaDAo thAya che. A rIte kSetramAM janma pAmelA cakravartIne uttara bharata kSetra jItavAnI icchA bharata kSetranA kula cha khaMDo thAya che. A paikI traNa khaMDo uttara bharata thAya tyAre teo potAnA senApatine A guphAonAM dvAra kholavAnI varSamAM ane traNa khaMDo dakSiNa bhArata varSamAM AvelA che. uttara bharata AjJA kare che. senApati daMDaratna vaDe bAraNAM upara prahAra kare eTale varSamAM eka khaMDa siMdhu nadInI pazcime, bIjo khaMDa siMdhu ane gaMgA bAraNAM khUlI jAya che. nadInI vacce ane trIjo khaMDa gaMgA nadInI pUrva dizAmAM lavaNa cakravartI mahArAjA zreSTha hastiratna upara besIne guphAmAM samudrane aDIne Avelo che. dakSiNa bharata varSamAM paNa A ja prakAre praveza kare che. teo hAthInA jamaNA kuMbhasthaLa upara maNiratna bAMdhe traNa khaMDa AvelA che. A cha khaMDa maLIne bharata varSa bane che. che. A kAraNe guphAmAM pravezatAM ja cotarapha prakAza phelAI jAya che. gaMgA ane siMdhu jevI mahAnadIo bharata kSetranI uttare maNiratnathI prakAzita thayelA mArge cakravartI guphAmAM praveza kare che. AvelA laghu himavaMta parvatamAM AvelA pabaddhahanAmanA sarovaramAMthI temanI pAchaLa AvatAM sainyane prakAza maLI rahe te mATe nIkaLe che. A padma sarovara laghu himavaMta parvatanA barAbara madhya cakravartImahArAjA kAkiNI ratna vaDe pUrvanI dIvAla upara vIjaLInA bhAgamAM AveluM che. A sarovaranI uttara-dakSiNa pahoLAI 500 goLA jevA eka prakAzamaMDaLanI racanA kare che. A prakAzamaMDaLa banne yojana, pUrva-pazcima laMbAI 1,000 yojana ane UMDAI 10 dizAmAM aDadho-aDadho yojana eTale kula eka yojana sudhI prakAza yojana jeTalI che. A sarovaramAM aneka nayanaramya kamaLo jovA Ape che. tyAra bAda bIjuM prakAzamaMDaLa teo pazcimanI dIvAlamAM maLatAM hovAthI te padmasarovara kahevAya che. race che. A prakAre kula 49 prakAzamaMDaLonI racanA kare che, jene gaMgA nadI pamasarovaranI pUrva dizAe AvelA kAraNe 50yojananI laMbAI dharAvatI guphAmAM prakAza phelAI jAya che. toraNamAMthI bahAra Ave che. prAraMbhamAM A mahAnadI 500 yojana bIjA eka mata mujaba cakravartImahArAjA guphAmAM 98 prakAzamaMDaLanI sudhI pUrva dizAmAM vahe che. tyAra bAda te dakSiNa dizA tarapha vaLAMka le racanA kare che. che ane laghu himavaMta parvata upara ja pa23 yojana dakSiNa dizAmAM cakravartI tamisrA guphAmAM je prakAzamaMDaLanI racanA kare che vahe che. ahIM laghu himavaMta parvatanI kinArI AvI jAya che, jenI teno prakAza sUryanA prakAza jevo ja tejasvI hoya che. guphAnI bahAra UMcAI 100 yojana jeTalI che. sUryano jevo prakAza hoya che, tevo ja prakAza guphAnI aMdara hoya che. laghu himavaMta parvatanI kinArI upara khullA mukhavALA guphAnI bahAra to divasa ane rAta thAya che, paNa guphAnI aMdara to magaranA AkAranI paththaranI jIbha che. A jIbhanI pahoLAI 6 kAyama divasa jevuM ajavALuM hoya che. cakravartImahArAjA uttara bharata pUrNAMka 1/4 yojana, laMbAI be gAu ane jADAI aDadho gAu che. kSetra jItIne jyAre pAchA Ave che tyAre pUrva dizAmAM AvelI A virATa jIbhamAMthI pasAra thaIne gaMgA nadIno pravAha 100 khaMDaapAtA guphAne raste pAchA phare che. tyAre teo khaMDaprapAtA guphAmAM yojanA nIce AvelA kuMDamAM jaLadhodhanA svarUpamAM khAbake che. A paNa prakAzamaMDaLanI racanA kare che. tamisrA ane khaMDakapAtA guphAnAM kuMDanuM nAma gaMgA prapAta kuMDa che. A kuMDamAM gaMgA mahAnadIno pravAha jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 169 A is Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ motInI mALAnA AkAramAM paDe che. A pravAha be gAu laMbAInI jIbhamAMthI paDato hovAthI te parvatane aDato nathI paNa dUra ja rahe che. gaMgA mahAnadIno jaLadhodha je kuMDamAM paDe che te kuMDa goLAkAra che ane teno vyAsa 60thojana tema ja UMDAI 10 yojana jeTalI che. A kuMDamAM so pAMkhaDIvALAM ane hajAra pAMkhaDIvALAM sugaMdhita kamaLapuSpo zobhI rahyAM che. gaMgA prapAta kaMDa laghu himavaMta parvatanI taLeTImAM Avelo che. A kuMDanA dakSiNa toraNamAMthI gaMgA mahAnadI bahAra paDe che ane - vRtta vaitAdya parvata rohitAMzA nadI himavaMta kSetra (rohitAMzA prapAta kuMDa uttara -jivihakA - gaMgA siMdhu Avartana kUTo ' rohitAzA nadIne pUrva jIva ladhu himavaMta parvata padma draha siMdhu nadI gaMgA nadI Avartana kUTa jivikA , -RSabha phUTa te 5 jivikA \ siMdhu prapAta kuMDa gaMgA / prapAta kuMDa bharata kSetra khaMDa-3 bharata kSetra khaMDa - 4 bharata kSetra khaMDa-5 dIrgha vaitAdya parvata bharata kSetra khaMDa-2 siMdhu nadI gaMgA nadI bharata kSetra khaMDa-6 bharata kSetra khaMDa - 1 te pachI | dakSiNa lavaNa samudra citramAM juo, dIrgha vaitADhya parvata ane gaMgA-siMdhu nadInA pravAhanA kAraNe bharata kSetranA cha khaMDa thaI gayA che. (padmadrahanA citramAM kamaLo, bhavano vagere Apela nathI, paNa samajI levAM.) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 170 www.ainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te uttara bharata kSetramAM dakSiNa dizA tarapha AgaLa vadhe che. A nadI bharata kSetranI madhyamAM AvelA dIrgha vaitApa parvatanI uttara dizAe pahoMce tyAM sudhI bIjI 7000 nadIo tene maLI cUkI hoya che. vaitADhya parvatanI taLeTImAM khaMDa prapAta nAmanI guphA AvelI che, jenI uttara-dakSiNa laMbAI 50 pojana che. A guphAmAM gaMgA mahAnadI praveza kare che ane dIrdha vaitAkSa parvatane bhedIne dakSiNa bharata kSetramAM praveza kare che. dakSiNa bharata kSetranA madhya bhAga sudhI te dakSiNa dizAmAM ja vahe che. tyAra pachI te pUrva dizA tarapha vaLAMka le che. A darimayAna bIjI 7000 nadIo tene maLe che. chevaTe pUrva dizAmAM vATenI gaMgA mahAnadI AvaNa samudra sudhI pahoMce che ane temAM vilIna thaI jAya che. 6 gaMgA mahAnadI jyAre ladhu kiMmavaMta parvata upara AvelA padmadrahamAMthI bahAra Ave che tyAre tenI pahoLAI 6 yojana eka gAunI hoya che ane UMDAI aDadho gAunI hoya che. jema jema mahAnadI AgaLa vadhe che tema tenI pahoLAI ane UMDAI vadhatI jAya che. gaMgA mahAnadI jyAre lavaNa samudrane maLe che tyAre tenA mukhanI pahoLAI 62 pUrNAMka 1/2 yojana ane UMDAI savA yojananI hoya che. padmavatanI pUrva dizAmAMthI jema gaMgAnadI bahAra paDe che. tevI ja rIte pazcima dizAmAMthI siMdhu nadI bAra paDe che. siMdhu mahAnadI pazcima dizAmAM pa00 yojana vIne pachI zikSaNa tarapha vaLe che ane 523 yojana dakSiNa dizAmAM vahIne siMdhu prayAna kuMDamAM khAbake che. tyAMthI dakSiNa dizAmAM vahetI vaitADhya parvatane bhedIne dakSiNa bhasta kSetramAM praveza kare che. dakSiNa bhAratamAM aDadhe sudhI AvI te pazcima dizAmAM vaLI jAya che ane aMte lavaNa samudrane maLe che. bharata kSetranI rAjadhAnInuM zahera ayodhyA nagara che. ayodhyA zahera dakSiNa bharata kSetranI barAbara madhyamAM AveluM che. ayodhyA nagarI 12 yojana lAMbI ane nava yojana pahoLI che dakSiNa bharata kSetramAM je traNa khaMDa AvelA che te paikI madhya khaMDanI barAbara madhyamAM ayodhyA nagarI AvelI che. ayodhyA nagarI vaitADhya parvatathI dakSiNe 114 pUrNAMka 11/17 yojananA aMtare ane lavaNa samudrathI 114 puNAMka 11/19 yojana uttara dizAmAM AvelI che. uttara bharata kSetramAM siMdhu prapAta kuMDa ane gaMgA prapAta kuMDanI barAbara madhyamAM 8 yojananI UMcAIno paTa Avelo RSabhakUTa che. A RSabhakUTano pAyo 1 2 yojana pahoLo ane Toca 4 yojana pahoLI che. A RSabhakUTa upara cha khaMDa jItanArA cakravartInAM nAmo lakhelAM che. koI paNa navo cakravartIdhAya te RSabhakUTa pAse Ave che. 4 ane kAkiNI ratna vaDe potAnuM nAma lakhAya tevI rIte zIlA paranuM eka nAma bhUMsIne potAnuM nAma lakhe che. bharata kSetranI gaMgA nadI jyAM lavaNa samudrane maLe che tyAM mAgadha nAmanuM tIrtha AveluM che. siMdhu nadI jyAM lavaNa samudrane maLe che tyAM prabhAsa tIrtha AveluM che. A be tIrthonI vacce, aopyA nagarInI dakSiNa dizAmAM lavaNa samudranA kinAre varadAma tIrtha AveluM che. je rIte bharata kSetramAM mAgapa, varadAma ane prabhAsa tIrtho AvelAM che tema airAvata kSetramAM paNa A ja nAmanAM traNa tI AvelAM che. mAvita kSetramAM 32 vijayo che. A viSayomAM AvelI sInA-sInodA nadInA kinAre pratyeka vijayadITha 3-3 tIrtho AvelAM che. A rIte mahAvideha kSetramAM kula 96 tIrtho AvelAM che. A 96mAM bharata kSetranAM traNa ane airAvata kSetranAM traNa tIrtho umerI devAmAM Ave eTale kula 102 tIrtho jaMbudrIpamAM AvelAM che. A tIrtho nadI athavA samudrataTe AvelAM che. bharata kSetranA uttara ane dakSiNa bhAgane alaga pADatA vaitADhya parvatamAM tamitrA ane khaMDamapAnA nAmanI guphAo AvelI che. A guphAonI uttara-dakSiNa laMbAI 50 yojana jeTalI ane pUrva-pazcima pahoLAI 12 yojana jeTalI che. pazcima dizAmAM AvelI guphAnuM nAma miA che to pUrva dizAmAM AvelI guphAnuM nAma khaMDaprapAtA che. A banne guphAo gaMgA ane siMdhu nadIonI vacce AvelI che. pazcima dizAmAM AvelI guphAmAM dakSiNanA daravAjethI praveza karatAM 21 yojana jatAM unmanA nAmanI nadI Ave che. A nadI parvatanI vacce rahelA khaDakomAMthI nIkaLe che ane siMdhu nadIne maLe che. unmanA nadInI uttara-dakSiNa pahoLAI 3 yojana che. tyAra bAda uttara dizAmAM be yojana jatAM 3 yojana pahoLAInI nimanA nadI Ave che. A nadI paNa siMdhu nadIne maLe che. tenI AgaLa 21 yojana jatAM uttara dvAra Ave che. unmagnA nadInA pANInI khAsiyata e che ke temAM koI paNa padArtha nAkhavAmAM Ave to te DUbato nathI paNa tare che. unmanA nadImAM nAkhavAmAM Avelo paththara paNa tare che. nimanA nadInI khAsiyata e che ke temAM nAkhavAmAM Avelo koI paNa padArtha DUbI jAya che. eTale sudhI ke temAM rU ke lAkaDuM nAkhavAmAM Ave to paNa DUbI jAya che. pazcima dizAmAM jevI namiSA guphA che, tevI ja khaMDaprapAtA guphA pUrva dizAmAM AvelI che. temAM paNa unmanA ane nimanA jevI ja be nadIo AvelI che. A nadIo vaitADhya parvatanA khaDakomAMthI nIkaLIne pUrva dizAmAM vahe che ane gaMgA nadIne maLe che. bharata kSetramAM je rIte gaMgA ane siMdhu nadI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 171 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvelI che tema airAvata kSetramAM raktA ane raktavatI nadIo mahela caNIne vacce bAkInA 98 bhAIonA mahelo banAvyA. AvelI che. A nadIo paNa dIrgha vaitAya parvatane bhedIne lavaNa ayodhyA nagarInI madhyamAM zrI RSabhadeva bhagavAna mATe 21 samudrane maLe che. mALano mahela banAvyo, je railokyavibhrama tarIke oLakhAyo. vaizramaNe devI zaktinA baLe eka ahorAtrimAM samagra ayodhyA nagarInI racanA ayodhyA nagarInI racanA pUrNa karI hatI. A nagaramAM aneka jinamaMdiro, mAMDalika rAjAonA mahelo, kSatriyAdi uttama vasati dakSiNa bharata kSetranA barAbara madhya bhAgamAM ayodhyA mATenA mahelo vagere racavAmAM AvyA hatA. ayodhyA nagaranI nagarI AvelI che. A nagarI 1 2 yojana lAMbI ane 9 yojana bahAra kArU-nArU ityAdi vargo mATe ekathI traNa mALanI UMcAI pahoLI che. A nagarI avasarpiNI kALanA prathama rAjA ane prathama dharAvatAM hajAro gharonI paNa racanA karavAmAM AvI hatI. ayodhyA tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAnanI rAjadhAnI che. A nagarInI nagarInI cAra mukhya dizAomAM cAra moTA bagIcAonI ane racanA saudharmendranI AjJAthI vaizramaNa nAmanA lokapAle karI hatI. bIjAM aneka upavanonI paNa racanA karavAmAM AvI hatI. A dareka A nagarInI AjubAju sonAno killo banAvavAmAM Avyo hato, vana-upavanamAM eka-eka jinamaMdiranI racanA paNa karavAmAM AvI je 1200 dhanuSa UMco ane 800 dhanuSa pahoLo hato. A hatI. A ayodhyA nagarI lavaNa samudranI uttare 114 yojana nagarInA IzAna khUNAmAM zrI RSabhadeva bhagavAnanA pitAzrI uparAMta 11/19 bhAga ane vaitADhya parvatanI dakSiNe 114 nAbhi kulakarano sAta mALano mahela suvarNamAMthI banAvavAmAM yojana uparAMta 11/19 bhAganA aMtare AvelI che. Avyo hato. vaizramaNe ayodhyA nagarInI pUrva dizAmAM bharata mahArAjAno goLa mahela caNyo ane agni khUNAmAM bAhubalino jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 172 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharata cakravartInI cha khaMDanI vijayayAtrA bharata athavA airAvata kSetramAM thanArA cakravatI rAjAo te divasathI bharata kSetramAM yojananuM mApa pravartamAna che. bharata kSetranA cha khaMDa upara vijaya prApta karIne cakravartI bane che. bharata mahArAjAnuM sainya pratidina eka-eka yojananuM aMtara kApatuM gaMgA kSetranA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva bhagavAnanA putra bharata nadInA dakSiNa kinArAnI najIka AvI pahoMcyuM. ahIM bharata mahArAjA vartamAna avasarpiNI kALanA prathama cakravartI banyA hatA. cakravartIe ane temanI senAe eka rAta-divasano virAma karyo. cakravartI banavA mATe bharata mahArAjAe uttara ane dakSiNa bharata bIjA divase temaNe prayANa karyuM. dararoja cakranI pAchaLa eka -eka kSetramAM AvelA chaeya khaMDa upara vijaya prApta karyo hato. bharata yojana cAlatA bharata cakravartI ane temanuM sainya lavaNa samudrane cakravartInI A cha khaMDanI vijayayAtrAnuM varNana vAMcavAthI ApaNane kinAre AvelA mAgadha tIrthamAM AvI pahoMcyA. ahIM AvI bharata prathama tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAnanA kALamAM pravartatI bharata mahArAjAe aThThama tapa ane pauSadhanuM vrata karyuM. kSetranI bhUgoLano paNa barAbara khyAla Ave che. kalikAla sarvajJa pauSadhavrata pUrNa karIne bharata mahArAjA rathamAM ArUDha thaIne jainAcArya zrImad vijaya hemacandrasUrijI mahArAjAe racelA "zrI lavaNa samudranA kinAre AvyA. pachI temaNe rathane dharI sudhI jaLamAM triSaSTi zalAkA purUSa caritra' graMthamAM bharata cakravartInI praveza karAvIne dhanuSyaTaMkAra karyo. tyAra bAda bharata mahArAjAe vijayayAtrAnuM vistArathI varNana ApavAmAM AvyuM che. dhanuSyamAMthI bANa choDyuM je 12 yojana dUra magadhapati mahArAjAnI - bharata mahArAjAe cha khaMDanA adhipati banavA mATe sainya sabhAmAM jaIne paDyuM. A vidhAna uparathI khyAla Ave che ke magadha sAthe ayodhyAthI pUrva dizAmAM prayANa karyuM. AkAzamAM pharatA sUryanA dezanI rAjadhAnI lavaNa samudrathI 12 yojana jeTalI ja dUra hatI. biMba jevuM cakraratna sainyanI AgaLa cAlyuM. suSeNa nAmanA senApati magadhapati A bANane joI pahelAM to kopAyamAna thaI paNa azvaratnanI upara ArUDha thaIne cakranI peThe AgaLa cAlyA. gayA paNa temanA maMtrIe salAha ApI ke "A bANa bharata cakraratna pahelA divase jeTaluM aMtara cAlyuM te mApa eka yojana cakravartInuM che, mATe ApaNe temane zaraNe javuM joIe." maMtrInI kahevAyuM. A mApane yojana tarIke oLakhavAmAM AvyuM ane te salAhasvIkArIne magadhapati bharata mahArAjAne zaraNe Avyo. bharata gAvyuM che. bha 2 ta kSe tra laghu himavaMta parvata 'padmadraha siMdhu khaMDa3 gaMgA khaMDa 5 | uttarArdha bharate vatAThya parvata tArca vituM siMdhu khaMDa 2 - gaMgA khaMDa 6 arvAdayA madhya khaMDa 1 - dakSiNArdha bharatI siMdhu nadI prabhAsa nA gaMgA nadI mAgadha va , kara mu varadAma pa Na noMdha: A AkRtimAM bharata kSetra ardha goLAkAra darzAvAmAM AvyuM che paraMtu vAstavamAM teno AkAra dhanuSyAkAra che, jenI noMdha levA vinaMtI che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 173 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAe magadhapatinA dAsatvano svIkAra karIne aThThama tapanuM adhiSThAyaka kRtamAla devane anulakSIne temaNe aThThama tapa karyo eTale pAraNuM karyuM. bharata cakravartIe bhAre ThAThamAThathI mAgadha tIrthamAM te devanuM Asana calAyamAna thayuM. avadhijJAnathI bharata cakravartInA aSTAnikA mahotsava karyo. have cakraratna AkAza mArge dakSiNa Agamanane jANI kRtamAladeva temanA zaraNe Avyo ane teNe bharata dizAmAM AvelA varadAma tIrthamAM pahoMcI gayuM. cakravartInI sevA aMgIkAra karI. tyAra bAda bharata cakravartIe aThThama bharata mahArAjA to dakSiNa dizAmAM sainya sAthe tapanuM pAraNuM karyuM ane kRtanAla devano aSTAnikA utsava karyo. pratidina eka yojanAnuM aMtara kApatA anukrame dakSiNa samudra bIje divase bharata cakravartIe suSeNa senApatine AjJA samIpe AvI pahoMcyA. ahIM paNa rAjAe aThThamanuM tapa karyuM karI ke temaNe dakSiNa siMdhuniSkuTa khaMDane jItavA javAnuM che. A khaMDa ane pauSadhanuM vrata grahaNa karyuM. pauSadha vrata pUrNa karI temaNe uttare vaitADhya parvata, dakSiNe siMdhu nadI ane pazcima dizAmAM lavaNa rathasAthe samudramAM praveza karyo ane dhanuSyaTaMkAra karyo. tyAra samudrathI gherAyelo hato. A pradezamAM maleccha loko vasavATa karatA pachI temaNe varadAma dezanI rAjadhAnInI dizAmAM bANa choDyuM hatA. suSeNa senApatie potAnA svAmInI AjJA mAthe caDAvI je 12 yojana dUra AvelI rAjadhAnImAM varadAmapatinI sAmaMta rAjAone yuddha mATe prayANa karavAnI AjJA karI. bharata sabhAmAM jaI paDyuM. varadAmapati paNa bharata mahArAjAne zaraNe cakravartInuM ardha sainya laI te siMdhu nadInA kinAre Avyo. ahIM teNe Avyo. bharata mahArAjAe aThThama tapanuM pAraNuM karyuM ane siMdhu nadI upara setu bAMdhyo ane sainya sAthe nadI pAra karI lIdhI. varadAmapatino aSTAnikA utsava karyo. ahIMthI cakra pazcima siMdhu nadI pAra karyA pachI suSeNa senApatie siMhala dizAmAM AvelA prabhAsa tIrtha tarapha cAlyuM ane bharata mahArAjA lokono parAbhava karyo, barbara prajAne svAdhIna karI ane TaMkaNo upara paNa sainya sAthe keTalAka divase prabhAsa tIrtha najIka AvI jIta meLavI. senApatie yavanadvIpane paNa jItI lIdho, kALamukha pahoMcyA. ahIM paNa bharata mahArAjAe aThThamapUrvaka pauSadhavrata ane jonaka nAmanA malecchone paNa jItI lIdhA. vaitADhya parvatanI karyuM ane pauSadhanuM pAraNuM karIne rathasahita samudramAM dakSiNe rahelA tamAma prakAranA malecchone bharata mahArAjAnA dhanuSyaTaMkAra karyo. senApatie jItI lIdhA. tyAra bAda temaNe kaccha deza paNa jItI prabhAsa tIrtha paNa samudrathI bAra yojana dUra AveluM lIdho. tyAra bAda senApati siMdhu nadI UtarI pAchA pharyA. hovAthI bharata mahArAjAe samudrataTethI bANa choDyuM te ahIM bharata mahArAjA siMdhu nadInA kinAre chAvaNI prabhAsapatinI sabhAmAM jaIne paDyuM. prabhAsapati paNa nAkhIne ayodhyAmAM rahetA hoya tema sukhethI rahetA hatA. suSeNa bharatamahArAjAne zaraNe Avyo. cakranI pAchaLa cAlatA bharata senApatie tyAM AvIne maleccho pAsethI lAvelo badho daMDa mahArAjA samudranA dakSiNa taTa samIpe siMdhu nadInA kinAre AvI cakravartInI samakSa rajU karyo. bharata cakravartIe have potAnA pahoMcyA. ahIM siMdhudevInuM smaraNa karIne temaNe aThThama tapa karyuM senApatine tamistrA guphAnAM bAraNAM ughADavAnI AjJA karI; kema ke eTale siMdhudevInuM Asana calAyamAna thayuM. siMdhudevIe tamisrA guphA pAra karyA sivAya uttara bharata kSetramAM praveza karI zakAya avadhijJAnano upayoga karatAM khyAla Avyo ke bharata cakravartIpadhAryA tema nahotuM. suSeNa senApatie cakravartInuM daMDaratna tamitrA guphAnAM che tyAre devI divya bheTo laIne temane pUjavA sAme AvI. A devInuM bAraNAM upara traNa vakhata pachADyuM eTale e bAraNAM khUlI gayAM. A paNa dAsatvasvIkArIne bharata mahArAjA cakranI pAchaLa cAlyA. samAcAra bharata mahArAjAne maLyA eTale temaNe hastiratna upara bharata mahArAjA prabhAsa tIrthathI uttara-pUrva (IzAna) ArUDha thaIne sainya sAthe tamistrA guphAmAM praveza karyo. A guphAmAM dizAmAM cakra pAchaLa cAlatAM anukrame be bharatArtha kSetranI sarahada AvelI ummannA ane nimagnA nadIo temaNe vAddhakirane bAMdhelA jevA vaitADhya parvatanI taLeTImAM AvI pahoMcyA. ahIM temaNe aThThama setunI madadathI pAra karI. A rIte 50 yojananI guphA pasAra karIne tapa karyuM eTale vaitADhya parvatanA adhipati vaitADhyAdrikumAranuM bharata mahArAjAe sainya sahita uttara bharata kSetramAM praveza karyo. Asana calAyamAna thayuM. teNe avadhijJAnathI jANyuM ke bharata kSetranA uttara bharata kSetranA madhya khaMDamAM 'ApAta' nAmanA bhIlo prathama cakravartI utpanna thayA che, eTale te bharata mahArAjAne zaraNe vasatA hatA. A bhIlo sAthe bharata mahArAjAnA sainyanuM tumula yuddha Avyo. bharata mahArAjAe vaitADhya parvatanI taLeTImAM aThThama tapanuM thayuM. bhIlonA pracaMDa AkramaNa sAme bharata mahArAjAnuM sainya pAraNuM karyuM ane tyAM ja aSTAnikA mahotsava paNa karyo. astavyasta thaI gayuM. potAnA sainyane parAsta thatuM nihALI suSeNa. have cakraratna tamisrA guphA tarapha cAlyuM ane bharata senApati potAnI badhI tAkAtathI bhIlo upara tUTI paDyo. bhIloe mahArAjA paNa sainya sAthe tenI pAchaLa cAlyA. tamisrA guphAnA potAnI madade nAgakumArone bolAvyA. nAgakumAroe AkAzamAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 174 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAjaLanA jevI zyAma kAMtivALA megha pedA karyA. tene kAraNe cAre bAju jaLabaMbAkAra thaI gayo ane AkAzamAM gADha aMdhakAra vyApI gayo. bharata mahArAjAe potAnA sainyanuM rakSaNa karavA carmaratna kAme lagADyuM, jenI laMbAI-pahoLAI 12 yojana hatI. A carmaratna upara AkhuM sainya taravA lAgyuM. bharata mahArAjAe chatraratna vaDe carmaratnane DhAMkI dIdhuM. chatraratnanA daMDa upara rAjAe maNiratna AropyuM, jene kAraNe prakAza thaI gayo. A rIte bharata cakravartInA anya sAta divAzana sthanIna karyA. bharata mahArAjA vicArI rahyA hatA ke ''A koNa pApIo mane Avo upasarga karavA udyata thayA che?'' rAjAnA manamAM Avo vicAra jANIne temanI sadA samIpe rahetA soLa hajAra yakSo yuddha mATe taiyAra thayA ane nAgakumAro pAse AvIne kahevA lAgyA ke ''tame pRthvInA pati A bharata cakravartIne jANatA nathI?'' yakSonI A cetavaNIthI nAgakumAroe meghabaLane saMharI lIdhuM ane 'tame bharata rAjAne zaraNe jAo' evI salAha bhItone ApI teo potAnA sthAnake cAlyA gayA. have bIjo koI ja upAya na rahetA bhIlakumAro bhata cakravartInA zaraNe thayA. tyAra bAda bharata cakravartInI AjJA mujaba temanA senApati suSeNa siMdhu nadInI pazcime AvelA uttara niSkuTa khaMDane nI AvyA. A daramiyAna bharata mahArAjA potAnA sainya sAthe rAjadhAnI ayodhyAmAM rahetA hoya tema uttara bharatamAM rahyA. have cakraratna laghu himavaMta parvatane samAMtara pUrva dizAmAM cAlyuM ane bharata cakravartI paNa sainya sAthe tenI pAchaLa cAlyA. keTalAka divase bharata mahArAjA laghu himavaMta parvatanA dakSiNa bhAga pAse AvI pahoMcyA. ahIM bharata mahArAjAe amAnuM tapa karyuM ane rathaupara savAra thaI jAdhu himavaMta parvatane rathanA AgalA bhAgathI traNa vakhata Takkara mArI. tyAra bAda temaNe potAnA nAmathI aMkita kareluM bANa zudra himAdrikumAra deva tarapha choDyuM, pInI peThe AkAzamAM 72 yojana jaIne te bANa himAdrikumAra devanI sAme paDyuM. himAdrikumAra deva A bANa laIne bharata cakravartInA zaraNe Avyo. ahIMthI bharata cakravartIlapu himavaMta parvatanI taLeTImAM AvelA RSabhakUTa upara gayA. temaNe kAkiNIratna hAthamAM laIne RSabhakUTanA pUrva zikhara upara potAnuM nAma aMkita karyuM. ahIM temaNe aThThama tapanuM pAraNuM karyuM ane aSTAnikA mahotsava karyo. bhaTa upara potAnuM nAma aMkita karIne bharata cakravartI pharIthI caitADhya parvatanI najIka AvyA. A parvatanA uttara bhAgamAM temaNe potAnI chAvaNI nAkhI. tyAM ii temaNe nimavinaya nAmanA vidyAdharo upara daMDane mAganAruM bANa choDyuM. banne vidyAdharo yuddhane mATe taiyAra thaI gayA. A yuddha 12 varSa cAlyuM. aMte bharata cakravartIe vidyAdharone jItI lIdhA. teo bharata bArAjAne zaraNe AvyA. vinami rAjAe to potAnI subhadrA nAmanI putrI bharata cakravartIne arpaNa karI. bharata mahArAjAe vidAya karelA nimivanimae potAnA putronA putrone rAjya .soMpI dIdhuM. vairAgyavAsita thaI teo RSabhadeva bhagavAnanAM caraNomAM AvyA ane sAdhuvrata grahaNa karyuM. ahIMthI cakraratnano pIcho karatAM bharata mahArAjA uttara bharata kSetramAM vahetI gaMgA nadInA taTa upara AvyA. ahIM temaNe aThThamanuM tapa karIne gaMgAdevInI sAdhanA karI. gaMgAdevIe prasanna thaI temane aneka bheTo ApI. have bharata cakravartI vaitADhya parvatanI taLeTImAM AvelI khaMDaprapAtA guphA sAme AvI pahoMcyA. tyAM te guphAnA adhiSThAyaka nATyamAla devane manamAM dhAraNa karIne aThThamanuM tapa karyuM. deva zaraNe Avyo. have bharata cakravartIe suSeNa senApatine AjJA karI ke 'khaMDaprapAtA guphAnA dvArA upADo.'' senApatie cakravartInA daMDaratnathI khaMDaprapAtA guphAnA dvAra upara prahAra karyA eTale te dvAra UMghI gayA. AhIM niSnA ane unmanA nadIne pAra karIne teo dakSiNa dizAnA dvAra pAse AvyA to te dvAra ApoApa UghaDI gayA. bharata cakravartIe guphAmAMthI bahAra AvI gaMgA nadInA pazcima taTa upara paDAva nAkhyo. ahIM temane navanidhAnanI prApti thaI. tyAra bAda bharata mahArAjAnI AjJAthI suSeNa senApati gaMgA nadI pAra karIne dakSiNa dizAmAM rahelA pradezane nAnI pallInI jema sahelAIthI jItIne pAcho AvI gayo. che bharata cakravartIe have bharata kSetranA cha khaMDo nI lIdhA hatA eTale have cakraratna ayodhdhA tarapha pAchuM vaLyuM, bharata cakravartIne A cha khaMDanuM sAmrAjya jItavAmAM 60,000 varSa jeTalo samaya lAgI gaSo to. cha khaMDa upara vijaya prApta karIne AvelA bharata mahArAjAnuM arthodhyA nagarImAM bhavya svAgata karavAmAM AvyuM. temanI sAthe temanI 64,000 rANIo hatI ane temaNe jItelA 32,000 sAmaMta rAjAo tA. eka vakhate suranaroe AvI bharata mahArAjAne vinaMtI karI ke "tame cha khaMDa upara vijaya meLavyo che, mATe have amane Apano rAjyAbhiSeka karavAnI AjJA Apo.'' bharata mahArAjAe AjJA ApI. eTale devanAoe tema ja prajAjanoe maLIne bharata mahArAjAnA rAjyAbhiSekanA bhavya mahotsavanuM ayodhyAmAM Ayojana karyuM. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 175 * Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTApadajI mahAtIrthanuM sthAna jaina dharmanA prathama tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAnanuM oLakhAvA lAgyo. A uparAMta te harAdri, kailAsa ane sphaTikAdri nirvANa zrI aSTApadajI mahAtIrtha upara thayuM hatuM. zrI aSTApada parvata tarIke paNa oLakhAya che. bharata kSetranI rAjadhAnI ayodhyA nagarIthI uttare bAra yojananA jena dharmanA bIjA tIrthaMkara zrI ajitanAtha bhagavAnanA aMtare Avelo che. prabhu RSabhadeva bhagavAna mAgha mAsanA kRSNa baMdhu sagara cakravartI thaI gayA. sagara cakravartIne 60,000 putro pakSanI terase aSTApada giri upara mokSa pAmyA hatA. RSabhadeva hatA, jemAM sauthI moTA putranuM nAma jahunu kumAra hatuM. eka vakhata bhagavAnanA nazvara dehano jyAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo hato paribhramaNa karatAM sagara cakravartInA 60,000 putro aSTApada te pAvana bhUmi upara cakravartIbharata mahArAjAe traNa gAu UMcAIno girinI najIka AvI caDyA. A pavitra giri upara zrI siMhaniSadyA nAmano prAsAda ratnamaya pASANathI banAvaDAvyo. tenI RSabhadeva bhagavAnanuM nirvANa thayuM che ema jANI teo harSa cAre tarapha prabhunA samavasaraNanI jema sphaTikaratnanAM cAra dvArA paNa pAmyA ane vidyAnA upayogathI A parvata upara caDyA. temaNe banAvaDAvyAM hatAM. A caityamAM zrI RSabhadeva bhagavAnanI mUrti siMhaniSadyA caityamAM praveza karyo ane atyaMta zraddhApUrvaka uparAMta potAnA 99 bhAIonI divya ratnamaya mUrtio paNa jinabiMbonI bhakti karI. padharAvI hatI. A uparAMta sa ga2 cakra vartAnA prabhunI sevA karatI potAnI 60,000 putroe vicAra paNa eka pratimA aSTApada karyo ke "A caityanuM rakSaNa parvata upara sthApita karI karavA ApaNe kaMIka karavuM hatI. joIe.' A vicAre bharata cakravartIe temaNe cakravartInA daMDaratnano A pavitra sthAnanI upayoga karIne zrI aSTApada AzAtanA na thAya te mATe girinI pharate eka hajAra daMDavatna vaDe prahAra karIne thojana UMDI khAI khodI aSTApada girine thAMbhalA kADhI. A khAI khodatA jevo lIso banAvI dIdho, teo bhUtaLamAM AvelAM jethI tenA upara koI nAgakumAronAM bhavano sudhI manuSya caDI zake nahIM. pahoMcI gayA. daMDaratnanA tyAra bAda bharata jhaMjhAvAtane kAraNe cakravartIe A parvata upara nAgakumAronAM bhavanomAM eka eka yojanAnA aMtare pANI bharavA lAgyAM eTale me khalA ja vAM ATha nAgakumArono rAjA atyaMta pagathiyAM banAvyAM. A krodhita thaI phariyAda karavA pagathiyAM jemanI pAse lAgyo. A rAjAno krodha labdhi hoya tevA manuSyo zAMta karatAM jahunukumAre kahyuM sivAya koI caDI zakatuM ke "ahaMtanI bhaktithI nathI. tyArathI A pavitra avicArIpaNe ame je kAma giri aSTApadane nAme karyuM che tenI tame kSamA karo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 176 www.ainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane have pharIthI ame tema karIzuM nahIM." bhagIratha daMDaratna ane cakravartInuM sainya laIne zrI aSTApada giri nAgarAjanA gayA pachI jahunue potAnA bhAIone kahyuM najIka Avyo. daMDaratna vaDe teNe sANasI vaDe mALAne pakaDe tema ke "ApaNe aSTApadanI pharatI khAI to karI, paNa pAtALa jevI gaMgA nadIne pakaDI. tyAra pachI gaMgA nadIne kuru dezanA madhya UMDI A khAI jaLa vinA zobhatI nathI. vaLI A khAI koI kALe bhAgamAMthI, hastinApuranA dakSiNa bhAgamAMthI, kozala dezanA mATIthI purAI paNa jAya. mATe A khAIne ghaNA jaLathI pUrI devI pazcima bhAgamAMthI, prayAganI uttaramAM, kAzInI dakSiNamAM, joIe. A kArya pAra pADavA mATe UMcA taraMgavALI gaMgA viMdhyAcaLanI dakSiNamAM tathA aMga ane magadha pradezanI uttaramAM mahAnadIne ja ahIM lAvavI paDaze." Ama vicArI jahunukumAre thaIne bhagIrathe tene pUrvanA samudramAM praveza karAvI dIdho. bhagIrathe daMDaratna vaDe gaMgAnA kAMThAne toDI nAkhyo. tyAra bAda temaNe daMDa vaDe gaMgA nadIne kheMcI eTale tenuM nAma bhAgIrathI thayuM. gaMgA nadI jyAM pRthvImAM nahera banAvI eTale gaMgA nadInuM pANI temAM dhasamasatuM pUrvanA mahAsAgarane maLI tyAM gaMgAsAgara tIrtha banyuM. pravezya ane daMDaratnanI pAchaLa jatuM aSTApada girinI AjubAjunI A varNana uparathI khyAla Ave che ke jaina dharmanA bIjA khAImAM bharAI gayuM. A rIte aSTApada girinI pharate AvelI eka tIrthakara zrI ajitanAtha bhagavAnanA kALamAM gaMgA mahAnadInA mULa hajAra yojana UMDI khAI gaMgA nadInAM jaLa vaDe purAI gaI. jahunue pravAhanA mArgamAM parivartana karavAmAM AvyuM che. pahelAM gaMgAnA mULa aSTApada parvatanI khAI pUravA gaMgA nadIne kheMcI tyArathI A nadI pravAhanA mArgamAMthI eka moTI nahera khodIne tenA pANIne aSTApada jAhanavI tarIke oLakhAvA lAgI. giri sudhI lAvavAmAM AvyuM hatuM. tyAra bAda aSTApada girithI A zrI aSTApada girinI pharate karavAmAM AvelI khAI purAI nadInA pravAhane vALIne aneka pradezomAM pasAra karIne pUrvasamudramAM gaI te pachI gaMgAnuM pANI nAgakumAronAM bhuvanomAM ghUsI gayuM vALavAmAM Avyo hato. vartamAnamAM gaMgA nadI gaMgotrIthI AgaLa eTale rAphaDAnI jema temanAM maMdiro purAI gayAM. A jANI atyaMta gomukhamAMthI pragaTa thatI dekhAya che. hakIkatamAM gomukhathI paNa uttare kopAyamAna thayelo nAgarAja jamIna upara Avyo ane teNe gaMgotrI nAmanI himanadI che, jemAMthI gaMgAnI jaLadhArA pragaTa thAya potAnI AgajharatI dRSTi vaDe sagara cakravartInA 60,000 putrone che. A himanadI paNa vAstavamAM mULa nadI ja che. A himanadI je bALIne bhasma karI nAkhyA. A pramANe nAgarAja sagara cakravartInA dizAmAMthI AvI rahI hoya te dizAmAM jo AgaLa vadhavAmAM Ave 60,000 putrone mRtyu pamADI saMdhyAkALe pAcho pAtALamAM to vartamAnamAM AvelA baraphAcchAdita pradeza vacce zrI cAlyo gayo. aSTApadagiri hovAnI saMbhAvanA che. sagara cakravartInA putroe gaMgA nadIne aSTApada najIka jaina zAstro mujaba zrI aSTApadajI tIrtha bharata cakravartInI lAvI ane tenAthI khAI to bharI dIdhI paNa tyAra pachI gaMgA nadInuM ayodhyA nagarIthI 12 yojana dUra AveluM che. kavirAjazrI pANI AjubAjunAM gAmaDAomAM vinAza veravA lAgyuM. A kAraNe dIpavijayajI mahArAja zrI aSTApadajI pUjAnAM pahelI DhALanI aSTApadanI samIpe rahenArA loko sagara cakravartIpAse AvyA ane 11mI gAthAmAM jaNAve che keH phariyAda karavA lAgyA ke, "aSTApadanI samIpamAM rahelAM gAmaDAM " Azare eka lAkha upara re, ane nagaro samudranI jema gaMgA nadInA pANImAM DUbavA lAgyAM gAu paMcAzI hajAra mana vasIyA; che." siddhagirithI che vegalo re, A phariyAda sAMbhaLI sagara cakravartIe potAnA pautra aSTApada jayakAra re guNa rasIyA." bhagIrathane AjJA karI ke "aSTApada parvatanI pharate khAIne pUrIne, te A gAthA mujaba zrI siddhagirithI zrI aSTApadajI eka gaMgA nadI unmatta strInI jema hAlamAM gAmaDAomAM bhame che, tene lAkha 85 hajAra gAu dUra che. ahIM eka yojana barAbara 1,600 daMDa vaDe AkarSaNa karIne pUrva sAgaramAM bheLavI do." A sAMbhaLI gAu athavA 3,600 mAIlanuM aMtara gaNavAmAM AvyuM che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 177 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharata kSetranA cha khaMDomAM maLIne kula 32,000 dezo AvelA che. te paikI madhya khaMDamAM 5320 paikI mAtra sADA pacIsa ja Arya dezo che ane bAkInA anArya dezo che. madhyakhaMDamAM je sADA pacIsa Arya dezo che, temanAM ane temanI rAjadhAnIonAM nAmo A mujaba cheH dezanuM nAma magadha (1) (2) aMga (3) vaMga (4) kAzI (5) kaliMga (6) kozala (7) kuru (8) kuzArta (9) paMcAla (10) jaMgAla (11) videha (12) surASTra (13) vatsa (14) malaya (15) zAMDilya (16) varuNa (17) matsya (18) cedI (19) dazArNa (20) siMdhu (21) sauvIra (22) zUrasena (23) mAsapurAvarta (24) kuNAla (25) lATa (25) kaikayArdra bharata kSetranI bhUgoLa rAjadhAnI rAjagRhI caMpApurI tAmralipi vArANasI kAMcanapurI ayodhyA hastinApura zauryapura kAMpilyapura ahichatrA mithilA dvArAvatI bhadrilapurI bhadrilapurI naMdIpura ucchApurI vairATa suktimatI mRttikAvatI vItabhayapura mathurA apApApurI bhaMgIpura zrAvastI koTivarSapurI zvetAMbI Arya dezo paikI 2 5 deza AkhA che ane kaikaya deza aDadho hovAthI kula sADA pacIsa Arya dezo kahevAya che. anArya prajA zrI triSaSTi zalAkApuruSa caritra graMthamAM maleccha (anArya) prajAnI je jAtio gaNAvI che te A mujaba che : (1) zAka (2) yavana (3) zabara (4) barbara (5) kAyA (6) muMDa (7) uDDa (8) goDa (9) patkaNaka (10) arapAka (11) hUNa (12) romaka (13) pArasI (14) khasa (15) khAsika (16) Dobalika (17) lakula (18) bhilla (19) aMdhra (20) bukkasa (21) puliMda (22) krauMcaka (23) bhramararUta (24) kuMca (25) cIna (26) vaMcuka (27) mAlava (28) draviDa (29) kulakSa (30) kirAta (31) kaikaya (32) hacamukhA (33) hAthImukhA (34) azvamukhA (35) ajamukhA (36) azvakarNA (37) gajakarNA. A anAryo dharmane jANatA nathI tema ja dharma ane adharma vacceno bheda paNa samajatA nathI mATe teo maleccha kahevAya che. jaMbudrIpamAM eka samaye lavaNa samudra saurASTra ane gujarAtathI khUba dUra hato paNa itihAsamAM banelI eka ghaTanAne kAraNe dariyo khUba ja najIka AvI gayo hovAnuM samajAya che. A ghaTanAnuM varNana zrI zatruMjaya mahAtmya nAmanA graMthanA sAtamA sargamAM karavAmAM AvyuM che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 178 samudra kevI rIte Avyo? zrI zatruMjaya girirAjano sAtamo uddhAra zrI sagara cakravartIe karAvyo hato. sagara cakravartIe guru bhagavaMtanA upadezathI zrI zatruMjaya mahAtIrthano jIrNoddhAra karAvyo te pachI tene vicAra Avyo ke ''zrI zatruMjaya giri upara suvarNamaNiratnanA A prAsAdo mArA pUrvajoe karAvyA che. te prAsAdono lobhAMdha puruSo suvarNa, ratna vagerenA lobhathI nAza na kare te mATe mAre A prAsAdonuM rakSaNa karavuM joIe.'' Ama vicArI sagara cakravartIzrI zatruMjaya girinuM rakSaNa karavAnA upAyo vicAravA lAgyo. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "mArA putroe zrI aSTApadanuM rakSaNa karavA gaMgAne vALI to huM zrI zatruMjayanuM rakSaNa karavA mATe samudrane lAvuM.'' e pramANe vicAra karI sagara cakravartIe potAnI sevAmAM rahelA yakSone AjJA karI ke samudrane zrI zatruMjaya giri sudhI laI Avo. yakSonA prayatnothI lavaNa samudrae dakSiNa dizAnA dvArathI jaMbudrIpanA dakSiNa bharata kSetramAM praveza karyo ane te samudra TaMkaNa, barbara, cIna, bhoTa, siMhala vagere saMkhyAbaMdha dezone tArAja karato bhAre vegathI zrI zatruMjaya girinI najIka AvI pahoMcyo. indra mahArAjAe A vAta avadhi jJAnanA upayogathI jANI eTale temaNe sagara cakravartIsamakSa AvIne prArthanA karI ke ''A zatruMjaya tIrtha vinA sarva jagata niSphaLa che. jo ke aSTApada tIrthayAtrAno aTakAva thayo che to paNa A zatruMjaya tIrtha bhavyAtmAono tAraka che. jo zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA paNa baMdha thaI jaze to A pRthvI upa2 bIjI tAranArI vastu raheze nahIM.'' indranI A mujabanI vinaMtI sAMbhaLI sagara cakravartIe yakSone samudrane jyAM hoya tyAM aTakAvI devAnI AjJA karI. samudra tyAM ja aTakI gayo paNa pAcho potAnA mULa sthAne gayo nahIM. Aje paNa zrI zatruMjayanI najIka AvelA tAladhvaja giri (taLAjA) sudhI dariyo jovA maLe che. AjathI lAkho varSa agAu dariyAnuM pANI dakSiNa bharata varSanA keTalAka vistAro upara pharI vaLyuM hoya te saMbhavita che. A bharatImAM jeTalA pradezo bacI gayA teo vartamAnamAM osTreliyA, nyu jhIlenDa, zrI laMkA, AMdAmAna, nikobAra, lakSmIpa, mAladIva, japAna, InDoneziyA, philipinsa, thAilenDa vagere TApuonA svarUpamAM rahI gayA hoya te paNa saMbhavita che. sagara cakravartInA A kRtya pachI bharata kSetrano nakazo kAyama mATe badalAI gayo eTaluM to nakkI che. vartamAna vizvanA jeTalA samudro lavaNasamudra sAthe joDAyelA che, temAM ja bharatI-oTa Ave che. raziyAmAM rahelo kAspiyana samudra lavaNa samudra sAthe joDAyelo na hovAthI temAM kyAreya bharatI-oTa AvatI nathI. jo caMdranA gurUtvAkarSaNane kAraNe ja bharatI-oTa AvatI hoya to kAspiyana samudramAM paNa bharatI-oTa AvavI joie. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 179 For Private Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbudvIpanI bhUgoLa cha varSadhara parvata upara Avela cha mahadraho tathA temAMthI nIkaLatI nadIoH airAvata kSetra zikharI parvata puMDarika draha raktavatI nadI riktA nadI hiraNyavaMta kSetra rUkulA nadI suvarNakulA nadI rUkSmI parvata mahA puMDarika draha ramya kSetra nArIkAntA nadI narakAntA nadI nIlavaMta parvata kesarI draha pazcima mahAvideha kSetra pUrva mahAvideha kSetra sItAdA nadI sItA nadI niSadha parvata tigicchI draha harivarSa kSetra harikAntA nadI harisalilA nadI maha himavaMta parvata mahApA draha himavaMta kSetra rohitAMzA nadI [siMdhu nadI) rohitA nadI giMgA nadI) ladhu himavaMta parvata padma draha parvato, dUho vagerenA mApa yathAyogya nAnA-moTA samajI levA bharata kSetra dharAvato laghu himavaMta parvata Avelo che. te jamInamAM 25 yojana UMDo che ane tenI uttara-dakSiNa pahoLAI 1052 pUrNaka 12/19 yojana jeTalI eTale ke bharata kSetranI pahoLAI karatAM bharata kSetranI uttara dizAmAM 100 yojananI UMcAI bamaNI che. laghu himavaMta parvatanI pUrva-pazcima laMbAI 24932 yojana karatAM thoDIka vadhu che. A parvatano varNa suvarNamaya che. A laghu himavaMta parvatanuM svarUpa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 180 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvata upara aneka vyaMtara devo vasavATa kare che. harikAMtA nAmanI mahAnadI nIkaLe che. A nadI harivarSa kSetramAM laghu himavaMta parvatanI barAbara madhyamAM padmadraha nAmanuM vahetI vikaTApAtI nAmanA vRtta vaitADhya parvata sudhI Ave che. virATa sarovara AveluM che. A sarovaranA pazcima bhAgamAMthI siMdhu ahIMthI te pazcima dizAmAM vaLI jAya che ane chevaTe lavaNa samudrane mahAnadI ane pUrva bhAgamAMthI gaMgA mahAnadI nIkaLe che. A maLe che. padmadrahanI uttara dizAnA dvAramAMthI rohitAMzA nAmanI mahAnadI nIkaLe che. A nadI himavaMta kSetramAM thaIne pazcima dizAmAM vahe che harivarSa kSetranuM svarUpa ane lavaNa samudrane maLe che. mahA himavaMta parvatanI uttara dizAmAM harivarSa nAmanuM himavaMta kSetranuM svarUpa yugalikonuM kSetra AveluM che. tenI uttara-dakSiNa pahoLAI 8421 yojana uparAMta 119 bhAga jeTalI che ane pUrva-pazcima laMbAI laghu himavaMta parvatanI uttara dizAmAM himavaMta kSetra nAmanuM 84016 yojana uparAMta 4/19 bhAga jeTalI che. ahIM suSama yugalikonuM kSetra AveluM che. A kSetranI uttara-dakSiNa pahoLAI nAmanA bIjA ArAnA prAraMbhika kALa jevuM vAtAvaraNa kAyama hoya che. 2105 pUrNAka 519 yojana jeTalI che. tenI pUrva-pazcima ahIM harikAMtA mahAnadInI pUrva dizAmAM ane harisalilA laMbAI 38740 yojana uparAMta 10/19 bhAga jeTalI che. A mahAnadInI pazcima dizAmAM vRtta vaitADhya parvata Avelo che, jenuM kSetramAM kAyama bharata-airAvata kSetranA trIjA ArAnA prAraMbhika kALa nAma viTApAtI che. A harivarSa kSetramAM keTalAka manuSyono varNa jevuM vAtAvaraNa hoya che. ahIM kAyamI yugalika manuSyo vasavATa kare sUrya jevo rAto che to keTalAkano varNa caMdra jevo sapheda che. che. A kSetramAMthI rohitA ane rohitAMzA nAmanI be mahAnadIo pasAra thAya che. himavaMta kSetranA madhya bhAgamAM zabdApAtI nAmano niSadha parvatanuM svarUpa vRtta vaitADhya parvata che. A parvata eka hajAra yojana UMco che ane jamInamAM 250 yojana jeTalo UMDo che. A parvata upara harivarSa kSetranI uttara dizAmAM 400 yojananI UMcAI zabdApAtI nAmano deva vasavATa kare che, je cAra hajAra sAmAnika dharAvato niSadha parvata Avelo che. A parvata dharatImAM 100yojana devo sahita rahe che. UMDo che. A parvatanI uttara-dakSiNa pahoLAI 16842 yojana uparAMta 2/19 bhAga jeTalI che ane pUrva - pazcima laMbAI mahA himavaMta parvatanuM svarUpa 94156 yojana uparAMta 2/19 bhAga jeTalI che. niSadha parvatanA madhya bhAgamAM tigiccha nAmanuM virATa sarovara che. A himavaMta kSetranI uttara dizAmAM mahA himavaMta nAmano sarovaranI laMbAI 4000 yojana ane pahoLAI 2000 yojana varSadhara parvata Avelo che. A parvatanI UMcAI 200 yojana che che. tenI UMDAI 10 yojana che. A virATa sarovaranI dakSiNa ane tenI dharatImAM UMDAI 50 yojana che. A parvatanI uttara- dizAnA dvAramAMthI harisalilA nAmanI mahAnadI nIkaLIne harivarSa dakSiNa pahoLAI 42 10 yojana uparAMta 1019 bhAga jeTalI kSetramAM jAya che. A nadI vRtti vaitADhya parvata najIka AvI pUrva che. A parvatanI pUrva-pazcima laMbAI 53931 yojana uparAMta dizAmAM jAya che ane lavaNa samudrane maLe che. A sarovaranI uttara 6/19 bhAga jeTalI che. A mahA himavaMta parvatanA madhya bhAgamAM dizAmAM AvelA dvAramAMthI sItodA mahAnadI nIkaLe che ane vacce mahApadma nAmanuM virATa sarovara AveluM che. A sarovaranI mahAvideha kSetramAM thaIne lavaNa samudrane maLe che. laMbAI 2000 yojana, pahoLAI 1000 yojana ane UMDAI 10 yojana che. A sarovaranA dakSiNa dvAramAMthI rohitA nAmanI nIlavaMta parvatanuM varNana mahAnadI nIkaLe che. A rohitA nadI dakSiNa dizAmAM himavaMta kSetra tarapha vahe che. vRtta vaitADhya parvatathI te pUrva dizAmAM vaLAMka laIne aMte mahAvideha kSetranI uttara dizAmAM 400 yojananI lavaNa samudrane maLe che. UMcAI dharAvato nIlavaMta parvata Avelo che. A parvatanI laMbAI, mahApA sarovaranI uttara dizAmAM AvelA daravAjAmAMthI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 181 For Private & Parsonal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoLAI vagere niSadha parvata mujaba che. A parvata upara 4000 ane nArIkAMtA nAmanI mahAnadIo pasAra thAya che. yojana laMbAI ane 2000 yojana pahoLAI dharAvatuM kesarIha rumI parvatanuM varNana nAmanuM virATa sarovara che. A parvatanI dakSiNa dizAmAMthI sItA nAmanI mahAnadI nIkaLIne mahAvideha kSetramAM jAya che. kesarIdrahanI ramya kSetranI uttara dizAmAM rukSmI nAmano parvata Avelo uttara dizAmAMthI nArIkAMtA nadI nIkaLIne ramyaka kSetramAM jAya che. che. A parvatanI laMbAI, pahoLAI, UMcAI vagere mahA himavaMta parvata mujaba che. A parvata upara mahA puMDarika nAmanuM virATa sarovara ramyapha varSanuM varNana che. A sarovaranI dakSiNa dizAmAMthI narakAMtA nAmanI mahAnadI nIkaLe che ane ramya kSetramAM jAya che. A parvatanI uttara dizAmAMthI nIlavaMta parvatanI uttara dizAmAM ramya kSetra AveluM che. rUpyakulA mahAnadI nIkaLIne hiraNyavaMta kSetramAM jAya che. A kSetramAM yugalika manuSyo vasavATa kare che. A kSetranI laMbAI, pahoLAI vagere harivarSa kSetra mujaba che. A kSetranA madhyamAM hiraNyavaMta kSetranuM varNana gaMdhApAtI nAmano vRtta vaitADhya parvata che. A kSetramAMthI narakAMtA jaMbUdvIpanuM citra zikharI parvata dADhA ' aMtarlIpa cha009 -- nA uttara aMtardIpa te airAvata kSetra ) /000 hiraNyavaMta kSetra rUkSmi parvata nIlavaMta parvata ramyaka kSetra merU uttarakurukSetra pazcima 1 pUrva mahAvideha kSetra - devakura kSetra niSadha parvata . harivarSa kSetra lavaNa samudra mahA himavaMta parvata himavaMta kSetra 7000, bharata kSetra aMtarlIpa aMtardIpa ----dakSiNa laghu himavaMta parvata jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 182 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rukmI parvatanI uttara dizAmAM kiraNyavaMta kSetra AveluM che. A kSetranuM varNana himavaMta kSetra mujaba che. A kSetranA madhya bhAgamAM mAlyavaMta nAmano vRtta vaitADhya parvata Avelo che. A kSetranI vaccethI rUkhyakulA ane suvarNakulA mahAnadIo pasAra thAya che. A kSetramAM paNa yugalika manuSyo vase che. zikharI parvatanuM varNana hiraNyavaMta kSetranI uttara dizAmAM zikharI parvata Avelo che. tenI laMbAI, pahoLAI, UMcAI vagere laghu himavaMta parvata mujaba che. A parvata upara puMDarika nAmano draha che. A hanI dakSiNa dizAmAMthI suvarNakalA mahAnadI nIkaLe che ane haraNyavaMta kSetramAM jAya che. A kAranI pUrva dizAethI raktA nadI ane pazcima dizAmAMthI rAvatI nadI nIkLIne aivata kSetramAM jAya che. airAvata kSetranuM varNana zikharI parvatanI uttare ane lavaNa samudranI dakSiNe airAvata kSetra AveluM che. A kSetranI laMbAI, pahoLAI vagere bharata kSetra mujaba che. bharata kSetramAM jema bharata nAmanA cakravartIthAya che tema eravana kSetramAM airAvata nAmanA cakravartIkA thAya che. ahIM airAvata nAmano deva raheto hovAthI A kSetranuM nAma paDyuM che. 56 aMtartIponuM varNana laghu himavaMta parvata jyAM pUrva ane pazcima dizAomAM lavaNa samudrane maLe che tyAM teno 8400 yojana jeTalo hisso dADhAnA rUpamAM lavaNa samudramAM phelAyelo che. pUrva dizAmAMthI be ane pazcima dizAmAMthI be dADhA nIkaLe che. AvI ja rIte airAvata kSetranI dakSiNe AvelA zikharI parvatamAMthI paNa 8 400 yojananI laMbAI dharAvatI cAra dADhAo lavaNa samudramAM praveze che. A pratyeka dADhA upara sAta dvIpo eTale kula 56 aMtardIpo AvelA che. laghu himavaMta parvatanI pUrva dizAmAMthI je be dADhA nIkaLe che te paikI eka IzAna khUNA tarapha ane bIjI agni khUNA tarapha cakrAkAre jAya che. tevI ja rIte pazcima dizAmAMthI je be dADhA nIkaLe che te paikI eka naiRtya khUNA tarapha ane bIjI vAyavya khUNA tarapha jAya che. AvuM ja zikharI parvata uparathI nIkaLatI dADhAonuM che. laghu himavaMta ane zikharI parvatanI ATha dADhAo upara jaMbudrIpathI 300 yojananA aMtare prathama Ai aMtarkIpo AvelA che. lavaNa samudranA kinArethI A prathama aMtardIpanuM aMtara paNa 300 yojana jeTaluM ja che. A aMtardIpano vyAsa 300 yojana che ane parigha Azare 949 yojana jeTalo che. IzAna khUNAmAM je pahelo aMtardIpa Avelo che, tenuM nAma ekoruka che. agni khUNAmAM je paDelo. aMtapa Avelo che, tenuM nAma AbhASika che. netratya khUNAmAM je aMtarrIpa che, tenuM nAma vaiSANika che ane vAyavya khuNAmAM je aMtahIMpa che, tenuM nAma lAMgUlika che. tyAra bAda 400 yojananA aMtare 400 yojanano vyAsa dharAvatA 8 aMtarvIpa che. A rIte aMtima ATha aMtardIpano vyAsa 900 yojana thAya che ane jaMbudrIpanA kinArAthI temanuM aMtara kula 8400 yojana jeTaluM thAya che. A 56 aMnIpomAM yugalika manuSyo vasavATa kare che. A manuSyo yugalanA svarUpamAM janma pAme che ane yugalanA svarUpamAM ja mRtyu pAme che. A manuSyone 64 pAMsaLIo hoya che. temanuM AyuSya eka palyopamanA asaMkhya bhAga jeTaluM hoya che. teo ekAMtare AAra grahaNa kare che. temanI UMcAI 800 dhanuSa jeTalI hoya che. A aMnIpomAM kalpavRkSa thAya che, je yugalika manuSyonI icchA mujaba temane bhojana, AvAsa, vastro vagere tamAma sAmagrIo pUrI pADe che. A kAraNe 56 aMtardIpomAM kRSi, udyoga AdinI koI jarUra paDatI nathI. A yugalika manuSyonuM AyuSya pUrNa thavAmAM 7 divasanI vAra hoya tyAre teo yugala bALakane janma Ape che. 79 divasa sudhI A yugalanuM bharaNapoSaNa karIne teo mRtyu pAme che. AvaNa samudra pachInA koI paNa samudramAM A prakAranA aMtardIpo jovA maLatA nathI. madhya lokanI barAbara madhyamAM Avelo jaMnIpa cALI jevo goLa che ane teno vyAsa eka lAkha yojana jeTalo che. A jaMbudrIpane vIMTaLAIne baMgaDInA AkArano lavaNa samudra Avelo che. A samudranuM pANI khAruM hovAthI tene lavaNa samudra kahevAmAM Ave che. lavaNa samudrano kula vyAsa pAMca lAkha yojana che. A paikI vacce eka lAkha yojanano jaMbuDhIpa che. geMgaDI AkAranA tAvaNa samudranI banne bAjuonI pahoLAI be-be lAkha yojana che. A rIte hAvaNa samudrano vyAsa pAMca lAkha yojana che. lavaNa samudrano pariSa 15,81,139 yojana karatAM thoDoka ocho che. be lAkha yojananI jADAI dharAvatA lavaNa samudranI pharate cAra lAkha yojananI jADAI dharAvato ghAtakI khaMDa kaMkaNAkAre Avelo che. lavaNa samudramAMthI ghAtakI khaMDamAM javAnAM cAradvAra cAra dizAomAM AvelAM che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 183 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhI dvIpanI bhUgoLa dhanuSa bAla puSkardha R / ' kAlodadhi ramya kSetra ke hatI lavaNa che pazcima 6 pUrva tIpa | harivarSa kSetra 5 v / himavaMta kSetra 2 harivarSa zetra lavaNa samudramAM dara 12 kalAke bharatI Ave che ane 12 ja 1000 yojana jeTalI che. A cAreya pAtALakaLazanuM mukha kalAke oTa Ave che. A uparAMta AThama, pUnama, amAsa vagere samudranI nIcenA bhUmitaLamAM samasapATIe raheluM che paNa teno jarA tithionA prasaMge moTI bharatI Ave che. A bharatI ane oTanuM paNa bhAga upara Avato nathI. A pAtALakaLazo pRthvInI aMdara mukhya kAraNa lavaNa samudranI vacce rahelA virATa pAtALakaLazo che. eka lAkha yojana sudhI UtarelA hovAthI teo pahelI nArakInA A pAtALakaLazo jyAre lavaNa samudranA pANIne potAnI aMdara sAta staro bhedIne cheka chaThThA bhavanapati vikAya sudhI pahoMcI jAya che. kheMce che tyAre samudramAM oTa A pAtALakaLazanA nIcenA Ave che ane bahAra kADhe che puSkara vara dvIpanuM citra eka tRtIyAMza bhAgamAM vAyu, tyAre bharatI Ave che. kotara uttara ISakAra parvata vaccenA eka tRtIyAMza ja bU dvIpanI bhAgamAM jaLamizrita vAyu ane airAvata rAvata sarahadathI cAreya dizAmAM , akhyattara uparanA eka tRtIyAMza ykarAI 95,000 yojana dUra bhAgamAM jaLa hoya che. jaIe eTale vajamaya ghaDAnA lavaNa samudramAM cAra mahA AkAranA cAra rAkSasI kaLazo pAtALaka Lazo uparAMta mavideha mahAvideha jovA maLe che. meru parvatanI pUrva 7884 laghu pAtALakaLazo dizAmAM je pAtALakaLaza che, paNa AvelA che. A laghu tenuM nAma vaDavAmukha che. pAtALakaLazonI UMDAI eka dakSiNa dizAnA mahA hajAra yojana jeTalI che. pAtALakaLazanuM nAma keyUpa che. temanA mukhanI ane taLiyAnI pazcima dizAnA mahA pahoLAI 100-100 dakSiNa ISakAra parvata pAtALakaLazanuM nAma cUpa che yojana che, paNa madhya bhAgamAM ane uttara dizAnA mahA teo eka hajAra yojana pAtALakaLazanuM nAma Izvara che. jeTalA pahoLA hoya che. A lavaNa samudra lavaNa samudranI laghu pAtALakaLazonI ThIkarInI madhyamAM AvelA cAra pahoLAI paNa 10 yojana ratnaprabhA pRthvI pAtALakaLazonI UMcAI jeTalI hoya che. athavA UMDAI eka lAkha be pAtALakaLazo vacce yojana jeTalI che. A kaLazo 1971 laghu pAtALakaLazo pAyAmAM 10,000 yojana nava paMktiomAM rahe che. prathama pahoLA hoya che. temanI madhya paMktimAM 215, bIjI bhAgamAM pahoLAI eka lAkha paMktimAM 216, trIjI yojana hoya che ane temanA paMktimAM 217, cothI mukhanI pahoLAI 10,000 paMktimAM 218, pAMcamI yojana hoya che. A paMktimAM 219, chaThThI pAtALakaLaza je vajamaya paMktimAM 220, sAtamI ThIkarIthI banyA che tenI jADAI paMktimAM 221, AThamI himavaMta kSetra | III. bhata kSetra is bharata kSetra ke T maha pAtALa kaLaza jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 184 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavaNa samudranI madhyamAM killA jevI jaLazikhA jaLazikhA maNa pAtALa kaLaza mahApAtALa kaLazanuM mukha 95000 yojana laghu pAtALa kaLazonI 9 zreNi paMktimAM 222 ane navamI paMktimAM 223 laghu pAtALakaLazo che. sAthe joDAyelAM na hovAne kAraNe temAM paNa bharatI-oTa AvatAM A rIte nava paMktimAM kula 1971 laghu pAtALakaLazo che. A nathI. A uparathI paNa sAbita thAya che ke dariyAmAM bharatI-oTanuM prakAranI kula cAra haroLa hovAthI laghu pAtALakaLazonI kula saMkhyA mukhya kAraNa lavaNa samudranA peTALamAM AvelA kaLazo che. A 7884 jeTalI thAya che. kaLazo jaMbUdvIpathI 95,000 yojana dUra AvelA hovAthI pratidina niyama sAthe mahA pAtALakaLazo ane laghu ApaNe tene joI zakatA nathI. pAtALakaLazonA taLiyAnA trIjA bhAgamAM ane madhyanA trIjA jaMbUdvIpanI AjubAju be lAkha yojananI pahoLAI bhAgamAM rahelo vAyu vistaraNa pAme che, jene lIdhe madhyanA trIjA dharAvato lavaNa samudra valayAkAre Avelo che. jANIne Azcarya thaze bhAgamAM ane TocanA trIjA bhAgamAM raheluM abajo ghanamITara pANI ke A lavaNa samudranuM pANI ekasarakhI sapATI nathI dharAvatuM paNa bahAra paDe che, jene kAraNe dariyAmAM bharatI Ave che. bharatInA DhALa dharAve che. A DhALano prAraMbha jaMbUdvIpanI jagatIthI thAya che. barAbara cha kalAka pachI A pAtALakaLazomAM rahelo vAyu saMkocAI jaMbUdvIpanI jagatIthI laIne cAre dizAmAM 95,000 yojana jAya che, jene kAraNe bahAra gayeluM badhuM pANI pAchuM aMdara dhasI Ave sudhI lavaNa samudranuM pANI kramazaH UMcuM caDatuM jovA maLe che. A che ane dariyAmAM oTa Ave che. A rIte 24 kalAkamAM lavaNa rIte 95,000 yojananA aMte lavaNa samudranuM pANI samudramAM be vakhata bharatI Ave che ane be vakhata oTa Ave che. A 16,000 yojana jeTalI UMcAI sudhI pahoMcI gayuM hoya che. vAyu AThama, pUnama, amAsa vagere tithine divase vadhu paDatuM prasAraNa tyAra bAda 10,000 yojana pANIno bhAga kSitijasamAMtara rahe pAme che, jene kAraNe A divasomAM bahu moTI bharatI Ave che. che. tyAra bAda ghAtakI khaMDa sudhI 95,000 yojana pANI nIce saMkocana ane prasAraNa e vAyuno svabhAva hovAthI AvuM bane che. tarapha DhaLatuM jAya che ane chevaTe jamInanI sapATI upara ja AvI AjanA vijJAnIo kahe che ke candranA grutvAkarSaNane jAya che. A kAraNe lavaNa samudranA madhyamAM 16,000 yojana kAraNe dariyAmAM bharatI-oTa Ave che, paNa A vAta tarkanI tema ja UMcI ane 10,000 yojana pahoLI zikhA nIkaLI hoya tevuM hakIkatonI kasoTI upara kharI UtaratI nathI. samudranI bharatI- dRzya UbhuM thAya che. oTano saMbaMdha candranI kaLA sAthe che, paNa te mAtra yogAnuyoga che. lavaNa samudranI madhyamAM AvelI 16,000 yojana temAM kArya-kAraNano saMbaMdha nathI. AjanI vartamAna pRthvI uparanA UMcI zikhA dUrathI pANInA killA jevI dekhAya che. A zikhAnA je samudro lavaNa samudra sAthe joDAyelA che, temAM ja bharatI-oTa peTALamAM ja pAtALakaLazo AvelA che. A pAtALakaLazomAMnI havA jovA maLe che. kAspiyana samudra jevA aneka samudro lavaNa samudra vistaraNa pAme tyAre zikhAnI laMbAI be gAu jeTalI vadhe che ane sAthe joDAyelA na hovAne kAraNe temAM bharatI-oTa jovA maLatAM havA saMkocana pAme tyAre zikhA pAchI potAnI mULa UMcAI upara nathI. vaLI aneka virATa mIThA jaLanAM sarovaro paNa lavaNa samudra AvI jAya che. je rIte lavaNa samudramAM divasamAM be vakhata bharatI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 185 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oTa Ave che, tevI ja rIte tenI zikhAnI laMbAImAM paNa divasamAM UMcAI upara Avelo che. be vakhata vadhaghaTa thAya che. temAM paNa aSTamI, caturdazI, pUrNimA ane jaMbUdvIpamAM be sUryo AvelA che. tevI ja rIte lavaNa amAvasyAnA divase moTI bharatI Ave che. dariyAnuM pANI kadI samudramAM cAra sUryo AvelA che. A paikI be sUryo zikhAnI aMdaranA saMkocana-prasAraNa pAmatuM nathI, paNa pAtALakaLazomAM rahelo vAyu bhAgamAM ane be sUryo zikhAnI bahAranA bhAgamAM AvelA che. A niyamita saMkocana-prasAraNa pAmato hovAthI dariyAmAM niyamita cAreya sUryonA dvIpo jaMbUdvIpathI pazcima dizAmAM 12,000 bharatI-oTa Ave che. zikhAmAM raheluM pANI vadhe to paNa bahAra yojananA aMtare AvelA che. A dvIpono vyAsa paNa 12,000 jatuM nathI. yojana che. A cAra sUryadvIponI barAbara vacce gautamadvIpa Avelo lavaNa samudranA pANImAM jema DhALa hoya che tema tenA che, jeno vyAsa paNa 12,000 yojana che. jaMbUdvIpanI taLiye AvelI jamIna paNa DhALanA svarUpamAM che. jaMbUdvIpanA kinAre vedikAnI pUrva dizAmAM 12,000 yojananA aMtare cAra caMdraDhIpo samudranuM taLiyuM jamInanI samakakSa AvI jAya che. tyAra bAda AvelA che. uttarottara tenI UMDAI vadhatI jAya che. A rIte 95,000 yojana aMtare samudranI UMDAI vadhIne 1000 yojana jeTalI thaI jAya che. dhAtakI khaMDanuM svarUpa tyAra bAda 10,000 yojana sudhI UMDAImAM koI vadhaghaTa thatI na hovAthI eka hajAra yojananI ja UMDAI rahe che. tyAra bAda A madhya lokanI madhyamAM jaMbudvIpa Avelo che ane 95,000 yojana sudhI UMDAImAM satata ghaTADo thAya che ane chevaTe jaMbUdvIpanI madhyamAM merU parvata Avelo che. jaMbUdvIpano jeTalo vyAsa dhAtakI khaMDanI sarahada Ave tyAre samudranuM taLiyuM pharIthI jamInanI che, eTalI ja meru parvatanI UMcAI che. eka lAkha yojanano vyAsa samakakSa AvI jAya che. A rIte samudranI aMdaranI jamIna gAyanA dharAvatA jaMbUdvIpanI pharate mekhalAnA AkAre be lAkha yojananI mukhano AkAra banAvatI hovAthI te gotIrtha kahevAya che. lavaNa pahoLAI dharAvato lavaNa samudra Avelo che. A lavaNa samudrane samadramAM jyAre bharatI Ave tyAre samudranAM mojAo jaMbudvIpanI vIMTaLAIne ekhalAnA AkAramAM dhAtakI kha nAmano TIpa Avelo che. jagatIne athaDAIne pAchAM phare che paNa keTalAMka mojAo aMdara Ine pAchA phare che paNa keTalAka mojA aMdara A mekhalAnI pahoLAI cAra lAkha yojana che. A dhAtakI khaMDano je pravezI jAya che. vartuLAkAra bhAga che, teno vyAsa 13 lAkha yojana che. temAM ATha jaMbUdvIpanI sarahadathI lavaNa samudramAM pUrva dizAmAM lAkha yojana dhAtakI khaMDanA, cAra lAkha yojana lavaNa samudranA ane 42,000 yojana jaIe eTale tyAM gostUpa nAmano AvAsa eka lAkha yojana jaMbUdvIpanA gaNAya che. A dvIpamAM dhAtakI nAmanuM parvata Ave che. A parvata upara so ane hajAra pAMkhaDIvALAM gostUpa vRkSa AveluM che tathA A dvIpanA adhipati devo dhAtakI ane AkAranAM kamaLo UgatAM hovAthI te gotUpa parvatanA nAme mahAdhAtakI e be vRkSo upara rahetA hovAthI paNa A TApu dhAtakI khaMDa oLakhAya che. A parvatanI UMcAI 1721 yojana che. A parvata tarIke oLakhAya che. jamInamAM paNa 430 yojana eka gAu che. A rIte gosUpa dhAtakI khaMDano parigha 41,10,961 yojana karatAM parvatanI kala UMcAI 2151 yojana eka gAu che. jevI rIte pUrve thoDoka ocho thAya che. dhAtakI khaMDamAM praveza karavA mATenAM cAra dhAro dizAmAM gostUpa parvata che tevI rIte cAra dizAmAM cAra ane cAra nara dakSiNa parva ane pazcima dizAmAM AvelAM che. A cAranAM khUNAmAM cAra ema kula ATha parvato lavaNa samudramAM jaMbUdvIpathI nAmo vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita che. dhAtakI khaMDanAM 42,000 yojananA aMtare AvelA che. A parvato upara rahetA eka dvArathI bIjA dvAranuM aMtara 10,27,735 yojana ane 3 nAgakumAra devatAo lavaNa samudranI zikhAnA pANIne jaMbUdvIpa pANIna jabUdvIpa gAu jeTaluM che. dhAtakI khaMDanA madhya bhAgamAM uttara ane dakSiNa ane dhAtakIkhaMDa tarapha AgaLa vadhatAM aTakAvatA hovAthI teo dizAmAM be ISakAra parvato AvelA che. A be parvatone kAraNe dhAtakI velaMdhara devo kahevAya che ane temanA AvAso velaMdhara parvata tarIke khaMDanA pUrva ane pazcima evA be bhAgo paDe che. A pukAra parvatanI oLakhAya che. UMcAI 500 yojana, laMbAI cAra lAkha yojana ane pahoLAI pazcima tarapha AvelA lavaNa samudramAM bAra hajAra yojana 1000 yojana jeTalI che. uttara dizAmAM je ISakAra parvata che teno dara jatAM gautamadvIpa nAmano TApu Ave che. A TApuno vyAsa dakSiNa cheDo lavaNa samudrane ane uttara cheDo kAlodadhi samudrane sparzI 12,000yojana jeTalo che. teno parigha 37,948 yojana che. che. dakSiNa dizAmAM je ISakAra parvata che, teno uttara cheDo lavaNa jaMbadvIpa tarapha A TApu lavaNa samudranI sapATIthI aDadho yojananI aDadhA yAjananI samaDhane ane dakSiNa che) kAloda samudra ane dakSiNa cheDo kAlodadhi samudrane sparze che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 186 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ me pazcima ghAtakI khaMDa uttarakurU kSetra mahAvideha kSetra pizcama devakuma kSetra ghAtakI khaMDanuM citra hiraNyavaMta kSetra ramyak kSetra virya kSetra wwwww viMna kSetra uttara. airAvata airAvata kSetra kSetra lavaNa bharata kSetra jaMbu dvIpa merU parvata samudra | bharata kSetra dakSiNa ISakAra parvata visarjana saMga parvato che. tethI varSadhara parvatonI vacamAM helAM kSetro ArAnI vaccenA polA bhAga jevAM che. pAnI khaMDamAM bharata vagere sAta kSetro AvelAM che. temanI badhAnI laMbAI cAra lAkha cojana che, paNa poLAImAM vadhaghaTa thAya che. A kSetronI holAI daranA bhAgamAM ochI hoya che, je kramazaH vadhatI kAryodaya samudra pAse mahattama thaI jAya che. bharata kSetranA lavaNa samudra najIkanA vistAranI pahoLAI 6, 414 pUrNAMka 129 212 dhona jeTalI che. himavaMta kSetranA lavaNa samudra najIkanA vistAranI pahoLAI 26, 458 5NAka 92/212 yojana che. parivarpa kSetranA lavaNa samudra najIkanA vistAranI paDozAI 1,35,833 pUrNAMka 156/212 yojana che ane mahAvideha kSetranA lavaNa samudra najIkanA vistAranI pahoLAI 4,23,334 pUrNAMka 2004212 yojana che. ghAtakI khaMDano bAhya dekhAva gADAnAM paiDAM jevo che. A paiDAMmAM nAbhinA sthAne jaMjvIpa che. temAM ArAnA sthAne varSadhara Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene paNa cAra vaDe guNatAM harivarSa kSetrano madhya ane bAhya vistAra ane tene paNa cAra vaDe guNatAM mahAvideha kSetrano madhya ane bAhya vistAra Ave che. ghAtakI khaMDamAM pUrva ane pazcima bhAgamAM madhyamAM be meru parvato AvelA che. A banne meru parvatanI UMcAI jamInanI aMdara eka hajAra yojana ane jamInanI bahAra 84,000 yojana ema kula 85,000 yojana che. A meru parvata upara paNa bhadrazAla vana, naMdanavana, saumanasa vana ane pAMDuka vana ema cAra vano che. meru parvatanA pAyAnI pahoLAI 9400 yojana che ane zikhara upara pahoLAI 1000 yojana che. mAnavI khaMDanA bharata kSetramAM gaMgA ane siMdhu nadIo ane vaitADhya parvata AvelA che. airAvata kSetramAM rakatA ane raktAvatI nadIo tema ja vaitADhya parvata Avelo che. dhAtakI khaMDanA mahAvideha kSetramAM sItA-sItodA mahAnadIo, vijayo, vakSaskAra parvato, gaja parvato, aMtanaMdIo, ghaDo, kaTo vagere paNa AvelAM che. A badhAnI saMkhyA jahIpanA mahivadeha kSetra karatAM bamaNI che. keMdrIpamAM be sUrya ane be caMdra che. lavaNa samudramAM cAra sUrya ane cAra caMdra che. tenI sarakhAmaNIe dhAtakI khaMDamAM 12 sUrya ane 12 caMdra che. dhAtakI khaMDamAM 336 nakSatro, 1056 graho ane 8,03,700 koTAkoTI tArAono samUha che, pUrva pAnakI khaMDanA uttara kSetramAM nIlavaMta parvatanI taLeTImAM dhAtakI nAmanuM vRkSa che. A vRkSano adhipati sudarzana nAme deva che. jyAre pazcima ghAtakI khaMDanA uttara kurukSetramAM nIlavaMta parvatanI taLeTImAM mahA dhAtakI nAmanuM vRkSa che. A vRkSano adhipati priyadarzana nAmano deva che. je rIte jaMbudrIpamAM jaMbuvRkSanuM svarUpa che tevI ja rIte dhAtakI khaMDamAM dhAtakI vRkSanuM svarUpa che. A dhAtakI vRkSa ATha yojana UMcuM ane ATha yojana pahoLuM che. te jamInamAM be gAu jeTaluM UMDu che. A vRkSanA nAma uparathI lavaNa samudranI pharate AvelA dvIpanuM nAma dhAtakI khaMDa paDyuM che. kAlodadhi samudranuM svarUpa ApaNA virATa vizvanI barAbara madhyamAM eka lAkha yojanano vyAsa dharAvato jadIpa Avelo che. jaMbUnIpanI cAre bAjue be lAkha yojananI pahoLAI dharAvato lavaNa samudra baMgaDInA AkAre rahelo che. lavaNa samudranI cAre bAjue cAra lAkha yojananI pahoLAI dharAvano dhAtakI khaMDa Avelo che. dhAtakI khaMDanI cAre bAjue ATha lAkha yojananI pahoLAI dharAvato kAlodadhi samudra Avelo che. A samudranuM pANI kALA raMganuM hovAthI tene kAlodadhi samudra kahevAmAM Ave che. athavA A samudranA adhipati devo kAla ane mahAkAla hovAthI tenuM nAma kAlodhi samudra che. kAlodhi samudranuM pANI khAruM nathI paNa varasAdanAM pANI jevuM mIThuM che. vaLI A samudranI UMDAI paNa tamAma sthaLe ekasarakhI 1000 yojana jeTalI che. kArboddhi samudramAM pAtALakaLazo na hovAthI temAM bharatI-oTa thatAM nathI. kAaudhi samudramAM lavaNa samudra jevI zikhA paNa nathI. kAlodadhi samudranA vartuLAkAra bhAgano vyAsa 29 lAkha yojana che. A bhAgano parigha 91,70,605 yojana jeTalo che. kAlodadhi samudrane paNa pUrva dizAmAM vijaya, dakSiNa dizAmAM vaijayaMta, pazcima dizAmAM jayaMta ane uttara dizAmAM aparAjita nAmanAM cAra dvAra che. kAlodhi samudranAM be dvAra vacce 22,92,646 yojana ane 3 gAu jeTaluM aMtara hoya che. kAlodadhi samudramAM 42 sUrya ane 42 caMdra AvelA che. A badhA ja sUryo ane caMdro jaMbur3IpanA meru parvatane kendramAM rAkhIne pradakSiNA kare che. dhAtakI khaMDathI pUrva dizAmAM tema ja pazcima dizAmAM kArtAdhi samudranI aMda2 12,000 yojana jaIe tyAM dhAtakI khaMDa saMlagna sUrya ane caMdranA hIpo AvelA che. pUrva dizAmAM ghAtakI khaMDanA 12 caMdronA dvIpo AvelA che ane pazcima dizAmAM dhAtakI khaMDanA 1 2 sUryonA 12 dvIpo AvelA che. kAlodadhi samRdranI cAre bAja tene vIMTaLAIne puSpavara dIpa Avelo che. A puSkaravara dvIpamAM 42 sUryo ane 42 caMdro che. puSkaravara dvIpathI kAlodadhi samudra tarapha 12,000 yojananA aMtare purva dizAmAM caMdranA 4 2. dIpa ane pazcima dizAmAM sUryanA 42 rIpa AvelA che. A uparAMta kAlodadhi samudranA be adhipati devo kAla ane mahAkAlanA paNa be dvIpo kAlodadhi samudramAM AvelA che. A rIte kAryodaya samudramAM kula 117 dvIpo AvelA che. temAM be adhipati devonA be topo upara eka-eka bhavana che ane bAkInA 108 dvIpo upara eka eka suMdara prAsAda che. A tamAma dvIpo lavaNa samudramAM AvelA gautama dvIpanI jema 12,000 yojanano vyAsa dharAve che, ane samudranI sapATIthI be gAunI UMcAIe AvelA che. A dvIponI pANInI aMdaranI UMDAI 1000 yojana jeTalI che. kAlodadhi samudramAM 42 sUrya ane 42 caMdra che. A kAraNe nakSatro, graho ane tArAonI saMkhyA paNa te mujaba che. eka caMdrane 28 nakSatra hovAthI 42 caMdranAM 1176 nakSatro kArboddhi samudramAM AvelAM che. eka caMdrane 88 graho hovAthI 42 caMdranA 3696 graho kAbodhi samamAM AvelA che. eka caMdranA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 188 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAramAM 66,975 koDAkoDI tArAo hoya che. A hisAbe 42 caMdranA parivAramAM tArAonI saMkhyA 28,12,950 koDAkoDI jeTalI thAya che. kAlodhi samudramAM AvelA 42 sUryo ane 42 caMdro eka ja paMktimAM rahIne jaMbUdvIpanA meru parvatanI pradakSiNA kare che. A badhA sUryocaMdro jaMbudrIpanA sUryocaMdrone samAMtara rahIne meru parvatanI pradakSiNA kare che. A kAraNe jaMbudrIpanA uttara ane dakSiNa bhAgamAM divasa hoya tyAre kAlodadhi samudranA paNa uttara ane dakSiNa bhAgamAM divasa hoya che. anya bhAgomAM paNa te mujaba ja hoya che. ardha puSkaravara dvIpanuM svarUpa ApaNe atyAra sudhI joI gayA ke ApaNA A virATa vizvanA kendramAM eka lAkha yojananI UMcAI ane pAyAmAM dasa hajAra yojananI pahoLAI dharAvato meru parvata che. tenI AjubAju eka lAkha yojanano vyAsa dharAvato jaMbudrIpa che. jaMbUdrIpanI pharate be lAkha yojananI pahoLAI dharAvato lavaNa samudra che ane tenA pharate cAra lAkha yojananI pahoLAI dharAvato dhAtakI khaMDa che. dhAtakI khaMDanI pharate ATha lAkha yojananI pahoLAI dharAvato mIThA pANIno kAlodhi samudra Avelo che. A kAlodidha samudranI pharate 16 lAkha yojananI pahoLAI dharAvato puSkaravara dvIpa Avelo che. A puSkaravara dvIpanI barAbara vacce mAnuSottara parvata Avelo che. A mAnuSottara parvatane bAhya puSkarArdha pazcima - mAnuSottara parvata hiraNyavaMta kSetra ramyak kSetra mahAvideha kSetra kAraNe puSkaravara dvIpanA be bhAga thAya che. mAnuSottara parvata sudhIno bhAga ja manuSyaloka kahevAya che. rivarSa kSetra mAnuSottara parvatanI UMcAI 1721 yojana che ane tenA pAyAnI pahoLAI 1022 yojana che. A mAnuSottara parvatano je bhAga jaMbudrIpa tarapha Avelo che te jamInanA ekadama kATakhUNe che ane te bhAgamAM UMcAInA vadhavA sAthe parvatanI pahoLAImAM bilakula ghaTADo thato nathI. mAnuSottara parvatano je bhAga bAhya puSkaravara dvIpa tarapha che tenI UMcAI vadhe tema pahoLAImAM ghaTADo thato jovA maLe che. A kAraNe mAnuSottara parvatanA pAyAnI pahoLAI 1022 yojana che paNa tenI TocanI pahoLAI 424 yojana ja che. A ghaTADo bahAranA bhAgamAM ja jovA maLe che. siMha jyAre ArAma karavA AgaLanA be paga UbhA rAkhIne, pAchaLanA be ardha puSkaravara dvIpanuM citra uttara erAvata kSetra himavaMta kSetra | kAlodadhi ghAtakI lavaNa airAvata kSetra samudra khaMDa samudra jaMba dvIpa dakSiNa jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 189 ISukAra parvata na Papacit] ramyak kSetra mahAvideha kSetra harivarSa kSetra | himavaMta kSetra ISukAra parvata abhyantara puSkarArdha Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paga vALIne bese che te vakhate pAchaLano bhAga nIco ane AgaLanI kSetranI pahoLAI 16 gaNI che to mahAvideha kSetranI pahoLAI 64 bhAga moMnA sthAne ati UMco dekhAya che, tevo mAnuSottara parvatano gaNI che. A badhAM ja kSetronI laMbAI ekasarakhI 8,00,000 paNa dekhAva hovAthI tene siMhaniSAdI parvata paNa kahevAya che. yojana che. samagra puSkaravara dvIpanI jADAI 16 lAkha yojana che. te dhAtakI khaMDamAM je cha varSadhara parvato AvelA che tenI paikI atyaMtara puSkarArdhanI jADAI 8 lAkha yojana che. mAnuSottara jeTalI UMcAI che tenI sarakhAmaNIe ardha puSkaravara dvIpanA varSadhara parvata atyaMtara puSkarArdhanI sarahade che paNa te bAhya puSkarArdhamAM parvatonI UMcAI sarakhI che paNa tenI pahoLAI bamaNI thaI jAya che. Avelo hovAthI tenI jADAIno samAveza atyaMtara puSkarArdhamAM ardha puSkaravara dvIpamAM 72 sUryo ane 72 caMdro prakAzamAna che. A karavAmAM Avyo nathI. atyaMtara puSkarAInA madhya bhAgamAM uttara sUryo ane caMdro eka ja paMktimAM goThavAIne jaMbudvIpamAM AvelA meru dizAmAM eka ane dakSiNa dizAmAM eka ema be ISakAra parvato parvatanI pradakSiNA kare che. ardha puSkaravara dvIpamAM 2016 nakSatro AvelA che. A ISakAra parvatonuM svarUpa dhAtakI khaMDamAM AvelA ane 6336 graho AvelAM che. A dvIpArdhamAM 48,22,200 ISakAra parvato jevuM ja che. A ISakAra parvatono eka cheDo kAlodadhi koDAkoDI tArAono samUha paNa Avelo che. samudrane ane bIjo cheDo mAnuSottara parvatane sparzelo che. A ISakAra jaMbUdvIpamAM be sUryo ane be caMdro che. lavaNa samudramAM 4 parvatonI UMcAI 500 yojana ane pahoLAI 1000 yojana sUryo ane 4 caMdro che. dhAtakI khaMDamAM 12 sUryo ane 12 caMdro che. jeTalI che. A ISakAra parvatonA kAraNe atyaMtara puSkarArthanA paNa kAlodadhi samudramAM 42 sUryo ane 42 caMdro che. puSkaravara dvIpamAM be bhAgo thAya che. eka bhAga pUrvArdha puSkarArdha tarIke ane bIjo 132 sUryo ane 132 caMdro che. bhAga pazcimArdha puSkarAI tarIke oLakhAya che. jaMbUdvIpa, dhAtakI khaMDa ane ardha puSkaravara dvIpa A puSkaravara dvIpAdhanA pUrva ane pazcima banne vibhAgamAM aDhIdvIpane ja manuSyaloka tarIke oLakhavAmAM Ave che. A traNa lAkha navvANuM hajAra yojananA aMtare eka eka kuMDa Ave che. aDhIdvIpanI bahAra manuSyonAM janma-maraNa thatAM nathI. A kAraNe A kuMDanI UMDAI 10 yojana che ane vyAsa 2,000 yojana manuSyonI vasati paNa prAyaH aDhIdvIpamAM ja jovA maLe che. atyaMta jeTalo che. A kuMDano vyAsa taLiyAmAM 2,000 yojana karatAM viziSTa kakSAnA manuSyo ja mAnuSottara parvata oLaMgIne aDhIdvIpanI ocho hoya che, paNa jema UMcAI vadhe tema vyAsa paNa vadhe che. chevaTe bahAra jaI zake che, paNa temanuM mRtyu to aDhIdvIpanI aMdara ja thAya jamInanI sapATIe A kuMDono saMpUrNa vyAsa 2,000 yojana che. A aDhIdvIpa aMtargata lavaNa samudra ane kAlodadhi samudra evA jeTalo thaI jAya che. be mahAsAgaro AvelA che. aDhIdvIpano kula vyAsa 45 lAkha puSkaravara dvIpamAM kula 68 vaitADhaya parvato AvelA che. te yojana che. A paikI eka lAkha yojanano jaMbudvIpa, cAra lAkha paikI be bharata kSetramAM be, be airAvata kSetramAM be ane be mahAvideha yojanano lavaNa samudra, ATha lAkha yojanano ghAtakI khaMDa, 16 kSetramAM 64 ema kula 68 vaitADhya parvato AvelA che. A parvatonI lAkha yojanano kAlodadhi samudra ane 16 lAkha yojanAno ardha UMcAI 25 yojana jeTalI che ane pAyAnI pahoLAI 200 puSkaravara dvIpa che. A rIte manuSyalokanI laMbAI ane pahoLAI yojana jeTalI che. paNa 45 lAkha yojana jeTalI ja thAya che. dhAtakI khaMDanI jema ardha puSkaravara dvIpamAM paNa be bharata, aDhIdvIpanI bahArano pradeza amanuSyaloka