Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ?i hiMduvidhA chId] ]]Ivida]l: * *. manimAI. bI. rAhuM ja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI smArakanidhi graMthamALA - 3 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA (zrI mohanalAla dalIcaMda dezAInuM jIvanacaritra ane emanAM lakhANonI graMthasUci-lekhasUci) - saMpAdako jayaMta koThArI kAntibhAI bI. zAha zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Viral Vidvatpratibha ane Manushyapratibha biography of shree Mohanlal Dalichand Deshai & bibliography of his writings ed. Jayant Kothari, Kantibhai B. Shah 1992, Mahavira Jaina Vidyalaya, Bombay prathama AvRtti, me 1992 nakala 7pa0 kiMmata rU. 60.00 prakAzaka dhIrajalAla mohanalAla zAha zrIkAMtabhAI sAkaracaMda vasA dinezabhAI jIvaNalAla kuvADiyA maMtrIo, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya oNgasTa krAnti mArga, muMbaI 400 037 lesara TAIpaseTiMga zAradA mudraNAlaya (lesara vibhAga) jummA masjida sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda 380 001 mudraka bhagavatI mudraNAlaya 19, ajaya InDasTriyala esTeTa, dUdhezvara roDa, amadAvAda 380 004
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitRbhakta jayasukhalAla mohanalAla desAIne , AdarapUrvaka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana "zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI smArakanidhi graMthamALA'nAM prathama be pustako A agAu ame prakAzita karyA che. 1988mAM "sAmAyikasUtra'nI trIjI AvRtti ane 1989mAM "jinadevadarzana'nI trIjI AvRtti prakAzita karavAmAM AvI. baMnenA racayitA zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI hatA. A graMthamALAnA tRtIya puSpa tarIke 'virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA' graMthanuM prakAzana karatAM ame AnaMda ane gauravanI lAgaNI anubhavIe chIe. A prasaMganuM vizeSa aucitya e che ke svargastha mohanabhAI A saMsthAnA sthApaka sabhyomAMnA eka hatA ane jIvanaparyata enI vyavasthApaka samitinA sabhyapade rahelA. A graMthamAM zrI mohanabhAInuM pramANabhUta caritra ane zAstrIya paddhatie taiyAra karavAmAM AvelI mohanabhAInI graMthasUci-lekhasUci pragaTa karavAmAM AvyAM che. A mATe banne saMpAdakoe uThAvelA parizramanI ame UMDI kadara karIe chIe. bhaviSyamAM mohanabhAI vize saMzodhanakArya karanArane mATe A graMtha upayogI nIvaDe evo thayo che e vizeSa AnaMdanI vAta che. A prakAranAM upayogI prakAzano upalabdha banI zakyAM che emAM sva. mohanalAla dezAInI puNyasmRtimAM emanA rAjakoTanivAsI suputra zrI jayasukhabhAI taraphathI rUpiyA eka lAkhanuM sAMpaDeluM mAtabara dAna sahAyabhUta nIvaDyuM che. e mATe ame zrI jayasukhabhAI pratye AbhAranI lAgaNI pragaTa karIe chIe. A graMthanA prakAzanamAM vidyAlayanA sAhitya-saMzodhana vibhAganA bhUtapUrva DAyarekTara sva. kAntilAla DI. korA temaja saMsthAnA Aptajana samA zrI ramaNalAla cI. zAhe je rasaruci darzAvyAM che temanA paNa ame AbhArI chIe. A pustaka prakAzita thAya te agAu mu. zrI korAsAhebanuM nidhana amAre mATe khedano viSaya che. A graMthanA saMpAdakone jemanI jemanI sahAya prApta thaI che te sau . pratye ame paNa AbhAra vyakta karIe chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, dhIrajalAla mohanalAla zAha oNgasTa krAnti mArga, zrIkAMtabhAI sAkaracaMda vasA muMbaI 400 036 dinezabhAI jIvaNalAla kuvADiyA 10-4-1992 maMtrIo
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya nivedana gujarAtI sAhityakoza mATe sAmayiko - khAsa karIne jemAM jUnuM gujarAtI sAhitya pragaTa thayuM hoya tevAM - nI phAilo jovAnuM thayuM tyAre "zrI jaina zvetAmbara konpharansa heralDa', "jainayuga' vagere jaina sAmayiko paNa svAbhAvika rIte ja emAM AvyAM. "heralDa" ane "jainayuga" to mohanabhAIe keTalAMka varSo pote calAvelAM. e sAmayikonI sAmagrInI noMdha letAM eka AzcaryakAraka bInA e bahAra AvI ke emAM mohanabhAIe pAnAMnAM pAnAM pote ja lakhelAM hatAM. emAM vividha viSayonA lekho hatA, prAcIna sAhityanuM saMpAdana hatuM, caritra-itihAsa vagerenI sAmagrI hatI. e paNa lakSamAM AvyuM ke AmAMnuM ghaNuMkharuM sAhitya Aja sudhI agraMthastha rahyuM che. pachI to bIjAM jaina sAmayikomAM temaja graMthomAM paNa TheraThera mohanabhAInAM lakhANo najare caDhatAM gayAM. "jaina gUrjara kavio" tathA "jaina sAhityane saMkSipta itihAsa temaja keTalAMka prAcIna kationAM saMpAdanothI jemane ApaNe oLakhIe chIe e mohanabhAIno A vipula khajAno graMthastha thaI prakAzita thAya to emanI pratibhA ora nIkharI Ave evI tIvra lAgaNI paNa thaI. e kAma to kyAre thAya ane koNa kare ? kemake ochAmAM ochA paMdara-vIsa graMthonI e sAmagrI gaNAya. paraMtu mohanabhAInA A lekhonI jo sUci thaI zake to e abhyAsIone mArgadarzaka bane ane bhaviSyamAM e lekhonA prakAzananI sagavaDa paNa UbhI thAya. A kAma kaMI nAnuM nahotuM. badhAM sAmayikonI phAilo eka sthaLe akhaMDa maLe paNa nahIM. e mATe ghaNAM graMthAlayo phaMphosavAnAM thAya. chatAM mohanabhAI pratyenA atyaMta Adarane kAraNe e hAma bhIDavAnuM amane mana thayuM. zarUAtamAM thoDoka samaya kIrtidA jozIe thoDuM kAma karyuM. paNa pachI to A bojo kAntibhAI zAhe ja upADyo. A mATe amadAvAdanAM to jANItAM graMthAlayomAMthI maLI zakI te sAmagrI meLavI; paNa te uparAMta bhAvanagara, muMbaI vagere sthaLonA keTalAka graMthAlayonI mulAkAta paNa lIdhI. kyAreka vyaktigata rIte zrI pradyumnavijayajI gaNivara jevA pAsethI paNa mAhitI maLatI gaI. A sAmagrI pharIne hAthamAM AvavI muzkela hatI tethI e jherokSa karAvIne sAcavI paNa lIdhI. A badho eka rIte joIe to prItiparizrama ja hato.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhasUcinuM kAma 1984-85thI zarU thayuM. eno cheDo to kadI Ave ema ja nahoto. kemake Akasmika rIte kaMIka ne kaMIka hAthamAM AvyA karatuM hatuM. paraMtu chevaTe kyAMka aTakavuM rahyuM. eTale enA graMthaprakAzananuM vicAryuM. jayasukhabhAI mohanalAla desAInA mAtabara dAnathI zarU thayelI "zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI smArakanidhi graMthamALAmAM A sUcinuM prakAzana thAya e ucita hatuM. A mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA maMtrIone ame bhalAmaNa karI ane emaNe hoMzapUrvaka e svIkArI lIdhI. lekhasUcinI sAthe mohanabhAInuM nAnakaDuM jIvanacaritra joDavuM evo eka khyAla paNa hato. nAnakaDuM eTalA mATe ke emanA jIvana vizenI ghaNI mAhitI upalabdha nahotI. paraMtu jayaMta koThArIe mohanabhAInAM keTalAMka sagAMsnehIonA saMparko karyA, mohanabhAI vize jyAM mAhitI hoI zake evuM keTaluMka sAhitya tapAsyuM ane mohanabhAIe vividha kSetromAM je sevA bajAvI che enAM paricaya-mUlyAMkana joDavAnuM paNa vicAryuM. tethI caritralekha khAsso laMbAyo. vaLI mohanabhAI vizenA saMsmaraNAtmaka lekho maLyA; te paNa A graMthamAM samAvI levAnuM nakkI karyuM. Ama A graMtha eka sAmagrIsabhara samRddha graMtha banI gayo. graMthasUci-lekhasUci cokkasa dRSTikoNathI thayelI che ane sAthe viSayasUci paNa joDI che. A dvArA graMthasUci-lekhasUcino eka namUno taiyAra karavAno khyAla hato. emAM jayaMta meghANI jevA A viSayanA niSNAtano lAbha maLyo che. AzA che ke abhyAsIone A badho zrama sArthaka lAgaze. ane vizALa janasamAjane mohanabhAInI virala pratibhAnI chabI AkarSaka ane Adarapreraka jaNAze, A graMthanA nirmANamAM aneka saMsthAo ane vyaktionI nAnImoTI sahAya amane maLI che. te badhAMno nAmollekha karavo paNa zakya nathI. e sau pratye ame UMDo RNabhAva anubhavIe chIe. atyaMta khaMta ane cIvaTathI A pustakanuM mudraNakArya pAra pADavA badala zAradA mudraNAlaya (lesara vibhAga)nA zrI rohita koThArI ane zrI bhIkhAbhAI paTelanA ame AbhArI chIe. amadAvAda jayaMta koThArI tA. 6-4-1992 kAntibhAI bI. zAha saMpAdako
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (fii mohanalAla dalIcaMda dezAI (yuvAna vaye)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanalAla dalIcaMda desAI (lekhanapITha para)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanalAla dalIcaMda dezAI (prauDha vaye)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANajIvana morArajI zAha (mAmA)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA (1) virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA . . jayaMta koThArI 2 1. vRttAMtara 2. vyaktitva/ra5 3. vicAra3ra 4. vizeSa49 (ka) jAherajIvana/50 (kha) patrakAratva/61 (ga) sAhityakArya71 5. samApana/103 (2) sadgata mohanalAla dalIcaMda dezAI .. paramAnaMda kApaDiyA 105 (3) keTalAMka saMsmaraNo . . . . . . . . . paMDita sukhalAlajI 108 (4) kavi phiradausI ane sva. mohanabhAI . paramAnaMda kApaDiyA 118 (5) aMjali . . . . . . . . . . . . . paMDita sukhalAlajI 122 (Da) sva. mohanalAla dalIcaMda dezAI . bhogIlAla ja. sAMDesarA 134 graMthasUci-lekhasUci (1) graMthasUci . . . . . . . . . . . . . * * * * * * * 142 1. vicArAtmaka/142 2. sAhityika/143 3. saMpAdano/144 4. prakIrNa/146 (2) lekha i . . . . . . . . . . . . . . . . * * * 147 (ka) lekho, taMtrInoMdho, kRtisaMpAdano tathA kAvyonI sUci/149 1. vicArAtmaka/149 2. sAhityika/159 3. saMpAdana/17 4. aitihAsika/180
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. caritrAtmaka/187 che. saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo/194 7. sAmayiko201 8. prakIrNa/204 9. kAvyara 10 (kha) pustakonAM svIkAra ane samAlocanAnI sUci,215 1. svIkAra ane samAlocanA215 2. pariziSTa : mAtra svIkAra/244 (3) viSayasUci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 noMdhaH mukhapRSTha uparanI chabI te jaina zvetAmbara kaoNnpharansamAM mukAyela sva. mohanalAla dalIcaMda dezAInA tailacitranI che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA (mohanalAla dalIcaMda dezAInuM jIvana ane kArya)
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jayaMta koThArI vidvAno to ghaNA hoya che, paraMtu mANasa vidvAna hoya te sAthe koI jIvanadhyeyane varelo hoya, karmaTha hoya, ghana ane kIrti banne paratve niHspRha hoya, nirabhimAnI, namra ane jijJAsu hoya, dharma ane nItimArgI hoya tathA dezavatsala, samAjasevAbhAvI ane manuSyapremI hoya evuM javalle ja banI AvatuM hoya che. mohanalAla dalIcaMda dezAI AvA eka virala vidvAna puruSa hatA. mohanabhAInA "jaina gUrjara kavio" ane "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" jevA Akaragrantho ApaNI sAme hovA chatAM emanI vidvatyaMtibhAne ApaNe haju pUrepUrI oLakhI zakyA chIe evuM kahevAya ema nathI. A prakAranAM kAmo kevo akhaMDa parizrama, kevuM sarvasaMgrahAtmaka (ensAIklopIDika) citta, kevI zAstrabuddhi ne vyavasthAsUjha mAge enI ApaNane kalpanA nathI ne mohanabhAIe to A mahAsAgaro ekale hAthe khaMdhA-kheDyA che ! vaLI, mohanabhAInAM becAra hajAra pAnAM thAya eTalAM lakhANo to agraMthastha hoIne ApaNAthI ojhala rahyAM che. emanI manuSya pratibhAnI to vAta ja kyAM karavI ? emanA jIvananI ane vyaktitvanI alpa-svalpa rekhAo meLavavA mATe paNa mathAmaNa karavI paDe evuM che. paNa cAlo, thoDI mathAmaNa karIe ane A virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhAnI kharI oLakha meLavavAnI koziza karIe. 1. vRttAMta garIba kuTuMbamAM janma mohanabhAIno janma rAjakoTa jillAnA vAMkAnera tAlukAnA luNasara
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA gAme, tA. eprila, 1885 (vi.saM.1941 caitra vada 3) ne somavAranA roja, dazAzrImALI vaNika kuTuMbamAM. dharme zvetAmbara mUrtipUjaka jaina. pitAnuM nAma dalIcaMda, mAtAnuM nAma ujamabA. ghera dujhANuM hatuM enuM ghI vecAya ane dalIcaMdabhAI AjubAjunAM gAmomAM cIjavastuonI pherI karatA temAMthI kuTuMbanirvAha thato. kuTuMbanirvAhanA sAdhana tarIke dujhANuM to UjamabAe dalIcaMdabhAInA avasAna pachI paNa cAlu rAkheluM. A rIte kuTuMbanI Arthika sthiti sAmAnya hatI. mohanabhAI kahetA ke huM to garIba kuTuMbamAM janmyo chuM ane mAmAnI sahAyathI ja bhaNI zakyo chuM. mAmAM prANajIvana morArajI zAha rAjakoTa sTeTanA DepyuTI ejyukezanala inspekTara hatA ane mohanabhAIe mAdhyamika zikSaNa rAjakoTamAM emane tyAM rahIne lIdheluM. sauthI vahAluM saMtAna dalIcaMdabhAIne cAra saMtAno hatAM - be putro ane be putrIo. emAM mohanabhAI sauthI moTA. pitAnuM e sauthI vahAluM saMtAna. maraNapathArIe hatA (1914) tyAre pitA mohanane jhaMkhatA hatA ane mohana to hato muMbaI. nehIone lAgyuM ke A jIvane mohananI vAsanA rahI jaze ane e avagatie jaze. nAnA putra maganane mohanano veza paherAvI pitA samakSa rajU karavAmAM Avyo ane pitAe saMtoSathI deha choDyo. dharmaniSTha, udAracarita mAmA mAma prANajIvanabhAI jaina samAjanA agraNI ane rAjakoTanI prajAmAM atyaMta pratiSThita. sau "DipoTI' tarIke oLakhe. pote atyaMta dhArmika vRttinA, jaina zAstronA jANakAra ane prAmANika, satyaniSTha, nItiniSTha, sAdAIbharyA jIvananA AgrahI hatA. niyamita sAmAyika-pratikramaNa kare, kadI saMDAsano upayoga na kare ane haMmezAM gAma bahAra khullAmAM ja maLavisarjana kare, cA pIna nahIM, sAbu vApare nahIM ane hAthe daLelA loTanI ja rasoI jame. ropakAravRtti ne sevAbhAva paNa kharAM. emanA putra chabIlabhAIe kahelo eka prasaMga mAmAnI sahAyavRtti ane mananI moTAInuM AbAda darzana karAve eka vakhata eka garIba vidhavA bAI prANajIvanabhAI pAse madada
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA levA AvI. prANajIvanabhAI sAmAnya rIte anAjanI ja madada karatA. eTale emaNe putra chabIlane kahyuM, "jA, A bAIne aDadho maNa bAjaro apAvI de." bAIe kahyuM, "dAdA, aDadhA maNa bAjarAmAM zuM thAya ?' prANajIvanabhAIe kahyuM, "sAruM, maNa bAjaro apAvI de." putra chabIle sAthe jaIne potAnA vepArIne tyAMthI bAIne maNa bAjaro apAvI dIdho. bAI e laI cAlatI thaI. paNa chabIlane kutUhala thayuM tethI e bAInI pAchaLa pAchaLa gayo. bAIe to AgaLa jaIne bAjaro vecIne paisA rokaDA karI lIdhA. chabIle ghera AvIne phariyAda karatAM pitAne kahyuM ke, "bApu, tame kevA mANasone madada karo cho ? bAIe to bAjaro vecI mArI paisA rokaDA karI lIdhA." pitAe putrane samajAvatAM kahyuM, "beTA, teM moTI bhUla karI. tArAthI e bAInI pAchaLa na javAya. ApaNe madada karI eTale ApaNuM kAma pUruM thayuM. lenAra enuM zuM kare che e ApaNe jovAnuM na hoya. saMbhava che ke e bAInI pAse pagamAM paheravAnAM pagarakhAM nahIM hoya ane bAjaro vecIne meLavelA paisAmAMthI e pagarakhAM kharIde. tuM to jANe che ke huM anAja sivAya kazAnI madada karato nathI. pachI e bAI mArI AgaLa jUThuM na bole to zuM kare ?" mAmA-bhANejano ananya AtmIya saMbaMdha AvA sUkSma gharmabuddhivALA udAracarita puruSane hAthe uchera e mohanabhAInA jIvanaghaDataranuM sauthI mahattvanuM paribaLa hatuM. mAmA-bhANejanI prIti anerI. mAmAne mana mohana aMganA dIkarAothI paNa vizeSa. mohana ja kharo dIkaro. eka vakhate sau sAthe jamavA beThAM hatAM. roTalI pIrasAtI hatI. temAM mohananA bhANAmAM ThaMDI roTalI AvI. mAmAe mAmIne tamAco mAryo ane kahyuM, "mArA mohanane ThaMDI roTalI kema ? tArA dIkarAone Apa." chabIlabhAI muMbaI bhaNatA hatA tyAre mohanabhAIne tyAM rahelA. pitAe emane kaheluM, "mohana tAro bApa che ema samajaje." pachIthI chabIlabhAI pagamAM potAnuM ghara mAMDIne rahetA tyAre mohanabhAI keTalIka
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA vAra emane ghera Ave. chabIlabhAInA gharamAM cA ja nahIM ane mohanabhAI cAnA pAkA baMdhANI. pitA samAna mohanabhAIne cA pivaDAvyA vinA kema cAle? ane potAnA vratano bhaMga paNa kema thAya? chabIlabhAI mohanabhAIne sTezana para cA pAIne ghera laI jatA ! mohanabhAIne paNa mAmA mATe apAra bhakti. rAjakoTamAM mAmAne gherathI AvatA hoya ane koI pUche ke kyAM jaIne AvyA, to mohanabhAI kahe ke maMdira jaIne Avyo. mAmAnuM ghara eTale emane mana devamaMdira. muMbaIthI rajAomAM mohanabhAI nIkaLe eTale pahelAM mAmAnAM darzane rAjakoTa jAya, luNasara bAne paNa maLI Ave ane pachI potAnuM kAma hoya te bIjA sthaLoe jAya. koIne madadarUpa thavAnuM hoya tyAre mAmA mohanabhAIne paNa koI vAra emAM joDe. gharamAM prasaMga hoya tyAre to mohanabhAI potAnI cekabuka ja mAmAne ApI detA ane kahetA, "AmAM je kaMI rakama hoya te tamArI ja." mAmA, alabatta, bhANejanuM kazuM na ja svIkAre. mAmA-bhANeja vacce ananya AtmIya saMbaMdha racAyo hato ane mohanabhAIne mATe mAmA sarva kaMI hatA. "jaina kAvyapraveza' (1912) mAmAne arpaNa karatAM mohanabhAIe je zabdo vAparyA che te A AtmIya saMbaMdhane prakAzita karI ApaNA hRdayane paNa bhIMjavI jAya che : "maMgala premamUrti pUjyavarya mAmAzrI prANajIvana morArajInA caraNakamalamAM, Apa mArA ziracchatra, guru, baMdhu, sakhA ema aneka premasvarUpamAM mArI sAthe rahI mane poSI pALI jJAnapayaH pAyuM che te avarNanIya che, teno pratyupakAra A janma ke AvatA janmomAM vALI zakanAra nathI ja, chatAM A mAro raMka prayAsa ApanI sevAmAM dharuM chuM. AzIrvAda sAthe Apa svIkArazo. - sadAno dAsa mohana" pharIne potAnA mahatvanA AkaragraMtha "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" (1933)nuM arpaNa paNa mohanabhAI mAmAne ja kare che. emAM ""teo mArA jJAnaguru che, mArAmAM je kaMI sAhityaprema, dharmaci, jJAna, saMskAra che te temano pratApa" ema kahI prabodhacaMdranA nIcenA zlokathI mAmAne potAnI viMdanA arpe che :
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA jJAnadAnagurUn vande yad vANIdIpikArUcA / vAGmaye vivare svairaM siddhayarthI vicarAmyaham // (jemane kAraNe siddhinI kAmanAvALo huM vANIrUpI dIvInA prakAzathI vistRta vAtmayakSetre vairapaNe vicaruM chuM te mane jJAnadAna karanAra gurune huM vaMduM chuM.) uparAMta, emaNe mAmAne kAvyAMjali paNa dharI che, jemAM mAmAnA udAtta cAritryanuM AbAda citra Upase che : aho ekAkI tuM gRhajIvanamAM gAMdhI sama tuM, name, vaMde, pUje ama hRdaya, Adarza ama tuM, ati ojasvI tuM, smita pharakatuM ramya vadane, caritrazuddhithI jaLakamaLa zo vizvasadane. dukhI dekhI ghAto, daradIdilasaMtApa harato, bhalAM kAryo kAje gagana gharatI eka karato, dabAto nA lobhe, sabaLa rahIne Iza bhajato, kadI ko Ave, sahanazIlatA-khaga sajato. anAsaktiyoge jIvanacaryA masta vilasato, amo saMsArImAM virala nija jyoti vikasato, ramyo tAre aMke zizusamayathI jJAna hato, sukhe poSAyo huM ajaba ura saMskAra bharato. abhyAsa meTrikyulezana sudhI mohanabhAI rAjakoTamAM ja bhaNyA hatA. paNa e kaI zALAomAM bhaNyA, emano abhyAsa kevo hato ane kaI sAlamAM e meTrika thayA vagere kazI mAhitI maLatI nathI. bI.e. (1908) ane elaela.bI. (1910) e muMbaImAMthI thayA. bI.e.mAM e vilsana kaoNlejanA vidyArthI hatA, paNa kayA viSayo sAthe bI.e. thayA vagere kazI mAhitI maLatI nathI. rAmanArAyaNa vi. pAThaka emanA kaoNlejasamayathI mitra hatA. abhyAsakALa daramyAna mohanabhAI parelamAM zeTha gokulabhAI mUlacaMda jaina TuDanTasa haoNsTelamAM rahyA hoya ema dekhAya che - emanAM 1910nAM
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA pustakomAM A saranAmuM maLe che. "jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya (1908)mAM kalyANajI kezavajIno baMgalo, mATuMgA" (tA.19-4-1908) ema saranAmuM maLe che te e pustikA tyAM rahIne lakhAI haze mATe AvyuM haze ke hosTelanI pUrve mohanabhAI khAnagI baMgalAmAM rahetA haze tethI AvyuM haze e spaSTa thatuM nathI. pahelo vikalpa vadhAre saMbhavita lAge che. sAhityasevAnI laganI vidyArthIkALathI ja mohanabhAInI sAhityapravRtti zarU thaI gayelI dekhAya che. manasukhalAla ravajIe 1905thI "sanAtana jaina' nAmanuM mAsika patra zarU kareluM. temAM mohanabhAI 1907 (mArca)thI sahataMtrI tarIke joDAyA che. 1908mAM prasiddha thayelI nAnakaDI pustikA jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavyamAM mohanabhAI jaina sAhitya, dharma ane itihAsamAM UMDo rasa batAve che ane sAhityanA saMrakSaNa, poSaNa, saMvardhana mATe ghaNAM sUcano kare che. 1910thI to emanI potAnI lekhana-prakAzananI pravRtti sAtatyapUrvaka zarU thaI jAya che ane 1911mAM prAcIna jaina sAhityanI vIgatavAra varNanAtmaka sUcinuM kAma AraMbhAI jAya che, je pachIthI "jaina gUrjara kavio'nA zakavartI saMgrahagraMtha tarIke ApaNane maLe che. mohanabhAIne sAhityanI A laganI kyAMthI lAgI ? mohanabhAI pote potAnI sAhityaprIti mAmAne AbhArI hovAnuM jaNAve che. mAmA prANajIvanabhAI jaina zAstronA abhyAsI hatA, paraMtu pote A jAtanI sAhityika pravRtti tarapha vaLelA na hatA. bIjuM koI paNa AmAM preraka-poSaka banyuM hovAnI mAhitI maLatI nathI, eTale mohanabhAInI A svayaMspharaNA ja haze ema lAge che. kaMIka yugabaLe paNa emAM bhAga bhajavyo hoya. vakIlAta - kevaLa AjIvikALe ATalobadho utkaTa sAhityarasa chatAM mohanabhAIe vyavasAya svIkAryo te to vakIlAtano. emaNe potAnA sAhityarasane anurUpa adhyApakanI ke evI koI kArakirdI ghaDavAnuM kema vicAryuM nahIM hoya ? A vize Aje ApaNe kazuM kahI zakIe tema nathI. e samaye vakIlAtano vyavasAya e buddhijIvI vargano eka uttama vyavasAya gaNAto hato e paristhiti AmAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA kAraNabhUta banI hoya. vakIlAtano vyavasAya karanAre nokarI zodhavApaNuM hoya nahIM, vakIlAta e AjIvikAnuM eka svAdhIna sAdhana - te hakIkata paNa preraka banI hoya. govardhanarAma tripAThI jevAno dAkhalo paNa najara sAme hoya. elaela.bI. thayA pachI mohanabhAIe 1910-11mAM ja hAIkaoNrTa vakIlanI sanada meLavI muMbaInI smaoNla kaoNjha kaoNrTamAM vakIlAta zarU karI ane cheka sudhI e ja karatA rahyA. mohanabhAI pratiSThita vakIla hatA paNa emanI yogyatA ane sajjatAne chAje evI rIte vakIlAtamAM e AgaLa AvyA nahIM. vakIlAta emaNe jamAvI nahIM, na emAMthI paisA kamAyA. UlaTuM, kuTuMbano sArI rIte nirvAha karavAnI ciMtAmAMthI e kadI mukta thayA nahIM. AnAM ghaNAM kAraNo hatAM. eka to garIbAImAM UcharelA mohanabhAIne zrImaMtAInuM kadI AkarSaNa na thayuM. yogakSema pUratuM kamAI levAthI emaNe saMtoSa mAnyo. haoNsTela choDyA pachI mohanabhAI prinsesa sTrITa para luhAra cAlamAM tavAvALA bilDiMgamAM be rUma ne rasoDAnA blaoNkamAM potAno gharasaMsAra zarU karyo te jIvanabhara emAM ja rahyA. copaDIothI bharacakka emanA dIvAnakhaMDamAM khurazI-Tebala paNa nahIM. pote gAdI para bese ne AvanAra caTAI para. mohanabhAInI kakSAnA vakIlanuM ghara AvuM to na ja hoya. bIjuM, mohanabhAI satyapriya vyakti hatA. vyavasAyamAM paNa e satyapriyatA choDavAnuM pasaMda na kare. satyapriyatA sAcavIne vakIlAtano vyavasAya kevoka thaI zake ? phojadArI kesa to mohanabhAI kadI letA ja na hatA. trIjuM, mohanabhAI sevAbhAvI hatA. eTale emanI keTalIka vakIlAta vagara paisAnI paNa hoya. pote jenI sAthe saMkaLAyA hatA te mahAvIra jaina vidyAlaya jevI saMsthAnuM vakIlAtanuM kAma hoya to enI e phI na letA. cothuM, vakIlAtano rasa mohanabhAIne jIvananirvAha pUrato ja hato. emane laganI to sAhityasevA ane samAjasevAnI hatI. emanI sAhityasevA aviratapaNe 1910thI ja zarU thaI cUkI hatI ane vakIlAtamAM paDyA pachI thoDA vakhatamAM ja e jaina samAjane lagatA jAherajIvanamAM paNa UMDo rasa
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA levA lAgyA - aneka jaina saMsthAo sAthe saMkaLAvA lAgyA. AmAM vakIlAtane e keTalo samaya ApI zake ? vakIlAtane bhoge sevA pravRtti pikeTa kraoNsa leIna pAse mohanabhAIe oNphisa rAkhelI tyAM kaoNrTano samaya pUro thayA pachI mohanabhAI jatA ane becAra kalAka potAnA vyavasAyane lagatuM kAma karatA. rAtre 10 sudhI koI vAra ghera asIlo AvatA, paNa sAmAnya rIte ghera e sAhityasevAmAM ja samaya gALatA - rAtanA be vAgyA sudhI jAgIne ! kaoNrTamAM paNa navarAza hoya tyAre mohanabhAI prUpha jotA beThA hoya. kaoNrTanAM vekezano to e sAmAnya rIte "jaina gUrjara kavionI sAmagrI mATe judAMjudAM sthaLoe javAmAM gALatA. pote saMkaLAyelA hoya e saMsthAonI hoddedAronI mITiMgo, jaina samAjanI sabhAo, sAhitya pariSadanA saMmelano ane kaoNMgresanA adhivezanamAM hAjarI - A badhAM rokANo paNa mohanabhAInA vakIlAtanA samaya para kApa mUke. vaLI, paMDita sukhalAlajI ke jinavijayajI muMbaImAM hoya tyAre kevaLa jJAnapipAsAthI prerAIne ja emane niyamita maLavA javAnI - rajA hoya to emanI sAthe rahevAnI - mohanabhAIne utsukatA. mohanabhAInI vidyApravRtti ane jAhera sevA pravRtti vakIlAtane bhoge ja vikasatI rahI. jAherajIvananI kAmagIrIo - jaina samAjanI mohanabhAIne jAherajIvananI kevIkenI javAbadArI adA karavAnI AvI ? 1912nA eprilathI 1919nA jAnyu.-phebru. sudhI emaNe jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDanA mAnArya saMpAdakanI kAmagIrI bajAvI ane 1925 (vi.saM.1981 bhAdaravo)thI 1930 (vi.saM. 1986 asADa-zrAvaNa) sudhI e ja saMsthAnA mukhapatra "jainayuga'nuM saMpAdana karyuM. vacce 1916-17nA 1. baheralDa' choDatI ane jainayuga' zarU karatI vakhate mohanabhAIe baheralDa' pote 1911nA eprilathI saMbhALeluM ema lakhyuM che te emano mRtidoSa che. 2. "zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansano itihAsa' ema noMdhe che ke "saM. 1986-87mAM jainayugane pAkSika banAvavAmAM AvyuM hatuM ane zrI mohanalAla dalIcaMda dezAIe tenuM taMtrIpada saMbhALyuM hatuM." (pR.129) paraMtu A mAhitInuM anyatrathI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA arasAmAM e motIcaMda kApaDiyA sAthe kaoNnpharansanA jaina ejyukezana baoNrDanA sekreTarI thayelA ane 1918nA arasAmAM kaoNnpharansanA AsisTanTa sekreTarI thayelA. kaoNnpharansanI sTenDiMga kamiTInA sabhya to e hatA ja. A nimitte mohanabhAIne kaoNnpharansanAM aneka kAryomAM joDAvAnuM thayuM. kaoNnpharanse banArasa hiMdu yunivarsiTImAM jaina cera mATe dAna ApyuM ne paMDita sukhalAlajI e cera para gayA temAM mohanabhAIe lIdhelA utkaTa rase ghaNo bhAga bhajavelo. zatruMjaya tIrtha aMgenI pAlItANAnA rAjavI sAmenI jaina samAjanI laData jevA praznomAM paNa mohanabhAIne pratyakSa-parokSa rIte bhAga levAno Avelo. 1915mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA thaI tyAre mohanabhAI enA sthApaka sabhyo mAMhenA eka hatA ane pachI jIvanabhara enI vyavasthApaka samitinA sabhyapade rahyA hatA. 1940mAM vidyAlayanI rajatajayaMtI UjavAI tyAre e pacIseya varSa kazA vikSepa vinA vyavasthApaka samitinA sabhya rahI hoya evI be ja vyaktio hatI - motIcaMda giradharalAla kApaDiyA ane mohanalAla dalIcaMda dezAI. vidyAlayanI aneka yojanAomAM mohanabhAIno sakriya hisso hato. emaNe vidyAlayane lalitasUrino hastapratasaMgraha meLavI Apelo. vADIlAla motIlAla zAhe 1917mAM muMbaImAM sthApelA saMyukta jaina vidyArthIgRhanA mohanabhAI anumodaka hatA ane enI kArobArI sabhAnA sabhya paNa rahelA. jaina esosiezana opha InDiyA, muMbaI mAMgaroLa jaina sabhA vagere anya keTalIka saMsthAonA paNa e agraNI kAryakartA hatA. muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI yojAtI paryuSaNa vyAkhyAnamALAnA e niyamita vyAkhyAtA hatA. 1926mAM kolhApura rAjyanA zirola roDa gAme dakSiNa mahArASTra jaina zvetAmbara prAntika pariSadanuM cothuM adhivezana thayuM temAM pramukhapada zobhAvavAnuM mAna mohanabhAIne maLeluM te jaina samAjamAM emaNe prApta karelI pratiSThAnuM sUcaka che. samarthana thatuM nathI. A pustakamAM koIkoI hakIkatadoSa jovA maLyA che, tethI A paNa hakIkatadoSa hoya evo saMbhava che. paMDita sukhalAlajI jainayugane kevaLa pAkSika kahe che, emAM paNa kaMIka samajaphera lAge che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA navA yugano prANa vahatI mitramaMDaLI muMbaImAM e vakhate "mammA' pArTI jANItI hatI. e mammA pArTInA pAMca membara - motIcaMda giradharalAla kApaDiyA (solIsiTara), mohanalAla jhaverI (solIsiTara), makanajI jUThAbhAI (berisTara), mohanalAla dalIcaMda dezAI (vakIla) ane mohanalAla dIpacaMda coksI. A loko jaina saMsthAomAM sAthe maLIne kAma karatA, paraspara vicAravinimaya karatA ane aneka navI yojanAonA preraka banatA. keTalIka vAra makanajI jUThAbhAI, mohanalAla dalIcaMda dezAI ane DaoN. nAnacaMda kasturacaMda modInI tripuTI paNa dhyAna kheMcatI. e vakhate ApaNe upara nirdeza karyo te jaina saMsthAomAM ochevatte aMze navA yugano prANa phUMkAyo hato ane A badhA mitro e navA yuganA prANanA vAhaka banyA hatA. navA yugano prANa vahatI chatAM A jaina sAMpradAyika saMsthAo hatI. mohanabhAI enI sAthe saMkaLAyA, paNa emanI sahAnubhUtino vistAra to ethI ghaNo moTo hato. sAMpradAyika cIlAmAMthI bahAra nIkaLI vizALa dRSTinI samAjasevA ane vidyAsevA karanAra muni jinavijayajI, paMDita sukhalAlajI, nathurAma premI, paMDita darabArIlAla vagerenI sAthe mohanabhAIne gharobo hato. emanI pravRttiomAM e utsAhapUrvaka rasa letA ane potAnAthI zakya evI saghaLI madada karatA. prajAkIya ne rASTrIya jAherajIvana sAthe nAto mohanabhAIno jAherajIvanano rasa jaina samAja pUrato maryAdita na hato. kanaiyAlAla munazIe 1922mAM sthApelI sAhityasaMsadanA sthApaka sabhyomAMnA e eka hatA ane munazIe sAhityanA itihAsanI je yojanA karI tenA taMtrImaMDaLamAM paNa hatA. 1926mAM muMbaImAM AThamI gujarAtI sAhitya pariSada bharAI tyAre enI kArobArI sabhA tathA satkAramaMDaLanA temaja nibaMdha parIkSaka samitinA mohanabhAI sabhya hatA. Ameya mohanabhAI gujarAtI sAhitya pariSadanA saMmelanamAM zakya hoya tyAM sudhI acUka hAjara rahetA tathA nibaMdhavAcana karatA. 1927nI amadAvAdanI patrakAra pariSadamAM tathA 1929nI pATaNanI pustakAlaya pariSadamAM mohanabhAIe hAjarI ApelI.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA kanaiyAlAla munazI uparAMta raNajitarAma vAvAbhAI, rAmalAla cunIlAla modI, balavaMtarAya ThAkora, kezava harSada dhruva, maNilAla bakorabhAI vyAsa, aMbAlAla jAnI vagere agragaNya gujarAtI sAhityakAro sAthe mohanabhAI saMparkamAM hatA ane samagra gujarAtI sAhityanI e jANakArI dharAvatA hatA. dezanA rAjakIya jAherajIvanamAM mohanabhAI sakriya na hatA paNa enAthI alipta na hatA. gAMdhIjIthI e atyaMta prabhAvita hatA ane rASTrIya kaoNMgresanA adhivezanomAM hAjarI ApavAno utsAha e anubhavatA. AthI ja, 1919mAM amRtasara, 1924mAM belagAma ane 1931mAM karAMcI kaoNMgresamAM javAno zrama emaNe uThAvelo. sAhityasevAmAM agrayAyI ne ekalavIra mohanabhAInI jAherajIvananI anya pravRttio bIjAonA sAthamAM cAlatI ane emAM ghaNI vAra emane pAchaLa rahevAnuM thatuM. paraMtu sAhityasevAmAM to mohanabhAI agrayAyI ane ekalavIra hatA. 1907thI AraMbhAyelI emanI sAhityayAtrA 1924 sudhImAM emane nAme nAnAMmoTAM 13 pustako - jemAM "jaina aitihAsika rAsamALA bhA.1 (1913) jevA abhyAsapUrNa saMpAdana tathA "jaina ane bauddha matano saMkSipta itihAsa - tenA siddhAMto ane vaidika mata sAthe tulanA' jevA tattvavicAranA mahattvAkAMkSI inAmI mahAnibaMdha (1914, apragaTa)no samAveza thAya che - tathA "heralDa'mAMnAM saMkhyAbaMdha lakhANo emane nAme jamA thAya che. A gALA daramyAna moTuM kAma cAlyuM te to "jaina gUrjara kavio'nuM, jenA traNa bhAga pachIthI 1926, 1931 ane 1944mAM prasiddha thayA. e rIte joIe to mohanabhAInI zaktiono kharo hisAba 1925 pachI maLe che ema kahevAya. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' (1933) jevo AkaragraMtha A gALAno tathA siddhicaMdragaNiviracita "bhAnucaMdragaNicarita'nuM pratiSThAbharyuM saMpAdana (1941) A gALAnuM ane "jainayuga'mAM pIraselI bharacaka sAmagrI paNa A gALAnI. upAdhyAya yazovijayakata "gUrjara sAhitya saMgraha bhA.1' (1936)nuM vAstavika saMpAdanakarma mohanabhAInuM ja hatuM ane AvAM anya saMpAdano emanA hAthe thavAnI yojanA hatI te kALabaLe pAra na paDI.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA 13. kuTuMbaprema ane kauTuMbika ciMtA vakIlAtano vyavasAya, jIvanabharanI avirata sAhityasAdhanA ane jAherajIvananAM ATaATalAM rokANo - emAM mohanabhAI kuTuMbane keTalo samaya ApI zakatA haze evo prazna saheje thAya. paraMtu mohanabhAI kuTuMbapremI hatA ema dekhAya che. mAmAnA kuTuMba sAthenA emanA AtmIya saMbaMdhanI vAta ApaNe karI gayA. nAnA bhAI maganabhAIne ane anya ghaNA kuTuMbIone mohanabhAI otha ApatA. emanA jamAI lIlAdharabhAI kahetA ke mohanabhAI ghaNI vAra emanI sAthe rAtanA bAra vAgyA sudhI mAmAnA gharanI, snehIonI ane kuTuMbanI vAto karatA. 1935mAM mohanabhAIe potAnAM sagAMsnehIone pAlItANAnI jAtrA paNa karAvelI. paraMtu mohanabhAInuM kuTuMbajIvana upAdhimukta nahotuM. pitAnI sAmAnya Arthika sthitine kAraNe kuTuMbano madAra svAbhAvika rIte ja mohanabhAI kamAtA thAya e para hato. 1911mAM mohanabhAI kamAtA thayA ane 1914mAM to pitAnuM avasAna thayuM. eTale kuTuMbano saMpUrNa bojo mohanabhAI para AvI paDyo. mAtA 1922-23 sudhI luNasara ane pachI rAjakoTa rahyAM ne 1929mAM e paNa avasAna pAmyAM. mohanabhAI pote be vakhata paraNelA. prathama lagna 1911mAM jetapuranA vakIla abhecaMda kALIdAsa udANInI putrI hemakuMvara sAthe thayelAM. emanuM 1920nA arasAmAM avasAna thatAM bIjAM lagna e varSamAM rAjakoTanA zAmaLadAsa vAlajI khArAnI putrI prabhAbahena sAthe thayelAM. prathama lagnathI mohanabhAIne eka putra (naTavaralAla) tathA eka putrI (lAbhubahena) thayelAM ane bIjAM lagnathI be putra (ramaNIkalAla tathA jayasukhalAla) ane traNa putrI (tArAbahena, ramAbahena tathA caMdrikAbahena) thayelAM. moTA putra naTavaralAlano abhyAsa bahu saMtoSakAraka na hato tethI mohanabhAIne emanI ciMtA rahetI. emane vAMcavA mATe tavAvALA bilDiMgamAM nIce eka rUma rAkhelI, jemAM mAmAnA dIkarA chabIladAsa paNa sAthe rahelA. e rUmane e loko vAMDhAvilAsa tarIke oLakhAvatA. naTavaralAle chevaTe naoNnameTrika ja rahI nokarIe vaLagavAnuM thayuM. pachIthI naTavaralAle muMbaImAM potAno sukhI madhyamavargIya gharasaMsAra Ubho karI lIdho, paNa potAnI
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA hayAtImAM moTA kuTuMbanI A ane AvI bIjI aneka ciMtAo svAbhAvika rIte mohanabhAIne rahetI. niHspRha sAhityasevAnI laganI ane kuTuMbanI saMbhALa - A beno meLa sAdhavAmAM mohanabhAInI ThIkaThIka zakti kharacAI haze ema lAge che. 1944nA jAnyuArImAM jyAre paMDita sukhalAlajIe emane sUcavyuM ke ""tamArI ruci, zakti ane pravRtti jotAM mane lAge che ke have to tamAre nivRtta thaI tamArA priya kAma pAchaLa ja jIvana vyatIta karavuM ghaTe" tyAre mohanabhAIe Apelo javAba emanI A mathAmaNanI pichAna karAve che : "mArI icchA paNa evI ja che. huM e ja dRSTithI keTalIka kauTuMbika goThavaNI evI karavA vicAruM chuM ke muMbaInuM kharacALapaNuM ochuM thAya. koI saMsthA pAsethI kAMI lIdhA sivAya Aja lagI karyuM che tema kAma karuM ane chellA jIvanano zAMta upayoga karI lauM." lathaDatI jatI tabiyata ane avasAna paNa mohanabhAInI A bhAvanA phaLIbhUta thaI nahIM. A arasAmAM jaina gUrjara kavio'no trIjo bhAga taiyAra thaI rahyo hato temAM eka vistRta prastAvanA lakhavAnI emanI icchA hatI te paNa pAra paDI nahIM. muMbaInuM jIvana to emaNe choDavuM paDyuM paNa te pote vicArelI vyavasthAnA bhAga rUpe nahIM paNa tabiyatane kAraNe. tA.5-7-1944nA roja lakhAyeluM "jaina gUrjara kavio'nA trIjA bhAganuM TUMkuM nivedana kadAca mohanabhAInuM chelluM lakhANa haze. prastAvanA paDatI mukAI ane pahelA be bhAgamAM 10-15 pAnAMnAM nivedano lakhanAra mohanabhAIe trIjA bhAganuM mAtra doDha pAnAnuM nivedana - jemAM jhAjho bhAga to viSayAnukramano ja che - lakhyuM e emanI lathaDatI jatI tabiyatanI nizAnI che. oNgaSTamAM paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM e hAjarI Ape che, paNa vyAkhyAna ApatA nathI. emanuM zarIra naMkhAI gayeluM hoya che ane emanA snehIjanone emane mATe ciMtA thAya che. rAjakoTa mAmAne samAcAra pahoMce che ke mohanabhAInI zarIranI ane mananI avasthA paNa barAbara nathI eTale mAmA tarata muMbaI AvI mohanabhAIne rAjakoTa laI jAya che. davAdArU zarU thAya che paNa mohanabhAInI mAMdagI gaMbhIra svarUpa letI jAya che. e khAvApIvA, paheravA-oDhavA jevAM saghaLAM vartanavyavahAranuM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA 15 sAnabhAna gumAvI de che ane gAMDapaNanI avasthAe pahoMcI jAya che. apAra parizrama ane kauTuMbika jaMjALa mohanabhAInAM suMdara zarIra-manane kadAca aMdarathI eTalAM korI khAdhAM hoya che ke upacAro kAragata nIvaDatA nathI ane mohanabhAI tA.ra-12-1945 ne ravivAranA roja deha choDe che. mAmAnI AMkhamAM AMsu jemaNe mohanane ananya lADapremathI ucheryo hato e mAmAne enA chellA divaso paNa saMbhALavAnA AvyA. mohanabhAIne mATe to jIvanane AraMbhe ane aMte A eka ja Azraya rahyo. ucca dharmabuddhi dharAvatA mAmAnI AMkhamAM kadI koIe AMsu joyelAM nahIM. vahAlA mohananA avasAna vakhate mAmAnI AMkhamAM AMsu UbharAI Ave che. kismatanA ajaba khela jevI ghaTanA mohanabhAInA avasAnanA divase kismatanA ajaba khela jevI eka ghaTanA bane che. mohanabhAInI anekavidha sevAonI kadara rUpe zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka kaoNnpharanse emanuM saMmAna karavAno ane emane thelI arpavAno nirNaya karyo hato. A mATe bharaNuM cAlu thayuM hatuM ane temAM rU. 5,000 uparAMta rakama bhegI thaI hatI. rAjakoTathI samAcAra AvyA kare che ke mohanabhAI sAnabhAna gumAvatA jAya che, emano deha lAMbo samaya Take ema nathI ane tethI saMmAnakAryamAM have DhIla karavAmAM jokhama che. chevaTe mAnapatra, cAMdInuM kAskeTa ane rU. 6,000 laIne saMmAna samitinA pratinidhi tarIke mohanalAla dIpacaMda cokasIne rAjakoTa ravAnA karavAmAM Ave che. paraMtu zrI cokasI rAjakoTa pahoMce che tyAre mohanabhAIno kSaradeha bhasmIbhUta thaI cUkyo hoya che. moDI ane moLI kadara zrI cokasIe dharelI rU.6,000nI thelI mohanabhAInAM saMtAnoe, mohanabhAInA gauravane chAje evI rIte, pAchI vALI. mAmAe e rakamamAM potAnA taraphathI rU.pa00 umerI ApyA. samAna phaMDa smAraka phaMDamAM pheravAyuM ane emAM phALo ApavAnI Tahela cAlu rahI. paNa pachI e phaMDa jhAjhuM AgaLa vadhyuM hoya evI saMbhAvanA jaNAtI nathI. mohanabhAInuM nAma rahe evI emane priya koI pravRtti e phaMDamAMthI zarU thaI hovAnuM jANavA maLatuM
