Jain Bhugol nu Tarkshuddha Vigyan

SR No.: 005111
Original Sutra Author: N/A
Author: Sanjay Vora
Publisher: Jambudvi Vignyan Research Centre
Publication Year: 2011
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 22 MB

Page 54

આપણને ઉત્તર-પૂર્વ દિશામાં ઊગતા અને દક્ષિણ-પશ્ચિમ દિશામાં આથમતા જોવા મળે છે.
પૃથ્વીના વિષુવવૃત્તની દક્ષિણે આવેલા પ્રદેશમાં ઉત્તર ધ્રુવનો તારો દેખાતો નથી પણ ‘સિગ્મા ઓક્ટેન્ટિસ’ નામનો ઓછો પ્રકાશ ધરાવતો તારો દેખાય છે, જેને દક્ષિણ ધ્રુવના તારા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ દક્ષિણ ધ્રુવના તારાની આજુબાજુ દક્ષિણ દિશામાં આવેલાં અમુક નક્ષત્રો ફરતાં પણ જોવા મળે છે. જોકે આટલા ઉપરથી પૃથ્વી ગોળ છે એવું સાબિત થતું નથી.
વિષુવવૃત્તની ઉત્તરે આવેલી પૃથ્વીના કોઈ પણ અક્ષાંશ ઉપરથી જે રીતે ધ્રુવનો તારો અને તેની આજુબાજુ ફરતાં નક્ષત્રો જોઈ શકાય છે, તેમ દક્ષિણ પ્રદેશમાં દરેક અક્ષાંશ ઉપરથી દક્ષિણ ધ્રુવનો તારો અને તેની આજુબાજુ ફરતાં નક્ષત્રો જોઈ શકાતાં નથી. જો પૃથ્વી ખરેખર ગોળ હોય અને ફરતી હોય તો દક્ષિણ પ્રદેશમાં પણ તમામ અક્ષાંશ ઉપરથી દક્ષિણ ધ્રુવનો તારો દેખાવો જોઈએ. વળી આ તારો આપેલા અક્ષાંશના તમામ રેખાંશ ઉપરથી એકસરખી ઊંચાઈએ દેખાવો જોઈએ. હકીકત કંઈક અલગ જ છે.
એન્ટાર્કટિકા ખંડની મુલાકાતે જનારા સર જેમ્સ ક્લાર્ક રોસ્સ લખે છે કે તેઓ વિષુવવૃત્તની દક્ષિણે ૮ ડિગ્રી અક્ષાંશ ઉપર પહોંચ્યા ત્યાં સુધી ૩૦ ડિગ્રી રેખાંશ ઉપર તેમને દક્ષિણ ધ્રુવનો તારો દેખાયો નહોતો. કાર્લ વોર્ન નામના યાત્રિકને તે ૧૪ ડિગ્રી અક્ષાંશે દેખાયો હતો. કેટલાક ખલાસીઓ કહે છે કે તેમને ૧૬ ડિગ્રી દક્ષિણ અક્ષાંશ ઉપર આ તારો પહેલવહેલો જોવા મળ્યો હતો. ૧૬ ડિગ્રી અક્ષાંશ ઉપર પણ આ તારો માત્ર ક્ષિતિજ ઉપર જ જોવા મળ્યો હતો.
દક્ષિણ પ્રદેશમાં જોવા મળતા અનેક તારાઓની ગતિનો અભ્યાસ કરીશું તો જાણવા મળશે કે તેઓ પણ ઉત્તર ધ્રુવના તારાને કેન્દ્રમાં રાખીને જ ગતિ કરી રહ્યા છે. આ તારાઓ પણ ઉત્તર-પૂર્વમાં ઊગે છે અને દક્ષિણ પશ્ચિમમાં આથમે છે. જો પૃથ્વી દડા જેવી ગોળ હોય તો ઉત્તર ગોળાર્ધમાં જે પ્રકારે તારાઓની ગતિ હોય તેનાથી ઊલટી દિશામાં દક્ષિણ ગોળાર્ધના તારાઓ ફરતા દેખાવા જોઈએ. અહીં તો દક્ષિણ ગોળાર્ધના તારાઓ પણ પૂર્વથી પશ્ચિમ દિશામાં જ ફરતા જોવા મળે છે. તેનું કારણ એ છે કે દક્ષિણમાં કોઈ ગોળાર્ધ નથી પણ પૃથ્વી બધે જ સપાટ છે. તારાઓની એકસરખી ગતિ ઉપરથી સાબિત થાય છે કે પૃથ્વી ગોળ નથી.