kahevAya che. be airAvata ane be mahAvideha kSetro AvelAM che, paNa temanI ahIM sUrya-caMdra bAre mAsa sthira rahetA hovAthI divasa-rAta thatA pahoLAI dhAtakI khaMDanAM kSetro karatAM vadhu che. ardha puSkaravara dvIpanA nathI. ahIM pakSa-mAsa-varSa vagere paNa hotA nathI. A pradezomAM bharata kSetranI laMbAI 8 lAkha yojana che. tenA kAlodadhi samudranI zAzvata nadIo tathA sarovaro, meghanI garjanA, vIjaLI, bAdara najIkanA mukhanI pahoLAI 41,579 pUrNAka 173/212 agni, tIrthaMkara, vAsudeva, cakravartIvagere paNa jovA maLatA nathI. yojana che, madhya bhAganI pahoLAI 53,512 pUrNAka ahIM samaya jANe thaMbhI gayo che. ahIM sUrya-caMdranAM grahaNo paNa 199|212 yojana che ane mAnuSottara parvatanI najIkanA thatAM nathI. ahIM bharatAdi kSetro ane varSadhara parvato paNa hotA nathI. bhAganI pahoLAI 65,446 pUrNAka 13/212 yojana che. ahIM manuSyonI vasati na hovAthI gharo, gAmo, nagaro vagere paNa bharata kSetranI laMbAI-pahoLAI jeTalI ja airAvata kSetranI laMbAI- hotAM nathI. tIrthaMkara paramAtmAno janma aDhIdvIpamAM AvelAM pAMca pahoLAI che. bharata ane airAvata kSetra karatAM himavaMta ane bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha kSetro sivAya kyAMya thato hiraNyavaMta kSetranI pahoLAI cAra gaNI che. harivarSa ane ramya nathI. aDhIdvIpanI bahAra eka pachI eka dvIpo ane samudro AvyA ja jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 190 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. ahIdvIpanI bahAranI duniyA ja kAMIka anokhI che. aDhIjhIpamAM AvelA zAzvatA padArtho manuSyalokamAM keTalAka evA padArtho che, je zAzvatA hoya che. arthAt temanuM astitva dareka kALamAM hoya che. AvA 17 padArtho che. (1)zAzvatAparvato jaMbudrIpamAM kula 269 zAzvatA parvato AvelA che. temAM eka meru parvata, 34 dIrgha vaitADhya, 4 vRtta vaitADhayo, cha varSadhara parvato, 16 vakSaskAra parvato, yamakAdi 4 parvato, 4 gajadaMta parvato ane 200 kaMcanagirino samAveza thAya che. dhAtakI khaMDamAM 540 ane puSkarArdha dvIpamAM 541 maLIne kula 1350 parvato aDhIDhIpamAM thAya che. A uparAMta lavaNa samudramAM 8 velaMdhara parvato che. Ama ajhIjhIpa tema ja lavaNa samudramAM maLIne kula 1358 zAzvatA parvato che. A paikI pAMca meru parvatanI jamInamAM UMDAI eka hajAra yojana che. bAkInA tamAma parvatonI UMDAI temanI UMcAInA cothA bhAga jeTalI che. (2)parvato uparanAkUTo parvato upara je atyaMta dhAradAra pirAmiDa jevo bhAga hoya che, tene kUTa kahevAmAM Ave che. AvA kula 2371 phUTo ahIdvIpamAM che. te paikI 46 7 jaMbudrIpamAM, 942 dhAtakI khaMDamAM ane 96 2 puSkarAI dvIpamAM AvelA che. 1 6 vakSaskAra parvatomAM darekane 4-4 zikharo che. saumanasa ane gaMdhamAdana gajadaMta parvatone 7-7 zikharo che. rUkamI ane mAhimavaMta parvatane 8-8 zikharo che. 34 dIrgha vaitADhya parvanone, vidyutaprabha ane mAhyavaMta gajadaMta parvatone, niSadha, nIlavaMta ane meru parvatane 9-9 zikharo che. himavaMta ane zikharI parvata upara 11-11 phUTo che. A pramANe 61 parvato upara rahelA kUTono saravALo karatAM kula saMkhyA 467 thAya che. parvato uparanA kUTo uparAMta bhUmi upara 60 phUTo che. temAM 34 RSabhakUTo, meru parvata upara naMdanavanamAM 8, jaMvRkSane phA prathama vanamAM 8, zAlmalI vRkSane pharatA prathama vanamAM 8 tathA, harikUTa ane harisakUTa e pramANe kula 60 bhUmikUTa parvato che. (3)pAMDukavananI zilAo jaMkIpamAM eka meru parvata che. A meru parvata upara AvelA pAMDuka vanamAM cAra dizAmAM cAra zAzvata zilAo AvelI che. dhAtakI khaMDamAM be meru parvata hovAthI ATha zilAo che. tevI ja rIte puSkarAI hIpamAM paNa ATha zilAo che. Ama ahIdvIpamAM kula 20 zilAo che. (4) zilAo upara siMhAsano jaMbUtIpanA meru parvatanI 4 zilAo upara 6 siMhAsano AvelAM che. dhAnakI khaMDamAM 12 siMhAsano ane puSkarArdhamAM 12 siMhAsano AvelAM che. A rIte kula 30 siMhAsano AvelAM che. A siMhAsano upara tIrthaMkara paramAtmAnA janmakalyANakanI ujavaNI thAya che. (5) koTizilA jaMbudrIpamAM 34, dhAtakI khaMDamAM 68 ane puSkarArdha dvIpamAM 68 ema kula 170 koTi zilAo aDhIdvIpamAM AvelI che. (6)vaitADhya parvata upara AvelI guphAo eka nainATya parvatamAM namiyA ane prapAtA nAmanI guphAo AvelI che. A rIte jaMbudrIpamAM 34 dIrgha vaitADhyA parvato AvelA hovAthI 6.8 guphAo AvelI che. dhAtakI khaMDamAM 136 ane puSkarAi dvIpamAM 1 36 guphAo AvelI che. (3)bIlo bharata ane airAvata kSetramAM vaitADhya parvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM gaMgA ane siMdhu nadInA banne kinArA upara 9-9 bIlo (bakholo) ema kula 144 bakholo AvelI che. dhAtakI khaMDamAM 288 ane puSkarArdha dvIpamAM 288 ema kula 720 bakholo AvelI che. avasarpiNI kALanA chaThThA ArAmAM ane utsarpiNI kALanA pahelA mArAmAM manuSyo A bakholomAM ja ii zake che. (8)mAgadhAdi tIrtho bharatakSetramAM gaMgA nadI jyAM lavaNa samudrane maLe che tyAM mAgadha tIrtha AveluM che. tathA jyAM siMdhu nadI lavaNa samudrane maLe che, tyAM prabhAsa tIrtha AveluM che ane A banne tIrthanI vacce varadAna tIrtha AveluM che. AvI ja rIte airAvata kSetramAM paNa traNa tIthoM AvelAM che. A uparAMta mahAvideha kSetranI 32 vijayomAM traNatraNa ema badhAM maLIne kula 102 tIrtho jaMbudrIpamAM AvelAM che. tevI rIte dhAtakI khaMDamAM 204 ane puSkarAdhaM dvIpamAM 204 maLIne 510 tIrtho aDhIpamAM AvelAM che. (9)zAzvatAdezo bharatakSetranA cha khaMDanA badhuM maLIne 32,000 dezo che. AvI ja rIte airAvata kSetramAM paNa 32,000 dezo AvelA che. mahAvideha kSetranI 32 vijaya paikI pratyekamAM 32,000 dezo AvelA che. A rIte jaMbudrIpamAM kula 10,88,000 dezo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna 191 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvelA che. A uparAMta dhAtakI khaMDamAM 21,76,000 ane kSetranI nadIonI kula saMkhyA 3,36,000 jeTalI thAya che. puSkarAI dvIpamAM 21,76,000 maLIne kula 54,40,000 mahAvideha kSetramAM AvelI sItA nadIne uttara kurukSetramAM dezo aDhIdvIpamAM AvelA che. 84,000nadIo maLe che. A uparAMta 16 vijayo paikI darekamAM (10) Aryadezo tene 14 - 14 hajAra nadIo maLe che. A uparAMta 16 bharata kSetramAM sADA paccIsa ane airAvata kSetramAM sADA vijayonI 8 gaMgA, 8 siMdhu, 8 raktA ane 8 raktavatI e pramANe paccIsa maLIne kula 51 Arya dezo che. A uparAMta mahAvideha kula 32 nadIo ane 6 aMtarnadIo gaNatAM sItA nadIno parivAra kSetranI 32 vijayomAM paNa sADA paccIsanA hisAbe kula 867 5,32,038 jeTalo thAya che. AvI ja rIte sItAdA nadIno paNa Arya dezo jaMbUDhIpamAM AvelA che. A uparAMta dhAtakI khaMDamAM 5,32,038no parivAra che. badhuM maLIne 90 mukhya nadIone 1734 ane puSkarA dvIpamAM 1734 maLIne aDhIdvIpamAM kula bAda karatAM jaMbUdvIpamAM 14, 56,000 peTA nadIo che. dhAtakI 4335 Aryadezo AvelA che. khaMDa ane puSkarArdha dvIpamAM pratyekamAM 21,76,000 peTA nadIo (11)vaitADhya zreNI gaNatAM aDhIdvIpamAM kula 72,80,000 peTA nadIo che. bharata ane airAvata kSetramAM AvelA vaitADhya parvata upara (14) jaMbUAdimahAvRkSo vidyAdhara manuSyone rahevA mATenI be-be zreNIo che. A rIte jaMbUdvIpanA uttara kurukSetranA pUrvArdhamAM madhya bhAge jaMbUvRkSa mahAvideha kSetranI 32 vijayomAM AvelA 32 vaitADhya parvato AveluM che. tevI ja rIte deva kurukSetranA pazcimArdhamAM madhya bhAge upara paNa vidyAdharonI be-be zreNIo che. e ja pramANe cotrIzaya zAlmali vRkSa AveluM che. A rIte jaMbUdvIpamAM be mahAvRkSo AvelAM vaitADhya upara vidyAdhara manuSyonI zreNIthI daza yojananI UMcAIe che. tevI ja rIte dhAtakI khaMDamAM cAra tema ja puSkarArdha dvIpamAM cAra Abhiyogika devatAonI paNa be-be zreNIo AvelI che. A maLIne kula 10 mahAvRkSo aDhIdvIpamAM AvelAM che. rIte eka parvata upara cAra zreNIo ane 34 parvata upara 136 (15) mahAvRkSone pharatAMvalayo zreNIo jaMbUdvIpamAM AvelI che. dhAtakI khaMDamAM vidyAdharonI jaMbU Adi mahAvRkSone pharatAM cha-cha valayo AvelAM che. 272 zreNIo ane puSkarArdha dvIpamAM paNa 272 zreNIo maLIne A rIte jaMbUdvIpamAM 12 valayo AvelAM che. dhAtakI khaMDamAM pratyeka aDhIdvIpamAM vaitADhya parvata saMbaMdhI kula 680 zreNIo AvelI che. mahAvRkSa pharatAM 12-12 valayo che. A rIte dhAtakI khaMDamAM 48 (12)draho valayo AvelAM che. puSkarArdha dvIpamAM dareka mahAvRkSa pharatAM 24-24 bharatakSetranI uttare AvelA laghu himavaMta parvatamAM padmadraha valayo AvelAM che. A rIte puSkarArdha dvIpamAM kula 96 valayo nAme virATa sarovara AveluM che, jemAMthI gaMgA, siMdhu ane rohitAMzA AvelAM che. aDhIdvIpamAM mahAvRkSonI pharate AvelAM valayonI kula jevI mahAnadIo nIkaLe che. A rIte jaMbudvIpamAM AvelA cha varSadhara saMkhyA 156 che. parvato upara cha zAzvatA dro AvelA che. A uparAMta deva kurukSetra (16)valacone pharatAMvRkSo ane uttara karukSetramAM pAMca-pAMca laghudraho AvelA che. A rIte jaMbUdvIpamAM kula 120,50,120 vRkSo valayone pharatA jaMbUdvIpamAM kula 16 dro AvelA che. dhAtakI khaMDamAM 32 ane che. dhAtakI khaMDamAM valayone pharatA 2,41,00,240 ane puSkarArdha dvIpamAM 32 maLIne aDhIdviIpamAM kula 80 dro AvelA che. puSkarAI dvIpamAM 4,82,00,480 vRkSo AvelAM che. A rIte (13)nadIo aDhIdvIpamAM kula 31,33,03, 120 vRkSo AvelAM che. padmadramAMthI gaMgA, siMdhu ane rohitAzA nadIo nIkaLe (17) zAzvatA caityo che. A paikI gaMgA ane siMdhu nadIono 14-14 hajAra jaMbudvIpamAM kula 635 zAzvatA jinamaMdiro AvelAM che. nadIono parivAra che. airAvata kSetramAM vahetI raktA ane raktavatI tevI ja rIte dhAtakI khaMDamAM 1272 ane puSkarAI dvIpamAM paNa nadIono paNa 14-14 hajAra nadIono parivAra che. A rIte 1272 zAzvatA cetyo AvelAM che. A uparAMta naMdIzvara dvIpamAM bharata ane airAvata kSetranI nadIono 56,000 nadIono 68, kaMDala dvIpamAM 4, rUcaka dvIpamAM 4 ane mAnuSottara parvata upara parivAra che. himavaMta kSetra, harivarSa kSetra, ramya kSetra ane hiraNyavaMta 4 maLIne kula 3259 zAzvatA cetyo aDhIdvIpamAM AvelAM che. A kSetramAMthI banne ema kula 8 nadIo vahe che. temAMnI cAra nadIo 17 prakAranA padArthonuM manuSyalokamAM kAyama astitva hoya che. 28-28 hajAra nadIonA parivAra sAthe ane cAra mahAnadIo 56-56 hajAranA parivAra sAthe lavaNa samudrane maLe che. A cAra jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 192 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vizvanI madhyamAM eka lAkha yojanano vyAsa dharAvato jaMbudrIpa Avelo che, jenI paNa madhyamAM eka lAkha yojananI UMcAI dharAvato meru parvata Avelo che. jaMbudrIpane vIMTaLAIne anukrame lavaNa samudra, dhAtakI khaMDa, kAlodadhi samudra ane . puSkaravara dvIpa AvelA che. puSkaravara dvIpanI barAbara vacce mAnuSottara parvata alokAkAza asaMkhya dvIpasamudronI bhUgoLa yojana | asaMkhyAta yoja &le maare wwww kAraNa mane 584 gAma mAM alokAkAza madhyalokanuM citra svayaMbhUramaNa samudra svayaMbhUramaNa dvIpa Avelo che. A parvatanI aMdara rahelA aDhIdvIpane manuSyaloka kahevAmAM Ave che. puSkaravara dvIpanI pahoLAI 16 lAkha yojana che ane samagra aDhIdvIpanI pahoLAI 45 lAkha yojana che. puSkaravara dvIpa pachI uttarottara bamaNI pahoLAI dharAvatA asaMkhya samudro ane dvIpo vArApharatI Ave che. chevaTe aDadhA rAjalokanI pahoLAI asaMkhya kApa samUho puSkaravara samudra puSkaravara dvIpa nAlAla samudra ghAtakI lavaNa khaMDa samudra jaMbu dvIpa A jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 193 mAnuSottara parvata alokAkAza 31 alokAkAza Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharAvato svayaMbhUramaNa samudra Ave che. A samudrathI tIccha lokano che. tyAra bAda kSIravara samudra Avelo che, jenI pahoLAI 512 aMta Ave che ane alokAkAzazarU thAya che, jeno koI ja aMta nathI. lAkha yojana che. A samudranuM pANI sAkara, elacI ane kesara nAkhIne ukALelA dUdhanA svAdavALuM che. tyAra bAda 1024 lAkha puSkaravara dvIpanI pharate puSkaravara samudra Avelo che, jenI yojananI pahoLAI dharAvato dhRtavara dvIpa Ave che. tyAra bAda pahoLAI 32 lAkha yojana che. tyAra bAda vArUNIvara dvIpa Avelo 2048 lAkha yojananI pahoLAI dharAvato dhRtavara samudra Ave che. che, jenI pahoLAI 64 lAkha yojana che. tyAra bAda vArUNIvara dhRtavara samudranuM pANI uttama ghInA svAdavALuM che. tyAra bAda samudra Avelo che, jenI pahoLAI 128 lAkha yojana che. tyAra 4096 lAkha yojananI pahoLAI dharAvato Izkavara dvIpa Ave che. bAda kSIravara dvIpa Avelo che, jenI pahoLAI 256 lAkha yojana tyAra bAda 8,192 lAkha yojananI pahoLAI dharAvato Izkavara naMdIzvara dvIpa - vApikA - dadhimukha parvata aMjanagiri -ratikara parvata. rAjadhAnI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 194 www.ainelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudra Ave che. tenuM pANI zeraDInA rasanA svAdavALuM che. kuMDaladvIpa pachI 12mo zaMkhadvIpa che. tyAra bAda 13mo rUcaka dvIpa che. jaMbUdvIpathI zarU karatAM AThamA kramAMke naMdIzvara dvIpa Ave tenA paNa madhya bhAgamAM mAnuSottara parvatanA AkArano rUcakagiri che. tenI pahoLAI 16,384 lAkha yojana jeTalI che. A nAmano 84,000 yojana UMco parvata che. A parvatanI Toca upara naMdIzvara dvIpa sudhI labdhidhArI manuSyo jaI zake che. tethI AgaLa cAra dizAmAM cAra jinAlayo AvelAM che. A rUcaka dvIpa ane rUcaka koI kALA mAthAno mAnavI jaI zakato nathI. A naMdIzvara dvIpamAM samudra pachI uttarottara bamaNI pahoLAI dharAvatA asaMkhya dvIpasamudro zAzvata 52 jinAlayo AvelA che. naMdIzvara dvIpanI pahoLAI AvelA che. 16,384 lAkha yojana che. A dvIpanA madhya bhAgamAM bhUmithI madhya lokamAM AThamA naMdIzvara dvIpa pachI je dvIpo ane 84,000 yojana UMcA ane bhUminI aMdara 1000 yojana samudro Ave che, teonAM nAmo traNa-traNanI joDImAM Ave che. UMDA evA cAra parvato AvelA che, je aMjanagiri tarIke oLakhAya dAkhalA tarIke naMdIzvara samudra pachI aruNa dvIpa ane aruNa samudranI che. A parvatonI pAyAnI pahoLAI 10,000 yojana che ane joDI Ave che. aruNa dvIpanI pahoLAI 65536 lAkha yojana che TocanI pahoLAI 1000 yojana che. A dareka aMjanagiri upara ane aruNa samudranI pahoLAI 131072 lAkha yojana che. tyAra eka eka zAzvata jinAlaya AveluM che. A pratyeka aMjanagirinI bAda arUNavara dvIpa ane aNavara samudra Ave che. aNavara dvIpanI cAra dizAmAM cAra vApikAo AvelI che ane dareka vApikAmAM pahoLAI 262144 lAkha yojana che ane aNavara samudranI eka-eka dadhimukha parvata Avelo che. A parvata upara eka-eka pahoLAI 24288 lAkha yojana che. tyAra bAda zAzvata jinAlaya AveluM che. A be vApikAo vacce babbe ratikara arUNavarAvabhAsa dvIpa ane aNavarAvabhAsa samudra Ave che. parvato AvelA che. ema eka aMjanagirinI pharate ATha ratikara aNavarAvabhAsa dvIpanI pahoLAI 1048576 lAkha yojana che parvato ane cAra dadhimukha parvato che. A dareka upara eka-eka ane aruNAvarAvabhAsa samudranI pahoLAI 2097152 lAkha zAzvata jinAlaya che. A rIte eka aMjanagiri saMkulamAM 13 yojana che. A rIte traNa-traNanI joDIo Ave che. zAzvata jinAlayo ane cAra saMkulamAM kula bAvana zAzvata jinAlayo A rIte AgaLa vadhatAM jaMbudvIpathI 32mA kramAMke AvelAM che. A badhA cetyo siMhaniSAdI AkAranA che. A kroMcavarAvabhAsa dvIpa ane kroMcavarAvabhAsa samudra Ave che. A samudranI jinAlayo eka bAju nIcAM che ane bIjI bAju anukrame UMcA thatAM pahoLAI 9223372036 abaja, 85 karoDa, 47 lAkha, 72 yojana UMcAI dharAve che. zrI jinezvara bhagavaMtonA kalyANaka 75 hajAra 808 lAkha yojana jeTalI che. A prakAre jagatamAM jeTalAM prasaMganI ujavaNI karavA indro je vimAnomAM besIne Ave che teno zubha nAmo, alaMkAro, vastro, gaMdha, kamaLo, tilako, nidhi, ratno, vistAra vaimAnika IndronI apekSAe lAkha yojana jeTalo hoya che. AvAso, draho, nadIo, vimAno, parvato, kaMDo, nakSatro, sUrya, caMdra A vimAnone naMdIzvara dvIpathI kramazaH nAnAM banAvatAM indro vagere nAmo che e nAmanA dvIpasamUdronI traNa-traNa joDIo Ave che. bharatAdi kSetramAM kalyANakanI ujavaNI karavA Ave che. AvI ja rIte dareka nAmanA asaMkhya dvIpasamudro AvelA che. dAkhalA AThamA naMdvIzvara dvIpa pachI navamo aruNa dvIpa ane dasamo tarIke ApaNo pahelo jaMbUdvIpa che tema bIjo jaMbUdvIpa, trIjo jaMbUdvIpa aruNopapAta dvIpa Ave che. tyAra bAda agiyAramo kuMDala dvIpa Ave ema asaMkhya jaMbUdvIpo AvelA che. chevaTe deva, nAga, yakSa ane bhUta che. A dvIpanA madhya bhAgamAM mAnuSottara parvata jevo AkAra nAmo dharAvatAM dvIpo ane samudro Ave che. sauthI chelle svayaMbhUramaNa dharAvato 42,000 yojana UMco kuMDalagiri Avelo che. tenA dvIpa ane svayaMbhUramaNa samudra Ave che. A varNana uparathI tIccha madhya bhAgamAM cAra dizAmAM cAra zAzvata jinAlayo che. 11mA lokanI vizALatAno khyAla Ave che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 15 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAzI padArthonuM sAcuM svarUpa jaina Agamo mujaba sUrya pRthvIthI mAtra 800 yojana UMcAIe rahIne meru parvatanI pradakSiNA kare che. A kAraNe sUrya jyAre madhyAhne barAbara mAthA upara Ave tyAre te ApaNI dRSTithI mAtra 800 yojana ja dUra hoya che. sUrya ApaNane udayanA samaye kSitijamAMthI bahAra AvI kramazaH upara caDato dekhAya che ane astanA samaye kSitijamAM DUbI jato dekhAya che te paNa eka dRSTibhrama che. vAstavamAM sUryano kyAreya udaya ke asta thato nathI. jaina Agamo mujaba sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM meru parvatanI najIka hoya tyAre 47,263 pUrNAMka 21/60 yojana dUrathI sUryanAM darzana karI zakAya che. bIjA zabdomAM jyAre dakSiNAyana zarU thAya tyAre 21mI jUne sUrya ApaNI najIka 47,263 pUrNAMka 21/60 yojananA aMtare Ave tyAre te kSitijamAMthI udaya pAmato hoya tevo bhAsa thAya che. A aMtarane sUryanA 'daSTipatha' tarIke oLakhavAmAM Ave che. sarva atyaMtara maMDalamAM udaya pAmI rahelo sUrya ApaNAthI 47,263 pUrNAMka 21/60 yojananA kSitija samAMtara aMtare hoya che paNa tenI jamInathI UMcAI 800 yojana ja hoya che. mAtra dRSTibhramane kAraNe ja ApaNane te kSitijamAMthI bahAra Avato dekhAya che. sUrya jyAre madhyAhne barAbara mAthA upara Ave tyAre tenuM kSitija samAMtara aMtara zUnya hoya che ane UMcAI 800 yojana hoya che. A rIte madhyAhnano sUrya ApaNAthI sauthI vadhu najIka hoya che. sUrya jyAre pazcima kSitijamAM asta pAme che tyAre tenuM kSitijasamAMtara aMtara 47,263 pUrNAMka 21/60 yojana jeTaluM hoya che paNa jamInathI UMcAI to 800 yojananI ja hoya che. Ama chatAM dRSTibhramane kAraNe te ApaNane kSitijamAM DUbI jato jaNAya che. sUrya sarva atyaMtara maMDalamAMthI kramazaH sarva bAhya maMDala sudhI gati kare che tema teno dRSTipathaghaTato jAya che. sarva atyaMtara maMDalathI bahAranA bIjA maMDalamAM sUryano dRSTipatha47,179 pUrNAMka 57 60 yojana jeTalo hoya che. A rIte pratyeka maMDaladITha dRSTipathamAM 83thI 85 yojana jeTalo ghaTADo thato jAya che. chevaTe sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM Ave tyAre teno dRSTipathaghaTIne 31831 pUrNAMka 30/60 yojana jeTalo thaI jAya che. sUryanuM kada jaina Agamo mujaba sUryanuM kada mAtra 48/61 yojana jeTaluM ja che, eTale ke eka yojana karatAM paNa ochuM che. A sUryano vyAsa che. sUryano AkAra paNa daDA jevo goLa nathI paNa eka daDAnA be bhAga jevo che. ApaNane sUryano nIceno ardha goLAkAra bhAga ja dekhAya che. teno uparano sapATa bhAga ApaNI najarathI kAyama dUra ja rahe che. sUryanA ardhagoLAkAra bhAganI UMcAI tenA vyAsa karatAM aDadhI che. sUryanI sapATI sphaTikaratnanI banelI che. sUryano prakAza te hakIkatamAM A sphaTikaratnono prakAza che. A sphaTikaratno ApaNane garamI Ape che paNa teo pote ThaMDAM hoya che. A rIte sUryanI sapATInuM uSNatAmAna ekadama sAdhAraNa ja hoya che, evuM jaina zAstromAM lakhavAmAM AvyuM che. sUryanI gati ane Rtuo AjanA vijJAnIo kahe che ke 'pRthvI potAnI dharI upara namIne sUryanI pradakSiNA karatI hovAthI Rtuo thAya che.'' A rIte pRthvInA goLAkAranI sAbitI ApavA mATe paNa RtuonA cakrano upayoga karavAmAM Ave che. jaina bhUgoLamAM atyaMta sacoTa rIte puravAra karavAmAM AvyuM che ke RtuonuM kAraNa pRthvInuM sUryanI AjubAjunuM paribhramaNa nathI paNa sUryanuM meru parvatanI AjubAju valayAkAra pathamAM paribhramaNa che. sUrya meru parvatanI AjubAju pradakSiNA kare che, paNa teno pradakSiNApatha saMpUrNapaNe vartuLAkAra nathI. sUrya cha mahinA sudhI kramazaH valayAkAra pradakSiNA karato meru parvatathI dUra jAya che. sUrya jyAre dakSiNamAM tenA aMtima biMdue pahoMce tyAre bharata kSetramAM sauthI nAno divasa hoya che. tyAra pachI sUryanuM uttara taraphanuM prayANa (uttarAyaNa) zarU thAya che. A rIte valAyAkAra gatie uttara tarapha khasato sUrya barAbara cha mahine (183 divase) meru parvatanI sauthI vadhu najIka pahoMcI jAya che. A divasa bharata kSetramAM sauthI vadhu lAMbo hoya che. tyArabAda pharIthI sUryanuM dakSiNa dizAmAM prayANa zarU thAya che, je dakSiNAyana tarIke oLakhAya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 196 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karka saMkrAnti : dakSiNAyanamAM dina-rAtri kSetra makara saMkrAnti : uttarAyaNamAM dina-rAtri kSetra paridhinA dazAMza 3-3 bhAga prakAza 2-2 bhAga rAtri 33333 paujana dIdhuM | " 6 bhAgamAM prakAza, 4 bhAgamAM rAtri 6 bhAgamAM rAtri (4 bhAgamAM prakAza paridhinA dazAMza 3-3 bhAga rAtri, 2- 2 bhAga prakAza/ pun Aja che ra kupa] kat dIka - pa taH kSetra vidhvaMbha SP2 ' 5324) (te A 2 h&h2 60 kSetra bhikSatRccattara maMja prakAranI laMbAI 450 jaMbudramAM draSTikSetra 63563 yojana prakAzanI sarva laMbAI 78333 yojana aMdhakAranI paNa e ja laMbAI kactida uwC/ 63563 yojana prakAza kSetra vikuMbha la va za sa mu dra la va za sa mu dra jaina bhUgoLa mujaba jaMbUdvIpamAM be sUrya che, jeo paraspara aMdaranA bIjA maMDalamAM Ave che. pharI 48 kalAka pachI sUrya aMdaranA 180 aMzanA khUNe rahIne satata meru parvatanI pradakSiNA kare che. trIjA maMDalamAM Ave che. A prakAre 182 divasamAM sUrya 91 sUryane meru parvatanI eka vakhata pradakSiNA karatAM 48 kalAka lAge che. maMDalamAM paribhramaNa karIne meru parvatathI sauthI nikaTanA biMdu upara Aje ApaNane bharata kSetramAM je sUryanAM darzana thAya che te sUrya AvI jAya che. sUryanI pradakSiNAnuM meru parvatanI sauthI najIkanuM maMDala hakIkatamAM trIjA divase pAcho Ave che. A kAraNe ApaNane bharata jaina paribhASAmAM "sarva atyaMtara maMDala' tarIke oLakhAya che. kSetramAM dara 24 kalAke navo sUrya jovA maLe che. sUrya 24 kalAkamAM sUrya sarva atyaMtara maMDalamAM eka cakra pUrNa karIne aMdaranA ardhI pradakSiNA ja pUrI kare che. bIjA cakramAM 48 kalAka mATe paribhramaNa kare che. A rIte kula 91 atyaMtara maMDalamAM pravAsa karIne te cha mahine (182 divase) sarva bAhya ane sarva atyaMtara maMDala dakSiNa dizAmAM AvelA aMtima sarva bAhya maMDalamAM AvI caDe che. sUryanA pradakSiNA pathamAM sarva bAhya ane sarva atyaMtara maMDalanI meru parvatathI dUra dakSiNa dizAmAM tenA carama biMdu sudhI saMkhyA eka-eka che ane 91 bAhya maMDala tema ja 91 atyaMtara pahoMcI gayelo sUrya dara 48 kalAke eka pradakSiNA karato kramazaH maMDala maLIne kula 184 maMDala thAya che. A 184 paikI sarva bAhya valayAkAre uttara dizAe Ave che. sUrya dakSiNa dizAmAM aMtima biMdu ane sarva atyaMtara maMDaLamAM sUrya eka-eka vakhata gati kare che, upara je vartuLAkAra pathamAM meru parvatane kendramAM rAkhIne pradakSiNA kare jyAre bAkInA 182 maMDalamAM sUrya uttarAyaNa ane dakSiNAyana che tene jaina paribhASAmAM sUryanuM 'sarvabAhya maMDala' kahevAmAM Ave che. ema be vakhata gati kare che. A rIte kula 366 rAta-divasanuM eka A sarvabAhya maMDalamAM 48 kalAkanuM cakra pUrNa karIne sUrya valayAkAre varSa thAya che. prAcIna kALamAM dara aSADha suda ekame navA saura varSano jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 197 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI 44821deg merU zo. phUTa 5 *b Jhape jahu ma _* - 0 14 0 0 maMDala kSetra 10 la vR Na samudra prAraMbha thato hato. A divasathI sUrya dakSiNa dizAmAM potAnI gatino AraMbha kare che. jaina zAstromAM ApavAmAM AvelA gaNita mujaba sUryanA eka maMDalanI pahoLAI 48 61 yojana che. sUryanA kula 184 maMDalo che. A rIte 48/61ne 184 vaDe guNavAmAM Ave to 144 pUrNAMka 48 61 yojana thAya che. have sUryanAM be maMDala vacce be yojananuM aMtara che. sUryanAM maMDala kula 18 4 che paNa tenI vaccenA AMtarA 18 3 ja thAya che. A 183 AMtarA 366 yojana jagyA roke che. temAM 184 maMDalanI pahoLAi eTale ke 144 pUrNAMka 48 61 cojana jeTalo thAya che. A banne aMtarono saravALo 510 pUrNAMka 48 61 yojana jeTalo thAya che. sUryanAM sarve bAhya ane sarva atyaMtara maMDala vacce ATaluM aMtara jaina zAstromAM jaNAvAyuM che. sUrya dakSiNa dizAmAM AvelA tenA aMtima maMDalamAM pahoMce che tyAre bharata kSetramAM ziyALo hoya che ane sauthI nAno divasa tema ja sauthI moTI rAtri hoya che. Adhunika samayamAM khristI paMcAMga mujaba 21 Disembare A paristhiti jovA maLe che, jene makara saMkrAMti kahevAmAM Ave che. dakSiNa dizAnA aMtima maMDalamAM jaI sUrya pharI uttara dizA tarapha gati zarU kare tene uttarAyaNa tarIke oLakhavAmAM Ave che. 2 2 mArcanA roja sUrya barAbara madhyanA maMDalamAM AvI pahoMce che, jyAre divasa ane rAta sarakhA hoya che. A ghaTanAne vasaMta saMpAta tarIke oLakhavAmAM Ave che. sarva bAhya maMDaLa sarvabAhyamaMDaLe pahoMcelA pUrva sUryanuM punaH sarvAbhyantara maMDaLe Agamana u. sarva dhUsara merU 6. sUrya jyAre uttara dizAmAM meru parvatanI sauthI vadhu najIkanA atyaMtara maMDalamAM pahoMce che tyAre bharata kSetramAM moTAmAM moTo divasa ane nAnAmAM nAnI rAtri hoya che. 21 jUne banatI A ghaTanAne karya saMkrAMti kahevAmAM Ave che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna - 198 maMDaLa uttara dizAnA aMtima maMDAmAM jaIne sUrya dakSiNa dizA tarapha gati karatAM barAbara madhyanA maMDalamAM Ave che tyAre bharata kSetramAM divasa-rAta sarakhAM hoya che. A ghaTanA 22 sapTembare bane che ane tene zarada saMpAta tarIke oLakhavAmAM Ave che. sUrya jyAre meru parvatanI sauthI najIkanA sarva atyaMtara maMDalamAM pahoMce che tyAre paNa meru parvatathI tenuM aMtara 44,820 pojana jeTaluM hoya che. sUrya jyAre meru parvatathI dakSiNe sauthI dUranA sarva bAhya maMDalamAM pahoMce tyAre tenuM aMtara 45,330 yojana jeTaluM hoya che. A rIte sUryanA pradakSiNA pathanI kula pahoLAI 510 pUrNAMka 48 61 yojana jeTalI ja che. sUryanI pradakSiNApathano vyAsa paNa tenI atyaMtara-bAhya gati mujaba badalAya che. sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM hoya tyAre teno vyAsa 1,00,660 yojana jeTalo hoya che. sUrya jyAre sarva atyaMtara madhyamAM hoya tyAre tenA pradakSiNApano vyAsa 99,640 yojana jeTalo hoya che. sUryanAM je kula 184 maMDalo AvelAM che te paikI 65 maMDalo jaMbudrIpanI bhUmi upara AvelAM che ane bAkInAM 119 maMDalo lavaNa samudranI aMdara AvelAM che. jaMbudrIpanI aMdara AvelAM 65 maMDalo ane tenA AMtarAnI pahoLAI 180 yojana jeTalI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. lavaNa samudramAM AvelAM maMDalonI ane AMtarAonI kula pahoLAI 330 pUrNAMka 48 /61 yojana thAya che. A rIte sUryanA pradakSiNApathanI pahoLAI 510 pUrNAMka 48 61 yojana jeTalI thAya che. sUryane meru parvatanI AjubAju eka pradakSiNA karavAmAM 48 kalAka athavA 60 muhUrta (eka muhUrta= 48 miniTa) jeTalo samaya lAge che. sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM hoya tyAre tenA pradakSiNA pathano parigha 3,15,089 yojana jeTalo hoya che. ATaluM aMtara kApatAM sUryane 60 muhUrta lAge che. A uparathI gaNatarI karI zakAya che ke sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM hoya tyAre eka muhUrtamAM 5251 pUrNAMka 29/60 yojananI gati kare che. sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM hoya che tyAre teno parigha vadhI jAya che, paNa eka pradakSiNA karatAM agAunI jema 48 kalAka athavA 60 muhUrtano ja samaya lAge che. A kAraNe sarva bAhya maMDalamAM tenI gati vadhIne eka muhUrtanA 5305 pUrNAMka 15/60 yojana jeTalI thaI jAya che. sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM gati karato hoya ane meru parvatanI sauthI vadhu najIka hoya tyAre bharata kSetramAM tema ja airAvata kSetramAM divasa sauthI moTo ane rAtri sauthI nAnI hoya che. jaina zAstro mujaba bharata kSetramAM sauthI moTo divasa 18 muhUrtano hoya che ane sauthI nAnI rAtri 12 muhUrtanI hoya che. A ghaTanA ApaNane 21 jUne jovA maLe che. sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM pradakSiNA karIne kramazaH dakSiNa dizAmAM khasato jAya che tema divasa nAno thato jAya che ane rAtri moTI thatI jAya che. sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalanI bahAranA bIjA maMDalamAM gati kare tyAre divasanI laMbAI 18 muhUrtamAM 2/61 muhUrta nyUna jeTalI hoya che ane rAtrinI laMbAI 12 muhUrtamAM 2/61 muhUrta adhika hoya che. A rIte sUrya eka-eka maMDala bahAra Ave tema divasa-rAtamAM 2/61 muhUrtano pharaka paDe che. A rIte gati karatAM cha mahine sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM meru parvatathI sauthI dUranA biMdue pahoMce che tyAre 18 muhUrtanI rAtri hoya che ane 12 muhUrtano divasa hoya che. tyAra pachI sUrya uttara tarapha gati kare tyAre rAtrino samaya kramazaH ghaTato jAya che ane divasano samaya vadhato jAya che. Ama karatAM sUrya pharI jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM gati kare tyAre pharIthI 18 muhUrtano divasa thAya che ane 12 muhUrtanI rAtri thAya che. A paraMparA anAdi kALathI cAlyA kare che. sUrya sarva atyaMtara maMDalamAM pahoMce tyAre saura mAsa, sUrya saMvatsara, uttarAyaNa, avasarpiNI, utsarpiNI, yuga vagere kALanI pUrNAhuti thAya che ane tenA bIjA divase navA saura mAsano tathA navA saura varSano prAraMbha thAya che. sUryano pradakSiNA patha ApaNe agAu joyuM ke sUrya valayAkAre meru parvatanI pradakSiNA kare che. sUryanA sarva atyaMtara maMDala ane sarva bAhya maMDala vacce 510 pUrNAMka 48/61 yojananuM ja aMtara AveluM che. A paikI 180 yojanano pradakSiNA patha jaMbudrIpanI aMdara Avelo che ane bAkIno pradakSiNApatha jaMbudrIpanI bahAra lavaNa samudramAM Avelo che. sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM hoya che tyAre hakIkatamAM te lavaNa samudramAM rahIne meru parvatanI pradakSiNA karato hoya che. bharata sUrya ane airAvata sUrya dakSiNAyana karatA (abhyantara maMDaLathI bAhyamaMDaLe jatA) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 199 bha. sa. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryanI gati ane divasa-rAta vacce saMbaMdha pUrva dizA sanmukha UbhA hoIe tyAre ApaNA DAbA hAthabAjunI dizA uttara kahevAya che ane jamaNA hAthabAju dakSiNa dizA gaNAya ApaNe joyuM ke jaMbUdvIpamAM be sUryo samabhUmithI 800 che. A cAra dizAonA AdhAre ja IzAna, agni, naiSThitya ane yojana UMcAIe rahIne niyamitapaNe meru parvatanI pradakSiNA kare che. vAyavya vagere vidizAo athavA khUNAo nakkI thAya che. jaMbudvIpamAM be sUryo che, paNa teo banne paraspara 180 aMzanA bharata kSetrano sUrya jyAre pUrva dizAmAM niSadha parvata upara khUNe rahetA hovAthI ApaNe eka samaye eka ja sUryanAM darzana karI pahoMce che tyAre bharata kSetranI barAbara madhyamAM AvelI ayodhyA zakIe chIe. sUrya vAstavika rIte covIse kalAka prakAzita hoya che, nagarInI kSitijamAM sUryano udaya dekhAya che. A sUryathI barAbara eTale hakIkatamAM sUrya kadI Ugato nathI ke Athamato nathI. tema chatAM 180 aMzane khUNe rahelo sUrya meru parvatanI uttare AvelA nIlavaMta sUrya je vibhAgamAM potAno prakAza pAthare che, tyAM divasa hoya che parvata upara pahoMce che tyAre airAvata kSetranI rAjadhAnI ayodhyA ane je vibhAgamAM sUryanA prakAzano abhAva hoya che, tyAM rAtri hoya nagarImAM sUryodaya thayo hovAnuM kahevAya che. bharata kSetramAM niSadha che. koI paNa kSetramAM dUrathI sUryanuM prathama darzana thAya tyAre sUryano parvata upara udaya pAmelo sUrya pratyeka kSaNe valayAkAra pathaupara gati 'udaya' kahevAya che ane sUrya dUra javAthI teno prakAza dekhAto baMdha karato AgaLa vadhe che tema kramazaH ayodhyA nagarInI pazcima dizAmAM thAya tyAre 'asta thayo hovAnuM kahevAya che. AvelA pradezomAM sUryodaya thato jovA maLe che. AvI ja rIte jaMbUdvIpanA dareka kSetramAM ane pradezomAM sUrya alaga alaga airAvata kSetramAM nIlavaMta parvata upara udaya pAmato sUrya pratyeka kSaNe samaye udaya ane asta pAme che. A rIte kSetronI apekSAe suryanA AgaLa vadhe che tema ayodhyA nagarInI pazcime AvelA pradezomAM udayAsta aniyamita che, paNa koI eka ja kSetranI apekSAe sUryodaya thato jAya che. A rIte AgaLa vadhato sUrya barAbara sUryodayanA ane suryAstanA samayo nizcita hoya che. koI eka madhyAhune ayodhyA nagarInA mAthe AvI pahoMce che. kSetramAM sUryano kyAre udaya thaze ane kyAre asta thaze, teno AdhAra bharata kSetrano sUrya ayodhyAmAM madhyAhuna pachI pazcima te pradezanAM sthAna ane sUryanI ayanagati upara rahe che. dizAmAM AgaLa vadhe che ane niSadha parvatanA pazcima cheDe pahoce ApaNA vyavahAramAM dizAo paNa suryanA AdhAre nakkI tyAre teno prakAza ayodhyAmAM pahoMcato baMdha thavAthI ayodhyAmAM thAya che. sUryano je dizAmAM udaya thAya che te pUrva dizA kahevAya che sUryAsta thayo kahevAya che. A vakhate ayodhyA nagarInI pazcime ane je dizAmAM asta thAya che te pazcima dizA kahevAya che. ApaNe AvelA bharata kSetranA pradezomAM to sUrya AkAzamAM hAjara hoya che, eTale tyAM divasa hoya che. bharata kSetrano A sUrya niSadha parvatanA pazcima cheDe pahoMce tyAre pazcima mahAvideha kSetranA madhya bhAgamAM sUryodaya thAya che. AvI ja rIte airAvata kSetrano sUrya nIlavaMta parvatanA pUrva cheDe pahoMce tyAre airAvata kSetranI ayodhyA nagarImAM sarva bAhya maMDaLa sUryAsta thAya che ane pUrva mahAvidehanA madhya bhAgamAM sUryodaya thAya vakhyAre maMDaLa che. bharata kSetrano sUrya pazcima mahAvidehanA madhya bhAgamAM pahoce tyAre ane airAvata kSetrano sUrya pUrva mahAvidehanA madhya bhAgamAM pahoMce tyAre samagra mahAvidehamAM divasa hoya che ane bharatamerU parvata airAvata kSetramAM rAtri hoya che. - sUrya jyAre 21 jUne meru parvatanI najIka sarva atyaMtara maMDalamAM gati karI rahyo hoya tyAre sUryanA udaya ane asta vacce 94, 526 pUrNAka 42 60 yojana jeTaluM aMtara hoya che ane tyAre bharata tema ja airAvata kSetranI madhyamAM AvelI ayodhyA nagarImAM divasanI laMbAI 18 muharta athavA 14 kalAka 24 miniTa jeTalI hoya che. sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM gati karI rahyo hoya tyAre tenA prakAza kSetranI parivi pRthvInI kula paridhinA asta Pele / niSadha parvata - 3 4726 e 1831 | STigocara 472 63 che 21daka A girI = jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 200 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvabAhya maMDaLe vartatAM pUrva pazcima dizAvartI banne sUryonuM punaH sarvAbhyantara maMDaLe Agamana 3. .. 