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA nathI. mAtra mohanabhAInA avasAna pachI cheka 11 varSe tA.15-7-1956nA roja kaoNnpharansamAM mohanabhAInA tailacitranuM anAvaraNa paMDita sukhalAlajIne haste thayeluM jANavA maLe che. jaina samAja mohanabhAInI kadara karavAmAM moDo ane moLo paDyo emAM zaMkA nathI. kadAca vANijyarasika jaina samAjane mohanabhAInI asAdhAraNa sevAnI samaja paDI nathI. mohanabhAInI sevA e saMkucita sAMpradAyika sevA na hatI. e vizALa prakAranI vidyopAsanA hatI. madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI kAmagIrI Ajeye mohanabhAInA AdhAra vinA cAlI na zake evo emaNe vistRta ane dRDha pAyo nAkhyo che. eTale samagra vidyAsamAjanuM paNa mohanabhAI pratye kartavya hatuM. mohanabhAIne nAme yunivarsiTImAM svAdhyAyapITha hoya e emanuM, ochAmAM ochuM apekSita, tarpaNa hoya. paNa AvuM kazuM thaI zakyuM nathI. kyAreya thAya evI saMbhAvanA dekhAtI nathI. eTale zrI mahAvIra jaina vidyAlaye "jaina gUrjara kavio'nI navI AvRttinA prakAzananuM sAhasa karI pitRRNa yatkiMcita adA karyuM enAthI ApaNe saMtoSa mAnavAno rahe che. ane mohanabhAIe jemane paMdara varSanA choDelA e emanA sauthI nAnA putra jayasukhabhAIe pitRbhaktithI prerAIne pitAnA nAmathI graMthaprakAzanAdinI pravRtti karavA zrI mahAvIra jaina vidyAlayane eka lAkha rUpiyAnuM dAna ApyuM tene mATe dhanyavAda ApavAnA rahe che. je samAje karavuM joItuM hatuM te saMtAne karyuM ! mohanabhAI ne emanAM saMtAnoe haMmezAM ApyuM ja, kadI kaMI lIdhuM nahIM ! pitRbhakta jayasukhabhAI gujarAtI sAhityakoza mATe "jaina gUrjara kaviono upayoga karavAno thatAM mohanabhAI mATe atyaMta Adara thayelo. emanA jIvana aMge kautuka paNa thayeluM. "jaina gUrjara kavionA punaHprakAzananI yojanA thatAM e kautukane vega maLyo. A saMdarbhe 1986mAM prathama vAra jayasukhabhAIne maLavAnuM thayuM. meM vAtavAtamAM kahyuM ke "jaina gUrjara kavio'nA punaHprakAzananI javAbadArI to zrI mahAvIra jaina vidyAlaye upADI paNa mohanabhAInAM becAra hajAra pAnAM thAya eTalAM lakhANo agraMthastha che. enuM zuM thAya ? jayasukhabhAIe
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA pUchayuM, "huM zuM karI zakuM?" meM kahyuM, "e to tame ja vicArI zako." jayasukhabhAI kahe, "huM lAkha rUpiyA ApI zake." jayasukhabhAI sivila enjiniyara. suDatAlIsa varSanI uMmare sarakArI nokarImAMthI svecchAe nivRtti laI lIdhelI. zrImad rAjacaMdranA dhArmika vicAranA anuyAyI. koI vaibhavI baMgalAmAM nahIM, paNa eka sAdA sarasa makAnamAM nIceno bhAga bhADe ApI uparanA bhAge pote rahenArA. e Ama pahelI ja mulAkAtamAM mArA jevA pramANamAM ajANyA mANasane ATalI saraLatAthI lAkha rUpiyA ApavAnI vAta kare ethI Azcarya thayA vinA na rahe. jayasukhabhAIno A prastAva pitRbhaktithI ja prerAyelo hato ema samajAyuM - emanA makAnanuM nAma paNa 'pitRsmRti che ! vaLI jayasukhabhAI to kahe, "huM AmAM kazuM na samajuM, tame kahezo ema ja karIza." pahelo vicAra eka TrasTa karI tene Azraye niyamita rUpe graMthaprakAzanAdi pravRtti karavAno Avyo paNa pachI e jaMjALamAM na paDatAM koI cAlu saMsthAne ja AvI pravRtti karavA rakama ApI devAnuM vadhu yogya lAgyuM. DaoN. ramaNalAla zAha tyAre zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA maMtrI hatA ane emaNe vidyAlayamAM A rakama svIkAravAnI taiyArI batAvI. je saMsthAnA mohanabhAI eka sthApaka sabhya hatA ane AjIvana kAryavAhaka samitinA sabhya rahelA te saMsthA sAthe mohanabhAInuM nAma joDAya enuM aucitya svayaMspaSTa hatuM. A badhI vicAraNAmAM samaya gayo ane betraNa mahine jayasukhabhAIne pharI maLavAnuM thayuM tyAre emaNe sAmethI potAno prastAva duharAvyo. chevaTe amArA nirNaya mujaba ja emaNe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane rUpiyA eka lAkhanI rakama ApI. jayasukhabhAInI dharmavRtti, pitRbhakti ne saralatA jotAM lAge ke emaNe pitAno A vAraso sAcavyo aDhaLaka sAmagrInuM zuM thayuM? amane bIjuM kautuka mohanabhAIe bhegI karelI aDhaLaka sAmagrI - graMtho-sAmayiko uparAMta prAcIna hastaprato, hastapratonI nakalo vagerenuM hatuM. e kyAM gaI? moTA putra naTubhAIne pUchatAM jaNAvyuM ke e vyavasthA bIjA putra ramaNIkabhAIe karelI - oramAna saMtAno vacce gerasamaja na thAya
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA mATe pote aLagA rahelA - tethI pote e vize cokkasapaNe jANatA nathI. ramaNIkabhAI to 43 varSanI uMmare 1967mAM avasAna pAmyA hatA, eTale A vize mAhitI ApanAra, pachI, koI na rahyuM. cheka hamaNAM mAhitI maLI che ke mohanabhAIno pustakasaMgraha jaina sAhitya vikAsa maMDaLanA amRtalAla kALIdAsa dozI pAse pahoMcyo che paNa vadhAre agatyanI to emanI anya apragaTa sAmagrI che. enuM zuM thayuM ? mohanabhAInI ucita kadara thaI na zakI paNa emaNe bhAre parizramapUrvaka ekaThI karelI mUlyavAna sAmagrInI saMbhALa paNa ApaNe na laI zakyA e vidyAkSetre ApaNI niSkriyatAnI nizAnI che. A mAtra mohanabhAInI sAmagrIne ja sparzatI bAbata nathI, vyApakapaNe jovA maLatI durghaTanA che eTale eno keTalo aphasosa karIe ? AzA rAkhIe ke ApaNI vidyAsaMpattine oLakhavAnI ne enuM jatana karavAnI saddabuddhi ApaNane sAMpaDe, sAlavArI mohanabhAInI jIvanaghaTanAnuM, chelle, sAlavAra darzana karIe : 1885 eprila 1, saM. 1941 caitra vada 7, somavAra : janma, luNasara, vAMkAnera tAbe, ji. rAjakoTa. 1905 : manasukhalAla ravajIe "sanAtana jaina" mAsika zarU karyuM; "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa' zarU thayuM. 1907 mArca : mohanabhAI "sanAtana jaina'mAM sahataMtrI tarIke joDAyA. 1908 : vilsana kaoNlejamAMthI bI.e.; "jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya e pustikAnuM prakAzana. * 1909 : "sanAtana jaina" baMdha thayuM. ' 1910H elaela.bI. thayA; harbaTa vaoNrananA jainIjhama"nuM bhASAMtara karyuM; jaina suDasa bradharahUDa samakSa aMgrejImAM "zrImad yazovijayajI e nibaMdha rajU karyo; vinayavijayopAdhyAyaviracita "nayakarNikA'nuM prakAzana (phatehacaMda kapUracaMda lAlana sAthe); "jinadevadarzana'nuM prakAzana. 1911: "sAmAyika sUtra'nuM prakAzana; jaina sAhityanI vigatavAra varNanAtmaka
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 19 sUcinA prayAsano AraMbha. 1911 phebru 15 : prathama lagna, hemakuMvara sAthe. 1912 : yazovijayakRta "samyakatvanA saDasaTha bolanI sajhAya" tathA "jaina kAvyapraveza" e saMpAdanagraMtho tathA "svAmI vivekAnaMdanA patro' e anuvAdagraMthanuM prakAzana. 1912 eprila : "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa'nA taMtrI thayA. 1912 ke 1913 (saMbhavataH) : "zrImadda yazovijayajI' e aMgrejI nibaMdhanuM prakAzana. 1912 ke 1913 (saM.1969) : "jaina aitihAsika rAsamALA bhA.1'nuM. prakAzana. 1914 : pitAnuM avasAna; "jaina rAsamALA (puravaNI) e sUci-pustikAnuM prakAzana; phArbasa gujarAtI sabhAe jAhera karela "jaina ane bauddha matano saMkSipta itihAsa - tenA siddhAMto ane vaidika mata sAthe tulanA" e pAritoSika-nibaMdha rajU karyo. 1915 : uparyukta nibaMdha pAritoSikapAtra Tharyo; suratamAM maLelA gujarAtI sAhitya pariSadanA saMmelanamAM hAjarI ApI tathA tyAM pradarzanamAM mukAyelI hastapratonI noMdha lIdhI; "heralDa'nA taMtrIpadethI mukta thavAno vicAra karyo paraMtu pachI mulatavI rAkhyo; zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA, jenA mohanabhAI eka sthApaka sabhya hatA. 1915 ke 1916H vinayavijayopAdhyAyaviracita "dha nayakarNikA' (aMgrejI)nuM prakAzana. 1916: jaina zvetAmbara kaoNnpharansanA jaina ejyukezana baoNrDanA sekreTarI thayA ' (motIcaMda gi. kApaDiyA sAthe); kanaiyAlAla munazIe ghanazyAma'nA nAmathI "pATaNanI prabhutA' pragaTa karI temAMnAM nirUpaNo anaitihAsika hovAnuM batAvI carcA jagAvI. 1917 : vADIlAla motIlAla zAhe saMyukta jaina vidyArthI gRhanI sthApanA karI, enI kArobArI sabhAnA mohanabhAI sabhya banyA. 1917 me 31 : siddhakSetra bAlAzramanI mulAkAta.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 1918 : jaina zvetAmbara kaoNnpharansanA AsisTanTa sekreTarI banyA. 1919 jAnyu.-phebru. : mohanabhAI taMtrIpadethI chUTA thatAM A aMka sAthe "heralDa" baMdha thayuM. 1919 Dise. : sAdaDImAM jaina zvetAmbara kaoNnpharansanA saMmelanamAM; tyAMthI amRtasaranA rASTrIya koMgresanA saMmelanamAM; tyAMthI pAchA pharatAM AgrAmAM hastapratonI noMdha lIdhI. 1920 lagabhaga : prathama patnInuM avasAna. 1920 : jinavijayajIe sAdhuveza choDyo; "giranAra tIrthoddhAra rAsa ane tIrthamALA" e saMpAdanagraMthanuM prakAzana. 1920 julAI 16 : bIjAM lagna, prabhAbahena sAthe. 1921 oNkTo. : lIMbaDIno bhaMDAra joI prato noMghI. 1922 : kanaiyAlAla munazIe sAhitya-saMsa sthApI. mohanabhAI enA eka sthApaka sabhya. 1923-24 : pUnAmAM Dekkana kaoNleja | bhAMDArakara InsTiTyUTano hastapratasaMgraha joyo. 1924 : munazIe gujarAtI sAhityanA itihAsanI yojanA karI tenA taMtrImaMDaLamAM mohanabhAI; "jinadevadarzana'nI bIjI AvRttinuM prakAzana. 1924 sapTe. : "jaina gUrjara kavio bhA.1' chApavA gayo. 1925 jAnyu. : jaina sAhitya pariSadanI oNphisa sthApavA mATe muMbaImAM mohanabhAIne pramukhapade sabhA. 1925 eprila : muMbaImAM kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapade kaoNnpharansanuM adhivezana, je kaoNnpharansanI DagamagatI nAva sthira karavA anya. agraNIo ane mohanabhAInI sakriyatAthI yojAyuM hatuM. 1925 me : vaDodarAnA hastapratasaMgraho joyA. 1925 (saM.1981 bhAdaravo) : mohanabhAInA taMtrIpade kaoNnpharansanA mukhapatra jainayugano AraMbha. 1925 oNkTo. : amadAvAdanA keTalAka hastaprata saMgraho joyA.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 21 1924 : muMbaImAM maLanArI AThamI gujarAtI sAhitya pariSadanI kArobArI sabhA tathA satkAramaMDaLanA, temaja nibaMdha parIkSaka samitinA sabhya; "jaina gUrjara kavio' bhA.1nuM prakAzana; sAhityasaMsad prakAzita "gujarAtI sAhitya'no khaMDa pAMcamo "madhyakAlano sAhityapravAhamAM "jaino ne temanuM sAhitya lekha pragaTa thayo, je pachIthI "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' rUpe pariNamyo; zatruMjaya para pAlItANAnA darabAre yAtrALuvero nAkhyo te aMge jainomAM khaLabhaLATa ane virodhanuM AMdolana, A praznane kAraNe kaoNnpharansanuM adhivezana bharavA aMge vivAda. 1926 eprila : muMbaImAM AThamI gujarAtI sAhitya pariSadanuM saMmelana; emAM apabhraMza sAhitya vize nibaMdha vAMcyo (je "jaina gUrjara kavio' bhA.1mAM mukAyela prastAvanAlekha jaNAya che); pradarzanamAM AvelA hastapratasaMgraho joyA. 1926 me : rAjakoTamAM gokuLadAsa nAnajI gAMdhI hastakano pustakasaMgraha joyo; kAThiyAvADamAM hovAne kAraNe kaoNnpharansanA adhivezana aMgenI carcAmAM bhAga laI zakyA nahIM. 1926 oNkTo. : khaMbhAtanA hastapratasaMgraho joyA. 1926 Dise. 27, 28 : kaoNlhApura rAjyanA zirola roDamAM mohanabhAInA pramukhapade dakSiNa mahArASTra jaina zvetAmbara prAntika pariSadanuM cothuM adhivezana. 1927 : "sAmAyika sUtra'nI bIjI AvRttinuM prakAzana; munazI muMbaI dhArAsabhAmAM yunivarsiTI grejyueTonA pratinidhi tarIke UbhA rahyA e prasaMgane laIne jainoe emanI navalakathAomAMnAM nirUpaNo aMge virodha karyo ane munazIne mata na ApavAno TharAva paNa eka sabhAmAM thayo; kesariyAjI tIrthamAM dhajA caDAvavAnI bAbatamAM zvetAmbaro ane digaMbaro vacce jhaghaDo; balavaMtarAya ThAkore "gurjara rAsAvalInI yojanA vicArI, jemAM mohanabhAI sahasaMpAdaka. 1927 me : pATaNanA hastapratabhaMDAro joyA.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA 1927 oNkTo. suratanA hastapratabhaMDAro joyA. 1927 Dise.-1928 jAnyu. : amadAvAdanI patrakAra pariSadamAM, amadAvAdanA bhaMDAro joyA; pAlaNapuramAM DAyarAnA apAsarAno bhaMDAra joyo; ArAsaNanI tIrthayAtrA paMDita sukhalAlajI ane muni jinavijayajI sAthe, tyAMnA zilAlekho jinavijayajInA sAthamAM utAryA. 1928: "jaino ne temanuM sAhitya' e lekhamAM AgamasAhityano ItihAsa umeravAno prayatna AraMbhyo. 1928 me 12 : jinavijayajIne jarmanI javA vidAya ApI. 1928 me 13thI 22 : kheDA, tyAMnA bhaMDAro joyA, svayaMsevaka maMDaLane Azraye "ApaNo samAja vize bhASaNa karyuM, mAtara, sAcA devane darzane tathA zilAlekhonI noMdha; viThalapura. 1928 sapTe. : "jaina gUrjara kavio bhA.2' chapAI rahyo ane tenI prastAvanA tarIke mUkavAnA lekha tarIke "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" chapAvA gayo. 1928 oNkTo.-nave. : vaDodarAmAM paMDita lAlacaMda gAMdhI, kezavalAla kAmadAra ane maMjulAla majamudArane maLyA; naDiyAda, gujarAtI sAhitya pariSadanA saMmelanamAM; vaDatAla, ANaMda - carotara ejyukezana sosAyaTI, amadAvAda, paMDita sukhalAlajIne jaiina sAhityano saMkSipta itihAsanAM prakaraNo saMbhaLAvyAM, AnaMdazaMkara, bahecaradAsa paMDita vagere sAthe mulAkAta; rAjakoTa, gokuLadAsa nAnajI gAMdhI pAsenI keTalIka prato joI. 1929 : mAtAnuM avasAna; kalakattA, jaina konpharansanA adhivezanamAM, pUraNacaMdra nAharano purAtattvano saMgraha tathA gulAbakumArI lAyabrerI joyAM, nAhare upayogI sAmagrI ApI. 1929 me : rAjakoTa, tyAMthI giranAranI yAtrA, zilAlekho utAryA. 1929 oNgasTa-sapTe. : amadAvAda, paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM hAjarI, te parathI muMbaImAM AvI vyAkhyAnamALA thavI joIe evo vicAra.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 23 1929 oNkTo. jhIMjhuvADAno umeda-khAMti jaine jJAnamaMdirano hastapratasaMgraha joyo, viramagAmanA saMgraho joyA. 1929 Dise. : pATaNa, vaDodarA rAjya pustakAlaya pariSadamAM; muni jazavijayano graMthasaMgraha joyo. sthapAya te mATe rasa levA paMDita sukhalAlajIne preryA. 130 phebru. : jura (mahArASTra)mAM kaoNnpharansanA adhivezanamAM, tyAMnA dhAtupratimAlekho utAryA. 1930 (saM.1986 asADa-zrAvaNa) : mohanabhAInA taMtrIpadavALo jainayuga" mAsikano chello aMka. 131 : "jaina gUrjara kavio bhA.2'nuM prakAzana; karAMcI, bhAratIya rASTrIya koMgresanA adhivezanamAM. 131 oNkTo. : mahuvAnA hastapratasaMgraho joyA. 1932 : muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM "jaina dharmamAM parivartano ane tenAM pariNAmo para vyAkhyAna. 133 : paMDita sukhalAlajI kaoNnpharansanI jaina cera para kAzI javA taiyAra thayA temAM mohanabhAIno Agraha kAraNabhUta; "jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa'nuM prakAzana. 1934 : "sujazavelI bhAsa'nuM prakAzana. 1934 Dise.-1935 jAnyu. : kuTuMbIo-snehIone pAlItANAnI jAtrA karAvI; vaLatAM boTAda, pratimAlekho utAryA. 1936 : "jainAcArya zrI AtmAnaMdajI janmazatAbdI smAraka graMtha" tathA upAdhyAya yazovijayajIviracita gUrjara sAhityasaMgraha bhA. 1" e saMpAdita graMthonuM prakAzana. 136 oNgasTa 9 : muMbaImAM jaina ekatA mATe mizrI lAlajIe upavAsa karyA tene anulakSIne maLelI sabhAmAM ekatAnA TharAvane Teko ApI vaktavya karyuM. 1lDa oNgasTaH muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM svAmI vivekAnaMdanA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatibhA ane manuSya pratibhA preraNAprada vicAro" tathA "mahAtmA gAMdhIjI - keTalAka dhArmika vicAro' e viSayo para vyAkhyAno ApyAM. 1937 : "gurjara rAsAvalI'nI yojanA gAyakavADa oNrienTala sirIjhamAM svIkArAI; pachIthI chApakAma zarU thayuM; "sAmAyika sUtra'nI zALopayogI AvRttinuM prakAzana. 1937 : oNgasTa-sapTe. : muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM "bhagavAna zrI pArzvanAtha" vize vyAkhyAna. 1939 : pATaNa, haima sArasvata satramAM hemacandrAcArya vize nibaMdha rajU karyo; bhogIlAla sAMDesarAne potAnA lekhonI sUci rAkhavA sUcavyuM. 1939 sapTe. 14:muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM "kalpasUtra' para vyAkhyAna. 1940 me : bharUca, kAvI, jhaghaDiyAno pravAsa; kAvInA lekho utAryA. 1940 oNgasTa-sapTe. : muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM "akabara ane jahAMgIranA darabAramAM jaino" vize vyAkhyAna. 1941: siddhicandra-upAdhyAyaviracita "bhAnucandragaNicarita' e saMpAdanagraMthanuM prakAzana. 1941 oNgasTa 20 : muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM "AnaMdaghanajI ane yazovijaya" vize vyAkhyAna. 1943 oNgasTa 30 : muMbaInI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM "jahAMgIra ane jaino" vize vyAkhyAna. 1944: "jaina gUrjara kavio bhA.3'nuM be khaMDamAM prakAzana; lathaDatI tabiyata. 1945 Dise. 2, ravivAra : avasAna, rAjakoTamAM; emanI sevAonI kadara ' rUpe jaina zvetAmbara kaoNnpharanse mokalAvela mAnapatra ane saMmAnaphaMDo moDAM paDyAM. 194pa Dise. 6H muMbaImAM 19 jaina saMsthAone Azraye zokasabhA. 1956 julAI 15 : jaina zvetAmbara kaoNnpharansamAM mohanabhAInA tailacitranuM paMDita sukhalAlajIne haste anAvaraNa. 1958 : balavaMtarAya ThAkora tathA madhusUdana modInI sAthe saMpAdita karela gurjara rAsAvalI'nuM prakAzana.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA 2. vyaktitva dekhAva mohanabhAInuM bAhya vyaktitva AkarSaka hatuM - UMcI kadAvara dehayaSTi, gaura varNanI kAMti, sohAmaNI mukhamudrA, nehabharI ne AvakAra ApatI AMkho, badhA mAthe kAThiyAvADI pAghaDI paheratA. kyAreka dhoLI TopI paherI hovAnuM paNa snehIo kahe che. (meM kizoravaye emane joyelA tyAranuM kALI TopInuM jhAMkhuMpAchuM smaraNa che, jene ke.kA. zAstrI Teko Ape che.) koTa ane dhotiyuM e emano aupacArika paheraveza. paheraveza khAdIno. avAja mohanabhAIno meghagaMbhIra avAja. ethI e prabhAvazALI vaktA banI rahetA. komaLa mIThA kaMThathI rAgarAgiNIo paNa gAtA. emanAM racelAM padyomAM rAgono nirdeza maLe che. tethI emane saMgItanuM keTaluMka jJAna haze ema lAge Adato mohanabhAInI tabiyata sAmAnya rIte sArI. zarIra parizramathI thAke nahIM. rAtanA betraNa vAgyA sudhI jAgIne kAma karI zake. alabatta, e kAraNe cA ane dhUmrapAnanAM vyasana vaLagyAM kharAM. moTe bhAge sigAreTa ane kvacita dezI bIDI pItA. satata pInArA eTale emanI AjubAju bIDI-sigareTanAM ThUMThAM paDyAM hoya. sigAreTanuM ThUMThuM na thaI jAya tyAM sudhI pIdhA kare ane sigAreTa paDI paDI paNa saLagyA kare, bujhAya nahIM, tethI eka vakhata emanA kAgaLo baLI gayelA. bhaMDAro jovA jAya tyAM paNa thoDo samaya bahAra jaI sigAreTa-bIDInA kasa kheMcI Ave. mohanabhAInuM pAcanataMtra sAruM. bhAre bhojana paNa pacAvI zake. jamI lIdhA pachI paNa bhAvatI vastu Ave to jamI zake. bIjAone jamADavAnA paNa e zokhIna. jhAjhI sagavaDanI jarUra nahIM kAma karavA mATe mohanabhAIne jhAjhI sagavaDanI jarUra na paDatI. ghera gAdI para besI khoLAmAM pUMThuM ke pATiyuM rAkhI satata lakhavAnuM kAma karI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 virala viddhapratibhA ane manuSya pratibhA zakatA. sukhalAlajI ke jinavijayajI pAse rahevA jAya tyAMye potAnuM kAma laI jaI zake ane ekalA paDe tyAre kAma karyA kare. kaoNrTamAM paNa navarAzanA samayamAM pUpho jue. kAryapaddhatino koyaDo mohanabhAIno dIvAnakhaMDa joIne koIne ema lAge ke emanAmAM vyavasthAbuddhi na hatI. cAre bAju khaDakAyelAM pustako-pothIomAMthI potAne joItI vastu kevI rIte zodhI zakatA haze evo prazna paNa thAya. paNa aneka saMdarbhothI UbharAtAM mohanabhAInAM sarvagrAhI lakhANo jotAM emanI potAnI koIka vyavasthA haze ja ema lAgyA vinA rahetuM nathI. e potAnI vastuo AghIpAchI na thAya mATe ghaNI vAra potAnI gerahAjarImAM kacaro paNa kADhavA na detA. emanI smRti to ghaNI sArI hatI ja. joItuM pustaka potAnI jagyAe beThAMbeThAM ja e batAvI zakatA ane emAMthI joItuM pAnuM paNa tarata zodhI zakatA. mohanabhAIe je prakAranAM kAmo karyA che te to ghaNI jhINI ane cokasAIbharI vyavasthAo mAge. aneka saMdarbho joDavAnA hoya, samayanA kramathI sAmagrI prastuta karavAnI hoya tyAre sUcikArDanI ke evI koI vyavasthA nipajAvavI paDe. mAtra smRtithI e badhuM na thaI zake. mohanabhAIe AvI vyavasthAo nipajAvI hatI ke kema athavA kaI kAryapaddhatithI emaNe A kAmo karyo e jANavAnuM atyAre koI sAdhana nathI. "jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa'nI anukramaNikAonI 7500 kApalIo thayelI, jene 23 viSayomAM vaheMcavAmAM AvelI ema mohanabhAIe noMdhyuM che. paraMtu graMthanI mULa sAmagrIne taiyAra karavAmAM emanI kAryapaddhati kaI hatI e emaNe noMdhyuM nathI. dhArmika AcAravicAra mohanabhAI kuladharmathI mUrtipUjaka jaina hatA. paNa jaina tarIkenA saghaLA bAhyAcAro custa rIte pALanArA na hatA. tIrthasthAnoe jAya tyAM darzana-sevA-pUjAno lAbha e jarUra le, eka vakhate sagAMsnehIone pAlItANAnI jAtrA paNa emaNe karAvelI, paraMtu roja devapUjA karavAno emano koI niyama na hato. koI yaMtranI pUjA ghara karatA ema jANavA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA maLe che. rAtre moDe sudhI jAganArA ane cA-sigAreTanA vyasanI eTale covihAra to na ja karI zake ane upavAsa-ekaTANuM karavAmAM paNa muzkelI ja. DuMgaLI, lasaNa paNa emane tyAjya nahotAM. mAmA prANajIvanabhAI AvA jaina AcAro custa rIte pALanArA hatA, chatAM mohanabhAImAM e vastu na AvI e jarA navAI pamADe evuM che. paNa mohanabhAI gharmanA bahiraMgane nahIM paNa aMtaraMgane vaLaganArA hatA ema A parathI samajAya che, manuSya prema ane sahAyavRtti mohanabhAI manuSyapremI hatA. nAnAmAM nAnA mANasamAM e rasa letA. rastAmAM maLe toye evA mANasa pAse doDha-be kalAka sudhI vAto karI enA vize jhINAmAM jhINI mAhitI meLavatA. pelA mANasane ema thAya ke mArA pratye Amane keTalobadho bhAva che ! A sAthe bIjAne sahAyarUpa thavAnI vRtti paNa hatI. tavAvALA bilDiMgamAM koI evo prasaMga bane ke jemAM sahAyarUpa thavAnI AvazyakatA hoya to pote saMkalpa karatA ke A divasanI athavA amuka kalAkonI je kaMI rokaDa Avaka thaze te huM A kAmamAM ApI daIza. vaLI pAchA ema mAnatA ke AmAM huM kaMI karato nathI. je bhAInA bhAgyamAM jeTaluM haze eTaluM ja bIjA pAsethI maLI raheze. eka vidhavA bAIne koI yogya saMsthAmAM Azraya apAvavA mATe mohanabhAIe raNajitarAma vAvAbhAI sAthe patravyavahAra karelo. navayuvAnano utsAha mohanabhAI haMmezAM eka navayuvAnanA jevA utsAha ane khaMtathI taravaratA. kAMI paNa navIna vAta, vicAra ke vastu sAme Ave to e jANavAnI emane hoMza thatI. dRSTi AzAvAdI, tethI aMtakALa sudhI aneka pravRttiomAM e rata rahyA. emanI karmaThatA to ananya. e sAthe bhaLatI emanI saraLatA ane namratA. sAdhAraNamAM sAdhAraNa kAma karavAmAMye emane kazo saMkoca na thato. na potAnI vakIla tarIkenI pratiSThA Ave ke na Adhunika sabhyatAnA khyAlo naDe. muni jinavijayajI kuMbhAriyAnA zilAlekho ukelatA hoya tyAre mohanabhAI e zilAlekho paranI mATI sApha karI ApavAnuM kAma kare ane sAthesAthe jinavijayajI pAsethI zilAlekho ukelavAnI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 : virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA tAlIma letA jAya. pravAsamAM potAnAM badhAM kAma jAte karI le.. apAra namratA mohanabhAIe kAmo to evAM karyo ke koI yunivarsiTI DipArTamenTa paNa bhAgye ja karI zake. Ama chatAM potAnI jAtano kazo mahimA emanA manamAM kadI vasyo hoya evuM dekhAtuM nathI. "jaina gUrjara kavio" ne "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' jevA AkaragraMthonA nivedanamAMye eke vAkya evuM jaDatuM nathI ke jemAM mohanabhAI potAnA kAmano mahimA karatA hovAnuM ApaNane lAge. e bIjAnA abhiprAyo noMdhe che kharA, paNa abhiprAyo noMdhIne aTakI jAya che. vaLI, potAnA graMthomAM koI khAmIo hoya to te sUcavavAnI vinaMtI karavAnuM e kadI cUkatA nathI. potAnI jAtane sudhAravA e sadA tatpara dekhAya che. paMDita sukhalAlajI vagere jevA pote maulika lekhaka nathI evuM e nikhAlasatAthI svIkAre che ne nitye pote vAMcavo zarU karelo paNa jIravavAnI azakti jaNAtAM choDI devo paDyo evI kabUlAta kare che. jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa'nuM taMtrIpada saMbhALatI vakhate mohanabhAI potAnI maryAdA kevA sAcA dilathI varNave che ! vicAronI zreNI hRdaya muja nA goThavI zake ! na jANuM zI rIte muja hRdaya khulluM thaI zake ? chatAMye Ave je magajamAMhi te kahI dauM bhalA bhAvo sAthe, tama jigarano Adara cahuM. potAnA graMthonA nivedanone aMte potAnA nAmanI sAthe mohanabhAIe je zabdo joDyA che te to emanI apAra namratAnuM ApaNane darzana karAve che. jemake, zAsanapremI (nayakarNikA), jinacaraNopAsaka, vItarAgacaraNaraja (jinadevadarzana), prazamarasapipAsu (sAmAyikasUtra), saMtasevaka (svAmI vivekAnaMdanA patro, jaina aitihAsika rAsamALA), saMtacaraNopAsaka (AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha), saMghano sadAno sevaka (jene zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa, jAnyu.-phebru.1919) vagere. niHspRha sevAno saMkalpa uparanA zabdo ApaNane mohanabhAInA utkaTa sevakabhAvanI paNa pratIti
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA karAve che. e sevakabhAve jema kIrti ke kadaranI apekSA rAkhI nathI, tema potAnAM kAryonA Arthika vaLataranI paNa apekSA rAkhI nathI. "svAmI vivekAnaMdanA patro'nuM bhASAMtara sastuM sAhityavardhaka kAryAlayane mohanabhAIe kaMI paNa badalo lIdhA vinA karI ApeluM. "jinadevadarzana' jevAM keTalAMka pustako pote pragaTa karelAM tyAre emAMthI kazA Arthika lAbhanI gaNatarI rAkhI na hatI. "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa" ane "jainayuga' e sAmayikonuM saMpAdana karyuM te saMsthA para eka kArakunano bojo paDavA dIdhA vinA, prapharIDiMga vagere saghaLAM kAmo jAte ja karI laIne. jaina gUrjara kavio' jevAM bhagIratha kAmo paNa kevaLa prItiparizrama ja hatAM. UlaTuM A kAmamAM aneka sthaLonI mulAkAta vagere nimittothI mohanabhAIne potAne ghaNuM kharca veThavuM paDyuM hatuM. mohanabhAI saMkalpapUrvaka A kAmomAMthI badalo levAthI aLagA rahyA jaNAya che kemake jyAM sahelAIthI badalo maLI zake tema hato tyAM paNa emaNe lIdho nathI ane emanI chellI icchA paNa vakIlAtamAMthI nivRtti laIne, kazo badalo lIdhA vinA ja, sAhityanI sevA karavAnI hatI. jIvananirvAha mATe to vakIlAta ja, vidyAkAryo ke jAhera sevAmAMthI paisoye levAno nahIM e mohanabhAIno saMkalpa eka asAdhAraNa ghaTanA che. e ApaNane prabhAvita kare che ane mohanabhAImAM eka prakAranA sAdhujIvananI jANe jhAMkhI karAve che. mohanabhAInI A bhAvanAno vicAra karatAM ApaNane paNa paramAnaMda kApaDiyAnI jema tema mAnavAnuM mana thAya ke mohanabhAIne mAnapatra ane thelI paNa vaNaarpayAM rahI gayAM e emanI bhAvanAne anusaratuM ja thayuM. navidyAprema mohanabhAImAM naryo vidyAprema hato. koInI paNa dvArA vidyAnuM kAma thatuM hoya to AnaMda anubhave ane potAnAthI zakya te madada karI chUTe. muni jinavijayajInI gujarAta purAtattva maMdiranI, siMghI sirIjhanI ke bhAratIya vidyAbhavananI vidyApravRttio cAle ane eno utsAha anubhave mohanabhAI. banArasa hindu yunivarsiTImAM jaina cera sthApavA mATe mohanabhAI kaoNnpharansane prere ane paMDita sukhalAlajI e cera para banArasa jAya emAM e bhAga
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA bhajave. ghaNA prakAzako, lekhako mohanabhAInI madada letA - raNajitarAma ane munazIne mohanabhAIe mAhitI, saMdarbho pUrA pADyA che - mohanabhAI kAmano vadhAre bojo uThAvIne paNa evI madada karavAnuM svIkAratA, joke e bAbatanI kRtajJatApUrvaka noMdha bhAgye ja levAI che. sAme pakSe mohanabhAI pote, potAne koInI madada maLI hoya to enI kRtajJatApUrvaka noMdha lIdhA vinA na rahe. mohanabhAInA graMthonAM nivedanomAM emane madada ApanArAonAM je nAmo Ave che tenI yAdI karIe to ghaNI moTI thAya. mohanabhAIno vidyAprema vidyApravRttiomAM Arthika madada karavA sudhI pahoMcato. sukhalAlajI kazA kAmano vicAra kare tyAre emanA vAravA chatAM mohanabhAI, kAma potAne game che mATe rUpiyA pAMcaso ApavA taiyAra thaI jAya, darabArIlAlane sAhityaprakAzana mATe muzkelI che ema jANatAM vagara mAgye paisA mokalAve, paradeza bhaNavA jatA vidyArthIne Arthika madada pUrI pADe. mohanabhAIno A naryo vidyAprema saune sparzI jAya evo hato. guNAnurAga mohanabhAInI prakRti guNAnurAgI hatI. koI paNa vyaktimAM je kaMI sAruM jue enA e cAhaka banI jatA. emAM uMmara, nAtajAta, saMpradAya kazuM ADe na Ave. jinavijayajI sAdhuveza choDe tethI mohanabhAInA emanA vizenA AdaramAM kazo pharaka na paDe. vADIlAla motIlAla zAha sAme jaina samAjamAM ghaNo virodha, paNa mohanabhAIne emanA je guNo jaNAya enI kadara karavAmAM e pAchA na paDe. A kAraNe mohanabhAI vividha prakAranA loko sAthe snehasaMbaMdha nabhAvI zakatA hatA ane emanA snehasaMbaMdho vizALa hatA. satyapriyatA ane spaSTavaknatva paNa mohanabhAImAM aMdha guNAnurAga na hato. satyapriyatA ane spaSTavaktatvanA bhoge e guNAnurAgI na hatA. mitra sAthe matabheda hoya to e pragaTa karyA vinA na rahetA ane mitranI TIkA karavAnI thatI hoya to e karI zakatA. kesariyAjI tIrSanA thaDA vizenA motIcaMda kApaDiyAnA ahevAlamAM digaMbara muni mATe ekazana vaparAyuM hatuM te potAne anucita
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA 31 lAge che ema e noMdhyA vinA rahI zakatA nathI. vADIlAlanAM lakhANomAM TaMkArA jovA maLe che tenI TIkA kare che ane emanAM vaimanasya vadhAre evAM lakhANo mATe aprasannatA vyakta kare che. (A ja kAraNe, pahelAM je vADIlAlanA ananya bhakta hatA te mohanabhAI pachIthI emanA vize taTastha thaI gayelA.) munazInI sAhityasaMsadanA mohanabhAI eka sabhya hatA, paNa "pATaNanI prabhutA" ane "gujarAtano nAtha'nAM keTalAMka nirUpaNono virodha karavAnuM e kartavya samaje che. munazIne jaina paraMparAnuM je ajJAna che te jotAM "jaina sAdhu vize lakhavA mATe tame yogya to na ja gaNAva" ema spaSTa rIte jaNAvI zake che. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM kezavalAla kAmadAranI prastAvanA mUkI paNa e prastAvanAnA "badhA vicAro sAthe huM saMmata nathI" ema noMdhyA vinA mohanabhAI rahI zakatA nathI. mohanabhAInAM satyapriyatA ane spaSTavaknatva aneka saMsthAonA kAryavAhaka maMDaLamAM teo hatA tenI carcAomAM vyakta thayA vinA rahetAM nahIM. potAnA vicAra atyaMta spaSTa ane nizcita hoya tyAre e uttejita paNa thaI jatA. paNa emanA manamAM koI daMza na hato tethI potAnA virodhI sAthe tarata ja maLI javAmAM emane koI muzkelI na paDatI. e kheladila - sAphadila AdamI hatA. AthI ja paramAnaMda kApaDiyA ema lakhI zake che ke "bhinna bhinna saMsthAonI kAryavAhImAM temanI bAjumAM besIne ke sAmA besIne kAma karavuM, sahamatI anubhavavI ke vicAronI athaDAmaNamAM AvavuM... A jIvanano eka lahAvo hato." mahattvAkAMkSA vagaranA mANasa . moTAM sAhityika kAryo mAthe lenArA ane jAherajIvana sAthe ATalAbadhA saMkaLAyelA chatAM mohanabhAI mahattvAkAMkSA vagaranA mANasa hatA ! je kaMI kartavya bajAvavAnuM AvyuM - agraNI banIne ke anuyAyI banIne - te emaNe dharmabhAvathI, ekamAtra sevAnI laganIthI bajAvyuM. mohanabhAInuM jIvana e jANe eka arpita jIvana hatuM. vinodavRtti eTale ja mohanabhAI manathI atyaMta haLavA rahI zakatA. vinoda kare
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA ane mitro vinoda kare e premathI sahI le. kyAreka pote potAnI jAtano vinoda kare. mukta khaDakhaDATa hAsya e emanA svabhAvanuM eka lakSaNa hatuM. utkaTa vidyAprema ane niHsvArtha sevAnI laganI, kaparI karmaThatA ane narI niHspRhatA, guNAnurAgitA ane spaSTavakrutva, satyaniSThA ane saralatA, mAnavaprema ane sahAyavRtti, tathA sAdAIbharyA nItiniSTha jIvanano Adarza - mohanabhAInA vyaktitvanI A chabI ApaNA UMDA Adarane pAtra nathI lAgatI ? 3. vicAra, jaina sAhityanI ja sevA zA mATe? 1914mAM raNajitarAme eka patramAM mohanabhAIne pUchyuM hatuM ke tame tamArI sAhityasevA jaina saMpradAya pUratI maryAdita rAkhavAnuM zA mATe icchukyuM che? mohanabhAIe tA.1-9-1914nA patramAM eno vistRta khulAso karelo te khAsa jANavA jevo che : "mArI pravRttio jaina sAMpradAyika sAhitya pUratI meM zA mATe maryAdita rAkhI che enAM keTalAMka kAraNo jaNAvuM H (1) jaina sAhityamAM kevAM amUlya ratno paDelAM che te prakAzita karavA jainoe haju sudhI kaMI karyuM nathI. (2) Adara karavA yogya chUTAchavAyA apavAdo bAda karatAM ajainoe jaina sAhityano abhyAsa karyA vinA ane ene aMge samAnabhAvI niSpakSa dRSTibiMdu nipajAvyA vinA ja enI guNavattA vize pUrvagrahayukta mUlyanirNayo uccAryA che. (3) pAzcAtya vicAronI asara nIce AvelA Adhunika jaina lekhako ghaNA ochA che ne emaNe uparakathita mUlyanirNayonI aspaSTatA ane asatyatAne dUra karavA ke potAnAM sAhitya ane aitihAsika dastAvejone pAradarzaka ane vismayajanaka rIte prakAzita karatI upayogI mAhitI pUrI pADavA bhAgye ja kaMI karyuM che. (4) binasAMpradAyika sAhityanA abhyAsamAM to ghaNA sArasvato lAgelA che ane tethI, alpasaMkhya jaina vidvAno ne abhyAsIonI madada emAM evI jarUranI nathI ke e moTuM pradAna gaNAya. jyAM sudhI badhA nahIM to keTalAka jainetaro jaina sAhityane sAMpradAyika ane aspRzya gaNe che tyAM sudhI jaina abhyAsIo dvArA eno abhyAsa
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA thAya ane enuM prakAzana thAya e atyaMta jarUranuM che. jaina sAhityane ene yogya sthAna maLaze ke jainetara sAhityamAM e bhaLI jaze eTaleke ene zuddha kevaLa gujarAtI sAhitya ja lekhavAmAM Avaze tyAre jaino ane arjeno eka samAna hetu mATe hAtha milAvaze." (jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa, sapTe.-nave. 1917, aMgrejI patrano anuvAda) Ano artha e che ke jaina sAhityanI sevA e mohanabhAIe suciMtita rIte svIkArelo dharma hato eTaluM ja nahIM paNa e aitihAsika paristhitie prApta karAvelo dharma hato. gujarAtI sAhityanA itihAso jotAM mohanabhAIe je vicArothI prerAI jaina sAhityanI sevA karavA bhekha dharyo e vicAronI yathArthatA samajAze. 1914 sudhI gujarAtI sAhityanA itihAsomAM jaina lekhakone kyAM sthAna hatuM? mohanabhAIe jaina sAhityanA mUlyavAna bhaMDArane khullo karyo ne enA abhyAso paNa ApyA te pachI gujarAtI sAhityanA itihAsamAM jaina sAhityane kaMIka praveza maLavo zarU thayo. paNa tAttvika dRSTie jotAM mohanabhAIne jaina ane ajaina sAhityanA bhedo ISTa nahotA. banne pravAho eka sAthe bhaLe ane zuddha kevaLa gujarAtI sAhityano pravAha vahe e emanI jhaMkhanA hatI. cheka 1927mAM "jaina gUrjara kavio' bhA.1nA ane 1931mAM jaina gUrjara kavio' bhA.ranA avalokanamAM sAhitya' mAsika jaina ane brAhmaNa sAhitya judAM khIlyAM hovAnuM mAne che, jaina sAhityanI jUnI bhASAne gujarAtI gaNavAnuM anucita gaNe che tathA mAtra jaina sAhityane ja sAMpradAyika sAhityanuM lebala lagADe che tyAre mohanabhAI aMbAlAla jAnInA TekAthI khulAso kare che ke jaina ane brAhmaNa sAhitya vastutaH judAM nahotAM, e baMnenI bhASA judI hatI e hastapratonA vizAla paricayanA abhAve UbhI thayelI bhrAnti ja che ne jaina sAhitya je arthamAM sAMpradAyika che te arthamAM brAhmaNa sAhitya paNa sAMpradAyika che : premAnaMdanAM AkhyAno paNa sAMpradAyika brAhmaNa purANakathA parathI lakhAyelAM che ne temAM paNa sAMpradAyika paribhASA AvI che. tevI paribhASA ciraparicita thatAM sAdhAraNajanamAnya thAya che. zabdaprayogo paNa prAcIna temaja prAcIna parathI udbhavelA vaparAya che. jema brAhmaNonuM tema jainonuM. tethI prAcIna vi.3
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA gujarAtInI ImArata ekalA brAhmaNa sAhitya parathI nahIM paNa banne sAhitya parathI racI zakAze." (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, pR.1071-73, pAdaTIpa) bhedadRSTino virodha mohanabhAIe potAnuM kArya jaina saMpradAyamAM sImita rAkhyuM paNa emanI dRSTi sAMpradAyikatAthI raMgAyelI nathI e hakIkatanI pratIti e vAta parathI thaze ke e, gAMdhIjIne anusarIne, jainone hiMduomAM ja gaNAve che : "jaina eka jAti nathI paNa eka gharma che - Arya gharma che - bhAratavarSamAM janmelo dharma che. hiMdu e jAti che ane tethI jaino jAtie hiMdu che. jaina dharma pALanArAomAM hiMdamAM vasatAM vaNika Adi judAMjudAM varSo-jAtio che. game te varNanA te dharma pALI zake che." (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, nivedana, pR.45) mohanabhAInuM bhedaSTivirodhI maMtavya munazInAM "pATaNanI prabhutA' ne "rAjAdhirAja'nAM keTalAMka nirUpaNo paratve vivAda jAge che tyAre spaSTapaNe vyakta thatuM jovA maLe che. " "pATaNanI prabhutAmAM aneka guNo che. te eko hi doSo guNasaMnipAte sUtramAM rahelA arthathI upekSA karavA yogya nathI" ema mAnanArA mohanabhAI munazIe karelA AnaMdasUri jatinAM ne hemacandrAcAryanAM nirUpaNomAM rahelAM aitihAsika atadhyo ane anaucityo sAdhAra rIte vIgate batAve che ne e nirUpaNo paratve potAnI asaMmati paNa jAhera kare che. "rAjAdhirAja' navalakathA lakhAtI hatI tyAre ja munazInI pUchaparachanA javAbamAM emaNe mArmika Takora karI hatI ane cetavaNI ApI hatI : zuM hemacaMdra ane maMjarIno meLApa karAvI maMjarInI chabI hemacaMdranA manamAM lAvI tene tethI thayelA vratakhaMDanathI tenI pAse prAyazcita levarAvI - micchAmi dukkaDa karAvI - tene tevA AkAramAM mUkI tamArI navalakathA bhUSita karavA mAgo cho ? eka rasika prasaMga pUro pADavA cAho cho ? muMjAlane mInaLano Azaka karyo, udAne parastrInuM apaharaNa karanAra cItaryo, AmrabhaTTane mUrNo - parastrIlubdha batAvyo vagere vagere, AnaMdasUrinA kalpita
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA pAtrane jabarA political Jain monk (rAjadArI jaina sAdhu) tarIke reprensible (tiraskaraNIya) svarUpamAM sujIne mUkyo ne have hemacaMdrane maMjarImAM moha pamADI pachI prAyazcita levaDAvI zuddha karavA mAgo cho ? pavinIne nagna rAkhI tapa karI sarasvatInuM varadAna lenAra Ajanma brahmacArI hemacaMdra AvuM svapna paNa kare che ? sarva para vicAratAM jaina pAtro ane jainatva pratye Apano kevo snehALa AdarabhAva che te Apa pratyakSa karatA nathI ? Ape "pATaNanI prabhutA' pachI je khulAso ghaDyo hato te yAda che ke? alabatta navalakathAkAra pratikSaNe aitihAsika ja rahI na zake e kharuM che, tene aneka pAtro upajAvavAM paDe che ane kharAM pAtromAM aneka upajAvelI ghaTanAo mUkavI paDe che, paNa te svataMtratAne svachaMdatAmAM pariNamAvavI na ghaTe. ApanAM mAnItAM pAtro siddharAja, tribhuvanapAla, kAkabhaTTa te to sarvaguNasaMpanna. siddharAja ne rANakadevIno prasaMga kema cItaryo nathI? jasamA oDaNa ne siddharAjano prasaMga kyAM lupta thayo? hemacaMdra mATe kalpelo prasaMga jainonA AtmAne dubhavaze e huM jaNAvI dauM chuM. chatAM have te kalpIne lakhavo, prakaTa karavo ke nahIM te tamArI svAyattattA para che. eTaleke pachI "dhaNIno koI ghaNI' nathI." (tA.31-10-22no patra, jainayuga, mArgazIrSa 1982, pR.173) ane vivAdaprasaMge A patra uddhata karI kaDaka rIte noMdha kare che ke "mArA uttaramAM spaSTa cetavaNI chatAM paNa rA.munazIe jaina bhAvanAne - hemacaMdrasUrizrInI pavitra zuddha naiSThika Ajanma brahmacArI jIvanacaryAne yathAsvarUpe potAnI navalamAM AlekhI nathI ne potAnA mAnelA kalpita svarUpamAM ane bhraSTa rIte cItarela che ane emAM ja potAnI bahAdurI mAnelI che. rUbarUmAM carcA karatAM teoe jaNAveluM yAda che ke hemacaMdrajI eka manuSya hatA ane manuSyanA vikAro temane na ja thAya, A na thayA hoya, e saMbhavita nathI, ne te chatAM eka vakhata thayela vikArone nirmULa kare temAM temanI kasoTI che - deviktA che. vAha ! kevI vakIlAta !" (ejana, pR.171) Ama chatAM, chevaTe emanI dRSTie mahattvano muddo bane che te hiMduo - balake hiMdIonI ekatAno. jAhera vivAdaprasaMge potAnuM dRSTibiMdu teo
