________________
દૂર પડે છે. આ વખતે પણ પૃથ્વીના વિવિધ ભાગોમાં અગાઉની જેમ ક્રમશઃ સવાર, બપોર, સાંજ, રાત વગેરે થાય છે પણ ઉત્તર કેન્દ્ર મહિનાઓ સુધી સતત પ્રકાશમાન જ રહે છે.
આકૃતિ ઉપરથી એ વાતનો પણ ખ્યાલ આવે છે કે સૂર્ય જ્યારે બાહ્ય વર્તુળ ‘એ’માં હોય ત્યારે ઇંગ્લેન્ડ ઉપર જે પ્રકાશનો શેરડો પડે છે તે પાતળો હોય છે પણ સૂર્ય જ્યારે આંતરિક વર્તુળ ‘બી’માં હોય ત્યારે આ શેરડો જાડો હોય છે. આ કારણે પ્રથમ સ્થિતિમાં ઇંગ્લેન્ડમાં દિવસ નાનો હોય છે અને ઠંડી વધુ હોય છે . બીજી સ્થિતિમાં દિવસ મોટો હોય છે અને ગરમી વધુ હોય છે.આ રીતે દિવસ અને રાત; સવાર, બપોર, સાંજ; શિયાળો અને ઉનાળો; ઉષા અને સંધ્યા; ઉત્તર કેન્દ્ર ઉપર છ મહિનાના દિવસ અને છ મહિનાની રાત્રિ; આ બધાનું કારણ સૂર્યની પ્રદક્ષિણા છે અને તેના આંતરિક અથવા બાહ્ય વર્તુળમાં પરિભ્રમણ છે.
આ બધું જ વર્ણન ઉત્તરના કેન્દ્ર અને સૂર્યની નીચે
Jain Education International
આવેલા પ્રદેશો વચ્ચે લાગુ પડે છે. જે પ્રદેશો ઉપરથી સૂર્ય કાટખૂણે પસાર થાય છે, તેની દક્ષિણે જે મહાસાગરો અને ટાપુઓ આવેલા છે, તેને આ હકીકત લાગુ પડતી નથી. દક્ષિણના પ્રદેશોમાં ઉત્તરના પ્રદેશોની જેમ સવાર, બપોર, સાંજ, રાત વગેરે થતાં નથી.
ઉત્તરના કેન્દ્ર તરફ સૂર્ય આવતો હોય કે તેનાથી દૂર જતો હોય તેના કારણે છ મહિનાનાં દિવસ-રાત જોવા મળે છે, પણ દક્ષિણમાં આવું જોવા મળતું નથી. દક્ષિણમાં તો સૂર્ય અમુક અંતર સુધી પોતાનો પ્રકાશ ફેંકે છે, જેનાથી આગળ અંધારું જ હોય છે. દક્ષિણમાં ક્યાંય છ મહિનાનો દિવસ અને છ મહિનાની રાત હોય એવા પુરાવા મળતા નથી.
ઉત્તર કેન્દ્રમાં છ મહિનાના ઉનાળા દરમિયાન વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિ જીવંત થઈ જાય છે, પણ દક્ષિણના પ્રદેશોમાં એવું જોવા મળતું નથી.
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન - ૪૧
For Private Personal Use Only
www.jainelibrary.org