3/10 bhAga jeTalI hoya che. jaMbudrIpamAM be sUryo che, eTale A be sUryo maLIne 21mI jUne jaMbUtIpanA 6/17 bhAgane prakAzita kare che ane 4 10 kSetrane prakAzita karI zakatA na hovAthI tyAM rAtri hoya che. sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM gati karato hoya tyAre aMbbIpanA 6 10 bhAgamAM rAtri hoya che ane 4 10 bhAgamAM ja divasa jovA maLe che. sUrya jyAre sarva atyaMtara maMDalamAM hoya tyAre bharata kSetranA madhya bhAgamAM UbhA rahelA manuSyane pUrva dizAmAM 47,263 pUrNAMka 21/60 yojana dUrathI sUrya udaya pAmato jovA maLe che. tenA uparathI kahI zakAya ke ayodhyA nagarI ane niSadha parvata vacce 47,263 pUrNAMka 21/60 yojana jeTaluM aMtara che. tevI ja rIte ayodhyA nagarImAM rahelA manuSyane sUrya pazcima dizAmAM 47,263 pUrNAMka 21/60 yojana dUra Athamato jovA maLe che. A rIte ayoghyA nagarImAM rahelA manuSyane sUryanA udaya ane asta vacce 94,526 pUrNAMka 42/60 yojanananuM aMtara jovA maLe che. sUrya sarva atyaMtara maMDalathI sarva bAhya maMDala tarapha jAya tema sUryanI gati vadhatI jAya che ane udaya tema ja asta vaccenuM aMtara ghaTatuM jAya che. chevaTe sUrya sarva bAhya maMDale pahoMce tyAre udaya ane asta vaccenuM aMtara ghaTIne 63, 6 6 3 yojana thaI jAya che, ApaNe joyuM ke sUrya jyAre madhyAkAzamAM Ave tyAre ApaNI ane sUrya vacce mAtra 800 yojananuM ja aMtara hoya che. A kAraNe madhyAhune sUryanAM kiraNo atyataM tIvra ane jalada hoya che // sarvA--jAra maMDaLethI sarvabAhya maMDaLe jatAM pUrva ane pazcima dizAnA (be) sUryo // 6. ane ApaNe sUryanI sAme joI paNa zakatAM nathI. sUryano jyAre udaya athavA asta thAya che tyAre ApaNI ane sUryanI vacce 31,831 yojanathI laIne 47,263 jeTaluM Azare aMtara hoya che. udaya ane asta vakhate sUrya ApaNAthI ATalo badho dUra hovAthI sUryanAM kiraNo saumya hoya che ane ApaNe sUryanI sAme joI zakIe chIe. Adhunika vijJAnanI mAnyatA mujaba sUryodaya, madhyAhna ane sUryAsta samaye sUrya ane pRthvI vaccenA aMtaramAM je taphAvata hoya che te atyaMta mAmUlI ja hoya che. to pachI madhyAhne sUryano tApa ATalo sakhata kema hoya che? A savAlano koI yogya javAba AjanA vijJAnIo pAse nathI. jI sUryano prakAza pUrva-pazcima dizAmAM 94,526 pUrNAMka 42 60 yojana sudhI pahoMce che tema uttara-dakSiNa dizAmAM te 78,333 pUrNAMka 1/3 Sojana sudhI vistare che. sUrya jyAre jaMbudrIpanI jagatI upara hoya tyAre sUryathI meru parvatanuM aMtara 45,000 yojana jeTaluM hoya che. A gaNatarIe sUrya uttara dizAmAM 45,000 yojana ane dakSiNa dizAmAM lavaNa samudra tarapha 33,333 pUrNAMka 1/3 yojana sudhI potAno prakAza pahoMcADe che. AvI ja rIte sUrya uparanI dizAmAM mAtra 100 yojana sudhI ane nIcenI dizAmAM 1800 yojana sudhI potAno prakAza phephsAve che. ahIM savAla e thaze ke suryathI jamInanuM aMtara 800 yojana ja che, to 1800 yojana sudhI prakAza kema pahoMce ? teno khulAso evo che ke pazcima mahAvideha kSetrano lavaNa samudrane aDIne Avelo bhAga 1000 pojana nIcANamAM hovAthI suryanAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 201 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNo 1800 yojana sudhI nIcenI dizAmAM pahoMce che. sUrya jyAre atyaMtara maMDalamAM hoya tyAre 60 muhUrtamAM Azare 3,15,099 yojananuM aMtara kApe che. A rIte tenI eka muhurtanI gati Azare 52 51 yojana jeTalI thAya che. sUrya jyAre sarva bAhya maMDalamAM hoya che tyAre 60 muhUrtamAM Azare 3,18,314 yojana aMtara kApe che. A rIte tenI eka muhUrtanI gati Azare 5305 yojana thAya che. A uparathI khyAla Ave che ke sUrya sarva atyaMtara maMDalamAM hoya che tyAre tenI gati ochI hoya che paNa sarve bAhya maMDalamAM tenI gati vadhI jAya che. A rIte sarva bAhya maMDalamAM ke sarva atyaMtara maMDalamAM sUryane meru parvatanI pradakSiNA karatAM to ekasarakho, eTale ke 60 muhurtano ja samaya lAge che. jaMbUtIpamAM caMdranuM svarUpa jaMbudrIpamAM eka nahIM paNa be caMdra che. A be caMdro ekabIjA sAthe 180 aMzanA khUNe rahIne meru parvatanI pradakSiNA kare che. A kAraNe ApaNe be caMdrone kyAreya ekasAthe joI zakatA nathI. ApaNane Aje je caMdra jovA maLe che te AvatI kAle jovA nathI maLato paNa trIjA divase jovA maLe che. caMdra jamInathI 880 yojana UMce caDIne meru parvatanI pradakSiNA kare che. sUrya jamInathI 800 yojana UMce rahIne meru parvatanI pradakSiNA kare che. A rIte ApaNAthI sUrya karatA caMdra vadhu dUra che. caMdrane meru parvatanI AjubAju caMdranA maMDaLa 15, AMtarA 14 merU parvata 5/35/35 30/30/30 4 4 4 a eka pradakSiNA pUrI karatAM 48 kalAka uparAMta Azare 101 miniTa jeTalo samaya thAya che. jaMbuDIpamAM be caMdro hovAthI ApaNane dara 24 kalAka ane lagabhaga sADA pacAsa miniTe caMdranAM darzana thAya che. sUryanI gati karatAM caMdranI gati 48 kalAke 101 miniTa jeTalI ochI che. caMdrano AkAra saMpUrNapaNe daDA jevo goLa nathI paNa phUTabolanA ardha daDA jevo goLa che. teno je goLAkAra bhAga che te nIcenI tarapha che ane sapATa bhAga che te uparanI tarapha che. caMdranA ardhagoLAno vyAsa 56/61 yojana che ane tenI UMcAI tenAthI aDadhI eTale ke 28/61 yojana jeTalI che. AjanA vijJAnIo caMdrane jeTalo dUra mAne che eTalo te dUra nathI ane caMdrane jeTalo moTo mAne che, eTalo te moTo paNa nathI. caMdrano prakAza potAno che paNa te sUryano parAvartita prakAza nathI. sUryano prakAza garama che ane caMdrano prakAza zItaLa che te A vAtano sauthI moTo purAvo che. sUryanA prakAzamAM prakAzasaMzleSaNa kriyA thAya che, paNa caMdranA prakAzamAM nathI thatI te A vAtano bIjo purAvo che. AvA to aneka vaijJAnika purAvAo ApIne sAbita karI zakAya tema che ke caMdra svayaMprakAzita che. sUryanI jema caMdra paNa ayanamArge meru parvatanI AjubAju pradakSiNA kare che. caMdrano pradakSiNApaya vartuLAkAra nathI paNa valayAkAra che. sUryanAM jema 184 maMDalo hoya che tema caMdranAM mAtra 15 ja maMDalo hoya che. sUrya 184 maMDalo vaDe uttara-dakSiNa dizAmAM jeTaluM sthaLAMtara kare che teTaluM ja sthaLAMtara caMdra 15 maMDalo vaDe kare che. suryanuM cArakSetra 510 pUrNAMka 48 61 yojana che, tema caMdranuM cArakSetra paNa 5 10 pUrNAMka 48 61 yojana che. caMdranAM je kula 15 maMDalo che te paikI pAMca maMDala jaMbudvIpamAM che ane bAkInAM 10 maMDala lAvA samudramAM AvelAM che. jaMbudrIpamAM caMdranAM je pAMca maMDaLo AvelAM che. tenI pahoLAI 180 yojana che ane lavaNa samudramAM caMdranAM je 10 maMkko AvelAM che, tenI pahoLAI 330 yojana jeTalI che. sUryanAM maMDaLo paNa jaMbudrIpamAM ane lavaNa samamAM ATalI ja pahoLAImAM DelAM che. caMdra jyAre meru parvatathI najIkanA maMDalamAM hoya tyAre paNa te mera parvanathI to. 44,820 yojana jeTalo dUra hoya che. caMdra jyAre meru parvatathI sauthI vadhu dUranA maMDalamAM hoya tyAre te meru parvatathI 45,329 pUrNAMka 53/61 yojana jeTalo dUra hoya che. caMdranI potAnI pahoLAI 56/61 yojana jeTalI che. A kAraNe te potAnA pradikSaNA pathamAM 56 61 yojana jeTalo vistAra rokIne meru parvatanI pradakSiNA kare che, A aMtara pratyeka maMDalanI jADAI paNa jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 202 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AvAM be maMDala vacce 35 pUrNAka 30/61 yojana uparAMta ane te kRSNa pakSanI ekama kahevAya che. A rIte dhruvarAhapratidina 28/6 1 eTale ke 35 pUrNAka 57/1 yojana jeTaluM aMtara che. cAra-cAra vadhu bhAgane DhAMkatA 15mI rAte 62 paikI 60 bhAgane eTale ke caMdra eka maMDalamAM phare tyAre lagabhaga 36 yojana khasI DhAMkI de che. caMdranA 62 paikI be bhAga kadI DhaMkAtA nathI paNa te jAya che. A rIte 15 maMDalamAM pharato caMdra 15 divasamAM 510 sUryanA prakAzane kAraNe dekhAtA paNa nathI. A kAraNe kramazaH pUrNAka 4861 yojanakhase che. caMdranI kaLAonuM kAraNa caMdranI dhruva rAhuthI hAni vRddhi ||ra||||||||||| ApaNane pUnamanI rAte Akho caMdra dekhAya che, jene joIne ApaNe kahIe chIe ke "caMdra Aje soLe kaLAe khIlyo che." pUnama pachI pratyeka divase caMdra thoDo thoDo DhaMkAto jAya che, jene ApaNe caMdranI kaLA tarIke oLakhIe chIe. chevaTe amAsanI rAte caMdra saMpUrNapaNe DhaMkAI jAya che ane ApaNe tene joI zakatA nathI. amAsathI pUnama sudhInA divasomAM ApaNane tenAthI taddana UMdhI prakriyA jovA maLe che. AjanA vijJAnIo kahe che ke caMdrano je bhAga sUryanI sAme hoya teTalo bhAga ja prakAzita dekhAya che. pUnamanI rAte caMdra sUryanI barAbara sAmenI dizAmAM hovAthI saMpUrNapaNe prakAzita dekhAya che. amAsanI rAte caMdra tethI viruddha dizAmAM hovAthI bilakula dekhAto nathI. A kAraNa tarkazuddha nathI. hakIkatamAM caMdranI kaLAonuM rahasya kaMIka bIjuM ja che. caMdranA goLAnI lagolaga rAhu nAmano graha paNa meru parvatanI pradakSiNA kare che. A rAhu dhruvarAhu tarIke oLakhAya che ane teno raMga bilakula kALo che. A dhruvarAhu nAmano graha caMdranA goLAthI mAtra cAra ja AgaLa nIce rahIne meru parvatanI pradakSiNA kare che. ghuvarano graha caMdranA prakAzane kevI rIte avarodhe che tenI samajaNa meLavavA ApaNe caMdranA 62 TukaDAnI kalpanA karIe chIe. pUnamanI rAte A 62 TukaDAo khullA hovAthI caMdra saMpUrNapaNe prakAzita hoya che. pUnama pachInI rAte dhruvarAhunuM vimAna caMdranA 62 TukaDA paikI cAraTukaDAne DhAMkI de che, jene kAraNe caMdra kSINa thayelo dekhAya che Raa dina rararararara ) 09 Fra dhruva rAhunuM vimAna caMdranI nIce ja 4 aMgula dUra cAlato dhruvarAhu potAnA 1/15 athavA sAThIyA 4 aMza vaDe caMdranA eka aMzane (bAsaThIyA 4 aMzane) vadi paDave DhAMkato amAvAsyAe saMpUrNa vimAna vaDe rAhu (15 bhAga vaDe) caMdranA saMpUrNa 60 aMza DhAMke che be aMza sarvadA khullA ja hoya che. A dekhAva amAvAsyAno che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 203 ka For Private & Parsonal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAsa thAya che. pAMca varSamAM caMdranAM kula 134 ayana thAya che. anya rIte vicArIe to caMdranA kula 16 bhAga che. te paikI dhruvarAha pUnama pachI pratidina eka-eka bhAgane DhAMke che. Ama graho, nakSatro ane tArAonuM svarUpa karatAM amAsa thAya che. tyAra bAda pratidina eka-eka bhAgane khullo kare che eTale pUnama thAya che. A kAraNe pUnamano caMdra soLe jaina zAstro mujaba graho, nakSatro ane tArAo caMdranA kaLAe khIlyo hovAnuM kahevAya che. amAsanA divase caMdranI eka parivArano eka hisso ja gaNAya. jaMbUdvIpamAM je rIte be sUrya ane kaLA khUlI hoya che paNa te sUryanA tejane kAraNe dekhAtI nathI. caMdranA be caMdra che, tevI ja rIte graho, nakSatro ane tArAo paNa babbenI goLAnI pahoLAI /1 yojana che, jyAre dhRvarAhanI joDImAM che. ahIM ApaNe caMdranA je parivAranI vAta karIzuM te eka pahoLAI eka yojana hovAthI A graha amAsanA divase caMdrane ja caMdrano parivAra haze. eka caMdranA parivAramAM 28 nakSatro, 88 AsAnIthI DhAMkI de che. graho ane 6 6,975 koDA koDI tArAo che. 28 nakSatronAM nAmo A mujaba che: caMdragrahaNanuM kAraNa (1) abhijita (2) zravaNa (3) dhaniSThA (4) zatabhiSa (5) pUrvAbhAdrapadA (6) uttarAbhAdrapadA (7) revatI (8) azvinI (9) AjanA vijJAnIo kahe che ke pUnamanI rAte sUrya ane caMdra bharaNI (10) kRtikA (11) rohiNI (12) mRgazIrSa (13) vacce pRthvIno paDachAyo AvI javAne kAraNe caMdranuM grahaNa thAya che. ArkA (14) punarvasu (15) puSya (16) AzleSA (17) maghA have jyAre caMdra svayaMprakAzita che tyAre pRthvIno paDachAyo caMdra upara (18) pUrvA phAlganI (19) uttarA phAlganI (20) hasta (21) paDavAnI koI saMbhAvanA nathI. vaLI ApaNe jANIe chIe ke pRthvI citrA (22) svAti (23) vizAkhA (24) anurAdhA (25) daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI, eTale pRthvIno paDachAyo caMdra jyeSThA (26) mUla(27) pUrvASADhA (28) uttarASADhA upara paDavAno koI savAla ja pedA thato nathI. pAMca varSanA yugano prAraMbha thAya che tyAre caMdra abhijita jaina zAstro mujaba AkAzamAM parvarAha nAmano eka nakSatramAM hoya che. A kAraNe jaina zAstromAM abhijita nakSatrane aprakAzita graha che, je kALA dhAbA jevo che. A parvarAhu graha prathama gaNavAmAM AvyuM che. laukika zAstromAM azvinI nakSatrathI ochAmAM ochA cha mahinAnA aMtare sUryanA ane/athavA caMdranA varSano prAraMbha gaNavAmAM Ave che, paNa jaina zAstro mujaba paheluM biMbane DhAMkI de che. A parvarAhu vadhumAM vadhu 42 mahine caMdranA abhijita nakSatra Ave che. AjanuM vijJAna sUryamALAmAM nava graho biMbane ane 48 mahine sUryanA biMbane DhAMkI de che, jene kAraNe hovAnuM mAne che, paNa jaina bhUgoLa mujaba caMdranA parivAramAM kula sUryagrahaNa ane caMdragrahaNa thAya che. jyAre bharatakSetramAM sUryagrahaNa ke 88 graho che. A 88 grahonAM nAmo paNa jaina zAstromAM ApelAM caMdragrahaNa thatuM hoya che tyAre aDhIdvIpamAM rahelA kula 132 sUryonuM che. jaina zAstro mujaba A 88 graho sUryanI nahIM paNa meru parvatanI ane 132 caMdronuM paNa eka ja samaye grahaNa thAya che. pradakSiNA kare che. jaina zAstromAM je 88 grahonAM nAmo ApavAmAM sUrya meru parvatanI AjubAju 29 vakhata pradakSiNA kare AvyAM che temAM vartamAnamAM jovA maLatA zani, maMgaLa, budha, zuka, eTalA samayamAM caMdranI 30pradakSiNA pUrI thaI jAya che. A kAraNe bRhaspati, rAhu, ketu ityAdi grahono samAveza thaI jAya che. A caMdrano eka mAsa Azare 29 divasano ja hoya che. eka caMdramAsamAM prakAre jaina zAstromAM 88 grahonuM varNana che. 30 tithi Ave che. sUryano eka divasa 30 muhartano hoya che, eka caMdranA parivAramAM 66,975 koDAkoDI tArAo che. paNa caMdrano divasa 29 pUrNAka 32/62 muhartano ja hoya che. eka karoDane eka karoDa vaDe guNatA jeTalI saMkhyA Ave tene eka koDA eka caMdravarSa Azare 354 divasanuM thAya che. A kAraNe sUrya ane koDI kahevAmAM Ave che. caMdranA parivAramAM caMdranA varSamAM dara varSe 12 divasano taphAvata Ave che. dara aDhI 669750000000 guNyA eka karoDa eTale ke varSe eka adhika mAsa umerIne A taphAvata sarabhara karavAmAM Ave che. 6 69750000000,0000000 jeTalA tArAo che. eka yugamAM pAMca varSa hoya che ane 1830 divasa hoya che. A ahIM evI zaMkA svAbhAvika thAya ke jaMbudvIpano vyAsa mAtra eka pAMca varSamAM sUryanA 60 mAsa ane caMdranA 62 mAsa thAya che. pAMca lAkha yojana che. to tenA AkAzamAM ATalI jaMgI saMkhyAmAM rahelA varSanA eka yugamAM caMdra kula 1768 maMDalamAM gati kare che ane tArAono samAveza kevI rIte thAya? teno javAba e che ke jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 204 For Private & Parsonal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUdvIpanuM kSetraphaLa 7,90,pa6,97,150 yojana che. jaina laIne 900 yojana sudhInA 110 yojananI jADAI dharAvatA zAstro mujaba eka tArAnA vimAnanI laMbAI-pahoLAI be mAila AkAzamAM sUrya, caMdra, graho, nakSatro ane tArAo AvelAM che. jeTalI ja hoya che. A rIte eka tAro AkAzamAM cAra corasa mAila Adhunika vijJAnIo tArAo amuka prakAza varSa dUra AvelA che, jeTalI ja jagyA roke che. jaMbUdvIpanA AkAzanuM virATa kSetraphaLa jotAM evI je mAnyatA dharAve che te mAtra kapoLakalpanA ja che. temAM karoDo tArAono sahelAIthI samAveza thaI zake che. AjanuM vijJAna ema mAne che ke nyuTananA jaina zAstro mujaba jaMbUdvIpamAM pratyeka grahanA vimAnanI gurutvAkarSaNanA niyamane kAraNe sUrya, caMdra, graho, nakSatro ane pahoLAI be gAu, nakSatranA vimAnanI pahoLAI eka gAu ane tArAo AkAzamAM addhara rahe che ane nIce paDI jatA nathI. jaina tArAnA vimAnanI pahoLAI aDadhA gAunI che. jaMbUdvIpamAM be caMdra zAstro ema kahe che ke AkAzamAM rahelA viziSTa prakAranA devo sUrya, hovAthI jaMbUdvIpamAM 56 nakSatro, 176 graho ane caMdra, graho, nakSatro, tArAo vagerene UMcakIne phare che. jaina zAstro 1,33,950 koDAkoDI tArAo hoya che. mujaba 16,000 devo caMdrane UMcakIne phare che. A paikI cAreya jaMbUdvIpamAM sUryanA 184 ane caMdranAM 15 maMDalo che, dizAmAM cAra-cAra hajAra devo che. pUrva dizAmAM 4000 devo tema nakSatronAM paNa 8 maMDalo che. badhAM nakSatro A 8 maMDalomAM ja siMhanuM rUpa dhAraNa karIne caMdranuM vahana kare che. dakSiNa dizAmAM paribhramaNa kare che. jaMbUDhIpamAM nakSatronAM je 8 maMDalo che te paikI be 4000devo hAthInuM rUpa dhAraNa karIne caMdranuM vahana kare che. pazcima maMDala jamIna upara che ane 6 maMDala lavaNa samudramAM paDe che. A dizAmAM vRSabhanuM rUpa dhAraNa karIne 4000 devo caMdranuM vahana kare pratyeka nakSatramAM tArAonI saMkhyA anukrame 3 - 3 - 5 -100 che ane uttara dizAmAM ghoDAnuM rUpa dhAraNa karIne 4000 devo - 2 - 2 - 32 - 3 - 3 - 6 - 5 - 3 - 1 - 5 - 3 - 5 caMdrane UMcakIne cAle che. A ja rIte 16,000 devo sUryane paNa - 7 - 2 - 2 - 5 - 1 - 1 - 5 - 4 - 3 - 11 - 4 - 4 UMcakIne cAle che. jeTalI che. ahIM je tArAonI vAta karI che teno artha "nakSatronAM grahonAM vimAnonuM vahana karavA mATe dareka dizAmAM be vimAno' evo thAya che. hajAra devo ema kula ATha hajAradevo hoya che. nakSatronAM vimAnonuM graho ane tArAonAM vimAnone AkAzamAM pharavA mATenA vahana karavA mATe cAre dizAmAM eka hajAra ema kula cAra hajAra devo koI niyamita maMDalo nathI. teo meru parvatanI AjubAju hoya che. tArAonAM vimAnonuM vahana karavA mATe cAre dizAmAM aniyamita maMDalomAM pradakSiNA kare che. teo pharatA pharatA koI vakhata 500 ema kula be hajAra devo hoya che. jaina zAstro mujaba sUrya dUra nIkaLI jAya che to koI vakhata najIka AvI jAya che. vartamAnamAM ane caMdranA adhipati indro hoya che. A indro potAnA vAhana kALamAM dhUmaketu tarIke oLakhAtA pUMchaDiyA tArAo jovA maLe che tarIke sUrya ane caMdrano upayoga kare che. A vAhanane vimAna tenuM kAraNa paNa graho ane tArAonI aniyamita gati che. A graho kahevAmAM Ave che. je devo sUrya, caMdra AdinAM vimAnonuM vahana kare ane tArAo ochAmAM ochA 1,121 yojanAnA aMtare rahIne ja che teo A indronA nokara devo hoya che. joke A nokara devone meru parvatanI pradakSiNA kare che. A kAraNe sUrya, caMdra, graha, nakSatra ke bhAre garva hoya che ke teo indronAM vimAnonuM vahana karI rahyA che, tArAo kyAreya merU parvata sAthe TakarAI jAya evo savAla ja pedA jene kAraNe temane duHkhano ke gulAmIno anubhava thato nathI. thato nathI. rAhu, ketu, maMgaLa, budha, guru, zukra, zani vagere grahonI gati niyamita hoya che. dhruvanA tArAonI sthiti jaMbUdvIpamAM meru parvatanI jamInathI 790 yojanA UMcAIe tArAo rahelA che. tyAra bAda 800 yojananI ApaNe uttara dizAmAM kSitijanI upara najara karIe UMcAIe sUrya Avelo che. caMdra 880 yojana UMcAIe rahelo che tyAre dhruvano tAro jovA maLe che. dhRvano tAro atyaMta prakAzita che ane nakSatro 884 yojana UMcAIe rahIne meru parvatanI pradakSiNA ane tenI AjubAju anya koI prakAzita tArAnuM astitva na kare che. budhano graha 888 yojana, zukrano graha 891 yojana hovAthI dhruvano tAro uttara dizAmAM badhAthI alaga tarI Ave che. UMce, guruno graha 894 yojana UMce, maMgaLano graha 897 jo ApaNane uttara dizAnuM jJAna hoya to saptarSi tArAmaMDaLanI yojana UMce ane zani graha 900 yojana UMce rahIne meru madadathI paNa dhruvano tAro zodhI zakAya che. saptarSinA sAta tArA parvatanI pradakSiNA kare che. A rIte jamInathI 700 yojanathI paikI pahelA cAra tArAo AkAzamAM eka catuSkoNa banAve che jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 205 For Private & Parsonal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bAkInA traNa tArAo tenI pUMchaDInA svarUpamAM che. A pUrva mahAvideha kSetramAM ane eka pazcima mahAvideha kSetramAM rahelA catuSkoNanA uparanA be tArAonI sIdhI lITImAM dhruvano tAro che. je rIte jaMbUdvIpanAM vividha kSetronI apekSAe meru parvata uttara Avelo che. ApaNe jema jema uttara dizAmAM AgaLa vadhatA dizAmAM gaNAya che, tevI ja rIte sarva kSetromAM dhruvano tAro paNa jaIe tema tema dhruvano tAro ApaNane kSitijathI vadhune vadhu upara uttara dizA kahevAya che. dhruvanA tArAne AdhAre ja dizAo nakkI dekhAya che. chevaTe jyAre uttara dhruvapradezamAM pahoMcIe chIe tyAre thAya che. A dhruvanA tArAnI AjubAju saptarSi vagere je dhruvano tAro ApaNane barAbara mAthA upara dekhAya che. tArAmaMDaLo AvelAM che, teo dhruvanA tArAnI AjubAju ja jaina zAstromAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke dhruvano tAro pradakSiNA kare che. A kAraNe ApaNane ghaNI vakhata evo bhrama thAya sthira che ane te meru parvatanI AjubAju pradakSiNA karato nathI. che ke dhruvano tAro ApaNA vartamAna AkAzamAM kendramAM rahelo che. jaina zAstromAM kahevAmAM AvyuM che ke A jaMbUdvIpamAM cAra dhruvanA tArAo che. te paikI eka bharata kSetramAM, eka airAvata kSetramAM, eka jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 206 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duniyAnA tamAma dharmo pRthvIne sthira ane sapATa mAne che vaidika dharmanI mAnyatA vaidika dharmanA sauthI prAcIna graMthaRgvedamAM lakhyuM che ke 'sUrya haMmezAM eka muhUrtamAM 5059 yojana meru parvatanI AjubAju pradakSiNA kare che.'' zrImad bhAgavata mahApurANamAM jaMbudrIpa vagere sAta dvIponuM varNana karavAmAM AvyuM che. 'zrI zukadevajIe parIkSita rAjAne kahyuM ke-he rAjana! A pRthvI eka moTA kamaLanuM svarUpa che. sapta dvIpa tenA koSa che. A sapta dvIpanI madhyamAM jaMbudrIpa che. A dvIpa pahelo che. tenI laMbAI ane pahoLAI eka lAkha yojananI che. e jaMbudrIpa kamaLapatranA samAna cAre bAjuthI goLa che. A dvIpamAM nava khaMDa che. A nava khaMDomAM bhadrAzva ane ketumAla sivAyanA pratyeka khaMDano vistAra nava-nava hajAra yojana che. A nava khaMDa ATha sImA parvatothI suMdara rIte vibhakta karavAmAM AvyA che. A badhA khaMDonI madhyamAM IlAvRtta nAme khaMDa che, je saunI atyaMtara che. tenA madhyamAM suvarNamaya sumeru parvata Avelo che. A sumeru parvatanI UMcAI eka lAkha yojana che. A parvata zikhara tarapha batrIsa hajAra yojana, mULamAM soLa hajAra yojana ane pRthvImAM paNa soLa hajAra yojana dekhAya che. he rAjana! IlAvRtta varSanA uttara bhAganI uttarAdi dizAmAM barAbara-barAbara nIlagiri, zveta giri ane zRMgavAna giri che. e traNeya parvato yathAkrame ramyak kSetra, hariNya kSetra ane kurukSetranA sImAparvata svarUpe che. e parvato pUrva tarapha lAMbA che. e traNeya parvatonI banneya bAjue kSAra samudra paryaMtanI sImA che. kSAra samudrano vistAra be lAkha yojana che. A pramANe IlAvRttanI dakSiNe niSadha, hemakUTa ane himAlaya nAme kramazaH traNa parvato che. te pahelAM kahelA nIla Adi parvatonI samAna pUrva dizAnI tarapha laMbAyelA che ane pratyeka daza-daza hajAra yojana UMcA che. he rAjana! A traNeya parvato anukrame harivarSa, kiMpuruSa kSetra ane bharata kSetranA sImAparvato che. A prakAre IlAvRtta kSetranI pUrva ane pazcima dizAmAM anukrame mAlyavAna ane gaMdhamAdana parvato che. e banne parvata uttaramAM nIla parvata ane dakSiNamAM niSedhAcala sudhI lAMbA che. e banne parvato anukrame ketumAla tathA bhadrAzvanI sImA thaIne rahe che. he rAjana! bharatavarSamAM paNa ghaNI nadIo ane parvato che. he rAjan ! bharatavarSamAM janma prApta karIne puruSa gaNa yathAkramathI potAnI deva, manuSya ane nAraka gatinuM vidhAna kare che.'' jaina zAstromAM jaMbUdvIpa ane tenI madhyamAM meru parvatanuM je prakAre varNana karavAmAM AvyuM che tene maLatuM varNana zrImad bhAgavata mahApurANamAM paNa karavAmAM AvyuM che. jaina zAstromAM jene mahAvideha kSetra tarIke oLakhavAmAM Ave che tene vaidika zAstromAM IlAvRtta varSa kahyuM che. A uparAMta nava khaMDonA ane ATha parvatonAM nAmomAM ane pramANamApamAM pharaka Ave che, paNa mULabhUta varNana sarakhuM ja Ave che. vartamAnamAM samudramAM je vividha dvIpo jovAmAM Ave che tenI samajUtI ApatAM zrImad bhAgavata purANamAM lakhyuM che ke ''zrI zukadevajI bolyA-he parIkSita rAjA ! koI-koI RSi kahe che ke jaMbudrIpanA ATha upadvIpa che. sagara rAjAe putrone yajJanA azvane zodhavA mATe jyAre pRthvIne cAre tarapha khodavAnI AjJA karI tyAre te lokoe A badhA dvIpo banAvyA hatA. A dvIponAM nAma svargaprastha, caMdrazukla, Avartana, ramaNaka, maMdahariNa, pAMcajanya, siMha ane laMkA che.'' zrImad bhAgavata mahApurANamAM jaMbudrIpanI AjubAju AvelA kula cha dvIpo ane samudronuM paNa varNana karavAmAM AvyuM che. A varNana jaina zAstromAM karavAmAM AvelA varNanane amuka aMze maLatuM Ave che ane amuka aMze tenAthI juduM paNa paDe che. 'munivarya zrI zukadevajI bolyA ke-jaMbudrIpanA vistAranAM jeTalAM parimANa che teTalAM ja arthAt eka lAkha yojananA vistAranA lavaNa samudrathI jaMbUdvIpa gherAyelo che.tyAra pachI Avato plekSa dvIpa jaMbUdrIpathI bevaDo moTo che. A dvIpathI lavaNa samudra gherAyelo che. tyAM eka moTuM plakSanuM vRkSa che, jenA uparathI A dvIpanuM nAma paDyuM che. A plakSa dvIpa potAnA samAna parimANavALA zeraDInA rasanA samudrathI gherAyelo che. tyArabAda zAli dvIpa Ave che, je plekSa dvIpathI bevaDo moTo che. te paNa potAnA samAna parimANavALA madirAnA samudrathI gherAyelo che. tyAra pachI kuzaLa dvIpa Ave che, je zAlmali dvIpa karatAM bevaDo che. kuzaLa dvIpa ghInA samudrathI gherAyelo che. tenA bAhya bhAgamAM kroMca dvIpa che. A dvIpa kSIrasamudrathI gherAyelo che. A dvIpanI pachI zAka dvIpa che. teno vistAra 32 lAkha yojanano che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 207 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dvIpa paNa potAnA jeTalA parimANavALA dadhisAgarathI gherAyelo prarUpaNA karI che te vAta karNopakarNa ziva rAjarSie paNa jANI. che. dadhisAgaranA jaLanI AgaLa puSkara dvIpa che. teno vistAra 64 sAcI hakIkata zuM che te nakkI karavA teo bhagavAna mahAvIra pAse lAkha yojanAno che. A dvIpa cAre bAju svAdujaLa samudrathI gherAyelo AvI prazno karavA lAgyA. bhagavAne temanI tamAma zaMkAonuM che. A dvIpamAM mAnasottara nAme eka parvata che. te pUrva ane pazcima samAdhAna karyuM eTale temane paramAtmA pratye bhaktibhAva pedA thayo khaMDono sImAparvata che. teno vistAra ane UMcAI dasa hajAra yojana ane pariNAme kevaLajJAna pedA thayuM. kevaLajJAnanA prakAzamAM temane che. A dvIpamAM indro Adi lokapAlonI cAra nagarIo che. e paNa asaMkhya dvIpasamudro dekhAyA. tema chatAM ziva rAjarSie ja badhI nagarIonA uparanA bhAgamAM sUryano rathameru parvatanI cAre sAta dvIpanI prarUpaNA karI hatI te Aja divasa sudhI cAlI Ave bAju sadAkALa pradakSiNA karato hoya che. tenuM cakra divasarAta che. A vAtanI sarakhAmaNI ApaNe kolaMbase amerikA khaMDanI uttarAyaNa ane dakSiNAyana e banne ayano upara niyata kALamAM zodha karI tenI sAthe karI zakIe. kolaMbase amerikA khaMDanI zodha bhramaNa kare che." karI te agAu vijJAnIo pRthvIne atyaMta maryAdita mAnatA hatA. A varNana vAMcIne khyAla Ave che ke vaidika dharmamAM paNa amerikA khaMDanI zodha pachI temaNe pRthvIno nakazo badalyo che. pRthvInuM kendra sumeru parvatane gaNavAmAM AvyuM che ane sUryano ratha A A rIte bhaviSyamAM vijJAnIone asaMkhya dvIpasamudronuM jJAna thaI meru parvatanI pradakSiNA kare che ema jaNAvavAmAM AvyuM che. zrImad zake che. bhAgavata mahApurANamAM lakhavAmAM AvyuM che ke, "puSkara dvIpamAM madhyamAM lokAloka nAmano parvata Avelo che. A lokAloka parvata vaidika dharma mujaba sUrya-caMdra-graha-nakSatra jaMbUdvIpanI madhyamAM AvelA sumeru parvatathI sADAbAra karoDa yojananA aMtare Avelo che. lokAloka parvata pachI paNa sADA bAra karoDa yojana zrImad bhAgavata mahApurANamAM ApaNI pRthvInI sudhI aloka Avelo che. alokamAM sUryano prakAza pahoMcI zakato pahoLAI 500 karoDa yojana hovAnuM kahevAyuM che. svargalokanI nathI." jaina dharmamAM asaMkhya dvIpa samudranI vAta Ave che paNa vaidika pahoLAI paNa pRthvI jeTalI ja che. svarga ane pRthvInI vacce je dharmamAM sAta dvIpanI ja vAta karavAmAM AvI che. jaina dharmamAM puSkaravara AkAza che, tenA madhya bhAgamAM rahIne sUrya meru parvatanI pradakSiNA dvIpanI ane mAnuSottara parvatanI vAta Ave che tevI ja vAta vaidika kare che. jyAre sUrya meSa ane tulA rAzimAM jAya che tyAre divasa-rAta dharmamAM che, paNa tenA kramamAM pharaka che. prAyaH samAna thAya che. jyAre vRSabhAdi pAMca rAzimAM jAya che tyAre divasa vadhe che ane rAtri kramazaH ochI thatI jAya che. jyAre sUrya vaidika dharmamAM sAta dvIpanI vAta vRzcika Adi pAMca rAziomAM Ave che tyAre divasa nAno ane rAtri moTI thayA kare che. jyAM sudhI sUrya uttarAyaNamAM rahe che tyAM sudhI jaina bhUgoLa mujaba tIccha lokamAM asaMkhya dvIpasamudronuM divasa moTo thayA kare che ane dakSiNAyanamAM rahe che tyAre rAtri moTI varNana karavAmAM AvyuM che. vaidika dharmanAM zAstromAM mAtra sAta ja thayA kare che. sUryanuM bhramaNakSetra mAnasottara parvata ane merunI vacce che dvIpanI vAto kahevAmAM AvI che. A visaMvAdanAM kAraNo paNa ane tenI pahoLAI nava karoDa ekAvana lAkha yojana che, ema zrI aitihAsika che. jaina dharmanA aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI bhAgavata mahApurANa kahe che. bhagavAnanA kALamAM ziva nAmanA rAjarSi thaI gayA. A rAjarSie sUryano udaya indrapurImAM thAya che ane asta yamapurImAM jaMgalamAM jaIne ugra tapazcaryA karI eTale temane maryAdita thAya che. eTalA kALamAM te savA be karoDa, sADA bAra lAkha ane virbhAgajJAna thayuM. A jJAnanA prakAzamAM teo jaMbUdvIpa ane tenI paccIsa hajAra yojana aMtara kApe che. sUrya camanI purImAMthI pharate AvelA sAta dvIpo ja joI zakyA. A maryAdita jJAnanA vaNapurImAM jAya che, tyAMthI caMdrapurImAM jAya che ane tyAMthI pAcho AdhAre temaNe evI prarUpaNA karI ke vizvamAM sAta ja dvIpo AvelA indrapurImAM Ave che. sUrya eka muhartamAM cotrIsa lAkha AThaso che. A vAta prajAmAM bahu moTA pAye phelAI gaI. zrI mahAvIra svAmI yojana jeTalA mArgamAM phare che. sUryane indrapurImAMthI yamapurImAM jatAM bhagavAna to sarvajJa hatA. temane potAnA jJAnanA prakAzamAM asaMkhya paMdara ghaDIno samaya lAge che. sUrya pratyeka paLe be hajAra yojanano dvIpasamudro dekhAI rahyA hatA. mArga cAle che. zrI mahAvIra svAmI paramAtmAe asaMkhya dvIpasamudranI sUryamaMDaLanI upara eka lAkha yojana UMcAIe caMdra graha jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 208 1 - Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ najare paDe che. caMdra be pakSamAM cAle che. caMdra savA be divasamAM sUryanA bauddha dharmanI mAnyatA eka mahinA jeTaluM ane be pakSamAM sUryanA eka saMvatsara jeTaluM cAle che. zukla pakSanA paDavAne divase saMkrAMti hoya tyAre sauramAsa ane bauddha dharmagraMthomAM paNa pRthvInA kendramAM meru parvata Avyo cAMdramAsa banneno prAraMbha thAya che. e prakAre varSanuM nAma saMvatsara che. hovAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. bauddha darzana mujaba pRthvInA cAra sUryanI gaNatarIthI cha divasa vadhe che ane caMdranI gaNatarIthI cha khaMDo kamaLanI pAMdaDIonI jema meru parvatanI AjubAju goThavAyelA divasa ghaTe che. e prakAre bAra-bAra divasanuM aMtara vadhavAthI sUrya che. bauddha graMtho mujaba meru parvatanI uttare uttara kurU, pazcime ketumAlA, ane caMdra AgaLa-pAchaLa thaI jAya che. pAMca varSanI madhyamAM be pUrva dizAmAM pUrva videha ane dakSiNa dizAmAM jaMbudvIpa Avelo che. adhika mAsa paDe che. chaTTe varSe bannenA hisAba sarakhA thAya che. bauddha graMtho mujaba meru parvatanI UMcAI 84,000 caMdramaMDaLanA be lAkha yojana upara badhAM nakSatro meru yojana che ane jaMbUdvIpanI pahoLAI 10,000 yojana che, jemAM parvatanI AjubAju pradakSiNA kare che. nakSatramaMDaLathI be lAkha yojana vartamAna bhAratano paNa samAveza thAya che. bauddha graMtho mujaba meru upara zukrano graha che. zukrathI be lAkha yojana upara budha graha rahelo che. parvatanI taLeTImAM anotattA nAmanuM sarovara AveluM che, je vartamAna budha ane zukra kyAreka sUryathI AgaLa to kyAreka sUryathI pAchaLa vizvanI badhI nadIonuM mULa che. anotarA nAmanA A sarovaramAMthI rahIne gati kare che. budha graha jyAre sUryathI judo thAya che tyAre cAra dizAmAM cAra nadIo bahAra paDe che. A cAra paikI gaMgA nadI pRthvI upara atizaya pavana, nirjaLa meghaghaTA ane anAvRSTi gAyanA mukhamAMthI bahAra paDe che ane dakSiNa dizAmAM vahe che. A Adino bhaya rahe che. budha grahathI be lAkha yojana UMcAIe maMgaLa nadI 60 yojana UMcA parvata uparathI nIce paDe che ane pachI graha che. maMgaLa traNa-traNa pakSamAM krame krame 12 rAzio phare che. bhUgarbhamAM thaIne jamIna upara pragaTa thAya che. maMgaLa grahathI be lAkha yojananI UMcAIe bRhaspati che. bauddha graMthomAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke meru parvata vizvanuM tenI gati jo vAMkI na hoya to eka varSamAM eka rAzinuM bhramaNa kare che. kendra che ane tenI AjubAju sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArAo bRhaspatinI upara be lAkha yojanA aMtare zanino graha che. tene eka paribhramaNa kare che. bauddha graMtho mujaba dhruvano tAro merU parvatanI upara rAzimAM pharavAmAM 30 mahinA lAge che. te 30 varSamAM badhI Avelo che ane badhA ja avakAzI padArtho sAthe pavananAM doraDAo rAziomAM pharI vaLe che. zani grahathI agiyAra lAkha yojananA vaDe joDAyelo che. "InvenTiyo phorcyuneTA' graMthamAM uttara dhruvanuM je aMtare saptarSi vagere tArAonuM maMDaLa che. saptarSithI 13 lAkha varNana karavAmAM AvyuM che te bauddha graMthomAM varNavelA uttara dhruvane yojana upara dhruvano tAro che. graho ane nakSatro A dhruvanA tArAnuM Abehuba maLatuM Ave che. pharaka eTalo che ke "InvenTiyo AlaMbana laIne pharyA kare che. phorcyuneTA'mAM cAra nadIo dhruva biMdu tarapha jAya che, jyAre bauddha sUryanI nIcenA bhAgamAM dasa hajAra yojananA aMtare rAha graMthomAM te bahAranI tarapha jAya che. nakSatranI jema ghUme che. sUryano vistAra dasa hajAra yojana ane caMdrano bauddha bhikSu AcArya vasubaMdhue potAnA "abhidharma koza' vistAra bAra hajAra yojana che paNa rAhuno vistAra 13 hajAra nAmanA graMthamAM ApaNA vartamAna vizvanuM svarUpa A rIte darzAvyuM cheH yojanA che. jyAre pUnama athavA amAsane divase caMdrano ane sUryano "lokanA nIcenA bhAgamAM soLa lAkha yojana UMcuM vAyumaMDaLa che. pUrNa prakAza thAya che tyAre rAhu tenuM grahaNa kare che. tenI upara agiyAra lAkha vIsa hajAra yojana UMcuM jaLamaMDaLa che. - rAhu grahanI nIce sADA cha hajAra yojananA aMtare siddha, temAM traNa lAkha vIsa hajAra yojana bhUmaMDaLa che. bhUmaMDaLanA madhyamAM cAraNa ane vidyAdharo rahe che. A yakSonAM sthAnathI 100 yojana meru parvata che. te eMsI hajAra yojana nIce jaLamAM DUbelo che tathA nIce pRthvI AvelI che. vidyAdharo ane pRthvI vacce yakSa, rAkSasa, eTalo ja upara nIkaLelo che. enAthI AgaLa eMsI hajAra yojana bhUta, preta ane pizAcanAM sthAno AvelAM che. vistAranuM prathama kSetra che, je merune gherIne raheluM che. enAthI AgaLa jaina dharmanA khagoLazAstramAM sUrya-caMdra-graha-nakSatro 40 hajAra yojana vistArano yugaMdhara parvata valayAkAre rahelo che. AdinAM je sthAno AvelAM che temAM ane vaidika dharmanAM sthAnomAM tenAthI AgaLa eka-eka kSetrane aDadhA-aDadhA vistAranA parvato tema ja aMtaromAM pharaka paDe che. A banne zAstrono abhyAsa karIne ane kSetro AvelAM che. A badhAthI bahAra rahelA mahAsamudrano jo vidvAno tenI buddhipUrvaka sarakhAmaNI kare to amuka gUMcavADAo vistAra traNa lAkha bAvIsa hajAra yojana che. chevaTe lohamaya kadAca dUra thaI zake tema che. cakravAla parvata Avelo che." jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 209 For Private & Parsonal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNe kahyuM ke , jemAM sva Isa bauddha zAstro mujaba meru parvatanA dakSiNa bhAgamAM jaMbudvIpa DALI jevo pAtaLo banI jAya che." AyAta-39mAM kahevAmAM Avelo che. eno AkAra gADAnA paiDA jevo che. enI traNa bhujAo AvyuM che ke "sUrajathI nathI banI zakatuM ke te caMdrane jaIne pakaDe. paikI be bhujAo babbe hajAra yojana ane trIjI bhujA traNa hajAra sUraja paNa divasa pahelAM AvI zakato nathI. dareka potAnA niyata pacAsa yojananI che. merunA pUrva bhAgamAM ardha caMdrAkAra pUrva videha mArga upara cAle che." sUrA kAtiranI AyAta -49mAM lakhavAmAM nAmano dvIpa che. tenI bhUjAonuM pramANa jaMbUdvIpanI traNa bhujAo AvyuM che ke "khudA ja AkAza ane jamInane sthira rAkhI zake che, jevuM che. merunA pazcima bhAgamAM maMDala-bhAra avara godAnIya dvIpa che. jethI te gabaDI na paDe.' A rIte islAmamAM pRthvI sthira hovAnI teno vistAra aDhI hajAra yojana ane paridhi sADA sAta hajAra vAta lakhavAmAM AvI che. yojana che. merunA uttara bhAgamAM sama catuSkoNa uttara kuru dvIpa che. enI ekkeka bhujA babbe hajAra yojananI che. pUrva videhanI pAse khristI dharma paNa pRthvIne sapATa mAne che deha-videha, uttara kuranI pAse kuru kaurava, jaMbUdIpanI pAse cAmaraavara cAmara ane godAnIya dvIpanI pAse pATA-uttaramaMgI nAmanA khristIonA dharmagraMtha bAibalamAM paNa aneka sthaLe aMtardhvapa rahelA che. emAMthI cAmara dvIpamAM rAkSasono ane bAkInA pRthvI sthira che ane sapATa che, evI mAnyatAnuM samarthana karavAmAM dvIpomAM manuSyono vAsa che ema bauddha zAstro kahe che. AvyuM che. jaina zAstromAM jene bharata kSetra tarIke oLakhavAmAM Ave bAibalanA jinesIsa 11:1-9(4) mAM lakhavAmAM che tene boddha graMtho hakIkatamAM jaMbUdvIpa kahe che. A kAraNe ja bauddha AvyuM che ke "pachI temaNe kahyuM ke-cAlo ApaNe eka zahera graMtha abhidharma kozamAM lakhavAmAM AvyuM che ke "jaMbUdvIpanI uttara banAvIe, jemAM svargamAM pahoMcato eka TAvara hoya." bAibalanA bAjue himavAna parvata Avelo che. himavAna parvatathI AgaLa IsAIhA 11:12mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "pachI teo uttaramAM 500 yojana vistAranuM anavatapta sarovara che, jemAMthI IjharAyalanA nAtabahAra mukAyelAne bhegA karaze ane duniyAnI cAra gaMgA, siMdhu, vasu ane sItA nAmanI cAra nadIo nIkaLe