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3s virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA A pramANe mUke che : "koI paNa pustakanA pariNAme jaino ane brAhmaNo vacce - hiMduo vacce vaimanasya utpanna thAya e koI rIte icchavA yogya nathI. bhUtakALamAM zramaNa-brAhmaNanA jhaghaDA thayA hoya ane ekabIjAe ekabIjAnI viruddha lakhyuM hoya te vAtano A yuge paDado pADI dIdho che ane pADI devo ghaTe. A yuga ema mAne che ke hiMduonuM saMgaThana karo - balake hiMdIonuM saMgaThana karo. arasaparasa sahakAra karo, asahiSNutAne tilAMjali ApI ekhalAsa keLavo ane vadhAro; chatAM bhaNelAgaNelA moTI DigrIo dharAvatA sAkSaro arasaparasa laDAlaDI kare ane ekabIjA para AkSepo mUke ane temAM keTalAka asaMyamI lekhako amuka dharma pALatI aitihAsika vyaktionuM caritranirUpaNa potAnA janasvabhAvanA mAnelA dhoraNa para dorAIne karI temane nIcA, halakA, adhama ke avaguNavALA batAvAya tethI te dharmanA anuyAyIonA manamAM viSAda utpanna kare e to zAMtiicchika saMgaThanapriya jamAnAmAM viSamaya ja gaNAya." (rjanayuga, phAgaNa 1983). joI zakAya che ke mohanabhAInI mukhya ciMtA pArasparika vidveSanI che. vidveSane poSe evuM kaMI emane svIkArya nathI. jaina-jainetaronA saMbaMdha paratve viSasUcaka bhASA paNa emane gamatI nathI. rAmalAla cunIlAla modInA "vaidika sAhityakAroe soLamA zatakamAM humalo karyo ane jainonI ghaNIka sattA chInavI lIdhI" evA bhASAprayogonI sAme e vAMdho le che. A hakIkata to khoTI ja che kemake soLamI sadI pachI ghaNuM jaina sAhitya racAyeluM che ema mohanabhAI batAve che, paNa emano vadhAre aNagamo AvI AkramaNanI paribhASA sAme che. jyAM eka sAmAjika varga kArya karato hato tyAM bIjo sAmAjika varga paNa kArya karato thayo ema kahevuM joIe evuM e sUcana kare che. (jainayuga, bhAdrapada 1981). saMpradAyamohano abhAva mohanabhAIe jaina sAhityano abhyAsa karyo emAM sahaja guNAnurAga che, paNa saMpradAyamahimAno hetu nathI. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM teo jaNAve che ke "huM jaina hoI jaina sAhityanI caDhatI atyuktithI batAvuM evI icchAmAM rahelo saMpradAyamoha meM svIkArya gaNyo nathI." (nivedana,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 37 pR.0) ATaluM ja nathI, kezavalAla kAmadAra sAcuM ja kahe che ke "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa'nAM chellAM prakaraNomAM jaina tattvo ne jaina samAja upara mArgadarzaka ne niSpakSapAtI lakhANo umeravAmAM AvyAM che, te lakhANa vAMcatAM ghaNI vAra to ema paNa lAge ke lekhaka jainetara to nahIM hoya !" (prastAvanA, pR.3) mohanabhAIne evuM vidhAna karatAM saheja paNa saMkoca thato nathI ke "koI paNa jamAnAmAM jaina tIrthe nAlaMdAnA ke vikramazIlAnA vidyAlayanI sugaMdha nathI anubhavI." (pR.785) mohanabhAInI zuddha, niSpakSapAta itihAsadRSTi che. A ItihAsadRSTi mohanabhAIne ema kahevA sudhI laI jAya che ke "mArA A prayatnathI zvetAmbara jainoe AryasaMskRtinI bhavya imAratamAM keTalo suMdara phALo Apyo che teno khyAla jaina ke jainetara - sarva vidyAvilAsI vargamAM Avaze to, mAro parizrama nirarthaka nathI gayo e samajAtAM A sAhityasevakane AnaMda thaze. AvA prayatno bauddha, vaiSNava, zaiva, zIkha, jarathostI, khristI ane islAma dharmanA sAhityanA ItihAso lakhI bahAra pADavAmAM te te dharmanA vidvAno karaze to vizeSa AnaMda thaze." (nivedana, pR. 1. kALAM bIbAM A lekhake karelAM che.) vizALa itihAsadRSTi - jJAnadRSTi uparAMta mohanabhAInI vizALa itihAsadRSTine e suvidita che ke koI paNa sAhitya bIjAM sAhityanA upalabdha samAMtara (collateral) purAvA pratye alakSa karI zake nahIM (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, nivedana pR.58) ane jJAnane saMpradAyanA ke evA koI sImADA nathI hotA. AthI jaina sAhitya-itihAsa Adino abhyAsa kUpamaMDUkavRttithI karavAnuM emane ISTa nathI. ene e vizvajJAnano bhAga banAvavA cAhe che ne tethI vizALa, nUtana, cikitsaka draSTithI e abhyAsa hAtha dharavAnuM e sUcave che. "jaino. ane jaina dharma viSaye kevAM lakhANonI jarUra che?' e zIrSaka nIce emaNe eka vakhata 207 viSayonI yAdI karI hatI (harala, julAI 1913) emAM maNilAla nabhubhAInI jaina sAhitya pratye sevA', "sarasvatIcaMdramAM jaina
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA saMbaMdhe ullekha", "zrImad zaMkarAcArya ane jaino", "Jain theory of universe tested by science" jevA viSayono samAveza mohanabhAInI vizALa jJAnadRSTino saMketa kare che. jaina zvetAmbara kaoNnpharansa dhArmika zikSaNano krama taiyAra karAvelo emAM mohanabhAIno hisso haze ja. e zikSaNakramamAM sAMpradAyikatAne vaTI jatI vyApaka mAnavamUlyonI keLavaNInI suMdara dRSTi jovA maLe che - AcAropadezanA vibhAgamAM ahiMsA, satya, adatta uparAMta vinaya, himmata, Arogya, kRtajJatA, udyoga, avalokana, svadezAbhimAna jevA guNonI keLavaNInI bhalAmaNa karavAmAM AvI che ane kathAo dvArA A guNonI keLavaNI mATe mohanabhAI je sAmagrI sUcave che temAM "IsapanI vAto paMcataMtra" "subodhaka nItikathA" "Indian Fairy Tales' ane anya ghaNAM marAThI, gujarAtI, aMgrejI kathAgraMthono samAveza thAya che - mAtra jaina kathAgraMthono nahIM. (juo "jaina kAvya praveza'mAM dhArmika zikSaNano krama.') vyApaka sAhityarasa A badhuM e paNa batAve che ke mohanabhAIe bhale jaina sAhityamAM ja kAma karavAnuM svIkAryuM paNa emano sAhityarasa kaMI jaina paraMparA pUrato maryAdita nathI. emanAM potAnAM lakhANomAM paNa AnA pariNAmo jovA maLe che. e yazovijayajI vize lakhe che tyAre madhyakAlIna bhAratIya saMtaparaMparA sAthe eno saMbaMdha joDe che, jaina kRtionA abhyAsamAM te-te viSayanI jainetara kRtionA havAlA Ape che, pote calAvelA sAmayikomAM jainetara sAhityanA graMthonAM avalokano kare che - jarUra jaNAya tyAM vistRta paNa. AkhAye madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI emane pAkI oLakha hoya evuM jaNAya che. arvAcIna gujarAtI sAhityanuM mohanabhAInuM vAcana paNa ochuM jaNAtuM nathI. graMtho, graMthonAM prakaraNo tathA lekhone AraMbhe tathA sAmayikanA pahelA pAne avataraNo mUkavAnI mohanabhAIne Adata hatI. e avataraNomAM aMgrejI kavitA uparAMta arvAcIna gujarAtI kavitA - alabatta, jainetara - nI paMktio aneka vAra jovA maLe che. A batAve che ke mohanabhAInI sAhityaruci sAMkaDI nathI. e e paNa batAve che ke mohanabhAI kevaLa dhArmikatAthI prerAyelA nathI, emanAmAM sAhityano rasa paNa che, kemake e
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhatibhA ane manuSya pratibhA avataraNomAM sAhitya, kavitA vagereno mahimA batAvatI paMktio sthAna pAmI che. cheka 1918mAM "kAyastha jAtino TUMka itihAsa' nAmano lekha lakhanAra, 1912mAM svAmI vivekAnaMdanA patrono anuvAda karanAra, munazIsthApita sAhityasaMsadanA agraNI sabhya rahenAra ane hari harSada dhruva paradezanI paurvAtya pariSadamAM bhAga le eno umaLako anubhavanAra ne emanAM saMskRta kAvyone gujarAtImAM utAranAra mohanabhAInI vicArasRSTi sAMpradAyika sImAone vaza vartI che ema koNa kaheze ? rASTradharmanI prabaLa bhAvanA vastutaH mohanabhAInI vicArasRSTi jaina-ajainanA bhedane miTAvavAthI paNa ghaNo vizeSa vyApa dharAve che. rASTradharmanI prabaLa bhAvanAthI mohanabhAInuM hRdaya satata dhabakyA kare che. vivekAnaMda pratyenuM emanuM AkarSaNa emaNe jagAvelI rASTrabhaktine kAraNe ja che. gAMdhIjIne to mohanabhAI payagaMbara lekhatA ane emaNe perelI rASTrIya jAgRtino adamya utsAha e anubhavatA. jainoe rASTrIya pravAhathI aLagA rahevuM na joIe, dezanI unnatimAM potAno phALo Apavo joIe evuM prasaMge prasaMge kahyA karatA. jainAcArya zrI AtmAnaMdajI janmazatAbdI smAraka graMtha' (1936)nA nivedananA nIcenA udgAro juo : "prabhAtano udaya thayo che, AtmanirNayanA siddhAMta AkhA vizvamAM pharI vaLyA che, bhAratamAM svarAjyano dhvani pUrajosathI saMbhaLAya che, dareka dharma, jJAti ane jAti ekatA pratye sAdhanA karI dezahitanI samUha-pravRttimAM bhaLe che, to jaina dharmanA anuyAyIo tema karavAmAM pAchaLa nahIM rahe ane potAno phALo svajAti, dharma ane dezanI unnatimAM Apaze." AnI sAthe mohanabhAI A ja viSayane rajU karatuM svaracita "prabhAtaprabodha' kAvya paNa joDe che. jaina dharma prasAraka sabhAnA makAnanA udghATana prasaMge mohanabhAIe pAThavelo zubhecchA saMdeza paNa juo : "sabhAnI dinapratidina pragati icche chuM ne prabhu pratye prArthanA che ke jaina dharmanA prasAra mATe sarvadA sAnukuLa. kAryakAriNI ane vegavALI thAya ne rASTrIya hitane avirodhI rahe." (jaina,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA tA.8-2-1925. kALAM bIbAM ahIM karavAmAM AvyAM che.) jaina samAjanI unnati dezanI unnatimAM samAyelI che e mohanabhAInI dRDha pratIti che. tethI ja eka bhAIe mahAvIranA siddhAMtono amala temanA anuyAyIomAM dekhAto nathI evI haiyAvarALa kADhI tenA uttara rUpe teo lakhe che ke "zrI mahAvIranA siddhAMtono vyavahAru amala tenA anuyAyI samAjamAM na dekhAya temAM ApaNo badhAno vAMka che ane sAmAnya janatAne doranAra AgevAno - dharmopadezakonA zire teno moTAmAM moTo hisso che. dezanuM dAridraya phITavAnI moTAmAM moTI cAvI te svarAja che. te meLavavA mATe dezanI sarva komoe (ke jemAM jainono paNa samAveza thAya che) potAnI nirbaLatA dUra karIne pragatinA paMthe vicaravA prabala puruSArtha karavAnI - karIne kaMIka kArya rUpe batAvI ApavAnI ati - atizaya AvazyakatA che. zrI mahAvIrano prabala puruSArtha sarvane vIra thavA prere e ja atyAre TUMkamAM hRdayanI prArthanA." (jainayuga, vaizAkha 1985) mohanabhAInI dezaprItinI bhAvanA evI utkaTa che ke ApaNane kadAca aprAsaMgika lAge evI rIte paNa e UchaLI Ave che. giranAra tIrthoddhAra rAsa ane tIrthamALA' (1920) e zuddha jaina sAMpradAyika kRtinA saMpAdanane che. teo "meLaveluM eka prabhAtiyuM chApe che je dezahita vizenuM che ! jaino sameta dezanA samasta prajAjIvanamAM je navo prANa phUMkAyo che e gAMdhIjIne AbhArI che evI mohanabhAInI pratIti che. zatruMjayano prazna Ubho thayo ne e mATe jainone karavAmAM AvelI yAtrAtyAganI hAkala saphaLa thaI tyAre mohanabhAI pUche che - A josa ane joma kyAMthI AvyAM ? ane emano uttara che - mahAtmAjIe dezamAM UbhA karelA vAtAvaraNamAMthI. (jainayuga, zrAvaNa 1982) mohanabhAI kaoNMgresanA dhyeyamAM mAnatA hatA ane gAMdhIjIe kaoNMgresanAM sUtro hAthamAM lIdhAM tyArathI to koMgresa emane mATe tIrthadhAma banI gaI hatI. koMgresanuM kAma sIdhI rIte karavAnI emanI paristhiti nahotI paNa koMgresanA adhivezanomAM e hAjarI ApatA ane emAMthI baLa meLavatA.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 41 vize taMtrInoMdho lakhatA ne jaina zvetAmbara kaoNnpharansanA adhivezanomAM rASTrIya prazno paratve pragatizIla dRSTibiMdu dharAvatA TharAvo thatA temAM mohanabhAI jevA keTalAka agraNIono phALo hato. A rASTrIya raMga, alabatta, jainomAM je custa sAMpradAyika varga hato tene na ja game ane mohanabhAIne emano virodha sahana karavo paDyo hato. mohanabhAInA jIvananI vidhivakratA e che ke e hamezAM gaNAyA sAMpradAyika lekhaka - saMpradAyasevaka, paNa saMpradAyanA sanAtanIo mATe to rASTrIya raMge raMgAyelA, sudhArAvAdI mohanabhAI asvIkArya hatA ! saMpradAyanA sanAtanIone to "jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM keTaleka sthAne hemacaMdra zabda vAparyo hoya ethIye vAMkuM paDe, emAM hemacaMdrAcAryanI avamAnanA lAge, mohanabhAI zAsanapremI na hovAnuM dekhAya, bhalene mohanabhAIe hemacandrAcAryanA jIvanakAryanI asAdhAraNa prazasti karI hoya, ghaNIye vAra "hemacandrAcArya "hemacandrasUri' evA prayogo paNa karyA hoya. vinIta sudhArAvAda mohanabhAI sudhArAvAdI kharA paNa vinIta sudhArAvAdI. krAMtikArI vicArako pratye e AkarSaNa anubhavatA ane emano Adara karatA. sAdhuveza choDanAra jinavijayajI sAthe mohanabhAI evo ne evo ghaniSTha saMbaMdha rAkhe che, krAMtikArI vicArone kAraNe jemane mahAvIra jaina vidyAlaye mukta karyA te darabArIlAlane mohanabhAI satkAratA ane sahAya karatA rahe che ane vADIlAla motIlAla zAhanI udAmatAnI TIkA thAya che tyAre teo jaNAve che ke dezanI unnati mATe vinIta ane uddAma banne pakSanI jarUra che tathA vinIta pakSanI kadara udAmane laIne ja thaI che, thAya che ane thaze. uddAma haMmezAM alpa saMkhyAmAM hoya che, jyAre vinIta gADAM bharI lyo eTalI saMkhyAmAM hoya che. viralanI kiMmata virala ja hoya che - tenI kadara koI virala ja karaze." (haralDa, oNgasTa-oNkTo. 1916) saMyukta jaina vidyArthIgRhamAM vADIlAle ApelA ApabhoganuM mohanabhAI atyaMta asarakAraka citra Ape che ane vijJasaMtoSIonI sakhata TIkA kare che. (haralDa, sapTe.-nave. 1917) paNa mohanabhAI pote to samAjamAM rUDhigAmI mitro sAthe rahIne
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 sAmAjika kAryo karatA. rUDhinuM temane baMdhana hatuM evuM nahIM, paNa sAmAnya rIte sAmAjika rUDhione e anusaratA ane nirarthaka rUDhino paNa khullekhullo virodha na karatA. mohanabhAInA sudhArAnA vicAromAM bALalagna, kanyAvikraya Adi kurivAjono virodha, keLavaNIno pracAra karavAnI bhalAmaNa, nirdhanatA dUra karavAnA upAyo, sarva prakAranI bhedabhAvanAono tyAga karI ekatA siddha karavAno upadeza vagere bAbato - je rASTranA mukhya pravAhamAM jovA maLatI hatI teno - samAveza thato. vizeSamAM jaina koma vepArI koma hoI enA e dizAmAMnA vikAsanI paNa mohanabhAI darakAra karatA. khAnadezamAM kaoNmarziyala skUla mATe vADIlAla mo. zAhe prayAso karyA hatA tene mohanabhAIe majabUta Teko Apelo. bIjI bAjuthI, mohanabhAI jainone nyAyasaMpanna dravya meLavavAno nItimArga batAve che ane vepArIone samAjanA peTa tarIke varNavI uddabodhana kare che ke "peTamAM paDeluM anna kAMI peTanA bhogavavAmAM AvatuM nathI, paNa lohI banI AkhA zarIramAM jAya che tema tamAruM je dravya che te samAjarUpI zarIranA poSaNa arthe kudarate sAcavavA soMpyuM che. tamAre te dravyarUpI annanuM zaktirUpI lohI banAvI te zakti samAjarUpa zarIrane vaheMcI ApavI joIe che." (heralDa, oNkTo.1913) gAMdhIjIe prerelA samAjadharmano prabhAva ahIM joI zakAya che. dhArmika bAbatomAM kriyAkAMDo karatAM vicArane mohanabhAI vadhAre mahattva Ape che. sAdhu vize e kahe che ke mAtra veSadhArIne pUjavA ne nabhAvye javA e vicAranuM apamAna che. jaina sAdhuone to e navo kartavyamArga batAve che - hiMdu gharmasudhArakonAM pustako vAMce, jyAM jyAM vihAra kare tyAM jovA maLatA zilAlekho utArI le, gAmonA itihAsa jANe ne noMdhe; temaja jainomAM eka dharmanAM - eka dezanAM bALako tarIkenI bhAvanA prere vagere. (haralDa, jAnyu.-phebru.1919). paNa sudhArAnA AvA vicArone paNa na svIkAranAra, na sahana karanAra varga mohanabhAI sAme hato ja. kheDAnA svayaMsevaka maMDaLane Azraye emane eka vakhate bhASaNa karavAnuM AveluM. emaNe dezamAM varNagata bhAvanA kema
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA utpanna thaI ne dezagata bhAvanA kema siddha na thaI te samajAvI bALalagna vagere rUDhio tathA keLavaNIno abhAva jevAM dUSaNonuM citra ApyuM ne e badhAnA upAya tarIke beThA baLavAnI jarUra batAvI, zuddha cAritryazAlI netAo utpanna thaze tyAre ja sudhAro thaze ema kahyuM. paNa pramukhasthAne hatA pUrNAnaMda svAmI. mohanabhAI pote ja noMdhe che, "e custa sanAtanI ane prAcInatApUjaka hoI potAnuM vyAkhyAna anya dizAmAM ja laI gayA.' AvuM paNa thAya ! vADIlAla mo. zAhanA krAntikArI vicAronuM mohanabhAI AkarSaNa anubhave che ane emanAM keTalAMka kAryone e Teko Ape che tema chatAM vADIlAlanI kAryazailIno meLa mohanabhAInA svabhAva sAthe na ja maLe. vADIlAla to tIkhI jabAnavALA mANasa. kesariyAjI tIrthanA jhaghaDA prasaMge vADIlAla je lakhANo kare che tenI mohanabhAI TIkA karyA vinA rahI zakatA nathI ane kahe che ke A prakAranAM lakhANothI vaimanasya vadhe che. (jainayuga, vaizAkha 1983) samAjamAM vaimanasya vadhe e mohanabhAIne haragija svIkArya nathI. AghAta pahoMcADIne nahIM paNa samajAvaTathI ja kAma levAnuM emane game. jaina saMpradAyanA phirakAo ane mohanabhAI mohanabhAI kuladharmathI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina hatA ane emanI pravRttio e samudAya sAthe vadhAre saMbaMdhita rahetI. paNa A to temaNe svIkArelI eka vyaktigata maryAdA hatI. emanI dRSTi kaMI AvA phirakAmAM samAI zake evI nahotI. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" mAtra zvetAmbaronA sAhityane Avare che, digaMbaronA nahIM. paNa e kema banyuM te emanA zabdomAM ja joIe : digaMbarI sAhityano ItihAsa gujarAtImAM lakhavA mATe meM prayatna karI joyo, paNa pachI mane lAgyuM ke koI digaMbara vidvAna mahAzaya ja tene saMpUrNa nyAya ApI zake ane tevA mahAzaya mArA mitra nathurAma premI agara to jugalakizora mukhatyAra che... te kArya satvara thaI jAya to digaMbaroe prAkRta, saMskRta, apabhraMza, hiMdI uparAMta tAmila ane karNATakI bhASAnuM sAhitya kheDavAmAM je mahAna phALo Apyo che te jaNAya. ema thatAM jainanA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA baMne saMpradAyonuM sAhitya janatA samakSa mukAtAM ekabIjAnI sarakhAmaNImAM koNe kaI rIte ekabIjAthI vadhAre sevA bajAvI che te mAluma paDaze ane samasta jaina sAhityanuM mUlya ane sthAna AryasaMskRtimAM zuM che te spaSTa jaNAI Avaze." (nivedana, pR.30) mohanabhAIne digaMbara sAhityaparaMparA pratye bharapUra Adara che e dekhAI Ave che. kezavalAla kAmadArane mohanabhAInA itihAsagraMthamAM sthAnakavAsI saMpradAyanA kAmano je ullekha thayelo che e adhUro lAgyo che. uparAMta emanI phariyAda che ke ""mohanalAlabhAIe sthAnakavAsI saMpradAyanA mUrtipUjA sAmenA virodhane vizALa dRSTithI avalokavAnI jarUra hatI. e virodha mAtra navo mata Ubho karavA mATe nahoto, temAM siddhAMta hato, tarka hato, saMskRta mAnasanA UMDA ane UMcA lakSaNano abhyAsa hato, ane mUrtipUjAthI kALAMtare pariNamatAM jaDatA ne vahema sAme kharo prakopa hato. jaina zAsana ne jaina AcAravicArane sudhAravAnI temAM tIvra utkaMThA hatI. durbhAgya sthAnakavAsI sudhArakonI A zakti mUrtipUjA sAme prakopa karavAmAM badhI kharacAI gaI hoya nahIM tema teno samAja kriyAjaDa ne saMskRta tathA ardhamAgadhI vidyAnA abhyAsathI ekadama vimukha thaI gayo." (prastAvanA, pR.77). jaina sAhityano saMkSipta itihAsanI pahelI dRSTie AvI chApa paDe kharI. paNa mohanabhAInA abhyAsanuM mULa kSetra zvetAmbara mUrtipUjaka paraMparA hatI e yAda rahe to A phariyAdane jhAjho avakAza raheto nathI. A kAraNe to digaMbara paraMparA A graMthamAMthI saMpUrNapaNe bAkAta rahI. zvetAmbara sthAnakavAsI saMpradAyanI mAhitI thoDIghaNI paNa Ameja thaI kemake e saMpradAyanuM gujarAtamAM ghaNuM calaNa hatuM ne mohanabhAI mAmAne kAraNe e saMpradAyathI sArI rIte paricita hatA. Ama chatAM, e mAhitI adhUrI lAge to enuM kAraNa, mohanabhAI darzAve che tema, e che ke "khAsa ullekhavA yogya temanuM sAhitya mArI najare AvyuM nathI." (nivedana, pR.41) pachIthI, jaina gUrjara kavio bhA.3mAM sthAnakavAsI saMpradAyanA sAhityanI ghaNI vIgate noMdha levAI che, kemake tyAre mohanabhAIne e saMpradAyanA bhaMDAro jovAnA prasaMga AvI gayA hoya che. (e graMthamAM A ja rIte digaMbara
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 45 paraMparAnA gujarAtI sAhityanI paNa ghaNI noMdha AvI che.) samabhAvanA muddA paratve mohanabhAIno khulAso atyaMta spaSTa che : "huM kuladharmathI zvetAmbara mUrtipUjaka chuM, paNa pUjya mAmAzrIne tyAM Ucharelo ne teo kuladharmathI sthAnakavAsI, paNa sarva dharma pratye udAra hRdayanA eTale temanA samAgamathI sthAnakavAsI saMpradAya pratye paNa prema, udAratA ane sahiSNutA mArAmAM mULathI keLavAyAM che. vizAla dRSTithI avalokatAM te saMpradAya mATe aitihAsika bInA je kaMI maLI te TUMkamAM samabhAve mUkavAmAM AvI che." "alabatta tenA mUrtipUjAniSedha Adi siddhAMtanA guNadoSanI carcA A graMthamAM karavI aprastuta che, tethI karI nathI...tevI vAto jyAre jaina saMpradAyono saMkSipta itihAsa' lakhavAmAM Ave tyAre temAM sthAna pAmI zake. evo itihAsa prakaTa thAya to te manoraMjaka, bodhadAyaka ane zikSAprada jarUra bane tema che. koI lekhaka abhiniveza-pUrvagraha-svasaMpradAyamohane tajI prema, udArabhAva ane sahiSNutAne sajI tevo ItihAsa lakhavA prerAya e icchIzuM." (nivedana, pR.41) sthAnakavAsI saMpradAyanI TIkA karatA ghaNA graMtho mUrtipUjaka paraMparAmAM lakhAyelA che. mohanabhAInA ItihAsagraMthamAM svAbhAvika rIte ja eno ullekha ne paricaya Ave. ethI kezavalAla kAmadArane paDI che tevI chApa paDe. dharmavardhananAM sthAnakavAsI saMpradAyanA sAdhuo paranAM "tiraskArasUcaka kavito'mAMthI be ane bhAvaprabhasUrinA eka savaiyAmAMthI "gALonA varasAdathI lakhyuM che te gALo kADhIne thoDuMka mohanabhAI uddhata kare che. (pR.650 pAdaTIpa) paNa mohanabhAIe A udAharaNo ApatI veLA je zabdo vAparyA che ne je bAdabAkI karI che e dhyAnamAM lIdhA vinA kema cAle? sthAnakavAsI saMpradAya pratyenI je-te kavinI anudAratA ane viSavRtti tathA e mATeno mohanabhAIno aNagamo emAMthI sUcita thaI jAya che. sthAnakavAsI paraMparA pratye mohanabhAInA manamAM kazo anAdara hoya ema mAnavA mATe kAraNa jaNAtuM nathI. mohanabhAIno to manoratha hato ke pote jaina saMpradAyono saMkSipta itihAsa lakhe. (nivedana, pR.41) emanA jevA svastha, samatola, niSpakSapAta,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4s virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA namra ane dharmatattvanI vizAla dRSTivALA abhyAsIne hAthe A kAma thayuM hota to e ghaNuM upayogI puravAra thayuM hota emAM zaMkA nathI, paNa durbhAgye emano e manoratha pAra paDyo nathI. vicArasRSTine vyApa mohanabhAInI vicArasRSTino vyApa ghaNo moTo hato. vividha viSayo paratve emaNe darzAvelA vicAronI noMdha levAnuM ahIM zakya nathI, evo upakrama paNa nathI. ahIM to emanI keTalIka vicAradizAonI jhAMkhI karAvavAnuM paryApta gayuM che. mohanabhAInAM bahusaMkhya agraMthastha lakhANo che. emanA vicAronI duniyAno vIgate paricaya to e lakhANo graMthastha thAya ane eno abhyAsa karavAmAM Ave tyAre ja thaI zake. paraMtu mohanabhAIe kevAkevA viSayo para kalama calAvI che enuM digdarzana to emanA lekhonAM keTalAMka zIrSako jovAthI paNa thaze : "jaino ane vyAyAma", "hullaDamAM jainonI dazA', jaina sAhityamAM jIvanano ullAsa," "jaina dRSTie mahAtmA gAMdhI', "AtmaghAta - eka bahena pratye patra", "kAgaDAone zuM zAMtithI rahevAno hakka nathI ?" "dezI rAjAone mAnapAna', paDado kADhI nAkho', "samAjamAM nArInuM sthAna", "saMmativaya samiti', striIonA hakko vize saMvAda' vagere. eka mAtra jaina sAhityano saMkSipta itihAsa jovAthI paNa mohanabhAInI vicArasRSTinA vyApanI jhalaka maLe tevuM che. enAM chellAM cAra prakaraNomAM jaina dharmasiddhAnto, sAhitya, itihAsa, kalA, saMghavyavasthA, sAdhu-zrAvaka saMsthAo, jJAnabhaMDAro, tIrtho vagere vize gAMdhIjI, AnaMdazaMkara jevA jainetara vidvAnonAM uddharaNo sAthe je vicAraniSTha sAmagrI rajU thaI che temAM mohanabhAInI Adhunika ne prasaMge cikitsaka banatI dRSTino ApaNane paricaya thAya che. paNa vadhAre dhyAna kheMce che te to graMthanA AraMbhamAM mukAyeluM papa pAnAnuM nivadena. emAM A graMthanA lekhana vizenI vIgate mAhitI ApavA uparAMta anya keTalAbadhA viSayo vizenA vicAro saMgrahyA che ! - jaino hiMdu che, zAstrone nAme thatA anartho ane jAhera sevakanuM kartavya, dharmanuM vyApaka svarUpa, sudhArAnI yuvakonI zakti ane yuvako sAthe premabharyA saMbaMdhanI jarUriyAta, akSarajJAna ane keLavaNI, svabhASAnuM mahattva, hiMdI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 47 ane aMgrejInuM sthAna, yuni. grejyueTonuM kartavya, ItihAsano vikAsavAda, hiMdu-muslima aikya vagere. A graMthanA nivedanamAM AvA badhA vicAro kaI rIte prastuta evo paNa koIne prazna thAya ! mohanabhAInI vicArasRSTinA vyApanI AvI jhAMkhI thAya tyAre ja emanI sAthe ""jaina samAja, sAhitya, koMgresa, rAjakAraNa, dharmarUDhio, sAdhusaMsthAnI vizeSatAo ane vikRtio vagere viSayo upara carcA karavI, vicAravinimaya sAdhavo e A jIvanano eka lhAvo hato' e paramAnaMda kApaDiyAnA zabdonI yathArthatA ApaNane samajAya. keTalAka vicAro chelle, mohanabhAInA thoDAka lAkSaNika, dhyAna kheMcatA vicAro noMdhavAno lobha thAya che. ethI paNa emanA manovalaNone samajavAmAM madada maLaze : | | ItihAsa te bhUtakALanuM mAtra rAjakAraNa nathI, te to dAkhalA ane pratyakSa udAharaNothI bodha karatI philasUphI che. (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, nivedana, pR.28). || pUrvanA mahAna vIromAM mahattA nIrakhavI e prajAkIya prajJAno * prAraMbha che. (ejana, pR.28). || bhUtakAla pratye sAmAnya rIte akSama ke asahiSNu nathI thavAtuM... bhUtakALamAM te sarva baneluM eTale ApaNane tenI sAthe sAkSAta paricaya hoto nathI, tethI tenA pratye sArA ke narasA abhiniveza jAgatA nathI. paNa ApaNI najara AgaLa pasAra thayelo vartamAna vicAravAno Ave tyAre ApaNI lAgaNI svastha rahetI nathI... aniSTa tattvo pratye sahanazIlatA rahetI nathI ane satya kahevA jatAM... koI vakhata vadhu paDatuM kahI javAno, tema koka TANe anyAya karI devAno paNa prasaMga AvavAno saMpUrNa saMbhava che. (ejana, pR.42) D jAhera sevA karanArano dharma prajAnA pravAhanI je gati hoya temAM taNAvAno nathI...jo potAnA dilamAM "nA" hoya to tenAmAM "nA" kahevAnI hiMmata hovI joIe. (ejana, pR.46) | yuvako pratye baMDakhora kahI upekSA karavI, temanI harakoI prakAre
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA nidA karavI,. temano jusso dabAvI devo ane temanI pravRttio ne vicAraUraNAo aniSTa, uzruMkhala tathA ahitakArI gaNI ja levI - e temanuM mAnasa nahIM samajavAthI upasthita thayelAM pariNAmo che...bhaNelA yuvako nyAya cAhe che, yukti Icche che...yukti ke nyAya dAkhavavA jeTalI buddhi ke zakti na hoya ane te chatAM svamAna jALavavuM hoya to premadRSTithI yuvako je kare te joyAM karavuM - mauna sevavuM e Ajano yugadharma kahe che. atyAre to virodha, pratikAra, praNAlikAbhaMga, AkramaNa evA aneka zabdonA raNakAra saMbhaLAya che. AthI bhaDakavAnuM nathI, paraMtu yugamAM eka prakAranuM josa - baLa AvyuM che. tenA cihna tarIke e raNakAra che ema samajI AnaMdavAnuM che ane vizeSamAM teno lAbha laI te raNakAra vadhu ne vadhu gati laI yogya pragatinA paMthe vahI eka pracaMDa mahAna avAja banI vizvavyApI thAya, AkhA bhAratamAM pharI vaLe evuM icchavAnuM che. (ejana, pR.48-50). D vANI ane vicAranA asaMyamathI dhAryA ghA thaI zakaze nahIM ane ema karatAM nizAna khAlI javAthI pratyAghAta vadhAre joravALo thaze. (ejana, pR.50-51). T hiMdu (jemAM jaino samAya che), musalamAna ne pArasI e traNe komo gujarAtI bole che, traNe vepArI hoI AkhA hiMdustAnamAM ne dezAvaramAM pharanArI che. e traNene gujarAtI tarIke oLakhAvanAra vastu temanI bhASA che. tenI sevA traNe kone karavI ane te bhASAmAM zikSaNa ApanArI vidyApIThane sthApita, poSita ane vardhita karavI e temanI pharaja che. (ejana, pR.53) _eka jAti ke komanuM tAttvika svarUpa te pUrva yugomAM je sthitimAM hatuM temAMthI upalabdha thatuM nathI temaja vartamAnamAM je sthitimAM sthira thayela hoya temAMthI paNa maLatuM nathI; koI paNa prajAnA ItihAsanI paryAlocanA karIe to evuM UMDuM ne pAyAmAMthI caNeluM kaMIka maLI Avaze ke je saMpUrNatA pAmyA vagara niraMtara navIna ne navIna thatuM jAya. A vikAsavAda jIvananuM rahasya che - tAttvika svarUpa che. (ejana, pR.56) itihAsakAranI moTI viSamatA e che ke keTalIka vAra pAchaLanA graMthomAM varNavelI sthiti pUrvanA graMtho karatAM paNa pUrvatara hoya che, amuka
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA graMthamAM svasamayanuM citra paNa keTalIka vAra hotuM nathI, amuka rivAja baMdha thaI gayA chatAM paNa pustakamAM rahe che, eka ja graMthamAM ekabIjAthI UlaTAM pratipAdano paNa jovAmAM Ave che. A viSamatA nIpajavAnAM ghaNAM kAraNo che H hiMdustAna moTo deza hoI emAM UMcInIcI bhUmikAno sudhAro ekI vakhate judAjudA bhAgamAM pravaryo che. dA.ta. Arya ane anArya baMne lokone eka janatAmAM saMgrahavAnI jarUra paDatAM, eka ja smRtigraMthamAM baMnenA rItarivAjo saMgrahavA paDyA che. (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, pR.750-51) [ A rAjataMtramAM dhArmika svataMtratA game teTalI hoya chatAM evI sthiti upasthita thAya che ke te rAjataMtra pote potAnA taraphathI agAunA yavana rAjakartAo jevuM AkramaNa na kare chatAM tame pote ja ApasaApasamAM jhaghaDA karI potAnA tIrthanA bhaMjaka bano ane te jhaghaDAno nikAla TheTha privi kAuMsila sudhI doDI karAvo ne khuvAra thAo. Ama karavuM emAM mUrkhatA che, dharmano droha ane adharmanuM pAlana che. tIrtharakSA nimitte ApaNe tIrthano ane tenA udezano dhvaMsa vadhAre karyo che ne karatA jaIe chIe. (ejana, pR.785) | dAnadharmanI rIti have ghaNo pheraphAra mAge che. tene vyavasthita saMgaThita karIne teno lAbha vadhu upayogI rIte, vadhumAM vadhu mAnavasaMkhyA laI zake ane tema thatAM bhaviSyamAM tevA lAbha lenAranI saMkhyA ochI ja thatI jAya ema karavAnI jarUra che. (ejana, pR.788). | dAMbhika ahiMsAne to dezavaTo ja devo joIe. tenI jarA paNa taraphadArI karavI e svatva gumAvavA jevuM che, eTale ke jyAM bhaya, kAyaratA ane svArtha dharabI dharabIne bharyA hoya ane upara jatAM A badhAMne dayA ke ahiMsAnA AvaraNa vaDe chupAvavAmAM Ave e koI kALe vAstavika ahiMsA na hoI zake. (ejana, pR.813). pustakabhaMDAra navo sthApavA karatAM koI paNa hayAta bhaMDArane vizAla banAvavo, ekatrIkaraNa karavuM. (harala, jUna 1913) 4. vizeSa mohanabhAInI sakriyatA ane sevAnAM kSetro traNa : jAherajIvana, vi.4
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 virala viddhatibhA ane manuSyapratibhA patrakAratva ane sAhityalekhana. A traNe kSetromAM emanI kAmagIrInI zI vizeSatAo hatI ane emanuM pradAna kevuM mUlyavAna hatuM te have joIe. (ka) jAherajIvana nirmaLa, nirbhIka, jAtasaMDovaNIvALI sevAvRtti mohanabhAInuM jAherajIvana zuddha sevAbhAvanAno eka Adarza ApaNI samakSa mUke che. emAM niSThA hatI - pote je saMsthA sAthe saMkaLAyA hoya tenI saghaLI kAryavAhImAM e acUka bhAga le, enAM sabhAsaMmelanomAM acUka hAjarI Ape; emAM jAtasaMDovaNI hatI - e niSkriya sabhya banI na rahe, potAnA vicAro nirbhIkatAthI rajU kare ane javAbadArI vahana karavAnI Ave te premapUrvaka ane zramapUrvaka paNa vahana kare; emAM sthAnamAnanI kazI apekSA nahotI - sAmAnya kAryakartA tarIke kartavya bajAvavAnuM hoya toye e AnaMdathI bajAve. motIcaMdabhAI IgleMDa gayelA tyAre tyAMthI mohanabhAIne lakheluM ke tamArI niSkAma sevA ghaNI vAra yAda Ave che. AvI nirmaLa jAhera sevAvRttinA dAkhalA bahu virala hoya che. kadAca ema paNa kahI zakAya ke mohanabhAInI A nirmaLatAne kAraNe jAhera sevAmAM emaNe je bhoga Apyo che enA pramANamAM emanuM gaurava thaI zakyuM nathI. aneka jaine saMsthAomAM chavAyelA kAryakartA mohanabhAI vizALa jAherajIvana sAthe paNa saMkaLAyelA hatA. koMgresa, sAhitya pariSada, sAhityasaMsada vagerenA e sabhya hatA. paNa tyAM khAsa kazo asarakAraka bhAga bhajavavAnuM emane AvyuM hoya ema jaNAtuM nathI. emaNe asarakAraka bhAga to jaina samAjanA praznomAM bhajavyo che ane ghaNIbadhI jaina saMsthAomAM e mahattvanA kAryakartA tarIke chavAyelA rahyA che. A hakIkatanuM sacoTa citra to TIkAtmaka bhAve levAyelI eka noMdhamAM jaDe che : rA.rA.dezAI muMbaInI saghaLI AgevAna saMsthAonI kArobArI kamiTInA sabhAsada che. muMbaImAM AvuM mAna jo koIbI dharAvatuM hoya to A "tripuTI' che. A tripuTI' traNa nAmacIna jaina gRhasthonI banelI che. A "tripuTI'nA rA.rA.mohanalAla dalIcaMda dezAI, rA.rA.makanajI jUThA baeNrisTara ane DaoN. nAnacaMda kasturacaMda modI sabhAsado che. dareka takarArI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA bAbatomAM A tripuTI' haMmezAM ekamata ja che. ane A tripuTI' kyAM nathI ? muMbaI mAMgalora jaina sabhA, muMbaI mahAvIra jaina vidyAlaya, jaina esosiezana opha inDiyA - dareka ThekANe, dareka kamiTImAM A vakIla, berisTara ane dAktaranI tripuTI kAMI ora ja camatkAra karI batAve che. koI ThekANe kaoNnpharansanA pramukhanA mATe AmaMtraNa karavA DepyuTezana jAya to temAM paNa mukhya sabhAsado tarIke A "tripuTI' ja najare paDaze. jaina grejyueTsa esosiezana, kaoNnpharansa ejyukezana baoNrDa vagerevagere, nAnA ke moTA ke sArA ke khoTA koIbI agatyanA khAtAne A tripuTInA TekA vagara jIvavuM ke nabhavuM muzkela jaNAya che. A tripuTI vagara koI sabhA zobhatI nathI ane koI hilacAla vajanadAra banatI nathI. muMbaInA rAjadvArIo sara phirojazAha mahetA, nAmadAra jasTisa mi.telaMga ane mi. badaruddIna taiyabajInI tripuTI jema muMbaInI rAjadvArI tavArIkhamAM amara che, tevI rIte muMbaInI sAMprata jaina tavArIkhamAM A tripuTI paNa tevuM ja agatyanuM nAma melI jAya to ApaNe ajAyaba thaIzuM nahIM. A tripuTInA sabhAsado tethI vyAjabI rIte ekabIjAnI paDakhe haMmezAM UbhA rahI, ekabIjAne Teko Ape che, ane tema karI ekabIjAne jAheramAM AgaLa pADe che. tripuTInA dareka sabhAsadamAM baLa che, kAraNake tripuTInA bAkInA sabhAsadonA TekAnI te sabhAsadane khAtarI che. atyAre muMbaInI jaina komamAM A tripuTI' je sattA ane lAgavaga dharAve che tenuM kAraNa upara jaNAvyuM te che. muMbaI mAMgalora jaina sabhA jyAre A tripuTInI madadathI bhASaNazreNI taiyAra kare che, tyAre tripuTIno eka sabhAsada vaktA to bIjo pramukha ane bIjo vaktA to trIjo pramukha ane trIjo pramukha to pahelo vaktA A pramANe suMdara goThavaNa bhASaNazreNImAM thAya che, ane tripuTIno eka sabhAsada jyAre ekabIjAnI tArIpha kare che tyAre ghaNI vakhate hasavAnuM rokavuM azakya thaI paDe che. rA.rA.mohanalAla dalIcaMda dezAInI lAyakAta tapAsatAM jaina kome jANavuM joIe ke rA.rA.dezAI A baLavAna tripuTInA eka agragaNya sabhAsada che ane hAlamAM joke tripuTInA eka rA.rA.makanajI baeNrisTara sAthe teoe jaina eNsosiezana opha inDiyAmAMthI rAjInAmuM ApyuM che, chatAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ para virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA teo bAkInI saghaLI saMsthAomAM sabhAsada che, eTale lAgavaga dharAve che. teoe potAnA heralDa'nA mAsikamAM potAnA mitra rA.rA.vADIlAla motIlAla zAhanA ghaNA lekho pragaTa karyA che ane rA.rA.vADIlAlabhAIe potAnA A vaphAdAra mitranI A sevAnI kadara bUjhI potAnA hastakanA vidyArthIgRhanA kArobArI khAtAmAM rA.rA.mohanalAla dalIcaMda dezAInI nimaNUka karI che." (jaina rinyU, me-jUna 1918, pR.54-55). mohanabhAI sAmeno virodha dharmadhvaje paNa mohanabhAIne "motIcaMdabhAI mammA pArTInA membara' evI gALa ApelI. Ama, A tripuTI ane mammI pArTI keTalAka lokonI AMkhe caDelI ema spaSTa dekhAya che. "jaina rinyUe je TIkA karI che te mohanabhAIne kaoNnpharansanA onararI AsisTanTa janarala sekreTarI tarIke nimaNUka ApavAmAM AvI tene anulakSIne karavAmAM AvI che. emAM prathama kAraNa to vaidhAnika che. kAraNa vigate mukAyeluM che te samajavA jevuM che : gayA eprila mAsamAM kaoNnpharansanA oNnararI AsisTanTa janarala sekreTarI tarIke rA.rA.makanajI jUThA baeNrisTare rAjInAmuM ApyuM eTale hAlanA baMdhAraNa pramANe A nimaNUka pUravAnuM kArya kaoNnpharansanI sTenDiMga kamiTI para AvyuM. A sTenDiMga kamiTImAM ghaNA sabhAsado che ane temAM rA.rA.mohanalAla dalIcaMda dezAI paNa eka sabhAsada che. kaoNnpharansanuM saghaLuM kAma A sTeniMga kamiTI, AsisTanTa janarala sekreTarI mAraphate kare che. kaoNnpharansanAM saghaLo khAtAo, kaoNnpharansanAM phaMDo ane kaoNnpharansanA hoddedAro para dekharekha rAkhanAra A sattAdhikArI maMDaLa che. eka niyamanI khAtara tethI kaoNnpharansanA kArobArI odhedAranI nimaNUka sTenDiMga kamiTImAM nahIM ja thavI joIe, temaja sTenDiMga kamiTInA koIbI sabhAsadano kaoNnpharansanA koIbI khAtAmAM nararI ke pagAradAra odhdhA para nahIM ja nImavAmAM AvavA joIe. A niyama jALavavAmAM Ave to ja ane to ja kaoNnpharansanI sTenDiMga kamiTI kaoNnpharansanA nAnAmoTA khAtAo para asarakAraka ane cAMpatI dekharekha rAkhI zake ane koI paNa khAtAnI niraMkuza rAjanIti aTakAvI zake ane niyamamAM rAkhI zake. hiMdanA AgevAno nyAyakhAtuM ane kArobArI khAtuM juduM rAkhavAnI je
