________________
રૂટના ૫૦માઇલ બાદ કરીને ગણતરી કરીએ તો ૪૨ અક્ષાંશ ઉપર કરતા ભારતીય ખલાસીઓ જ્યારે કેપ ઓફ ગુડ હોપની પૂર્વમાં હોય બે રેખાંશ વચ્ચેનું અંતર ૭૦ માઇલ જોવા મળે છે. પૃથ્વી જો દડા ત્યારે તેમને એવો ભ્રમ થાય છે કે તેઓ પશ્ચિમમાં પહોંચી ગયા છે. જેવી ગોળ હોય તો આટલા અક્ષાંશે બે રેખાંશ વચ્ચેનું અંતર ૫૪ આ રીતે તેઓ આફ્રિકાના કિનારે ઘસડાઈ જાય ત્યાં સુધી તેઓ એવું માઇલ હોવું જોઈએ, જે હકીકતમાં ૧૬ માઇલ વધુ છે.
માનતા હોય છે કે તેઓ આફ્રિકાનો કિનારો છોડીને આગળ વધી આ બે ઉદાહરણો પરથી આપણને ખ્યાલ આવે છે કે ચૂક્યા છે. આ રીતે ઘણી સ્ટીમરો દરિયામાં અંતરની ખોટી સિડની અને નેલ્સન વચ્ચે બે રેખાંશ વચ્ચે જેટલું અંતર છે તેના માપણીને કારણે કિનારા ઉપર અથડાઈને નાશ પામી છે, જેનું કારણ કરતાં પણ વધુ અંતર બ્લફ હાર્બરની જગ્યાએ જોવા મળે છે, જે પૃથ્વી દડા જેવી ગોળ હોવાની અત્યંત ભૂલભરેલી અને અવૈજ્ઞાનિક હકીકતમાં પૃથ્વીના ગોળાકારને કારણે ઓછું થવું જોઈએ. બ્લફ માન્યતા છે. હાર્બર ખાતે પૃથ્વીના ખરેખરા પરિઘ અને ધારવામાં આવેલા પરિઘ વચ્ચે ૭૪૬૬ માઇલનો તફાવત આવે છે. પૃથ્વી જો દડા જેવી
દીવાદાંડી દૂરથી કેમ દેખાય છે? ગોળ હોય તો વિષુવવૃત્તથી દક્ષિણે જતાં પૃથ્વીનો પરિઘ ઉત્તરોત્તર
_T . ૩૦ માઈલ છે . ૩૦ માઈલ ....
બ્રિટનમાં આવેલી સેન્ટ જ્યોર્જની ખાડી આશરે ૬૦ માઇલ પહોળી છે. તેના એક છેડે હોલિટેડ અને બીજા છેડે
કિંગ્સટાઉન હાર્બર આવેલાં છે. હોલિટેડના છેડા ઉપર એક ૪૪ ફટ ઘટતો જવો જોઈએ, પણ હકીકતમાં તે વધતો હોવાના નક્કર ઊંચી દીવાદાંડી આવેલી છે અને કિંગ્સટાઉન ખાતે ૬૮ ફૂટ ઊંચી બે પુરાવાઓ મળે છે.
દીવાદાંડીઓ આવેલી છે. આ ખાડીની વચ્ચે કોઈ સ્ટીમર ઊભી હોય આકૃતિમાં આજના વિજ્ઞાનીઓ પૃથ્વીને જેવી માને છે તો બન્ને છેડેથી તેનું અંતર ૩૦-૩૦ માઇલ જેટલું હોય છે. આ તેવી પૃથ્વી દર્શાવવામાં આવી છે. આ નકશા મુજબ ન્યુ ઝીલેન્ડના સ્ટીમરની ઊંચાઈ સમુદ્રના પાણીથી ૨૪ ફૂટ હોય તો પૃથ્વીની દક્ષિણ છેડે આવેલા બ્લફ હાર્બરમાં પૃથ્વીનો પરિઘ આશરે ગોળાઈને ધ્યાનમાં લેતાં સ્ટીમર પરથી છ માઇલ દૂર ક્ષિતિજ મળવી ૧૭,૬૦૦ માઇલ હોવો જોઈએ પરંતુ હકીકતમાં તે ૨૫,૨૦૦ જોઈએ. આ ૩૦ માઇલમાંથી ૬ માઇલ હોલિડની દિશામાં બાદ માઇલ છે. આ હકીકતની સમજૂતી આકૃતિ-૯૧માં પૃથ્વીનો જે કરતાં ૨૪ માઇલ થાય છે. પૃથ્વીની તથાકથિત ગોળાઈને ધ્યાનમાં નકશો દર્શાવવામાં આવ્યો છે તેના ઉપરથી જ આપી શકાય તેમ છે. લેતાં ૨૪ માઇલમાં પૃથ્વીની ઊંડાઈ ૩૮૪ ફટ થવી જોઈએ. આ ઉપરની ગણતરીઓ આશરે છે, પણ બે ગણતરીઓ વચ્ચે ગણતરીએ સ્ટીમરમાં બેસનારને કિંગ્સટાઉનની લાઇટ ક્ષિતિજથી ૭,૬૦૦ માઇલનો તફાવત હોવાથી ગણતરીની સૂક્ષ્મ ભૂલ હોય ૩૧૬ ફૂટ નીચે અને હોલિહેડની લાઇટ ૩૪૦ ફૂટ નીચે દેખાવી તો પણ આટલો મોટો તફાવત શક્ય જ નથી. દક્ષિણમાં જતાં બે જોઈએ. રેખાંશ વચ્ચેનું અંતર ઘટવાને બદલે વધે છે, જેના ઉપરથી સાબિત થાય છે કે પૃથ્વી દડા જેવી ગોળ નથી પણ થાળી જેવી ગોળ છે. એસ ૨૪ માઈલ = - એચ. ૨૪ માઈલ છે.
હિન્દી મહાસાગરમાં પ્રવાસ કરતાં ભારતીય ખલાસીઓ દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં પૃથ્વીને ગેળ માનીને પ્રવાસ કરતા હોય છે, ત્યારે તેમણે જેટલું અંતર કાપવાનું ધાર્યું હોય છે, તેના કરતાં હકીકતમાં
જો પૃથ્વી ખરેખર ગોળ હોય તો ઉપરની આકૃતિમાં જે ઓછું અંતર કાપ્યું હોય છે, કારણ કે બે રેખાંશ વચ્ચે ઓછું અંતર પરિસ્થિતિ દર્શાવી છે તે જોવા મળવી જોઈએ. અહીં દૃષ્ટિરેખા હોવાનું તેઓ માનતા હોય છે. આ કારણે દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં મુસાફરી ‘એચએસ’ હોવી જોઈએ, જે ક્ષિતિજને ‘એચ' બિંદુએ મળે છે. આ
જો
,
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન • ૪૭
Jain Education International
For Private & Parsonal Use Only
www.jainelibrary.org