che." A kinArI upara temane mokalaze." Deniyala 4:11mAM lakhavAmAM varNana uparathI khyAla Ave che ke bauddha zAstro bharata kSetrano AvyuM che ke "pachI te majabUta vRkSa UgyuM ane te svarga sudhI UMcuM ullekha jaMbUdvIpa tarIke kare che. bauddha graMtho kahe che ke "pRthvIthI gayuM. tyAMthI pRthvIno cheDo dekhAto hato." bAibalanA sAlma 40 hajAra yojana upara caMdra ane sUrya phare che. caMdranuM maMDaLa 50 931mAM lakhyuM che ke "pRthvI eTalI majabUta che ke tene halAvI na yojananuM ane sUryanuM 51 yojananuM maMDaLa hoya che. sUryanA zakAya." bAibalanA ekselesiyAsTasa 1H5mAM lakhyuM che ke dakSiNAyanamAM rAtrinI vRddhi ane uttarAyaNamAM divasanI vRddhi thAya "sUrya Uge che ane sUrya Athame che. te jyAMthI Ugyo hoya tyAM che. A uparathI khyAla Ave che ke bauddha graMtho pRthvIne sthira mAne pAcho jhaDapathI pahoMcI jAya che.' A vidhAna uparathI khyAla Ave che ane sUrya-caMdrane pharatA mAne che. che ke bAibalanA mata mujaba sUrya phare che ane pRthvI sthira che. bAibalanA IsAIThA 40:22mAM lakhavAmAM AvyuM che islAmamAM pRthvI sthira che ke "teo pRthvInA vartuLamAM siMhAsana upara birAjamAna che. A vidhAnane keTalAka Adhunika vijJAnavAdIo pRthvI goLa hovAnI muslimonA dharmagraMtha kurane zarIphamAM paNa pRthvI sthira mAnyatAnA samarthana tarIke jue che; paNa bAibalamAM je ane sapATa hovAnI vAta ThekaThekANe karavAmAM AvI che. kurane goLAkAranI vAta karavAmAM AvI che te thALI jevA sapATa zarIphanI sure yAmIna AyAta-67mAM lakhavAmAM AvyuM che ke goLAkAranI vAta che. bAibalanA joba 37:33mAM lakhavAmAM "sUraja eka nizcita mArga upara cAle che." A ja sUrAnI AyAta- AvyuM che ke "meM jyAre pRthvIno pAyo nAkhyo tyAre tame kyAM 38mAM lakhavAmAM AvyuM che ke "caMdramAM paNa potAnI nizcita hatA?" A rIte khristI dharmamAM paNa pRthvIne sthira ane sapATa ja maMjhilano rAhI che. te eTale sudhI ke te ghaTatA ghaTatA khajUranI sUkI mAnavAmAM AvI che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 210 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjalokanuM varNana ))) ) ' t i[( pii/ MA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 211 For Private & Parsonal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMtara devonA suMdara mahelo AvelA che. A mahelo bahArathI goLAkAra ane aMdarathI corasa hoya che. A bhavanone pharanA koTa A ane khAI hoya che. A nagarone daravAjA paNa hoya che. pAtALamAM vyaMtara devonAM je nagaro AvelAM che te paikI sauthI moTA nagarano vistAra eka lAkha yojana eTale ke samagra jaMbuDhIpa jeTalo hoya che. madhyama nagarano vistAra mahAvideha kSetra jeTalo ane nAnAmAM nAnA nagarano vistAra bharata kSetra jeTalo hoya che. pRthvInA peTALamAM je uparanI 100 yojana jamIna che, temAMthI upara ane nIce 1017 yojana choDyA pachI vacce je 80 yojana jamIna rahe temAM vANavyaMtara devo kare che. meru parvatanA pAyAmAM be prataro sAmasAmA AvelA che. A banne prataronI madhyamAM gAyanA stananA AkAre cAra-cAra rUcaka pradezo che, je vizvanuM madhyabiMdu che. 1,80,000 yojananI jADAI dharAvatI ratnaprabhA pRthvInA kula 13 staro che. A staronI UMcAI traNa-traNa hajAra yojana che. A 13 prataromAM vacce 12 gALAo Ave che. A 12 gALAo paikI uparano eka gALo ane nIceno eka gALo choDIne vaccenA 10 gALAomAM bhavanapatti devonA mahelo AvelA che. A mahelo paikI je sauthI nAno mahela hoya che teno vistAra eka lAkha yojana eTale ke jaMbudrIpa jeTalo hoya che. temAM je sauthI moTA mahelo hoya che, teno vistAra asaMkhya yojana jeTlo hoya che. nIrjI lokamAM je asaMkhya dvIpasamUho hoya che te badhAnA peTALamAM A bhavano AvelAM che. A 13 staronA madhyabhAgamAM polANa pRthvInA peTALamAM eka pachI eka ema sAta pAtALa AvelAM che. A sAtanAM nAmo anukrame nagamA, zarkAprabhA, vAlukANamAM, paMkAyA, prabhA, tamaHprabhA ane tamAmaprabhA che. A sAta paikI prathama ratnaprabhAnI jADAI 1,80,000 pojana che, bIjI zarkarA prabhAnI jADAI 1,32,000 yojana che. trIjI vAlukAprabhAnI jADAi 1,28,000 yojana che. cothI paMkaprabhAnI jADAI 1,20,000 yojana che. pAMcamI dhUprabhAnI jADAI 1,18,000 pojana che. chaThThI namaHprabhAnI jADAI 1,16,000 yojana che ane sAtamI tamastamaHprabhAnI jADAI 1,08,000 yojana che. A pratyeka pRthvInI nIce 20,000 hoya che. A polANavALA bhAganI dIvAlamAM narakanA jIvo pedAyojananI jADAI dharAvatuM barapha jevuM jAmeluM pANI che, jene dhanodhi thAya che ane polANamAM paDe che. tarIke oLakhavAmAM Ave che. tyAra bAda atyaMta ghaTTa vAyu, pAtaLo vAyu ane AkAzanA tabakkAo AvelA che. A cAra padArtho pRthvIne vIMTaLAIne rahelA che. ApaNe agAu joyuM ke pRthvI daDA jevI goLa nathI paNa thALI jevI goLa che ane sthira tema ja sapATa che. AjanA vijJAnIo ema mAne che ke pRthvInA garbhamAM lAvArasa bharelo che. A lAvArasa kyAreka UkaLe che tyAre dharatIkaMpa thAya che ane jvALAmukhIo phATe che. AjanA vijJAnIo pRthvInA pAtALamAM keTalAka kilomITarathI vadhu UMDe jaI zakyA nathI, mATe teo pRthvInA peTALa bAbatamAM ajANa che. jaina zAstro pramANe ApaNe je pRthvI upara rahIe chIe tenuM nAma ratnaprabhA che ane tenI jADAI eka lAkha eMsI hajAra yojana jeTalI che. A eka lAkha eMsI hajAra yojana paikI uparanAM eka bajAra yojana ane nIcenAM eka hajAra yojana choDIne vaccenA 1,78,000 pojanamAM bhavanapati devonA mahelo AvelA che. A ApaNI pRthvI prabhA tarIke oLakhAya che. A pRthvInA peTALamAM prathama eka hajAra yojana paikI uparanAM ane nIcenAM 100-100 yojana choDIne vacce je 800 yojana rahe che temAM vyaMtara devonI nagarIo AvelI che. A vyaMtara devo pRthvI upara jaMgalomAM, parvatomAM ane guphAomAM paNa rahe che. teo bhUminI aMdara suMdara nagarIo banAvIne rahe che. vaLI aDhI dvIpa eTale ke manuSya kSetranI bahAra je asaMkhya dvIpo AvelA che temAM che paNa vyaMtara devo nagarIomAM rahe che. A vyaMtara devo manuSyanI khUba najIka rahe che ane kyAreka manuSyanA zarIramAM ghUsI jaIne trAsa paNa upajAve che. vyaMtara devo eka halakA prakAranA devo che. teo cakravartInA sevaka tarIke paNa kAma kare che. pRthvInA peTALamAM AvA asaMkhya devo vasavATa karI rahyA che. temanI maryAdA pRthvInA peTALamAM 0 yojana jeTalI ja hoya che. pRthvInA peTALamAM vyaMtara devonAM je nagaro kyAM che temAM pRthvInA peTALamAM je sAta pAtALa elAM che, temAM sAta narako AvelAM che. A badhAmAM narakanA jIvo vasavATa kare che. A sAta narakamAM kula 49 prataro che. te paikI prathama narakamAM 1 3, bIjA narakamAM 11, trIjA narakamAM 9, cocA narakamAM 7, pAMcamA narakamAM 5, chaThThA narakamAM 3 ane sAtamA narakamAM 1 pratara AvelA che. pRthvInI nIce dhanodadhi, dhanavAta, tanuvAta ane AkAza A cAra padArtho AvelA che te pyAlAnI jema pRthvIne gherIne rahelA che. A padArthonA sahAre ApaNI pRthvI AkAzamAM addhara rahe che. pratyeka be pRthvInI vacce AkAza heluM che. A pAtALalokamAM sUrya, caMdra, graho vagere na hovAthI prakAza nathI paNa aMdhakAra che. ratnaprabhA pRthvImAM bhavanapati devonA je AvAso che temAM ratnono prakAza hoya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 212 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjalokamAM phelAyeluM samagra vizva ApaNI pRthvI upara je asaMkhya dvIpasamUho AvelA che te tIphLa loka tarIke oLakhAya che. A tIrjhA lokamAM samabhUtalAthI upara 900 yojana ane nIce 900 yojana sudhI 1800 yojananI UMcAI dharAvato madhyaloka che. A madhya lokanI pahoLAI eka rAjaloka che. lokathI upara siMhazilA sudhI Urdhvaloka che, jemAM devatAo vasavATa kare che. maghyalokanI nIce sAtamI naraka sudhI apolo che, jemAM bhavanapati devo ane narakanA jIvo vasavATa kare che. A rIte Urdhvaloka, madhyaloka ane adholokathI ApaNuM samagra vizva baneluM che. A vizva sImita che, paNa tenI bahAra AveluM AkAza asImita che. A aphATa AkArAnI vacce ApamAM vizva heluM che. A vizvanA TapakA jevA bhAgamAM ApaNI A vartamAna pRthvI che. ApaNuM samagra vizva 14 rAjalokamAM vaheMcAyeluM che. eka rAjalokanuM mApa asaMkhya yojana thAya che. eka rAjanI laMbAI keTalI? e samajavA mATe. jaina zAomAM keTalAMka udAharaNo ApavAmAM AvyAM che. paheluM udAharaNa eka tIvra gatie pravAsa karatAM devanuM che. koI deva AMkhanA eka palakArAmAM eka lAkha yojana jeTaluM aMtara kApe che. A rIte te deva cha mahinAmAM jeTaluM aMtara kApe tene eka rAja jeTaluM aMtara kahevAya che. AvA 14 rAjalokathI ApaNuM vizva bane che. A 14 rAjalokamAM gharmAstikAya, adhamarmAstikAya, AkAzAntikASa, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya ema pAMca dravyo che. te paikI dharmAstikAya gatimAM sahAyabhUta bane che. 14 rAjalokanI bahAra dharmAstikAyanuM astitva na hovAthI koI padArtha gati karI zakato nathI. A kAraNe 14 rAjaloka paNa aphATa AkAzamAM sthira rahe che paNa gati karatA nathI. sAtamA narakanA dhanodhi, dhanavAta, tanuvAta ane AkAzAstikAyanA paryaMta bhAga svarUpa aMtima taLiyA pAse 14 rAjalokano ane adholokano aMta Ave che. sAtamA narakanA aMtima taLiyAthI laI sAtamA narakanI sauthI uparanI sapATInuM tIA mApa eka rAjaloka jeTaluM thAya che. tyAMthI chaThThA narakanI uparanI sapATIe mApa be rAjaloka thAya che. A rIte pappA narakanI sauthI uparanI sapATIe pahoMcatAM sAta rAjalokanuM mApa thAya che. tyAra pachI tIA loka (madhyaloka) Ave che ane svarga loka (Urdhvaloka) Ave che, jenuM mApa paNa sAta rAjaloka jeTaluM che. A rIte 14 rAjalokanA cheDe siddhazilA Ave che, jemAM anaMtA siddha AtmAo kAyamI nivAsa kare che. A siddhazilA pachI alokAkAza che. A 14 rAjalokamAM ja manuSya, devo, pApakSIo jANI narakanA jIvo vagere nivAsa kare che. 14 rAjalokanI bahAra kyAMya koI jIva vasavATa karatA nathI. UrdhvalokamAM 12 svargo AvelAM che. meru parvatanI samabhUtalAthI 900 yojana sudhI sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane nArAnAM vimAno AvelAM che, A vimAnomAM rahetA devone jyoti devo kahevAya che. 900 yojana pachI citramAM batAvyA mujaba kramazaH 12 svargaloka AvelAM che. prathama devaloka saudharma tarIke, bIjo IzAna tarIke, trIjo sanata kumAra tarIke, cotho mATendra tarIke, pAMcamo brahmaloka tarIke, chaThTho lAtaMka tarIke, sAtamo zukra tarIke, AThamo sahasrAra tarIke, navamo Anata tarIke, dasamo prANata tarIke, agiyAramo AraNa tarIke ane bAramo devaloka acyuta tarIke oLakhAya che. ApaNe agAu pahelA naraka sudhInA 7 rAjalokanI vAta karI. have AThamo rAjaloka saudharma devaloka sudhI, navamo sanatakumAra sudhI, dasamo lAMtaka sudhI, 11mo sahasrAra sudhI, 12mo acyuta sudhI, 1 7mo saivathaka sudhI ane 14mo siddhazilA sudhI che. 14 rAjalokano AkAra kevo che te samajavA mATe khaMDaka gaNatarInI paddhatino upayoga karavAmAM Ave che. eka rAjaloka jeTalI laMbAIne eka rajja paNa kahevAmAM Ave che. eka rajja barAbara cAra khaMDuka eTaluM mApa thAya che. eka khaMDuka samaghana che, jenI laMbAI, pahoLAI ane UMcAI ekasarakhI hoya che. AvA cAra samaghana maLIne eka rajjunuM mApa thAya che. 14 rAjalokanI madhyamAM je madhyaloka rahelo che tenuM mApa eka rajju athavA cAra khaMDuka barAbara che. 14 rAjalokanI barAbara madhyamAMthI eka rajju jeTalI pahoLAI dharAvatI trasanADI pasAra thAya che. 14 rAjalokamAM jeTalA trasa (hAlatA-cAlatA) jIvo rahelA che teo A naLAkAramAM jovA maLe che, mATe ja tene trasanADI tarIke oLakhavAmAM Ave che. sAtamA narakanuM taLiyuM sAta rAjaloka jeTalo vistAra dharAvatuM hovAthI temAM kula 28 khaMDuka thAya che. A 28 paikI cAra khaMDuko ja trasanADImAM rahe che. chaThThA narakano vistAra sADA cha rajju jeTalo che eTale tenA 26 khaMDuka thAya che. A paikI cAra khaMDuka ja trasanADImAM rahelAM che. pAMcamA narakamAM 24 khaMDuko paikI cAra trasanADImAM rahelAM che. cothA narakano vistAra pAMca rajju jeTalo che, eTale temAM 20 khaMDUko AvelAM che, je paikI cAra trasanADImAM ane 16 bahAra rahelAM che. trIjA narakano vistAra cAra rajA jeTalo che, jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 213 ******** Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jethI temAM 16 khaMDuka AvelAM che, je paikI cAra basanADImAM ane 12 bahAra rahelAM che. bIjA narakano vistAra ahI raju jeTalo che, jethI temAM 10 khaMDuka AvelAM che, je paikI cAra trasanADImAM ane cha bahAra lAM che. pahelA narakano vistAra eka rajju jeTalo che, jethI temAM cAra khaMDaka AvelAM che, je tamAma trasanADImAM AvelAM che. tyAra bAda ratnaprabhAthI laI saudharma sudhI eka rajju thAya che. tIrthya lokano vistAra cAra khaMDaka jeTalo che. A cAra khaMDukanI UMcAI aDadhI ja hoya che. nIrjI lokathI upara saudharma devalokanA sthAne vistAra che khaMDuka jeTalo che, paNa jADAI eka khaMDukanA aDadhA bhAga jeTalI che. A kAraNe cha khaMDanAM 12 khAnAM thAya che. A paikI cAra sanADImAM che ane be khaMDuka bahAra che. saudharma devalokathI laI mAhendra sudhI navamI rajju phlAyelI che. temAM khaMDakanI cAra paMktino paDe che. A cAre paMktio pA-pA rAja jeTalI jADI che. khaMDukanI prathama paMktinI jagyAe vistAra 8 khaMDaka jeTalo che. temAM cAra khaMDaka sanADImAM che ane cAra bahAra che. bIjI paMktimAM vistAra 10 khaMDuka jeTalo che. temAM cAra trasanADImAM ane cha bahAra che. trIjI ane cothI paMktimAM vistAra 12-12 khaMDuka jeTalo che. te paikI cAra khaMDuka basanADInI aMdara ane ATha bahAra che. A rIte navamo rAjaloka phUla cAra paMktiomAM vaheMcAyelo che. dasamo rAjaloka mahendra devalokathI brahma devaloka sudhI phelAyelo che. temAM paNa navamA rAjaloka pramANe khaMDukonI cAra paMktio che. A paikI paDelI be paMktiomAM lokavistAra 1616 khaMDaka jeTalo ane bIjI be paMktiomAM 20-20 khaMDaka jeTalo hoya che. agiyAramo rAjaloka brahma devalokanA aMtathI savAranA aMta sudhI phelAyelo che. A rAjalokamAM paNa khaMDunI cAra paMktio che. A paikI prathama be paMktiomAM lokavistAra 20-20 khaMDaka jeTalo che ane bIjI be paMktiomAM 16-16 khaMDaka jeTalo che. bAramo rAjaloka sasAra devalokanA aMtathI acyutanA aMta sudhI phelAyelo che. temAM paNa cAra khaMDuka paMktio AvelI che. pahelI be paMktiomAM 12-12 khaMDuko AvelAM che ane bIja be paMktiomAM 10-10 khaMDuko AvelAM che. teramo rAjaloka acyuta devalokathI zarU thaIne nava greaiyakamAM pUro thAya che. temAM paNa khaMDukonI cAra paMktio AvelI che. A paikI prathama be paMktiomAM 10-10 ane bIjI be paMktiomAM 8-8 khaMDuko AvelAM che. caudamo rAjaloka nava caiveyakathI laIne siddhazilAnA aMta sudhI Avelo che. temAM paNa cAra khaMDaka paMktio AvelI che. A paikI prathama be paMktimAM 6-6 khaMDuko AvelAM che ane bAkInI be paMktiomAM 4-4 khaMko AvelAM che, je badhAM ja trasanADInI aMdara rahe che. A rIte saMpUrNa siddhazilA trasanADImAM rahelI che. 14 rAjalokamAM AvelAM khaMDakonI kula UMcAI 56 che paNa pahoLAIne paNa gaNatarImAM letAM kula khaDako 816 che. A 816 aMkone yogya rIte goThavavAthI 14 rAjalokanuM samagra citra ApaNane maLe che, je be Atha kamara upara rAkhIne TaTTAra UbhA relA, pahoLA pagavALA manuSyane maLatuM Ave che. siddhazilAnuM svarUpa 14 rAjalokanA aMte, sarvAsiddha vimAnathI 12 yojana upara, 45 lAkha yojanano vyAsa dharAvatI siddhazilA AvelI che. A siMhazilA kendramAM ATha yojana jADI che paNa A anukrame ghaTatI ghaTatI bahAranA bhAgamAM mAkhInI pAMkhathI paNa pAtaLI banI jAya che. digaMbara jainonI mAnyatA mujaba siddhazilAnI pahoLAI eka rAjaloka eTale ke madhya loka jeTalI che ane te lokAMta sudhI phelAyelI che. A siddhazilAnI vacce AvelA 45 lAkha yojana vistAramAM ahIM dvIpamAMthI siddigatine varelA anaMtA AtmAo birAjamAna che. A siddha bhagavaMto sarva karmono kSaya karIne sikiAlA upara AvyA che ane ahIM teo anaMta kALa sudhI avyAbAdha sukhanI anubhUti karavAnA che. A siddhazilAnI uparanI sapATIthI utsedhAMgulathI eka yojana bAda lokano paNa aMta Ave che ane alokAkAzano prAraMbha thAya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 214 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zAomAM atyaMta sUkSma kALathI mAMDIne karoDoabajo varSo sudhInI kALanI gaNatarI atyaMta vaijJAnika e ApavAmAM AvI che. savaMta bhagavaMtoe kALano je nAnAmAM nAno ekama varNavyo che te eka 'samaya' che. 'samaya' eka evo ekama che, jenA be bhAga thaI zakatA nathI. AMkhanA eka palakArAmAM AvA asaMkhya 'samaya' pasAra thaI jAya che. AMkhanA palakArAmAM jeTalo kALa pasAra thAya tene eka nimeSa kahevAmAM Ave che. 18 nimeSa = 1 kASThA be kASThA = 1 lava 15 lava = 1 kalA be kalA = 1 leza 15 leza = 1 kSaNa 6 kSaNa = 1 ghaTikA (24 miniTa) be ghaTikA = 1 muharta (48 miniTa) 30 muharta = 1 divasarAna (24 klAka) 15 divasarAta = 1 pakhavADiyuM be pakhavADiyAM = 1 mAsa be mAsa = 1 Rtu 3 Rtu = 1 ayana be ayana = 1 varSa 5 varSa = 1 yuga = 1 zata varSa kALanI gaNatarI 20 yuga = 10 zata varSa = 1 sahasra varSa 100 sahasra varSa = 1 lAkha varSa 8 4 lAkha varSa = 1 pUrvAMga 8 4 lAkha pUrvAMga = 1 pUrva eka pUrva = 70,56,000,000,00,00 varSa 8 4 lAkha pUrva = 1 truTitAMga 8 4 lAkha truTitAMga = 1 truTita 8 4 lAkha truTita = 1 aTaTAMga 84 lAkha aTaTAMga = 1 aTaTa 84 lAkha aTaTa = 1 avavAMga 8 4 lAkha avavAMga = 1 avava = 84 lAkha avava = 1 huhukAMga 84 lAkha 5koMga = 1 ka 84 lAkha chuMTuMka 1 utpalAMga 8 4 lAkha utpalAMga = 1 utpala 8 4 lAkha utpala = 1 padmAMga 84 lAkha padmAMga = 1 padma 8 4 lAkha padma = 1 nalinIMga 8 4 lAkha nalinIMga = 1 nalina 8 4 lAkha nalina = 1 ardhanidhurAMga 84 lAkha arthanipurIMga = 1. adhanapura 8 4 lAkha anipura = 1 nanAMga 84 lAkha ayutAMga = 1 ayuta 8 4 lAkha ayuta = 1 nayutAMga 8 4 lAkha nayutAMga = 1 nayuta 8 4 lAkha nayuta = 1 pratyutAMga 8 4 lAkha pratyutAMga = 1 pratyuta 84 lAkha pratyuta - 1 cUlikAMga = 84 lAkha cUlikaga - 1 yuliko = 84 lAkha kRtikA = 1 zIrSapatikAMga 84 lAkha zIrSapotikIMga = 1 zIrSalikA = 1 zIrSapahelikA 758, 263, 253, 073, 010, 241, 157, 973, 569, 569, 975, 696, 406, 218, 966, 848, 080, 183, 296 upara 140 mAM eTalAM varSa jaina zAstromAM zIrSapAlikAthI vadhu kALanI gaNatarI mATe pacopama ane sAgaropama jevAM mApo ApavAmAM AvyAM che. A A pacopama cha prakAranA che ane sAgaropama paNa cha prakAranA che. (1) bhAdara uttAra palyopama (2 ) sUkSma vAra palyopama (3) bAdara addhA palyopama jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 215 athavA 35 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) sUkSma ahvA palyopama (5) bAdara kSetra palyopama (6) sUkSma kSetra palyopama (1) bAdara uddhAra palyopama : palya eTale naLAkAra pyAlo athavA kUvo. A pyAlAnI athavA kUvAnI upamAthI ApaNe kALanI gaNatarI karavAnI che, mATe tene palyopama kALa kahevAmAM Ave che, eka cAra gAu lAMbo, cAra gAu pahoLo ane cAra gAuM UMDo naLAkAra pyAlo levAmAM Ave che. A pyAlAmAM devakuru athavA uttarakuru kSetramAM vasatA yugalika manuSyonA zIrSamuMDana pachInA 1 thI 7 divasamAM UgelA bArIka vALane khIcokhIca bharavAmAM Ave che. eka aMgula jeTalI jagyAmAM AvA 2097152 vALa samAya che. 24 AMgaLano eka hAtha hovAthI eka hAthajeTalI jagyAmAM AvA 50331648 vALa samAya che. 4 hAthano eka dhanuSa thato hovAthI eka dhanuSa jeTalI jagyAmAM A prakAranA 201326592 vALa samAya che. 2000 dhanuSano eka gAu thato hovAthI eka gAu jeTalI jagyAmAM A prakAranA 402653184000 vALa samAya che. A mujaba cAra gAumAM 1610612736000 vALa samAya che. ATalA vALathI cAra gAu lAMbA-pahoLA kavAnA taLiyAmAM mAtra eka haroLa bharAya che. A saMkhyAno varga karatAM 2594073385365405696000000 Ave. ATalA vALathI kUvAnuM mAtra taLiyuM bharAya che. Akho kUvo bharavA mATe A saMkhyAno paNa varga karavo paDe. A saMkhyA 417844763258815842778454 4256000000000 jeTalA vALa thAya che. ATalI saMkhyAmAM yugalika manuSyanA vALa levAmAM Ave to tenAthI cAra gAunI laMbAI, pahoLAI ane UMDAI dharAvato dhanAkAra kUvo pUrepUro bharAI jAya che. ApaNane naLAkAra joIe che, mATe A saMkhyAne 19 vaDe guNIne 24 vaDe bhAgavI joIe. Ama karatAM 3307621042465625421996097536 000000000 ATalI saMkhyA Ave che. cAra gAuno vyAsa ane UMcAI dharAvatA naLAkAra kUvAmAM ATalA vALa samAya che. have A kUvAmAMthI eka "samaya" e eka vALa kADhanAM A kUvo jeTalA kALamAM khAlI thAya ne kALane eka bAdara uddhAra palyopama kahevAmAM Ave che. have AMkhanA eka palakArAmAM AvA asaMkhya kUvAo khAlI thaI jAya che. A kAraNe asaMkhya bAdara uddhAra palyopama jeTalo kALa to AMkhanA eka palakArAmAM pasAra thaI jAya che. 2) sUkSma udghAra palyopama : have cAra gAuno vyAsa ane UMcAI dharAvatA naLAkAra kUvAne bArIka vALa vaDe nahIM paNa eka vALanA asaMkhya TukaDAo vaDe khIcokhIca bharavAmAM Ave che. A kavo evI rIte bharavAmAM Ave che ke tenI uparathI cakravartInuM AkhuM sainya pasAra thaI jAya to paNa vALa tasubhAra dabAya nahIM. A kUvAmAMthI eka 'samaya' e eka vALano TukaDo kADhIe tyAre Akho kUvo khAlI thanAM jeTalo kALa lAge tene sUkSma uddhAra palyopama kahevAmAM Ave che. A kUvo khAlI thatAM asaMkhyAtA samayo lAge ane karoDo varSa lAge che. (3) bAdara addhA palyopama : agAu bAdara udghAra palyopamamAM dara 'samaya'e kUvAmAMthI vALano eka TukaDo bahAra kADhavAno hato. tene badale dara 100 varSe eka vALa bahAra kADhavAmAM Ave ane pyAlo jeTalA varSe khAlI thAya tene bAdara addhA palyopama kALa kahevAmAM Ave che. agAu bAdara uddhAra palyopama mATe 37 aMkanI je saMkhyA meLavavAmAM AvI temAM be zUnya umeravAthI je 39 aMkanI saMkhyA Ave eTalA varSano eka bAdara addhA palyopama thAya che. (4) sUkSma ahvA palyopama : sama dvAra palyopamanI gaNatarI karavA mATe vALanA je rIte asaMkhya TukaDAo karyA hatA te rIte asaMkhya TukaDAo karIne 100-100 varSe eka TukaDo bahAra kADhIe tyAre jyAre kUvo khAlI thAya te kALane sUkSma ahvA palyopama kahevAmAM Ave che. kALanI A gaNatarI vaDe ja avasarpiNI, utsarpiNI, jIvonuM AyuSya, karmanI sthitio, jIvonI kAyasthiti vagere mApavAmAM Ave che. eka sUkSma ahA palyopama eTale asaMkhyAtAM varSo thAya che. AvA 10 karoDa palyopamane eka karoDa vaDe guNanA eka sAgaropama jeTalo kALa thAya che. (5) bAdara kSetra palyopama : bAdara uddhAra palyopamanI gaNatarI karatI vakhate kUvAmAM je jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 216 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALa bharyA che te dareka vALanA TukaDAonI aMdara ane bahAra asaMkhya eka karoDa vaDe guNatAM je saMkhyA maLe te sAgaropama kahevAya che. AkAza pradezo sparzIne rahelA che. A sivAya asaMkhya AkAza dAkhalA tarIke 10 karoDa bAdara uddhAra palyopamane eka karoDa vaDe pradezo vALane sparyA vagara paNa rahelA che. te sparzelA AkAza guNatAM dasa lAkha abaja bAdara uddhAra palyopama athavA eka bAdara pradezo paikI dareka samaye eka - eka AkAza pradeza bahAra kADhatAM kUvo uddhAra sAgaropama thAya che. dasa karoDa guNyA eka karoDa sUkSma addhA jeTalA kALamAM khAlI thAya te bAdara kSetra palyopama kahevAya che. palyopama barAbara eka sUkSma addhA sAgaropama thAya che. A rIte che kUvAmAM asaMkhya AkAza pradezo hovAthI Akho kUvo khAlI thatAM prakAranA sAgaropamanI gaNatarI thAya che. asaMkhya kALacakra pasAra thAya che. - 10 karoDa x 1 karoDa palyopama barAbara eka sAgaropama kALa thAya che. 10 karoDa x 1 karoDa sAgaropama barAbara eka (6) sUkSma kSetra palyopama : avasarpiNI athavA eka utsarpiNI jeTalo kALa thAya che. 20 karoDa * 1 karoDa sAgaropama barAbara eka kALacakra jeTalo kALa thAya che. sUkSma uddhAra palyopamanI gaNatarI karavA mATe naLAkAra AvA anaMtA kALacakra pasAra thaI jAya tyAre eka pudgala parAvarta kALa kUvAmAM vALanA jeTalA TukaDAo karyA hatA eTalA TukaDA karavA cAra kahevAya che. anaMtA pudgala parAvarta kALano bhUtakALa thAya che ane bAda A TukaDAone sparzelA tema ja vaNasparzelA AkAza pradezo anaMtA pula parAvarta kALano bhaviSyakALa thAya che. A rIte paikI eka samaye eka AkAza pradezane bahAra kADhIe tyAre kUvo bhUtakALa + vartamAnano 1 samaya jeTalo kALa + bhaviSyakALa barAbara khAlI thAya teTalA kALane sUkSma kSetra palyopama kahevAmAM Ave che. sarvakALa thAya che. A rIte jaina zAstromAM 1 'samaya' thI mAMDIne anaMtA A cha prakAranA palyopamane pahelAM 10 karoDa ane pachI pudgala parAvarta kALa sudhInuM samayanuM mApa ApavAmAM AvyuM che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 217 For Private & Parsonal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaranI gaNatarI jaina zAstromAM jema kALa mApavA mATe sUkSma gaNatarIo 4 hAtha= 1 dhanuSa ApavAmAM AvI che tema kSetranuM aMtara mApavA mATe paNa atyaMta 2,000 dhanuSa = 1 gAu sUkSmathI mAMDIne atyaMta virATa kadanI gaNatarIo ApavAmAM 4 gAu = 1 yojana AvI che. je rIte kALanI gaNatarIno nAnAmAM nAno ekama 4 gAu pramANaaMgula = 400 gAu usedhAMgula = 4 x samaya" che, tevI ja rIte kSetranuM kada mApavA mATeno sauthI nAno 400 = 1,600gAu ekama paramANu che. AjanA vijJAne padArthanA sauthI nAnA ekamane 1 gAu = rAmAIla paramANu kahyo che. A paramANumAM paNa ilekTrona, proTona, nyuTrona 2 mAIla x 1,600 = 3,600 mAIla vagere kaNo hoya che. eTale sAbita thAya che ke vijJAnanI vyAkhyA mATe eka yojana = 3,600 mAIla vartamAna kALe mujabanA paramANunA paNa be bhAga karI zakAya che. jaina zAstro A prakAre gaNatarI karatAM 1 yojana barAbara ra. mujabano paramANu eTalo badho sUkSma che ke tINa zastrathI paNa 2,000 x 4 eTale ke 7,68,000 AMgaLa thAya che. jenA tenA be TukaDA karI zakAtA nathI. A paramANuthI aMgulanI gaNatarI zAstronA mata mujaba dareka manuSyanA AMgaLanI jeTalI jADAI hoya nIce mujaba cheH che, tenA karatAM 108 gaNI tenI UMcAI hoya che. bIjA zabdomAM anaMtA paramANuo = 1 uzlaSNa zlaNikA AMgaLAnI jADAI karatAM zarIranI UMcAI 108 gaNI hoya che. 8uglaNa glekTrikA = 1 zlaSNa zlaNikA dareka kALamAM manuSyonI UMcAImAM vadhaghaTa thAya che, mATe tenA 8 zlaSNa zlekTrikA = 1 UrdhvaraNa AMgaLAnI jADAImAM paNa pheraphAra thAya che. koI paNa vyaktinA 8 UrdhvareNu = 1 trasareNu AMgaLAnI jADAIne Atma AMgula tarIke oLakhavAmAM Ave che. 8 trasareNu = 1 rathareNu Atma AMgulanuM mApa pradeza-pradeze ane kALa-kALe badalAya che. 8 rathareNu = 1 kurukSetrayugalikanA mAthAno vALa A kAraNe teno upayoga laMbAI ke aMtarane mApavAnA ekama tarIke 8 kurukSetra yugalikanA mAthAnA vALa = 1 harivarSa - ramya kSetra thaI zakato nathI. zrI RSabhadeva bhagavAnanA AMgaLAnuM je mApa hatuM yugalikanA mAthAno vALa te mApanuM pramANa aMgula gaNAya che. zrI RSabhadeva bhagavAnanI 8 harivarSa - ramya kSetra yugalikanA mAthAnA vALa = 1 himavaMta - UMcAI utsadha aMgula mujaba 500 dhanuSanI athavA 48,000 hiraNyavaMta kSetranA yugalikanA mAthAnA vALa utsadha aMgulanI hatI. 8 himavaMta - hiraNyavaMta kSetra yugalikanA mAthAnA vALa = 1 zrI RSabhadeva bhagavAna tIrthaMkara hovAthI viziSTa mahAvidehakSetra manuSyanA mAthAnA vALa vyakti tarIke temanI UMcAI 120 Atma aMgula jeTalI hatI. 8 mahAvideha kSetra manuSyanA mAthAnA vALa = 1 bharata - airAvata ApaNe joyuM ke zrI RSabhadeva bhagavAnanI UMcAI pramANa kSetra manuSyanA mAthAno vALa aMgula paNa gaNAya che. A kAraNe ema kahI zakAya ke teo 8 bharata-airAvata kSetra manuSyanA mAthAnA vALa = 1 lAkha pramANa aMgulanA mApathI paNa 120 AMgaLa UMcA hatA. 8 lIkha = 1 jU agAu ApaNe joyuM ke utsadha aMgulanA mApa mujaba teo 8 jU = yavano madhya bhAga 48,000 AMgaLa athavA to 500 dhanuSa jeTalA UMcA 8 yavanA madhya bhAga = 1 utsadha aMgula hatA. A samIkaraNa uparathI khyAla Ave che ke 1 pramANa aMgula eka utsadha aMgulathI 400 gaNo lAMbo ane aDhI barAbara 400 utsadha aMgula thAya che. athavA to pramANa gaNo jADo eka pramANa aMgula thAya. jaina dharmanA prathama tIrthakara zrI aMgulanA eka yojana barAbara utsadha aMgulanA 400 yojana RSabhadeva bhagavAnanA eka AMgaLanuM mApa eka pramANa aMgula thAya che. vartamAna kALamAM vividha aMtaro mApavA mATe ApaNe je tarIke gaNAya che. jIvonA zarIranuM mApa levA mATe utsadha aMgulanA yojanano upayoga karIe chIe te utsadha aMgula mujabano ja mApano upayoga karavAmAM Ave che. zrI RSabhadeva bhagavAna 500 yojana che. dhanuSa UMcA hatA, teno artha evo thAya ke teo utsadha aMgulanA mApathI 500 dhanuSa UMcA hatA. eka yojana barAbara keTalA mAila? 24 AMgaLa = 1 hAtha jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 218 IN THE Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLamAM aMtara mApavA mATe aMgulathI laIne yojana sudhInA mApano upayoga karavAmAM Ave che. eka yojananA cAra gAIrka thAya che ane eka gAu barAbara 2000 dhanuSa thAya che e bAbatamAM koI visaMvAda nathI. bhAratanAM gAmaDAomAM Aje paNa aMtara mApavA mATe gAuno upayoga thAya che. A gAu ane jaina zAstromAM gharNavavAmAM AvelA gAuM vacce koI pharaka kharo, e vicAraNIya muddo che. tenAthI paNa vadhu aTapaTo muddo eka yojana ane eka mAila vacce zuM saMbaMdha, e che. bhAratamAM aMgrejonuM Agamana thayuM te agAu badho ja vyavahAra gAu ane yojanamAM cAlato hato. aMgrejonA prabhAva heThaLa bhAratamAM paNa aMtara mApavA mATe mAilano upayoga zarU thayo. A kAraNe Aje aMtaranI mApaNI bAbatamAM aneka gUMcavADAo pedA thayA che. jaina zAstromAM utsedha aMgulanuM je mApa che te cakravartIpAse elA kAkiNI ratnanA mApa uparathI nakkI karavAmAM AvyuM che. dareka cakravartIpAse eka samaghana AkAranuM kAkiNI nAmanuM ratna hoya che. A samaghanane cha sapATI hoya che ane 12 kinArI hoya che. A samaghananI dareka bAjunI laMbAI uparathI utsedha eMgalanuM mApa nakkI karavAmAM AvyuM che. cakravartI yAre duniyA navA jAya tyAre dararoja jeTalo pravAsa kare che, te mApane eka yojana gaNavAmAM Ave che. e yojana barAbara 7,68,000 utsedha aMgula thAya che. A rIte jaina zAstromAM eka aMgalanuM ane eka yojananuM mApa nakkI karavAmAM AvyuM che. zrI RSabhadeva bhagavAnanI UMcAI 500 dhanuSanI hatI. A 500 dhanuSa barAbara 48,000 utsedha aMgula thAya. zrI RSabhadeva bhagavAnanA Atma aMgula mujaba temanA zarIranI UMcAI 120 aMgula hatI. A rIte eka Atma aMgulanuM mApa 400 utsedha aMgula thavuM joIe. briTanamAM paNa eka mAilanuM aMtara mApavA mATe judAM judAM mApo astitvamAM hatAM. IMglenDanA rAjA pahelA henarIe potAnA hAthanI laMbAI jeTalA eka vAranuM mApa pracalita karyuM hatuM. eDavarDa bIjA rAjAe A mApa rada karyuM ane tenI jagyAe kAyado karyo ke javanA traNa dANA surekha goThavavAthI jeTalI jagyA roke tene eka iMca gaNavo. AvA 12 iMcano eka Ta ane traNa phUTano eka vAra gaNAto hato. bhAratamAM mogala zahenazAha akabare evuM nakkI karyuM hatuM ke 41 AMgaLInI pahoLAI jeTalo eka ilAhI gaja gaNavo. A ilAhI gajanI laMbAI Azare 29.63 IMca thatI hatI jyAre briTiza gajanI laMbAI 36 iMca jeTalI thatI hatI. bhAratamAM briTiza zAsana AvyuM te pachI A ilAhI gaja 33 iMcano nakkI karavAmAM Avyo. I.sa. 1878mAM evuM nakkI karavAmAM AvyuM ke 1760 vAra barAbara eka mAila gaNavo. bhAratanA moTA bhAgamAM atyAre yojananuM je mApa astitvamAM che te mujaba eka gAumAM be mAila hoya che ; mATe cAra gAu eTale ke eka yojananA 8 mAila thavA joIe. akabaranA darabAramAM rahelo itihAsakAra ala barUnI paNa eka yojana barAbara cAra gAu barAbara ATha mAilanuM mApa Ape che. joke Aje paNa bhAratanA paMjAba prAMtamAM je gAu (koza) vaparAya che, tenI laMbAI savA mAila jeTalI ja hoya che. A gaNatarIe paMjAbI yojana pAMca ja mAilano thAya che. uttara pradeza vistAramAM eka gAu barAbara savA be mAilanuM mApa che; mATe uttara pradezanA eka yojana barAbara 9 mAila thAya che. dakSiNa bhAratamAM eka gAu barAbara 4 mAila thAya che; mATe dakSiNa bhAratamAM eka yojana barAbara 16 mAila jeTaluM mApa thAya che. A rIte bhAratanA vividha prAMtomAM yojananuM mApa badalAyA kare che. I.sa. 399 ane 413 vacce bhAratanI musApharI karanArA cInI yAtrI phAhiyAne potAnA pravAsavarNanamAM aMtaranI gaNatarI mATe yojanano upayoga karyo hato. phAhiyAne bhAratanAM mukhya sthaLo vaccenAM aMtaronI je noMdha karI hatI tenI sarakhAmaNI briTiza mAla sAthe karIne Do. kaniMgahAme zodhI kADhyuM hatuM ke eka yojana eTale 6.7 mAila thAya che. A ja gaNatarI anya prakAre paNa yogya jaNAya che. jaina zAstro mujaba jaMnrIpano sUrya sauthI aMdaranA maMDaLa ane sauthI bahAranA maMDaLa vacce je sthaLAMtara kare che tenuM aMtara 510 yojana jeTaluM che. have Adhunika bhUgoLa mujaba sUrya karka vRtta ane makaravRtta vacce sthaLAMtara kare che. karkavRtta ane makaravRtta vaccenuM aMtara 3243 mAila jeTaluM thAya che. A uparathI karI zakAya ke 510 yojana barAbara 3243 mAila thAya. 