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vizvabhratibhA ane manuSya pratibhA pa3 vaData varasothI calAve che te A ja muddAsara calAve che. eka bAju jyAre ApaNA lokanAyako nyAyakhAtuM ane kArobArI khAtuM juduM pADavA sakhata hilacAla kare che tyAre ApaNI kaoNnpharansa jevI saMsthA A laDatane Teko ApavAne badale laDatanA mukhya muddA tarapha bedarakArI batAve che e aphasosabhareluM ja gaNI zakAya. sTenDiMga kamiTIe rA.rA.makanajI baeNrisTaranI jagAe rA.rA.mohanalAla dalIcaMda dezAInI nimaNUka karI eka gaMbhIra bhUla karI che, kAraNake rA.rA.dezAI kaoNnpharansanA vAjiMtrarUpa manAtA heralDa' mAsikanA taMtrI che. kaoNnpharansanAM ghaNAM khAtAMo che, ane temAMnuM eka khAtuM "heralDa' che. A khAtA para dekharekha rAkhavAnI, "heralDa'nI rAjanIti kaoNnpharansanA Azayo ane TharAvathI vegaLI na jAya te jovAnI kaoNnpharansanA AsisTanTa janarala sekreTarInI ghaNI pharajomAMthI mukhya pharaja che. jo heralDa'nA taMtrI mane konpharansanA AsisTanTa janarala sekreTarInA be odhdhAnuM kArya eka ja mANasa kare to "heralDanI rAjanIti para aMkuza rAkhavAnuM kArya pahelAM karatAM ghaNuM ja muzkela bane ane banyuM che... jo AsisTanTa janarala sekreTarIno modhdho rA.rA.mohanalAlane Apavo hato to "heralDa'nA taMtrI tarIke teone rAjInAmuM ApavAnI pharaja pADavI ja joItI hatI." (pR.pAra-pa3). dalIla to ghaNI tArkika che, paNa e binavivAdAspada nathI. khAsa karIne rAjyataMtranI be svataMtrakalpa ghaTakonI paddhati jAhera sevA saMsthAmAM hovI joIe ke kema e matabhedano viSaya bane. jAhera sevAsaMsthAomAM AvI paddhatino Agraha Ajeye jovA maLato nathI. onararI hodedAra mATe to nahIM ja. sTenDiMga kamiTInA sabhAsada kArobArI hodo dharAvato hoya to enA para sTenDiMga kamiTI aMkuza na ja rAkhI zake ema mAnavA mATe kazuM kAraNa jaNAtuM nathI. agatyanI vAta to e che ke mohanabhAInI nimaNUka thaI che to kaoNnpharansanA baMdhAraNa anusAra ja - mAtra "jaina rinyU' vizeSa niyamo sUcave che. mohanabhAInI nimaNUka thaI mATe ja AvI dalIla karavAmAM AvI hatI ke kema e to ApaNe jANatA nathI - kadAca AvI dalIla karavAno A pahelo ja prasaMge upasthita thayo hoya - paraMtu "jaina rinyUe AgaLa vadhIne evuM paNa kahyuM che ke A baMdhAraNIya jogavAInI upara
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA kaoNnpharansa sabhAno adhikAra hovo joIe ane sabhAmAM TharAva rajU karavA devAmAM na Avyo e khoTuM thayuM che; TharAva para mata levAyo hota to mohanalAla dezAInI nimaNUka kadI thAta ja nahIM. eTale aMte vAMdho to mohanabhAInI sAme vyaktigata ja AvIne Ubho rahe che. jaina rinyU' mohanabhAIne evI vyakti tarIke varNave che je nAnA hodAo ane nAnAM khAtAMomAM paNa niSphaLa nIvaDela che. "heralDa'nI, ejyukezana baoNrDanI ane sukRta bhaMDAranI kAmagIrIne e niSphaLa gaNAve che. konpharansanuM kaparuM kAma kharI hakIkata e che ke kaoNnpharansane potAne jaina samAjano haMmezAM yogya sahakAra maLyo nathI, e saMsthA sarvamAnya banI nathI ane ethI kaoNnpharansanI pravRttiomAM vega tathA maMdatA, enA samagra itihAsakALamAM, AvyAM karyo che. kaoNnpharansano eka TIkAkAra varga haMmezAM rahyo che. cheka 1913mAM kaoNnpharanso nakAmI che ema kahI enI viruddha bumarANa karanArA ane enA hastakanA sukRta bhaMDAramAM cAra AnA nahIM ApavAnI hilacAla calAvanArA kahevAtA AgevAno (khAsa karIne amadAvAdIo)nI noMdha koI patrakAre lIdhI che. (heralDa, DiseM.1913) Ama chatAM mohanabhAI to AvI TIkAo tarapha udArabhAve ja jue che ne lakhe che ke "jaina zve. mU. kaoNnpharansanA kAryavahana sAme TakAnI sakhtAI sadarahu kaoNnpharansa vakhate thayelA phaMDanI "khodyA. DuMgara aura pAyA chachuMdara' jevI sthiti jotAM geravyAjabI na gaNAtAM A mitrabhAve lakhAyelA sarve lekhomAM chupAI rahelAM zubha tattvo AdaraNIya lAge to grahaNa karavAmAM samAjane lAbha che." (heralDa, oNgasTa-oNkTobara 1916) mohanabhAI cAvIrUpa hoddA para to ghaNo thoDo samaya rahyA che eTale kaoNnpharansanI je kaMI niSphaLatA koInI dRSTie hoya emAM emano phALo ghaNo alpa gaNAya. mohanabhAInuM kaoNnpharansamAM pradAna kharekhara to kaoNnpharansanuM kAma ghaNuM kaparuM hatuM. jaina samAjanAM aneka taDAMne sAthe rAkhavAM ane navA yuganI havA phUMkAtI hatI tenI sAthe tAla milAvavo e eka paDakAra hato. rUDhicusta varga taraphathI AmAM aneka avarodho
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhabhUtibhA ane manuSya pratibhA papa Ave e svAbhAvika hatuM. paraMtu A paristhitimAM paNa kaoNnpharansa je kaMI karI zakI emAM je keTalAka mahAnubhAvono phALo hato temAM mohanabhAI avazya eka hatA. mohanabhAI ekatAnA prakhara himAyatI hatA ane kaoNnpharansa sarvamAnya saMsthA bane enI jikara emaNe UMDI dAjhathI vAraMvAra karI che. ejyukezana baoNrDanA e sekreTarI hatA tyAre dhArmika zikSaNano je abhyAsakrama taiyAra thayelo emAM cAritraghaDataranI vizALa dRSTi jovA maLe che ane enuM mUlya ochuM AMkavA jevuM nathI. dhArmika parIkSAnuM taMtra paNa UbhuM karavAmAM AveluM, bhale e ekasarakhI saphaLatAthI lAMbo samaya cAlyuM na hoya. kaoNnpharansa aneka pragatizIla TharAvo karelA ane vidyAkIya pravRttio AraMbhI emAM jemane mammI pArTI ke tripuTInA sabhyo tarIke gALa ApavAmAM AvI che e mahAnubhAvonuM kartutva ghaNuM hatuM. paNa dekhItI rIte ja rUDhicusta vargone AmAMnuM ghaNuM pasaMda na hatuM. mohanabhAIe calAvelAM mAsikonI ugra TIkA e varga dvArA thaI che - mohanabhAIe pote sAme cAlIne be vAra taMtrIpada choDyuM temAM A TIkAo paNa javAbadAra jaNAya che - paNa eka vAra mohanabhAIe taMtrIpada choDyA pachI mAsika cAlI na zakatAM mohanabhAIne ja pharI taMtrIpada soMpavuM paDyuM emAM emanI zaktinuM ane emaNe bajAvelI sevAnuM mUlyAMkana thaI jAya che. zAMta samajAvaTanI kAryarIti jAherajIvanamAM mohanabhAInI kAryarIti zAMta samajAvaTanI hatI. kaoNnpharansa bharavA aMge "jaina" patra virodhI saMlApa apalApa zarU kare che tyAre mohanabhAI kevI vinamratA, viveka, kheladilI ane samajAvaTabharI bhASAmAM enI carcA kare che ! (jAnyu.-phebru.1913, heralDa) mohanabhAI paristhitinuM taTasthatAthI vizleSaNa kare, hakIkatone chAvare nahIM, potAnA abhiprAyo spaSTatAthI mUke paNa AtyaMtika upAyono sAmAnya rIte pakSa na kare ane vibheda ke vidveSa na janme enI khAsa ciMtA kare. munazInI pATaNanI prabhutA" tathA "rAjAdhirAja' e navalakathAmAMnAM jaina sAdhuonAM nirUpaNothI jaina samAjamAM khaLabhaLATa thayelo te prasaMgoe mohanabhAIe je bhUmikA svIkArelI te A dRSTie jovA jevI che. pATaNanI prabhutA' 1916mAM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA ghanazyAma'nA nAmathI pragaTa thayelI. mohanabhAI emAM AnaMdasUri jatinA nirUpaNamAM rahelA aitihAsikatAnA doSo batAve che, lekhakane jaina paraMparA vize jJAna nathI ema spaSTapaNe kahe che, potAnA samarthanamAM IndulAla yAjJika vagere jainetara taTastha vicArakonAM maMtavyo TAMke che ane aMte jaina vidvAno ane saMsthAoe A aMge carcA jagAvavI joIe ema kahe che. (haralDa, jUna 1916) mohanabhAI carcA jagAvavI joIe eTaluM ja kahe che ne kazA vizeSa AMdolananI jikara karatA nathI e khAsa noMdhapAtra che. keTalAka jainoe munazIne adAlatamAM ghasaDI javAno irAdo sevelo ne munazI ethI gabharAyelA paNa kharA. paNa evuM kaMI thayuM nahIM. mohanabhAI to evuM sUcana karatA ja nathI. munazInAM nirUpaNo sAmeno virodha | munazIprakaraNa ugra bane che 1927mAM. 1922mAM pragaTa thayela "rAjAdhirAja'mAM hemacaMdrAcAryanuM je rIte nirUpaNa thayeluM tenI sAme jainono ghaNo asaMtoSa hato. 1927mAM munazI jyAre yunivarsiTI grejyueTonA pratinidhi tarIke dhArAsabhAnI cUMTaNImAM UbhA rahyA tyAre jainone emane bhiDAvavAnI taka maLI gaI. munazI jo jainonI mAphI na mAge to grejyueToe emane dhArAsabhAnI cUMTaNImAM mata na Apavo joIe evo eka vicAra vaheto thayo. jainonI proTesTa sabhAmAM evo TharAva paNa thayo. paNa motIcaMda kApaDiyA jevA agraNIe munazInA nirUpaNa sAthe pote asaMmata hovA chatAM A prakAranA "jhanUna'ne ane rAjakArI bAbatane dhArmika prazna sAthe sAMkaLavAnI bAbatane ayogya gaNI. jaina agraNIono matabheda, A rIte jAhera thayo ane munazI nirvine dhArAsabhAmAM cUMTAI gayA. mohanabhAI A prasaMge "pATaNanI prabhutA" ane "rAjAdhirAja'mAMnAM munazInAM alano vIgate batAve che, munazIe jainonI lAgaNI saMtoSavAnuM TALyA karyuM che enI vigato Ape che ane "gujarAtI' patrano abhiprAya uddhata kare che ke " "svapnadraSTA'mAM hajharata pAka pegaMbara sAhebanA saMbaMdhamAM IslAmIone Azcaryacakita tvarAthI saMtoSavAnuM yogya vicAryuM che. paraMtu jainono paNa evo vAMdho hovA chatAM temane ghaTato saMtoSa ApavAmAM asAdhAraNa vilaMba lagADyo che, tethI kudaratI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA pa7 rIte jainomAM ghaNo kacavATa utpanna thayo che." paNa munazIne mata na ApavAnA TharAvanI yogyayogyatA vize matabhedano e svIkAra kare che, "gujarAtI" patrano e abhiprAya paNa e uddhata kare che ke "A saMbaMdhamAM amAre kahevuM joIe ke jainonuM A pagaluM sahaja che teTaluM ja avasarane yogya nathI. dhArmika caLavaLane rAjakIya caLavaLa sAthe bheLavI devAmAM bhUla thaI che'' ane potAnuM dRSTibiMdu A pramANe rajU kare che : "ame hRdayapUrvaka jaNAvIe chIe ke "lokasamUha" UchaLI jAya e svAbhAvika che. cUMTaNInA samayano moko laI mi.munazIne mata na ApavA bAbatano TharAva karavo enI yogyAyogyatA mATe matabheda hovA chatAM rA.munazI jevAe to samaju thaI AkhI komanI kSubdha lAgaNIne mAna ApI tene yogya rIte saMtoSavI ghaTe ane eka sAkSara tarIke teoe te prakAranI prAmANikatA batAvavI ghaTe... e ja IcchIe chIe. ema thaze mATe Avezamaya na thavuM e vAta to uparokta proTesTa sabhAmAM ame vyakta karI hatI." (rjanayuga, phAgaNa 1983) mohanabhAIne ISTa AMdolanano mArga mohanabhAI munazIne mata na ApavAnA TharAva sAthe potAnI spaSTa saMmati ke asaMmati darzAvatA nathI, paNa jainonI lAgaNInI sAthe to e che ja. to pachI AMdolanano mArga kyo hoI zake ? mohanabhAIne ISTa AMdolanano mArga kaoNnpharansa nImelI munazI kamiTI, jenA mohanabhAI paNa eka sabhya hatA tenA TharAvamAM sUcavAyelo che ema kahI zakAya : jaina-jainetara vidvAnonA abhiprAyo meLavI pragaTa karavA, munazI saMtoSakAraka khulAso na kare to temanI navalakathAnI samAlocanA karavI, sabhAo dvArA virodha rajU karavo, munazInI kRti pAThyapustaka tarIke mukarara thAya te sAme caLavaLa karavI vagere. A TharAva sAthe paNa motIcaMdabhAIe - e kamiTInA eka sabhya hatA ja - potAnI asaMmati darzAvelI, ema kahIne ke "surucinI maryAdAmAM arasaparasa vicArono vinimaya ane patravyavahAra ISTa hetu prApta karI zake." (jainayuga, jyeSTha 1983) motIcaMdabhAIe kamiTInA TharAva aMge gerasamajaNa UbhI karI che ema kahI tenA khulAsA rUpe kazA TIkATippaNa vagara A
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 virala vibhratibhA ane manuSyapratibhA mAhitI mohanabhAI jAheramAM mUke che te parathI temano abhiprAya jaNAI Ave che ke A prazna paratve lokamata Ubho karavAmAM ane yogya sattAmaMDaLo samakSa rajUAta karavAmAM kazuM anucita nathI, balake e Avazyaka che. A TharAvamAM munazIne mata na ApavAnI to koI vAta ja nathI. mohanabhAIne ISTa A mArga bauddhika samAjane zobhe evo eka taMdurasta mArga nathI ema koNa kaheze? ane A mArganuM sUcana paNa munazIe A prazna paratve gaMbhIratAthI lakSa nahotuM ApyuM tethI ja thayuM hatuM e bhUlavuM na joIe. zatruMjayaverAnA prazne yAtrAtyAganI himAyata pAlItANAnA darabAre 192mAM zatruMjaya para yAtrAvero nAkhavAnuM nakkI karyuM tyAre enI sAme jainoe AMdolana upADyuM. A AMdolana yAtrAtyAga sudhI pahoMcyuM hatuM ane mohanabhAI e yAtrAtyAganA anumodaka - protsAhaka hatA, emane to emAM gAMdhIjIe UbhA karelA vAtAvaraNano prabhAva jaNAyo hato. zatruMjayanA prazna paratve ANaMdajI kalyANajInI peDhI taraphathI je kAryavAhI karavAmAM AvatI hatI te ghaNAMne DhIlI lAgatI hatI ane peDhI tathA kaoNnpharansa vacce keTaluMka aMtara UbhuM thayuM hatuM. vAyasaroyanI madhyasthIthI thayeluM aMtima samAdhAna paNa pUratuM saMtoSakAraka nahotuM. A badhA prasaMgoe mohanabhAI badhI hakIkatone taTasthatAthI joI, kazA pUrvagraha vinA, anAkula bhAve potAnA maMtavyo rajU kare che ane jaina samAjanI ekatAne hAni thAya evuM kazuM pasaMda karatA nathI. zatruMjaya tIrthanA praznane kAraNe peDhIe kaoNnpharansanuM adhivezana bharavA sAme virodha karelo ane adhivezana mulatavI rAkhavuM paDeluM te saMbaMdhe mohanabhAInA udgAra juo : "AvI rIte adhivezana bharavA sAme virodha batAvanArA sarvane kaoNnpharansanA zatru nahIM kahI zakIe. temane vighnasaMtoSIo paNa kema kahevAya? judAjudA dRSTikoNathI jonArAne juduMjuduM pratibhAse ane e juduMjuduM ekatrita karI vicAravAmAM vyAvahArika buddhi che. tethI ja satyazodhana thAya che. amane to eka bAjuthI adhivezana na bharAyuM tethI eka mahA taka gumAvavAmAM AvI che evuM jaina samAjano bhaviSyano ItihAsakAra jarUra lakhaze ema lAge che. bIjI bAju A adhivezana nahIM bharavAmAM kudaratano koI gupta saMketa haze to? evo prazna hRdayamAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 59 thAya che." (jainayuga, jyeSTha 1982) mulatavI raheluM khAsa adhivezana, pachI to, bharAyuM, peDhIno sahakAra paNa maLI rahyo, ane jaina samAjanI ekatA TakI rahI. emAM mohanabhAI jevA taTastha vicArakonI dRSTino vijaya hato. kesariyAjI tIrthano jhaghaDo 1927mAM kesariyAjI tIrthamAM digaMbaro ane zvetAmbaro vacce jhaghaDo thAya che tyAre mohanabhAI aitihAsika hakIkatonI spaSTatApUrvaka zvetAmbarono pakSa le che paNa digambaronI rajUAto pratye mana khulluM rAkhe che ane A prazna paratvenA potAnA ahevAlamAM motIcaMdabhAIe digaMbara muni mATe ekavacana vAparyuM hatuM teno aNagamo vyakta kare che. (jainayuga, vaizAkha 1983) ekatAnA himAyatI chevaTe to mohanabhAI jainonA badhA phAMTAo ekabIjAnI najIka Ave ane jaina ekatA siddha thAya e mATe mathanArA puruSa hatA. badhA phirakAo mATenI saMyukta jaina hosTelanI emaNe himAyata karelI ane vADIlAle evuM vidyArthIgRha sthApyuM tyAre ene Teko Apyo. 1936mAM sthAnakavAsI muni mizrI lAlajIe jaina sAdhu-sAdhvIonI ekatA mATe upavAsa karyA tyAre e aMge maLelI sabhAmAM mohanabhAI hAjara rahyA hatA ane ekatAnA TharAvane Teko Apyo hato. kaoNnpharansano Dagamagato paga sthira karanAra kaoNnpharansanuM nAva aneka vAra hAlakaDolaka thayuM che. eve prasaMge ene sthira karavAmAM je keTalIka vyaktioe bhAga bhajavyo che. emAM mohanabhAInuM paNa sthAna che. 1925mAM "kaoNnpharansanA pAyA hacamacavA lAgyA hatA tyAre zeTha mohanalAla hemacaMda jhaverI, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA saoNlisiTara, sAkSaravarya zrI mohanalAla dalIcaMda desAI ane makanajI jUThAbhAI mahetA baeNrisTara ane zeTha devakaraNa mULajIe hiMmatapUrvaka A nAjuka paristhitino sAmano karI zeTha kastUrabhAI lAlabhAInA pramukhapaNe kanvezana bolAvI kaoNnpharansano Dagamagato paga sthira karyo hato." (zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansano
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA ItihAsa, pR.197) kaoNnpharansa dvArA vidyAkArya mohanabhAInuM mahattvanuM kAryakSetra to vidyA ane sAhityanuM hatuM ane svAbhAvika rIte e kSetre emaNe kaoNnpharansane sakriya karI ane pote kaoNnpharansa dvArA AgavuM pradAna karyuM. banArasa hindu yunivarsiTImAM jaina cera sthApavAno vicAra amalI banyo emAM mohanabhAIno hisso hato. paMDita sukhalAlajI A bAbatamAM taTastha hatA, to mohanabhAIe emanI pAsethI kAzInI sthiti jANI kaI zarato mUkavI joIe te jANyuM ane patravyavahAra karI e zarato kabUla karAvaDAvI. pachIthI yogya mANasane abhAve jaina ceranuM taMtra DAmADoLa thayuM tyAre 1933mAM paMDita sukhalAlajI kAzI javA taiyAra thayA tenI pAchaLa, emanA kahevA mujaba ja, "baLa hatuM konpharansanuM ane kaoNnpharansa eTale mArI dRSTie te vakhate sajIva kAryakartA be mohanabhAI : eka dezAI ane bIjA jhaverI." emaNe sukhalAlajI mATe badhI vadhArAnI sagavaDa karI ApavAnuM bIDuM jhaDapyuM. AnAM dUragAmI pariNAmo AvyAM. kALakrame jaina cerane poSaka evI pArzvanAtha vidyAzrama jevI saMsthAo paNa tyAM UbhI thaI ane varSo sudhI adhyayana-adhyApana, lekhana, saMzodhana ane prakAzananI ghaNI mahattvanI pravRttio thaI. jaina zvetAmbara kaoNnpharansanA kAryane" paMDita sukhalAlajI kahe che tema "sthAyI kIrtikaLaza caDAvanAra kAMI hoya to te mohanabhAInI kRtio ja che." A kRtio eTale mohanabhAIe calAvelAM kaoNnpharansanAM mAsiko - heralDa" ane "jainayuga'. emAM emaNe lakhelA saMkhyAbaMdha lekho ane kaoNnpharansa dvArA prakAzita emanA "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" tathA "jaina gUrjara kavio' e graMtho. samaya pasAra thAya tema jenuM mUlya vadhe evI A kRtio che. A, Ama to, gaNAya mohanabhAInI sAhityasevA (jenI have pachI vIgate vAta karavAnI che), paraMtu ahIM e ullekhanIya eTalA mATe bane che ke mohanabhAInI sAhityasevA jAhera sevA rUpe pragaTa thaI che - emAM jaina saMpradAya ane samAja emanI najara sAme rahyA che tathA potAnI e sevA emaNe kaoNnpharansa jevI saMsthAne arpita karelI che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA A thayuM kaoNnpharansa jevI saMsthA dvArA samAjasevAnA eka mahAna yajJamAM mohanabhAIe kevo phALo Apyo hato enuM digdarzana. anya prasaMgo jAherajIvananA bIjA ghaNA prasaMgoe paNa mohanabhAIno abhiprAya mArgadarzaka banelo dekhAya che. gharmavijayajI sIjhanamAM hatA ane harmana jekobI emane tyAM maLavA janAra hatA tethI jaina sAhitya saMmelana sojhatamAM bharavAnuM vicArAyuM tyAre mohanabhAIe evA nAnA gAmamAM sAhityasaMmelana bharavAmAM muzkelIo raheze ane eno hetu saraze nahIM ema spaSTa abhiprAya Apelo. saMmelana, pachIthI, joghapura rakhAyuM emAM mohanabhAI jevAnA dRSTibiMduno svIkAra hato. A saMmelanane saphaLa banAvavA mohanabhAI keTalAka TharAvonI bhalAmaNa paNa kare che - e dvArA karavA yogya kAmonuM sUcana kare che. saniSThA, svasthatA ane niSkAmatA e mohanabhAInI jAhera sevAnAM atyaMta noMdhapAtra lakSaNo che. (kha) patrakAratva sevAdharma mohanabhAIe koI aMgata mahattvAkAMkSAthI nahIM paNa sevAdharmanA eka bhAga tarIke ja patrakAra tarIkenI javAbadArIno svIkAra karelo. 1912 eprilathI emane "heralDa'nuM taMtrItva svIkAravAnuM thayuM te vastutaH emaNe sAme cAlIne meLavelI vastu nahotI, emanA para AvI paDelI vastu hatI. A patra mATe jaina grejyueTa esosiezana para madAra rAkhavAmAM Avelo paraMtu enA sabhyono khAsa sahakAra na maLyo ane "grejyueTa esosiezananA sekreTarIne onararI taMtrI tarIke rahevA khAsa dabANathI kahevAmAM AvyuM hatuM, je temaNe keTalIka zaratothI kabUla rAkhyuM hatuM. paNa koI avAcya kAraNathI eNDavAIjharI baoNrDamAM pasAra na thatAM ema ne ema calAvavAno TharAva kAyama rakhAyo. Ama cAlatAM pAchI e vArtA upasthita thaI ke "heralDane mRta karavuM yA sajIvana rAkhavuM to sArA sudhArA para mUkIne rAkhavuM. A vakhate chevaTe hAlanA taMtrI para amuka dabANa sAthe A patranuM taMtrItva AvI paDyuM. teNe te kAmacalAu amuka zaratoe ane onararI taMtrI tarIke svIkAryuM." (haralDa,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ C 2 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA jAnyu.-phebru.1913) ahIM noMdhavuM joIe ke mohanabhAIe "heralDa'nuM taMtrIpada makanajI jUThAbhAI mahetA, bAra-eNTa-laoNnA AgrahathI svIkAreluM. A mohanabhAIno kevaLa prItiparizrama hato. pote to kaMI pArizramika lIdhuM nathI te uparAMta, "heralDa' para eka klArka ke prUpharIDaranoye bojo emaNe paDavA dIdho nathI. badho zrama jAte ja karyo che. patrakAratvanI ucca bhAvanA mohanabhAImAM patrakAratvanI ucca bhAvanA hatI : "mArAmAM sadAya zuddha niSThA, satya jJAna ane pavitra aMtaHkaraNa rahyAM kare evuM zAsananAyaka pratye prArtha chuM, kAraNake e traNa sadgaNo vagaranA patrakAro te samAjanA bhayaMkara duzmano che." (janayuga, bhAdaravo 1981) emanI satyaniSThA evI pAradarzaka hatI ke emane potAnI bhUla kabUla karatAM saMkoca thayo nathI, balake patrakAra tarIkenuM potAnuM e kartavya hovAnuM emane jaNAyuM che. sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansanA saMmelana vize lakhatAM eNe keLavaNI, hAnikAraka rivAjo dUra karavA vagere saMbaMdhI cupakIdI sevI hatI tenI mohanabhAIe TIkA karI hatI, paraMtu pachIthI kaoNnpharansa taraphathI A aMge thayelA TharAvo emane maLyA eTale potAnI TIkA pAchI kheMcI e TharAvonI suyogya rIte emaNe noMdha lIdhI. (jenayuga, phAgaNa 1983). mohanabhAIno patrakAra-dharma to eTale sudhI pahoMce che ke patrakAra lokonuM mAtra TIkATippaNa karIne besI na rahe paraMtu lokone pote je kahyuM hoya te, prasaMga Avya, pote AcarI batAve. vADIlAla motIlAla zAha potAne maLelI rakama saMyukta jaina vidyArthIgRhane ApI de che tyAre mohanabhAI emane abhinaMdana Ape che ane lakhe che ke "dhanavAnonI TIkA karanAra kiMI paNa prApti thAya tyAre potAnI ja TIkA potAne zire dharI teno amala kare e joI amo patrakArane AnaMda thAya che." (harala, jUna 1917) taMtrInA tathA lekhakanA adhikAranuM sahaastitva taMtrInA adhikAra paratve mohanabhAI pUrA spaSTa che. e adhikAra lekhakonA adhikAranI sAme pravartato nathI paNa sAthe rahIne pravarte che: "koI paNa lekhakanA vicArane - matane ke abhiprAyane mAravAmacaDavA ke khUna
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhatmatibhA ane manuSya pratibhA S3 karavAno adhikAra adhipatinA hAthamAM hoto nathI. kAM to Akho lekha pragaTa karavo, athavA to Akho lekha pragaTa na karavo - be ja sattA tenA hAthamAM che. chatAM paNa adhipati koI bhAga para phUTanoTa ApI potAnuM vaktavya jaNAvI zake che." (heralDa, oNgasTa-sapTe.1914) AvI spaSTatA karavAnuM paNa mohanabhAIne eTalA mATe upasthita thayeluM ke emaNe potAnAM patromAM kaoNnpharansa saMmata na hoya evAM lakhANo mATe avakAza rAkhelo, kaMI paNa zaMkAbhareluM lAge tenuM samAdhAna mRdula bhASAmAM ane yuktipUrvaka karavA mATe potAnAM patronAM kaoNlama khullAM rAkhelAM. saMpAdakIya svataMtratA dekhAI Ave che ke mohanabhAIe kaoNnpharansa jevI saMsthAnAM mukhapatro samAM mAsiko calAvyAM paNa potAnI saMpAdaka tarIkenI svataMtratAne bhoge ema karyuM nathI. emanA jevA vidyArasika ane samAjaciMtaka puruSane saMsthAnA kevaLa vAjiMtra rUpe mAsiko calAvavAnuM na ja game. kaoNnpharanse paNa emane ghaNI svataMtratA ApI jaNAya che. "heralDa'nuM taMtrIpada mohanabhAIe keTalIka zaratoe svIkAryuM hatuM temAM saMpAdaka tarIke svataMtratAno samAveza haze ja. pachIthI mohanabhAIe spaSTa rIte jaNAvela paNa che ke "kaoNnpharansanI eNDavAIjharI borDa A UMcuM pada svataMtra hakka sAthe ApyuM hatuM." (harala, jAnyu.-phebru.1919) "jainayuga'nuM taMtrIpada to spaSTa TharAva karI ApavAmAM Ave che ke taMtrIne potAnuM kArya karavAmAM saMpUrNa svataMtratA raheze, mAsikanuM navuM nAma taMtrIe pasaMda karavuM, mAsika badalAmAM tathA lekhakone maphata ApavAnuM taMtrInI marajI para raheze vagere. (jenayuga, bhAdaravo 1981) "jainAcArya zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMthamAM paNa evI noMdha maLe che ke prakAzaka samitie graMtha bAbatanI saghaLI sagavaDa karI ApI che paNa saMpAdakanA kAmamAM kazo hastakSepa karyo nathI. te batAve che ke saMpAdaka tarIkenI svataMtratAno mohanabhAIne haMmezAM Agraha rahyo che. heralDa ane "jainayuga'nuM ja svarUpa ghaDAyuM e mohanabhAInI saMpAdakIya svataMtratAno moTo purAvo che. A uparAMta, zatruMjayaprazna jevA jAhera vivAdanA prasaMgoe mohanabhAIe kaoNnpharansanuM ja dRSTibiMdu rajU karavAnuM icchavuM nathI,
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA potAnA abhiprAyo paNa darzAvyA che. pote "heralDa'nuM "jaina samAja' evuM nAma sUcavyuM ane konpharansanI sTenDiMga kamiTIe na svIkAryuM to e hakIkata paNa teo niHsaMkoca jAheramAM mUkI zake che ane AvuM aMgrejI nAma rAkhavA sAme koI phariyAda kare che tyAre pharIne A hakIkata enI sAme dharI zake che. sarakAranA anyAyano bhoga banelA analAla zeThInI hakIkta heralDamAM prasiddha thayelI. bhAvanagaranA eka pratiSThita gaNAtA zeTha kaoNnpharansanA janarala sekreTarIne jaNAve che ke ""mArA vicAra pramANe arjunalAla zeThInI hakIkata ApaNe heralDa'mAM levI ThIka nathI." mohanabhAI AnI noMdha heralDa'mAM le che ane Takora kare che ke "rAjabhaktinI avadhi !... vagara jelamAM saDato rahe te mATe kaMI na kare ?" (heralDa, julAI 1916) A noMdha batAve che ke saMpAdaka sAme phariyAda hoya tyAreye kaoNnpharanse emAM vacce paDavAnuM rAkhyuM nathI - eno khulAso karavAnuM kartavya paNa saMpAdakanuM ja. vaLI, e paNa batAve che ke mohanabhAI sarakArathI DarIne ke zreSThIthI dabAIne cAlanArA taMtrI nathI. saMpAdakIya nIti patronuM saMpAdana mohanabhAIe cokkasa nItirItithI karyuM che ane e nItirIti ekathI vadhu vAra spaSTa paNa karI che. "jainayuga" zarU thayuM tyAre to saMsthAnI samitie karelA TharAvamAM ja A nItirItino samAveza thayo hato. mohanabhAInI saMpAdakIya nIti A pramANe varNavI zakAya : (1) atyAra sudhI aitihAsika sAhitya upara durlakSa rahyuM che. have kAvya, itihAsa, vividha vartamAna, tattvajJAna vagere paranA lekho levA. (2) dhArmika, sAmAjika, sAMsArika sudhArAnI pragati karanArA lekho tathA rASTrIya hilacAlane bAdha na Ave tevI rIte rAjadhAnI carcAnA lekho levA. (3) graMthAvalokano ApavAM. (4) kaoNnpharansanuM pracAra kArya karavuM - sekreTarI pUruM pADe te sAhitya rajU karavuM. (5) vyaktigata svAtaMtryanI dRSTie saMgIna hoya paNa kaoNnpharansanuM hita na sacavAtuM hoya tevA viSayo mATe A patrano upayoga na karavo. (6) saMgha
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA su vagerenA jhaghaDA saMbaMdhenA lekho na levA. (7) digaMbara-sthAnakavAsI komanA saMbaMdhamAM carcA karatAM vairavirodha vadhe nahIM tevA lekhone sthAna ApavuM. (2) paraMtu samagra jaina samAjanI akhaMDatA jaLavAya e jovuM. (9) vicArabhedane AvakAra Apavo - vicArajaDatA tathA paraMparAgata AcArazUnyatAne bhedavI. (10) paraMtu aMgata TIkA ke AkSepono tyAga karavo. (11) zailI maMDanAtmaka vAkhavI,khaMDanavaulIthI dUra rahI, prahAro karavA nahIM (juo heralDa, jAnyu -phebru. 1913, jAnyu-phebru. 1919; jainayuga, bhAdaravA 1981) "jainAcArya zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha'nA saMpAdanaveLA paNa mohanabhAI lekhakone AmaMtraNa mokalatI vakhate "mamatvabharI sAMpradAyikatA ane kaThora vANIprayogane koI paNa lekhamAM sthAne nathI" ema pahelethI ja jaNAve che te batAve che ke e potAnI saMpAdakIya nIti paratve keTalA spaSTa ane sabhAna hatA. hiralDa'nuM svarUpAntara heralDa'no AraMbha 1905thI thayelo. mohanabhAInA hAthamAM e 1912mAM Ave che. mohanabhAInA hAthamAM AvatAM ja enuM UDIne AMkhe vaLage evuM svarUpAntara thaI jAya che. kaoNnpharansanuM vAjiMtra jaina vidyAnuM, vizALa jJAnopAsanAnuM eka mAdhyama banI jAya che. pahelA ja aMkanI "jaina" patra "viSayonI cUMTaNI pasaMda karavA yogya che" ema kahI khAsa noMdha le che paNa mohanabhAIe je navaprasthAno karyo enI vigate noMdha to "jaina hitecchamAM vADIlAla motIlAla zAha kare che. emanA jevA tIkSNa vicArake kareluM "heralDa'nA navAvatAranuM mUlyAMkana vadhAre mahattvanuM gaNAya. "heralDa'nA 191ranA paryuSaNa-aMka vize lakhatAM e jaNAve che ke - kaoNnpharansa oNphisanuM heralDa' patra je ghaNA vakhata sudhI rotaDa mRtaprAya jIvana gujAratuM hatuM eNe paNa navA adhipatinA hAthamAM AvyA pachI A jIvanasUcaka anukaraNa karIne gayA paryuSaNamAM khAsa aMka bahAra pADyo hato, jemAM muni kapUravijayajI, zrI cAritravijayajI tathA buddhisAgarajI jevA munivaronA, rA.kuMvarajI ANaMdajI ane rA.amaracaMda ghelAbhAI jevA purANapriya svadharmacusta gRhasthonA, mesarsa samayadharma, manasukhalAla karatacaMda mahetA Adi keTalAka nUtana prakAzavAlA vicArakonA ane rAkRSNalAla mohanalAla jhaverI vi.5
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ss virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA Adi anyadharmI svataMtra lekhakonA vicAronuM ThIkaThIka pradarzana karavAmAM AvyuM che. ekaMdare A aMka vAMcavA yogya che, joke keTalAka lekhakoe mAtra TAhyalAM ja karyo che ema kabUla karyA vinA cAlaze nahIM. A aMkamAM koI khAsa lakSaNa hoya to te e che ke emAM vicArasvAtaMtryane dAbI devAnI AjanA jainonI AtmaghAtI prathAne mAna maLyuM nathI... ekaMdare joke kaoNnpharansa jevI jAhera saMsthAnI mAlakInA A eka bI.e.elaela.bI. jevA vidvAnanA AdhipatyavALA mAsikanA khAsa aMkamAM ApaNe AthI ghaNI UMcI koTinI prasAdInI AzA rAkhavA hakkadAra chIe, topaNa je peparo ane mAsiko jainomAM jovAmAM Ave che tenA mukAbale A aMkane mATe rA. dezAIne dhanyavAda ApyA sivAya cAlaze nahIM. traNacAra sthAnakavAsI lekhakone jagA maLI che te aikyanA samayanI zubha AgAhI Ape che." (jaina hiteccha, oNkTo. 1912) zrama, sUjha ane siddhi 1913nA paryuSaNa-aMkanI paNa "jaina hitecchu'(navembara 1913)e karelI samIkSA mohanabhAInA saMpAdakatvane bhavya aMjali samAna che : "Aja sudhImAM jaina patrakAro taraphathI jeTalA khAsa aMko nIkaLyA che te sarvamAM prathama pade mUkavA lAyaka A aMka vAMcI amane ghaNo AnaMda thayo. jainanA traNe phirakAnA lekhako uparAMta jainetara vidvAnonA paNa puSkaLa lekhone AmAM sthAna apAyuM che tethI enI suMdaratA, upayogitA ane vividhatAmAM vadhAro thayo che. pragativirodhI jaina sAdhuvargamAMthI hamaNAM hamaNAM keTalAMka udAra vicAra dharAvatAM ratno prakAzavA lAgyAM che e A aMkamAMnA be lekho trilokacaMdajI ane cAritravijayajInA] uparathI jaNAI Ave che... oNnararI eDiTara mahAzaye keTalAMka kAvyo, mahAvIrAcArya saMbaMdhI lekha tathA sthUlibhadranI kathA vagere lekho lakhavAmAM puSkaLa zrama uThAvyo che, eTaluM ja nahIM paNa eDiTaoNrialsa paNa pukhta vicArapUrvaka lakhI che. jaina sUtronA bhASAMtaranuM je kAma zrI manasukhalAla ravajIbhAI mahetAe hamaNAM upADI lIdhuM che tenI viruddha jyAre zvetAmbara bIjA patrakAro bumarANa karI rahyA che tyAre A zAnta ane samayasUcaka saMpAdake khaMDanamaMDanathI dUra rahI bhASAMtarakAryanI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA 67 AvazyaktA jaNAvI che. ane te kevI rIte thavuM joIe te bAbatamAM keTalIka kiMmatI sUcanAo ApI che tathA e kArya upADavA IcchatA gRhasthane binajarUrI khaLabhaLATathI bacAvavA mATe eka vyavahArakuzaLa salAha ApI che. zrImad vijayAnaMdasUrinA jIvanasaMbaMdhI eka hiMdI lekha A aMkamAM najare paDe che. A lekhamAMnA keTalAka zabdo vAMcI amane ghaNo kheda thayo. 'heralDa' jevA patramAM AvA lekhakone - pachI te game tevA lokapriya puruSa hoya topaNa - jagA na apAya ema harakoI vizALa hRdayavALo jaina AzA rAkhI zake. ekaMdare "heralDa'no A khAsa aMka ATalo uttama kADhavA mATe tenA mAnada saMpAdaka mahAzayane dhanyavAda ghaTe che. Avo daLadAra aMka taiyAra karavAmAM keTalA vakhata ane buddhibaLano vyaya karavo paDe che te mAtra e kAmanA anubhavIo ja samajI zake. vaLI muMbaInI jALI jiMdagI ane vakIlAtano dhaMdho e banne evI bAbato che ke onararI kAma pAchaLa ATalA vakhatano bhoga Apavo ghaNo moMgho thaI paDe ane Ama karavuM ghaNA thoDAthI ja banI zake. aphasosanI vAta che ke jyAre AvA sahRdaya saMpAdaka maLyA che tyAre jaina vidvAno avAranavAra lekho mokalavA rUpe ane jaina samAja tenA grAhaka thaI Arthika sthiti sudhAravA rUpe potAno dharma bajAvavAmAM pAchaLa paDe che." "heralDanA mahAvIra-aMkanA lekho pAchaLanA mohanabhAInA zrama tathA emanI suMdara zailInI raNajitarAme prazaMsA karelI ane e aMkanA nivedanamAM jainonA doSo tarapha dhyAna kheMcavAnI hiMmata batAvavA mATe maNilAla bakorabhAI vyAse abhinaMdana ApelAM. "jainayuga'nA bhAdaravA-kArtika 1985-86no. aMka joIne vijayarAya vaidya abhiprAya Apelo ke emAM "vidvattA bharacaka bharI che." A badhA abhiprAyothI mohanabhAIe calAvelAM mAsika patronuM svarUpa ane emanA saMpAdakatvanI lAkSaNikatAo eTalI suMdara rIte pragaTa thaI jAya che ke e vize kazuM vizeSa lakhavAnI jarUra rahetI nathI. paNa mAsiko calAvavAmAM mohanabhAInAM sUjha, zrama ane jAgRti keTalAM badhAM hatAM te darzAvatI keTalIka hakIkato to noMdhIe ja. "heralDa" ne "jainayuganA ghaNA aMko vizeSAMko hatA ane mohanabhAIe enuM ghaNuM vyavasthita pUrvaAyojana
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 virala viddhatibhA ane manuSya pratibhA kareluM. mahAvIra-aMka mATe lekhakone nimaMtraNa ApatI vakhate emaNe 34 viSayo sUcavelA. e pUrve eka vakhata emaNe "jaino ane jaina dharma viSaye kevAM lakhANonI jarUra che ?" evA zIrSakathI 207 viSayo sUcavelA. (heralDa, julAI 1913). dara varSe potAnA sAmayikamAM AvelA vividha prakAranA lekhonI mohanabhAI tArIja kADhatA, ane AvelA pratibhAvonuM avalokana paNa karatA. taMtrI eTale AveluM bheguM karI chApI nAkhanAra nahIM paNa patranuM ravarUpa ghaDanAra, lekhakone viSayo pUrA pADanAra, patra potAnA uddezanI siddhimAM keTaluM saphaLa rahyuM che e paratve bIjAnI parIkSA svIkAranAra tathA jAtaparIkSA paNa karanAra - evo taMtrItvano uccagrAha rAkhIne mohanabhAIe potAnuM kArya banAvyuM che. uttama kAryanI paNa ugra TIkA AvuM uttama kArya chatAM mohanabhAI TIkAthI bacI zakyA nathI, emanI ugra TIkA thaI che. "jaina ribU' (me-jUna 1918) "heralDa'nI devAdAra sthiti mATe mohanabhAInI lekhanazaktine javAbadAra gaNe che! ane temanI saMpAdakIya nItinI TIkA karatAM kahe che ke - " "heralDa' khAte kaoNnpharansane dara varase je khoTa khAvI paDe che tethI ja nahIM, paNa heralDa'mAM tIrthaMkaro vagerenI tasavIro pragaTa thavAthI temaja lekhomAM paNa koI vakhate thatI gaphalatI ane nANAM ane lekhonI sagavaDa chatAM mAsikamAM haMmezAM thatI aniyamitatA puravAra kare che ke koMnpharansa heralDa'nA taMtrI tarIke teonI rAjanIti niSphaLa gaI che. "heralDa'no mukhya hatu kaoNnpharansa ane tenAM khAtAMo vadhu ne vadhu lokapriya banAvavAno che, je hetu eTalI hada sudhI niSphaLa gayo che ke kaoNnpharansa lokapriya banavAne badale kaoNnpharansa tarapha sAdhuo ane zrImaMtonI sUga vadhatI ja jAya che..." | mohanabhAIe pote paNa heralDanuM taMtrIyada choDatI veLA Ainyu.-phebru. 1919) enI nItirIti sAme thayelA AkSeponI noMdha lIdhI che ane enA khulAsA karyA che. A AkSepo ane khulAsA A mujaba che : pahelo AkSepa e che ke kaoNnpharansane lagatA sarva viSayo ke temAMno ghaNo bhAga Avato nathI. eTaleke kaoNnpharansa dezabharanA samagra jaina samAjane
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA 69 sAMkaLatI saMsthA hoI enA mukhapatramAM dezabharanA jaina samAjanI pravRttionA samAcAra AvavA joIe te AvatA nathI. mohanabhAIno Ano khulAso e che ke ghaNAM sthAnonA ahevAlo maLatA nathI, to ghaNe sthAne sthiti asaMtoSakAraka che tethI mauna rAkhavuM kartavya thaI paDe che. bIjo AkSepa e che ke bahu svataMtra ane sarvadazI thavAnuM bane che. mohanabhAIno khulAso e che ke svataMtra ane sarvadezI banavAmAM kaoNnpharansanA hitanI dRSTi rahelI che. mohanabhAInuM udAramatavAdI valaNa AmAM joI zakAya che. trIjo AkSepa e che ke kadAcita rAjakIya viSaya Ave che. mohanabhAIno khulAso e che ke kaoNnpharansanI hitaSTine kAraNe rAjakIya viSaya carco nathI. (mahattvanI rAjakIya ghaTanAonI noMdha levAnuM ane rASTrIya AMdolanano puraskAra karavAnuM mohanabhAInuM valaNa hatuM paNa Ane rAjakIya viSayanI carcAnA lekho na gaNAya. pachIthI "jainayugamAM rASTrIya hilacAlane bAdha na Ave evI rIte rAjadvArI carcAnA lekho svIkAravAnuM nakkI thayeluM paNa evA. lekho emAM khAsa dekhAtA nathI.) - cotho AkSepa e che ke jaina zailI pramANe lekho lakhAvA joIe te banyuM nathI. mohanabhAIno khulAso e che ke meM mArA dharmajJAna pramANe karyuM che. mohanabhAInA patromAM paraMparAgata nirUpaNazailI karatAM vartamAna samayane anurUpa navIna nirUpaNazailIne vadhAre avakAza raheto enI sAmenI A phariyAda hatI. e spaSTa che ke mohanabhAInI taMtrI nItinI TIkA karavAmAM sAMpradAyika ane rUDhicusta dRSTi ja kAma karI rahI che. ApaNane mohanabhAInI taMtrI nItinA je guNavizeSo lAge che te e dRSTine doSa rUpe bhAse che. AvI TIkAo chatAM mohanabhAIe "heralDa choDyA pachI pharI pAchuM "jainayuga'nuM saMpAdana emane ja soMpavAmAM AvyuM emAM emanI taMtrI nItino vijaya che ane kaoNnpharansanIye udAra pragatizIla dRSTi emAM vyakta thAya che, jene abhinaMdA vinA ApaNAthI rahI na zakAya. mohanabhAI prAcIna sAhitya ane itihAsamAM bhAre rasa lenArA hatA.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhabhratibhA ane manuSya pratibhA tethI evI sAmagrI emanAM patromAM ghaNI AvatI. loko emane jUnA copaDA ukheLanAra ane ukelanAra gaNatA tathA phariyAda karatA ke "tame "heralDa' ane "jainayugamAM A badhuM nakAmuM zuM bharI rahyA cho ?" te vakhate AvI phariyAda thatI paNa "have" paMDita sukhalAlajI kahe che ke "saune samajAya tevuM che ke mohanabhAInuM pravRttikSetra ane kAma vidvAnone keTaluM upayogI che ane tenuM mUlya keTaluM sthAyI che !" joke AvI sthAyI mUlya dharAvatI sAmagrIvALAM heralDa' ane "jainayuga"nI akhaMDa, pUrI phAilo kyAMya sacavAyelI nathI e eka duHkhada viSamatA che. taMtrIdharmanI dvidhA ane mUMjhavaNa kaoNnpharansa jevI koI dhArmika samAjanuM pratinidhitva karatI saMsthAnuM mukhapatra calAvavAnuM kAma mohanabhAI jevA navA vicArothI prerAyela mANasane mATe kaparuM bane ja. emane keTalIka taDajoDa karavI paDe je emane na ruce ane emane zaMkA jAya ke pote je zrama laI rahyA che e sArthaka che ke kema. mohanabhAIe paNa AvI dvidhAo ane mUMjhavaNo anubhavI che ane enuM nikhAlasa citra emaNe "heralDa' choDatI veLA (jAnyu.-phebru. 1919) ApyuM che : "A mAsika kaoNnpharansanuM mukhapatra hoI tene calAvavAmAM joke kaoNnpharansanA AdhArabhUta evA AkhA saMghanA moTA bhAganI vRttio jALavI na zakAya topaNa tenI sAthe tene kSobha paNa na pamADI zakAya. AthI A mAsika calAvavAnuM kArya mAre mATe keTaluM vikaTa hatuM te sahelAIthI samajI zakAya tema che. satya nIDarapaNe jaNAvavAmAM apriyatA vahoravAno samaya Ave che chatAM "satyameva jayate" e lakSamAM rAkhI "satyAnna pramAditavyam' e sUtra ISTa che ema gaNI meM taMtrInuM pada svIkAryuM hatuM ane (1) have mane mArA aneka vyavasAyomAM avakAza raheto nathI. (2) taMtrInI jagAe rahI aneka jAtanA vicAronI ciMtA svAbhAvika rIte karavI paDe te poSAI zakatuM nathI. (3) samAjanI hAlanI sthiti jotAM ghaNI vakhata satya pokAra karavo e araNyarudana samAna jaNAya che. (4) taMtrI tarIke nAnAnAnA lekho ke prAsaMgika noMdho lakhavAmAM kALa ane zaktino vyaya karavA karatAM eka
