________________
(૧) ડાબી બાજુ ઉપરના ભાગમાં બે ચીજો જમીન તરફ ઝૂકતી જોવા મળે છે. આ સ્પોટલાઇટનું સ્ટેન્ડ હોય તેવું જણાય છે. બીન અને સ્પોટલાઇટ વચ્ચેની જમીન ઉપર એકસરખો પ્રકાશ નથી પડતો. બીન-ની આજુબાજુનો વિસ્તાર એકદમ પ્રકાશિત જણાય છે, આવું સ્પોટલાઇટની બાબતમાં જ બની શકે. કોનાર્ડની પાછળના ભાગમાં આવેલી જમીન ઉપર પણ ઝળહળતો પ્રકાશ જોવા મળે છે. આવું પણ સ્પોટલાઇટ વડે જ કરી શકાય. જો આ સૂર્યનો પ્રકાશ હોય તો તે બધી જગ્યાએ એકસરખો હોવો જોઈએ. ચંદ્રની ધરતી ઉપર કોઈ વૃક્ષો, પર્વતો કે વાદળાઓ ન હોવાથી દરેક ચીજ ઉપર એકસરખો પ્રકાર જ પડવો જોઈએ.
(૨) બીનના જમણા હાથમાં ધાતુની એક ચકચકિત ટ્યુબ દેખાય છે. આ ટ્યુબનો કોઈ જ પડછાયો દેખાતો નથી. જો ફ્લેશલાઇટનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય તો જ આવું બની શકે.
(૩) તસવીરમાં એક બીજો પડછાયો પણ જોવા મળે છે; જે કોનાર્ડની આગળની બાજથી શરૂ થઈને તેની જમણી બાજુ જાય છે. આ પડછાયો કોનાર્ડના સામાન્ય પડછાયાથી ૧૮૦ અંશના ખૂણે જોવા મળે છે, એક જ વ્યક્તિના બે પડછાયા કેવી રીતે હોઈ શકે? આ ભેદી પડછાયો કોઈ ત્રીજી વ્યક્તિની હાજરી પુરવાર કરે છે. 'ચંદ્ર' ઉપર તો એપોલો-૧૨ના બે જ અવકાશયાત્રીઓ ગયા હતા, માટે ત્રીજી વ્યક્તિની જરી સંભવિત નથી. ીનમાં આ તસવીર ડિયોમાં જ લેવામાં આવી હતી, એટલે ત્રીજી વ્યક્તિ સંભવિત ફોટોગ્રાફર હોઈ શકે છે. આ એક જ ફોટો પરથી ‘નાસા’નું જૂઠાણું ઘડાઈ જાય છે. તસવીર-૨
આ તસવીર વિશે 'નાસા'એ એવી વિગત આપી છે કે તે એપોલો-૧૬ની ચંદ્ર ઉપર ડપવામાં આવેલી તસવીર છે. આ તસવીરમાં જેટલી વિગતો આપણને બતાડવાની છે તેની જરાક આગળ જતાં જમીન એકમ સપાટ બની જાય છે. 'નાસા'ની મોટા ભાગની તસવીરોમાં બેકગ્રાઉન્ડ એકદમ આડેધડ હોય છે. 'નાસા' કહે છે કે ચંદ્રનો વ્યાસ ઓછો હોવાથી આવું બને છે. ડાબી બાજુ આગળના ભાગમાં એક મોટો પથ્થર છે, જેની ઉપર અંગ્રેજ ભાષામાં ‘સી’ અક્ષર સ્પષ્ટ વાંચી શકાય છે. આ પથ્થરની જમણી બાજુ નીચેના ભાગમાં જાણે કાગળની ઘડી કરવામાં આવી હોય તેવી કરચલી દેખાય છે. આ પથ્થર હકીકતમાં કાગળમાંથી બનાવેલો નકલી પથ્થર છે, જેનો ઉપયોગ ફિલ્મોના શર્કિંગમાં કરવામાં આવે છે. આ પથ્થર ઉપર લખાણ કયાંથી આવ્યું?
આ તસવીરમાં મેશની નાના પથ્થરોનો પડછાયો જે દિશામાં પડે છે, તેથી વિદ્ધ દિશામાં અવકાયાત્રી અને રોવર
Jain Education International
ગાડીનો પડછાયો પડે છે. જો સૂર્યના પ્રકાશમાં ફોટો લેવામાં આવે તો બધા પડછાયા એક જ દિશામાં પડતા હોવા જોઈએ. રોવર ગાડીની ડાબી તરફના પૈડાને ધ્યાનથી જોઈએ તો ખ્યાલ આવશે કે તેણે અચાનક જમણી દિશામાં ટર્ન લીધેલો છે. શું કોઈ વાહન ૯૦ અંશના ખૂણે ટર્ન લઈ શકે ખરું? એમ લાગે છે કે આ તસવીર ખેંચવા માટે કોઈએ વાહનને હાથેથી ઊંચકીને ડાબી બાજુ વાળ્યું છે. બાકી તો બે પૈડાં ઉપર ચાલતી કામગાડી જ આ રીતે ટર્ન લઈ શકે; ચાર પૈડાંની ગાડી નહી. આ તસવીરમાં અવકાશયાત્રીનાં પગલાંની સ્પષ્ટ છાપ અને ટાયરની નિશાનીઓ પણ દેખાય છે. રણની રેતીમાં પ્રાણીઓ ચલાવવાનો અનુભવ ધરાવતી વ્યક્તિ કરે છે કે જો રેતી સૂકી હોય તો આવાં પગલાં પડે જ નહીં.
કે
સૂકી રેતીમાં ચાલવાથી ખાડા પડી જાય પણ પગલાંની છાપ કોઈ સંધોગોમાં પડે નહીં. દરિયાકિનારે માટીમાં ચાલવાથી આપણા પગલાની છાપ પડી જાય છે કારણ કે માટીમાં પાણી મળેલ હોય છે. ચંદ્રની પસ્તી ઉપર પાણી ન હોવાથી આવી છાપ પડી શકે નહીં. ચંદ્રની ધરતી ઉપર જો પાણી હોય તો પણ દિવસ દરમિયાન સૂર્યની ૨૫૦ ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડ ગરમીમાં તેની વરાળ થઈ ગઈ હોય. ‘નાસા' તથી ચંદ્રની જેટલી પણ તસવીરો પગાર કરવામાં આવી છે એ તમામમાં આ રીતે પગલાંની છાપ અચૂક જોવા મળે છે. આ છાપ પૃથ્વી ઉપર કોઈ સ્ટુડિયોમાં શૂટિંગ કરવાથી જ બની હોય. સંભવ છે કે સ્ટુડિયોમાં શૂટિંગ કરવા માટે આજુબાજુથી ભીની રેતી લાવવામાં આવી હોય, જેના ઉપર પગલાંની છાપ પડી હોય.
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન * ૧૧૬
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org