Jain Bhugol nu Tarkshuddha Vigyan

SR No.: 005111
Original Sutra Author: N/A
Author: Sanjay Vora
Publisher: Jambudvi Vignyan Research Centre
Publication Year: 2011
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 22 MB

Page 38

વચ્ચે આવેલા કોઈ ટાપુની ટેકરી ઉપર ચડશે તો ચારે બાજુનો દરિયો ઉપર આવી ગયેલો અને તેને વીંટળાઈ વળેલો જણાશે.
દરિયાની વચ્ચે ઊંચાઈ ઉપર રહેલા મનુષ્યને એવો ભાસ થશે કે નીચેનો દરિયો જબરદસ્ત મોટો અંતર્ગોળ કાચ છે અને તેની ઊંચાઈ વધે છે તેમ દરિયાની ક્ષિતિજો વિસ્તરે છે અને ઊંચાઈના ઘટવા સાથે તે સંકોચાય છે. જેઓ નિયમિત દરિયામાં મુસાફરી કરે છે તેમનો આ નિયમિત અનુભવ છે અને તેમને વધુ કાંઈ સમજાવવાની આવશ્યકતા નથી. જોકે બલૂનમાં દરિયાની સફર કરવાનો અનુભવ બહુ ઓછા લોકોએ લીધો હોવાથી જેમણે આવો અનુભવ લીધો છે તેમનું લખાણ પણ વાંચવું જોઈએ.
“અમે જેમ બલૂનમાં બેસીને દરિયાની સપાટીથી ઊંચા જતા ગયા તેમ નીચેની સપાટી અમને અંતર્ગોળ કાચ જેવી જણાવા લાગી. અમે જ્યારે દોઢ માઇલ ઉપર ગયા ત્યારે અમને એવું થયું કે અમે એક બહિર્ગોળ અને અંતર્ગોળ કાચની વચ્ચે છીએ.’’
“ અમે બલૂનમાં સારી ઊંચાઈએ પહોંચ્યા ત્યારે જોયું કે ક્ષિતિજ પણ અમારી આંખના લેવલ સુધી ઉપર આવી રહી છે. તેને કારણે પૃથ્વીની સપાટી બહિર્ગોળને બદલે અંતર્ગોળ દેખાતી હતી. અમે જ્યારે નીચે ઊતરી રહ્યા હતા ત્યારે ક્ષિતિજ સંકોચાઈ રહી હોય તેવું જણાતું હતું અને બલૂન સ્થિર હોવાના ભાસ થતો હતો.’’
અમેરિકાના અવકાશયાત્રી એલિયોટ બાલ્ટિમોર ખાતેની પોતાની બલૂનયાત્રાનું વર્ણન કરતાં લખે છે કે “અગાઉ મેં એવું ક્યારેય કહ્યું નહોતું કે પૃથ્વીના ગોળાકાર વિશે સૌથી શંકાશીલ વ્યક્તિ અવકાશયાત્રી હોય છે. બલૂનમાંથી પૃથ્વીને જોઈએ ત્યારે તે મોટા સમતળ જેવી દેખાય છે, જેનો ઊંડામાં ઊંડો ભાગ આપણી નીચે હોય છે. આપણે જેમ ઊંચે ચડીએ છીએ તેમ નીચેની પૃથ્વી ડૂબતી હોય અને ક્ષિતિજ આપણી સાથે ઉપર ચડતી હોય તેવો ભાસ થાય છે.
“કોઈ વ્યક્તિ આકાશમાં પ્રવાસ કરી રહી હોય તેને પૃથ્વી અંતર્ગોળ કાચ જેવી દેખાય છે. ક્ષિતિજ તેને એક સળંગ વર્તુળ જેવી દેખાય છે. બલૂન જેમ ઊંચે ચડે છે તેમ આ ક્ષિતિજ પણ ઉપર ચડે છે. બલૂનના યાત્રિકને તેના માથા ઉપરનું આકાશ બહિર્ગોળ કાચ જેવું દેખાય છે અને નીચેની પૃથ્વી અંતર્ગોળ કાચ જેવી દેખાય છે. આ બન્ને કાચ ક્ષિતિજમાં ભેગા થતા હોય તેવો ભાસ થાય છે.’’