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA akhaMDa kArya pustakanA rUpe karavuM e vizeSa upayogI lAge che kAraNake mAsikanuM sAhitya svataMtra lekhothI alpajIvI che. (5) saMkucita dRSTithI baddha thayelA samAjamAM svataMtra lekhothI kSobha ke aruci utpanna karavI tenA karatAM jainetara samAjamAM jaina ane jainadharmanI jhaLaka batAve tevA lekho dvArA jaina dharma pratye Adara utpanna karavo e vadhAre upayogI che. evAevA aneka saMjogo ne vicArothI vaza thaI mAre A eka rIte kImatI ane samAjopayogI jagyA mATe rAjInAmuM ApavuM paDyuM che...." mohanabhAIe paristhitinuM kevuM sUkSma vizleSaNa karyuM che ! emAM emanI UMDI vicArazIlatA vyakta thAya che, je ApaNA manamAM Adara jagavyA vinA rahetI nathI. sAmayikonA sAhityanI alpajIvitA aMgenuM emanuM maMtavya, emanAM potAnAM ghaNAM lakhANo emanAM mAsikapatronI phAIlomAM daTAyelAM paDyAM rahyAM che e jotAM, ApaNane kharuM lAge. ane AvAM sAmayiko calAvavAmAM emaNe je viSamatA ane dvidhAno anubhava karyo e svAbhAvika lAge. paNa khAsa noMdhapAtra vAta to e che ke AvA spaSTa ane saccAIbharyA Atmakathana pachI mohanabhAI pAchuM "jainayuga'nuM taMtrIpada to svIkAre che. mohanabhAInI samAjaniSThA ane sevAbhAvanA emanAM dvidhA, mUMjhavaNa ne saMkoca karatAM baLavattara nIvaDI e ja enuM kAraNa. dRSTAMtarUpa patrakAratva svataMtratA, satyaniSThA, sevAbhAvanA ane vidyApremanA ujvaLa raMgothI camakatuM mohanabhAInuM patrakAratva dRSTAMtarUpa lekhAya evuM che. (ga) sAhityakArya vANIpratimAnuM mAhAtma mohanabhAInI sevAnuM mukhya kSetra to, alabatta, sAhitya ja che. grejyueTa thatAMnI sAthe cheka 1908mAM e "jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya" nAmanI laghu pustikA pragaTa kare che e batAve che ke jene vize emaNe sau prathama vicAravuM zarU karyuM te sAhityano viSaya ja che. e pustikAmAM emaNe jinadevanI mAtra mUrtipratimAnA sevananAM ja nahIM, vANIpratimAnA sevananAM paNa phaLa batAvyAM che ne vANIpratimAnuM mAhAsya karyuM che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA sAhityasevAnI laganI emanA manamAM UgI rahI hatI eno e saMketa che. e pustikAmAM jaina sAhitya paratve karavAnAM kAryonuM emaNe digdarzana karAvyuM che emAMthI ghaNAM emaNe ja pachIthI karavAmAM AvyAM : "jaina gUrjara kavio'mAM jaina sAhityanI mahAbhArata sUci emaNe ApI, "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" e vigatasabhara sarvagrAhI ItihAsa emaNe racyo, siddhicandraupAdhyAyaracita "bhAnucandragaNicarita' jevI saMskRta ane aneka madhyakAlIna gujarAtI jaina kRtionAM saMpAdano karyA, aneka jaina kavionA paricayo-abhyAso rajU karyA ane jaina dharma-tattvajJAnanA viSayamAM paNa kAma karyuM. 1908mAM lakhelI pustikA jANe 1944 sudhI cAlelI emanI avirata sAhityasAdhanAnuM prAstAvika banI rahI. mohanabhAInuM sAhityasarjana vipula che. paNa e cokkasa prakAranuM, nijI mudrAvALuM che. emAMthI emanI kaI jAtanI sAhityika pratibhA Upase che e have joIe. saMkalana ane svakIya mudrA paMDita sukhalAlajI jevA snehIo mohanabhAIne ghaNI vAra kahetA, "mohanabhAI, tame bahu moTAM pothAM pragaTa karo cho ane khUba lAMbuM lakho cho." tyAre mohanabhAI khaDakhaDATa hasIne nikhAlasatApUrvaka kahetA, "tamArA jevA kAMI ame maulika lekhaka nathI." hA, mohanabhAI keTale aMze maulika lekhaka che, emanI maulikatA zAmAM rahelI che evo prazna jarUra thaI zake. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" jevo AkaragraMtha saMkalanano Azraya le - hemacaMdrAcArya ke yazovijayajInA mUlyAMkanamAM adhikArI vidvAnonAM lAMbAMlAMbAM uddharaNothI calAve - to e samajI zakAya; saMpAdaka badhuM sAhitya vAMcI potAnAM ja mUlyAMkano Ape evI apekSA na rAkhI zakAya. paraMtu jaina saMpradAya aMgenI sAmAnya carcA (je itihAsanAM chevaTanAM prakaraNomAM samAyelI che) ane vyApaka rasanA anya viSayonI carcA (je "nivedana"mAM samAyelI che) bIjAonA Teke cAle, emAM paNa lAMbAM avataraNo apAya tyAre lekhakanI maulikatA vize saMzaya thAya. mane vahema che ke uddhata tarIke mukAyelA nathI tevA bhAgomAM paNa keTaluMka
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 03. anyatrathI saMkalita kareluM kadAca hoya. mohanabhAI jabarA saMkalanakAra hatA ema jaNAya che. emanuM vAcana vizALa hatuM, smRti sateja hatI ne eTalAM ne evAM moTAM kAma e hAtha para letA hatA ke saMkalanano sahAro levAnuM emane mATe svAbhAvika banI jAya. paNa A saMkalana potAnA dhyeyane vaza vartIne cokkasa dRSTithI ja thayeluM che. emAM kyAMya zaMbhumeLo nathI, jAtajAtanA TukaDA bhegA sIvI banAvelo caMdaravo nathI. saMkalana vivekapUrvaka thayuM che, potAnI mAnyatAne anurUpa rIte ja thayuM che ane mohanabhAInA samagra lakhANamAM AvAM saMkalana evAM haLIbhaLI jAya che ke emAM kazuM parAyApaNuM ke uchInuM lIdhApaNuM paNa bhAsatuM nathI. vastutaH mohanabhAImAM svataMtra vicArazakti nahotI evuM to kaMI nathI. emaNe jAherajIvanamAM bhAga lIdho che, patro calAvyAM che ne emAM potAnA maMtavyo pragaTa karavAnA emane avasara AvyA che. mohanabhAInuM samagra jIvana paNa vicAraniSTha jIvana hatuM. paNa kadAca svabhAvagata namratAne kAraNe, kadAca vicAra samarthita thAya, ene vadhu mahattva prApta thAya e hetuthI, kadAca samayAbhAve gAMdhIjI, kAlelakara, sukhalAlajI vagere saMmAnya puruSonAM (ne bIjA ghaNAnAM paNa) vacano uddhata karIne e potAnI vAta calAve che. mohanabhAI je kaMI vicAre che e ethI aLapAtuM nathI, e prakAzita thAya che. vicAranI eka mudrA mohanabhAInAM sarva lakhANomAM ApaNe joI zakIe chIe. sarvasaMgrAhaka vRtti mohanabhAInA svabhAvamAM saMgrAhaka vRtti che. je kaMI sAruM ke upayogI jaNAyuM e saMgharI levuM. saMkalanazailImAM A saMgrAhaka vRttino hisso paNa hoya. mohanabhAInAM pustakomAM je prastAra dekhAya che te A saMgrAhaka vRttinuM ja pariNAma che. viSaya aMgenI eTalI badhI sAmagrI mohanabhAI joI vaLatA ke emanuM viSayanirUpaNa bhAre vigatabharyuM banyA vinA na rahe. potAnI sajjatAne kAraNe AnuSaMgika bAbato upara prakAza pADavAnuMye e icche ane bIjAne aprastuta ke asaMgata lAge evI vigatone TALavAnuM emanAthI nA banI zake. Ane saMgrAhaka vRtti nahIM, paNa sarvasaMgrAhaka (ensAiklopIDika)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA vRtti ja kahevI joIe. sAmAyikasUtrapATha to pAMca pAnAMmAM samAya evo. enA vize 300 pAnAMnuM pustaka hoya evuM koNa mAne ? paNa mohanabhAI sUtronA zabdo jyAM sudhI laI jaI zake tyAM sudhI jAya - enI saghaLI paribhASAo spaSTa kare, tAtparyArtho ukele, jarUrI saghaLo nItivicAra ane tattvavicAra pUro pADe. e ATaluM ja na aTake. "sAmAyikavicAra" nAmano 140 pAnAM sudhI vistarato bhUmikA-khaMDa paNa mUke jemAM sAmAyikanAM svarUpa, sthAna, lakSaNa, prakAro, upakaraNo, prayojano, mAhAsya ne phalasiddhinI vicAraNA hoya. sAmAyika vize pUrve je kaMI vicArAyuM hoya te mohanabhAI saMgrahIta karI le ne Ama emanuM lakhANa vistaratuM jAya. "bhAnucandragaNicarita'nA saMpAdanamAM, caritranAyaka jahAMgIranA saMbaMdhamAM AvelA tethI mogala darabAro sudhI pahoMcelA jaina munionI mAhitI joDavAmAM Ave, bhAnucandranI ziSya paraMparA ApavAmAM Ave, emanI tathA emanA caritralekhaka ne ziSya siddhicandranI kRtionI mAhitI pUrI pADavAmAM Ave e to badhuM viSayAnurUpa ja gaNAya. paraMtu guruziSyanI kRtionI prazastio utAravAmAM Ave ne je subhASita saMgrahamAM siddhicandranAM keTalAMka subhASito maLe che e AkhA subhASita-saMgrahano vIgate paricaya noMdhavAmAM Ave ene mohanabhAInI lobhI vRttinuM ja pariNAma lakhavuM paDe. mohanabhAInI sarvasaMgrAhaka vRttino abhuta dAkhalo to jaina sAhityano saMkSipta itihAsa che. "saMkSipta tarIke oLakhAvAyelA A graMthanAM pAnAM 1100 jeTalAM che ne "jaina gUrjara kavio'nA bIjA bhAgamAM prastAvanA tarIke mUkavA dhArelo lekha (200-300 pAnAM dhAryA hoya; pahelA bhAgamAM evaDo prastAvanAlekha che) 1100 pAnAnA graMtha rUpe pariNamyo che ! mohanabhAI pachI hIrAlAla kApaDiyAe "jaina saMskRta sAhityano ItihAsanA graMtho ApyA che ne hiMdImAM jaina sAhityanA bRhad ItihAsanA keTalAka graMtho pragaTa thayA che tema chatAM mohanabhAInA graMthanI upayogitA ochI thaI nathI enuM kAraNa e graMthanuM sarvasaMgrahAtmaka svarUpa ja che. mohanabhAIe ghaNA hastapratabhaMDAro joyelA teno lAbha A graMthane maLyo che. Aje hastapratabhaMDAro koNa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 75 jovA jAya? mohanabhAIe kRtionA lekhananI eTaleke lipibaddha thayAnI, kRtio saMzodhita thayAnI vagere mAhitI paNa Ameja karI che. sAhityanA ItihAsamAM AvI mAhitI koNa nAkhe? eka draSTie sAhityanA itihAsamAM e mAhitI aprastuta paNa lekhAya, paNa A prakAranA mAhitIsaMcaye ja mohanabhAInA graMthane advitIya banAvyo che. jaina gUrjara kavio' che to eka sAhityasUci - mukhyatve hastapratasUci. mohanabhAIe emAM jUnI gujarAtIno ItihAsa (je vastutaH apabhraMzano ItihAsa che), jaina gacchonI gurupaTTAvalIo vagere sAmagrI nAkhI che te bhogIlAla sAMDesarA jevA vidvAnane paNa anAvazyaka lAgI che. paNa gujarAtImAM Aja sudhI apabhraMzano bIjo koI itihAsa nathI ane gurupaTTAvalI paNa sughaDa, suvyavasthita, saraLatAthI upayogamAM laI zakAya evI A eka ja che ! mULa sAmagrI paratve enI upakArakatA ochI mAnIe (sAva nathI evuM to nathI ja) toye A sAmagrInuM svataMtra mUlya ochuM nathI ane mohanabhAInI lobhI vRttinuM e supariNAma che ema Aje to bhAse che. paMDita sukhalAlajI pAse rAta rahevAnuM thAya to mohanabhAI sAthe kAma laIne jAya. eka vAra paMDitajIe pUchyuM, "A bhAra zo ?" mohanabhAIe javAba Apyo ke jaina gUrjara kavio'nAM pariziSTonuM kAma cAle che. na kare to koNa kare ? ane rahI jAya." mohanabhAInI ghAraNA khoTI na hatI enI pratIti have ApaNane thAya che. mohanabhAInA kAryanuM mUlyAMkana karatI veLA rAmanArAyaNa pAThake "jaina gUrjara kavio'ne anulakSIne kahelA A zabdo yAda karavA jevA che: "saMgrahanI gaNanA maulika graMthathI UtaratI karAya che paNa AvA zAstrIya saMpAdananI kiMmata sAhityamAM ghaNI moTI che ane tenI mahenata to te prakAranuM kAma jeNe thoDuMghaNuMye karyuM hoya te ja samaje che." (prasthAna, dIpotsavI aMka, 1983) saMdarbhasAhitya tarIkenuM mUlya mohanabhAInA sAhityanuM kharuM mUlya saMdarbhasAhitya tarIke che ane saMdarbha sAhityanA e eka uttama nirmAtA che. emanuM A prakAranuM sAhitya aneka vidyAkAryone upakAraka banI zake evuM che, saMzodhanone sAmagrI ane
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA dizA pUrI pADe evuM che. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" ane "jaina gUrjara kavio'ne anulakSIne harivallabha bhAyANI kahe che ke "dezAInA baMneya AkaragraMthanA bAdazAhI khajAnAno huM pote mArA kAma mATe varasothI lAbha uThAvato Avyo chuM ane gujarAtI sAhitya ane saMskRtinA aneka ItihAsalekhako-saMzodhako paNa Aja sudhI ema karatA AvyA che." (bhASAvimarza, eprila-jUna 1987) "jaina gUrjara kaviomAM madhyakALanA sAtaso varasanA gharma, saMskAra, samAjajIvana, itihAsanI evI sAmagrI samAyelI che ke ene AdhAre nAnAmoTA aneka saMzodhana-lekho taiyAra thaI zake. mohanabhAIe saMgrahIta karelI sAmagrIno Avo abhyAsa thavo haju bAkI che. lAMbe sudhI pahoMcatI sUci-dRSTi saMdarbhasAhityamAM vividha prakAranI varNAnukramika sUcio eka anivArya ane atyaMta mahattvanuM aMga che. AvI sUcio vinA saMdarbha sAhityano ghaTato upayoga thaI zakato nathI. mohanabhAInI dRSTi A bAbatamAM Azcaryajanaka rIte lAMbe sudhI pahoMce che. "jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM kartAo, kRtio, pAribhASika zabdo, tIrtho, gaccho, kulagotro, sthaLasthAnAdi vagere 22 vibhAgamAM vaheMcAyelI lagabhaga 200 pAnAMnI varNAnukramika sUci che. jaina gUrjara kavio'mAM kartA-kRtisUci, kRtionI vargIkRta sUci, gadyakAro ne gadyakRtionI sUci, sthaLasthAnAdinI sUci, kRtionI sAlavArI sUci vagere jevI vividha prakAranI sUcio emaNe joDI che ! sUcinuM mahattva mohanabhAIne keTale pahelethI samajAyuM hatuM tenA dAkhalA juo cheka 1910nA "nayakarNikA jevA nAnA graMthamAM paNa aMte pAribhASika zabdo, vyaktinAmo, graMthanAmo, sthaLanAmo, saMsthAnAmo vagereno samAveza karato savistara viSayAnukrama emaNe mUkyo che. ane 1912nA "jaina kAvyapraveza' jevA pAThyapustakamAM paNa kaI jaina kathA kayA graMthamAM prApya che te darzAvato "kathAnukrama mUkyo che - zikSakane e kAma Ave ne ! bhogIlAla sAMDesarAne potAnA lekhonI yAdI rAkhavAnuM sUcavanAra mohanabhAI hatA. bhogIlAla sAMDesarAe potAnA eka lekhanI mAhitI ApI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhatibhA ane manuSya pratibhA hatI temAM mohanabhAIe bhUla paNa batAvelI. mohanabhAI bIjAnA lekhonI mAhitI rAkhatA hatA to potAnA lekhonI mAhitI paNa rAkhI ja hazene ? paNa durbhAgye e ApaNane prApta thaI nathI. sUci mATeno mohanabhAIno utsAha eTalobadho hato ke AnaMdazaMkara dhruva ane becaradAsa dozIe taiyAra karela prAkRta pAThamALAmAM zabdakoza nahoto te hovo joIe ema kahI mohanabhAIe karI Apyo ! gujarAtI sAhityanA kSetre sUcinuM ATaluM badhuM mahattva karanAra ane sUcano Avo parizrama uThAvanAra bIjuM koI najare paDatuM nathI. bArIka vyavasthAsUjha bhogIlAla sAMDesarA jevA saMzodhanakSetre paDelAne mohanabhAIno abhyAsakhaMDa joIne thayelI te lAgaNI emanAM lakhANo paratve paNa thAya che ke "ahIM koI vyavasthA nathI." "jaina gUrjara kavionI bIjI AvRttinA saMdarbhe emaNe evuM paNa jaNAvyuM ke "mohanabhAInI tulanAe koThArImAM sensa oNpha oNrDara ghaNI tIvra hoI emanuM kAma "holDala'mAM game te cIjono Dhagalo karavAnA zramane mukAbale ghaNuM kaThina hatuM." (buddhiprakAza, oNgasTa 1987) eTaleke mohanabhAIe "holDa-la'mAM game tema cIjono Dhagalo karyo hato, jyAre meM emanI sAmagrIne vyavasthAmAM mUkI ApI che. huM pote A abhiprAya sAthe saMmata thaI zakato nathI. mohanabhAImAM ghaNI bArIka vyavasthAsUjha hatI ema huM mAnuM chuM. "jaina sAhityano saMkSipta racI ja na zakAya. emAM je vipula AdhArasAmagrIno upayoga thayelo che e custa vyavasthA UbhI karyA vinA thaI ja na zake. A graMthomAM mukAyelI bharapUra varNAnukramika sUcio e vyavasthAsUjhanuM pariNAma nathI to zAnuM che ? "jaina sAhityano saMkSipta ItihAsamAM phakarAone apAyelA kramAMka, jaina gUrjara kavio'mAM samayAnukrame sAmagrInI rajUAta, kartAone tathA kRtione kramAMka ApavAnI paddhati, varNAnukramaNImAM kartAkRtikramAMka tathA pRSThaka banne darzAvavAnI apanAvAyelI rIta - A badhuM vyavasthAnI jhINI sUjha dharAvato, vyavasthA mATe AgrahI mANasa ja karI zake. Ama chatAM A
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 virala vidabhratibhA ane manuSya pratibhA AkaragraMthomAM keTalIka bAbatamAM vyavasthA tUTI hoya to tenuM kAraNa sAmagrInI pracuratA che, sAva ekale hAthe A kAmo karavAnAM thayAM che te che ane jaina gUrjara kavio'nuM kAma to varSo sudhI kheMcAyuM te che. mohanabhAIno e prakRtidoSa nathI. "samyakatvanA saDasaTha bolanI sajhAya' ke "jaina kAvyapraveza" jevAM AraMbhakALanAM bAlabodhAtmaka pustakomAMye viSayAnurUpa khaMDo, viSayazIrSaka, samajUtI sAtheno anuvAda, vizeSa artha, phUTanoTamAM pUrti ke carcA - kevI sugama, svaccha, sahAyakAraka thAya evI aneka staranI vyavasthA mohanabhAIe nipajAvI che ! vivekAnaMdanA patrono mohanabhAIe anuvAda karyo tyAre mULa aMgrejI pustakamAM to patro je kramamAM prApta thayelA e kramamAM mukAyA hatA; mohanabhAI samayanA kramamAM - tArIkhanA kramamAM ane samaya na hoya tyAM saMbaMdha joI e patrone goThave che - vivekAnaMdanA mAnasika jIvanane samajavAmAM madada maLe e hetuthI. Ama avyavasthA nahIM, vyavasthA ja mohanabhAIno svabhAva che. jyAM vyavasthA na hoya tyAM e vyavasthA nipajAve che ane aneka navI vyavasthAo kahyuM che. akhaMDa jAgarUkatA jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" ane "jaina gUrjara kavionI maryAdA darzAvatAM madhusUdana modI kahe che ke e graMtho saMkalpanA ane AkRtinI bAbatamAM pUratA vaijJAnika ane cokasAIbharelA nathI. modIe kazI vIgato ApIne potAno abhiprAya samarthita karyo nathI tethI e eka abhiprAya ja rahe che. bAkI A prakAranA Akaragrantho AthI vadhAre vaijJAnika rIte ne cokasAIthI vicArAyelA ane AkArabaddha thayelA gujarAtI sAhityamAM to koI najare caDatA nathI. anyatra AnAthI sArA namUnA hoya ane modInA lakSamAM e hoya to judI vAta che. A banne AkaragranthonI keTalIka khAmIo jarUra joI zakAya paNa emAMnI sAmagrInI pracuratA ne mohanabhAInI ekalA hAthanI kAmagIrI jotAM e nagaNya je lekhAya ne mohanabhAIe je siddhi prApta karI che e mATe emane abhinaMdyA vinA na cAle. mohanabhAI "jaina gUrjara kaviomAM AgaLa AvI gayelI sAmagrInI zuddhivRddhi pAchaLa satata
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhatmatibhA ane manuSya pratibhA 78 karatA rahyA che ne "jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM mAtra bhUlo sudhAratuM ja nahIM paNa navI prApta thayelI mAhitI umeratuM vistRta zuddhi ane vRddhipatraka ApyuM che te ApaNe tyAM saMzodhakomAM paNa vAraMvAra jovA na maLatI cokasAInI vRttinuM ane akhaMDa jAgarUkatAnuM eka ujvala udAharaNa che. mohanabhAInI zakti ne sajjatA AmAM kyAMka UNI UtarI hoya ema bane paNa emanI vaijJAnikatA ane satya hakIkata mATenA Agrahano AMka ocho AMkavA jevo nathI. zailI mohanabhAInAM sarva lakhANomAM ApaNane saMskRtADhyatA vinAnI ziSTa gujarAtI bhASAno viniyoga jovA maLe che. mAhitI ke vicAra - kazAne rajU karavAmAM emane bhASAnI maryAdA naDatI nathI. emaNe karelA anuvAdo eTalA sarala-sahaja hoya che ke emanI bhASAkSamatAnuM e moTuM pramANa banI rahe che. vAkyaracanA bahudhA akliSTa ane pravAhI hoya che ne samagra lakhANa eka vyavasthita AkAra pAme che. emanAM lakhANomAM saghanatAne sthAne prastAra thayelo keTalIka vAra anubhavAya, paNa ethI phuTatA ane sarvagamyatA Ave che. mohanabhAImAM hRdayanI nirmalatA che. je kahevAnuM hoya te zAMta bhAve spaSTa ane sIdhuM e kahe che. ethI emanI zailImAM sAdAIbharI lakSyagAmita Ave che. mohanabhAInAM lakhANo mAhitIlakSI ne vicAralakSI hoI emAM zailInA raMgane bhAgye ja avakAza maLe evuM che. Ameya svasthatA e mohanabhAInuM svabhAvalakSaNa che. Ama chatAM, lakhANo zuSkatA ane karkazatAno bhoga banatAM nathI, prasAdaguNa sadA pravartI rahe che ane prasaMge utsAha, joma tathA uSmAnA sparza dharAvatuM gadya paNa ApaNane sAMpaDe che. A prakAranA gadyanA betraNa namUnA juo : te vivekAnaMdanA patro] vAMcatAM tanamAM tanamanATa ane manamAM apUrva jusso pragaTa thAya che. bhASA evI protsAhaka (vigorous) che, kalpanA evI manoramya ane cittAkarSaka che ane AtmAno vega evo prabala ane zauryAnvita che ke koI paNa vyakti maMtramugdha thayA vagara rahe tema nathI."
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA (svAmI vivekAnaMdanA patro, nivedana). gAMdhIjI "vasudhaiva kuTuMbakam' evI dazAne pAmelA vizvapremI mahAtmA che. jagatanA bhAgyavidhAtA - jagatanA mahAna puruSa che. bhAratanA apratima divya putra che ke jeNe hindanA asaMkhya jano para potAnI prabhAbharI ajaba chApa pADI che. bhAratavarSanA teo mitra, mArgadarzaka ane draSTA (friend, guide and philosopher) che. temanI caitanyazakti sUtelAmAM jAgRti ANe che, temanAmAM preraNAnuM parama sAmarthya che, temano niSkAma tyAga kIrtine icchato nathI, koI bhogecchA sevato nathI." (paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, varSa bIjuM, pR.157). mahAtmAjI eka vyaktimAtra che ema nahIM, paNa te eka moTI saMsthA (institution) che, jagatane aneka saMdezA pAThave che, bhAratane aneka pATho zIkhavI sTAra kare che, nirbhaya kare che, deza mATe - dharma mATe prANa ApanAra evA aneka vIrone utpanna kare che, vicAro sarje che ane te aSTAkAre, mutsaddIpaNuM batAvyA vagara - dviarthIpaNAne sthAna ApyA vinA bole che, lakhe che." (ejana, pR.158). | zabdonA ane vAkyonA upacaya dvArA mohanabhAIe potAnA kathanane prabhAvAtmaka banAvyuM che te dekhAI Ave che. mohanabhAInI bhASA kvacita citrAtmaka bane che, rUpakAdino Azraya paNa le che. vepArIone samAjanA peTa tarIke teo varNave che, te AnuM udAharaNa che. (juo A pUrve pU.42) potAnA lekhone mATe mohanabhAI arUDha prakAranAM, sacoTa asara nipajAvatAM zIrSako yoje che. thoDAM zIrSako juo : "tIrthano savAla te AkhI samAjano savAla che', 'paDado kADhI nAkho", "kAgaDAone zuM zAMtithI rahevAno hakka nathI ?', "have zuM ?", "ApaNe kevA dekhAvuM joIe ?', "aikya kyAre karIzuM? hamaNAM ja', "zuM sAdhusaMgha utthApavA yogya che? nahIM ja', saMgha eTale zuM? zrAvakavarga vagere. vicAra rajU karavA mATe mohanabhAI koI vAra saMvAdanA mAdhyamano upayoga kare che e batAve che ke emaNe lokagamyatAne visAre pADI nathI.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA 81 patrakAra evuM karI paNa na zake. mohanabhAI viziSTa zailIkAra nathI, paraMtu jenI pAse kazI ja zailI na hoya evA lekhaka paNa nathI. potAnA hetune anurUpa zailI emaNe nipajAvI lIdhI che ne emAM thoDuM vaividhya AvavA dIdhuM che. kyAreka potAnI rItanI kaMIka sAhityikatA ane vAgmitAthI ene sajI che. mohanabhAInI viziSTa ane virala sAhityika pratibhAnA A paricaya pachI emanI graMtha-lekha-sRSTino paNa paricaya meLavIe. AkaragraMtho mohanabhAInA graMthomAM ziramorarUpa to che emanA be AkaragraMtho - jaina gUrjara kavio" ane "jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa'. jaina gUrjara kavio' vikrama bAramA zatakathI vIsamA zataka sudhInA jaina gujarAtI sAhityanI sUci che. emAM mudrita sAhityanI noMdha levAmAM AvI che kharI, paNa mukhyatve to e hastapratabhaMDAromAM sacavAyelA jaina sAhityanI sUci che. mohanabhAIe 1911thI AvI yAdI karavAnuM zarU kareluM ane jaina gUrjara kavio'no pahelo bhAga 1926mAM, bIjo 1931mAM ane trIjo 1944mAM bahAra paDyo te jotAM mohanabhAIno A jJAnayajJa 33 varSa cAlyo kahevAya. sAhityasUci mATe 250 jeTalA hastapratasaMgraho - saMsthAgata ke vyaktigata, moTe bhAge jAte joyelA to keTalIka vAra sUci rUpe prApta karelA - emaNe upayogamAM lIdhA che ane mudrita kRtio mATe tathA pUraka mAhitI ke saMdarbha ApavA mATe emaNe je graMtho, sAmayikomAMnA lekho vagereno upayoga karyo che te badhAMnI yAdI karIe to mohanabhAIe upayogamAM lIdhelAM sAdhanono AMkaDo 500 sudhI kadAca pahoMcI jAya. Ano ane graMthazreNInAM 4000 uparAMta pAnAMno vicAra karIe tyAre mohanabhAInA asAdhAraNa zramanI kaMIka jhAMkhI thAya. mohanabhAInAM zrama ane sUjhanI pUrI jhAMkhI thavA mATe to graMthanI sAmagrImAM thoDuMka UMDe UtaravuM paDe. mohanabhAIe kRtionI mAtra sUci karI nathI, varNanAtmaka sUci karI che. kRtinA AraMbhaaMtanA bhAgo utAryA che - kaDa vistArathI utAryA che ema kahevAya. jarUrI lAgyuM tyAM vaccenA bhAgo vi.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhratibhA ane manuSyapratibhA paNa ApyA che, subhASito jevI sAmagrI AvI to enA namUnA utAryA che. kyAMka chaMdo ne dezIonI yAdI ApI che ane kRtionI hastapratonI puSyikAo paNa vIgate utArI che. kyAreka kRtionI guNavattA vizenI noMdha maLe che ne A sAmagrImAMthI maLatI dezIonI lAMbI sUci mohanabhAIe ApI che te jotAM mohanabhAIe ghaNI kRtio vIgate joI che ema phalita thAya che. vastutaH A kRti meM utArI lIdhI che evI noMdha paNa keTaleka sthAne maLe ja che. kRtionI sUci karatI vakhate emAM ATalAbadhA UMDA UtaravAnuM kema banI zake e koyaDo ja che. 1150 jeTalA kavione, emanI 3000 jeTalI kRtione ane e kRtionI vividha bhaMDAromAM rahelI hastapratonI mAhitIne ekasAthe lAvI mUkavI. ene samayanA kramamAM goThavavI e kevI jhINavaTabharI custa kAryapaddhati mAge e to AvuM kAma karanAra ja samajI zake. " "jaina gUrjara kavio' jaina sAhityanI vipulatA ane vividhatAnuM romAMcaka darzana ApaNane karAve che ane madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainonuM arpaNa keTaluM moTuM ane mUlyavAna che te sthApI Ape che. A uparAMta, e graMthazreNIe madhyakALanA sAtaso varasanA sAhityika-sAmAjika ItihAsanI gaMjAvara sAmagrI potAmAM saMgharelI che - evI gaMjAvara ke bIjI saMzodhita AvRttimAM A sAmagrInI varNAnukramaNIo ne sAlavArI anukramaNikAno 850 pAnAM sudhI vistarato graMtha thayo ! | mohanabhAI mAtra jaina sAhityasUci ApIne aTakyA nathI; emaNe jaina bhaMDAromAM prApta thayelI jainetara kRtionI noMdha paNa ApI che. uparAMta, emaNe keTalIka pUraka sAmagrI paNa joDI che - jUnI gujarAtI bhASAno itihAsa (vastutaH apabhraMzano itihAsa), jaina kathAnAmakoza, jaina gacchonI gurupaTTAvalIo, rAjAvalI, dezIonI sUci vagere. zatakavAra kavionI kAvyaprasAdI ApavAnI IcchA hatI (e taiyAra paNa thaI hatI ema jaNAya che) e to vaNapUrI ja rahI. bIjI paNa IcchAo emanA manamAM UgI haze ja paNa trIjo bhAga to emanI lathaDatI tabiyate pUro thayo jaNAya che. eTale ghaNuM mananuM manamAM rahyuM haze.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSyapratibha paMDita sukhalAlajInuM ghAravuM sAcuM jaNAya che ke "temanI tabiyata upara jIvaleNa phaTako mAranAra kRti e to "jaina gUrjara kavio' che." nAgakumAra makAtI paNa noMdhe che ke "zrI mohanalAla desAIe potAnI tabiyatanI paNa paravA karyA vinA ekale hAthe A graMtho mATe je amUlya sAmagrI ekatra karI hatI ane tenI pAchaLa lohInuM pANI karyuM hatuM teno sAmAnya mANasane ekadama khyAla Avavo muzkela che. paraMtu varSonI jahemata, ujAgarA ane satata adhyayananA paripAka rUpe A graMtho taiyAra thayelA che. taiyAra bhojananI patarALI upara besanArane rAMdhanAranI takalIphano khyAla bhAgye ja Ave che." (zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansano itihAsa, pR.115). jaina gUrjara kavio' mohanabhAInI kevI utkaTa lagananuM pariNAma hatuM te muni jinavijayajInA A udgAro AbAda rIte batAve che : "A gauravabharelA graMthanA saMprayojaka zrIyuta mohanalAla da. dezAI A viSayamAM amArA samavyasanI ane samasvabhAvI ciramitra che. jaina sAhitya ane jaina ItihAsanA parizIlanano emane jUno roga che. je vakhate emane kalamaye jhAlatAM nahotI AvaDatI te vakhatanA e jaina itihAsa ane jaina sAhityanA vicAraghelA ane ananya Azaka banelA che. koI 20-22 varSathI je eka potAnA priya vicArarUpa suputranI e pratipAlana karatA AvyA che tenA lagnotsava samAna saubhAgyabharelA suprasaMga jevo, A graMthane prakAzamAM mUkavAno temane mATe suvaavasara Avelo gaNAya. ane e suavasarane jovA mohanabhAI saphaLa thayA te mATe ame emane vadhAmaNI ApIe chIe. A yuganA jaina vyavasAyI gRhasthomAM mohanabhAI jUnA jaina sAhityanA abhyAsI tarIke sarvatra che.. mohanabhAI jo na janmyA hota to kadAca jaina gUrjara kavionI jhAMkhI karavA jagatane ekavIsamI sadInI vATa jarUra jovI paData." (jaina sAhitya saMzodhaka, phAlgana saM.1983) jaina gUrjara kavio'nuM gujarAtanA vidvatsasamAje ane pratiSThita sAmayikoe umaLakAbhera svAgata karyuM. "saurASTra patre mohanabhAIne "aMdhArI guphAmAM mazAla laI janAra' kahyA tathA emanA A sAhasane "apUrva kahyuM. tA.pa-ra-17) aMbAlAla jAnIe A graMthane "saMyojana temaja
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA saMvidhAnapura:sara racI prakaTa karelo mahAmUlo mahAbhArata sUcigraMtha', madhusUdana modIe "sarvottama kIrtistaMbha samo sUcigraMtha' to nAnAlAla mahetAe "graMthakAro mATeno graMtha' kahyo. narasiMharAve jaNAvyuM ke "AvA AkaragraMthanuM avalokana lakhavuM e mArA sAmarthyanI bahAra che", to kezavalAla ha. dhruve mohanabhAInA zramanI ananyatA ema kahIne batAvI ke ""tame jaina sAhityanI jevI sevA bajAvI che tevI jainetara gujarAtI sAhityanI sevA bajAvanAra koI nathI." ane kahAnajI gharmasiMha kavie to bhAvabharI kAvyAMjali arpita karI : jaine kAvyasAhityanA mahAbhArata be bhAga, avalokanathI Upajyo aMtaramAM anurAga. 1 jati satI guru jJAnIno anupama jJAnavilAsa, acaLa karyo itihAsathI, e nahi alabhya prayAsa. 2 gujarAtI sAhityamAM jaina kavi vara vIra, zuddha svarUpe dAkhavyA, mohana mati gaMbhIra. 3 zvetAMbara maMDaLI malI teno karyo prakAza, phahAna abhivaMdana kare, Izvara pUre AzA. 4 "saMkSipta' tarIke oLakhAyelo paNa hajAra uparAMta pAnAMmAM vistarato jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa" zrI mahAvIra svAmInA samayathI saM. 1960 sudhInA zvetAmbara jaina sAhityanuM kAlakramabaddha digdarzana karAve che. samakAlIna vyaktio paratve taTastha rahI zakAtuM nathI e samajathI pote sagIra maTyA tyAM sudhImAM avasAna pAmelA lekhako AgaLa aTakI javAno mohanabhAIe upakrama rAkhyo che. digambara sAhityano potAnAM sAdhanazramanI maryAdAne kAraNe e samAveza karI zakyA nathI, paNa zvetAmbaramAM mUrtipUjaka paraMparA sAthe sthAnakavAsI paraMparAnA sAhityanI paNa temaNe yatkiMcit noMdha lIdhI che. A graMtha pAchaLa mohanabhAIno sAteka varSano athAga parizrama paDelo che. munazIe gujarAtI sAhityanA bRhad itihAsanI yojanA karI temAM madhyakALanA jaina sAhitya vize eka prakaraNa lakhavAnuM mohanabhAIne soMpavAmAM AvyuM ane keTalIka carcAvicAraNA pachI emaNe 192nA AraMbhamAM A
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa lakhavuM AvyuM. "jaino ane temanuM sAhitya" e nAmanA A lekhamAM mohanabhAIne pRSThamaryAdAne kAraNe ghaNI saMkaDAza anubhavavI paDI - madhyakAlIna sAhityano vAro Ave te pahelAM ja 56 pAnAM thaI gayAM ane jene mATe lakhavAnuM hatuM te madhyakAlIna gujarAtI sAhityane gauNa karI nAkhavuM paDyuM, mAtra nAmanirdezathI calAvavuM paDyuM ne zatakavAra jaina kavionAM kAvyonA namUnAo taiyAra karelA te bAda karavA paDyA. Ama chatAM "madhyakALano sAhityapravAha' e graMthamAM mukAyelA A lekhe ghaNA vidvAnonuM sAruM dhyAna kheMceluM. A pachI mohanabhAIe A lekha enA yogya svarUpamAM jaina gUrjara kavio'nA bIjA bhAganI prastAvanA tarIke mUkavAnuM vicAryuM. daramyAna emAM AgamasAhityano ItihAsa umeravAnuM sUcana AvyuM. 1928mAM bhAre parizramapUrvaka e bhAga taiyAra karI presamAM paNa sAmagrI mokalavA mAMDI, jaina gUrjara kavio'no bhAga bIjo chapAI rahyo hato tenuM prakAzana aTakAvyuM. paraMtu 1930 sudhImAM A lekhamAM hIravijayasUri sudhI pahoMcatAM ja pa60 pAnAM thaI javAthI eno judo graMtha prakAzita karavAnuM nakkI karyuM, je 1933mAM prakAzita thayo. vacce bALaputre lagADelI nAnakaDI AgamAM ghaNI noMdho baLI gaI hatI te pharIne taiyAra karavI paDI hatI. mohanabhAIe pote spaSTatA karI che ke A graMthane eka saMgrahagraMtha eTaleke samayAnukramamAM kRtio, kartAo vagerenA koza tarIke prakaTa karavAnI maryAdA svIkAravI paDI che. e svarUpane lakSamAM rAkhI banI zake teTalI viSayamAhitI ne TUMka carcA dAkhala karI che paNa sAhityanI silasilAbaMdha tapAsa ne sarva mudrita graMthonI viSayamAhitI ne samIkSA ApI zakAI nathI. eTale ja to e "saMkSipta' tarIke oLakhAvAyelo che. Ama chatAM mohanabhAIe eTalAM badhAM sAdhanono upayoga karyo che ke A graMtha kevaLa "koza' rahI zakyo nathI, emAM ghaNI aitihAsika ne caritrAtmaka mAhitI Ameja thaI che - mahattvanI vyaktio paratve to ghaNI vistRta, tathA ghaNI vAto pahelI vAra prakAzamAM AvI che. chellAM prakaraNomAM jaina dharmanA mukhya siddhAMto, tenI saMsthAo, tIrtho vagere vize keTalIka prAthamika mAhitI ane potAnA vicAro
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 virala viddhabhratibhA ane manuSya pratibhA joDyA vagara mohanabhAI rahI zakyA nathI. uparAMta, graMthamAM jinamUrtio, jinamaMdiro, anya sthApatyo, aitihAsika vyaktio, prAcIna pratomAMnAM raMgIna citro, pratomAMnA hastAkSaro, lekho vagerenI maLIne pa9 chabIo mUkI che ane teno savistara paricaya 2 pAnAMmAM Apyo che. potAnA nivedanamAM paNa bhaMDAro, pradarzano, vihAro-Azramo, keLavaNI, bhASA, jAtibheda Adi aneka viSayo para carcA karavAnI taka emaNe lIdhI che. Ama, aneka rIte mohanabhAIe potAnA graMthane samRddha karyo che. mohanabhAInA sAhityarasa, itihAsarasa, dharmarasa ane guNAnurAga A saMgrahagraMthamAM vyakta thayA vinA rahyA nathI. dareka prakaraNane AraMbhe mukAyelAM eka ke vadhu uddharaNo juo eTale e uddharaNo ApanAranA vyaktitvano uSmAbharyo sparza thayA vinA raheze nahIM. graMthasAmagrImAM paNa mohanabhAIe kalamane mokaLI vahevA daI caritranAyaka ke aitihAsika prasaMgano yogya mahimA sthApita karyo che. kartA-kRtinI korI noMdhonA khaDakalA vacce A badhuM paDeluM che tethI pahelI najare A graMthanA vAcakanuM dhyAna e na kheMce evo saMbhava che, paNa vairyathI A graMthamAMthI pasAra thanArane eka saMgrahasthAnamAMthI maLe tenA karatAM ghaNuM vadhAre maLaze emAM zaMkA nathI. mohanabhAInA A graMthamAM saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane gujarAtI bhASAnA sAhityanI noMdha che. hiMdI kRtio jUja hovAthI enI noMdha paNa AvavA dIdhI che. gujarAtI kAvyasAhitya paratve mohanabhAIne "jaina gUrjara kavio'no havAlo ApI kevala kavinAmayAdIthI saMtoSa mAnavo paDyo che. e. ena. upAdhee A graMthanI viziSTatAonI suMdara noMdha lIdhI che : ""A graMtha lagabhaga pacIsaso varasanA samayagALAnA jaina sAhityanuM - khAsa karIne zvetAmbara saMpradAyanA sAhityanuM sarvekSaNa ApavAno eka abhUtapUrva prayatna che... ahIMtahIM rasaprada kathAnako sAthe, sagavaDabharyA phakarAomAM vibhAjita karIne tame je susaMgatibharyuM vRttAMta ApyuM che tenI huM UMDI kadara karuM chuM. tame tamArI kRtithI sAbita karI ApyuM che tema sAhityano ItihAsa e pustakasUci karatAM kaMIka vizeSa che; ane pagale pagale - tame judAjudA graMthakAro vize carcA karI che ke temAM sarva upalabdha sAmAjika
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA ane rAjakIya pakSAbhUmikAnI kadI upekSA karI nathI. A carcAo kyAreka lAMbI thaI che chatAM sAmAnya janane paNa e AsvAdya banaze. A carcAo jaina saMpradAyane, khAsa karIne gujarAtamAM, je sAmAjika ane rAjakIya UthalapAthalomAMthI pasAra thavuM paDyuM che enuM sAruM citra Ape che... Adhunika jaina dharma para ApanAM chellAM prakaraNo sarve jainoe abhyAsI javA yogya che. koka muddA para vaiyaktika matabheda hoya paNa je prAmANikatA, nikhAlasatA ane saralatAthI tame viSayane caryo che teno huM Adara karuM chuM." meghANInI dRSTie keTaluMka itihAsadarzana, anya keTalIka carcAo, zilpAdika vizenuM vivaraNa ityAdi vAto sAhitya sAthe saMbaMdha dharAvatI nathI. paraMtu jainonA sAMpradAyika itihAsano ApaNe tyAM sarvathA abhAva hoI, jaina dharma ne jaina prajA saMbaMdhe bahaghA ajJAna vartatuM hoI kartAe mokaLI kalame AkhA pradezamAM bUmAbUma karI che e ekaMdare ThIka thayuM che." vastutaH baLavaMtarAya ThAkore graMthamAMnI sAmagrInA 9095 TakA vize pote ajANa hovAnuM svIkAreluM ane A graMthanuM eka prakaraNa "jainayuga'mAM chapAyeluM temAMye vijayarAya vaidyane vastupALa vizenI pote nahIM jANelI aitihAsika hakIkata jANavA maLelI. emaNe to A prakaraNa paratve paNa evo uddagAra karyo ke zo jIvanaparyata karyA ja karelo sAhityasaMcaya !" paMDita sukhalAlajInA abhiprAya anusAra "bhAratIya bhASAomAM Adhunika dRSTie ane saMzodhaka vidvAnone upayogI thAya e prakAranA sAhityanA itihAsano ati alpa paNa mahattvano pAyo zrI mohanabhAIe nAkhyo. e pachI e dizAmAM navIna prayatno zvetAMbara ane digaMbara paraMparAmAM zarU thayA, paNa temAMye, sukhalAlajInI dRSTie, mohanabhAInA itihAsagraMthanuM sthAna che ja. vastutaH kRSNalAla jhaverInuM e vacana sAcuM paDyuM che ke "bhaviSyanA lAMbA samaya sudhI A graMtha enI sAmAsikatA ane vistIrNatAne kAraNe ajoDa raheze." kezavalAla kAmadAra A graMthanI vizALa upayogitAno nirdeza karatAM kahe che ke A graMtha "mAtra jaina sAhitya mATe ja nahIM, mAtra gUrjara sAhitya mATe ja nahIM, paNa hiMdanA madhyayuganA sAhitya mATe paNa pramANabhUta
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA gaNAze." mohanalAla jhaverI paNa evuM ja maMtavya darzAve che : "jaina sAhityanA ke pazcima hiMdanA sAhityanA saMskRta, prAkRta, apabhraMza, prAcIna ke arvAcIna gujarAtI bhASAnA bhaviSyanA itihAsalekhakane A graMtha vagara pagaluM bharavuM paNa cAle ema nathI kAraNake te-te itihAsanAM mULo ane upayogI sAdhano kayAkyA rUpamAM kaye sthaLe che te mAhitI A graMtha pUrI pADe che." uparAMta teo A graMthanI aDhaLaka sAmagrIno nirdeza karatAM kahe che ke "A graMtha sAmAnya vAcako mATeno ja nahIM, paNa graMthakartAo, sAhityakAro ne ItihAsakAro mATeno graMtha che. temanI pracaMDa sudhAne yogya AhAra AvA ja graMtha samarpe." | munizrI nyAyavijayajI to mohanabhAInA A graMthane zakavartI gaNAve che : "gujarAtI bhASAmAM A dazakAmAM ghaNAM ja uttama pustako bahAra paDyAM che, je pustako evAM che ke ajaina samAjamAM paNa ApaNe garvapUrvaka mAthuM UMcuM karI kahI zakIe ke amArA samAjamAM paNa apUrva pustako bahAra paDe che. temAya pAMceka pustako to A dazakAnAM ja nahIM kintu A saikAnA bhUSaNarUpa che ema kahuM to cAle. temAMya aitihAsika dRSTie sauthI suMdara pustaka gujarAtI bhASAmAM bahAra paDyuM hoya to te che "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa." " agaracaMda nAhaTAe paNa "A graMtha sAhityasaMsAramAM apUrva, advitIya, asAdhAraNa prakAzamAna ratna samAna che" ema kahI enuM atyaMta gaurava karyuM che. pUrNacaMdra nAhare graMthanuM mUlya ucita rIte ne pUrepUruM samajAya e mATe ene aMgrejImAM utAravAnuM sUcana kareluM. A graMthamAM pragaTa thayelI mohanabhAInI vividha zaktio paNa avalokana karanArAonA dhyAna bahAra rahI nathI. pUrNacaMdra nAhara A graMthamAM pragaTa thatI mohanabhAInI "harakyuliana" (bhagIratha) zaktithI Azcarya pAmyA, kezavarAma zAstrIne mohanabhAImAM gujarAtIoe khAsa mAna levA jevuM, UMDuM purAtattvajJAna jaNAyuM, dhIrajalAla TokarazI zAhe emanI tINa vivecanazakti, apUrva zAstrAdhyayana ane prauDha vicArazaktinI prazaMsA karI, to vijayarAya vaidhe emanAM akhaMDa vidyAbhakti ane avirata udyoga pratye Adara vyakta karyo.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA saMpAdanagraMtho mohanabhAInI eka mahattvanI sAhityasevA te prAcIna sAhityakRtionA saMpAdananI che. potAnI pustikA "jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya' e pustikAmAM prAcIna graMthonA prakAzananI agatya mohanabhAIe bhArapUrvaka batAvI hatI. pachI to prAcIna jaina sAhityanI zodha, noMdha, abhyAsa ane prakAzana emanuM jIvanakArya banI gayuM. "sujasavelI bhAsa" e kRti akhaMDa rUpe maLI AvatAM mohanabhAIne thayelA ati ullAsanI vAta sukhalAlajIe noMdhI che te A kAmano emano rasa keTalo utkaTa hato ane emAM e keTalA khUMpI gayelA te batAve che. aneka kRtio emaNe utArI lIdhelI temAMthI keTalIka graMtha rUpe pragaTa thaI che, keTalIka sAmayikomAM daTAyelI paDI che ne ghaNI to ajJAtavAsamAM cAlI gaI jaNAya che. mohanabhAIne sauthI vadhu gaurava Ape evuM saMpAdana te siddhicandraupAdhyAya-viracita "bhAnucandramaNicarita'(saMskRta)nuM gaNAya. kemake enuM prakAzana atyaMta pratiSThita siMghI jaina granthamAlAmAM thayuM che. paMDita sukhalAlajI mohanabhAInA A eka ja saMpAdanane yAda kare che, ane viziSTa saMpAdana gaNAve che ane e koI paNa skolaranuM dhyAna kheMcyA vinA rahe tema nathI" ema jaNAve che. A kRtinI hastaprata mohanabhAIne agaracaMda nAhaTA pAsethI pUrve maLelI ane potAnA rasathI ja emaNe ene utArI lIdhelI. muni jinavijayajIe e kRtinuM mahattva samajI siMghI jaina graMthamAlA mATe enuM saMpAdana karI ApavAnI mohanabhAI pAse mAgaNI karI ane kRtimAM nirUpAyela viSayano mohanabhAIno UMDo abhyAsa hoI ene lagatI vistRta prastAvanA aMgrejImAM teo joDe evuM paNa sUcana karyuM. mohanabhAIe utsAhathI ane niHsvArthabhAve A kAma karI ApyuM. bhAnacaMdra ane siddhicandra mogala zahenazAha jahAMgIranA saMsargamAM AvyA hatA ane enA darabAramAM sthAna pAmyA hatA eTale A kRtinuM, sAdhucarita tarIke mahattva che te uparAMta, ItihAsadRSTie paNa mahattva gaNAya. A kRtinI zraddheya vAcanA ApavA sAthe mohanabhAIe emAMnA viSayano