ન્યુટનની થિયરી અને નેપચ્યુન ગ્રહ
આજના વિજ્ઞાનીઓ એમ માને છે કે બુધ, શુક્ર, મંગળ, ગુરુ, શનિ વગેરે ગ્રહો સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે અને પૃથ્વી પણ એક ગ્રહ છે. આ વાત સર આઇઝેક ન્યુટને પોતાની ગુરુત્વાકર્ષણની થિયરીના સમર્થનમાં ઉપજાવી કાઢી હતી.
એવું કહેવાય છે કે ઓગણીસમી સદીમાં ન્યુટનની ગુરુત્વાકર્ષણની થિયરીને આધારે ફ્રાન્સના લિ વેરિયર નામના ગણિતશાસ્ત્રીએ એવી શોધ કરી હતી કે સૂર્યમાળામાં યુરેનસ પછી પણ કોઈ ગ્રહ અસ્તિત્વમાં છે.
ઈ.સ. ૧૭૮૧માં સર વિલિયમ હર્ષલ નામના વિજ્ઞાનીએ યુરેનસ નામના ગ્રહની શોધ કરી હતી. ઈ.સ. ૧૭૮૧ અને ૧૮૨૦ વચ્ચે એની ગતિનું સતત અવલોકન કરવામાં આવ્યું હતું. આ ૪૦ વર્ષના નિરીક્ષણ પછી પણ તેની ગતિના ચોક્કસ કોઠાઓ બનાવવામાં વિજ્ઞાનીઓ સફળ થયા નહોતા.
આ કારણે વિજ્ઞાનીઓને એવી શંકા ગઈ હતી કે યુરેનસ (હર્ષલ)નો ગ્રહ કોઈ અન્ય ગુરુત્વાકર્ષણ ક્ષેત્રની અસર હેઠળ છે. કોઈ વિજ્ઞાની એવું માનતા હતા કે યુરેનસની ગતિને અવરોધતું કોઈ માધ્યમ તેની આજુબાજુ છે. કોઈ વિજ્ઞાનીની ધારણા હતી કે યુરેનસની સાથે તેનો કોઈ ઉપગ્રહ છે, જેના ગુરુત્વાકર્ષણ બળને કારણે યુરેનસની ગતિમાં ફેરફાર થાય છે. ઘણા વળી એમ કહેતા હતા કે યુરેનસ ગ્રહ સૂર્યથી એટલો બધો દૂર છે કે તેને કારણે ગુરુત્વાકર્ષણ બળ એકદમ ઘટી જાય છે. અમુક વિજ્ઞાનીઓ એવું કહેતા હતા કે યુરેનસ પછી પણ કોઈ ગ્રહ હોવો જોઈએ, જેના ગુરુત્વાકર્ષણ બળની અસરને કારણે યુરેનસની ગતિ અનિયમિત બની જાય છે. આ ચર્ચા વચ્ચે લિ વેરિયર નામના ફ્રેન્ચ ગણિતશાસ્ત્રીએ યુરેનસની ગતિની અનિયમિતતાને આધારે એક નવા ગ્રહની કલ્પના કરી હતી અને તેનું દળ, સૂર્યથી અંતર, પ્રદક્ષિણાનો સમય વગેરે ગણિતની રીતે નક્કી કરી રાખ્યા હતા.
લિ વેરિયરનું પ્રથમ સંશોધનપત્ર ઈ.સ. ૧૮૪૫ના ૧૦મી નવેમ્બરે અને બીજું ઈ.સ. ૧૮૪૬ની પહેલી જૂને બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું. આ વર્ષની ૨૩મી સપ્ટેમ્બરે બર્લિનમાં ડો. ગેલેએ એક એવો ગ્રહ શોધી કાઢ્યો હતો જે વેરિયરની થિયરી મુજબ જ હતો. આ શોધને કારણે ન્યુટનની ગુરુત્વાકર્ષણની થિયરીમાં શ્રદ્ધા ધરાવતા વિજ્ઞાનીઓ હર્ષમાં આવી ગયા હતા. જોકે આ હર્ષાવેશનો બે વર્ષ પછી અંત આવી ગયો હતો, જ્યારે ફ્રાન્સના જ
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન • ૫૨
For Private Personal Use Only