3243ne 510 thI bhAgatAM eka yojana barAbara 6.36 mAilanuM mApa Ave che. sUryanI gatinA AdhAre paNa eka yojana barAbara keTalA mAila - e gaNI zakAya che. jaMbudIpano vyAsa eka lAkha yojana che, mATe teno parigha 3,16,227 yojana jeTalo che. sUrya ATaluM aMtara 48 kalAka athavA 60 muhUrtamAM phare che, mATe sUrya eka kalAkamAM 588 yojana aMtara kApe che. have sUrya eka rekhAMza cAra miniTamAM khase che. A hisAbe sUrya eka kalAkamAM 15 rekhAMza khase che, viSuvavRtta pAse be rekhAMza vacce 69 mAilanuM aMtara hoya che. A hisAbe sUryanI gati eka kalAkamAM 1035 mAila jeTalI jovA maLe che. A gaNatarIe eka mAila barAbara 6.37 yojana jeTaluM mApa Ave che. agAu ApaNane eka yojana barAbara 6.36 mAilanuM mApa maLyuM hatuM. have tenAthI taddana UMdhuM mApa maLe che. jaina bhUgoLano A eka moTo koyaDo che. A viSayamAM aneka prakAranA visaMvAdo jovA maLe che. A aMge koI yogya samAdhAna upalabdha hoya to jaNAvA A viSayanA vidvAnone namra vinaMtI che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 219 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ArAnuM svarUpa jaina bhUgoLanuM jyAre paNa varNana Ave tyAre cha ArAnI vAta avazya Ave che. aDhIdvIpanA bharata kSetra ane airavata kSetramAM avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALa kramasara AvyA kare che. bAkInAM kSetromAM eka ja prakArano nizcita kALa rahe che. avasarpiNI ane utsarpiNI kALamAM cha-cha ArAo hoya che. A rIte 12 ArAonuM kALacakra nitya pharyA kare che. avasarpiNI kALamAM eka thI cha sudhI kramazaH ArAo Ave che. utsarpiNI kALamAM chaThThAthI pAMca, cAra, traNa, be thaIne pahelo Aro Ave che. Ama kula 12 ArA che. Aja sudhImAM 12 ArAnuM eka evA anaMtA kALacakro pasAra thaI gayAM che ane bhaviSyamAM paNa anaMtA kALacakro pasAra thaze. A ghaTamALa anAdi kALathI cAle che ane anaMta kALa sudhI cAlyA karaze. avasarpiNI kALano pahelo Aro suSamA-suSamA nAmano hoya che. A ArAmAM mAtra sukha ane sukha ja hoya che. A ArAnI samayAvavidha 4 koDAkoDI sAgaropama eTale ke 4 karoDa guNyA eka karoDa sAgaropama jeTalI hoya che. A ArAmAM janma dhAraNa karatA manuSyonuM AyuSya traNa palyopama ane zarIranI UMcAI traNa gAu jeTalI hoya che. avasarpiNI kALano bIjo Aro suSamA nAme che. A kALamAM manuSyone sukha ghaNuM hoya che. A ArAnI samayAvadhi traNa koDAkoDI sAgaropama jeTalI hoya che. A ArAmAM janma dhAraNa karatAM manuSyonuM AyuSya be palyopama ane temanA zarIranI UMcAI 2 gAu jeTalI hoya che. avasarpiNI kALano trIjo Aro suSamA-duHkhamA nAme hoya che. A ArAmAM sukha vadhu hoya che ane duHkha alpa hoya che. manuSyanuM AyuSya eka pauSama ane UMcAI eka gAunI hoya che. avasarpiNI kALanA pahelA, bIjA ane trIjA ArAmAM sarva manuSyo ane prANIo paNa cugala eTale ke nara-nArInA joDA tarIke ja janme che. A bAlaka-bAlikA yuvAna thAya tyAre pati-patnI tarIke vyavAra kare che. A yugalanuM AyuSya pUrNa thatAM mRtyu paNa eka ja samaye thAya che. A traNa ArAomAM janma dhAraNa karatAM sarva manuSyo ane prANIo uttama mana dharAvatAM hoya che. temane rAgadveSa, mamatva, kAmavAsanA vagere khUba alpa hoya che. A ArAomAM janma dhAraNa karatA vAgha-siMha paNa ahiMsaka hoya che. teo zAkAhArI hovAthI zikAra karavAne badale kalpavRkSanAM phUla-phaLa-pAMdaDAM khAIne potAno nirvAha kare che. A kALanA siMha-vAgha jevAM prANIo paNa ahiMsaka hovAne kAraNe mRtyu pAmIne bIjA svarga sudhInI devagatimAM jAya che. yugalika manuSyomAM puruSo karatAM strIonI UMcAI kaMIka ochI hoya che. A kALamAM AthI, ghoDA, UMTa vagere prANIo hoya che paNa manuSyo temano upayoga karavAne badale page cAlavAnI Adata dharAve che, tyAMnI bhUmimAM ghauM, DAMgara vagere dhAnya kudaratI rIte pAke che paNa cagalika manuSyo teno AAra karavAne badale kapavRkSa pAsethI AhAra, vastra, ghara vagere meLavI le che. yugalika kSetranI mATI paNa sAkara karatAM aneka gaNI mIThI hoya che. kalpavRkSanAM phaLa-la-patra vagere cakravartInA bhojana karatAM paNa vadhu mIThAza dharAvatAM hoya che. yugalika manuSyonA puNyaprabhAvathI tyAM mAkhI, macchara, DAMsa, bagAI, sApa, vIMchI, jU, mAMkaDa vagere upadrava karanArAM jaMtuo thatAM nathI. tyAM mArI-marakI vagere rogo paNa thatAM nathI. ahIM koI manuSyanuM akALe mota nathI thatuM. temanuM AyuSya pUrNa thAya eTale chIMka, khAMsI, bagAsuM ke oDakAra khAIne teo mRtyu pAme che. avasarpiNI kALanA pahelA, bIjA ane trIjA ArAmAM 10 prakAranAM kalpavo thAya che. (1) bernaMga H A vRkSonAM phaLono rasa atyaMta madhura ane AlAdaka hoya che. A rasa pIvAthI yugalikone pANInI jarUra paDatI nathI. (2) mRnAMga : A vRkSo yugalika manuSyone ghaDo, kaLA, pAtra, jhArI vagere vAsaNo Ape che. A vAsaNo suvarNanI suMdara kArIgarIvALAM ane ramaNIya hoya che. (3) tuTitAMga : A vRkSanAM phaLo tenA svabhAvathI vAjiMtronI garaja sAre che. A kAraNe yulika manuSyone vAMsaLI, vINA, mRdaMga vagere vAjiMtronI jarUra paDatI nathI. (4) jyotiraMga : A vRkSanAM phaLono prakAza sUrya jevo hoya che paNa tenAmAM sUrya jevI catA hotI nathI. divase to surya hovAthI A vRkSanuM koI prayojana nathI hotuM paNa rAte A prakAza upayogI banI rahe che. (5) dIpAMga : A vRkSanAM phaLo dIvAnI garaja sAre che. jyAM jyotiraMga kalpavRkSo na hoya tyAM dIpAMga vRkSo rozanI phelAve che. (6) citrAMga H A vRkSonAM phaLa puSpamALAonA svarUpamAM hoya che. yugalika manuSyone jyAre citramALA paheravAnI IcchA thAya che tyAre teo A vRkSonAM phaLo paherI le che. (7) citrarasAMga H A vRkSonAM phaLo vividha mIThAIo ane vAnagIonA rUpamAM hoya che. koI vRkSanAM phaLa khIranA svAdavALAM hoya che to koI zrIkhaMDanA svAdavALAM hoya che. yugalika manuSyone je vAnagI ArogavAnI icchA thAya te mujabanAM phaLono AhAra karIne teo saMtoSa prApta kare che. (8) mayaMga : A vRkSonAM phaLo maNiratna ane suvarNanA hAra, phekta, mugaTa, kaMkaNa, mudrikA vagere AkAranAM hoya che. yugalika strI-puruSone je koI AbhUSaNo paheravAnI icchA thAya te AbhUSaNa A vRkSanA phaLamAMthI maLI rahe che. (9) gRhAkAra H A vRkSo svabhAvathI ja gharanA AkAramAM hoya che. temAM eka, be, traNa vagere mALavALAM vRkSo paNa hoya che. A gharo goLa, corasa ane trikoNa AkAranAM hoya che. yulikone jevAM gharomAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 220 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasavATa karavo hoya tevAM gharo temane A vRkSomAMthI maLI rahe che. nArado ane 11 rudra thAya che. cothA ArAnAM 89 pakhavADiyAM bAkI (10) aniyata : upara jaNAvelAM nava kalpavRkSo uparAMta paNa rahe tyAre 24mA tIrthaMkara mokSa pAme che. yugalika manuSyone koI cIja jevI ke vastra, Asana vagerenI icchA avasarpiNI kALanA cothA ArAmAM manuSyone sukha ochuM thAya te A kalpavRkSamAMthI maLI rahe che. hoya che ane duHkha vadhu hoya che. A Aro eka koDAkoDI sAgaropamamAM A badhAM kalpavRkSo devatAnI mAyA jevAM nathI hotAM paNa te 42,000 varSa ochAM varSano hoya che. A ArAmAM manuSyanuM utkRSTa prakAranI vanaspatio ja hoya che. eka jAtinuM eka vRkSa nathI hotuM paNa AyuSya pUrva karoDa varSanuM hoya che. zarIranI UMcAI 500 dhanuSa agaNita vRkSo hoya che. A traNa ArAmAM bhArata ane airAvata kSetromAM jeTalI hoya che. mAtra kalpavRkSo ja hoya che tevuM paNa nathI. kalpavRkSo sivAya Amra, avasarpiNI kALano pAMcamo Aro 21,000 varSano hoya azoka, caMpaka Adi vRkSo, velAo, tRNa, auSadhi vagere paNa hoya che. che. A ArAmAM manuSyanuM utkRSTa AyuSya 130 varSanuM ane zarIra 7 A sivAya paNa 12 prakAranI vanaspatio hoya che, paNa yugalika hAthanuM hoya che. cothA ArAmAM janmelA manuSyo pAMcamA ArAmAM mokSe manuSyone tenI AvazyakatA hotI nathI. jaI zake che, paNa pAMcamA ArAmAM janmelA manuSyo mokSe jaI zakatA avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA chellA trIjA bhAgamAM nathI. pAMcamA ArAnA aMta bhAgamAM chellA divasanA pUrva bhAgamAM eka palyopamano AThamo bhAga bAkI che tyAre 15 kulakaronI zratadharma, AcArya, caturvidha zrIsaMgha ane jaina dharmano viccheda thaze. utpatti thAya che. kulakara eTale lokanI maryAdA karanArA. kALakrame madhyAhuna kALe aMtima rAjA vimalavAhana ane sudharmamaMtrI sahita yugalikomAM mamatva, rAgadveSa Adi vadhe che eTale avaguNa vadhavAthI rAjadharmano paNa viccheda thaze. A bharata kSetramAM pAMcamA ArAnA aMte aparAdhanI sajA karavA mATe viziSTa buddhi dharAvatA puruSone yugaliko zrI duSpahasUrijI nAmanA AcArya bhagavaMta, zrI phalgazrI nAmanAM moTA pade sthApIne kulakara banAve che. A kulakaro vyavasthA mujabanahIM sAdhvIjI bhagavaMta, nAgila nAme zrAvaka ane satyazrI nAmanI zrAvikA cAlanArAyugalika manuSyone zikSA kare che. svargavAsI thaze ane tenI sAthe jaina dharmano paNa viccheda thaze. pAMcamo - vartamAna avasarpiNI kALamAM bharata kSetramAM (1) sumati Aro pUrNa thatAM jemAM mAtra duHkha ja duHkha che evo chaThTho Aro zarU thaze. (2) pratikRti (3) sImaMkara (4) sImaMdhara (5) kSemakara (6) kSemaMdhara avasarpiNI kALano chaThTho Aro atyaMta vikaTa hoya che. A (7) vimalavAhana (8) cakSuSmAna (9) yazasvI (10) abhicaMdra kALamAM bhArata ane airAvata kSetramAM koI dharmIAtmAono janma thato (11) caMdrAbha (12) prasenajita (13) marUdeva (14) nAbhi ane nathI paNa jemaNe khUba pApo karyA hoya tevA AtmAono janma duHkha (15) RSabha kulakaro thaI gayA. A 15 kalakaro paikI prathama bhogavavA mATe thAya che. chaThThA ArAnA prAraMbhamAM bhArata ane airavata kulakaranuM AyuSya eka palyopamanA dasamA bhAganuM hoya che. tyAra pachI kSetramAM AkAzamAMthI je varasAda paDe che te atyaMta jherI ane vinAzaka AyuSya uttarottara ghaTatuM jAya che. chellA kulakaranuM AyuSya 84 lAkha hoya che. AvA 12 prakAranA meghanI vRSTi thAya che. pUrvanuM hoya che. (1) kSAravRSTi: khArA pANInI vRSTi. bharata kSetramAM avasarpiNI kALanA trIjA ArAnAM 84 lAkha (2) agnivRSTiH zarIre dAha Upaje evA jaLanI vRSTi. pUrva varSa ane 89 pakhavADiyAM bAkI rahyAM hatAM tyAre zrI RSabha (3) viSavRSTi: lokamAM marakI phelAya evA jaLanI vRSTi. kalakarano janma thayo hato. zrI RSabhadeva bhagavAnano janma thayo tyAre (4) arasavRSTi: svAdarahita jaLanI vRSTi, bharata kSetramAM yugalika dharma cAlu hato paNa temaNe yugalika dharmane nAbUda (5) virasavRSTi: kharAba svAdavALA jaLanI vRSTi, karavA bhinna gotramAM lagna karavAnI vidhi zarU karI hatI. e kALamAM (6) khAtravRSTiH chANa jevA jaLanI vRSTi. kalpavRkSoe icchA mujabanAM phaLo ApavAnuM baMdha karyuM hovAthI zrI (7) vidyutavRSTi: vIjaLIyukta jaLanI vRSTi. RSabha kulakare yugalikone 100 prakAranAM zilpa, strIonI 64 (8) vajavRSTi parvatane paNa bhedI nAkhe evA jaLanI vRSTi. kaLAo ane puruSonI 72 kaLAo zikhavADI hatI. zrI RSabhadeva (9) apeyavRSTiH pIvAnA upayogamAM na Ave evA jaLanI vRSTi. bhagavAne dIkSA lIdhI hatI ane kevaLajJAna prApta karyuM hatuM. temaNe prathama (10) vyAdhivRSTiH rogo utpanna kare evA jaLanI vRSTi. upadeza vakhate ja sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA svarUpa caturvidha (11) caMDavRSTiH ugra vAyu sahita jaLanI vRSTi. zrIsaMghanI sthApanA karI hatI. A rIte avasarpiNI kALamAM cAra A sAthe bhAre ugra ane malina vAyuo pheMkAya che, je asahya hoya che. prakAranA sAmAyika dharmano ane mokSamArgano prAraMbha thayo hato. A vAyuone kAraNe vRkSo ane makAno dharAzAyI thaI jAya che. avasarpiNI kALanA trIjA ArAnAM 89 pakhavADiyAM bAkI pAMcamA ArAne aMte dizAo jANe dhumADA vaDe vyApta banI hatAM tyAre zrI RSabhadeva bhagavAnanuM nirvANa aSTApada parvata upara thayuM. aMdhakAramaya banI jAya che. kALanI rukSatAne yoge caMdra atizaya zItaLa bharata ane airAvata kSetramAM prathama tIrthaMkara trIjA ArAnA cheDe ane banI jAya che ane sUrya jANe agni varasAvato hoya tevo ugra banI bAkInA 23 tIrthaMkaro cothA ArAmAM utpanna thAya che. dareka jAya che. A badhA ulkApAtothI deza, nagara, gAma, manuSyo, avasarpiNI kALamAM 24 tIrthakaro, 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 pazupakSIo ane manuSyono vinAza thaI jAya che. A kALamAM bharata prati vAsudeva ane 9 baLadeva ema 63 zalAkApuruSo uparAMta 9 kSetramAM vaitADhya parvata, zatruMjaya giri ane RSabhakUTa sivAyanA sarva jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 221 www.ainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA moTA parvatonA TukaDe TukaDA thaI jAya che. gaMgA ane siMdhu jevI bharata kSetrane AvarI le tevAM vizALa hoya che. A parivartana joI mahAnadIono pravAha ghaTIne rathanAM paiDAM jeTalo rahI jAya che. bAkInAM bakholamAM rahetA manuSyo harSa pAme che ane mAMsAhArano tyAga badhAM sarovaro, kaMDo ane nadIo sukAI jAya che. mAtra amuka karavAno saMkalpa kare che. vanaspatio bIjarUpe vaitADhya parvatamAM ane RSabhakUTamAM rahI jAya che. utsarpiNI kALanA bIjA ArAnA manuSyo vanaspati amuka manuSyo bIjarUpe gaMgA-siMdhu nadIonI bakholamAM rahI jAya che. AhArI thAya che. dhIme dhIme temanuM AyuSya vadhatuM vadhatuM 130 varSanuM vaitADhya parvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM gaMgA-siMdhunA banne kAMThe thAya che ane zarIranI UMcAI 7 hAthajeTalI thAya che. bIjA ArAnAM kula 72 bakholomAM A manuSyo raheze. 21,000 varSa pasAra thayA pachI trIjo Aro zarU thAya che. A trIjo chaThThA ArAnA AraMbhamAM manuSyanuM zarIra vadhumAM vadhu be Aro eka koDAkoDI sAgaropama varSamAM 42,000 varSa ochAM hAthanuM hoya che ane chevaTe ghaTIne eka hAthakaratAM paNa ochuM thaI jAya jeTalo hoya che. A ArAmAM manuSyonuM AyuSya vadhatAM vadhatAM kramazaH che. puruSonuM mahattama AyuSya 20 varSanuM ane strIonuM 16 varSanuM pUrva karoDa varSanuM thAya che ane zarIra 500 dhanuSa jeTaluM UMcuM thAya che. hoya che. A kALanA manuSyo gaMgA-siMdhunI bakholamAM ja vasanArA A trIjA ArAmAM 23 tIrthakara bhagavaMto, 12 cakravartI, 9 baLadeva, hoya che. teo savAre ane sAMje eka muharta sudhI ja bIlanI bahAra 9 vAsudeva, 9 prati vAsudeva ane 9 nArado utpanna thAya che. A nIkaLI zake che. A eka muhurtamAM teo nadIkinAre jaI temAMthI kALanA prathama tIrthaMkara vyavahAranIti pravartAvatA nathI paNa tyAranA mAchalAM pakaDe che ane kinAre mUkI de che. A mAchalAM sUryanA ugra manuSyo jAtismaraNa jJAnanA prabhAve athavA te prakAranI buddhi utpanna tApamAM zekAI jAya che. sAMje pharI teo bakholamAMthI bahAra AvI A thavAthI jAte vyavahAra pravartAve che. trIjo Aro pUro thatAM cotho Aro zekAyelAM mAchalAM laI jAya che ane teno AhAra kare che. savAre eka zarU thAya che, jemAM 24mA tIrthaMkara janma dhAraNa kare che. A Aro be muhartano samaya bAda karatAM Akho divasa eTalI garamI paDe che ke koDAkoDI sAgaropamano hoya che. temAM cakravartIpaNa janma dhAraNa kare che. manuSyo bakholamAMthI bahAra nIkaLI zakatA nathI. sAMje eka muharta utsarpiNI kALanA cothA ArAnA traNa bhAga karatAM prathama pachI AkhI rAta eTalI ThaMDI paDe che ke teo bakholamAMthI bahAra AvI bhAganA aMte rAjadharma, cAritradharma vagere dharmo viccheda pAme che ane zakatA nathI. yugalika kALa pharIthI zarU thAya che. cothA ArAnA bIjA ane trIjA - chaThThA ArAnA manuSyonAM zarIra atyaMta beDoLa ane bhAgamAM bharata ane airAvata kSetramAM yugalika dharma pravarte che. durgadhayukta hoya che. A manuSyo koI paNa jAtanA sarvicAra ke utsarpiNI kALano pAMcamo Aro traNa koDAkoDI sadAcAra vagaranAM pazuo jevAM hoya che. teo atyaMta vyabhicArI hoya sAgaropamano hoya che. tenuM vAtAvaraNa avasarpiNI kALanA che, eTale potAnI sagI mAtA, bahena ane dIkarI sAthe paNa bIjA ArAnA prAraMbhika kALa jevuM hoya che. utsarpiNI kALano vyabhicAra kare che. A kALanI strIo cha varSanI uMmare bALakone janma chaThTho Aro cAra koDAkoDI sAgaropamano hoya che ane tenuM Apaze ane ghaNAM saMtAnonI mAtA thAya che. A manuSyo bhUkha lAge vAtAvaraNa avasarpiNInA pahelA ArA jevuM hoya che. A banne to mANasanA maDadAM paNa khAI jAya che. A manuSyo mRtyu pAmIne ArAmAM yugalika manuSyo ane yugalika tiryaMco hoya che. A prAyaH durgatimAM jAya che. prakAranI avasarpiNI, utsarpiNI, ArAo vagerenI ghaTamALa avasarpiNI kALano chaThTho Aro pUro thAya eTale aDhIdvIpanAM pAMca bharata ane pAMca airAvata kSetromAM ja hoya che. utsarpiNI kALano pahelo Aro zarU thAya che. A Aro 21,000 meru parvatanI uttara ane dakSiNe AvelA uttara kurukSetramAM varSano hoya che. A kALamAM manuSyonA varNa, gaMdha, rasa, sparza, baLa, ane deva kurukSetramAM sadAkALa avasarpiNI kALanA pahelA ArAnA AyuSya, zarIra vageremAM satata vRddhi thatI rahe che. prAraMbhika kALa jevuM ja vAtAvaraNa hoya che. harivarSa ane ramya utsarpiNI kALanA bIjA ArAnA AraMbhamAM bharata kSetra kSetromAM sadAkALa avasarpiNI kALanA bIjA ArAnA prAraMbhika jeTaluM kSetraphaLa dharAvatuM puSparAvarta nAmanA mahAmeghanuM vAdaLuM pragaTa thaze. kALa jevuM ja vAtAvaraNa che. himavaMta ane hiraNyavaMta kSetramAM A puSparAvarta megha gAjavIja sAthe sAta divasa sudhI muzaLadhAra sadAkALa avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA prAraMbhika kALa jevuM ja varasAda pADaze, jene kAraNe atyaMta tapI gayelI pRthvI thoDI ThaMDI thaze. vAtAvaraNa hoya che. mahA videha kSetramAM sadAkALa avasarpiNI tyAra bAda sAta divasa sudhI kSIra mahAmeghanuM vAdaLuM pragaTa thaze. kSIra kALanA cothA ArAnA prAraMbhika kALa jevuM ja vAtAvaraNa hoya che. mahAmegha varasatAM bhUmimAM zubha varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere utpanna jaMbUdvIpanI bahAra lavaNa samudramAM AvelA pa6 aMtardhvapomAM thaze. tyAra bAda dhUta mahAmegha nAmanuM virATa vAdaLuM pragaTa thaze. A dhRta sadAkALa avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA prAraMbhika kALa jevuM ja mahAmegha paNa sAta divasa paDaze, jene kAraNe bhUmimAM snigdhatA vAtAvaraNa hoya che. aDhIdvIpanI bahAra je koI dvIpasamudro AvelA utpanna thaze. tyAra bAda sAta divasa sudhI amRta mahAmegha varasatAM che, temAM manuSyonI vasati ja nathI. ahIM sUrya-caMdra vagere sthira jamInamAMthI vRkSa, guccha, gulma, latA Adi vanaspatio pedA thaze. hoya che; eTale divasa-rAta thatAM nathI ane kALa jANe thaMbhI gayo tyAra bAda sAta divasa sudhI rasamegha varasatAM vanaspatiomAM pAMca hoya tevuM jaNAya che. tIrthakaro, cakravartIo vagere paNa aDhIdvIpanI prakAranA rasa pedA thAya che. A pAMceya prakAranA meghanAM vAdaLo samagra aMdara ja thAya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 222 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathI : 101 purAvAo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 223 ja Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 224 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI daDA jevI goLa nathI ane pharatI nathIH 101 purAvAo avakAzayAtrIonuM rIta : T goLAkAra bhAga lakSamAM laIne DijhAina banAvatA nathI paNa sapATa nirIkSaNa kAgaLa upara sapATa jamInanI ja DijhAina banAve che, kAraNa ke temane eroplenamAM beThelA pAilaTane athavA khabara che ke pRthvInI sapATI bahirgoLa nathI paNa sapATa che. karI avakAzayAnamAM beThelA avakAzayAtrIne paNa kyAreya pRthvI che nadImAM Aroha-avaroha bahirgoLa hovAnuM jaNAtuM nathI. kRtrima upagrahamAMthI pRthvInI je jovA maLatA nathI tasavIro mokalavAmAM Ave che te triparimANI nathI hotI paNa - vizvamAM evI aneka nadIo che ke jemanI seMkaDo kriparimANI hoya che. A tasavIromAM pRthvI goLa dekhAya che paNa te mAilanI laMbAI che. bhAratamAM gaMgA, narmadA ane godAvarI jevI hA jevI nahIM paNa thALI jevI goLa hoya che. pRthvIne daDA jevI nadIo dariyAne maLe tyAre pRthvInA bahirgoLa bhAga uparathI nIce goLa sAbita karavA mATe triparimANI tasavIro bahAra pADavI joIe. paDatI hoya tevuM jaNAtuM nathI. ijiptanI nAila nadInI laMbAI eka joke hajI sudhI triparimANI tasavIro pADI zake evA kemerA zodhAyA hajAra mAila che to paNa temAM kyAMya Aroha-avaroha jovA maLatA nathI. avakAzamAMthI kemerA vaDe paDAtI tasavIromAM pRthvI thALI jevI nathI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to AvuM zakya bane ja nahIM. goLa dekhAya che tenuM paNa kAraNa e che ke kemerAnI lensanI maryAdA dIvAdAMDIo badhI dizAmAM ekasarakhI hovAthI tenI sImAo svAbhAvika rIte ja goLAkAra banI jAya che. AvI ja rIte ApaNI AMkhanI dUrathI dekhAya che dRSTimaryAdA karatAM koI paNa moTI cIja ApaNane goLAkAra ja vizvamAM evI aneka dIvAdAMDIo che, jene 60dekhAya che. A rIte kRtrima upagrahonI tasavIro paNa pRthvIne daDA 65 mAila dUrathI joI zakAya che. ATalI laMbAImAM jo pRthvInA jevI ke nAraMgI jevI goLa sAbita karI zakatI nathI. goLAkAranI UMcAI mAnavAmAM Ave to te seMkaDo phaTa thaI jAya che. pANInI sapATI kepa TerAsa nAmanA baMdaranI dIvAdAMDI dariyAmAM 40 mAila dUrathI joI zakAya che. jo pRthvI bahirgoLa hoya to A dIvAdAMDI dariyAnI bahirgoLa nathI kSitijathI 900 phUTa nIce hovI joIe. A dIvAdAMDI 40 jyAre paNa pANInI sthira sapATI upara prayogo mAila dUrathI joI zakAya che, kAraNa ke pRthvI bahirgoLa nathI paNa karavAmAM Ave che tyAre A sapATI haMmezAM eka ja samatalamAM sapATa che. jaNAya che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to sthira pANInI dariyAkinAre sapATI bahirgoLa hovI joIe, paNa AvuM jovA maLatuM nathI. A rIte prayogo karIne paNa sAbita karI zakAya che ke pRthvI daDA sTImaranuM nirIkSaNa jevI goLa nathI. vadhumAM pANI haMmezAM eka ja stara upara rahetuM jo ApaNe samudrataTe UbhA rahIne ApaNA tarapha hovAthI te bahirgoLa rahI zake nahIM. samataLa sapATI daDA jevI AvI rahelI koI sTImarane nihALIe to khyAla Avaze ke te jema goLa hoI zake nahIM. najIka Ave tema tenI UMcAImAM vadhAro thAya che. jo ApaNe thoDI relavenA bAMdhakAmamAM UMcAI upara jaIne sTImarane joIe to paNa AvuM ja pariNAma jovA maLe che. temAM pRthvIno goLAkAra kAraNabhUta nathI paNa pRthvI sapATa jaNAya che dRSTisApekSatAno niyama kAraNabhUta che. A niyama mujaba ApaNI jyAre paNa koI lAMbI relavelAina nAkhavAmAM najIkanI vastu moTI dekhAya che ane dUranI vastu nAnI dekhAya che. Ave che, roDa bAMdhavAmAM Ave che ke nahera khodavAmAM Ave che tyAre A niyamane kAraNe ja dariyAmAM ApaNe UMcAIe jaIe tyAre kyAreya paNa tenI DijhAina banAvatA enjiniyaro pRthvIno 2 ) jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 225 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dara ApaNane kSitija paNa ApaNI AMkhanA stare upara UThatI dekhAya Avato nathI. A nakazAo sAbita kare che ke pRthvI sapATa che. che. jo ApaNe dariyAmAM pAMca mAila dUrathI AvatI koI sTImarane na hokAyaMtra paNa pRthvI joIzuM to te DhALa caDIne AvI rahI hoya tevI dekhAze. have jo ApaNe dariyAkinAre AvelI nAnakaDI TekarI upara caDIzuM to sapATa hovAnI sAbitI che ApaNe dariyAmAM 25 mAila dUra joI zakIzuM. A bhAga jo koI paNa hokAyaMtrane jyAre sthira sapATI upara kharekhara pRthvInA goLAkAra nIce hoya to te TekarI uparathI paNa mUkavAmAM Ave che tyAre teno uparano cheDo uttara dhruva tarapha ane dekhAI zake nahIM. A rIte sTImaranAM nirIkSaNa parathI pRthvI daDA nIceno cheDo dakSiNa tarapha hoya che. jo uttara ane dakSiNa dhruva eka ja jevI goLa che evuM sAbita thatuM nathI. samataLamAM hoya to ja hokAyaMtranI soya ekasAthe uttara ane dakSiNa ke sTImaramAM AvuM dizA batADI zake. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya ane daDA upara hokAyaMtranI soya mUkavAmAM Ave to A soya ekasAthe kadI uttara kema bane che? ane dakSiNa dizA batADI zake nahIM. dhAro ke soyano eka cheDo uttara koI paNa sTImara dariyAmAM dUrathI AvI rahI hoya dizAmAM hoya to bIjo cheDo dakSiNamAM nahIM paNa AkAzamAM hoya. tyAre teno dhumADo pahelAM dekhAya che, pachI tenI cimanI dekhAya che, dhAro ke nIceno cheDo dakSiNa dizAmAM hoya to uparano cheDo pachI teno vacceno bhAga dekhAya che, pachI tenuM tUtaka dekhAya che ane AkAzamAM hovo joIe. AvuM banatuM nathI, kAraNa ke pRthvI sapATa sauthI chelle tenuM taLiyuM dekhAya che. AnuM kAraNa te pRthvInA che ane tenA banne dhruva eka ja samatalamAM che. goLAkAramAMthI upara AvI rahI hovAnuM kahevAya che. hakIkatamAM A - 0 4 dakSiNa dhruvanuM ApaNI dRSTino bhrama mAtra che. tenA mATe pRthvIno tathAkathita goLAkAra bilakula javAbadAra nathI. jyAre ApaNane narI AMkhe astitva ja nathI. dUrathI AvI rahelI sTImarano mAtra dhumADo ja dekhAto hoya tyAre hokAyaMtranI soya ekasAthe uttara ane dakSiNa dizA ApaNe jo zaktizALI darabIna vaDe joI to AkhI sTImara batADe che, tenAthI paNa sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. ApaNane spaSTa dekhAze. jo sTImarano bAkIno bhAga pRthvInA hakIkatamAM pRthvInuM uttara dizAmAM hakIkatamAM pRthvInuM uttara dizAmAM je kendra che tene uttara dhruva goLAkAra nIce chupAyelo hoya to te dUrabIna vaDe paNa joI zakAya gaNavAmAM Ave che. dakSiNa dizAmAM pRthvInuM koI kendra ja nathI mATe nahIM. A rIte pRthvI sapATa sAbita thaI jAya che. dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. A kAraNe koI vijJAnIo ke sAgarakheDuo kyAreya dakSiNa dhruva sudhI pahoMcyA nathI. ApaNe jene khalAsIo pRthvIno goLo dakSiNa dhruva mAnIe chIe te hakIkatamAM uttara dhruvanI virodhI dizA sAthe nathI laI jatA che. pRthvInA jeTalA bhAgamAM uttara dhruvano tAro dekhAya che, tene khalAsIo jyAre dariyAnI saphare nIkaLe che tyAre ApaNe uttara goLArdha kahIe chIe. hakIkatamAM A uttarano sapATa dizAnI ane sthaLonI mAhitI mATe skUlomAM hoya che tevo pRthvIno pradeza che. jyAM dhruvano tAro nathI dekhAto tene khoTI rIte dakSiNa goLo potAnI sAthe nathI laI jatA paNa nakazAo sAthe rAkhe che. goLArdha kahevAmAM Ave che. A pradeza dhruvanA tArAthI atyaMta dUra A nakazAo sapATa kAgaLa upara dorelA hoya che, kAraNa ke samudranuM Avyo hovAthI tyAM dhruvano tAro dekhAto nathI. kheDANa karatA khalAsIne khabara che ke pRthvI sapATa che. teo jo dakSiNamAM mAtra pRthvInA goLAnA AdhAre potAnuM vahANa haMkAre to vahANano patto ja lAge nahIM. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. mahAsAgara che ApaNe joyuM ke dakSiNamAM koI dhruva nathI. uttara | nakazAo paNa dhruvathI cokkasa aMtare AvelA biMduo goLAkAramAM goThavAI jaIne A sapATa hoya che eka sapATa vartuLa banAve che, jene atyAre ApaNe bhUlathI dakSiNa dariyAI musApharInA je nakazAo taiyAra karavAmAM dhruva kahIe chIe. hakIkatamAM uttara dhruvathI viruddha dizAmAM AvAM Ave che ane temAM je rIte akSAMza, rekhAMza, zahero vagere darzAvavAmAM asaMkhya biMduo AvelAM che, jene ApaNe bhUlathI dakSiNa dhruva Ave che temAM kyAMya pRthvInA goLAkArane gaNatarImAM levAmAM mAnI beThA chIe. A badhAM biMduo kyAreya uttaranI jema eka biMdu 12 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 226 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara bhegAM thatAM nathI. dakSiNamAM mAtra aphATa mahAsAgara Avelo che. A uttara dhruvanA AdhAre pUrva, pazcima ane dakSiNa dizAo nakkI thAya che. jyAM sUryano udaya thAya che te pUrva dizA bane che ane asta thAya che te pazcima dizA bane che. pRthvInI pradakSiNAno artha hakIkatamAM uttara dhruvanI pradakSiNA jevo thAya che. AvuM sapATa pRthvImAM ja saMbhavI zake che. rekhAMzo sIdhI 13 A rekhAo che koI paNa hokAyaMtranI soyane sthira sapATI upara rAkhavAmAM Ave che tyAre te ekasAthe uttara ane dakSiNa dizAo darzAve che. A uparathI kahI zakAya ke uttara ane dakSiNa dizAne joDatI sIdhI rekhA eka ja samatalamAM AvelI che. have pRthvInA uttara ane dakSiNa dhruvane joDatI rekhAo to rekhAMza tarIke oLakhAya che. uparanI dalIlo uparathI sAbita thAya che ke rekhAMzo sIdhI rekhAnA svarUpamAM che. jo koI paNa goLA upara uttara ane dakSiNane joDatI rekhAo doravAmAM Ave to A rekhAo sIdhI nathI hotI paNa ardhavartuLanA AkAramAM hoya che. ApaNe je rekhAMza vyavahAramAM joIe chIe te ardhavartuLAkAra nathI hotAM paNa sIdhI rekhAmAM hoya che. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. be rekhAMzo vaccenuM 14 aMtara satata vadhe cha pRthvInA uttara dhruva biMdu upara badhA ja rekhAMzo bhegA thAya che, mATe be rekhAMzo vaccenuM aMtara zUnya banI jAya che. uttara dhruvathI viSuvavRtta sudhI be rekhAMzo vaccenuM aMtara satata vadhyA kare che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to viSuvavRttanI dakSiNe be rekhAMzo vaccenuM aMtara pAchuM ghaTavuM joIe ane dakSiNa dhruva biMdu upara A aMtara pAchuM zUnya thavuM joIe. hakIkatamAM AvuM banatuM nathI. hakIkatamAM to viSuvavRttanI dakSiNe paNa be rekhAMzo vaccenuM aMtara satata vadhyA ja kare che. ApaNe agAu joyuM ke dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. A kAraNe dakSiNa dhruvamAM badhA rekhAMzo bhegA thavAno prazna ja nathI. je nakazAo pRthvI daDA jevI goLa che evA siddhAMtane AdhAre banAvyA che te nakazAo mujaba dariyAmAM musApharI karanArAM vahANo athaDAi paDe che, jenA uparathI sAbita ya che ke pRthvI sapATa che. thAya 15 pRthvInI ArapAra nIkaLAtuM nathI AjanA vijJAnIonA mate pRthvI daDA jevI goLa che ane teno vyAsa Azare 12,700 kilomITara che. A vAta jo sAcI hoya ane pRthvInA eka cheDe 12,700 kilomITaranuM bhoMyaruM khodavAmAM Ave to pRthvInA goLAnA bIje cheDe nIkaLI zakAyaH Aja sudhI vijJAnIo AvuM bogaduM khodI zakyA nathI, jenA uparathI sAbita thaI jAya che ke pRthvIno AkAra goLA jevo nathI. vijJAnIo dhAro ke bogaduM na khodI zake to paNa lesara kiraNo to eka cheDethI bIjA cheDA sudhI jamIna soMsaravAM utArI zake che. Ama karavAmAM paNa vijJAnIone saphaLatA maLI nathI. vijJAnIoe have hIDana phoTona nAmanA prakAzanA kaNonI zodha karI che, je dIvAlanI ArapAra nIkaLI jAya che. A hIDana phoTona pRthvInI ArapAra jaI zakatA nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. pRthvInI 'pradakSiNA' 16 daramiyAna maLatI sAbitI koI vyakti uttara dhruvane kendramAM rAkhIne pUrva athavA pazcima dizAmAM satata musApharI kare to vartuLAkAra raste pAcho potAnA mULa sthAna sudhI AvI zake che. A mATe pRthvI daDA jevI goLa hovI jarUrI nathI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa goLArdhamAM koI cokkasa akSAMze teno gherAvo ekasarakho hovo joIe. koI vyakti dhAro ke 45 DigrI uttara akSAMze pRthvInI pradakSiNA kare to te amuka aMtara kApIne tenA mULa sthAne pAchI AvI zake che. have A ja vyakti 45 DigrI dakSiNa akSAMza upara pRthvInI pradakSiNA kare to paNa teNe eTaluM ja aMtara kApavuM paDavuM joIe, paNa hakIkatamAM teNe uttara akSAMzanI sarakhAmaNIe dakSiNa akSAMza upara lagabhaga bamaNuM aMtara kApavuM paDe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nahIM paNa sapATa cha. 17 ApaNI AMkho khoTI nathI kudarate ApaNane sRSTine ane tenA svarUpane nihALavA mATe AMkho ApI che. ApaNe sagI AMkho dvArA pRthvInuM je svarUpa nihALIe chIe te ja tenuM sAcuM svarUpa che. ApaNe koI paNa vizALa medAnamAM UbhA rahIne nirIkSaNa karIe to jamIna ApaNane bahirgoLa nathI dekhAtI paNa sapATa ja dekhAya che, kAraNa ke te hakIkatamAM sapATa che. ApaNe dariyAkinAre UbhA rahIne pANInI sapATI sAme joIe tyAre paNa te sapATa dekhAya che, kAraNa ke te hakIkatamAM sapATa che. avakAzamAM gayA hovAno dAvo karatAM koI avakAzayAtrIo ApaNane chetaravA mATe ema kahe ke pRthvI daDA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 227 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TH jevI goLa che to ApaNe te vAta zA mATe mAnI levI joIe? eTalAnTika mahAsAgaranI vijJAna ema kahe che ke ApaNe koI vastu pratyakSa purAvA vinA mAnI UMcAI 100 mAila nathI levI joIe nahIM. pRthvI goLA jevI hovAno paNa koI pratyakSa purAvo nathI. AjanA vijJAnIo pRthvI daDA jevI goLa che evuM mAne che. A mujaba teo pRthvInI AkRti banAve che tyAre koI pRthvInI uttara-dakSiNa paNa be sthaLone eka levala upara batAve che ane tenI vaccenA pradakSiNA thatI nathI bhAgane TekarInI jema Upaselo darzAve che. pRthvI jo daDA jevI goLa Aja sudhI jeTalA vahANavaTIo athavA hoya to AvuM ja banavuM joIe. A vAta sAcI hoya to eTalAnTika pAilaToe pRthvInI pradakSiNA karI hovAno dAvo karyo che, temaNe mahAsAgara paNa 100 mAila UMcAInI TekarI jevo hovo joIe. pRthvInI pUrva-pazcima pradakSiNA ja karI che, pRthvI daDA jevI goLa na vijJAnIo ja eka siddhAMta kahe che ke pANI haMmezAM uparanA levalathI hoya to paNa tenI sapATI upara uttara dhruvane kendra banAvIne nIcenA levala sudhI javAnI koziza kare che. jo A siddhAMta sAco vartuLAkAra pradakSiNA karI zakAya che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya hoya to 100 mAila UMcI TekarI upara raheluM pANI banne bAju to tenI pUrva-pazcima pradakSiNA jeTalI ja sahelAIthI uttara-dakSiNa sarakI javuM joIe ane dariyo samathaLa ja banI rahevo joIe. pradakSiNA paNa thaI zakavI joIe. Aja sudhI koI sTImara pRthvInI hakIkatamAM AvuM ja hoya che. dariyAmAM pANInI TekarInI gerahAjarI uttara-dakSiNa pradakSiNA karI zakI nathI. pRthvInI jo uttara-dakSiNa sAbita kare che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. pradakSiNA karavI hoya to uttara dhruva ane kahevAtA dakSiNa dhruvanI paNa kSitija nIce ArapAra nIkaLavuM paDe. kadAca tophAnI mahAsAgarane kAraNe sTImara dhakelAvI joIe uttara-dakSiNa dhruvanI pradakSiNA na karI zake; paNa vimAnane to AvI jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to balUna athavA pradakSiNA karatAM koNa roke che? A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. vimAnamAM besIne upara jaI rahelA manuSyane kSitija goLAkAranI khINamAM sarakatI hoya ema dUra jatI dekhAvI joIe. hakIkatamAM eTalAnTika TeligrApha pRthvI jo goLAkAra hoya to kSitija jevuM ja kaMI hovuM na joIe. 18 kebalano purAvo jeo balUnamAM ke vimAnamAM besIne AkAzamAM jAya che, temano yuropa ane amerikA khaMDane saMdezavyavahArathI anubhava kAMIka alaga ja kahe che. temane kSitija khINamAM sarakatI sAMkaLI levA mATe eTalAnTika mahAsAgaramAM 1665 mAilanI dekhAvAne badale temanI sAthe upara UThatI dekhAya che. hakIkatamAM laMbAIno kebala nAkhavAmAM Avyo hato. A kebala AyarlenDanA kSitija upara nathI AvatI paNa vadhu UMcAIe AMkhanI dRSTimaryAdA velenTiyAthI nyU phAunDalenDa (amerikA)nA seMTa jona sudhI vadhI jatI hovAne kAraNe tevo AbhAsa thAya che. pRthvI jo bahirgoLa nAkhavAmAM Avyo hato. A kebala nAkhatI vakhate je sarve karavAmAM hoya to pRthvInI nIceno bhAga ekadama najIka dekhAvo joIe ane Avyo temAM eTalAnTika mahAsAgaranI sapATIne bahirgoLa nahIM dUrano bhAga khINamAM hoya tevo dUra dekhAvo joIe. AvuM dekhAtuM paNa sapATa mAnavAmAM AvI hatI. jo pRthvInI sapATIne bahirgoLa nathI mATe sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. gaNavAmAM AvI hoya to kebalanI laMbAI paNa 1665 mAila A sTImaranI sAbitI karatAM 300 mAila jeTalI vadhI javI joIe. vaLI A kebala mATe ( 2 - chetarAmaNI che je DroiMga karavAmAM Ave temAM paNa A goLAkArane mAnya karavo paDe. Vikram Tha hakIkatamAM TrAnsaeTalAnTika TeligrApha kebala mATe pRthvIne sapATa - skUlamAM bALakone bhaNAvavAmAM Ave che ke koI gaNIne ja DijhAina banAvavAmAM AvI hatI. A DijhAino jAhera sTImara jyAre kinArAnI najIka Ave che tyAre teno uparano bhAga pahelAM dekhAya che ane nIceno bhAga pRthvInA goLAkAra heThaLa paNa karavAmAM AvI hatI, je sAbita kare che ke pRthvI sapATa che. chupAyelo hovAthI thoDA samaya pachI dekhAya che. jo keTalAka mITaranI UMcAI dharAvatI sTImarano bhAga pRthvInA goLAkAra pAchaLa chupAI jato hoya to tenA AdhAre pRthvIno vaLAMka paNa bhUmitino upayoga jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 228 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra) ) karIne mApI zakAya che. A mATe sTImara kinArAthI keTalI dUra che ane gayAM. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. sTImaranI UMcAI keTalI che tenuM mApa joIe. A gaNatarI karatAM " pRthvI pharatI nathI pRthvInI goLAI amuka so kilomITara ja gaNI zakAya che. AjanA vijJAnIo kahe che tema pRthvIno parigha jo 36,000 kilomITara mATe goLa nathI jeTalo hoya to tenI goLAImAM aDadhI sTImara chupAI jAya ane - pRthvI goLa che ane pRthvI phare che e banne aDadhI bahAra rahe tevuM bane ja nahIM. A uparathI sAbita thAya che ke thiyarIo ekabIjA para AdhArita che. pRthvIne pharatI sAbita karavA pRthvI goLa nathI. mATe tene goLa sAbita karavI jarUrI che ane tene goLa sAbita karavA mATe pharatI sAbita karavI jarUrI che. jo ApaNe ema sAbita karI che ? - pRthvI zA mATe zakIe ke pRthvI pharatI nathI to ApaNe ApoApa sAbita karI goLa dekhAya che? zakIe chIe ke pRthvI goLa paNa nathI. AjanA vijJAnIo kahe che ghaNA loko evI dalIla kare che ke jo pRthvI sapATa ke pRthvI eka miniTanA 1100 mAilanI jhaDape potAnI dharI upara hoya to ApaNe koI eka sthaLa upara UbhA rahIne cotarapha AkhI pazcimathI pUrva dizAmAM phare che. jo pRthvI pharatI hoya ane ApaNe pUrva pRthvI joI zakIe. A dalIla ajJAnamAMthI pedA thaI che. jo dizAmAM goLI choDIe to te pazcima dizAmAM choDavAmAM AvelI ApaNe koI vizALa khullA medAnamAM UbhA rahIe ane joIe to goLI karatAM vadhu dUra javI joIe, kAraNa ke pRthvI paNa pUrva dizAmAM khyAla Avaze ke ApaNI najara cAre dizAmAM mAtra traNa-traNa jaI rahI che. hakIkatamAM pUrva ane pazcima dizAmAM choDavAmAM AvelI mAila sudhI ja pahoMce che. jyAM ApaNI dRSTinI maryAdA AvI jAya goLIo sarakhA aMtara sudhI jAya che. tenA uparathI sAbita thAya che che, tyAM ApaNane kSitija dekhAya che. ApaNI dRSTimaryAdA badhI ke pRthvI pharatI nathI ane goLa paNa nathI. dizAmAM samAna hovAthI dRSTimaryAdAnI je rekhA bane che e traNa topano goLo mULa mAila trijyAnuM vartuLa bane che. ApaNI najarathI traNa mAila sudhInI jamIna ApaNane upara UThatI jaNAya che ane tenI jagyAe pAcho Ave che pAchaLanI vastu ApaNe joI zakatA nathI. jo A ja sthaLe ApaNe koI UMcA TAvaranI Toca uparathI patharo nIce dUrabInano upayoga karIe to traNa mAila karatAM paNa vadhu dUra joI pheMkavAmAM Ave to te patharo TAvaranA pAyAmAM ja paDe che. pRthvI sthira zakIe chIe. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI paNa hoya ke pharatI hoya to paNa AvuM ja bane che. pRthvI jo pharatI hoya to sapATa che. TAvaranI sAthe patharo paNa te ja dizAmAM pharato hoya che, mATe te TAvaranA pAyAmAM ja AvIne paDe che. pRthvIthI kATakhUNe goThavavAmAM suejhanI nahera sIdhI AvelI topanA goLAnI bAbatamAM AvuM banatuM nathI. pRthvI jo 2 cherekhAmAM khodAI che sthira hoya to topanA nALacAmAMthI choDelo goLo amuka sekanDa suejhanI nahera bhUmadhya samudrane rAtA samudra sAthe pachI pAcho tyAM ja AvIne paDe che. pRthvI jo pharatI hoya to AjanA joDe che ane tenI laMbAI Azare 100 mAila jeTalI che. A vijJAnIonA mate te eka miniTamAM 1100 mAila jeTalI dUra naheranuM bAMdhakAma I.sa. 1859thI 1869 daramiyAna karavAmAM jatI rahe che. A kAraNe topano goLo pAcho Ave tyAre topa aneka AvyuM hatuM. suejhanI naheranI jyAre DijhAina banI rahI hatI tyAre mAila AgaLa sarakI gaI hovI joIe ane goLo mAilo dUra tenA ijaneroe evo savAla karyo hato ke 100 mAilanI paDavo joIe. AvuM banatuM nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke laMbAImAM pRthvInI UMcAI 6600 phUTa vadhI jatI hovAthI be pRthvI pharatI nathI ane mATe goLa paNa nathI. samudrane joDavA mATe temaNe eTalI UMDAI sudhI khodavuM paDaze ane pRthvI pharatI nathI projekTano kharca ekadama vadhI jaze. tyAre temane nahera bAMdhanArI phrenca kaMpanI dvArA ema kahevAmAM AvyuM hatuM ke tamAre khodakAma karatI kAraNa ke te grahanathI vakhate pRthvIne goLa gaNIne nahIM paNa sapATa gaNIne ja nakazAo iMglenDano khagoLazAstrI jyorja bI. erI taiyAra karavAnA che. ijaneroe pRthvIne sapATa mAnIne nakazAo potAnA 'ipasvica lekjharsa'nAmanA vikhyAta graMthamAM dalIla karatAM banAvI te mujaba khodakAma karyuM to paNa be samadranAM pANI eka thaI lakhe che ke "guruno graha khUba moTo che ane te potAnI dharI upara Tii, jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 229 karI che Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharato jaNAya che. jo guruno graha potAnI dharI upara pharato hoya to prophesara ricArDa prokTara jevA khagoLazAstrIo pRthvIne naLAkAra mAne pRthvI zA mATe pharI na zake?" A savAlano sAdo javAba e hoI che? zake ke "kAraNa ke pRthvI koI graha nathI." hakIkatamAM Avo javAba vAdaLAonI gati ApavAne badale ApaNane parANe manAvI levAmAM Ave che ke pRthvI paNa eka graha hovAthI te sUryanI AjubAju ane potAnI dharInI badhI dizAmAM hoya che AjubAju phare che. pRthvI eka graha che evI vAta Aja sudhI koI ApaNe niyamita nirIkSaNa karIe chIe ke vaijJAnika prayogathI, tarkathI, gaNitathI ke pratyakSa purAvAthI sAbita AkAzamAM vAdaLAo badhI dizAmAM gati karatAM dekhAya che. ghaNI thaI zakI nathI. pRthvI suryamALAno graha sAbita thaI nathI, mATe te vakhata amuka vAdaLAo pazcimathI pUrva tarapha gati karatAM hoya che to pharatI ke goLa paNa sAbita thaI nathI. tyAre ja bIjAM amuka vAdaLAo pUrvathI pazcima dizAmAM jatAM hoya che. have jo pRthvI goLa hoya ane avakAzamAM pazcimathI pUrva dizAmAM badhA graho dhruvanA tArAnI eka sekanDanA 19 mAilanI gatithI pharatI hoya to pUrva dizAmAM AjubAju phare che jatAM vAdaLAonI spIDa ApaNane vadhu lAgavI joIe ane je vijJAnIo ApaNane evuM samajAvavAnI koziza vAdaLAo sthira hoya te pUrva dizAmAM jatAM dekhAvAM joIe. pazcima kare che ke budha, zukra, maMgaLa, guru, zani vagere graho sUryanI AjubAju dizAmAM sekanDanA 19 mAilanI jhaDape jatAM vAdaLAo ApaNane phare che. hakIkatamAM ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke badhA graho, sthira jaNAvAM joIe. hakIkatamAM AvuM banatuM nathI. vAdaLAo nakSatro ane tArAo uttara dizAmAM AvelA dhruvanA tArAne kendramAM potAnI svAbhAvika gatithI ja badhI dizAmAM jatAM hovAnuM spaSTa rAkhIne phare che. jyAre khagoLazAstrIo ema kahe che ke badhA graho dekhAya che. temanI upara pRthvInI kahevAtI gatino koI prabhAva jovA sUryanI AjubAju phare che tyAre A vAtano temanI pAse pratyakSa ke maLato nathI, kAraNa ke pRthvI sthira che ane sapATa che. parokSa koI purAvo hoto nathI. jo anya graho sUryanI AjubAju briTiza pArlAmenTano pharatA na hoya to pRthvI sUryanI AjubAju phare che evuM mAnI levAnI koI jarUra nathI. jo anya graho sUryanI AjubAju pharatA hoya to paNa pRthvI sUryanI AjubAju phare che evuM mAnI levAnI jarUra nathI, jyAre suejhanI nahera baMdhAI rahI hatI tyAre kAraNa ke pRthvI graha nathI. pRthvI jo sUryanI AjubAju ke potAnI briTananI pArlAmenTamAM vivAda thayo hato ke A naheranA khodakAma dharI upara pharatI na hoya to pRthvI goLa hoI zake nahIM. mATe je nakazAo taiyAra karavAmAM Ave temAM pRthvIne goLa gaNavAmAM Ave ke sapATa? pRthvI jo goLa hoya to 100 mAila lAMbI , kSitijanI rekhAmAM naheranA madhya bhAgamAM jamInane Azare 6600 phUTa vadhu UMDI vaLAMka nathI khodavI paDe tema hatuM kAraNa ke 100 mAilanI laMbAImAM pRthvInI jyAre ApaNe dariyAkinAre jaIne dUra kSitija jADAI 6600 phUTa jeTalI thavI joIe. A kAraNe yojanAno tarapha najara nAkhIe tyAre ApaNane jaNAya che ke kSitija eka sIdhI kharca bahu vadhI jato hato. tyAre briTananI saMsadamAM TharAva pasAra rekhAnA svarUpamAM che. AjanA vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa karavAmAM Avyo hato ke bhaviSyamAM koI paNa nahera bAMdhavAnI hoya mAnatA hoya to kSitijanI rekhA sIdhI na hovI joIe paNa tyAre pRthvI sapATa che ema mAnIne ja naheranI DeTama lAIna' nakkI kamAnanA AkAramAM hovI joIe. ogaNIsamI sadInA eka mahAna karavI, jethI jarUra karatAM UMDuM khodakAma karavuM paDe nahIM. A TharAva khagoLazAstrI prophesara ricArDa prokTare pRthvIne goLa puravAra karavA Aje paNa briTananI pArlAmenTamAM mojUda che, je sAbita kare che ke mATe kinArAthI dUra jatA vahANanuM eka rekhAcitra banAvyuM che. A pRthvI sapATa che. citramAM vahANa jaLanI TekarI caDIne pAchaLa UtarI jatuM hoya ema dakSiNa pradezamAM darzAvyuM che. A citramAM paNa kSitijane to eka sIdhI rekhA tarIke ja darzAvavAmAM AvI che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to kSitija rekhA kamAna jevI hovI joIe. kSitija rekhA sIdhI hoya ane pANI viSuvavRttanI uttara dizAmAM dUranA pradezomAM TekarI javuM hoya to pRthvIno AkAra naLAkAra sAbita thAya che. zuM baraphanI jeTalI jamAvaTa thAya che, tenA karatAM kayAMya vadhu barapha dakSiNa - 31 TharAva 1 / 0 ( 3 2. ThaMDI vadhu hoya che jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 230 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dizAmAM eTalA ja aMtare jAme che. dAkhalA tarIke keraguvelena nAmanuM temAM rahelI vastuo paNa kebina sAthe gati kare. AkAzamAM UDanArA sthaLa dakSiNa dizAmAM 50 akSAMza upara AveluM che. ahIM jeTalo yAtrikone pRthvI sthira dekhAya che tenuM kharuM kAraNa e che ke pRthvI barapha jAme che tenA karatAM bahu ocho barapha 75 DigrI uttara akSAMza sthira che. upara AvelA AisalenDamAM jovA maLe che. keraguvelenamAM mAtra 18 caMdra svayaMprakAzita che prakAranI vanaspati ja thAya che, jyAre AisalenDamAM unALAmAM sUryano tApa vadhu hovAthI 870 jAtanI vanaspatio thAya che. tenA uparathI khyAla Ave che ke uttara dhruvanI najIka sUryanI jeTalI UrjA AjanA vijJAnIo ema mAne che ke caMdrano prakAza sUryanA prakAzanuM pratibiMba che. A vAta sAcI nathI, kAraNa ke sUryano maLe che tenA karatAM bahu ochI UrjA dakSiNa pradezamAM maLe che. jo prakAza garama che paNa caMdrano prakAza zItaLa che. vaLI sUryanA prakAzamAM pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa dizAmAM sUryanI prakAzasaMzleSaNanI jevI kriyA thAya che tevI kriyA caMdranA prakAzamAM garamI ekasarakhI hovI joIe. A uparathI sAbita thAya che ke jovA maLatI nathI. A uparathI sAbita thAya che ke sUrya ane caMdra pRthvI goLa nathI. banne svayaMprakAzita che. have jyAre caMdra svayaMprakAzita che tyAre che ke dakSiNamAM sUryanI caMdragrahaNa vakhate pRthvIno paDachAyo caMdra upara paDavAno savAla ja gati vadhu hoya che pedA thato nathI. paDachAyo kyAreya svayaMprakAzita padArtha upara paDato dara varSe sUrya viSuvavRttanI uttara dizAmAM jeTalo nathI paNa paJkAzita padArtha upara ja paDe che. caMdragrahaNa vakhate caMdra samaya rahe che eTalo ja samaya viSuvavRttanI dakSiNa dizAmAM paNa rahe upara pRthvIno paDachAyo nathI paDato paNa rAhu-ketu nAmanA kALA. che. uttara dizAmAM sUryane ochuM aMtara kApavAnuM hovAthI teno vega graho caMdranI ADe AvI tene DhAMkI de che. A goLAkAra paDachAyo hI cakranA ocho hoya che, jene kAraNe koI eka sthaLane sUryanI UrjA vadhu maLe pRthvInA navA pRthvIno nathI hoto, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa che. viSuvavRttanI dakSiNano pradeza goLAnI jema nIcethI saMkocAyelo nathI. nathI paNa vartuLanI jema bahAranI tarapha vistare che. A bhAgamAM . sUrya ane caMdra pradakSiNA karatAM sUryane 24 kalAkamAM ja moTuM vartuLa pharavAnuM hovAthI ekasAthe dekhAya che teno vega vadhI jAya che ane dakSiNanA pradezamAM sUryanI UrjA ochI maLe che. A kAraNe ja dakSiNa pradezamAM vadhu barapha ane ochI ghaNI vakhata ApaNane AkAzamAM sUrya ane caMdra ekasAthe jovA maLe che. khAsa karIne sudi caudasanI sAMje sUrya vanaspati jovA maLe che. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara pazcimAkAzamAM AthamI rahyo hoya tyAre pUnamAM caMdra karatAM thoDo ja ane dakSiNa dizAmAM sUryanI UrjA ekasarakhI paDavI joIe. Avu nAno caMdra pUrvanA AkAzamAM thoDo upara AvI gayo hoya che. A banatuM nathI, kAraNa ke pRthvI sapATa che. vakhate sUrya ane caMdra Amane-sAmane hoya che to paNa sUryano prakAza balUna tenI mULa jagyAe caMdranA prakAza karatAM vadhu teja hoya che. caMdra jo sUryanA prakAzanuM ( 2 ) pAchuM Ave che parAvartana karato hoya to Amane-sAmane sthitimAM caMdranuM teja jUnA jamAnAmAM avakAzayAtrIo balanamAM sAmAnya karatAM to vadhu hovuM joIe. AvI ja rIte vada ekamanA besIne AkAzamAM aneka mAila upara jatA hatA, kalAko sudhI divase sUrya Ugato hoya tyAre caMdra Athamato hoya che ane banne AkAzamAM rahetA hatA ane pachI nIce potAnI mULa jagyAe pAchA Amane-sAmane hoya che. divasanA samaye spaSTa khyAla Ave che ke pharatA hatA. pRthvI jo eka miniTanA 1100 mAilanI jhaDape pharI caMdrano prakAza teno potAno prakAza che ane te sUrya pAsethI udhAra rahI hoya to AkAzamAM UDanArAo kadI potAnA mULa sthAne pAchA lIdhelo prakAza nathI. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. AvI zake nahIM.AjanA vijJAnIo evI dalIla kare che ke pRthvInI caMdragrahaNathI pRthvI goLa sAthe tenuM vAtAvaraNa paNa miniTanA 1100 mAilanI jhaDape gati sAbita thatI nathI kare che ane balUna paNa vAtAvaraNamAM hovAthI A gatie pRthvI sAthe ghasaDAya che. hakakItamAM balUnamAM besanArane AvI koI gati nyuTananI thiyarI mujaba jyAre caMdragrahaNa thAya che kyAreya jovA maLatI nathI. vaLI AkAza koI baMdha kebina nathI ke tyAre sUrya ane caMdranI vacce pRthvI AvI jatI hoya che. yuropanA jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 231 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezomAM evAM aneka caMdragrahaNonI noMdha che, jemAM sUrya ane caMdra ApaNAthI karoDo mAila dUra hoya to AkhI pRthvI uparathI sUrya eka AkAzamAM ekabIjAnI sAme hoya ane caMdragrahaNa thatuM hoya. have ja dizAmAM dekhAvo joIe. sUrya ApaNI khUba najIka che ane pRthvI jyAre eka ja AkAzamAM sUryanuM ane caMdranuM sahaastitva hoya tyAre sapATa che eTale ja AvuM banatuM nathI. pRthvI vacce AvavAno ane caMdragrahaNa thavAno savAla ja pedA thato sUrya ane pRthvI nathI. A ghaTanA uparathI khyAla Ave che ke caMdranI ADe anya koI AO vaccenuM aMtara prakAzahIna graha AvI jAya che, je caMdragrahaNa mATe javAbadAra che. A graha goLAkAra athavA ardhagoLAkAra paNa hoI zake che. A graha khagoLazAstrIomAM pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara ardhapAradarzaka hovAthI ghaNI vakhata grahaNa vakhate paNa Acho caMdra hamezA vivAdano muddo rahyo che. jo sUrya ane pRthvI vaccenA jovA maLe che. paDachAyo kadI ardhapAradarzaka hoI zake nahIM. A aMdAjita aMtaramAM pharaka Ave to badhuM ja badalAI jAya che. uparathI sAbita thAya che ke grahaNa vakhate je goLAkAra paDachAyo jovA Adhunika vijJAnIo sUrya ane pRthvI vacce 30 lAkha mAilathI maLe che te pRthvIno paDachAyo nathI, mATe pRthvI goLa nathI. mAMDIne 10.4 karoDa mAilanuM aMtara hovAnA AMkaDAo Ape che. khagoLazAstrIo AjanI tArIkhamAM sUrya ane pRthvI vacce 9.10 karoDa mAilanuM aMtara hovAnuM kahevAya che. thoDAM varSo agAu hAinDa nAmanA ekamata nathI vijJAnIe sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara 9,53,70,000 AjanA vijJAnIo ema mAne che ke caMdra potAnI mAila hovAnuM jaNAvyuM hatuM. sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara mApavA dharI upara pharI rahyo che ane pRthvInI paNa AsapAsa pharI rahyo che. mATe "pRthvI goLa che ane te sUryanI AjubAju phare che' evI teo ema paNa mAne che ke pRthvI potAnI dharI upara pharI rahI che ane mAnyatAno AdhAra levAmAM Ave che. sUrya ane pRthvI vaccenuM aMtara sUryanI AjubAju paNa eka divasanA 40 lAkha mAilanI jhaDape hakIkatamAM keTalAka hajAra mAilathI vadhu nathI tenI aneka sAbitIo pharI rahI che. A rIte badhA graho, upagraho, kRtrima upagraho vagere che. tenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI ane pharatI paNa tIvra gatithI sUryanI AjubAju pradakSiNA karI rahyA che. vaLI nathI. AkhI sUryamALA paNa harkyulisa nAmanA nakSatra tarapha tIvra vegathI sUryanuM aMtara mApapaTTI dhasI rahI che. AjanA vijJAnIo ema paNa kahe che ke ApaNuM AkhuM vizva AkAzamAM satata prasarI rahyuM che ane tenA kendrabiMduthI bhAre tarIke vAparavAnI bhUla vegathI dhasamasatuM dUra jaI rahyuM che. A badhI vAto tarkabaddha nathI ane AjanA vijJAnIoe sUrya ane pRthvI vaccenuM tenA koI purAvA paNa nathI. A bAbatamAM badhA khagoLazAstrIo aMtara je paddhatie nakkI karyuM che te paddhati ja avaijJAnika ane ekamata na hovAthI paNa A thiyarI khoTI puravAra thAya che. atArkika che. A kAraNe vijJAnIone sUryanuM aMtara khoTuM maLyuM che. have vijJAnIo pRthvI ane sUrya vaccenA aMtarano phUTapaTTI tarIke che. sUryanuM sthAna upayoga karIne anya tArAo tema ja nakSatronuM ane avakAzI ja badalAya che. padArthonuM mApa kADhI rahyA che. A aMtaranA AdhAre teo amuka vikhyAta khagoLazAstrI prophesara ricArDa prokTara tArAo ApaNAthI ATalAM prakAzavarSa dUra che, evA dAvAo karI ApaNane kahe che ke "sUrya ApaNAthI karoDo mAila dUra che; mATe rahyA che. have sUryanuM aMtara mApavA mATe je pAyo pakaDavAmAM Avyo che ApaNe pRthvInA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI jaIe to paNa te ja khoTo che. A khoTA pAyAno upayoga karIne anya avakAzI ApaNane sUrya eka ja dizAmAM dekhAya che. A taphAvata eTalo sUkSma padArthonuM aMtara nakkI karavAmAM AvyuM che te paNa khoTuM che. avakAzI che ke ApaNe tene mApI zakatA nathI." A vAta sAcI nathI. padArthonAM jo sAcAM aMtara jANavA hoya to pRthvI goLa che ane te ApaNe viSuvavRttanI dakSiNe 45 akSAMza upara jaIe to sUryanI AjubAju phare che evI mAnyatA ja dharamULathI sudhAravAnI ApaNane madhyAhunano sUrya AkAzamAM uttara dizAmAM dekhAya che ane jarUra che. uttare 45 akSAMza upara sUrya AkAzamAM dakSiNa dizAmAM dekhAya che. grahaNanI uttara akSAMzamAM ApaNo paDachAyo uttara dizAmAM dekhAya che ane AgAhIo dakSiNa akSAMzamAM dakSiNa dizAmAM paDe che. sUrya jo kharekhara vika che. AnI 42 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 232 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 AjanA vijJAnIo ema kahe che ke teo pRthvIne goLa ane pharatI UgatA dekhAya che tenuM kAraNa e hoI zake ke pRthvI sthira che ane gaNIne varSo pachI thanArAM sUrya ane caMdragrahaNonI sacoTa sUrya-caMdra-tArAo phare che; athavA sUrya-caMdra-tArAo sthira che ane AgAhIo karI zake che. hakIkata e che ke grahaNanI sacoTa pRthvI phare che." A paNa koI vaijJAnika vAta nathI paNa aTakaLo che. AgAhIo niyamita nirIkSaNa ane gaNitane AdhAre paNa karI AvI aTakaLonA AdhAre pRthvIne goLa ane pharatI sAbita karI zakAya che. IsavI sana pUrve thaI gayelA khagoLavid TolemIe te zakAya nahIM. tenA uparathI to sAbita thAya che ke pRthvI sthira ane samaye pRthvI sapATa hovAnI hakIkatane AdhAre 600 varSa sudhI sapATa che. thanArAM grahaNonI sacoTa AgAhI karI hatI. A mATe tene pRthvI dakSiNamAM paNa dhruvano goLa che ane sUryanI AjubAju phare che evI vicitra kalpanA karavAnI jarUra nahotI paDI. hakIkatamAM sUrya ane caMdranAM grahaNo tAro dekhAya che. bAbatamAM bhAratanA ane yuropanA jUnA jamAnAnA AjanA vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAne khagoLazAstrIoe je vigato ekaThI karI hatI tenA AdhAre ja che. A thiyarI jo sAcI hoya to viSuvavRttanI dakSiNe dhruvano tAro AjanA vijJAnIo grahaNanI sacoTa AgAhIo karI rahyA che. A bilakula dekhAvo joIe nahIM ane uttara dhruva najIka te mAthA upara uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sapATa che. dekhAvo joIe. vyAvahArika anubhava ema kahe che ke je cInanI 700 mAila vahANavaTIo viSuvavRttanI dakSiNe 20 DigrI akSAMza sudhI jAya che temane paNa rAtrinA svaccha AkAzamAM dhruvano tAro dekhAya che. A lAMbI nahera uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa hovAnI AjanA cInamAM seMkaDo varSo agAu eka nahera khodavAmAM vijJAnIonI mAnyatA galata che. ApaNe jema uttara dhruvanI AvI che, jenI laMbAI 700 mAila jeTalI che. A nahera jo dizAmAM AgaLa vadhatA jaIe tema dhruvano tAro kSitija upara vadhu ne pRthvIne daDA jevI goLa mAnIne khodavAmAM AvI hota to temAM vadhu UMco dekhAya che tenuM kAraNa paNa pRthvIno goLAkAra nathI paNa hajAro Ta UMDI khodAI karavI paDI hota. Ama na karatAM pRthvI sapATa dRSTisApekSatAno niyama che, je mujaba najIkanI vastunI UMcAI vadhu che, ema mAnIne khodakAma karavAmAM AvyuM hatuM. pRthvI jo kharekhara dekhAya che. tenAthI pRthvI goLa che evuM sAbita thatuM nathI. goLa hoya to 700 mAila lAMbI naheramAM eka cheDethI bIjA cheDA lolakanI gati sudhI pANI pahoMce nahIM, kAraNa ke pANIe hajAro Ta UMcI TekarI caDIne bIjA cheDe UtaravuM paDe. A nahera bAMdhanArA cInanA jUnA viparIta che jamAnAnA ijanero pRthvIne sapATa mAnIne kAma karatA hatA, jene ghaNA vijJAnIoe ghaDiyALanA lolakanA kAraNe temane koI samasyA naDI nahotI. gujarAtamAM narmadAnI nahera prayogathI pRthvI gatimAna che evuM sAbita karavAnI koziza karI che, paNa Azare 500 kilomITara lAMbI che. tenuM bAMdhakAma paNa paNa teo A prayogomAM sariyAma niSphaLatAne varyA che. A pRthvIne sapATa mAnIne ja karavAmAM AvyuM che. A uparathI sAbita vijJAnIoe eka UMcA TAvaranA aMdaranA bhAgamAM vacce eka lAMbI thAya che ke pRthvI goLa nathI. dorI bAMdhIne tenA sAthe lolaka laTakAvyuM hatuM. A lolaka nIce eka - vijJAnIonI Tebala rAkhavAmAM AvyuM hatuM. vijJAnIonI dhAraNA evI hatI ke jo pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM pharatI hoya to lolakanA AMdolana kAlpanika vAto pUrvathI pazcima dizAmAM thavAM joIe. hakIkatamAM jyAre nirIkSaNa zrI je.ema.lokira nAmanA khagoLazAstrI kahe che ke karavAmAM AvyuM tyAre lolaka tenI viruddha dizAmAM vadhu gatithI "sUrya pUrvamAM Ugato ane pazcimamAM Athamato dekhAya che; jenA AMdolana karI rahyuM hatuM. A rIte khagoLazAstrIo lolakanA uparathI ApaNe kahI zakIe chIe ke pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM prayogathI pRthvI phare che evuM sAbita karavAmAM niSphaLa gayA hatA. phare che." A vAta evI che ke "eka mANasa ApaNane rastA upara AvA aneka prayogonI niSphaLatAthI sAbita thAya che ke pRthvI sthira sAmethI Avato dekhAya che; jenA uparathI ApaNe kahI zakIe ke ane sapATa che. rasto te mANasa tarapha AvI rahyo che." AgaLa vadhatAM zrI lokira kahe che ke "ApaNane sUrya, caMdra, tArAo vagere AthamatA ane 44 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 233 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. pa0 AMkaDAonI pRthvIno parigha 10thI 12 hajAra mAila ja hovo joIe. A mAyAjALa kAraNe koI paNa sTImara hokAyaMtra mujaba eka ja dizAmAM saphara kare to te 10thI 12 hajAra mAila pachI potAnA mULa sthAne pAchI briTananA vikhyAta khagoLavid ricarDa prokTara kahe AvI javI joIe. celenjara nAmanI sTImare 69,000 che ke "Azare 10 lAkha pRthvIo bhegI thAya tyAre eka sUrya bane mAilano pravAsa karyo. eTalA aMtaramAM to te cha vakhata tathAkathita che. 53,000 sUryo bhegA thAya tyAre vegA" nAmano tAro bane che. goLa pRthvInI pradakSiNA karIne pAchI AvI gaI hoya. hakIkata e che vaLI 'vegA' to eka nAnakaDo tAro che. AvA to karoDo tArAo ke dakSiNa dizAmAM pRthvIno gherAvo vadhato jAya che, mATe sTImare vadhu AkAzamAM che. ghaNA tArAo eTalA dUra che ke tyAMthI prakAzane aMtara kApavuM paDe che. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. ApaNA sudhI pahoMcatAM traNa karoDa varSa lAge che. pRthvInuM vajana 6,000,000,000,000,000,000,060 meTrika pRthvI sthira ja Tana jeTaluM che. A badhI ja AMkaDAonI mAyAjALa dvArA vijJAnIo dekhAya che sAmAnya mANasane bhramaNAmAM nAkhIne temanI pAse potAnI kalpita AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI jUna vAta kabUla karAvI levA dhAre che. hakIkatamAM A badhI ja gaNatarIo mahinAmAM avakAzamAM je sthaLa upara hoya che tyAMthI Disembara je pAyA para karavAmAM AvI che te pAyo khoTo che. A gaNatarImAM | khoTA che. A gaNatarImAM mahinAmAM Azare 19 karoDa mAila jeTalI dUra AvI jAya che. jo tarka ane vijJAnano abhAva che. tenAthI sAbita thAya che ke pRthvI A vAta sAcI hoya to pRthvI uparathI ApaNe je dhruvano tAro goLa nathI. joIe chIe tenuM sthAna paNa A cha mahinAmAM badalAtuM dekhAvuM che pRthvI sapATa hoya to joIe. hakIkatamAM cha mahinA daramiyAna dhruvanA tArAnA sthAnamAM paDI na javAya? eka aMza jeTalo paNa pharaka ApaNane dekhAto nathI. jo ApaNe 19 karoDa mAila dUra khasIe ane tema chatAM dhruvanA tArAnuM sthAna na jyAre jyAre AjanA vijJAnIo samakSa "pRthvI badalAya to A vAta bhramaNA ja hovI joIe. kyAM to dhruvano tAro sapATa che" evI hakIkata rajU karavAmAM Ave che tyAre teo eka ja paNa sUryanI pradakSiNA kare che ane kyAM pRthvI sthira che. dhruvano tAro savAla acUka pUche che ke to ApaNe pRthvInA cheDA uparathI pharato hoya evI koI saMbhAvanA nathI mATe pRthvIne sthira mAnavI ja AkAzamAM gabaDI na paDIe? A savAlano saMtoSakAraka javAba na paDe. maLatAM teo svIkArI le che ke pRthvI goLa che. pRthvIne sapATa mAnI levAthI koI Apatti AvatI hoya to teno ukela zodhavo joIe, ni 09 caMdranA udayAstanI paNa teTalA mAtrathI koI paNa jAtanA tarka ke purAvA vinA tenAthI dizA UMdhI vAtane kema sAcI mAnI zakAya? hakIkatamAM sapATa pRthvI AjanA vijJAnIo ema kahe che ke caMdra pazcimathI eTalI virATa che ke ApaNe dakSiNamAM baraphanA mahAsAgarathI ke pUrva dizAmAM pRthvInI pradakSiNA kare che. ApaNuM nirIkSaNa ema kahe uttaramAM dhruvapradezathI AgaLa vadhI ja zakyA nathI. A pRthvI che ke caMdra pUrva dizAmAM Uge che ane pazcimamAM Athame che. eka ja ApaNe mAnIe chIe tenA karatAM lAkho gaNI vizALa che ane caMdra be paraspara viraddha dizAmAM gati karI zake nahIM. sUrya pUrva dizAmAM durgama che. A kAraNe pRthvInA cheDA upara pahoMcIne tyAMthI AkAzamAM Uge che ane pazcimamAM Athame che te mATe AjanA vijJAnIo kahe gabaDI paDavAno prazna ja pedA thato nathI. che ke pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM phare che. jo pRthvIne pazcimathI pUrva dakSiNa mahAsAgaramAM pharatI dekhADavI hoya to caMdrane paNa pazcimathI pUrva dizAmAM ja gati karato batADavo paDene? AjanuM vijJAna kahe che ke caMdra pRthvInI saphara AjubAju pharI rahyo che. A mAnyatAne kAraNe ja caMdranI gati ogaNIsamI sadImAM celenjara nAmanI briTiza bAbatamAM A gUMcavADo pedA thayo che. A gUMcavADo ja sAbita kare che sTImara dakSiNa mahAsAgaramAM 69,000 mAila pharyuM tyAre traNa ke pRthvI pharatI hovAnI AjanA vijJAnIonI mAnyatA bhUlabharelI varSe te potAnI mULa jagyAe pAchuM pharyuM hatuM. vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAne che te thiyarI sAcI hoya to dakSiNa goLArdhamAM jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 234 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 caMdranA pradakSiNA samaya bAbatamAM goTALo AjanA vijJAnIo ApaNane evuM samajAvavAnI koziza kare che ke caMdrane pRthvInI AjubAju eka pradakSiNA pUrI karatAM 28 divasano samaya lAge che ane potAnI dharI upara eka cakkara pharatAM paNa 28 divasano samaya lAge che. ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke caMdra Azare 25 kalAkamAM pRthvInI vartuLAkAra pradakSiNA karIne potAnA mULa sthAna upara AvI jAya che. ApaNane je dekhAya che te sAcuM mAnavuM ke vijJAnIo kahe che te sAcuM mAnavuM? ApaNuM nirIkSaNa ema kahe che ke sUrya 30 divasamAM pRthvInI jeTalI vakhata pradakSiNA kare che tenA karatAM caMdra eka pradakSiNA ochI kare che. eTale ke caMdra dararoja 12 aMza jeTalo pAchaLa jAya che. caMdra 12 aMza pAcho paDe che teno artha vijJAnIo evo kare che ke te UMdhI dizAmAM dararoja 12 aMza AgaLa jAya che. A vAta atArkika ane avaijJAnika che. 53 pRthvInI je rIte pUrva-pazcima pradakSiNA karI zakAya che tema uttara-dakSiNa pradakSiNA karI zakAtI nathI ane Aja sudhI koIe karI paNa nathI. koI paNa goLo tyAre ja sAco kahevAya jyAre tenI pUrva-pazcima ane uttara-dakSiNa sahitanI koI paNa dizAmAM pradakSiNA karI zakAya. ApaNane evuM paNa kahevAmAM Ave che ke uttara dhruva ane dakSiNa dhruvane joDatI rekhAo vartuLAkAra che ane tene rekhAMza kahevAmAM Ave che. hakIkatamAM A rekhAo vartuLAkAra nathI, kAraNa ke temAM eka biMduthI eka ja dizAmAM pravAsa karatA pharI pAchA te biMdu upara AvI zakAtuM nathI. vijJAnIo rekhAMzane 360 aMzamAM vaheMce che te paNa moTI bhUla che. 360 aMza vartuLanA hoya che, paNa rekhAMza vartuLAkAra na hovAthI tenA koI aMza na hoI zake. rekhAMza upara vartuLAkAramAM pradakSiNA thaI zakatI nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. dhruvano tAro nIce sarakato jAya che. 54 . . rekhAMza vartuLAkAra nathI jo ApaNe koI sapATa medAna upara koI UMcI vastuthI dUra jatA jaIe to ApaNe jema dUra jaIe tema vastunI UMcAI ochI thatI hovAno bhAsa thAya che. je vAta nAnA stare lAgu paDe che te moTA stare paNa lAgu paDavI joIe. vastu game teTalI UMcI hoya ane ApaNe tenAthI game teTalA dUra jaIe to paNa niyama eka ja rahevo joIe. A niyama mujaba ja ApaNe dhruvanA tArAthI dUra jaIe tema AkAzamAM te vadhu ne vadhu nIco dekhAya che. AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa hovAthI AvuM bane che. je prakriyA daSTisApekSatAnA sAdA siddhAMtanI madadathI samajAvI zakAya tevI che tenA mATe pRthvI goLa hovAnuM mAnI levuM jarUrI nathI. A prakriyAne pRthvI goLa hovAnI sAbitI gaNAvavI tenA jevI bIjI koI aprAmANikatA nathI. A 14 14 55 nadIo badhI dizAmAM vahe che A pRthvI upara evI nadIo che ke jeo pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa ema badhI ja dizAmAM vahe che. have jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to badhI nadIo uttara dizAomAMthI nIkaLavI joIe ane dakSiNa dizAmAM vahevI joIe. hakIkatamAM ghaNI nadIo dakSiNa dizAmAMthI nIkaLe che ane uttara dizAmAM vahe che. A nadIo pRthvInA goLAmAM nIcenA bhAgamAMthI nIkaLIne upara jatI dekhAya che. vaLI A nadIonI laMbAI daramiyAna vacce pRthvInI jADAI paNa AvavI joIe. teno artha evo thAya che ke nadIo TekarInI eka bAjuthI upara caDe che ane bIjI bAjuthI nIce UtarI jAya che. hakIkatamAM pANI haMmezAM nIce tarapha gati kare che. koI bAhya baLa vagara te upara caDI zake nahIM. pRthvI daDA jevI goLa hoya to nadIoe TekarI upara caDavuM paDe. A zakya nathI, mATe sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 16 samudranuM pANI bahAra pheMkAtuM nathI pRthvI jo potAnI dharI upara sekanDanA 19 mAilanI jhaDape goLa-goLa pharatI hoya to pRthvInI sapATI upara rahelA samudranuM pANI koI saMyogomAM sthira rahI zake nahIM. baraphanA goLAmAM vacce saLI bharAvIne tene goLa-goLa pheravavAmAM Ave tyAre paNa barapha pIgaLe che ane cAre tarapha pANInA chAMTA UDe che, jyAre pANIno to goLo ja banI zakato nathI. dhAro ke Avo goLo banAvIne tene cakkara-cakkara ghumAvavAmAM Ave to cotarapha pANI UDyA vinA rahI zake kharuM? pRthvI uparanA mahAsAgaro jo pANInA goLA jevA hoya ane pRthvI sekanDanA 19 mAilanI jhaDape goLagoLa ghUmatI hoya to mahAsAgaronuM pANI AkAzamAM seMkaDo mAila phaMgoLAyA vinA rahe kharuM? AvuM banatuM nathI; jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddhavijJAna * 235 For Private Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 - pa. pANInI sapATI bahirgoLa hoI zake nahIM pRthvIne jo daDA jevI goLa mAnavAmAM Ave to pRthvI upara rahelA mahAsAgaronI sapATI paNa daDA jevI goLa mAnavI paDe. vijJAnano ja eka siddhAMta kahe che ke pANI haMmezAM eka ja sapATIe sthira rahe che. koI paNa pANInA be jaththAne joDavAmAM Ave to teno stara eka thaI jAya che. A vAta aneka prayogo dvArA sAbita thaI zake che. jyAre eka khagoLazAstrIne prazna karavAmAM Avyo ke "pANI potAnI sapATI zodhe che e siddhAMta sAco che?" tyAre teNe uttara Apyo hato ke "A vAta vyavahAramAM sAcI che, siddhAMtamAM nahIM." pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karavA mATe vijJAnIo pUrvasthApita siddhAMtone paNa mAnavAno inakAra karI de che. jo pANI eka ja sapATI upara rahe che e siddhAMta sAco hoya to pRthvI goLa che e vAta khoTI sAbita thAya che. avakAzI padArtho ja goLa che yuropano skoDalara nAmano khagoLazAstrI 'buka opha necara' nAmanA pustakamAM evI dalIla kare che ke "ApaNe joIe chIe ke AkAzamAM rahelA sUrya, caMdra, graho, tArAo vagere padArtho daDA jevA goLa che. A uparathI ApaNe niHzaMkapaNe kahI zakIe ke pRthvI paNa daDA jevI goLa che." AjanA khagoLazAstrIo AvI avaijJAnika rIte pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karavA mathe che. jo teo ema kahetA hoya ke pRthvI paNa anya avakAzI padArtho jevI che to temaNe sauthI pahelAM tenI sAmyatAnA svataMtra purAvA ApavA joIe. AvA koI paNa svataMtra purAvAnI gerahAjarImAM pRthvIne anya avakAzI padArtho jevI goLa TharAvI zakAya nahIM. avakAzI padArtho daDA jevA goLa hoya eTalA mAtrathI pRthvI daDA jevI goLa sAbita thatI nathI. AvA svataMtra purAvAnA abhAvamAM pRthvI daDA jevI goLa che e thiyarI khoTI sAbita thaI jAya che. AkRtio chetarAmaNI hoI zake che AjanA vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa sAbita karavA evI keTalIka AkRtio dore che, jemAM pramANabhAna jaLavAtuM na hovAthI te AkRtio chetarAmaNI banI jAya che. kornelsa jyogrAphI' nAmanA pustakamAM pRthvInA goLa hovAnI sAbitInA spamAM eka citra ApavAmAM AvyuM che. A citramAM eka vahANane eka vakra rekhA upara cAra judAM-judAM sthaLe darzAvavAmAM AvyuM che. ahIM je vaLAMka che te 72 aMzano che. pRthvIno parigha 25,000 mAila hoya to 72 aMza eTale 5000 mAila thAya. tenI sAme je vahANanI laMbAI darzAvavAmAM AvI che tevAM 10 ja vahANa A vakrarekhA upara rahI zake. A hisAbe eka vahANanI laMbAI 500 mAila hovI joIe. AkRtimAM je darzakane batADavAmAM Avyo che tenI UMcAI paNa skela mujaba 200 mAila hovI joIe. pRthvIne goLa sAbita karavA AvI chetarAmaNI AkRtio taiyAra karavAmAM Ave che. da ta tArAonI apekSAe pRthvI pharatI nathI briTananA khagoLazAstrI zrImAna hAInDa kahe che ke "khagoLavido jyAre paththara upara phiksa karelA TeliskopathI tArAo nihALatA hoya tyAre pRthvInI gatine kAraNe tArAo paNa TeliskopamAM ekAda vALa jeTaluM aMtara khasatA hovAnuM jaNAya che.'' ahIM zrI hAInDa ema kahevA mAge che ke tArAo sthira che, paNa pRthvI sUryanI AjubAju 60 karoDa mAilanA pathamAM pradakSiNA karatI hovAthI lAkho mAila dUra rahelA tArAo jarAka khasatA. dekhAya che. jo tArAo karoDo mAila dUra AvelA hoya to pRthvInI gati tenI sarakhAmaNIe atyaMta sUkSma gaNAya ane A gatine kAraNe tArAo khasatA dekhAya ja nahIM. tArAo khasatA dekhAtA hoya to tenuM ekamAtra kAraNa e hoI zake ke tArAo AkAzamAM kharekhara khasatA hoya che. tArAo khasatA hoya eTalA uparathI sAbita nathI thatuM ke pRthvI phare che. cInanI lAMbI che dIvAla AjathI Azare 2500 varSa agAu cInamAM lAMbI dIvAla bAMdhavAmAM AvI hatI. A dIvAla upagraho dvArA jhaDapavAmAM AvatI tasavIromAM paNa spaSTa joI zakAya che. A dIvAla Azare 2,000 kilomITara lAMbI, 23 phUTa pahoLI ane pa0 phUTa UMcI che. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to A dIvAla kamAnanA AkAramAM bAMdhavI paDe ane paththaronI goThavaNI paNa je rIte kamAnamAM karavAmAM Ave che te rIte karavI paDe. A dIvAla bAMdhanArA ijanero to pRthvIne sapATa mAnatA hovAthI temaNe tenI DijhAina paNa sIdhI dIvAla tarIke ja banAvI hatI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to A dIvAlamAM aneka sthaLe uparanA bhAgamAM moTI tirADo pedA thavI joIe. AvI tirADo pedA nathI thaI tenA 59 jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 236 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI paNa sapATa che. cInanI dIvAla pRthvI sapATa hovAnI sauthI moTI sAbitI che. enTArkaTikA khaMDamAM 62 saphara celenjara nAmanI briTiza sTImare jema dakSiNa mahAsAgaramAM 69,000 mAilanI musApharI karI hatI tema I.sa. 1938nI sAlamAM kepTana je. rAsa ane Di preIjhara nAmanA sAhasikoe sleja gADImAM besIne dakSiNamAM AvelA baraphAcchAdita enTArkaTikA khaMDanI musApharI karI hatI. cAra varSa sudhI temaNe eka ja dizAmAM Azare 40 hajAra mAilanI musApharI karI to paNa teo potAnA mULa sthAne pAchA na AvyA. AjanA vijJAnanI mAnyatA mujaba to temaNe cAra vakhata pRthvInA dakSiNa goLArdhanI pradakSiNA karI lIdhI hovI joIe. chevaTe kaMTALIne teo 40,000 mAila UMdhI dizAmAM AvyA tyAre potAnA mULa sthAne pAchA AvI zakyA hatA. Aja sudhI enTArkaTikA khaMDamAM ATalI lAMbI musApharI bIjA koI sAhasikoe karI nathI. jo koI A rIte musApharI kare to sahelAIthI sAbita thaI jAya ke pRthvI goLa nathI. kRtrima upagrahanI tasavIro 63 kara mAM thALI jevI goLa hoya che pRthvI daDA jevI goLa hovAnI sAbitI tarIke AjakAla avakAzamAM caDAvelA kRtrima upagrahanA kemerA dvArA jhaDapavAmAM AvelI tasavIro ApaNane batADavAmAM Ave che. A tasavIromAM pRthvI daDA jevI nahIM paNa thALI jevI goLa dekhAya che. pahelI vAta to e ke pRthvIne daDA jevI goLa darzAvavA mATe triparimANI kemerA (thrI-DI kemerA)nI jarUra paDe che. A prakAranA kemerA koI seTelAiTamAM jovA maLatA nathI. kRtrima upagraha dvArA jhaDapavAmAM AvelI tasavIramAM pRthvI thALI jevI goLa dekhAvAnuM kAraNa paNa sahaja che. sUryanuM je prakAzakSetra hoya che te thALI jevuM goLa hoya che. sUryano prakAza pRthvInA jeTalA bhAgamAM pahoMce tyAM ajavALuM hoya che ane bAkInA bhAgamAM aMdhAruM hovAthI AkAza jevo dekhAya che. A kAraNe kRtrima upagraha dvArA je tasavIra levAmAM Ave che temAM pRthvI thALI jevI goLa jaNAya che. tethI pRthvI daDA jevI goLa sAbita thatI nathI. 64 vAyu badhI dizAmAM vAya che AjanA vijJAnIo evuM kahe che ke pRthvI pazcimathI pUrva dizAmAM eka sekanDamAM 19 mAilanI jhaDape phare che. jo A vAta sAcI hoya to ApaNane pUrvathI pazcima dizAmAM eka sekanDanA 19 mAilanI jhaDape phUMkAtA pracaMDa vaMToLiyAno anubhava thavo joIe. vaLI vAyunI gati mAtra pUrvathI pazcima dizAnI ja hovI joIe. AvuM banatuM nathI. pRthvI upara vAyu vividha samaye ane vividha sthaLe vividha dizAomAMthI phUMkAto jovA maLe che. vaLI teno vega paNa ekasarakho nathI hoto. vAyu kyAreka maMda hoya che to kyAreka teja hoya che. kyAreka pazcimathI Ave che to kyAreka pUrvathI Ave che. vAyunI vadhumAM vadhu gati kalAkanA 120 mAilanI hoya che. A gati pRthvInI nahIM paNa vAyunI hoya che. jo pRthvI pazcimathI pUrvamAM pharatI hoya to dhajA pUrvathI pazcima dizAmAM ja pharakavI joIe. AvuM na banatuM hovAthI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI. pRthvI sAthe vAtAvaraNa pharatuM nathI pRthvImAM vAyu badhI dizAmAMthI vAya che teno khulAso ApatA kahevAmAM Ave che ke pRthvI phare che tenI sAthe tenuM vAtAvaraNa paNa pharatuM hovAthI ApaNane vAyarAno anubhava thato nathI. A mATe TrenanA DabbAmAM UDI rahelI mAkhInuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. Trena kalAkanA 100 mAilanI jhaDape doDatI hoya che paNa mAkhI eTalI jhaDape UDI zakatI nathI. tema chatAM te DabbAnI dIvAla sAthe athaDAtI nathI kAraNa ke mAkhI havAmAM UDe che ane DabbAmAMnI havA TrenanI sAthe ja gati kare che. AvuM banavAnuM kAraNa e che ke Dabbo cAre bAjuthI baMdha che eTale aMdaranI havA aMdara ja rahe che. A ja mAkhI jo DabbAnI bahAra nIkaLI jAya to Trena karatAM pAchaLa rahI jAya che, kAraNa ke bahAranI havA DabbA sAthe musApharI karatI nathI. pRthvI baMdha DabbA jevI nathI paNa khullA DabbA jevI che. A kAraNe pRthvI pharatI hoya to paNa vAtAvaraNa tenI sAthe pharI zake nahIM. 66 pRthvInI gatinI gaNatarI 65 ne samudranA peTALamAM rahelI sabamarIna TorapIDo vaDe sTImarane DubADavA mAgatI hoya to TorapIDo sIdho boTanI dizAmAM choDavAmAM nathI Avato. TorapIDonI jhaDapa ane boTanI jhaDapanI gaNatarI karIne amuka sekanDa pachI TorapIDo sapATI upara pahoMce tyAre boTa kyAM haze tenI gaNatarI karIne TorapIDo choDavAmAM Ave che. tevI ja rIte svayaMvaramAM matsyavedha karavAmAM Ave che. have pRthvI jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 237 www.jaine||brary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparathI topano goLo choDIne koI vimAnane uDAvI devuM hoya to goLo choDatA agAu vimAnanI gati uparAMta pRthvInI gatine paNa gaNatarImAM levI joIe. koI topacI vimAnanI gati sAthe pRthvInI eTale ke topanI gati gaNatarImAM leto nathI, tema chatAM topanA goLA vaDe vimAna vIMdhAI jAya che. to pachI pRthvIne ane topane sthira mAnIne ja goLo choDe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sthira che. 67 sUryanI gati ekasarakhI rahe che ApaNe cakaDoLamAM beThA hoIe tyAre ApaNane bahAranI vastuo pharatI dekhAya che. bahAranI vastuo jyAre dUra hoya tyAre dhIre dhIre najIka AvatI dekhAya che. A vastuo jyAre najIka Ave tyAre jhaDapathI pasAra thatI dekhAya che. cakaDoLanI jhaDapa ekasarakhI hovA chatAM AvuM bane che. jo pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hoya to ApaNane savAre ane sAMje sUryanI gati ochI dekhAvI joIe ane madhyAhne sUryanI gati vadhu dekhAvI joIe. hakIkatamAM AvuM banatuM nathI, kAraNa ke sUrya pRthvInA kendranI pradakSiNA kare che. 68 gophaNa ane dorInuM udAharaNa yogya nathI sUryanI AjubAju grahonuM paribhramaNa samajAvavA mATe gophaNanuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. eka mANasa dorI vaDe gophaNamAM paththara mUkIne tene goLa-goLa ghumAve che tyAre tenI upara kayAM kayAM baLonI asara hoya che? gophaNa calAvanAranuM zarIrabaLa paththarane dUra dhakelavAnI koziza kare che ane dorInuM baLa paththarane jakaDI rAkhavAnI koziza kare che. A be baLano saravALo thatAM paththara goLa-goLa ghUme che. vijJAnIo kahe che ke A udAharaNa mujaba sUryane kendramAM rAkhIne graho gophaNanA paththaranI jema goLa-goLa ghUme che. ahIM gophaNa calAvanAranA zarIrabaLanA sthAne potAnI dharI upara ghUmatA grahonuM kendratyAgI baLa kAma kare che, je grahone sUryathI dUra laI javAnI koziza kare che. ahIM dorInA baLane sthAne sUryanuM gurutvAkarSaNa baLa kalpavAmAM Ave che. A udAharaNamAM jo dorI tUTI jAya to paththara goLa-goLa ghUmavAne badale ekadama dUra pheMkAI jAya che. pRthvI ane sUrya vacce evI koI dorI che ke je pRthvIne sUrya sAthe bAMdhI rAkhe che? gurutvAkarSaNa baLanI sarakhAmaNI dorI sAthe karI zakAya nahIM. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI. 69 budha ane zukranA graho pRthvInA sUryanI AjubAjunA pradakSiNApathanI aMdara rahIne sUryanI pradakSiNA kare che, evuM ApaNane kahevAmAM Ave che. jo A vAta sAcI hoya to ApaNe kadI AkAzamAM budha ane zukra joI zakIe nahIM. A graho pRthvI ane sUrya vacce hoya tyAre ApaNe joI zakIe; paNa sUryanA tejane kAraNe te dekhAI zake nahIM. A graho sUryanI pAchaLa hoya tyAre paNa sUryanA tejane kAraNe ane sUrya pAchaLa DhaMkAI javAne kAraNe dekhAI zake nahIM. A graho sUryanI pAchaLa hoya tyAre paNa sUryanA tejane kAraNe ane sUrya pAchaLa DhaMkAI javAne kAraNe dekhAI zake nahIM. pRthvInA je bhAgamAM rAtri hoya te bhAga to sUryathI viruddha dizAmAM hovAthI A dizAmAM budha ane zukra dekhAya nahIM, kAraNa ke temano pradakSiNApathapRthvInA pradakSiNApathanI bahAranA nahIM paNa aMdaranA bhAgamAM che. joke ApaNe budha ane zukrane rAtrinA samaye joI zakIe chIe, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sUryanI AjubAju pharatI nathI. to pRthvI upara kAyama divasa AjanA vijJAnIo ema kahe che ke sUrya pRthvIthI 12 lAkha gaNo moTo che ane savA nava karoDa mAila dUra che. A kada mujaba sUrya jo be phUTano vyAsa dharAvato Agano goLo hoya to pRthvI tenAthI 430 phUTa dUra rahelo rAIno dANo che. sUryanuM kada jo ATaluM virATa hoya to teno prakAza ekasAthe samagra pRthvI upara paDavo joIe, kAraNa ke prakAzanAM kiraNo padArthanI bAjuethI vAMkA thavAno guNadharma dharAve che. jene aMgrejImAM 'Diphlekzana opha lAITa' kahevAmAM Ave che. jo ApaNe rAInA dANAne pAvaraphula TorcanA prakAzamAM mUkIe to aDadho nahIM paNa Akho rAIno dANo prakAzita thaI jAya che. sUrya jo pRthvI karatAM 12 lAkha gaNo moTo hoya to pRthvI upara 24 kalAka mATe prakAza rahevo joIe. pRthvI upara divasa-rAta thAya che tenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI ane sUrya pRthvI karatAM nAno che. 71 kakaka 70 to budha-zukra dekhAya ja nahIM saMdhyAkALe sUrya lAla dekhAya che sUryano jyAre asta thato hoya che tyAre temAMthI lAla raMganAM kiraNo bahAra AvatAM hovAthI sUrya lAla dekhAya che. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 238 www.jaine||brary.org Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAnIo kahe che ke saMdhyAkALe sAta raMga paikI lAla raMganuM vakrIbhavana vadhu thatuM hovAthI mAtra lAla raMganAM kiraNo ja ApaNI AMkha sudhI pahoMcatAM hovAthI saMdhyAkALe sUrya lAla dekhAya che. jo A vAta kharI hoya to udayanA samaye paNa sUrya lAla dekhAvo joIe. vakrIbhavanano je niyama saMdhyAkALe kAma kare che te udayakALe paNa lAgu paDavo joIe. hakIkatamAM sUryano udaya thAya che tyAre te lAla dekhAto nathI. A vicitratAne samajAvavA have keTalAka vijJAnIo pRthvIne paNa dhUmaketunI jema pUMchaDuM hovAnI vAto karavA lAgyA che. hakIkatamAM sUryane pRthvI karatAM moTo mAnavAne kAraNe A gUMcavADo pedA thayo che. 1 gurutvAkarSaNa 75 sUrya pRthvI karatAM moTo nathI e vAta uparathI sAbita thAya che ke pRthvI sUryanI AjubAju pharatI nathI. 72 uttara ane dakSiNa dhruvamAM samAnatA nathI vijJAnIo kahe che ke unALAmAM pRthvIno uttara dhruva sUrya tarapha namelo hovAthI uttara dhruvamAM cha mahinAno divasa hoya che. vijJAnIo kahe che ke uttara dhruvamAM ziyALo hoya tyAre dakSiNa dhruvamAM unALo hoya che. jo ke uttara dhruvamAM cha mahinAno divasa hoya che tyAre dakSiNa pradezamAM kyAMya cha mahinAnI rAtri hotI nathI. vaLI uttara dhruvamAM cha mahinAnI rAtri hoya che tyAre dakSiNa pradezamAM kyAMya cha mahinAno divasa jovA maLato nathI. jo pRthvI daDA jevI goLa hoya to uttara ane dakSiNa dhruvamAM ekasarakhI paristhiti jovA maLatI nathI. dakSiNa pradezamAM kyAMya cha mahinAno divasa ane cha mahinAnI rAtri jovA maLatI nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke dakSiNa dhruvanuM astitva ja nathI. jyAre dakSiNa dhruva na hoya tyAre spesa voka zuM che? pRthvI goLa hovAnI ane pharatI hovAnI vAta khoTI sAbita thAya che. 73 pRthvIno vyAsa keTalo? je vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa mAne che temanI vacce paNa pRthvInA vyAsa bAbatamAM matabhedo che. briTananA khagoLazAstrI zrImAna hAInDa evA be gaNitazAstrIonI vAta kare che, jemanA pRthvInA vyAsanA aMdAja bAbatamAM 55 vArano pharaka Ave che. jyAre jyorja harzala nAmanA khagoLazAstrI potAnA pustakamAM tenA karatAM 480 mAila ocho vyAsa dharAve che. je vijJAnIo pRthvInA vyAsa bAbatamAM alaga alaga AMkaDAo Ape che, temanI vAta upara vizvAsa kema rakhAya? vijJAnIonI 74 vicitra bhASA briTananA mahAna khagoLazAstrI ricarDa prokTara eka pustakamAM lakhe che ke ''sUryanI AjubAju pRthvI phare che ema dhArI levAmAM koI harakata nathI.'' A vAkya uparathI khyAla Ave che ke pRthvI sUryanI AjubAju phare che e dhArI levAmAM AvelI vAta che; sAbita thayeluM satya nathI. kAlpanika vastu che sara Aijheka nyuTane vRkSa uparathI sapharajana nIce paDatAM joyuM tyAre temane vicAra Avyo ke pRthvImAM badhI cIjone potAnI tarapha AkarSavAnI zakti che, jene gurutvAkarSaNa nAma ApavAmAM AvyuM. hakIkatamAM vijJAnIonI A moTI aitihAsika bhUla hatI. pRthvI jo badhI ja cIjone potAnI tarapha AkarSatI hoya to zA mATe dhumADo nIce AvavAne badale upara tarapha jAya che? zA mATe lohacuMbaka vaDe jamIna upara paDelI soya paNa upara tarapha kheMcAI jAya che? tenA javAbo maLatA nathI. hakIkata e che ke vastuo potAnA guru athavA laghu svabhAvane kAraNe nIce athavA uparanI tarapha gati kare che. temAM gurutvAkarSaNanI koI bhUmikA nathI. nyuTananA gurutvAkarSaNanA niyamanA AdhAre ja pRthvIne goLa ane pharatI darzAvI zakAya che. A niyama khoTo sAbita thaI jAya eTale pRthvI sapATa ane sthira sAbita thaI jAya che. 76 AjanA vijJAnIo kahe che ke bAhyAvakAzamAM pRthvInA gurutvAkarSaNanI bilakula asara na hovAthI avakAzamAM ArAmathI cAlI zakAya che. A vAta paNa bhUlabharelI che. jaina zAstro kahe che ke AkAzamAM pahelA tanavAyu (pAtaLo vAyu), pachI ghanavAyu(jADo vAyu) ane pachI ghanodhi (ghana pANI) Ave che, je eka jAtanA barapha jevuM che ane tenI upara koI paNa AdhAra vagara UbhA rahI zakAya che. A ghanodhi upara avakAzayAtrIo spesa voka kare che. e mATe gurutvAkarSaNanI hAjarI athavA gerahAjarInI kalpanA karavI jarUrI nathI. me A 77 avakAzamAM khUba ThaMDI che jaina zAstro mujaba bAhya avakAzamAM ghanavAyu ane jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 239 www.jaine||brary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghanodhi che, enI aneka sAbitIo AjanA vijJAnIo paNa Ape che. I.sa. 1804mAM gelusAka ane bIoTa nAmanA phrenca vijJAnIo balUnamAM besIne Azare cAra mAila AkAzamAM UMcA gayA hatA. teo lakhe che ke tyAMnI havA eTalI badhI ThaMDI hatI ke sIsAmAM rahelI zAhI paNa temAM sukAI gaI hatI. temaNe A havAmAM sAthe laI gayelA pakSIne uDADavAnI koziza karI paNa te UDI zakyuM nahIM. amuka aMtara sudhI te paththaranI jema nIce paDyuM ane te pachI pAMkho phaphaDAvI UDI zakyuM hatuM. tyAM upara jatAM phephasAM paNa saMgrahI na zake evI ghaTTa havA Ave che. A rIte bAhyAvakAzamAM ghanavAyu hovAnI jaina zAstronI vAta siddha thaI jAya che. ,40,000 phUTa 78 upara ghanodadhi che tA. 29-9-1921nA roja amerikAno vimAnI je.e.mokareDI 40,800 phUTa UMce pahoMcyo hato. tenA kahevA mujaba, 'A sthAnanI havA bhAre che. ahIM vAdaLa sthira che. AgaLa jatAM barapha jevuM kaThaNa pANI Ave che. tenI upara game teTalo bhAra nAkhIe to paNa sthira rahe che.'' A varNana uparathI jaina zAstrono dhanodadhi siddha thAya che. kerI 79 sUrya pRthvI karatAM khUba nAno che AjanA vijJAnIo kahe che ke sUrya pRthvI karatAM 12 lAkha gaNo moTo che. jo A vAta sAcI hoya ane pRthvI daDA jevI goLa hoya to aDadhA daDA upara sUryano ekadama sIdho prakAza paDavo joIe. eTale ke sUryano prakAza jeTalI pRthvI upara paDe tyAM badhe bapora jevo taDako hovo joIe. tene badale pRthvI upara kyAMka savAra, kyAMka bapora ane kyAMka sAMja hoya che; jenA uparathI sAbita thAya che ke sUrya pRthvI karatAM nAno che ane pRthvI goLa nathI. sUrya saMkocAto jAya che? 80 AjanA vijJAnIo kahe che ke sUrya dara 20 varSe 1 mAila jeTalo saMkocAto jAya che. A vAta mAtra kalpanA che. sUrya anAdi kALathI che ane anaMta kALa sudhI prakAzavAno che. sUrya jo kharekhara ghaTato hoya to teno kyAreka nAza thaI zake. A vAta zakya nathI. mATe sUrya pRthvIthI moTo nathI ane pRthvI goLa nathI e sAbita thAya che. 81 ApaNe bharadariye jaIe ane cAre tarapha najara karIe to pRthvI goLa dekhAya che, jenA uparathI AjanA vijJAnIo kahe che ke pRthvI daDA jevI goLa che. balUnamAM ke vimAnamAM upara jatAM manuSyane paNa pRthvI goLa dekhAya che. hakIkatamAM A rIte pRthvI daDA jevI nahIM paNa thALI jevI goLa ane sapATa dekhAya che. Aja sudhI koI nAvike athavA vimAnIe daDA jevI goLa pRthvI dekhAI hovAno dAvo karyo nathI. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. bharadariye pRthvI goLa dekhAya che? 82 kare che? zuM zuM badhuM ja AjanA vijJAnIo kahe che ke caMdra pRthvInI AjubAju phare che. pRthvI sUryanI AjubAju phare che, AkhI sUryamALA koI kendranI AjubAju phare che. Ama koI vastu sthira nathI. keTalAka vijJAnIo kahe che ke AkhuM brahmAMDa phuggAnI jema vistarI rahyuM che ane eka divasa phUTI jaze. A badhI kalpanAo che. satya e che ke pRthvI sthira che. dIvAlo samAMtara e 83 hoya che pRthvI jo goLa hoya ane tene kATakhUNe jamInathI sarakhA aMtare be dIvAlo UbhI karavAmAM Ave to A be dIvAlonI UMcAI vadhe tema temanA TocanA bhAga vacce aMtara vadhavuM joIe. eka goLA upara be lAkaDAnI paTTIo kATakhUNe mUkIne prayoga karI juo. hakIkatamAM A be dIvAlo cheka sudhI samAMtara rahe che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. 84 vimAnane gati karavAnI zuM jarUra? jo pRthvI potAnI dharI upara eka miniTanA 1100 mAilanI jhaDape pharatI hoya to koI vimAne eka sthaLethI bIjA sthaLe pahoMcavA mATe peTrola bALavAnI jarUra nathI. vimAna pahelAM AkAzamAM 30,000 phUTa UMce jAya ane 10 miniTa sthira rahIne nIce Ave to amerikA AvI javuM joIe. AvuM banatuM nathI kAraNa ke pRthvI goLa nathI ane pharatI nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 240 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhUlane chupAvavA Ave che ane pAchA sAmenI kSitijamAM adRzya thaI jAya che. A bIjI bhUla rIte eka pakSInA vRMdane ApaNe satata 10thI 15 miniTa sudhI joI zakIe chIe. have A 10 miniTamAM to pRthvI 11,000 AjanA vijJAnIoe pahelAM pRthvIne daDA jevI mAila pharI javI joIe ane AkAzamAM UDatAM pakSIo ApaNane goLa mAnI levAnI bhUla karI. pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to satata keTalIka sekanDathI vadhu na dekhAvAM joIe. AvuM nathI banatuM AkAzamAM adhdhara kevI rIte rahe? A savAlano javAba meLavavA kAraNa ke pRthvI pharatI nathI. pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hovAnI kalpanA karavI paDI. pRthvI sUryanI AjubAju pharatI hoya to sUrya tene kheMcI na le? e samasyA sa , bhamaraDo rajakaNone ha hala karavA pRthvI potAnI dharI upara pharatI hovAnI kalpanA karavI pheMkI de che. paDI. A badhI kalpanAo 'pRthvI daDA jevI goLa che" evI moTI jamIna upara bhamaraDo pharato hoya tenI upara kalpanA upara AdhArita che, jeno koI purAvo nathI. pRthvIne jo daDA rajakaNo nAkhavAmAM Ave to te rajakaNo phagAvI de che. A rIte jevI goLa sAbita na karI zakAtI hoya to AgaLanI badhI ja vAto pRthvI paranAM manuSyo ane pazupakSIo paNa dUra pheMkAI javAM joIe. kAlpanika puravAra thAya che. AjanA vijJAnIo pAse pRthvIne daDA AvuM nathI banatuM; jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI jevI goLa sAbita karato eka paNa nakkara purAvo nathI, jenA uparathI ane pharatI nathI. sAbita thAya che ke pRthvI sthira che ane sapATa che. pRthvI upara ApaNe pakSIo mALAmAM coMTI jatA nathI pAchA phare che. vijJAnIo evI dalIla kare che ke pRthvI pracaMDa vege pakSIo savAra paDe potAnA mALAo choDIne karatI hovA chatAM ApaNe AkAzamAM phaMgoLAI nathI jatA, kAraNa ke khorAkanI zodhamAM nIkaLI paDe che. divasa daramiyAna aDadho samaya to pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa ApaNane jakaDI rAkhe che. jo pRthvInuM teo avakAzamAM UDe che. A daramiyAna pRthvI to potAnI dharI gurutvAkarSaNa baLa A kendratyAgI baLa karatAM vadhu joradAra hoya to upara hajAro mAila pharI gaI hoya, jeno hisAba pakSIo pAse na ApaNe badhA pRthvI sAthe sajjaDapaNe coMTIne ja rahevA joIe. hoI zake. tema chatAM pakSIo sAMja paDe potAnA mALAomAM pAchA ApaNe muktapaNe halanacalana karI zakIe chIe ane pheMkAI jatA phare che, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa nathI. jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI pharatI nathI ane goLa paNa nathI. nathI. pakSIo kema A pRthvInI gatino AkAzamAM UDe che? anubhava thato nathI pRthvInuM gurutvAkarSaNa baLa jo badhI ja cIjo upara ApaNe kalAkanA 100 kilomITaranA vegathI samAna lAgu paDatuM hoya to pakSIo kema AkAzamAM UDe che ane nIce jatI TrenamAM beThA hoIe tyAre tenI gatino anubhava thAya che to paDatAM nathI? pakSInA UDavAnA baLa karatAM pRthvInuM AkarSaNa baLa eka miniTanA 1100 mAilanA vegathI pharatI pRthvInI gatino kyAMya vadhu hovuM joIe, kAraNa ke AkarSaNa baLa padArthanA daLa upara ahesAsa kema nathI thato? kAraNa ke pRthvI pharatI ja nathI. AdhAra rAkhe che. A uparathI sAbita thAya che ke gurutvAkarSaNa baLa che. dararoja bhUkaMpa jevI koI vastu nathI. pakSIo guma AvatA nathI eka khAlI goLAne aDadho patharAthI bharo. bAkInA thavAM joIe bhAga paikI aDadhA bhAgamAM bhInI mATI bharo. have je bhAga khAlI che ApaNe AkAzamAM RtuvihArI pakSIo joIe tenA aDadhA bhAgamAM pANI bharo ane bAkIno aDadho bhAga khAlI chIe. pakSIo pahelAM kSitijamAM pragaTa thAya che, pachI madhyAkAzamAM rahevA do. have A goLAnI barAbara madhyamAMthI eka saLiyo pasAra jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 241 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karo ane A saLiyAnI dharI para goLAne jorathI ghumAvo. A goLAmAM mATI, kAMkarA, pANI vagerenA athaDAvAno avAja AvyA vinA raheze nahIM. have A goLAmAM keTalAMka chidro pADI tene ghumAvo. chidromAMthI mATI, pANI, kAMkarA vagere tIvra gatie bahAra Avaze. AjanA vijJAnIonA mate ApaNI pRthvI paNa A goLA jevI che, je miniTanA 1100 mAilanI jhaDape goLa-goLa ghUme che. to pachI zA mATe temAMthI badhuM bahAra nathI AvatuM? kAraNa ke pRthvI goLa nathI ane pharatI paNa nathI. 97 badhuM ja pharyA karatuM hovuM joIe AjanA vijJAnIo pRthvIne sUryanI AjubAju ane potAnI dharInI AjubAju pharatI mAne che. pRthvI jo sUryanI AjubAju pharatI na hoya to potAnI dharInI AjubAjunA paribhramaNane kAraNe avakAzamAM phaMgoLAI jAya. avakAzamAM sUrya paNa sthira rahI zakato nathI. nyuTananI gatinA niyama mujaba teNe paNa koI tArAnI AjubAju pharavuM jarUrI che. anyathA nyuTanano niyama khoTo sAbita thAya. sUrya je tArAnI AjubAju pharato hoya e tAro paNa koI bIjA moTA tArAnI AjubAju pharato hovo joIe. nyuTananA niyama mujaba avakAzamAM koI vastu sthira rahI zake nahIM. A rIte pratyeka avakAzI padArtha anya padArthanI AjubAju pharato hovo joIe. chevaTe to koI vastu sthira mAnavI paDe. tyAre A sthira vastu kema sthira che teno javAba nyuTananI thiyarI ApI zakatI nathI. hakIkata e che ke A sthira padArtha ja pRthvI che. 94 budha ane sUrya vacce koI graha nathI AjanA vijJAnIoe budhanI ane sUryanI gatinuM mApa kADhIne gurutvAkarSaNanA siddhAMtane AdhAre evuM anumAna karyuM hatuM ke budha ane sUrya vacce paNa 'valkana' nAmano graha hovo joIe. Teliskopa vaDe jotAM Aja sudhI vijJAnIone A navatara grahano patto maLyo nathI. A uparathI nyuTananI gurutvAkarSaNanI thiyarI khoTI sAbita thAya che ane pRthvI pharatI hovAnI vAta paNa tevI ja rIte khoTI sAbita thAya che. 5 graho dhruvanA tArAnI pradakSiNA kare che vijJAnIo kahe che ke budha, zukra, maMgaLa, guru, zani vagere graho sUryanI pradakSiNA kare che, paNa hakIkatamAM ApaNe joI zakIe chIe ke tamAma graho, nakSatro ane tArAo dhruvanA tArAnI pradakSiNA kare che. A uparathI evuM sAbita thAya che ke graho sUryanI pradakSiNA karatA nathI, pRthvI graha nathI ane pharatI paNa nathI. guruno graha pRthvI (96 jevo nathI geliliyoe dUrabIna vaDe guruno graha bArIkAIthI joyo tyAre tene khyAla Avyo ke gurunA grahanI AjubAju keTalAka upagraho che, jeo gurunI AjubAju pradakSiNA kare che. A nirIkSaNa uparathI tene evo vicAra Avyo ke guru sUryanI AjubAju pradakSiNA kare che. A vicArano koI purAvo nahoto chatAM teNe A vAta sAcI mAnI lIdhI. tenA AdhAre teNe evI kalpanA karI ke gurunI jema pRthvI paNa sUryanI pradakSiNA kare che. A vAtano paNa koI purAvo nahoto chatAM teNe A vAta sAcI mAnI lIdhI. tyAra pachI teNe evI kalpanA karI ke jema gurunA grahanI AjubAju upagraho pradakSiNA kare che tema pRthvIno upagraha caMdra che ane te paNa pRthvInI pradakSiNA kare che. A vAtano paNa koI purAvo nathI. A rIte kalpanAone ja hakIkato mAnI levAmAM AvI che. ,, 97 to manuSyone bAMdhI rAkhavA paDe pRthvI jo kharekhara daDA jevI goLa hoya to A daDAnI ekadama uparanA bhAgamAM rahelA manuSyo ane prANIo ja sthira UbhAM rahI zake. daDAnI bAjue ane nIce rahelAM manuSyo tema ja prANIo AkAzamAM gabaDI na paDe e mATe temane paTTAthI bAMdhI rAkhavAM joIe. A bAbatano ukela ApatAM vijJAnIo kahe che ke pRthvI badhI dizAmAM rahelI cIjone potAnA kendra tarapha AkarSe che, mATe dakSiNa goLArdhamAM loko gabaDI paDatA nathI. A mATe rabaranA goLAmAM badhI bAjuthI kheMcAvelI TAMkaNInuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. ahIM pharaka eTalo che ke TAMkaNIone rabbaramAM kheMcAvI dIdhI hovAthI te sthira rahe che, jyAre manuSyo ane prANIo halanacalana karatAM hoya che. pRthvInA gurutvAkarSaNane kAraNe prANIo jo jamIna sAthe coMTI gayAM hoya to teo halanacalana karI zake nahIM. hakIkatamAM pRthvInA goLa hovAnI ane gurutvAkarSaNanI vAta ja khoTI che. vajanamAM pharaka (8 8 hovo joIe je vijJAnIo pRthvIne daDA jevI goLa kahe che teo jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 242 www.jaine||brary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evo paNa dAvo kare che ke pRthvI viSuvavRtta AgaLa thoDI phUlI gayelI che ane uttara tema ja dakSiNa dhruva AgaLa capaTI che. jo A vAta sAcI hoya to viSuvavRtta pRthvInA gurutvakendrathI dUra hovuM joIe ane uttara tema ja dakSiNa dhruva najIka hovA joIe. jo A vAta paNa sAcI hoya to eka manuSyanuM uttara athavA dakSiNa dhruva para jeTaluM vajana thAya tenA karatAM viSuvavRtta upara ochuM vajana thavuM joIe. Aja divasa sudhI A vAta vijJAnIo sAbita karI zakyA nathI. koI paNa vyaktinuM vajana pRthvInA koI paNa bhAgamAM ekasarakhuM ja jovA maLe che. A uparathI sAbita thAya che ke pRthvI viSuvavRtta AgaLa phUlI gayelI nathI ane hakIkatamAM pRthvI pharatI nathI ane goLa paNa nathI. 99 goLAno madhyabhAga na hoya AjanA vijJAnIo ema kahe che ke pRthvI goLa che, mATe temAM upara, nIce, DAbe, jamaNe evuM kaMI nathI. jo A vAta sAcI hoya to temAM uttara dhruva, dakSiNa dhruva ane viSuvavRtta kema hoI zake? goLAmAM to koI uttara, dakSiNa ke madhya zakya nathI. jo viSuvavRtta pRthvInA goLAnA madhyamAM dorelI kAlpanika rekhA hoya to goLAnA madhyamAMthI AvI asaMkhya vartuLAkAra rekhAo dorI zakAya. e badhAne viSuvavRtta tarIke zA mATe oLakhAvI na zakAya? jo pRthvIno goLo badhI bAjuethI samAna hoya to zA mATe viSuvavRtta tarIke oLakhAI rahelo bhAga ja phUlI gayo che? zA mATe dhruva pradezo capaTA che? zA mATe A goLAnI uttara-dakSiNa pradakSiNA karI zakAtI nathI? A badhA ja savAlonA koI javAbo AjanA vijJAnIo pAse nathI, kAraNa ke pRthvI daDA jevI goLa nathI. mAro pRthvI upara 100 nava ajANyA pradezo che AjanA bhUgoLazAstrIo pRthvInA goLAno je AkAra rajU kare che te mujaba AjanI tArIkhamAM A pRthvI upara eka paNa pradeza evo nathI ke jenI ApaNane jANa na hoya ane jyAM ApaNe pahoMcyA na hoIe. tema chatAM Aje paNa eTalAnTika mahAsAgaramAM barmyuDA TrAyengala nAmano vistAra che, jyAM moTAM moTAM vimAno ane sTImaro guma thaI jAya che paNa teno kyAreya patto lAgato nathI. A sTImarono ke vimAnano kATamALa athavA temAM rahelA manuSyonA mRtadeho paNa kadI hAthamAM AvatA nathI. evuM kahevAya che ke barmyuDA TrAyengala evI ajJAta pRthvInuM pravezadvAra che, jyAM hajI sudhI kALAM mAthAMno mAnavI pahoMcI zakyo nathI. pRthvI upara Avo eka paNa pradeza hoya to pRthvIno vartamAna nakazo khoTo sAbita thAya che ane pRthvI daDA jevI goLa hovAnI mAnyatA paNa khoTI paDe che. 101 enTArkaTikA khaMDa sAbitI che pRthvI daDA jevI goLa na hovAnI sauthI moTI sAbitI dakSiNa mahAsAgarane chevADe Avelo himAcchAdita enTArkaTikA khaMDa che. hajI sudhI koI kALA mAthAno mAnavI sTImaramAM ke vimAnamAM besIne A khaMDanI ArapAra nIkaLI zakyo nathI. atyAre jeTalA loko enTArkaTikAno pravAsa kare che teo tenA parigha upara jaIne pAchA phare che, paNa kendra sudhI koI pahoMcatuM nathI. Adhunika vimAno ke helikopTaro vaDe paNa enTArkaTikA khaMDane koI oLaMgI zakyuM nathI. A mATenA badhA prayatno niSphaLa gayA che. jene AjanA vijJAnIo dakSiNa dhruva kahe che te pradeza sudhI paNa koI pahoMcI zakatuM nathI. A uparathI sAbita thAya che ke ajJAta vizva bahu moTuM che, jeno prAraMbha enTArkaTikAthI thAya che. pRthvImAM dakSiNa dhruva jevuM koI kendra ja nathI, jenA uparathI sAbita thAya che ke pRthvI goLa nathI. jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 243 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 244 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna opana ekjhAma (1)A praznapatranA uttaro lakhatI vakhate pustakanI madada levAnI chUTa che, paNa anya koinI madada levAnI chUTa nathI. (2) A praznapatramAM kula 10 savAlo che. A dareka savAlo 10 mArksanA che. buka sUcanAo (3) praznonA javAbo kAgaLanI eka ja bAjue svaccha akSaromAM lakhavA. chekachAka karavAmAM AvelA javAbo mAnya karavAmAM Avaze nahIM. (4) uttarapatrakanAM pahelAM pAne dareka vidyArthIe potAnuM nAma, saranAmuM ane Teliphona naMbara avazya lakhavA. (5) 1thI 5 savAlonA javAbamAM mAtra ka,kha,ga athavA gha eTaluM ja lakhavAnuM raheze. (6) 6thI 10 naMbaranA savAlonA javAbo tamArI potAnI bhASAmAM Azare 200 zabdomAM lakhavAnA raheze. (7) taiyAra uttarapatrako 'jaMbudvIpa, taLeTI roDa, pAlItANA, ji. bhAvanagara, gujarAta'nA saranAme mokalI ApavAnA raheze. (8) A parIkSAmAM pAsa thanArane ane vadhu mArksa lAvanArane hajAro rUpiyAnAM inAmo ApavAmAM Avaze. praznapatra (1)yogyavikalpavaDekhAlIjagyApUro. (1) anAdi kALathI duniyAnA - dharmo pRthvIne sapATa mAne che. (ka) Arya (kha) anArya (ga) tamAma (tha) jUnA (2) pRthvI daDA jevI goLa che te vijJAnanI dRSTie paNa (ka) kalpanA (kha) thiyarI (ga) prayoga (gha) taraMga (3)------- ema mAnato hato ke pRthvI pANImAM tarI rahI che. (ka) geliliyo (kha) pleTo (ga) pAyathAgorasa (gha) thAlIja (4) pAyathAgorasa mAnatA hatA ke pRthvI jevI goLa che. (ka) daDA (kha) thALI (ga) rakAbI (gha) jalebI (5) -------nI mAnyatA satyanI khUba najIka hatI. (ka) pleTo (kha) pAyathAgorasa (ga) AryabhaTTa (gha) pAyathAgorasa -e karyo. (6) sUrya kendramAM che evI mAnyatAno pahelI vakhata pracAra-(ka) erisToTala (kha) pleTo (ga) thAlIja (gha) traNamAMthI eka paNa nahIM. (7)-----e lakheluM 'anamAjesTa' pustaka khagoLazAstrano pAyo banI gayuM. (ka) TolemI (kha) pleTo (ga) erisToTala (gha) pAyathAgorasa (8) AryabhaTTa pRthvIne - mAnatA hatA. (ka) goLa ane pharatI (kha) goLa ane sthira (ga) sapATa ane sthira (gha) sapATa ane pharatI che paNa hakIkata nathI. (9) varAhamihira pRthvIne ------ mAnatA hatA. (ka) goLa ane pharatI (kha) goLa ane sthira (ga) sapATa ane sthira (gha) sapATa ane pharatI (10) brahmagupta-------ne vizvanuM kendra mAnatA hatA. (ka) pRthvI (kha) sUrya (ga) caMdra (gha) meru parvata jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 245 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2)ekaja zabdamAMjavAbo Apo (1) koparanikasa koNa hatA? (ka) gaNitazAstrI (kha) khagoLazAstrI (ga) bhUgoLazAstrI (gha) chAyAzAstrI (2) koparanikase kyA AdhAre vizvanA kendramAM sUrya che, evuM TharAvyuM? (ka) nirIkSaNa (kha) prayoga (ga) taraMga (gha) anubhava (3)koparanikase potAnuM pustaka kone arpaNa karyuM? (ka) popa (kha) osiyAnDara (ga) geliliyo (gha) pleTo (4) dUrabIna banAvI avakAzanuM nirIkSaNa koNe karyuM? (ka) koparanikasa (kha) geliliyo (ga) brAhe (gha) AryabhaTTa (5) TAyako brAhamAM kai viziSTa zakti hatI? (ka) ciMtana (kha) prayogo (ga) jAdu (gha) nirIkSaNa (6) TAyakonA mata mujaba graho zenI pradakSiNA kare che? (ka) pRthvI (kha) sUrya (ga) caMdra (gha) AkAzagaMgA (7) johAnisa keplaranuM pustaka "somniyama" kyA prakAranuM pustaka hatuM? (ka) saMzodhana (kha) vijJAna (ga) kalpanAkathA (gha) anubhavakathA (8) keplaranI kalpanA mujaba kai zaktinA AdhAre graho sUryanI AjubAju pharatA hatA? (ka) gurUtvAkarSaNa (kha) sUryazakti (ga) devI (gha) yAMtrika (9) keplaranA mate graho kyA prakAranI bhramaNakakSA dharAvatA hatA? (ka) vartuLAkAra (kha) aMDAkAra (ga) sarpAkAra (gha) goLAkAra (10) nyUTane je gurUtvAkarSaNanI thiyarI zodhI tenI mULa kalpanA koNe karI hatI? (ka) AryabhaTTa (kha) brAhe (ga) koparanikasa (gha) traNamAMthI koi nahIM (3) ekajavAkyamAM sAcA javAbo zodho. (1) johAnisakeplara kevA bhramamAM hato? (ka) huM jagatane aMdhakAramAMthI prakAza tarapha lai jAva chuM.(kha) huM jagatane aMdhakAramAMthI prakAza tarapha lai jAva chuM. (ga) huM jagatane asatyamAMthI satya tarapha lai jAva chuM.(gha) huM jagatane satyamAMthI asatya tarapha lai jAva chuM. (2) geliliyoe kema mAnI lIdhuM ke cAra tArAo gurunA upagraho hatA? (ka) kAraNa ke teo sUryanI pradakSiNA karatA hatA. (kha) kAraNa ke teo pRthvInI pradakSiNA karatA hatA. (ga) kAraNa ke teo gurunI pradakSiNA karatA hatA. (gha) kAraNa ke teo caMdranI pradakSiNA karatA hatA. (3) sUrya uparanAM TapakAMo zA mATe ApaNane khasatA dekhAya che? (ka) kAraNa ke sUrya potAnI dharI upara phare che. (kha) kAraNa ke sUrya ardhA kApelA tarabUca jevo che. (ga) kAraNa ke sUrya goLA jevo che. (gha) kAraNa ke sUrya potAnuM sthAna badale che. (4) keplara ane geliliyo kema kyAreya nahotA maLyA? (ka) kAraNa ke teo samakAlIna nahotA (kha) kAraNa ke teo ekabIjAnA duzmana hatA. (ga) kAraNa ke teo alaga khaMDomAM rahetA hatA. (gha) sAcuM kAraNa khabara nathI. (5) geliliyoe dUrabIna dvArA je nirIkSaNo karyA te kevAM hatAM? (ka) nirIkSaNo khoTAM hatAM ane tAraNo paNa khoTAM hatAM. (kha) nirIkSaNo khoTAM hatAM paNa tAraNo sAcAM hatAM. (ga) nirIkSaNo sAcAM hatAM paNa tAraNo khoTAM hatAM. (gha) nirIkSaNo sAcAM hatAM ane tAraNo paNa sAcAM hatAM. (6) khristI dharmaguruo zA mATe geliliyono virodha karatA hatA? jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 246 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) vaijJAnika bhUmikAe (kha) aMgata dveSane kAraNe (ga) dhArmika bhUmikAe (tha) nyAyanI bhUmikAe (7) geliliyo jene gurunA upagraho gaNAvato hato tene khristI pAdarIo zuM gaNAvatA hatA? (ka) A upagraho nathI paNa graho che. (kha) A zetAne sarjelI mAyAjALa che. (ga) A geliliyoe sarjelI mAyAjALa che. (gha) A izvare sarjelI mAyAjALa che. (8) caMdranI dharatI uparanA DAghAne geliliyo zuM gaNAvato hato? (ka) A caMdrakalaMka che. (kha) A caMdranI sapATI uparanA jvALAmukhIo che. (ga) A caMdranI sapATI uparano barapha che. (gha) A caMdranI sapATI uparanA pahADo ane khADAo che. (9) khristI pAdarIoe zI rIte geliliyone mahAna banAvI dIdho? (ka) temanA virodhane kAraNe loko geliliyone oLakhavA lAgyA. (kha) temaNe geliliyonI vAta mAnI lIdhI. (ga) temaNe geliliyonI cikkAra prasaMzA karI. (gha) temaNe geliliyone zULI upara caDAvI dIdho. (10) geliliyoe 'DAyalogo' pustakanI prastAvanAmAM zuM lakhyuM hatuM? (ka) A vicAro satya che. (kha) A vicAro mAtra kalpanAvihAra che. (ga) A vicAro prayogasiddha che. (gha) A vicAro tArkika che. (4)ekajavAkyamAM khoTA javAbozodho. (1) geliliyo sAco che, evuM loko zA mATe mAnavA lAgyA hatA? (ka) pAdarIo mAtra dhArmika dRSTie ja geliliyono virodha karatA hatA. (kha) pAdarIo pAse koi vaijJAnika dalIlo nahotI. (ga) geliliyonI vAto vaijJAnika rIte puravAra thayelI hatI.(tha) geliliyonI vAta khoTI sAbita karI zake tevA vijJAnIo nahotA (2)geliliyoe popanA ghUMTaNiye paDIne mAphI zA mATe mAMgI? (ka) kAraNa ke tene potAnI vAta khoTI che, evuM samajAi gayuM hatuM.(kha) kAraNa ke te sajAthI bacavA mAMgato hato. (ga) kAraNa ke te dharmaguruothI DarI gayo hato.(gha) kAraNa ke te popanA khophano zikAra banavA nahoto mAMgato. (3) nyUTane potAnI gurutvAkarSaNanI kalpanA 20 varSa sudhI zA mATe duniyA samakSa rajU na karI? (ka) kAraNa ke tene prayogo karavAnA bAkI hatA.(kha) kAraNa ke tene potAnI vAta upara vizvAsa nahoto. (ga) kAraNa ke tene potAnI vAta upara vizvAsa hato.(tha) kAraNa ke te dharmaguruothI Darato hato. (4) tArAo upara sUryanA gurutvAkarSaNanI asara kema thatI nathI? (ka) kAraNa ke gurutvAkarSaNa jevuM koi baLa ja nathI.(kha) kAraNa ke tArAo sUryathI bahu dUra che. (ga) kAraNa ke tArAo sUryathI bahu najIka che. (tha) kAraNa ke tArAo sUryanI jema ja svayaMprakAzita che. (5) havAmAM dhumADo kema upara jAya che? (ka) kAraNa ke te havA karatAM halako che. (kha) kAraNa ke teno svabhAva upara javAno che. (ga) kAraNa ke tenI upara gurutvAkarSaNa baLanI asara nathI thatI. (gha) kAraNa ke gurutvAkarSaNa jevuM koi baLa ja nathI. (6) AinsTAinanI thiyarI mujaba be padArtho zA kAraNe najIka Ave che? (ka) teo gurutvAkarSaNane kAraNe najIka Ave che. (kha) teo goLAnI rekhAo upara pravAsa karavAne kAraNe najIka Ave che. (ga) teo sthaLa-kALanI paristhitine kAraNe najIka Ave che. (gha) teo AkarSaNabaLa vinA najIka Ave che. (7) AinsaTAinanA mate AkAzI padArtho zA kAraNe gati kare che? (ka) sthaLa-kALamAM thatAM skhalanane kAraNe (kha) pratyeka padArtha upara sthaLanI ane kALanI asara thatI hoya che. (ga) daivI zaktine kAraNe (gha) kudaratanA niyamone kAraNe (8) AinsTAinanI phremar3egiMganI thiyarI mujaba caMdra kevI rIte pRthvI tarapha AkarSAya che? (ka) avakAzI cAdaramAM vamaLa pedA thavAne kAraNe (kha) pRthvI potAnI dharI upara pharatI hovAne kAraNe (ga) avakAzI cAdaramAM kheMcANa pedA thavAne kAraNe (gha) pRthvInA gurutvAkarSaNa baLane kAraNe jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 247 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) amuka tArAomAMthI prakAza kema tenI bahAra AvI zakato nathI? (ka) A tArAonI eskepa velosiTI prakAzanI gati karatAM paNa vadhu hoya che. (kha) tArAonI ghanatA bahahoya che. (ga) A tArAomAM prakAza ja hoto nathI. (gha) A tArAo bleka hola banI gayA hoya che. (9) bleka holanI thiyarI kai pUrvadhAraNAo upara AdhArita che? (ka) tArAo sUrya karatAM vizALa che. (kha) tArAo pRthvIthI khUba dUra che. (ga) sUrya pRthvI karatAM aneka gaNo moTo che. (gha) tArAomAM kALA DAghAo hoya che. (10) paMkaja joSIe kayuM nirIkSaNa karIne AinasTAinanI thiyarIne khoTI sAbita karI? (ka) kharatA tArAnuM (kha) mRtyu bhaNI dhasI rahelA tArAnuM (ga) tArAmAM thatAM visphoTanuM (gha) sUryamaMDaLanuM (5) khAlI jagyAmAM yogyazabdo pUro (1) pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to samudranAM pANInI sapATI------- hovI joie. (ka) aMtargoLa (kha) bahirgoLa (ga) samatala (gha) aMDAkAra (2) Do. perelakSe pRthvIne sapATa sAbita karavAnA prayogo------ naheramAM karyA hatA. (ka) beDaphorDa (kha) Temsa (ga) narmadA (gha) tApI (3) pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to dariyAmAM 10mAiladUrathI AvatI sTImara----- phaTano DhALa caDatI dekhAvI joie. (ka) 33 (kha) 66 (ga) 99 (gha) 111 (4) suejhanI nahera dvArA pRthvI----- hovAnuM sAbita thAya che. (ka) goLa (kha) sapATa (ga) pharatI (gha) corasa (5) pRthvInA------ bhAgamAM cha mahinAnA divasa-rAta jovA maLatA nathI. (ka) pUrva (kha) pazcima (ga) uttara (gha) dakSiNa (6) dakSiNa dizAmAM jatAM dhruvano tAro--------nA niyamane kAraNe nIco Avato jaNAya che. (ka) gurutvAkarSaNa (kha) dRSTisApekSatA (ga) parAvartana (gha) vakrIbhavana (7) koi paNa sTImara jyAre pUrvathI pazcima dizAmAM musApharI kare tyAre teno mArga vartuLanA------ jevo hoya che. (ka) parigha (kha) vyAsa (ga) trijayA (gha) laMba (8) pRthvI jo daDA jevI goLa hoya to dakSiNa goLAmAM teno parigha----- joie. (ka) vadhavo (kha) ghaTavo (ga) samAna (gha) asamAna (9) dIvAdAMDI dUrathI dekhAya che, kAraNa ke pRthvI----- che. (ka) goLa (kha) trikoNa (ga) corasa (gha) sapATa (10) ------grahanI zodhane kAraNe nyUTananI thiyarI khoTI sAbita thAya che. (ka) yurenasa (kha) zani (ga) guru (gha) neTuna (6) amerikAnI caMdrayAtrAzAmATe ekanATaka ja hatI? kAraNo ApI samajAvo. (7)caMdrane svayaMprakAzita mAnavAnAM kAraNo Apo. (8) avakAzI padArthonuM aMtara kai rIte mapAya che?A paddhatimAM kaimukhya kSati che? (9)bhAratanI caMdrayAtrAzAmATebhrAmaka che? (10)aDhIdvIpanI bhUgoLabAbatamAMTUMkanoMdha lakho. --------- samApta ---- jaina bhUgoLanuM tarkazuddha vijJAna * 248 For Private & Parsonal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvanI ajAyabI jaMbUdvIpa saMkula pAlItANAnI siddhagirirAjanI pAvana chAyAmAM jaMbUdvIpa saMkula eTale paramAtmA pharamAvela bhUgoLa khagoLanAM padArtho eTale dravyAnuyogano sAkSAtkAra karavAnuM anupama tIrtha. jabUdvIpamAM paramAtmA mahAvIra prabhanuM bhavya jinAlaya je tAraMgAnA dAda ajitanAthanA jinAlayane yAda apAve teva bhavya ane virATa che. sUrya caMdranAM paribhramaNa dvANa thatA rAta-divasa vi.nI samajaNa ApatI jaMbUdvIpanI racanA jemAM vacce meruparvata ane tenI Asa pAsa sUrya, caMdra nakSatra, tANa vi.nuM paribhramaNa tathA tenI samajaNa roja ApavAmAM Ave che. vijJAna bhavanamAM apanA saccA bhUgoLanI sIDI pratidina sAMje 9-00 vAge batAvavAmAM Ave che. roja lagabhaga seMkaDonI saMkhyAmAM loko joI Arya saMskRti ane tenA jJAnanI prazaMsA kare che. A uparAMta zrI navakAra maMdira guru maMdira jemAM pUjayapAda paMnyAsa gurUdeva zrI abhayasAgarajI ma.sA.nAM prANasama nrI navakAra mahAmaMtra. tenuM svarU5, dhyAna jApa kevI rIte karavo te aneka citro sAthe batAvavAmAM Avela che. bAda vizALa upAzvata traNa nAnI ane eka vizALa dharmazALA bhojanazALA, ramatagamata ughAna vi saMkulanI zobhA ane vyavasthAmAM upayoga banIhI che. nirmANAdhina vizvanI 108 phUTana virATa dAdA AdinAthanI bhavya pratimAna kArya suMdara rIte jhaDapabhera cAlu che. vartamAna mArgadarzaka pUjayaznInAM paTTadhara ziSya pUjya A. zrI azokasAgarasUrija ma.sA., pUjaya gurudevazrI.nI kRpA tathA dAda AdinAthanAM AziSathI sakSamarIte saMbhALI rahyA che. en Education temational For Private & Personal use only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUdvIpasaMkulanI lAkSaNikatasavIro AvaraNa manasukha ghADiyA www.palitanaonline.com e-mail : jamboodweep@palitanaonline.com prinTeDa bAya : bijala ArTa, surata