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA ane ene saMbaMdhita aneka bAbatono kevo saghana abhyAsa ahIM rajU karyo che e emanI 75 pAnAMnI prastAvanAnA muddAonI ane joDelAM pariziSTonI noMghamAtra levAthI AvI jaze : 1. akabaranA darabAramAM jaina munio; 2. jahAMgIranA darabAramAM jaina munio; 3. kRtino sAra; 4. enA viSayane lagatI anyatrathI maLatI mAhitI; 5. bhAnucandranI ziSya paraMparAno paricaya; 5. bhAnucandranI kRtiono TUMka paricaya; 7. siddhicandranI kRtiono TUMka paricaya; 8. bhAnucandrakRta kRtionI prazasti vagere (sUryasahastranAma stotra AkhuM ApyuM che); 9. siddhicandrakRta kRtionI prazasti vagere (siddhicaMdranAM keTalAMka subhASito "sUktiratnAkara"mAM maLe che to e AkhA graMthanAM subhASitonI viSayavAra yAdI, kartAnAma sAthe, ApI che); 10. akabara ane jahAMgIranAM zAhI pharamAnono aMgrejI anuvAda. mohanabhAInI zAstrabuddhi kyAM sudhI pahoMce che eno khyAla emaNe prastAvanAmAM samAyelAM nAmAdinI ane kRti tathA pariziSTamAM samAyelAM nAmAdinI alaga sUcio ApI che te parathI Avaze. mohanabhAInuM bIjuM mahattvanuM saMpAdana "jaina aitihAsika rAsamALA bhA.1' che. emAM "zAMtidAsa ane vakhatacaMda zeThano rAsa' uparAMtanI 11 rAsakRtio te jaina munio vizenI che. AgaLa badhA rAsanAyaka ane rAsakAra vize aitihAsika pIThikA sAthe saMzodhanapUrvaka mAhitI ApavAmAM AvI che. zAMtidAsa zeThanI vaMzaparaMparAno ItihAsa keTalAka graMtho ne sarakArI dastAvejone AdhAre adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLanA nAmathI ApavAmAM Avyo che temAM anyo sAthe mohanalAla dalIcaMda dezAInI madadano ullekha che, paNa mohanabhAInuM itihAsajJAna jotAM emanI madada savizeSa hoya evo saMbhava jaNAya che. kadAca lakhANa paNa emaNe ja karyuM hoya. mohanabhAIe badhA rAsamAM viSayavAra mathALAM karI enA vAcanane sugama banAvyuM che ane agharA zabdono koza paNa Apyo che. A kRtionuM mohanabhAI pote ja kevuM taTastha, svastha ane sAcuM mUlyAMkana kare che e jovA jevuM che. saMgRhIta badhA rAso, e kahe che ke, "kAvyasAhityamAM praveza tema nathI paraMtu temAMnA keTalAkamAM je varNana, dezanA Adi bhAgo che te
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA kAvya tarIke khapI zake tema che." vihAra AdinI vIgatomAM nIrasatA, rukSatA ane nivividhatA che paNa itihAsa mATe e vigato kAmanI che ema e darzAve che. yazovijayajIviracita "gUrjara sAhitya saMgraha bhA.1' prathama paMktinA paMDita kavinI kRtiono saMcaya hoI atyaMta mahattvanuM prakAzana gaNAya. A pustaka para saMpAdaka tarIke mohanabhAInuM nAma nathI, paNa mohanabhAIe ene potAnA saMpAdana tarIke noMdhela che. pustakamAM evI noMgha to che ja ke mohanalAla dalIcaMda dezAIe aprakaTa kRtio ApI che, presakaoNpI zodhI ApI che, pAThAMtaro umeryuM che, praphonuM saMzodhana karyuM che, "jazavilAsa'nI ane anya kRtione mathALAM ApyAM che, noMdho mUkI che, zuddhi-vRddhipatraka taiyAra karyuM che ane pratono paricaya Apyo che. eTale vAstavamAM mohanabhAI ja saMpAdaka che emAM zaMkA rahetI nathI. "gurjara rAsAvalI'nA saMpAdanamAM mohanabhAInuM nAma balavaMtarAya ThAkora ane madhusUdana modI jevA saMmAnya vidvAno sAthe joDAyuM che ane oNrienTala insTiTyUTa (vaDodarA) jevI pratiSThita saMsthA dvArA enuM prakAzana thayuM che e mohanabhAIne gaurava apAve evI ghaTanA che. AmAM mohanabhAIe jahematapUrvaka keTalIka uttama prAcIna pratio meLavI ApavAnI, madhusUdana modInI sAthe rahI kAvyonI pasaMdagI karavAnI ane keTalAMka kAvyonI nakalo pUrI pADavAnI kAmagIrI karI hatI. mohanabhAIe jenI nakalo pUrI pADI hatI e kAvyo utAvaLe utArAyela ane tethI kSativALAM hatAM ema madhusUdana modI noMdhe che. mohanabhAIe je rIte kAma kheMcyuM che e jotAM e sAcuM haze ema manAya paNa sAthesAthe emane maLelI hastaprato bhraSTa hoya ema paNa bane. joke jenI hastaprata modIne jovA na maLI hoya evI mohanabhAIe utArelI eka ja kRti "abudAcala vinatI saMgrahamAM che emAM koIka ja pAThadoSa dekhAya che. saMpAdana, zabdakoza, TippaNa vagere bAkInI sarva kAmagIrI madhusUdana modIe karelI. 1927mAM vicArAyelI A saMpAdanayojanA 1937mAM orienTala InsTiTyUTa dvArA svIkArAI ne enuM chApakAma e arasAmAM zarU thayuM, paNa zabdakoza, TippaNa vagerenAM kAma te pachI thayo eTale pustaka to
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 1958mAM prasiddha thayuM. daramyAna 1945mAM mohanabhAInuM ane 19paramAM balavaMtarAyanuM avasAna thaI gayuM hatuM. kavivara nayasuMdarakata giranAra tIrthoddhAra rAsa ane tIrthamALA' munizrI bAlavijayajInI preraNAthI taiyAra thayela che. samAviSTa banne kRtionI hastaprata emane bAlavijayajI pAsethI maLelI paNa nayasuMdarakRta "giranAra tIrthoddhAra rAsa'nuM saMpAdana bIjI jUnI prato meLavIne thaI zakyuM che, jyAre nyAyavijayakRta giranAra tIrthamALA'nI bIjI koI prata maLI nathI. "giranAra tIrthoddhAra rAsa'nA saMpAdanane rAsasAra, zabdArtha ane dhArmika, aitihAsika vagere prakAranI pUraka mAhitIthI samRddha karavAmAM AvyuM che paraMtu bIjI kRti saraLa hoI emAM zabdArtha ApavAnI jarUra joI nathI. vAcana taiyAra karavAmAM "saMbhAraI'nuM "saMbhAre' jevA pheraphAra karelA che te kRtionA sAMpradAyika upayogane lakSamAM rAkhIne thayuM haze ema lAge pustakanuM prakAzanavarSa, saM.1976 che paNa giranAra tIrthamALAne AraMbhe mukAyelI saMpAdakIya noMdhane aMte saM.1978nuM varSa che tethI evo * vahema jAya che ke bIjI kRti pAchaLathI joDavAmAM AvI che, joke pRSThaka saLaMga ja cAle che. upAdhyAya yazovijayajInA jIvana mATeno ekamAtra prAcIna AdhAra kAntivijayakRta "sujasavelI bhAsa' che. mahattvanI mAhitI samAvatI cAra DhALanI A kRtinuM saMpAdana traNa prata - jemAMnI eka to truTaka hatI - ne AdhAre mohanabhAIe karyuM che. sAthe kRtino gadyAnuvAda Apyo che, kRtimAMnI aitihAsika mAhitInI pUrti, spaSTatA ke carcA karatAM TippaNo joDyAM che ne prastAvanAmAM yazovijayajIno AlocanAtmaka jIvanaparicaya Apyo che. nAnakaDuM paNa ghaNuM mahattvapUrNa A saMpAdana che. | gujarAtI tathA aMgrejI banne bhASAmAM alagaalaga prasiddha thayela vinayavijayakRta "nayakarNikA' (saMskRta)mAM kRtinI vAcanA hastapratone AdhAre saMpAdita karIne ApI che ke pracalita vAcanAne svIkArI lIdhI che enI koI mAhitI nathI. A banne prakAzanono hetu jaina nyAyanA A prAraMbhika
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhatmatibhA ane manuSya pratibhA pustakane gujarAtI tathA aMgrejImAM utAravA tathA samajAvavAno jaNAya che. bannemAM kaviparicaya, kRtino anuvAda tathA emAMnA tattvavicArane samajAvatI bhUmikA che. gujarAtI pustaka phattehacaMda kapUracaMda lAlananA sahakAramAM taiyAra thayeluM che ne emAM anuvAda lAlanano che, je mohanabhAIe sudhAryo che. emAM mohanabhAIe pAribhASika zabdo, vyaktinAmo, graMthanAmo, kRtinAmo, sthaLanAmo, saMsthAnAmo vagerenI vistRta varNAnukramaNI joDI che. aMgrejI pustaka mohanabhAInuM svataMtra prakAzana che. mohanabhAI pote darzanazAstranA mANasa nathI tethI dArzanika viSaya sAthenI emanI mathAmaNa tarIke A pustaka dhyAnapAtra che. yazovijayajIkRta "samyakatvanA 67 bolanI sajhAya'mAM paNa hastapratano AdhAra lIdhAnI koI mAhitI nathI. paraMtu A pustakanI viziSTatA te saMpradAyamAM atyaMta prasiddha kRtine viSayAnurUpa khaMDevibhAjana, dareka khaMDane zIrSaka, samajUtI sAtheno gadyAnuvAda, TippaNa vagerethI sugama-samRddha karI che temAM che. A kRtinuM zAstrIya saMpAdana pachIthI yazovijayajIkRta "gUrjara sAhitya saMgraha bhA.1mAM maLe che. jaine kAvyapraveza' eka zaikSaNika saMpAdana che. emAM bahudhA stavana-sajhAya-pada prakAranI laghu kRtio che, paNa te uparAMta thoDIka chatrIsIo ne "samyakatvanA saDasaTha bolanI sajhAya jevI koI lAMbI kRtino paNa samAveza thayo che. saMpAdananuM prayojana dhArmika zikSaNanI aMgabhUta kRtiono saMcaya karavAnuM che eTale gadyAnuvAda, samajUtI, mAhitI ne zikSakane mArgadarzana emAM joDAyAM che. dRSTAMtakathAo ApavAmAM AvI che ne kAvya kayA rAgamAM gavAze enI noMdha paNa che. zikSaka kathAo kahI zake te mATe kathAsrotonI yAdI paNa ApI che. pustakamAM AgaLa kaoNnpharansa taiyAra karAvelo ghArmika zikSaNano krama Akhoye ApavAmAM Avyo che te emAMnI vizALa dRSTine kAraNe lakSa kheMce evo che. kathAo mATe mohanabhAI potAnA TippaNamAM "IsapanI vAto' paMcataMtra' "bALavArtA "subodhaka nItikathA" "InDiyana pherI TeIlsa vagerenI tathA aneka marAThI, gujarAtI, aMgrejI ane jaine kathAgraMthonI bhalAmaNa kare
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA che temAM emaNe A viSayano kevI vizALa dRSTithI ne UMDo vicAra karelo che e dekhAI Ave che. paMcataMtra ke IsapanI badhI vAto bALakone kahevA jevI nathI ema jaNAvI e kahevA jevI vAtonI yAdI paNa Ape che ! zikSako mATenA khAsa graMthonI e bhalAmaNa kare che. Ama, bAlazikSaNa vize mohanabhAInuM vAcana noMdhapAtra hovAnuM dekhAI Ave che. AraMbhanA nivedanamAM paNa judIjudI kakSAnAM bALakonI samajazakti, grahaNazakti vize mohanabhAIe vicAra karyo che te paNa ApaNane evuM dekhADe che. A zaikSaNika pustakamAM 'darzana' nAmathI mukAyelo eka agralekha khAsa dhyAna kheMce evo che. emAM stavana-svAdhyAya prakAranA sAhitya vize keTalAka suMdara vicAro rajU thayA che. mohanabhAI stavanonI lokapriyatAnAM kAraNo noMdhe che - jIvanavedhakatA (tattvajJAna), vyaktigata AnaMda-zokanA udgAra, saMgItadhvani, AMtarika kiMmata. stavananA cAra bheda batAve che - vAMcApUrvaka, guNotkIrtanapUrvaka, svaniMdApUrvaka, AtmasvarUpAnubhava. hAlanAM stavano vize abhiprAya vyakta kare che - ""sAhityadRSTie vicAratAM keTalAMka stavano kaniSTha mAsikamAM paNa AvavA yogya nahIM." stavanamAM kayA doSo na joIe te darzAve che. svAdhyAyanA prakAra tathA enI utpattino TUMka itihAsa Ape che ane madhyakALanA anya sAhityaprakAro - rAso, pUjA, pada, gaphUlI vagere - vize mAhitI Ape che. jaina kAvyapraveza' e zaikSaNika pustaka, Ama, mohanabhAInA keTalAka mahattvanA sAhityavicAra ne zikSaNavicArane saMgharIne beThuM che. jainAcArya zrI AtmAnaMdajI janmazatAbdI smAraka graMtha' e judA ja prakAranuM saMpAdana che. emAM AtmAnaMdajI vizenA ane anya upayogI viSayo vizenA lekho saMgRhIta thayA che. lekho aMgrejI, hiMdI ane gujarAtI ema traNa vibhAgomAM rajU thayA che. mohanabhAInI saMpAdakIya kAmagIrI A prakAranI che - emaNe viSayonI yAdI sAthe jaina-jainetara lekhakone nimaMtraNa pAThavyAM che, e mATe smRtipatra lakhyA che ne evA zramapUrvaka A lekho meLavyA che; dareka lekhane AraMbhe lekhaka tathA lekhanA viSayano paricaya mUkyo che; 147 jeTalAM phoTAo ane rekhAMkano prApta karyo che ne ene chApyAM che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala viddhapratibhA ane manuSya pratibhA mohanabhAIne AmAM "suzIla'no tathA suMdaralAla jainano sahakAra maLelo. Dabala krAuna sAIjhanA lagabhaga 700 pAnAMno, varasa uparAMtano samaya lIdhelo evo A graMtha mohanabhAInA saMpAdakIya zramanuM eka UjaLuM dRSTAMta vicArAtmaka graMtho mohanabhAInA vicArAtmaka graMthomAM sauthI mahattvano graMtha to aprasiddha che. e che "bauddha ane jaina matanA saMkSepamAM ItihAsa, siddhAnto ane vaidika dharma sAthe tulanA." A viSayanA nibaMdha mATe phArbasa gujarAtI sabhAe tA. 3-3-1913nI sabhAmAM nirNaya laI rU.500nuM pAritoSika jAhera karyuM hatuM. A viSayane koI samartha tattvajJa ane marmagrAhI vidvAna ja nyAya ApI zake, potAno adhikAra nathI evI samajathI mohanabhAIe nibaMdha lakhavAno koI vicAra karyo na hato, paraMtu nibaMdha ApavAnI samayamaryAdA (30--1914) hatI te pUrI thatAM pahelAM cAra mAse phArbasa gujarAtI sabhAnA maMtrImahAzaye mohanabhAInA eka mitra dvArA sUcanA karI ane emanA AgrahathI mohanabhAIe nibaMdha lakhavAnuM svIkAryuM. emaNe viSayano gaMbhIra abhyAsa zarU karyo paraMtu nibaMdhanI samayAvadhi AvI tyAM sudhImAM e pUro thaI zakyo nahIM. samayanI sagavaDa thaze to pUruM karI ApIza ema jaNAvI emaNe je kaMI lakhAyuM hatuM te, tathA karelI sarva noMdho sabhAnA maMtrIzrIne samarpita karyA. sabhAe tA.13-10-1914nI beThakamAM mohanabhAIne vadhAre samaya ApavAno TharAva karyo ane nibaMdhonA nirNAyako tarIke kRSNalAla mohanalAla jhaverI tathA tanasukharAma tripAThInAM nAma nakkI karyuM. A pachI mohanabhAIe nibaMdha pUro karyo, jenAM 150ne badale 340 jeTalAM pAnAM (phUlaskepa) thayAM. sabhAnI tA. 4-10-1915nI beThakamAM nirNAyakoe AvelA be nibaMdhomAMthI mohanabhAIno nibaMdha pasaMda karyAnI noMdha karI ane ene pAritoSika ApavAnuM TharAvyuM. phArbasa gujarAtI sabhAnAM 1918nAM taiyAra thatAM prakAzanomAM A graMthanI jAherAta thaI che, paraMtu graMtha prakAzita thayo nathI. cheka navembara 1932mAM "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa'nA nivedanamAM mohanabhAI A
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA nibaMdhane adyatana karavAnI AvazyakatA darzAve che, pote e haju sudhI nathI karI zakyA mATe dilagIra vyakta kare che ane have e kAma mATe avakAza . meLavaze ema jaNAve che. paNa A pachIye "jaina gUrjara kavio'nI bhagIratha kAmagIrI cAlu ja rahI tethI mohanabhAInI IcchA pUrI thaI jaNAtI nathI. sadbhAgye A nibaMdhanI hastaprata mohanabhAInA suputra jayasukhabhAIne maLI AvI che. emAM bauddha dharma vizeno bhAga 102 pAnAmAM che ne jaina dharma vizeno bhAga 238 pAnAmAM che. keTalAMka citro paNa Ameja thayAM che. banne dharmanA sarva siddhAMtone AvarI levAno emAM prayatna che, keTalIka Avazyaka aitihAsika bhUmi che ane AjanI dRSTie paNa banne dharmonI keTalIka carcA che. banne vibhAgo mATe upayogamAM lIdhelA graMthonI yAdI mohanabhAIe uThAvelA apAra zramanI ApaNane pratIti karAve che. jainadharma vibhAganAM thoDAMka prakaraNo "heralDamAM chapAyelAM maLe che. anukramaNikAmAM darzAveluM "jaina dhArmika sAhitya' e prakaraNa maLelI sAmagrImAM gerahAjara che, paNa eno upayoga "jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM thaI gayo hovAnI saMbhAvanA jaNAya che. "sAmAyika sUtra" ane "jinadevadarzana" e mohanabhAInA sAMpradAyika vidhivicAranA lokabhogya ane lokopayogI graMtho che. banne graMthomAM prasiddha vaktA munizrI cAritravijayajI taraphathI mohanabhAIne sAmagrI ane sahAya maLyAM hatAM. "jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya sAhityasaMrakSaNa ane prakAzananI agatya batAvato, enI kAryadizAo cIMdhato nAnakaDo prAthamika lekha che. prakIrNa graMtho aMgrejImAM lakhAyela "zrImadda yazovijayajI' eka nAnakaDo caritragraMtha che. mULa A jaina TuDanTsa bradharahUDa samakSa 1910mAM vAMcelo nibaMdha che ne te 1912mAM "heralDa'mAM chapAyela che. emAM yazovijayanuM jIvanacaritra, emanI sAhityakationo paricaya, emanI pratibhAnuM mUlyAMkana tathA emanA jaina-jainetara samakAlIno vizenI mAhitIno samAveza thayo che. A pustakanI keTalIka mAhitI Aje kAlagrasta thaI gaNAya. mohanabhAIe pote pachIthI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA jaina sAhityano saMkSipta itihAsamAM yazovijayajInuM adhikRta caritra ApyuM che ne emanA sAhityakAryano vadhAre vigatathI paricaya Apyo che. "svAmI vivekAnaMdanA patro e anuvAdagraMtha che. paNa mohanabhAIe emAM saMpAdanakarma paNa karyuM che, mULa aMgrejI graMtha "episTalsa Avu svAmI vivekAnaMda (be bhAga)mAM patro jema prApta thatA gayA tema chApyA che. mohanabhAIe ene miti pramANe goThavyA che, jethI vivekAnaMdanA jIvanane - mAnasika jIvanane samajavAmAM madada maLe. vivekAnaMde mAMsAhAra pratye - hiMsA pratye anukULa valaNa darzAvyuM che te mohanabhAIne yogya lAgyuM nathI, tethI e bhAga emaNe bhASAMtaramAM lIdho nathI ! mohanabhAIno A nirNaya vivAdAspada ja gaNAya. A patrono anuvAda e keTaluM kaparuM kArya hatuM e mohanabhAIe mUkelI noMdha parathI samajAya che. gujarAtImAM bhagubhAI phatehacaMda kArabhArI taraphathI anuvAda taiyAra thato hato te mohanabhAIe joyo hato ane emane lAgyuM hatuM ke "te bhASAzailI, vicAravega ane mUlabhAva suMdara rIte ochAM batAvI zakaze.' marAThImAM anuvAda hato te akSarazaH nahoto - kaThina lAgyuM te paDatuM mUkyuM hatuM. mohanabhAInuM bhASAMtara suvAcya che. bhASA saraLa paNa ziSTa ane gauravabharI che. vAkyo akliSTa che. mohanabhAI vivekAnaMdathI keTalAbadhA prabhAvita hatA te emaNe A graMthamAM vivekAnaMdanA vyaktitvanAM lakSaNo vistArathI tAravIne, 80 pAnAMnI jIvanarekhA joDI che ne A patro vize nIcenA udgAro karyA che te parathI dekhAI Ave che : te vAMcatAM tanamAM tanamanATa ane manamAM apUrva jusso pragaTa thAya che. bhASA evI protsAhaka (vigorous) che, kalpanA evI manoramya ane cittAkarSaka che ane AtmAno vega evo prabala ane zauryAnvita che ke koI paNa vyakti maMtramugdha thayA vagara rahe tema nathI." mohanabhAIno tanamanATa emanA zabdomAM vyakta thato ApaNe anubhavI zakIe chIe. harbaTa vaoNranano "jenijhama" e lekha enA bhASAMtara jainadharma' sAthe mesarsa meghajI hIrajInI kaMpanIe prasiddha karela che temAM pUThA para bhASAMtarakAra
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA tarIke mohanalAla dalIcaMdanuM nAma che, paraMtu prakAzakanA AmukhamAM "bhASAMtara karI ApanAra baMdhu mohanalAla dalIcaMda bI.e. tathA baMdhu umedacaMda dolatacaMda bI.e.no hamArA para moTo upakAra thayo che' evo ullekha che te parathI umedacaMda dolatacaMda saha-bhASAMtarakartA hoya evuM samajAya che. jaina rAsamALA (puravaNI)' e manasukharAma karatacaMda mahetAnI "jaina rAsamALA'nI puravaNI che. emAM kakkAvArImAM kRtiyAdI che ne sAthe prata jyAM prApta che e bhaMDArano paNa nirdeza che. agraMthastha sAhitya mohanabhAInuM ghaNuM sAhitya haju sAmayiko ane anya saMgrahAtmaka graMthomAM daTAyeluM paDyuM che. e betraNa hajAra pAnAMthI ochuM nahIM hoya evo aMdAja che. mohanabhAInA agraMthastha sAhityanI sUci taiyAra karavAmAM AvI che (je A graMthamAM have pachI ApI che), paNa haju emanAM keTalAMka lakhANo najara bahAra rahyAM hoya evo pAko vahema che, kemake mohanabhAInAM lakhANo sAmayiko ane anya saMgrahAtmaka graMthomAM satata jaDatAM rahyAM che temaja mohanabhAInAM lakhANo anyatra chapAyAM hovAno saMbhava jaNAya evA ullekho satata sAMpaDatA rahyA che. mohanabhAInAM agraMthastha lakhANonI yAdI para najara pheravIe topaNa emanI vyApaka phalakanI avirata sAhityasevAnI gADha pratIti thayA vinA rahetI nathI. tattvavicAra, itihAsa, sAhitya - e traNe kSetromAM mohanabhAInI lekhinI nirvibe ghUmatI dekhAya che ane emanI zoghadRSTi navanavIna aNajANa pradezo ApaNI samakSa khullAM kare che. vicArAtmaka lekhomAM svAbhAvika rIte ja jaina tattvavicAranA lekhono samAveza che, paNa "dIlAmImAMsA' jevo sudIrgha lekha zAstra, itihAsa, bhAvanA ane vyavahAra e sarva bhUmikAone sparzatI vyApaka prakAranI tattvavicAraNA rajU kare che, to "jaina dRSTie mahAtmA gAMdhI" jevo lekha jaina tattvane gAMdhIjInI vyApaka gharmabhAvanA sAthe jogavavAnA viziSTa prayAsarUpa che. "svAmI zrI vivekAnaMdanA preraNAprada vicAro ane mahAtmA gAMdhIjI - keTalAka dhArmika vicAro" ApaNane sIdhI rIte jainetara vicArasRSTimAM laI jAya che to "AtmaghAta - eka bahena pratye patra" e
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 99 - lekha binasAMpradAyika jIvanavicArano eka namUno banI rahe che. aitihAsika lekho mukhyatve jaina sAdhano para AdhArita che paNa emAMnI itihAsadRSTi to vizALa che. eTale ja "IDarano ItihAsa' jevo lekha ApaNane sAMpaDe che. kheDA, jhIMjhuvADA vagerenA potAnA jJAnapravAsone AlekhatA mohanabhAI tyAMnA zilAlekhono abhyAsa rajU karavA sAthe sthAnika ItihAsa-bhUgoLanI anya mAhitI paNa meLavIne mUke ja che. "kAyastha jAtino TUMka itihAsa" jevo lekha paNa mohanabhAIne nAme caDelo che e emanI vizALa ItihAsadRSTi batAve che. mohanabhAInA caritrAtmaka lekho paNa emanI ItihAsadRSTinI nIpaja samA che. e lekho prAcIna-arvAcIna sAdhuvara tathA jaina zreSThIo vizenA che. e lekho keTalIka vAra saMzodhanAtmaka hoya che, to keTalIka vAra mahAvIra svAmI vizenA lekhamAM banyuM che tema potAnI sAthe vizALa itihAsane kheMcI lAve che. samayasuMdara, RSabhadAsa vagere vizenA lekho te-te sAdhukavinA vizALa sAhityasarjanano paricaya karAvatA hoI mAtra caritrAtmaka lekha banI na rahetAM sAhityika abhyAsalekha banI rahe che. A uparAMta prAcIna kRtio vizenA ghaNA lekho che, emAM saMskRta, apabhraMza bhASAnI kRtiono paNa samAveza che tathA "zukasatati' jevI jainetara paraMparAmAM maLatI kathAkRti tathA varaparAjaya' jevA vaidakagraMthano paNa samAveza che e hakIkata noMdhapAtra che. mohanabhAInA sAhityika lekho samIkSAtmaka hotA nathI - mohanabhAInI e pratibhA nathI - vadhAre to e mAhitInI kakSAe rahe che paNa kRtionA AsvAdya aMzo keTalIka vAra e tAravI Ape che ke cIMdhe che emAM emanI rasadRSTinAM Igito ApaNane maLe che, to madhyakAlIna sAhityamAM jIvanano ullAsa nathI e munazInA matane paDakArato "prAcIna jaina sAhityamAM jIvanano ullAsa" jevo lekha mohanabhAInI sAhityika avalokananI sUjhano ApaNane paricaya karAve che. pote calAvelAM sAmayikomAM "svIkAra ane samAlocanA'nA vibhAgamAM aneka prakAzanonAM TUMkA-lAMbAM avalokano mohanabhAIe lakhelAM che te
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA sAhityanI duniyA sAtheno emano gADha nAto darzAve che. emAM jaina graMthonAM avalokano savizeSa hoya e svAbhAvika che, paNa sAthe sAthe "prItamadAsanI vANI', maMjulAla majamudArakRta "abhimanyunuM AkhyAna ane abhimanyunuM lokasAhitya', kezava harSada dhruva-anuvAdita "sAcuM svapna', kRSNalAla mo. jhaverI-anuvAdita "kRSNacaritra vagereno samAveza thayo che, ane emAMnAM keTalAMka avalokano khAssAM lAMbAM che te batAve che ke mohanabhAIno sAhityaabhyAsa jaina sAhitya pUrato maryAdita nathI, emanI najara jainetara sAhityaparaMparA tarapha paNa haMmezAM maMDAyelI rahI che. mohanabhAInAM lakhANomAM prAcIna itihAsa, sAhitya vagerene lagatAM lakhANonuM prAcarya che kemake emanA abhyAsanuM mukhya kSetra e che, paraMtu arvAcIna jIvanathI e alipta rahyA nathI. pote calAvelAM sAmayikomAM mohanabhAIe AjanA jaina samAjane lagatA ghaNA prazno vAraMvAra carthya che te uparAMta samakAlIna rASTrIya ghaTanAo upara noMdho lakhI che. svAmI vivekAnaMda ane mahAtmA gAMdhIjInA vicAro vizenA lekho e arvAcIna samaya sAthenI nisabata ja vyakta kare che ne ? "svIkAra ane samAlocanA'mAM prasthAna'nA nATaka aMkano samAveza thayo che e paNa mohanabhAIno rasa prAcIna sAhitya pUrato maryAdita nahoto te batAve che. emanAM lakhANomAM umAzaMkaranA vizvazAMti', lalitanAM kAvyo vageremAMthI utArA maLe che ane samakAlIna sAhityanA ghaNA saMdarbho jaDe che e judI ja vAta che. mohanabhAIe saMpAdita karelI aneka prAcIna kRtio sAmayikomAM paDelI che. emAM aitihAsika kAvyo, rAsAo, phAga, bAramAsA, stavano, subhASito, hariyALIo, ukhANAM, bAlAvabodha uparAMta patro, rAjavaMzAvali, ghareNAkhatano dastAveja, svarodaya-vijJAna jevA viSayo-prakArono samAveza thayo che ne vikramanA paMdaramA saikAnA keTalAka jaina kavionI kAvyaprasAdI', prAcIna jaina kaviomAM vasaMtavarNana' jevAM cokkasa viSayalakSI saMkalano paNa che. mohanabhAInI vizALa sAhityopAsanAnI jhAMkhI AmAMthI thAya che. aprApya lekho, adhUrAM kAryo mohanabhAI bhAre moTA saMgrAhaka ne satata ghaNuMbadhuM noMdha rUpe lakhatA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 101 rahenAra sAhityopAsaka hatA. emanuM jIvana aNadhArI rIte saMkelAyuM tethI emanI ghaNI sAmagrI amudrita rUpe paDI rahI hoya e svAbhAvika che. e sAmagrI kyAM gaI enA sagaDa maLatA nathI, paraMtu evI sAmagrI hatI ja enA saMketo to maLe ja che. zatakavAra jaina kavionI prasAdI emaNe saMkalita karelI ne pahelAM "madhyakALano sAhityapravAhamAMnA emanA lekhamAM ane pachIthI "jaina gUrjara kavio'mAM e mUkavA emaNe vicAreluM evA emanA potAnA ullekho maLe che, paNa e banI zakyuM nathI. AgaLa nirdezela vikramanA paMdaramA zatakanA keTalAka jaina kavionI kAvyaprasAdI" e emanA e bRhat saMkalanano eka bhAga hoya evo saMbhava che. "jaina gUrjara kavio'mAM keTalAka sthAne pote kRti utArI lIdhI hovAnI noMdha che paNa e kRtio prasiddha thayAnI mAhitI maLatI nathI. siddhicandraviracita "bhAnucandragaNicarita pote nAhaTA pAsethI maLelI pratamAMthI ema ja utArI lIdhela ne pAchaLathI muni jinavijayanI goThavaNathI prasiddha thayela e ApaNe AgaLa noMdhI gayA chIe. jinavijayajInA sahakArathI lIdhelo ArAsaNa tIrthanA pratimAlekhono saMgraha jinavijayajI pAse prakAzana mATe paDI rahela che evo ullekha mohanabhAIe karela che (jaina, 26 mArca 1949) paraMtu A saMgraha prasiddha thayAnuM jANavA maLatuM nathI. jinavijayajIsaMpAdita "prAcIna jaina lekhasaMgraha bhA.2'mAM ArAsaNa tIrthanA lekho che. paNa e devadatta rAmakRSNa bhAMDArakare mokalelA che ane A prakAzana mohanabhAInA ullekhathI ghaNuM vaheluM, cheka 1921nuM che. jhaghaDiyAnA lekho utAryAnuM mohanabhAIe lakhela che paNa e lekho prasiddha thayAnuM jaNAtuM nathI. yazovijayajIkRta "nyAyAvatAra' aMgrejI parathI gujarAtImAM mohanabhAIe taiyAra karela ne e tathA "nyAyapradIpa" ane "nayakarNikA' vize manasukhalAla kIratacaMda mahetA pAsethI TIkATippaNa mAgelAM, nyAyAvatAra' to manasukhabhAI vizeSa skuTa kare to sahakartA tarIke chapAvavAnI taiyArI mohanabhAIe batAvelI. paraMtu AmAMthI "nayakarNikA' ja prasiddha thayela che. "nyAyAvatAra' mULa ne anuvAda pustaka rUpe nahIM paNa "heralDamAM pachIthI
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA pragaTa thayela. "gujarAtanA jaina saMpradAyono itihAsa' lakhavAnI bhAvanA mohanabhAIe "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa'nA nivedanamAM vyakta karelI che, paNa e bhAvanA paripUrNa thayelI nathI. kAvyo ' sAmayikomAM mohanabhAInAM kAvyo pragaTa thayelAM che. keTalAMka kAvyo "vIrabhakti' e emanA upanAmathI pragaTa thayelAM che ne keTalAMka anAmI kAvyo paNa emanAM hovAnI zakyatA che. koI kAvya saMyukta rIte lakhAyeluM paNa maLe che tathA anuvAdarUpa kAvya paNa che. A kAvyo prAsaMgika che, bhaktinAM che, bodhAtmaka che, sAmAjika viSayonAM ('vidhavA bahenane AzvAsana) ne rASTrIya bhAvanAnAM paNa che. kyAMka aMgata lAgaNI paNa vyakta thaI che ('hRdayanI vAto koNa jANe', "snehInAM saMbhAraNAM'). khAsa strIo mATenAM kAvyo paNa mohanabhAIe racelAM che. A kAvyo e samaye lokapriya thayAM haze ema jaNAya che. mohanabhAInuM TIkAkAra jaina rivyu paNa evuM noMdhe che ke "teonuM bhejuM suMdara kavitA racI zake che. khAsa karIne garabIo strIvargamAM ekasarakhI rIte mAna pAmI che." (me-jUna 1918) raNajitarAma vAvAbhAIne paNa mohanabhAInAM kAvyo rasaprada lAgelAM ane eno saMgraha karavAnuM emaNe sUcana kareluM (heralDa, sapTe.-nave. 1917). paraMtu kAvyakalAnI dRSTie A racanAo Aje bhAgye ja lakSa kheMcI zake. emAM kvacita "bagaDeluM ghaDiyALa' jevI anyokti racanA maLe che, mohanabhAInA bhAvanAzIla hRdayano sparza anubhavAya che ne rAga-DhALanA nirdezapUrvaka geyatA siddha karavAmAM AvI che e eno guNa pakSa che. 1. tribhuvana vIrajI hemANI gujarAtI takhallusomAM mohanabhAInuM eka anya upanAma "eka grejyueTa' hovAnuM noMdhe che, paraMtu A upanAmathI je ekabe lekho jovA maLyA te mohanabhAI grejyueTa thayA pahelAMnA che, to "kAunTa oNpha maoNnTekrisTonA anuvAdaka eka grejyueTa amadAvAdanA che. A upanAmathI mohanabhAInuM koI lakhANa prApta thatuM nathI.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 103 5. samApana mohanabhAIne jaina zvetAmbara kaoNnpharansa taraphathI je mAnapatra ApavAmAM AveluM temAM mohanabhAInA vyaktitva tathA emanI sevAone sarvagrAhI, samucita ane bhAvabharI aMjali ApavAmAM AvI che te ja A caritralekhanuM zobhItuM samApana gaNAze : aneka varSo sudhI Ape jaina samAja, sAhitya ane dharmanI anekavidha kiMmatI sevAo bajAvI che... ApanI anekavidha sevAonI gaNanA karavI durghaTa kAma che. Ape ApanA dhaMdhAnA ativyavasAyI kAmanI sAthe ja jaina samAjanI aneka prakAre traNa dazakA sudhI sevA karI teno sAmAnya ullekha karatAM paNa saravALo ati moTo thaI jAya. kaoNnpharansa sAthe to Ape ekarasa banI je hArabaMdha sevAo karI che tenAM nAmonI noMdha karatAM pAnAMo bharAya tema che. ApanI sevAnI mAtra moTI vAta yAda karIe to Ape jaina zvetAmbara konpharansa heralDa'ne cAlu rAkhavAmAM ane "jainayuga"ne eka purAtattvanA pAyAgraMtha jevo banAvavAmAM varSonA ujAgarA karyA che ane enuM ucca sthAna sAhityasRSTimAM jIvatuM rAkhI samAjanI ane dharmanI bhAre sevA karI che. Ape Apano purAtattvano dhodha temAM ThAlavyo ane atyAre paNa enuM parizIlana abhyAsIo gaurava sahita kare che. e to kharekhara ApanA vilAsano viSaya hato. ApanI avicaLa kRti to gujarAtanA prAcIna "jaina gUrjara kavio'nA traNa bhAga che. trIjA bhAganA be vibhAga che. ene aMgenI aparimita mahenatane pariNAme Ape jaina gujarAtI sAhityanI vizALatA, bhavyatA, mahattA ane kAvyamayatA batAvI gujarAtI sAhityamAM jaina sAhityane enuM suyogya sthAna apAvyuM che ane seMkaDo aprasiddha rAsAo, duhAo ane pado vigerene jIvaMta karI emAM rahela alaMkAro, vyavahAro, vilAsI ane upadezone thALa rUpe janatA samakSa mUkI abhuta sevA karI che. e kRtionA upara kaLaza caDhAve tevI ApanI kRti "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" che ane e ApanA vizALa vAcana ane satata prayAsanuM cirasmaraNIya phaLa che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA A to ApanI kRtionI moTI moTI vAnakIo thaI. bAkI ApanA "mahAvIra aMka' "paryuSaNa aMka "dIpotsavI aMka vigere anekavidha sevAnA namUnA che. ApanI rAsAsAhityanI prasiddhio, ApanI aitihAsika rAsonI prasiddhio ane ApanA nAmathI aMkita thayelA aneka lekhonA vaividhya para vicAra karatAM eka vyakti ATalAM kAryo kema karI zake evo sAhajika savAla jagAve che, ApanI sarvadezIyatA batAve tevI aneka kRtio najare tare che ane te ApanA jIvananI saphaLatA ane dhanyatA sAbita karavAnA ciraMjIva purAvA rUpe amara thaI gaI che. ApanI nikhAlasa vRtti, ApanuM spaSTavaktApaNuM, ApanI sAmAnuM dRSTibiMdu samajavAnI jijJAsA ane ApanA bulaMda avAjamAM rajU thatA vicAromAM pasarato vANIno dhodha amArA kAnamAM haju sudhI guMjyA kare che. jaine komanA utkarSamAM kaoNnpharansanuM sAcuM sthAna che. ene mATe bhUmikA kevI taiyAra thaI gaI che ane navayuga pAsethI janatA zI-zI AzA rAkhe che te bAbata para Ape batAvelA vicAro ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, zrI yazovijayajI jaina gurukuLa, zrI muMbaI ane mAMgaroLa jaina sabhA ane bIjI aneka muMbaInI agragaNya jaina saMsthAonI Ape varSo sudhI bajAvelI sevAo kadI visarAya tema nathI. vividhatAthI, rasathI, AnaMdathI bharapUra ApanA sAdA paNa saccAritrazIla jIvanamAM otaprota thayelI, vaNAI gayelI, ekarasa thaI gayelI sevA bhaviSyanI prajAne preraNA ApanAra nIvaDo.. evI zAsanadevane prArthanA karI viramIe chIe." ApaNe paNa A prArthanAmAM ApaNo sUra purAvI viramIe.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ saddagata mohanalAla dalIcaMda dezAI paramAnaMda kApaDiyA zrI mohanalAla dalIcaMda dezAInA akALa svargagamanathI jaina samAjane temaja gujarAtI sAhityane bahu jaldIthI na purAya evA eka kAryakartAnI ane sAhityasevakanI khoTa paDI che. teo mArAthI lagabhaga eka varSa moTA hatA. tethI teo mArA murabbI gaNAya. ema chatAM paNa amAro saMbaMdha lagabhaga be mitro jevo hato ane samAna kSetramAM sAthe kAma karavAnA eTalAbadhA prasaMgo amane prApta thayA hatA ke temanA avasAnathI eka sAthI kAryakartA gumAvyo hoya evo marmasparzI anubhava mane thAya che ane mArA dilamAM UMDI zokanI lAgaNIo uddabhave che. temano janma ke uchera koI sukhazayAmAM thayo nahoto. garIba kuTuMbamAM teo janmyA ane aneka agavaDo vacce temaNe vidyArthIjIvana pUruM karyuM hatuM. kaoNlejanA abhyAsa daramiyAna teo muMbaInI gokaLadAsa tejapALa baoNrDiMgamAM rahetA hatA. bI.e. thayA, elaela.bI. thayA ane muMbaInI smaoNla kaoNjha kaoNrTamAM temaNe vakIlAta zarU karI. temanI pAse koI sAdhanasaMpatti nahotI; potAno mArga temaNe pote ja karavAno hato; vakIlAta dvArA dravyopArjana karavuM ane potAnA kuTuMbano jIvananirvAha karavo e upAdhithI teo kadI mukta thayA nahotA. zrImaMtAI temaNe jIvanamAM joI nahotI. bhogavilAsa temanA nasIbamAM nahotA. temaja te tarapha temanuM lezamAtra valaNa paNa nahotuM. vakIlAtanA prAraMbha sAthe teo jaina samAjane lagatA jAherajIvanamAM paNa paDelA ane sAthe sAthe sAhityaprIti paNa temane mULathI varelI. vakIlAta ane sAhityaupAsanA e be ja temanA jIvananA mukhya vyavasAyo hatA ane sAthesAthe jaina zvetAMbara mUrtipUjaka kaoNnpharansa, zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA temaja bIjI aneka jaina saMsthAonA eka agragaNya kAryakartA hatA. vizALa jAherajIvanamAM temaja koMgresamAM paNa temane khUba ja rasa hato. jainonI koI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA paNa evI jAhera sabhA na hoya ke jyAM teo hAjara na hoya eTaluM ja nahIM paNa jyAM temanA bhAge kAMI ne kAMI kAma ApavAmAM AvyuM na hoya ane temanI sAhityaupAsanA kevI hatI e to temanuM muMbaInuM nivAsasthAna jeNe joyuM hoya tene ja teno kharo khyAla AvI zake. be ke traNa oraDAno blaoNka temAM temane vAMcavAlakhavA tathA maLavA haLavAno oraDo cAre bAju pustako, pothIo ane lakhANothI bharelo raheto. e oraDAmAM divasarAtano vicAra karyA sivAya temaNe akhaMDa sAhityaupAsanA karelI. temanI sAhitya upAsanA pAse vakIlAtanuM temanuM kAma gauNa banI jatuM. jyAre temane maLavA jAo tyAre teo potAnA saMzodhanakAryamAM mazagula banelA najare paDe. vAMcatAM lakhatAM madharAta vaTAvI javI e to temano sAmAnya kAryakrama hato. sAhityanA kSetramAM temanuM kArya eka samartha saMgrAhaka ane saMzodhakanuM hatuM. gujarAtI jaina sAhitya Aje je vipula pramANamAM bahAra paDyuM che ane samagra gujarAtI sAhityamAM tene je pratiSThita sthAna maLyuM che teno yaza moTA bhAge temanA phALe jAya che. jaina padyasAhityano to temaNe ja jIrNoddhAra karyo che. jaina sAhityanA kSetramAM teo je saMzodhananI paripATI mUkatA gayA tene upADI le ane AgaLa calAve evo Aje koI jaina haju najare paDato nathI. jaina samAjane lagatA jAhera jIvanamAM paNa temanuM sthAna ati mahattvanuM hatuM. temanI sthiti sAdhAraNa hovA chatAM khuzAmata ke vAkpaTutA temanAmAM kadI jovAmAM AvI nahotI. spaSTavastRtva e temanI vizeSatA hatI. teno amala karavA jatAM teo anekanI sAthe athaDAmaNamAM AvatA ane kadI vAyuddha paNa khelatA. Ama chatAM paNa temanA dilamAM kadI paNa koI vyakti vize DaMkha ke dveSa nahoto. temanAmAM eka prakAranI kheladilI hatI. temanuM dila sadA sApha hatuM ane samAjanI sAcI sevA e ja temanI ananya niSThA hatI. koI kUDakapaTa temane kadI sparzatAM nahotAM temaja evI koI mahattvAkAMkSA paNa temane pIDatI nahotI. potAnA kSetramAM rahIne, potAnA saMyogo ane tAkAtanI maryAdA dhyAnamAM rAkhIne niHsvArtha bhAve zakya teTalI sevA karavI, jyAM AgevAnIbharelo bhAga bhajavavAno Ave tyAM te rIte ane anyatra
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadgata mohanalAla dalIcaMda dezAI 107 eka sAmAnya anuyAyI tarIke potAnI zaktino samAjane bane teTalo lAbha Apavo e ja kevaLa temanA samagra jIvananuM parama lakSya hatuM. evo koNa jaina haze ke jeNe temanI garjanAo Aja sudhImAM aneka vAra jaina samAjanI bhinna bhinna vyAsapITho uparathI nahIM sAMbhaLI hoya? teo je kAMI bolatA temAM spaSTatA hatI, nIDaratA hatI, nikhAlasatA hatI. AvI ja rIte bhinnabhinna saMsthAonI kAryavAhImAM temanI bAjumAM besIne ke sAmA besIne kAma karavuM, sahamatI anubhavavI ke vicAronI athaDAmaNamAM AvavuM, ane evI ja rIte ekalA hoIe tyAre jaina samAja, sAhitya, kaoNMgresa, rAjakAraNa, dharmaruDhio, sAdhusaMsthAnI vizeSatAo ane vikRtio vagere viSayo upara carcA karavI, vicAravinimaya sAdhavo A jIvanano eka lhAvo hato. teo eka jIvatA mANasa hatA. AgaLanI peDhImAM teo UcharelA, vinIta valaNone sAdhAraNa rIte varelA ane ema chatAM navA vicAro sAthe meLa meLavavAno satata prayatna karatA. jUnA paNa kharA ane navA paNa kharA ane e badhI bAbato uparAMta eka navayuvAna jeTalA utsAha, khaMta ane umaLakAthI bharelA mohanabhAI - AvI eka vyaktine Ama akALe jhUMTavI laIne vidhAtAe ApaNA sarva upara kharekhara atyanta niSphara prahAra karyo che. Aje jyAre A smaraNanoMdha lakhuM chuM tyAre temanuM bhAvabharyuM vyaktitva, sadA AvakAra ApatI temanI sohAmaNI mukhamudrA, kAMI paNa navIna vAta, vicAra ke vastu jANavAnI temanI hoMza A badhuM kalpanApaTa upara AlekhAya che ane AvI eka prANavAna vyaktie ApaNI vaccethI sadAne mATe have vidAya lIdhI e hakIkatanuM bhAna cittane zokAtura karI mUke che. AvI eka viziSTa vibhUti potAno jIvanasaMgrAma pUro karIne, aneka mIThAM smaraNo ane preraka jIvanatattvo mUkIne asIma anantatAnA sAgaramAM vilIna thaI che ApaNAM temane aneka vandana ho ! paramAtmA temane parama zAnti arpo !! temanI jIvanacaryA ApaNane aneka rIte bodhaprada ane mArgadarzaka bano ! pribuddha jaina, tA.15-12-45]
