Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २२ सू. १ क्रियास्वरूपनिरूपणम् मृपावादाद्यष्टादशविषयानधिकृत्य प्राणातिपातादिक्रियाः प्ररूपयितुमाह-' अस्थि णं भते ! जीवाण मुसावारण किरिया कज्जइ ? हे भदन्त ! अस्ति खलु-संभवति तावत् जीवानां मृषाबादेन-सतोऽपलापेन असतश्र प्ररूपणस्वरूपेण किम् क्रिया -यथायोगं प्राण तिपातादि क्रिया, क्रियते ? भवति ? भगवानाह-'हता, अत्थि' हे गौतम ! हन्त-सत्यम् अस्ति-संभवति तावत् जीवानां मृषावादेन प्राणातिपातादि क्रिया जायते, गौतमः पृच्छति-'कम्हिं णं भते ! जीवाणं घुमावारण किरिया कजइ ?' हे भदन्त ! कस्मिन्-विषये खलु जीवानां मृषावादेन क्रिया-प्राणातिपातादिक्रिया क्रियते--भवति? सतोऽपलापस्य असत; प्ररूपणस्वरूपाय मृपावादस्य लोकालोकवर्ति समस्तवस्तुविषयतया स भवेन तदभिप्रायेणैव भगवानाह-गोयमा! सव्वदव्वेसु' हे गौतम ! सर्वद्रव्येषु विषये एवमुपलक्षणत्वात् सर्वपर्यायेष्वपि विषये जीवानां मृपावादेन यथायोगंप्राणातिपातादि क्रिया भवतीति भावः, एवं निर तर नेरइयाण जाव वेमाणिया' एवम्-समुच्चयजीवा नामिव, निरन्तरम्-अव्यवच्छेदेन नैरयिकाणां यावद्-असुर-कुमारादि प्राणातिपातक्रिया की प्ररूपणा करने के लिए कहते हैं
श्री गौतमस्वामी-हे भगवन् ! क्या जीवों को मृषावाद से अर्थात् सत् का अपलाप करने से और असत् का उद्भावन करने से भीप्राणातिपातक्रिया होती है ?
श्रीभगवान्-हे गौतम ! सत्य है, जीवात्माओंको मृपावाद से भी प्राणातिपात क्रिया होती है ।
__ श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! किस विषय में मृषावाद करने से प्राणातिपात क्रिया होती है ?
__ सत् का अपलाप करना और असत् का प्ररूपण करना लोक की समस्त वस्तुओं के विषय में हो सकता है. इस अभिप्राय से कहते हैं-हे गौतम ! सभी द्रव्यों में मृषावाद की क्रिया लगती है। यहाँ द्रव्य कहने से उपलक्षण से सब पर्यायों का भी ग्रहण होता है, अतएव आशय यह हुआ की सभी द्रव्यों और सभी पर्यायों के विषय मे मृषावाद करने से प्राणातिपात क्रिया यथायोग्य लगती हैं।
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન શું છેને મૃષાવાદથી અર્થાત સત્નો અપલાપ કરવાથી અને અસતનું ઉદુભાવન કરવાથી પ્રાણાતિપાત કિયા થાય છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! સત્ય છે. જેને મૃષાવાદથી પણ પ્રાણાતિપાત કિયા થાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન કયા વિષયમાં મૃષાવાદ કરવાથી પ્રાણાતિપાતક્રિયા થાય છે?
સત્ ને અપલાપ અને અસત્તુ પ્રરૂપણ લોકની સમસ્ત વસ્તુઓ ને વિષયમાં થઈ શકે છે. એ અભિપ્રાયથી ભગવાન કહે છે હે ગૌતમ બધાં દ્રવ્યમાં મૃષાવાદ કરવાથી મૃષાવાદની કિયા લાગે છે. અહીં દ્રવ્ય કહેવાથી ઉપલક્ષણથી બધા પર્યાનું પણ ગ્રહણ થાય છે. તેથી જ આશય એ થયો કે બધા દ્રવ્યો અને બધા પર્યાયના વિષયમાં મૃષાવાદ કરવાથી પ્રાણાતિપાત ક્રિયા યથાયોગ્ય લાગે છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