પૃથ્વી જો ખરેખર આજના વિજ્ઞાનીઓ માને છે એવી બહિર્ગોળ હોય તો દૃષ્ટિભ્રમણાને કારણે તે સપાટ દેખાવી જોઈએ, પણ આકાશમાંથી પૃથ્વી અંતર્ગોળ દેખાય છે, જેના ઉપરથી સાબિત થાય છે કે પૃથ્વી સપાટ છે. આજની તારીખમાં વિમાનમાં ઊડનારાઓ પણ આ પ્રકારની દૃષ્ટિભ્રમણાનો અનુભવ કરી શકે છે.
પૃથ્વીના બહિર્ગોળ હોવાની વાતો અનુભવથી સિદ્ધ થતી નથી. પ્રયોગ-૧૨
પૃથ્વી ગોળ નથી પણ સપાટ છે, એવું સાબિત કરવા ડો. પેરેલક્ષે ૧૯મી સદીમાં ઇંગ્લેન્ડના દરિયાકિનારે અનેક પ્રયોગો કર્યા હતા. તેમાંનો એક પ્રયોગ તેમણે સસેક્સ કાઉન્ટીના બ્રાઇટન બંદરે નીચે મુજબ કર્યો હતો. બ્રાઇટન બંદરના પૂર્વ ભાગમાં જમીન ઉપર એક સ્ટેન્ડ બનાવવામાં આવ્યું હતું અને તેની ઉપર એક લાકડાનો ક્વોડ્રન્ટ (વર્તુળનો ચોથો ભાગ) એવી રીતે લટકાવવામાં આવ્યો હતો કે તેનો ઉપરનો ભાગ પ્લમ્બ લાઇન (ઓળંબો)થી કાટખૂણે રહે. આ ક્વોડ્રન્ટને પહેલાં પૂર્વ, પછી દક્ષિણ અને છેવટે પશ્ચિમ તરફ ઘુમાવવામાં આવ્યો હતો. દરેક વખતે તેના ઉપરના ભાગમાંથી જોતાં દૃષ્ટિરેખા ક્ષિતિજને જ મળતી દેખાઈ હતી. આકૃતિમાં ‘એચ-એચ’ ક્ષિતિજ છે.
આ ક્વોડ્રન્ટની સમુદ્રની સપાટીથી ઊંચાઈ ૩૪ ફૂટ હતી. હવે જો પૃથ્વી દડા જેવી ગોળ હોય તો દરિયાનું પાણી નીચેની દિશામાં ૩૪ ફૂટનો વળાંક ધરાવતું હોત. ત્યારે ક્ષિતિજ બન્ને દિશામાં સાત-સાત માઇલ દૂર હોત અને નિરીક્ષકની નીચે ૩૪ ફૂટ હોત. ક્વોડ્રન્ટની ઊંચાઈ ૩૪ ફૂટ ગણતાં ક્ષિતિજ નિરીક્ષક કરતાં ૬૮ ફૂટ નીચે હોવી જોઈએ. આ પ્રકારનું કોઈ નીચાણ જોવા મળતું ન હોવાથી સાબિત થયું હતું કે પૃથ્વી બહિર્ગોળ નથી. પ્રયોગ-૧૩
બ્રિટનના કેન્ટ પરગણામાં શૂટર્સ હિલ નામની એક ટેકરી આવેલી છે. આ ટેકરીની ટોચ ઉપર એક થિયોડોલાઇટ (સ્પિરિટ લેવલ પટ્ટી) મૂકવામાં આવે છે. આ થિયોડોલાઇટનું લેવલ મેળવીને તેના ઉપરથી ૧૨ માઇલ દૂર આવેલી હેમ્પસ્ટેડ ટેકરીને જોવામાં આવે છે. આ બે ટેકરીઓની વચ્ચે સેન્ટ પોલ નામનું ચર્ચ આવેલું છે. શૂટર્સ હિલથી સેન્ટ પોલનું અંતર ૭ માઇલ છે અને સેન્ટ પોલથી હેમ્પસ્ટેડ હિલનું અંતર પાંચ માઇલ છે. આ ત્રણેય સ્થળોની ઊંચાઈ ૪૧૨ ફૂટ છે. શૂટર્સ હિલ ઉપરથી નિરીક્ષણ કરતાં સેન્ટ પોલનું ચર્ચ અને હેમ્પસ્ટેડ હિલ એક જ લાઈનમાં દેખાય છે.
૭ માઈલ
Л
૫ માઇલ
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન ૩૬
For Private Personal Use Only
www.jaine||brary.org