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNo sidgata sAhityopAsaka zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI) paMDita sukhalAlajI prabuddha jaina'nA 15-12-4panA aMkamAM zrIyuta mohanalAla dalIcaMda dezaInA duHkhada avasAnanI noMdha leto ane hArdika samavedanA darzavato eka lekha prasiddha thayo che. huM to mAtra mohanabhAI vizenAM mArAM keTalAMka smaraNo je temanA svabhAvanI vividha bAjuonAM ane temanI karmaThatAnAM nirdezaka che tene prathita karI temanA paralokagata AtmAne zraddhAMjali rUpe arpita karuM chuM. prathama paricaya sane 1917nA comAsAmAM muMbaInA vAlakezvaranA upAzrayamAM huM temane pahelavahelo maLyo. mohanabhAI potAnA zraddheya mitra vADIlAla motIlAla zAha ane zrIyuta nAthurAma premIjI sAthe tyAM munizrI jinavijayajI pAse AvelA. A prAthamika svalpa paricayathI huM temanA pratye AkarSAyo ane e AkarSaNa uttarottara vadhAre paricayathI ane temanA kAryanirIkSaNathI vadhatuM ja gayuM. vivejyukta guNapakSapAta temanAmAM sauthI moTo guNa guNapakSapAtano hato. jyAM jyAM guNa najare paDe tyAM AkarSAvuM e emano sahaja svabhAva hato. Ama chatAM paNa A guNapakSapAta vivekayukta raheto. potAnA viziSTa pakSapAtanA pAtramAM samayAntare asAdhAraNa Tio mAlUma paDe to paNa tenI bhakti-upAsanA cAlu rAkhavI e temanA mATe kadI zakya nahotuM. temanAmAM koI vize kadI AMdhaLI bhakti nahotI. dAkhalA tarIke mohanabhAI saddagata vA. mo. zAhanAM AkarSaka lakhANo ane uttejaka vicArothI, temanI potAnI bhASA vAparIne kahuM to, zAhanA ananya bhakta thayelA; paNa vakhata jatAM teo temanA pratye taTastha thaI gayA.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNo 109 tethI UlaTuM zrIyuta nAthurAma premIjI sAthenI temanI maitrI chevaTanI ghaDI lagI kAyama rahI hatI, eTaluM ja nahIM paNa uttarottara vadhatI paNa gaI hatI. mohanabhAI hamezAM kahetA ke premIjI jeTalA saraLa che teTalA ja asAMpradAyika aitihAsika dRSTivALA paNa che. premIjInI nikhAlasa vRtti ane sAhityika temaja aitihAsika upAsanAe ja mohanabhAIne AkarSelA. munizrI jinavijayajI pUnAmAM jyAre sAhityanuM ane aitihAsika saMzodhananuM kAma karatA ne sAdhuvezamAM hatA tyAre mohanabhAI temanA kAmathI AkarSAI tyAM jatA ane temanI pAsethI ghaNuM navuM jANI preraNA meLavatA. sane 1920mAM munizrIe sAdhuvezano parityAga karyo tyAre keTalAye temanA prathama paricita mitro camakyA ane kAMIka udAsIna jevA paNa thaI gayA. chatAM mohanabhAIno munijI pratyeno sadbhAva ane sneha ghaTavAne badale uttarottara vadhato ja gayo. jemajema teo munijInA svabhAva ane sAhityika, aitihAsika kAryothI vadhAre ne vadhAre paricita thatA gayA tematema temanuM munijI pratyenuM AkarSaNa vadhatuM ja gayuM. te eTale sudhI ke teo amadAvAda Ave to munijInA ja atithi bane, ane muMbaImAM munijI AvI caDe ke game tyAMthI mohanabhAI temane maLavA pahoMcI ja jAya. mohanabhAIe aneka vAra kaheluM ke "munijI, tame jyAre kyAMya paNa pravAsa karo tyAre mane jarUra sUcavazo. kaoNrTanI rajA haze to huM teno upayoga tamArI sAthe divaso gALavAmAM ja karIza. ethI mane mArAM priya kAryomAM upayogI thAya evI ghaNI vastuo jANavA maLaze. ane huM ekalo to pravAsa karI paNa na zakuM." e ja vRttithI prerAI sane 1924mAM belagAma koMgresa vakhate mohanabhAI pravAsamAM sAthe joDAyA ane vacce jyAMjyAM aitihAsika sthaLo jovA UtaravAnuM banatuM tyAM sAthe ja rahetA. gujarAta purAtattva maMdiranI sAhasika pravRtti, siMdhI sirIjhanI pravRtti ane chelle chelle bhAratIya vidyAbhavananI vividha vidyApravRttithI mohanabhAI keTalo ullAsa anubhavatA ane keTalo rasa letA teno huM sAkSI chuM. mohanabhAIe ullAsa ane rasanA pratIka rUpe bhAratI vidyAbhavana siMghI sirIjhamAM eka aitihAsika mahattvano graMtha mAnundrAnivarita saMpAdita karI Apyo che, ane tenI vistRta mAhitIpUrNa aMgrejI prastAvanA lakhI temaNe potAnuM
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA kAyamI smaraNa rAkhyuM che. mohanabhAI sAmAjika loko sAthe rahI samAjanAM kAmo karatA, keTalIka sAmAjika rUDhione anusaratA, paNa temane tenuM baMdhana nahotuM. emane baMdhana hoya to te hatuM eka mAtra sadgaNaupAsanAnuM. tethI ja teo gAMdhIjIne eka mahAna pegaMbara tarIke lekhatA ane temanAM satya-ahiMsAmUlaka lakhANo vAMcyA vinA kadI jaMpatA nahIM. vinamra karmaThatA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA rajatotsava prasaMge eka sabhAmAM vidyArthIone saMbodhI mohanabhAIe kaheluM ke huM taddana garIbAImAM mAmAnI madadathI abhyAsa karI AgaLa vadhyo chuM. mane garIbAI tathA sAdhAraNa sthitinuM bhAna che. e bhAna ja mane namra banAve che. mArI satata kAma karavAnI vRtti paNa e sthitine AbhArI che. e sabhAmAM temanA moDhethI uparanI matalabanA udgAro meM sAMbhaLyA ane paricaya daramyAna jANela temanA svabhAva ane kAryapravINatA sAthe tulanA karI to mane te vakhate ja temanuM kathana taddana sAcuM lAgeluM. muMbaI, amadAvAda tema ja pravAsa vakhate, bIje ghaNe sthaLe ame sAthe rahyA chIe. te vakhate meM joyuM ke nAnA-moTAnuM kazuM ja aMtara rAkhyA vinA prasaMga AvatAM sAdhAraNamAM sAdhAraNa gaNAya evAM kAmo paNa jAte karavAmAM temane vakIlanI pratiSThA ke Adhunika sabhyatA ADe na AvatI ane 1927mAM ame aMbAjI ane kuMbhAriyAjI tarapha gayelA. kuMbhAriyAjInA suprasiddha vimala maMtrInAM maMdironI kArIgarI jovAno. ane aitihAsika mAhitI meLavavAno uddeza hato. munizrI jinavijayajI tyAMnA astavyasta temaja dhULakIcaDathI dabAyelA ane ghavAyelA zilAlekhonI kaoNpI karavA lAgyA ke te ja vakhate mohanabhAIe zilAlekhone sApha karavAnuM kAma eka majUranI adAthI hAthamAM lIdhuM ne hasatAM hasatAM amane kahe ke tame bAkInAo khAvAnuM taiyAra rAkhajo. huM ane munijI taiyAra thALI upara besIzuM." ema kahI teo daTAyelA paththarone khullA karatA, dhULakacaro sApha karatA ane navAM navAM lakhANo zodhI kADhI munijIne kaoNpI karavAmAM jema sAtha ApatA tema temanI pAsethI e lakhANo tvarita vAMcI samajI levAnI tAlIma paNa letA. A vakhate meM joyuM ke meM kalpeluM te karatAM paNa mohanabhAI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNo 111 vadhAre mahenatu ane karmarasika che. cAlavuM hoya tyAre mAIlonA mAIla cAle ane sAthIothI pAchA na rahevAmAM gaurava mAne. pravAsamAM jAte karavAmAM kAma AvI paDe tyAre te ullAsapUrvaka kare ane koIne evuM bhAna thavA na de ke temano sAtha bojArUpa che. vidyAvRtti mohanabhAIno vakIlAtano rasa mAtra svAdhIna nirvAha pUrato hato. temanI mukhya rasavRtti to kAyadAnA kSetranI bahAra bIjA viSayomAM ja ramamANa rahetI ane tRpti anubhavatI. sAhitya, itihAsa, purAtattva Adi aneka viSayomAM temane rasa hato ane e ja emanuM kAryakSetra hatuM. na chUTake svataMtra jIvanavyavahAra mATe karavI paDatI vakIlAta karatA, paNa temano bAkIno badho samaya ane badhI zakti to potAnA priya viSayomAM ja teo kharacatA. muMbaI uparAMta amadAvAda, pATaNa, bhAvanagara, pAlaNapura, bikAnera Adi aneka sthaLonA bhaMDAro temaNe jAte joyelA. aneka bhaMDAronAM lisTo maMgAve, aneka sthaLethI, dUradUrathI likhita pothIo maMgAve ane je-je potAne upayogI dekhAya tenI ane potAne upayogI na hoya chatAMya apUrva koI vastu maLI Ave to tenI paNa teo jAte nakalo karyA ja kare. mitro ke paricito Ave tyAre vacce vAto paNa kare, gappAM paNa mAre, chatAM temanuM mukhya lakSya to kaoNpI karavAmAM, kAMIka lakhavAmAM ke pUpha jovAmAM ja hoya. divase pravRttine lIdhe agara bIjAonI avarajavarane lIdhe je vikSepa paDato tenI puravaNI teo rAte jAgIne ja karatA ane " nizA sarvabhUtAnAM tasyAM nArti saMyamI !' e gItAvAkyane sAhityasevAnI dRSTie sAcuM sAbita karatA. eka vAra teo amadAvAda AvyA ane zaheramAM bhaMDAro jovA gayA. tyAM jotAM jotAM temane eka apUrva vastu maLI. teo enA AnaMdamAM ane bhaMDAro jovAnI maLelI takano upayoga karavAmAM eTalAbadhA nimagna thayA ke sAMje jamavA pAchA na pharyA. moDe sudhI rAte utArA karI ghera pAchA AvyA tyAre ame to badhA rAha joI sUI gayelA. temaNe bAraNuM khakhaDAvyuM. "ATaluM badhuM moDuM kema thayuM?" ema jyAre amArAmAMnAM zrI motIbahene pUchyuM tyAre temaNe kahyuM ke huM jamIne ja Avyo chuM, paNa kAMIka evI vastu lAvyo chuM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA ke sukhalAlajI jAge ane jANe to mane kadAca inAma Ape." mane, jagADavAmAM Avyo. mohanabhAI hasIne kahe, "moDuM thayuM che, paNa kAMIka tame zodhatA hatA evI alabhya vastu laI Avyo chuM." meM kahyuM ke ""evuM te zuM laI AvyA cho?" "sAMbhaLo tyAre" ema kahIne temaNe "sujasavelI saMbhaLAvI. "sujasavelImAM upAdhyAya yazovijayajInuM jIvanavRtta temanA ja ziSya AlekheluM hoI te aitihAsika dRSTie bahu mahattvanI vastu hatI. eno eka khaMDita bhAga keTalAMka varSo agAu munizrI jinavijayajIne maLelo. tyArathI bAkInA bhAga mATe bhAre utkaMThA jAgI hatI. mohanabhAIe pUrNa susavelI" saMbhaLAvelI ane ame badhA koI eka kImatI ratna lAdhyuM hoya teTalI khuzIthI temane abhinaMdana ApavA lAgyA. ane chevaTe InAmamAM mohanathALa khavaDAvI mohanabhAIne satkAryA. muMbaImAM teo tavAvALA bilDiMgamAM rahetA. eka vAra temane tyAM ja sUvAno prasaMga AvatAM meM temane kahyuM "tamAre tyAM kyAM jagA che ? vaLI tame to moDe sudhI jAgavAnA, dhumADA kADhavAnA ane kAgaLa ke copaDIono khakhaDATa karavAnA, eTale mAre paNa ujAgaro karavo rahyo.' temaNe tarata ja nikhAlasa bhAve kahyuM, "alabatta, mArI sAMkaDI rUmane paNa copaDIoe vadhAre sAMkaDI karI che; chatAM sUvA jeTalI jagA to karIza ja. mane moDe sudhI jAgI kAma karyA vinA UMdha AvavAnI nathI ane bIDInI garamI vinA mAruM eMjina cAle paNa nahIM. chatAM tamane vighna na naDe e rIte huM rUma bahAra besIne kAma karIza." huM amadAvAda ke kAzIthI jyAre jyAre muMbaI AvuM tyAre teo mane maLe ja, ane sAhitya, itihAsa, temaja tattvajJAnanA aneka viSayonI carcA kare. emanI jijJAsA ane carcAvRtti eTalI prabaLa hatI ke te mane kahetA ke "tame dAdara, ghATakopara, muluMda ke sAMtAkrujha jyAM Utaro tyAM tamane aDacaNa na hoya to ame roja AvavA taiyAra chIe. kaoNrTa haze tyAre paNa huM ane mArA mitro sAMje to AvI ja zakIe chIe." meM jyAre jyAre hA pADelI tyAre kadI mohanabhAI game teTale dUra ane sAMje 1. A hakIkta barAbara nathI. "sujasavelI bhA'nA kartA kAMtivijaya yazovijayajInA ziSya hoya evI koI mAhitI maLatI nathI.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNo 113 game teTaluM moDuM thAya chatAMya AvyA vinA bhAgye ja rahe. kaoNrTa baMdha hoya to ghaNI vAra babbe traNatraNa divasa zeTha haragoviMdadAsa rAmajIne tyAM sAthe ja rahe. mohanabhAI potAnuM kAma sAthe ja laIne AvatA. eTale jyAre ekalA paDe tyAre potAnuM kAma karyA ja kare. temane je-je vastu navI maLI hoya tenuM varNana kare, thayela ane thatA kAmano khyAla Ape ane ame kAMI TIkA karIe to mRdu javAba ApIne agara khaDakhaDa hasIne tenI asara bhUMsI nAkhe. e prakAranI vidyAvRtti ane sAhityaniSThAe ja temanI pAse aneka prakAranuM sAhitya temaja itihAsane lagatuM kArya sarjAvyuM. jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA kAryane sthAyI kIrtikaLaza caDAvanAra kAMI hoya to te mohanabhAInI aneka kRtio ja che. emanI badhI kRtio evI che ke bhASA, chaMda, sAhitya, bhaMDAra, rAjavaMza, jJAtio, gaccho ane prAcIna nagara-nigamo Adi aneka viSayo upara ItihAsa lakhanAra te kRtio joyA vinA kadI potAnuM kAma pUruM karI zakaze nahIM. e kRtiomAM kaoNnpharansanA pAkSika ane mAsikamAMnA temanA lekho, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa', "jaina gUrjara kavio'nA traNa bhAgono samAveza thAya che. te uparAMta bIjA ghaNA prakAzako ane saMpAdakone mohanabhAIe vividha prakAranuM sAhitya, potAnAM lakhANo, noTo, TippaNIo Adi pUrAM pADyAM che. temanI saMzodhana ane saMpAdananI dhagaza eTalIbadhI utkaTa hatI ke koI e vize temanI pAsethI madada mAge to bIjo game teTalo bojo hovA chatAM A vadhArAno bojo levAnuM teo svIkAre ane temane nibhAve paNa. e ja vRttine lIdhe temaNe "AtmAnaMda jaina zatAbdI smAraka graMthanuM daLadAra pustaka saMpAdita karI ApyuM. mohanabhAI pAsethI madada lenAramAM evA bahu ja ochA che ke jemaNe temanI madadanI kRtajJatApUrvaka noMdha lIdhI hoya. tethI UlaTuM mohanabhAIno svabhAva evo hato ke koInI pAsethI temane kAMI paNa madada maLI hoya to teno ullekha karyA vinA teo na rahe. koI vidvAna ke saguNI vyaktine maLavAnI ane temanI pAsethI kAMI ne kAMI jANavAnI taka maLatI hoya to mohanabhAI cUke nahIM. evI vyakti
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA pAse jatAM temane uMmara, jAti ke paMthanuM aMtara naDatuM nahIM. vidvAnono satkAra karavAmAM gaurava letA meM temane joyA che. emano vidyAyoga arthApekSI nahoto. temaNe potAnI sAdhAraNa kamANIno paNa ThIkaThIka bhAga sAhityakRtio sarajavAmAM ane sAhityavRtti saMtoSavAmAM kharyo che ane jyAM badalo maLe tema hatuM tyAM paNa temaNe badalo lIdhA vinA kevaLa sAhityasevAnI dRSTie ja kAma karyuM che. eTaluM ja nahIM paNa huM evA prasaMgo jANuM chuM ke jemAM temaNe vidyA ane sAhityane uttejana ApavA Arthika madada paNa karelI. eka vAra paradeza abhyAsa arthe jatA eka mitrane temaNe saMgIna madada ApelI. bIjo prasaMga paM.darabArIlAla satyabhaktano che. mohanabhAI darabArIlAlanAM lakhANo ane vicAro pratye bahu Adara dharAvatA. eka vAra temane mAlUma paDyuM ke darabArIlAlane sAhitya pragaTa karavAmAM Arthika muzkelI naDe che tyAre temaNe vagara mAgye ja madada mokalAvI dIdhI. atre e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che ke mohanabhAInA zraddhApAtra vidvAno ane lekhako taddana sudhAraka ane krAMtikArI vicAra dharAvanAra hatA, tethI e niHzaMka che ke mohanabhAIno vidyAyoga samajapUrvakano ane niSkAma hato. sAmAjikatA ane rASTrIyatA. mohanabhAI jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA mukhapatra "jaina [zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa'nA lAMbA vakhata lagI taMtrI rahelA. kaoNnpharansanI evI koI pravRtti nathI ke jemAM temaNe chevaTa lagI sAtha Apyo na hoya. kaoNnpharansanuM vArSika adhivezana jyAM jyAM thAya tyAMtyAM sarvatra temanI hAjarI hoya ja. A uparAMta zvetAMbara samAjane lagatI ke samagra jaina samAjane lagatI koI paNa bAbata hoya to temAM mohanabhAI bhAga lIdhA vinA na rahe. dekhItI rIte teo sAmAjika vyakti dekhAya, chatAM temanA mana upara rASTrIyatAnI UMDI chApa hatI. meM sane 1919nI kaDakaDatI TADhamAM mAravADanA eka sTezanathI paMjAba-amRtasara jatAM temane pUchyuM ke ""kaoNMgresamAM tamane rasa paDe che ?" temaNe kahyuM, "avazya. jo koMgresanA dhyeyamAM rasa na hota to ATalI TADhamAM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNo 115 paMjAba na jAta." temaNe umeryuM ke, "jyArathI gAMdhIjIe koMgresanAM sUtro AthamAM lIdhAM che tyArathI to koMgresa ja tIrthadhAma banI che. sIdhI rIte koMgresanuM kAma karavAnI mArI paristhiti nathI to zuM thayuM ? paNa enA adhivezanamAM javAthI mane ghaNuM baLa maLe che !" sane 1931nI karAMcI koMgresa upara jatI vakhate huM temanI sAthe sTImaramAM hato. te vakhate joI zakelo ke mohanabhAIne rASTrIyatAno keTalo raMga che. sudhAraka vRtti samAjanI ghaNI pravRttiomAM teo rUDhicusta ane madhyamasaranA vicAra dharAvanAra sAthe besatA ane kAma karatA. tethI evo bhAsa thAya e svAbhAvika che ke teo rUDha prathAnA anugAmI che. paraMtu jeo temane najIkathI jANatA haze teo kahI zakaze ke sAmAjika pravRttine AgaLa dhapAvavA joke teo rUDhigAmI mitro sAthe kAma karatA, paNa temanAmAM temanA bIjA mitro karatAM sudhArakapaNAnI vRtti prabaLa hatI. sane 1929nA pajusaNamAM pajusaNa vyAkhyAnamALA prasaMge acAnaka temanuM Agamana amadAvAda thayeluM. ekAda divasa e vyAkhyAnamALAmAM rajU karavAmAM AvatA vicAro sAMbhaLavAnI emane taka maLI tyAre emaNe mane kahyuM ke, "AvI vyAkhyAnamALA muMbaImAM paNa cAle e jarUrI che." te uparathI sane 1932mAM muMbaImAM paNa vyAkhyAnamALA calAvavAno vicAra poSAyo. ane tyArathI Aja sudhI muMbaImAM vyAkhyAnamALA cAlu che. sane 1944nA pajusaNamAM jyAre mohanabhAI cheka naMkhAI gayelA tyAre paNa teo vyAkhyAnamALAmAM AvelA. muMbaInI vyAkhyAnamALAmAM dara varSe temanuM ekAda pravacana to hoya ja, ane badhAM ja vyAkhyAnomAM temanI hAjarI paNa hoya. utkaTa sudhArakanI peThe teo dareka nirarthaka rUDhino khullekhullo virodha na karasA, paNa temanuM valaNa sudhAraka vRttinuM ja hatuM. teo ghaNI vAra kahetA ke mAtra veSadhArIne sAdhu mAnI pUjavA ane nabhAvye javA e vicAranuM apamAna che. krAMtikArI vicArane kAraNe paM. darabArIlAlajIne zrI mahAvIra jaina vidyAlaye mukta karyuM topaNa mohanabhAI TheTha sudhI darabArIlAlajIne khUba satkAratA ane temanA kAryamAM yathAzakti madada paNa ApatA.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA vinodapriyatA ane milanasArapaNuM mohanabhAIne jema mitro ane paricitono vinoda karavo gamato tema temano bIjo koI game te rIte vinoda kare te paNa emane gamatuM. vinoda karavA ke sAMbhaLavAmAM temanI prakRtinuM mukhya tattva khaDakhaDa hAsya hatuM. emano svara jeTalo UMco teTaluM ja temanuM hAsya mukta. vinodI ane AnaMdI svabhAvano eka dAkhalo atre basa thaze. belagAmanA pravAsa vakhate mohanabhAIe eka sthaLe potAnA priya mitra zeTha haragoviMdadAsa sAthe doDavAnI zarata mArI ke koNa AgaLa jAya che. e kAThiyAvADI pheMTo, prauDha uMmara ane sabhaLabhabhaLa dhotiyuM chatAM hiMmatathI teo doDyA ane AgaLa javAnA utsAhamAM khyAla na rahevAthI paDI paNa gayA. kAMIka vAgyuM chatAM eTalI ja tAjagIthI pAchA potAnA pakSano bacAva karavA lAgyA. emanA svabhAvano eka khAsa guNa milanasArapaNuM hato. game tenI sAthe ekarasa thaI jatAM temane vAra na lAge. vicAro ke carcAmAM ghaNe prasaMge bIjAthI judA paDe tyAre UMce avAje potAno virodha pragaTa kare. paNa pAchA virodhI sAthe maLI javAmAM temane koI tattva roke nahIM. eTalI nikhAlasatA temanAmAM jovAmAM AvatI. ame ghaNI vAra kahIe ke, "mohanabhAI ! tame bahu moTAM pothAM pragaTa karo cho ane khUba lAMbuM lakho cho." tyAre taddana nikhAlasa bhAve paNa khaDakhaDATa hasIne nizALanA mAstaronI peThe cAvIne bolatA hoya tema sAmAne uDAvatAM teo kahe ke "tamArA jevA kAMI ame maulika lekhaka nathI" ItyAdi. mohanabhAIne jamavuM-jamADavuM khUba gamatuM. teo kahe ke "huM mitro jeTalo saphaLa samAraMbha karI zakato nathI, paNa mane lobha nathI." e vAta sAcI hatI. temanI pAcanakriyA eTalIbadhI sArI hatI ke game tevuM gariSTha bhojana temane pacI jatuM. jamyA pachI paNa kAMIka sAruM Ave to nA na pADe. ane jude jude khAsa nimitte game teTalI vAra prasAda levAno prasaMga Ave to teno InkAra na kare. huM ghaNI vAra parihAsamAM kaheto ke, "mohanabhAI ! tame pAcanAntarAya karmano kSayopazama upArjita karyo che tyAre teo
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka saMsmaraNo 117 kahetA ke, "tamAre evo kSayopazama nathI e duHkhanI vAta che." chelo prasaMga sana 1944nA jAnyuArImAM huM kAzIthI muMbaI Avyo tyAra bAda eka vAra mohanabhAI maLavA AvyA. temaNe vAtacItamAM kahyuM ke, " "jaina gUrjara kavio - trIjo bhAga tadana taiyAra che. mAre enI ativistRta prastAvanA lakhavI che' ityAdi. meM kahyuM, "tamArI ruci, zakti, ane pravRtti jotAM mane lAge che ke have to tamAre nivRtta thaI tamArA priya kAma pAchaLa ja jIvana vyatIta karavuM ghaTe." temaNe javAbamAM kahyuM ke, "mArI icchA paNa evI ja che. huM e ja dRSTithI keTalIka kauTuMbika goThavaNa evI karavA vicAruM chuM ke muMbaInuM kharacALapaNuM ochuM thAya. koI saMsthA pAsethI kAMI lIdhA sivAya Aja lagI karyuM che tema kAma karuM ane chellA jIvanano zAMta upayoga karI lauM." AvI bhAvanA sevanAra e karmayogInI sthiti jyAre sana 1944nA pajusaNa prasaMge ame joI tyAre amane badhAne emanA jIvana vize UMDI ciMtA vyApI. upasaMhAra zrIyuta mohanabhAInI pravRtti vividha hatI. chatAM jaina zve. kaoNnpharansa ane mahAvIra jaina vidyAlaya - e be saMsthAo sAthe emanuM tAdAsya sauthI vadhAre hatuM. enA vikAsamAM te vadhAre ne vadhAre rasa letA. kaoNnpharansanA saMcAlakoe mohanabhAInI sevAnuM ghaTatuM sanmAna karavA temanI yAdagAra mATe eka phaMDa UbhuM karyuM che, jemAM tatkAla ja keTalIka rakama ekaThI thaI gaI che. paNa e saMcAlakoe ane mohanabhAInA bIjA mitroe temaja paricitoe e phaMDa vadhAravA vizeSa vyavasthitapaNe tvarita prayatna karavo ghaTe che. sAruM-sarakhuM phaMDa meLavI mohanabhAInA smAraka tarIke kaoNnpharansa kAMI paNa eka Avazyaka ane upayogI evI sAhitya prakAzana-saMpAdananI pravRtti zarU kare to te badhI rIte vyAjabI gaNAya. ApaNe IcchIe ke kaoNnpharansanA maMtrIo ane bIjA sadbhAvazIla gRhastho A vastu tarata dhyAnamAM le. pribuddha jaina, 15 phebruArI 1946; darzana ane ciMtana, bhA. 2]
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi phiradausI ane sva.mohanabhAI paramAnaMda kApaDiyA pUrvArdha AjathI lagabhaga eka hajAra varSa pahelAM I.sa. 934mAM 'zAhanAmA'nA racayitA kavi phiradausIno janma thayo ane 86 varSanI uMmare I.sa. 1020mAM tenuM avasAna thayuM. tenI kavitvazaktie gajhanInA sulatAna mahamadazAhanA darabAra tarapha tene AkarSyA ane keTalAye varSo sulatAna mahamadazAhanA rAjakavi tarIke teNe gALyAM. e arasAmAM kavi phiradausIe zAhanAmuM racyuM ane e graMthe kavi phiradosInA nAmane jagavikhyAta banAvyuM. AvA aNamola mahAkAvyanI kadara tarIke sulatAna mahamadazAhe da0000 sonAmahora bheTa ApavAnI potAnI IcchA jAhera karI, paNa tenA vajhIra memaMDIne bAdazAhanI A uDAugIrI khUMcI, AvI moTI rakama ApatAM tene vAryo ane tenI samajAvaTanA pariNAme da0000 sonAmahorane badale 60000 rUpAnA sikkA bAdazAha taraphathI kavi phiradausIne mokalavAmAM AvyA. phiradausIne sulatAnanI AvI kRpaNatA ane vacanabhaMga pratye napharata AvI, 0000 rUpAnA sikkA pote na rAkhatAM AsapAsanA lokone te teNe beMcI ApyA ane AvA bekadara sulatAnanA darabAramAM svamAnabhaMga thaIne rahevuM yogya nathI ema samajIne 5 varSanI uMmare teNe gajhanIno sadAne mATe tyAga karyo. kALAntare AsapAsanA saradAro sAthe yuddha kheDatAM kheDatAM ane deza upara deza sara karatAMpharatAM sulatAna mahamadazAha koI eka asAdhAraNa parAkramI saradAranI athaDAmaNamAM Avyo. "kAM to zaraNe Avo agara laDAI mATe taiyAra thaI jAo" evuM yuddhakaheNa mokalavAno sulatAna taraphathI hukama ApavAmAM Avato hato. enA anusaMdhAnamAM eka darabArIe ke e hukamanI puravaNI rUpe phiradausI kavinA suvikhyAta zAhanAmAnI nIcenI kaDI saMdezA rUpe mokalavA namra vijJApanA karI. e kaDI A mujaba hatI :
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi phiradausI ane sva.mohanabhAI 119 agara jujha ba kAma-e mane Ayada javAba, mana o guDjha o mayadAna o aphrAsiyAba. (jo mArI icchA viruddha javAba Avyo che, to pachI huM chuM, mArI gadA che ane azAsiyAbanuM medAna che !) sulatAna A paMktithI eTalobadho khuza thaI gayo ke e paMktiono racanAra koNa che te pUchayuM ane te phiradausI hovAnuM jaNAtAM tarata ja tene bhUtakALa yAda Avyo, AvA kavine navAjavAmAM pote karelA vacanabhaMga mATe pazcAttApa thayo ane tenA prAyazcita tarIke teNe $0000 sonAmahoro phiradausIne turata ja mokalI ApavA hukama karyo. paNa kismatano khela kevo ajaba ke je vakhate e mahoro laIne sulatAnano rasAlo jyAM phiradausI raheto hato te tusa gAmane eka daravAjethI zaheramAM dAkhala thato hato te ja vakhate phiradausIno janAjo (smazAna-saraghasa) bIje daravAjethI bahAra nIkaLato hato ! e bheTa kavinI dIkarI AgaLa najara karavAmAM AvI, paNa teNe hAtha na aDakADatAM evI adAthI uttara Apyo ke ""mArI, pAse mane joItuM che, ane vadhunI mane jarUra nathI." kavine eka bahena hatI. tene khyAla Avyo ke kavinI jIvanabharanI mahattvAkAMkSA potAnA gAmanI naherane samarAvavAnI hatI. eTale teNe sulatAnanI sogAdano svIkAra karyo ane e AkhI rakama naheranA bAMdhakAma pAchaLa kharacI enA jIvananI moTI murAda pAra pADavA sAthe gAmamAM tenuM ciraMjIva smAraka karyuM. uttarArdha potAnI tabiyata vadhAre ne vadhAre nAdurasta thatI javAthI mohanabhAI muMbaIno kaMI varSono gharavAsa saMkele che ane potAne vatana rAjakoTa jaIne rahe che. sthaLapherathI, havApherathI paNa temanI tabiyatamAM kazo sudhAro thato nathI; zarIra zithila banatuM jAya che; mana DhIluM paDatuM jAya che; magaja uparano kAbU ghaTato jAya che. temanI cAlu bImArI eka ciMtAno viSaya bane che. muMbaI temanI karmabhUmi. jaina sAhitya temanI jIvanabharanI upAsanAno viSaya. jaina zve. mU. kaoNnpharansa, ane mahAvIra jaina vidyAlaya temanI jAhera sevAnAM viziSTa kSetro. temanI sAthe kaMI varSothI jAherajIvanamAM,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA sAhitya upAsanAmAM joDAyelA keTalAka AgevAna jaina baMdhuonA dilamAM vicAra Ave che ke mohanabhAInI anekavidha sevAnI kadara rUpe ApaNe kAMIka karavuM joIe. je. mU. kaoNnpharansanI sthAyI samitimAM e bAbata carcAya che, eka sanmAna samiti nimAya che, mohanabhAIne eka thelI ApavAno nirNaya karavAmAM Ave che, thelI mATe phaMDa ekaThuM karavAnI tajavIja zarU thAya che, koI so, koI baso, koI pAMcaso bhare che ane ema rU.6000 upara bharaNuM thAya che. bIjI bAjue mohanabhAInI tabiyata vadhAre ne vadhAre lathaDatI jAya che. bhAnasAna gumAvatA jAya che. koIne sAMbhaLe, samaje ke javAba Ape evI sthiti rahetI nathI. sanmAna kArya moDuM thAya che. ""jarA paNa DhIla karavAmAM jokhama che, mohanabhAIno deha lAMbo vakhata Take ema nathI" evA samAcAra uparAuparI AvyA kare che. jhaTapaTa mAnapatra ghaDAya che, cAMdInuM bhUMgaLuM [kalAtmaka kAskeTa) kharIdAya che, rU.6000 ekaThA karavAmAM Ave che. mAnapatra, cAMdInuM bhUMgaLuM ane rU.60OOnI rokaDa rakama laIne zrI jaina che. mU. kaoNnpharansa taraphathI nimAyelI "zrI mohanalAla dalIcaMda desAI sanmAna samitinA pratinidhi tarIke zrI mohanalAla dIpacaMda cokasI rAjakoTa tarapha ravAnA thAya che. tA.2 Disembara ane ravivAra jyAre mohanalAla dIpacaMda cokasI A badhI sanmAna sAmagrI laIne rAjakoTa zaheramAM praveza kare che tyAre ane te ja divase mohanabhAIno sAkSara AtmA akSaradhAmamAM pahoMcI gayo hoya che ane temano kSaradeha bhasmIbhUta thaI cUkyo hoya che. kevI ajaba ghaTanA ! kALanI kevI krUra mazkarI ! zrI cokasI rU.6000nI rakama zrI mohanabhAInAM saMtAnone svIkAravA vinaMtI kare che. temanAM saMtAno "amArI pAse joItuM che. ane vadhunI jarUra nathI' ema kahIne e rakama pAchI vALe che. emanA mAmA jemanI pAse mohanabhAI UcharyA hatA teo A rakama je kAMI kAryamAM vaparAya temAM vAparavA mATe potA taraphathI rU.500 umerI Ape che. upasaMhAra kyAM kavi phiradausI ane kyAM mohanabhAI ! koIne A sarakhAmaNI bhAre kaDhaMgI lAgaze. ema chatAM paNa akSaraupAsanA e baMnemAM rahelo
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi phiradausI ane sva.mohanabhAI 121 asAdhAraNa samAna guNa hato. kAvyo paNa mohanabhAI karatA. potAnI sevAnI kadara vize baMne beparavA hatA. sanmAna samiti mohanabhAIne jIvatAM sanmAnI na zakI e bInA khedajanaka che tema chatAM paNa abhAna avasthAmAM paNa potAnI sevAonA badalAmAM mohanabhAIe mAnapatra ane thelI svIkArI ema noMdhAvAne badale ema mAnapatra ane thelI vaNaarpayAM adhdhara rahI gayAM e ghaTanA mohanabhAInI AjIvana niSkAma sevAbhAvanAne vadhAre ujvaLa ane yazasvI banAve che. potAnI sevAnA badalAmAM ATaluM paNa mohanabhAIe svIkAryuM hatuM ema kahevApaNuM na rahyuM e mohanabhAInA nAmane vadhAre gaurava Ape che. Aje e sanmAnaphaMDa smAraka phaMDamAM pheravAyeluM UbhuM che. mohanabhAI pratye, temanI sAhityabhakti ane samAjasevA pratye Adara dharAvanAra sau koI baMdhu A phaMDamAM yathAzakti nAnImoTI rakama Ape, mohanabhAI sAthe khabhekhabho meLavIne, athaDAIne temaja bheTIne temanA je sAthIdAroe varSo sudhI kAma karyuM che teo potAnA sAthI pratyenI vaphAdArI ane snehadharma tarIke A phaMDane vistAravAnI ciMtA ane javAbadArI svIkAre ane mohanabhAInI anekavidha sevAo ane ananya sAhityaupAsanAne anurUpa temanuM smAraka UbhuM karavAmAM Ave AvI namra bhAve prArthanA che. pribuddha jaina, tA.1-3-46]
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali sidgata zrI mohanalAla da. dezAInI sAhityasevA ane niSThAne] paMDita sukhalAlajI sahRdaya mitro, AbhAravidhinA aupacArika bhAramAM dabAyA vinA ja ApaNe mukhya prasaMga upara AvIe. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka kaoNnpharanse mane potAno samajIne ja bolAvyo che. huM paNa e bhAvathI ja Avyo chuM. sadUgata zrI mohanalAlabhAI desAInuM tailacitra kaoNnpharansa taiyAra karAve ane tenA anAvaraNavidhi mATe mane bolAve tyAre saheje vicAra Ave che ke kaoNnpharansa, mohanabhAI ane huM ema traNeno paraspara zo saMbaMdha hato ane hajIye che. vaLI, e paNa jijJAsA thayA vinA na ja rahe ke huM kaoNnpharansane kaI dRSTie joto ane samajato rahyo chuM, temaja mohanabhAInuM mArI dRSTie zuM sthAna hatuM ? huM kaoNnpharansano nakhazikha itihAsa nathI jANato e kharuM, paNa enA mukhya svarUpa ane mukhya pravRtti vize thoDIghaNI mAhitI to che ja. huM jANuM chuM tyAM lagI zvetAmbara mUrtipUjaka paraMparAnI bIjI koI paNa saMsthA karatAM kaoNnpharansanuM dRSTibiMdu ane baMdhAraNa udAra temaja vizALa rahyAM che. paristhitivaza tenuM mukhya kAryAlaya muMbaImAM hovA chatAM tenI beThako ane vArSika adhivezano mAtra muMbaImAM ja purAI rahyAM nathI. pUrvamAM kalakattA, uttaramAM paMjAba, pazcimamAM kAThiyAvADa, rAjasthAna ane gujarAta temaja dakSiNamAM pUnA lagI samaye samaye enAM adhivezano thatAM rahyAM che ane te-te prAnta ke pradezanA sagRhastho pramukhapada paNa zobhAvatA rahyA che. A sUcave che ke prathamathI ja kaoNnpharansanuM dRSTibiMdu samagra mUrtipUjaka saMghane potAnI sAthe levAnuM rahyuM che ane e paNa kabUla karavuM joIe ke A dRSTibiMdune saMghe hRdayathI AvakAryuM paNa che. tethI ja tene dareka prAnta ane pradezamAMthI hArdika AvakAra maLelo
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali 123 ane uddAma, madhyama temaja junavANI vicArasaraNI dharAvanAra bhAIbaheno paNa kaoNnpharansane apanAvatAM rahyAM che. jaina saMghanA baMdhAraNamAM caturvidha saMghanuM sthAna ekasarakhuM che. kyAreka koI vyakti mukhya bhAga bhajavatI dekhAya yA sarvoparI movaDI jevI lAge toya tenA mULamAM guNa ane kAryazakti rahelAM hoya che, nahIM ke peDhIutAra sattAno vAraso. A jaina saMghanuM svarUpa AjakAlanI bhASAmAM kahIe to lokazAhI che, alabatta te eka dharmaparaMparA pUratI. kaoNnpharanse potAno kAryapradeza mukhyapaNe traNa bAbatomAM maryAdita karelo ema huM samajuM chuM : (1) dhArmika, (2) sAhityika ane (3) sAmAjika, dhArmika bAbatamAM tIrthanA prazna uparAMta gharmAcAra ane tAttvika zikSaNa vagereno samAsa thAya che. bane tyAM lagI navA jamAnAnI mAgaNIne anukULa thAya e rIte kaoNnpharanse sAdhana ne zaktinA pramANamAM e bAbata kAMIka ne kAMIka karyuM ja che, ane hajIye e kAMIka ne kAMIka kare ja che. sAhityanI bAbatamAM enuM kAma vizeSa dhyAna kheMce evuM che, prathamathI ja eNe prAcIna sAhityavArasAne prakAzamAM lAvavAnI nema rAkhI che ane e dizAmAM yathAzakti paNa nakkara kAma karyuM che. sAmAjika bAbatamAM kaoNnpharanse dezamAM vikasatA jatA udAra vicArone jhIlyA ane yathAzakti pracAryA paNa che. kaoNnpharansanI upara sUcavelI bhUmikAmAM sadgata mohanabhAIno zo saMbaMdha hato ane temaNe zo-zo phALo Apyo, mukhyapaNe e jANavuM te ja AjanA prasaMga sAthe vizeSa saMgata che. muMbaImAM sadgata DaoN.bAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapaNA nIce adhivezana thayuM tyAre huM pahelavahelo konpharansamAM Avelo ema yAda che. ghaNuM karI te ja vakhate mohanabhAIno prathama paricaya thayo ane temanI ruci, pravRtti tathA prakRti vize kAMIka jANavA pAmyo. te ja vakhate mArA mana upara emane vize je sAmAnya chApa paDelI te ja chevaTa sudhI vadhAre ne vadhAre pratyakSa paricayathI spaSTa thatI gaI. meM joyeluM ke temanI prakRti jema hasamukhI tema AzAvAdI hatI. meM e paNa joyuM ke te kAMIka ne kAMIka sAruM kAma karavAnI dhagazavALA ane jAte ja kAMIka karI chUTavAnI vRttivALA hatA ane e paNa joyeluM ke jyAMthI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA je prApta thAya ane zIkhavAnuM maLe tyAMthI muktamane te meLavavuM ane teno yogya vinimaya karavo. muMbaInA prathama milana pachI to temanA chellA divaso sudhImAM huM ane teo eTalI badhI vAra maLyA chIe ke teno AMka smRtimAM paNa nathI. mAtra maLyA ja chIe eTaluM ja nahIM, paNa sAthe kalAko lagI ane keTalIka vAra to divaso lagI rahyA chIe. sAthe pravAsa paNa karyo che. A badhA prasaMge meM e joyuM ke teo rAjakAraNa, kaoNMgresa ke gAMdhIjI vagerenI koI paNa carcA uparathI chevaTe kaoNnpharansanI pravRttine lagatI koI ne koI bAbata upara Ave, jANe ke emanA manamAM eka prazna ghoLAto na hoya te rIte vAta kare. mane lAgeluM ke emano prazna e che ke kaoNnpharansa zikSaNa, sAhitya ane sAmAjika sudhArAnI bAbatamAM zuM-zuM karI zake ane te kAma kevI rIte pAra pADavuM ? eka to jainasamAja vyApArapradhAna, Arthika dRSTie taddana svAdhIna hoya evA loko gaNyAgAMThyA, madhyamavargIya badhA jainone kaoNnpharansamAM saMmilita karavAnI dRSTi, sAdhuonA aMdaroaMdaranA pakSabheda ane tene lIdhe zrAvakavargamAM paDatI phUTanA kaoNnpharansa upara paDatA pratyAghAto - A badhuM kioNnpharansanI dRSTi, zakti ane pravRttine maryAdita karanAruM pahelethI ja hatuM ane hajIye che. eka bAjuthI badhI dizAmAM vicArasvAtaMtryano pavana phUMkAto hoya, aneka upayogI pravRttio dezamAM vikasatI jatI hoya ane bIjI bAjuthI kaoNnpharansa e sAthe tAla meLavI na zakatI hoya to sAcA dhagazavALA kAryakartAne mUMjhavaNa thAya. evI mUMjhavaNa meM zrI mohanabhAImAM aneka vAra nikhAlasapaNe pragaTa thatI joI che. atre eka bAbata dhyAnamAM rAkhavI ghaTe ke mohanabhAI vakIla hatA, paNa temanI vakIlAta evI na hatI ke temane temanI icchA pramANe kAma karavAno avakAza Ape. Avaka bahu maryAdita, kauTumbika Adi prazno ghaNA, chatAM emanuM khamIra AzAvAdI, pravRttizIla ane karmaTha hatuM. vaLI emanI tabiyata paNa eTalI ja sArI. thAka to jANe lAge ja nahIM. koIka vAra jamyA pachI paNa jamavAno prasaMga Ave to teo pAchA na paDe. ane emanI niSThA paNa eTalI pAkI. koI kAma lIdhuM eTale e pUruM karyuM ja chUTako.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali 125 emAM pachI UMgha ke ArAma jovAno ja nahIM. tethI ja teo kaoNnpharansanI badhI pravRttimAM pratyakSa bhAga letA ane pote rUci temaja zakti pramANe amuka kAma hAthamAM laI tene pUrA khaMtathI ane mahenatathI pAra pADatA. jo koI bIjA kAryakartA temane bheTI jAya ane tenI pAsethI kAma levAnuM zakya hoya to teo tene kaoNnpharansa sAthe sAMkaLI eka yA bIjI rIte tenI pAsethI paNa kAma levAno mArga mokaLo kare. sadbhAgye emane sAthIo ane mitro paNa sArA maLelA. sadgata motIcaMdabhAI, makanajIbhAI ane mohanalAla jhaverI vagere emanA sAthIo. jyAM emanI maMDaLI maLI ke tyAM kAMIka sarjaka vicAra thAya ja ane koI eka bIjAne pAcho na pADatAM utsAhita ja kare. A vastu meM mahAvIra jaina vidyAlayanI mITiMgomAM tathA kaoNnpharansa oNphisamAMnA milana prasaMge aneka vAra joI che. mohanabhAInI aMgata pragati mukhyapaNe sAhityika hatI. aMgrejI, hindI, gujarAtI, prAkRta, apabhraMza ane saMskRta Adi bhASAomAM jyAM jyAM temane jaina sAhitya, tattvajJAna ke AcAra vize jANavAnuM maLe te badhAMmAMthI teo ekale hAthe saMgraha kare. vAMcanAra pote, bhASAntara karanAra pote, prUpha jonAra pote. ema potAnI badhI kRtiomAM ane badhAM lakhANomAM je kAMI karavuM paDyuM che te badhuM lagabhaga temaNe potAne hAthe ja karyuM che. kaoNnpharansa heralDa" ane "jainayuga" je te vakhate kaoNnpharansanAM mukhapatro hatAM, tenI phAilo jozo to jaNAze ke emAM mukhya AtmA emano ja rame che. teo mane ghaNI vAra vAtavAtamAM kahetA ke "loko lakhANone jUnA copaDA ukheLanAra ane ukelanAra tarIke gaNI TIkA kare che ke tame "heralDa' ane "jainayuga'mAM A badhuM nakAmuM zuM bharI rahyA cho ?' paNa have atyAre to saune samajAya tevuM che ke mohanabhAInuM pravRttikSetra ane kAma vidvAnone keTaluM upayogI che ane tenuM mUlya keTaluM sthAyI che ! potAnA sAhityika kAmane mATe zrI mohanabhAIne aneka prAcIna hastalikhita prato meLavavI ane tapAsavI paDatI ane e mATe kaoNrTamAM rajAo paDe ke tarata ja teo e kAmamAM lAgI jatA ane jarUra lAgatAM amadAvAda ke pATaNanA jJAnabhaMDAro jovA mATe pravAsa paNa kheDatA. rajAono upayoga
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 - virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA ArAma mATe karavAno to vicAra ja zAno Ave ? tyAre to UlaTuM bamaNA utsAhathI bamaNuM kAma kare ane emAM emane kadI paNa thAka ke kaMTALo Ave ja nahIM ane e kAmamAM kaMIka paNa uttama kRti maLI Ave to joI lo AnaMda. ahIM Avo eka prasaMga mane yAda Ave che. huM ane AcArya jinavijayajI amadAvAdamAM rahetA hatA tyAre eka vAra zrI mohanabhAI jJAnabhaMDAro zodhavA mATe amadAvAda AvelA. eka divasa teo DelAnA upAzrayano bhaMDAra jovA gayA. baporanA gayelA te rAtanA agiyAra sudhI pAchA na AvyA. ame mAnyuM ke have teo pAchA nahIM Ave ane zaheramAM ja kyAMka sUI raheze. ame to badhA sUI gayA. tyAM to lagabhaga aDadhI rAte zrI mohanabhAIe bAraNAM khakhaDAvyAM ane amane jagADyA. ame joyuM ke ATalA parizrama pachI paNa emanAmAM thAka ke kaMTALAnuM nAma nahotuM. UlaTuM Aje to e evA khuza hatA ke na pUcho vAta ! khilakhilATa hasIne e kahe, ""paMDitajI, Aje to tamane priyamAM priya eka kRti maLyAnA samAcAra ApuM to mane zuM jamADazo ? zuM InAma Apazo ? kaho to kharA ke Apane atipriya evI kaI kRti maLI haze ?" meM kahyuM, "mohanabhAI, etA InAmamAM tamane tamArA ja nAmanuM miSTAnna jamADIzuM !" te divase mohanathALa banAvyo hato. pachI huM A kRti zuM hoI zake enA vicAramAM paDyo. cAra-pAMca miniTa vicAra karIne pachI meM paNa saToDiyAnI jema tukko lagAvyo ane kahyuM ke "e kRti te mahopAdhyAya zrI yazovijayajInuM jIvana jemAM thoDuMghaNuM paNa saMgrahAyeluM che te sujasavelI bhAsa' hovI joIe." A kRtino thoDoka bhAga pATaNamAMthI maLelo. bAkIno bhAga meLavavA ame khUba utsuka hatA ane mohanabhAIe e ja kRti zodhI kADhI hatI. amArA AnaMdano pAra na rahyo. AvA to bIjA prasaMgo paNa ApI zakAya, paNa ahIM ene mATe eTalo vakhata nathI. laoNyamana, vebara, yAkobI Adi jarmana vidvAnoe jaina paraMparA ne tenA sAhityane lagato itihAsa lakhavAnI pahela karI. phreMca ane aMgrejI bhASAmAM paNa jaina paraMparAne lagatA adhyayanano prAraMbha thayo, paNa bhAratIya
