________________
પૃથ્વીથી સૂર્યનું અંતર કેટલું?
હવે એ વાત સાબિત થઈ ચૂકી છે કે પૃથ્વી સપાટ છે અને ત્રિકોણના આકારનું કાર્ડબોર્ડ લો. આ કાર્ડબોર્ડને “બીસીડી' તરીકે સ્થિર છે. આ કારણે પૃથ્વીથી સૂર્યનું સાચું અંતર અત્યંત સરળ અને આપણે ઓળખીશું. આપણે જોશું કે આ ત્રિકોણ સામે આંખો સાદા પ્રયોગો વડે નક્કી કરી શકાય છે. આ પ્રયોગો વિશુદ્ધ ગોઠવીને ‘ડીબી'ની દિશામાં જોવામાં આવશે તો દૃષ્ટિરેખા ત્રિકોણમિતિ (ટ્રિશ્નોમેટરી) ઉપર આધારિત છે અને તેમાં ડીબીએચ’ સામે કિનારે આવેલી વસ્તુ “એ’ની એકદમ ડાબી અનિશ્ચિતતાને કોઈ સ્થાન નથી. પૃથ્વીથી સૂર્યનું અંતર માપવા માટે બાજુએથી પસાર થઈ જશે. હવે આ ત્રિકોણને જમણી તરફ “ઇ” જે સિદ્ધાંતનો ઉપયોગ ડો. પેરેલક્ષ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો એ બિંદુએ ખસેડતાંરેખા ‘ઇએફ' હજી “એ” બિંદુથી ડાબી બાજુએથી જ સિદ્ધાંતની સમજૂતી નીચેની આકૃતિ પરથી મળે છેઃ
પસાર થઈ જશે. પરંતુ ત્રિકોણને હજી પણ જમણી તરફ “એલ”
સી
ડી.
એલ.
“એ” નામની વસ્તુ નદીની સામે પાર આવેલી છે, જેનું બિંદુએ લઈ જતાં ‘એલ’ બિંદુમાંથી નીકળતી દૃષ્ટિરેખા “એ” બિંદુને અંતર આપણે શોધવા માગીએ છીએ. આ માટે “સી” બિંદુ ઉપર એક સ્પર્શ કરે છે. આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે “એલએનો “એસીએલ સળિયો જમીનને કાટખૂણે રહે તેમ ગોઠવો. હવે એક કાટકોણ સાથે જે સંબંધ છે તેવો જ સંબંધ “ડીબી’નો “બીસીડી' સાથે છે.
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન • ૬૦
Jain Education International
www.jainelibrary.org