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali 127 bhASAomAM Adhunika dRSTie ane saMzodhaka vidvAnone upayogI thAya e prakAranA sAhityika ItihAsano ati alpa paNa mahattvano pAyo zrI mohanabhAIe nAkhyo. have to e dizAmAM mAgaNI ane jijJAsAne anurUpa evA navIna prayatno zvetAMbara ane digaMbara banne paraMparAmAM thaI rahyA che, paNa temAMya mohanabhAInA jaina sAhityano saMkSipta) itihAsanuM sthAna che emanI mahatI kRti, ane mArI dhAraNA sAcI hoya to, temanI tabiyata upara jIvaleNa phaTako mAranAra kRti e to "jaina gUrjara kavio che. emaNe te bhArata jevuM kAma ekale hAthe kevI rIte saMpanna karyuM e navAI jevuM lAge che, paNa jeNe jeNe temane e kAma karatA joyA che te jANe che ke e kAmamAM temaNe keTalI zakti, keTalo samaya ane keTalo aMgata kharca arpita karyo che. eka rAte meM joyuM ke huM to sUI gayo chuM ane teo bAra vAgyA pachI mArI sAthenI carcA pUrI karyA bAda jAgatA beThA che. temanI bIDI ane kalama banne samAnagatie kAma karatAM hatAM. be vAge teo sUtA. savAre mane kahyuM ke, "mAro rojiMdo kAryakrama A ja che. divase vacce vikSepa Ave, paNa rAte nirakuLatA." eka vAra temanI sAthe kaoNrTamAM gayo, tyAMya joyuM ke prapho sAthe hatAM, ane vakhata maLe ke jotA. meM dAdara, ghATakopara ane muluMda e sthaLomAM temane aneka vAra kAma karatA joyA che. rAta rahe to kAma letA Ave. meM pUchyuM, "A bhAra zo ?" to kahe, "pariziSTonuM kAma cAle che. na karuM to kare koNa ? ane rahI jAya." - ahIM siMghI jaina sirIjhamAM prasiddha thayela emanuM aMgrejI prastAvanAvALuM viziSTa saMpAdana "bhAnucaMdra-siddhicaMdra' [vastutaH siddhicandra-upAdhyAyaviracita bhAnucandramaNicarita'] koI paNa skaoNlaranuM dhyAna kheMcyA vinA rahe tema nathI e yAda rAkhavuM ghaTe. zrI mohanabhAInI prakRti sArA kAmamAM kaMIka ne kaMIka bhAga levo ja evI hatI. ema karavAmAM teo potAnI muzkelIno vicAra bhAgye ja kare. teonI Avaka maryAdita ane kauTuMbika javAbadArIo vadhAre hatI, eno nirdeza meM pahelAM karyo ja che. eka vAra eka kAmano vicAra cAlato hato
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA tyAre teo AvIne mane kahe, "paMDitajI, AmAM huM pAMcaso rUpiyA ApIza." huM to sAMbhaLI ja rahyo. meM kahyuM : "mohanabhAI, tamArA mATe to A bahu kahevAya." to kahe ke "mane A kAma pasaMda che. eTale mAre emAM bhAga levo joIe." Ama zrI mohanabhAInuM jIvana arpaNanuM jIvana hatuM e joI zakAze. gujarAta sAhitya pariSadanA adhivezana prasaMge teo kAMI ne kAMI jarUra lakhI mokalAve. AcArya zrI jinavijayajIe "jaina sAhitya saMzodhaka zarU karyuM to mohanabhAIno emAM sakriya sAtha. zrI vADIlAla motIlAla temanA prAthamika mitra, paNa temano vizeSa ane sthAyI paricaya to aitihAsika ane taTastha dRSTivALA zrI nAthurAma premIjI tathA AcAryazrI jinavijayajI sAthe. mahAvIra jaina vidyAlayanA teo prathamathI ja eka kAryakartA, paNa temanuM mukhya pravRttikSetra prAcIna sAhityano vartamAna yuganI dRSTie uddhAra ane paricaya karAvavo te. kaoNnpharansanA eka jAgaruka kAryakartA tarIkenuM temanI sAthe saMkaLAyeluM mAruM smaraNa e jema mArA mATe madhura che tema e vize bIjAoe jANavuM e tethIya vadhAre rocaka ane upayogI paNa che. tethI eno ullekha jarA vIgate karuM chuM. AnI pAchaLa dRSTi e che ke kaoNnpharansanA atyAranA navIna kAryakartAo ane have pachI AvanAra peDhInA kAryakartAo kaoNnpharansanI pravRttinA eka ane mArI dRSTie mahattvanA aMgathI paricita rahe ane te dizAmAM prApta thatAM kartavyone barAbara samaje. vaLI konpharansanI e pravRttinuM bIja game tyAre vavAyuM paNa atyAre enAM je pariNAmo AvyAM che ane uttarottara vikasatAM dekhAya che tene badhA samajadAra samajI le. banArasa hindu yunivarsiTImAM jaina cera sthApavAnA vicAranuM bIja to 1919nI kalakattA kaoNMgresanI beThaka vakhate ropAyeluM, paNa phaNago phUTavAno samaya 1930 pachI Avyo. zrI mohanabhAIe amadAvAdamAM eka vAra mane pUchyuM, ke "tame A bAbata taTastha kema cho ?" meM kahyuM : ""kaoNnpharansanA maMtrIo ane kAryakartAo bahu bhalA che. paM.mAlaviyajI jevAnA prabhAvamAM taNAI amuka vacana ApI de che, paNa kAzInI sthiti teo nathI jANatA. mohanabhAInA AgrahathI meM kahyuM ke bhale paisA mokalAvI do, paNa A zarato sAthe sUcavo.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali 129 emaNe e zarato noMdhI ane muMbaI jaI banArasa sAthe patravyavahAra karyo. zarato lagabhaga svIkArAI. have jaina adhyApaka niyata karavAno prazna hato. eka bhAIne tyAM mokalyA, paNa ceranuM taMtra DAmADoLa thaI gayuM. huM pote gujarAta vidyApITha choDI athavA kaho ke gujarAta choDI bahAra javA prathamathI ja taiyAra na hato, paNa kaTokaTI AvatAM 1933nA julAImAM huM kAzI gayo. kAzI javA mATe huM taiyAra thayo tenI pAchaLa baLa hatuM kaoNnpharansanuM ane kaoNnpharansa eTale mArI dRSTie te vakhate sajIva kAryakartA be mohanabhAI : eka dezAI ane bIjA jhaverI. emaNe mArA mATe badhI vadhArAnI sagavaDa karI ApavAnuM ApameLe bIDuM jhaDapyuM. kAzInuM taMtra to tarata goThavAyuM, paNa tenAM dUragAmI supariNAmo je AvyAM che tenuM yathAvatuM mUlyAMkana karanAra ahIM koNa che te huM nathI jANato. AnI lAMbI kathAno atyAre samaya nathI, paNa saMkSepamAM noMdha levI asthAne nathI. chellAM 23 varSamAM kAzImAM je adhyayana-adhyApana, lekhana, saMzodhana ane prakAzananI pravRtti thaI che te jaina cerane AbhArI che. ene lIdhe bhaNanAra to keTalAka AvyA ane gayA paNa temAMthI keTalAkanI yogyatA ane padavI gaNanApAtra che. keTalAka jaina darzananA AcArya thayA to keTalAka sAthesAthe ema.e. ane pIeca.DI. paNa. emAMthI pAMceka to prophesaranA ucca pada upara pratiSThita che. kAzI jaina ceranI bhAvanAe keTalAka asAMpradAyika mAnasa dharAvanAra paNa jaina tattvajJAna ane sAhityano utkarSa icchanAra paMjAbI bhAIone preryA ane 1937thI zrI pArzvanAtha vidyAzramanI sthApanA thaI. AgaLa jatAM jaina kalcarala risarca sosAyaTI sthapAI. Ama jaina cera adhyApananuM kAma pUruM pADe, pArzvanAtha vidyAzrama vidyArthIone rahevA-khAvA-pIvA AdinI sagavaDa pUrI pADe, viziSTa pustakAlayanI sagavaDa Ape ane kalcarala risarca sosAyaTI suniSNAta vidvAnonA ciMtana-lekhanane mUrta rUpa Ape. A rIte A traNeya aMgo evI rIte saMkalita thayAM che ke te ekabIjAnA pUraka ane poSaka banI mAtra jaina paraMparAnI ja nahIM, paNa bhAratIya-abhAratIya vidvAnonI navayugIna apekSAne amuka aMze saMtoSI rahyAM che. atyAre tyAMnI je saMskRta, hindI ane aMgrejImAM pUranako ane
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA patrikAo prasiddha thayAM che ane je ucca kakSAnA vidyAvartuLamAM AdarapUrvaka vaMcAI rahyAM che tenI yAdI ApavA nathI beTho. ATaluMya smaraNa ApavAno mAro udeza eTalo ja che ke zrI mohanalAla dezAInI ane jhaverInI anivArya preraNA na hota ane kaoNnpharanse mArI asAMpradAyika vidyAvRttino upayoga karavAnI udAratA pUrI rIte dAkhavI na hota temaja cerane aMgenI jarUriyAtonI mAgaNIne sarvAnumatie vadhAvI lIdhI na hota to huM kAzImAM gayo ja na hota, gayo hota to sthira thayo na hota ane kramekrame tyAM je vikAsa thayo che tenI zakyatA paNa bhAgye ja AvI hota. A TUMkuM paNa Avazyaka smaraNa e sUcave che ke kaoNnpharansa sAthe ane te dvArA zrI mohanabhAI sAthe mAro zo ane kevo saMbaMdha rahyo che. jo ATaluM paNa spaSTa hoya to have e kahevAnI jarUra nathI rahetI ke kaoNnpharansa dvArA taiyAra karAvela sadgata mohanabhAInA tailacitrane khulluM mUkavAnA aupacArika vidhimAM mAruM zuM sthAna che. tailacitranA anAvaraNa prasaMge tailacitramAM samAyela garbhita artha jaNAvavo ane e dvArA kaoNnpharansanI pravRttinuM dizAsUcana karavuM ane huM mArI Avazyaka pharaja samajuM chuM. e pharajamAMthI cUkuM to mAro ahIM AvavAno khAsa artha mArI dRSTie rahe ja nahIM. tailacitra e to pratIka che. e pratIka vidyopAsanA, sAhityasevA ane niSThAnuM che. pratIkanI koI svataMtra ane nirapekSa pratiSThA hotI ja nathI. tethI pratIka dvArA ApaNe mULa vastune samajavA ane te dizAmAM ghaTatuM karavA pravRtta thaIe to ja samAraMbha e mAtra samAraMbha na rahetAM eka kAryasAdhaka pagaluM banI rahe. sAmAjika sudhAraNA ane bIjA pheraphAro karAvavAnI bAbatamAM kaoNnpharansa karavA jevuM hoya to mukhyapaNe atyAre e che ke vahemI ane kharcALa prathAonA bhArathI kacaDAtA madhyama vargane e jALamAMthI mukti apAve evuM vAtAvaraNa taiyAra karavuM. e sivAyanA bIjA sudhArA ne pheraphAranI bAbatamAM AjanI sAmAjikatA je rIte ghaDAI rahI che ane dezavidezanAM baLo ene ghaDavAmAM je rIte kAma karI rahyAM che te jotAM e nizcita che ke jaina samAja potAnuM sAmAjika jIvana ApameLe ja e parivartana ane sudhAraNAne anukULa karI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali 131 levAno. ema karyA vinA enI bIjI koI gati ja nathI. paraMtu zikSaNa, ane sAhityano eka evo Agavo pradeza che ke je bAbatamAM kaoNnpharansa ghaNuM karavA jevuM che. huM dhArmika ane tattvajJAnanA cAlu zikSaNanI ke tevuM zikSaNa Ape tevA zikSako taiyAra karavAnI vAta nathI kaheto. e kAma upAzrayo ane mahesANA jevI pAThazALAo mAraphata cAlI rahyuM che ane emAM aneka munio temaja gRhasthono sahayoga paNa che. huM je zikSaNanI vAta kahevA IcchuM chuM te ucca bhUmikAnA sarvagrAhI zikSaNanI vAta che. Aje zikSaNa vyApaka banatuM jAya che. enuM UMDANa paNa ucca bhUmikAe vadhatuM jAya che. mahAvidyAlayo ane vizvavidyAlayonI saMkhyA vadhatI jAya che. ucca ane uccatara adhyayananI mAgaNI vadhatI jAya che, ane e mAgaNIne saMtoSa evA vidyArthIonI saMkhyA paNa ThIkaThIka vadhatI jAya che. tethI A samaya ApaNA mATe bahu anukULa che. jo konpharansa dharma ane tattvajJAnanA ucca bhUmikAsparzI zikSaNanI dRSTie kAMIka kare to emAM ene jaza maLe tema che. A kAmanA mukhya be bhAga che : (1) taiyAra maLe evA suniSNAta ke niSNAta vidvAno dvArA viSayavAra sAhitya taiyAra karAvavuM ane sAthe sAthe mahAvidyAlayo ke vizvavidyAlayomAM pUrI yogyatAthI kAma karI zake evA thoDA paNa niSNAto taiyAra karavA-karAvavAmAM zakti kharacavI. (2) aneka viSayanuM prAcIna sAhitya ApaNe tyAM che. temAMthI pasaMdagI karI viziSTa vidvAno. mAraphata tenuM Adhunika dRSTie saMpAdana-prakAzana karavuM e kaoNnpharansanI pravRttinuM eka aMga hovuM joIe. pustako aneka prasiddha thAya che, paNa jJAnanI navI peDhIne saMtoSe evAM bahu virala prasiddha thAya che. prAcIna jaina sAhityanuM vizvasAhityamAM yogya mUlyAMkana thAya te mATe navI dRSTie yogya hAthe tenA saMpAdanane bahu avakAza che, ane kaoNnpharansane emAM jaza maLe tema paNa che. eka bAbata dhyAnamAM rahe ke dezavidezanA koI paNa ucca ke uccatara vidvAnono, dharma ane nAtajAtanA bhedabhAva vinA ApaNe bhale upayoga karIe paNa e pAchaLa dRSTi e rahevI joIe ke jaina samAja pautAnAmAMthI ja evA suniSNAtone taiyAra kare ane taiyAra hoya tene yathAsthAna goThavI pUratuM kAma Ape, jethI zikSaNa ane sAhityanI bAbatamAM badhAM ja sArvajanika
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 virala viddhatibhA ane manuSyapratibhA kSetre samAja parAvalaMbI yA zaraNAgata jevo na rahe. atyAre to AvuM kAma karavA mATe puSkaLa sAmagrI upalabdha che. jUnI vastuonAM sarvatra navesarathI mUlyAMkano thavA lAgyAM che. eka amerikana prophesara prAcIna gujarAtI bhASAnA "zAlibhadra rAsa'nuM saMpAdana karavA prerAya te zuM sUcave che ? huM to jouM chuM ke Aje hemacaMdra pharI jIvatA thAya che. Aje sArA sAhityanI ane sArA vidvAnonI khoTanI ghaNI vAto thAya che, paNa Aje have A khoTa eTalI moTI nathI. jo jovA Iccho to sAruM jaina sAhitya ane jaina sAhityanA ucca koTinA vidvAno paNa ApaNe tyAM che ja - pachI bhale e pramANamAM kadAca ochA hoya, paNa A rIte jovA-jANavAnI kone paDI che ? sadgata zrI motIcaMdabhAInA smArakanuM phaMDa thayeluM che, eno upayoga prAcIna sAhityanA navA graMthonA saMzodhana-saMpAdana pAchaLa thavo haju bAkI che. phaMDa ekaThuM karavuM eka vAta che, eno upayoga karavo e bIjI vAta che. e mATe to dRSTi ane udAratA banne joIe. bhAratanA nAka samA muMbaIno ja vicAra karo, ke ahIM jaina sAhityanA | kendra jevuM kaMI ApaNe UbhuM karyuM che ? koIne jaina tattvajJAna, sAhitya ke kalAnA viSayamAM muMbaImAM jANavuM hoya to e viSayanA niSNAta - espaTa kahI zakAya evo eka paNa vidvAna ahIM che kharo ? vaLI Aje mAnavatA, rASTrIyatA ane keLavaNIno vikAsa je rIte thaI rahyo che teno paNa ApaNe vicAra karavo joIe. AmAM vikAsa be mArge thaI zake : eka to samAjane ucca saMskAro ApavA; ane bIjo anaitikatAno tyAga karavo. anaitika dhana laIne pustaka, maMdira ke mUrti karavAM e bhAratIya saMskRtine zobhe nahIM, jainone to e muddala zobhe nahIM. anekAMtano vikAsa karavAnI ane enA marmane jIvanamAM utArIne samabhAva, sahiSNutA ane udAratA keLavavAnI jarUra che. samAjamAM AvA saMskAronuM siMcana karavAmAM, gharma ane tattvajJAnanA ucca zikSaNano pracAra karavAmAM ane ucca koTinuM sAhitya pragaTa karavAmAM kaoNnpharansa ghaNuMghaNuM karI zake ema che. sadgata zrI mohanalAla desAIe A
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali 133 bAbatamAM kaoNnpharansa dvArA pahela karI che, ane ApaNe mATe kartavyanI dizA sUcavI che. have e dizAne vikasAvavA ane samRddha karavAmAM ja emanuM kharuM maraNa raheluM che ema sau koI svIkAraze. ATalA prAsaMgika nivedanane aMte sadUgata zrI mohanabhAInI niSThA ane sAhityasevAne aMjali ApI, mane zAMtipUrvaka sAMbhaLavA badala Apa sauno AbhAra mAnI huM mAruM vaktavya pUruM karuM chuM." jaiina, 21 julAI 1956; darzana ane ciMtana bhA.2] 'tA. 15-7-1956 ne ravivAranA roja sata zrI mohanalAla da. dezAInA tailacitranI anAvaraNavidhi prasaMge ApeluM vaktavya.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. mohanalAla dalIcaMda desAI bhogIlAla ja. sAMDesarA jaina gUrjara kavionA saMgrAhaka ane saMprayojaka sva. mohanalAla dezAInuM prathama darzana ane emanA prabhAvazALI vactvanuM zravaNa, vaDodarA rAjya pustakAlaya pariSadanuM pAMcamuM adhivezana sane 1930mAM pATaNamAM maLyuM tyAre meM karyuM hatuM. e samaye huM aMgrejI pAMcamA dhoraNamAM (eTale atyAranA navamA dhoraNamAM) bhaNato hato. pariSadamAM kAma karanAra svayaMsevakomAM eka huM paNa hato. amArA kaMTana "sva. DaoN. paMDyA samAjasevaka maMDaLa'nA (jemanA nAmathI hajI paNa "DaoN. paMDyA abhyAsagRha pATaNamAM cAle che te) sva. aMbAlAla motIlAla dANI hatA. mAruM mukhya kAma pustakapradarzana vibhAgamAM hatuM. gujarAtI, hindI, marAThI, aMgrejI ane saMskRta pustakonuM tathA hastalikhita sacitra granthonuM eka vizALa pradarzana te vakhatanI pATaNa hAiskUla - pachI ema. ena. hAIskUla - nA vizALa vargakhaMDomAM yojAyuM hatuM. jonArAo Amatema pharIne, ane keTalAka to cAre kora DAphoriyAM mArIne jatA rahetA, paNa mAruM dhyAna navAM pustakonA A mahAna meLAmAM hatuM. Avo meLo A pahelAM meM kadI joyo nahoto ane sArI duniyAnI pradakSiNA karyA pachI paNa kahuM chuM ke bhaviSyamAM bhAgye joIza. mukhya kAraNa e ke A pustakameLAmAM nahoto ghoMghATa ke nahotI pustaka vecavAnI ahamadamikA. pustako joIne, pAnAM pheravIne, jene je karavuM hoya te kare. gAMDIvanuM badhuM bAlasAhitya e samaye - ane Aje paNa - addabhuta lAgatuM. pustakameLAmAM bapore ane aparAddhamAM, jyAre prekSakonI hAjarI pAMkhI hoya tyAre, meM e sAvaMta vAMceluM. cAra rUpiyAnI kiMmatanI, bhIDenI saMskRta-Igliza DikzanerI (prakAzaka - citrazALA presa, pUNe) meM 33% kamizanathI kharIdelI, jeno upayoga hajI paNa mArA nAnA bhAI ci.upendra kare che.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. mohanalAla dalIcaMda dezAI 135 pariSadanA pramukha leDI vidyAgaurI nIlakaMTha hatAM ane khulluM adhivezana sAMDesarAnI vADImAM maLyuM hatuM. svAgata pramukha sivila sarjana DaoN.maNilAla lallubhAI parIkha anivArya kAraNe anupasthita hoI emanuM vyAkhyAna pATaNanA sauthI agrima samAjasevaka, Ajanma khAdIdhArI zikSaka ane DaoN.paMDyA abhyAsagRhanA avaitanika sevAbhAvI saMcAlaka, paNa pATaNa hAiskUlanA zikSaka tarIke vaDodarA sarakAranA pagAradAra nokara, pracaMDa zarIradhArI ane vyAyAmapriya sva. maNilAla mAdhavalAla davee emanA bulaMda avAje vAMcyuM hatuM. e pachI vidyAbahenanuM vyAkhyAna atyaMta madhura, mRdu ane suzrAvya tathA vicArapUrNa. pATaNanA vikhyAta purAvid ane sAhityasaMzodhaka sva. rAmalAla cunIlAla modIe pATaNanA praWkAroe lekha "buddhiprakAza'nA jAnyuArI 1930nA aMkamAM chapAvyo hato, ane buddhiprakAza'nA taMtrI sva. hIrAlAla pArekha gujarAta pustakAlaya pariSadanA maMtrI hoI A lekhanI seMkaDo chUTI nakalo. chapAvIne pariSadamAM vaheMcAI hatI. temAMnI eka hajI mArI pAse sacavAI che. pradarzanamAM mudrita pustakonI goThavaNI mATe vaDodarA madhyavartI pustakAlaya (senTrala lAyabrerI)nA zrI nAnAbhAI dIvAnajI pheMTo paherIne, ane hastalikhita pustako mATe vaDodarA prAcyavidyA maMdiranA jaina paMDita lAlacaMda gAMdhI, mAthe ghaMTInA paDa jevI bhAvanagarI pAghaDI paherIne, AvyA hatA. hastalikhita pustakonI goThavaNa mATe, mUlyavAna sacitra hastaprato majUraNanA mAthe TopalAmAM upaDAvIne, mArA bhAvI vidyAguru, mAtra trevIsa varSanA navayuvAna munizrI puNyavijayajI AvyA hatA, jemanAM darzana meM dUrathI ja karyA hatAM. mohanalAla dalIcaMda dezAI eka prabhAvazALI vaktA hatA. UMcI kadAvara dehayaSTi vaktAnA meghagaMbhIra avAjane anurUpa hatI. mAthe kAThiyAvADI pheMTo vyaktitvane anerI zobhA Apato. teo zuM bolyA enuM muddala smaraNa nathI, topaNa emano avAja hajI kAnamAM guMje che. mohanalAla desAI sAthe pratyakSa milana sane 1939nA eprilamAM pATaNa khAte, kanaiyAlAla munazInA pramukhapade maLelA gujarAtI sAhitya pariSadanA haima sArasvata satra prasaMge thayuM. muMbaIthI teo ane motIcaMda giradharalAla kApaDiyA sAthe AvelA ane amArA traNeyanA nibaMdho satramAM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA rajU thayelA hoI ame vyAsapITha upara sAthe beThelA. mohanalAla desAI sukIrtita eNDavokeTa ane vikhyAta sAhityasevaka chatAM svabhAve ati namra hatA. mAro prathama lekha jUna 1931mAM "buddhiprakAza'mAM pragaTa thayelo ane te vakhate chello nibaMdha, eTaleke satramAM rajU thayelo "hemacaMdrAcAryanuM ziSyamaMDaLa" e lekha, jemAM hemacaMdraziSya rAmacaMdranA jIvana ane kAryano vistRta paricaya apAyo che. e lekha haima sArasvata satranA hevAlamAM temaja anyatra pustikA prakAzana, vaDodarA, 1945)mAM granthastha thayo che. mohanabhAIe, sTeja upara beThelA hatA tyAre, vAtavAtamAM kahyuM ke "tamArA mukhya lekhonI yAdI ane mokalo." meM amadAvAda jaIne mane ThIka jaNAtA lekhonI yAdI mokalI tyAre emano tatkALa pratyuttara Avyo ke "tamArI yAdImAM ghaNI bhUlo che; amuka lekha amuka sAmayikamAM amuka varSamAM nahIM, paNa anyatra amuka varSamAM chapAyo che. A vAMcIne mane sAnaMdAzcarya thayuM ane pariNAme sane 1931thI mAMDI mArA badhA lekho - gujarAtI, aMgrejI, hindI ke anya bhASAmAM - temanA anuvAdonI vIgatavAra yAdI temaja mArAM pustakonAM nAma ane prakAzanavarSanI vigatavAra yAdI meM rAkhI che, jenI atyAra sudhI traNa noTabuko bharAI che. mArA sanmitra ane vaDodarA yunivarsiTInA kuzaLa ane kAryakSama lAyabreriyana sva. caMpakalAla zukle e sarva lekhonI kArDa-InDeksa karAvIne, pratyeka lekhane tadanusAra saMbaMdha dharAvatI phAilamAM mukAvyo hoI 56 varSanA lAMbA samayagALAmAM prakAzita thayelA mArA koI paNa lekhanI nakala ardhI miniTamAM huM meLavI zakuM chuM tathA pacAseka varSa pahelAM lekhanI chUTI nakala ApavAno rivAja nahoto tyAre chapAyelA lekhano paNa tatkALa repharansa meLavI zakuM chuM. mane maLelI A sAdhAraNa chatAM addabhuta sagavaDanuM zreya mULa mohanalAla desAIne phALe jAya che. e pachI 1940mAM huM muMbaI gayo tyAre prinsesa sTrITa, tavAvAlA bilDiMgamAM temanA nivAsasthAne gayo hato. be vizALa khaMDa ane rasoDuM, e emano sAdo, paNa sagavaDabharyo nivAsa. emAMno eka moTo khaMDa eTale emanuM divAnakhAnuM, beThakakhaMDa, abhyAsakhaMDa, lAyabrerI ane bIjuM je gaNo
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. mohanalAla dalIcaMda dezAI 137 te. emAM mohanabhAI dhotiyuM paherI, palAMThI vALI, khoLAmAM kAgaLa rAkhI, nIce pUThuM ke pATiyuM rAkhI, satata lakhatA hoya ke hastapratanI nakala karatA hoya. vizALa khaMDamAM ekeya khurazI ke DhALiyuM Tebala nahIM, iskotaro ke kabATa paNa nahIM. muMbaI jevA mahAnagaramAM eka eDavokeTanuM ghara AvuM hoya e eka Azcarya na gaNAya ? je mulAkAtI Ave te paNa temanI sAme zetaraMjI ke caTAI upara bese. eka mAtra pravezadvAra ke bArIo bAda karatAM vizALa khaMDanI cAreya dIvAlo pharasabaMdhIthI uparanI chata sudhI pustako ane hastapratothI khIcokhIca bharelI ! khabara nathI ke teo potAne joItuM pustaka kevI rIte khoLI kADhatA haze ! vaLI vyavasAya hato sarvasamabhakSI vakIlano ! emanA uparyukta nivAsamAM pravezatAM pahelAM ja koI paNa asIla bhaDakIne nAsI jAya ! to yogakSemanuM zuM ? 1885mAM emano janma. 1912mAM, 28 varSanI taruNa vaye, elaela.bI. thayA bAda turata teo "jaina zvetAmbara konpharansa heralDa'nA taMtrI thayA ane varSo sudhI e javAbadArI saMbhALI. "heralDa" aMgrejI ane gujarAtI baMne bhASAmAM pragaTa thatuM. "heralDa baMdha thayA pachI anekAneka jUnI gujarAtInA ane saMskRtanA jaina granthonA saMpAdana uparAMta temaNe "jainayuga' mAsikanuM saMpAdana maraNa paryata saMbhALyuM. "heralDa' ane "jainayuga'mAM prakAzita, temanA ane anya vidvAnonA lekho apragaTa jaina sAhityanI khANa jevA che. emanA moTA bhAganA grantho, "jaina gUrjara kavio'nA traNa bhAga uparAMta 1080 pAnano jaina sAhityano saMkSipta (!) itihAsa" Adi, amadAvAda DAyamaMDa jyubilI prinTiMga presamAM chapAyelA che. e chapAtA granthonA praphanA thokaDA teo kaoNrTamAM paNa laI jatA ane vakIlakhaMDamAM samaya maLe to ane tyAre e paNa tapAsIne avakAzanI pratyeka miniTano upayoga karI letA. pikeTa kraoNsa leIna pAse emanI ophisa hatI. kaoNrTano samaya pUro thayA bAda teo oNphise jatA. gumAsto, TAipisTa tyAM hAjara hoya ane je garajAu asIle tyAM AvavuM hoya te Ave ! Ama sAMjanA becAra kalAkamAM mohanabhAI 1. A bhUla che. jainayuga' mAsikanuM saMpAdana emaNe pAMca varSa - bhAdaravA saM.1981thI aSADha-zrAvaNa, saM.1986 sudhI - saMbhALeluM. ,
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA yogakSema pUratuM kamAI letA. emanI mAsika Avaka zarUAtamAM pAMcasothI mAMDI chevaTe lagabhaga traNa hajAra hatI, je emano anubhava ane abhyAsa jotAM sAva sAdhAraNa gaNAya. prAcya vidyA maMdiranI gAyakavADjha oNrienTala sirIjhanA 118mA puSpa tarIke (vaDodarA, 1952) prakAzita "gurjara rAsAvalI'nA saMpAdako traNa che : ba.ka.ThAkora, mohanalAla desAI ane madhusUdana modI. 1952mAM e grantha pragaTa thayo tyAre pahelA be saMpAdako divaMgata thayA hatA ! vadhatI vaya sAthe mAnasika kAmanA bhAre parizramane kAraNe 194pamAM sATha varSanI vaye mohanabhAInuM avasAna thayuM. kAmano bojo mAphakasara hota ane yogakSema mATe vakIlAtano parizrama karavAno na hota to avazya teo thoDAM vadhu varSa jIvyA hota. paNa umAzaMkara jozInA taMtrIpada nIcenA "buddhiprakAza' (oNkTobara-Disembara 1945)mAM emanI avasAnanoMdha lakhavAnuM mAre bhAge AvyuM hatuM. mohanabhAIno vizALa abhyAsakhaMDa joIne mane ane mArA keTalAka sanmAnya vaDIlone paNa lAgyuM hatuM ke "ahIM koI vyavasthA nathI' (There is no sense of order). mohanabhAInAM lakhANone paNa A lAgu paDe. jaina gUrjara kavio' bhAga 1nI prastAvanA rUpe, aDhIso pAnano jUnI gujarAtano itihAsa' mUkavAnI zI jarUra hatI ? e AkaragraMthanA bhAga 2mAM jaina AcAryonI paTTAvalIo vagere upayogI lAgI hoya topaNa anAvazyaka che. paraMtu A badhuM chatAM "jaina gUrjara kavio' bhAga 1thI 3 (trIjA bhAganA be khaMDa) eka adbhuta Akara grantha che. jema ratanajI pharAmajI zeThanAe "gujarAtI jJAnacakra' athavA enasAIklopIDiyAnA nava grantha ekale hAthe taiyAra karyA tema vakIlAtano sarvasamabhakSI vyavasAya karatAM karatAM mohanabhAIe "jaina gUrjara kavio'nA traNa bhAganAM cAreka hajAra pAnAM hastapratone AdhAre saMkalita karyA, lakhyAM ane enAM mUpha sudhdhAM sudhAryA e ApaNA lakSmIpUjaka jamAnAnI eka Azcaryajanaka ghaTanA che. "jaina gUrjara kavio'no pahelo bhAga 1926mAM eTale ekasaTha varSa pahelAM ane bIjo bhAga 1931mAM eTale chappana varSa pahelAM pragaTa thayo.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. mohanalAla dalIcaMda dezAI 139 trIjA bhAgano prathama grantha ane dvitIya grantha banneya 1944mAM bahAra paDyA che. e pachI lagabhaga ardhI sadI jeTalA lAMbA samayagALAmAM bIjA abhyAsIoe A kSetramAM ghaNuM kAma karyuM che; e dRSTie A kiMmatI pranthomAMnuM keTaluMka saMzodhana kAlagrasta thAya e svAbhAvika che. e uparAMta, meM upara kahyuM tema, mohanabhAIno vizALa abhyAsakhaMDa avyavasthAnA nAdara namUnA jevo hato. A banne dRSTie A gauravagrantha (Magnum opus)nuM saMzodhana-saMvardhana ati Avazyaka hatuM ane te jayaMta koThArI jevA ApaNA cIvaTavALA, khaMtIlA ane tejasvI saMzodhaka vidvAnane hAthe thayuM che e AnaMdanI vAta che. [buddhiprakAza, julAI 1987]
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci 1. vicArAtmaka (zrI) jinadevadarzana (vidhi, hetu, vivecana sahita), (munizrI cAritravijayajInI sahAyatAthI) saMyojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, mUlacaMda hIrajI mAMgarolavALA taraphathI bheTa, 1910, pR.8+76; bIjI AvRtti, prakA. meghajI hIrajI bukaselara, muMbaI, 1924, pR.16+120 [A AvRttimAM jarUra jogo pheraphAra karela che tathA vizeSa prastAva ane pariziSTa - mULa paranI TippaNo umerela che]; trIjI AvRtti, zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI smArakanidhi graMthamALA-2, saMpA. kAMtibhAI bI. zAha, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, 1989, pR.28+111 [pariziSTa sAmagrImAM aMtargata karI lIdhela che.] [1] bauddha ane jaina matanA saMkSepamAM itihAsa, siddhAnto ane vaidika dharma sAthe tulanA, mohanalAla dalIcaMda dezAI, phArbasa gujarAtI sabhA taraphathI 1915mAM pAritoSika mATe svIkArAyelA nibaMdha, aprakAzita, pR.102 +238 [mahAvIrano samaya ane gharmapravartaka tarIke mahAvIra, sadudevatattva, saddagurutattva, sadharmatattva, kAlasvarUpa, samyagdarzana - e aMzo lekho rUpe prakAzita) (zrI) sAmAyika sUtra (saMskRta chAyA, vidhi, hetu, vivecana sahita), (munizrI cAritravijayajInI sahAyatAthI) saMyojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. pote, muMbaI, 1911, pR.11+255; bIjI saMvardhita AvRtti, prakA. sArAbhAI maganalAla modI, khAra, 1927, pR.24+264 [A AvRttimAM mukhya umero te keTalAMka caityavaMdana, stavana, sajhAyAdine samAvatuM pariziSTa pa]; zAlopayogI AvRtti, prakA. zrI jaina zvetAmbara ejyukezana baoNrDa, muMbaI, pR.1253+173; trIjI AvRtti, zrI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci--lebasUci . 143 mohanalAla dalIcaMda dezAI smArakanidhi graMthamAlA-1, saMpAdaka kAMtibhAI bI. zAha, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, 1988, pR.32+312 [bIjI AvRttinuM pariziSTa 5 kADhI nAkhela che] [3] 2. sAhityika jaina gUrjara kavio, saMgrAhaka ane saMprayojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa oNphisa, muMbaI - prathama bhAga (vikrama teramA zatakathI sattaramA zataka sudhInA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci), 1926, pR.24+32015; bIjo bhAga (vikrama aDhAramA zatakanA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci), 1931, pR.24+822; trIjo bhAga, khaMDa 1 ane 2 (vikrama ogaNIsamAM ane vIsamA zatakanA tathA pUrve nahIM prakaTelA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci), 1944, pR. 4+2340; saMzodhita-saMvardhita bIjI AvRtti, saMpA. jayaMta koThArI, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI - bhAga 1 (vikrama bAramA zatakathI soLamA zataka sudhInA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci) 1986, pR.64+508; bhAga 2 tathA 3 vikrama sattaramA zatakanA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci), 1987, pR.16+404 tathA pR.12 +396; bhAga 4 tathA 5 (vikramanA aDhAramA zatakanA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci), 1988, pR.16+464 tathA pR.16+438; bhAga 6 (vikramanA ogaNIsamA tathA vIsamA zatakanA gujarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRtio sahita vistRta sUci tathA jaina bhaMDAromAMthI prApta thayelI jainetara kRtionI sUci), 1989, pR.16+580; bhAga 7 (bhA. 1thI 4mAM rajU thayelI sAmagrImAM AvelAM kartAo, kRtio, vyaktio, vaMzagotro, sthaLo vagerenAM nAmonI varNAnukramaNIo tathA kRtionI saMvatavAra
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA [4] [8] anukramaNikA), 1991, pR.16+854 jaina rAsamALA (puravaNI), saMyojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa oNphisa, muMbaI, 1914, pR.8 [5] jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya (eka sAmAnya lekha), mohanalAla da. dezAI, prakA. -[1908], pR.22 [] jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa (sacitra) (zrI mahAvIra svAmInA samayathI saM. 1960 sudhInA betAmbara jainonA sAhityanuM kAlakramabaddha digdarzana), mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa oNphisa, muMbaI, 1933, pR.175+1080 zrImad yazovijayajI (e lAIpha oNpha e greTa jaina skolara) (a.), mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. meghajI hIrajI enDa kaMpanI, muMbaI, [1912 ke 1913], pR.82 3. saMpAdano (kavivara nayasuMdarakRta) giranAra tIrthoddhAra rAsa ane nyiAyavijayakRta) tIrthamAlA, saMzo. saMpA. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. sAhityasevA samAja, bhAvanagara, 1920, pR.60 gurjara rAsAvalI (gAyakavADa oNrienTala sirIjha naM. 118) (a.), saMpA. bI.ke. ThAkora, ema.DI. dezAI, ema. sI. modI, prakA. oNrienTala insTiTyUTa, vaDodarA, 1958, pR.41+374; bIjI AvRtti, 1981 [samAviSTa kRtio - 1.zAlibhadrasUrikRta paMcapaDavacaritarAsa, 2. zAlisUrikata virATaparva, 3. jayazekharasUrikRta neminAtha phAgu, 4. jayazekharasUrikRta arbudAcala vInatI, 5. vastigakRta cihragati copAI, 6. hIrANaMdasUrikRta vidyAvilAsa pavADaG] [10] (yazovijayaviracita) gUrjara sAhitya saMgraha bhAga 1, saMpA. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. zA. bAvacaMda gopAlajI, muMbaI, 1933 [mukhapRSTha para saMpAdakanuM nAma nathI paNa nivedanamAM A badhI kAmagIrI dezAIe karI hovAno ullekha che]; bIjI AvRtti, saMpA.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 145 [11] kIrtiyazavijayajI, prakA. yazodaya prakAzana, jinazAsana rakSA samiti, muMbaI, 1987, pR.58+418 jaina aitihAsika rAsamALA bhA. 1 (zrImad buddhisAgarajI graMthamAlA - 24) (zeThazrI zAMtidAsa tathA mahAmunionA rAsa), saMzo. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. adhyAtma jJAnaprasAraka maMDaLa, muMbaI, vi.saM. 1969, pR. 64+4+27 simAviSTa kRtio - 1. kSemavardhanakata zAMtidAsa zeTha rAsa tathA 2. vakhatacaMda zeTha rAsa, 3. meghavijayakRta vijayadevasUri nirvANa svAdhyAya, 4. jinaharSakRta satyavijaya nirvANa rAsa, 5. jinavijayakRta kapUravijayagaNi nirvANa rAsa, 6. jinavijayakRta kSamAvijaya nirvANa rAsa, 7. uttamavijayakRta jinavijayajI nirvANa rAsa, 8. padmavijayakRta uttamavijayajI nirvANa rAsa, 9. rUpavijayakRta padmavijayajI nirvANa rAsa, 10. rAmavijayakRta lakSmIsAgarasUri nirvANa rAsa, 11. jayavijayakRta kalyANavijayagaNino rAsa, 12. lAbhavijayakRta vijayAnaMdasUrinI sajhAya, 13. kRpAsAgarakRta nemisAgara nirvANa rAsa] [12] jaina kAvya praveza, saMyojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. pote, muMbaI, 1912, pR.3+192 , jainAcArya zrI AtmAnaMdajI janmazatAbdI smAraka graMtha, saMpA. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. jainAcArya zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka samiti, muMbaI, 1936, pR.12+191217+260 [14] vinayavijayopAdhyAyaviracitA) nayakarNikA (jaina nyAya prAraMbha pustaka, anuvAda, UhApohAdi, kauMjIvana, vivecana), phattehacaMda kapUracaMda lAlana ane mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. -, 1910 pR.290[15] (vinayavijaya mahArAjapUta) dha naya-karNikA (e varka oNna jaine laoNjika) saM.-e.), saMpA. anu. mohanalAla DI. dezAI, prakA. dha senTrala jaina pabliziMga hAusa, ArAha, [1915 ke 191], pR.258 [saMpAdakanuM nivedana Dise.1915nuM che] [16] siddhicandra-upAdhyAya-viracita) bhAnucandramaNicarita (siMghI jaina granthamAlA vi.10
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA - 15) (sa.a.), saMpA. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. siMghI jaina granthamAlA, amadAvAda-kalakattA, 1941, pR.10+104+47] (zrImad yazovijayajIracita) samyaktanA 67 bolanI sajhAya, prayojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. pote, muMbaI, 1912, pR.24 [18] sujasavelI bhAsa (zrImad yazovijayajIno TUMka paricaya), saMpA. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. jyoti kAryAlaya, amadAvAda, vi.saM. 1990, pR.42 [19] 4. prakIrNa jainIjhamajainadharma, harbarTa vorena, anu. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. meghajI hIrajInI kaMpanI, muMbaI, 1910, pR.4+15 prikAzakanA AmukhamAM bhASAMtara karI ApanAra tarIke mohanalAla dalIcaMda tathA umedacaMda dolatacaMdano ullekha [20] svAmI vivekAnaMdanA patro (temanI saMkSipta jIvanarekhA sahita), anu. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. sastuM sAhityavardhaka kAryAlaya, muMbaI, vi.saM. 1968, pR.10+80+185 [21]
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhasUci - - - - - - taMtrInoMdho, kRtisaMpAdano tathA kAvyonI sUcino samAveza che. kha vibhAga pustakonAM svIkAra ane samAlocanAnI sUcino che. ka vibhAganI sUcine nIce pramANenA peTAvibhAgomAM kakkAvArI anusAra goThavI che: 1. vicArAtmaka 2. sAhityika 3. saMpAdana 4. aitihAsika 5. caritrAtmaka 6. saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo 7. sAmayiko 8. prakIrNa ane 9, kAvya. zrI mo.da.dezAInA keTalAka lekhone A ke te vibhAgamAM mUkavA aMge jyAM dvidhA thaI che athavA to keTalAka lekho spaSTataH banne vibhAgomAM mUkI zakAya evA lAgyA che tyAM lekhone baMne vibhAgomAM mUkyA che. anya vibhAgamAM mukAyAno nirdeza kauMsamAM karavAmAM Avyo che. bAkInA lekhone koI eka ja vibhAgamAM mUkyA che temAMnA paNa keTalAka evA che jene vize A ke te vibhAgamAM goThavavAnI dvidhA thaI hoya; chatAM viSayanA mukhya jhokane dhyAnamAM rAkhI goThavaNIno nirNaya lIdho che. khAsa karIne sAhityika caritrAtmaka-aitihAsika vibhAganA keTalAka lekhomAM Ama banyuM che. kyAreka eka ja lekha be judAM judAM sAmayikomAM judA judA zIrSakathI prakAzita thayo che tyAM te baMne zIrSako je-te sthAne sUcimAM samAvI lIdhAM che. kauMsamAM anya zIrSaka ane enA saMdarbhano nirdeza karAyo che. anya lekhakonAM lakhANono jyAM zrI dezAIe anuvAda pragaTa karyo che temano paNa sUcimAM samAveza karyo che ane te lakhANa anUdita hovAno nirdeza karyo che. mohanabhAInA taMtrIpada heThaLa pragaTatAM "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa" ane niyuganAM keTalAMka lakhANo evA che jenI sAthe lekhakanuM nAma mukAyuM nathI, paNa e lakhANa/anuvAda taMtrI tarIke mohanabhAInAM hovAno saMbhava jyAM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 virala vidvataMtibhA ane manuSya pratibhA jaNAyo che tyAM e lakhANa/anuvAda mohanabhAInAM hovAnA saMbhavano nirdeza karyo che. kAvyavibhAgamAM paNa keTaleka sthaLe kartAnuM nAma nathI. paNa je kAvyo mohanabhAInAM hovAno saMbhava lAgyo che tevAM kAvyone sUcimAM samAvI lIdhAM che. "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa" ane "jainayuga'nA taMtrI tarIke mohanabhAI niyamita rIte taMtrInoMdho lakhatA. AvI noMdho "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa'mAM "taMtrInI noMdha", "phuTa ugAra', "UTa vicAra', "phuTa noMdha - Editorial Notes' evAM mukhya mathALAM nIce mohanabhAIe pragaTa karI che, jyAre "jainayuga'mAM AvI noMdho "taMtrInI noMgha', "jUnuM navuM ne jANavA jevuM, "taMtrInuM vaktavya," "mArI keTalIka noMgho vagere mukhya mathALAM nIce pragaTa karI che. AvAM mathALAM nIce viSayavaividhyavALI prAsaMgika noMdhone alaga peTAzIrSako paNa mohanabhAIe ApyAM che. A peTAzIrSakavALI badhI noMdhone je-te vibhAgamAM phALavI kakkAvArInA kramamAM samAvI che; ane zIrSaka pachI kasamAM taMtrInoMdha' evo nirdeza karyo che. "taMtrInuM nivedana e mathALA nIce zrI dezAIe karelAM keTalAMka prAsaMgika lakhANone paNa taMtrInoMdha" tarIke ja gaNI levAmAM AvyAM che. sUcimAM "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa' sAmayikano nirdeza jai.je.kaoN.he." tarIke saghaLe karyo che. "pu." sAmayikanuM varSa sUcave che. | nI nizAnI pachIno kramAMka te varSanA aMkano krama sUcave che. hindu mahinA pachIno varSano AMkaDo vikrama saMvatano, jyAre khristI mAsa pachIno varSano AMkaDo IsavI sanano samajavAno che. jyAM lekhanA zIrSakamAM lekhano viSaya aspaSTa ke apragaTa rahI jato lAgyo che tyAM kauMsamAM tadviSayaka saMkSipta vigata ApI che. e ja rIte kyAMka nAmollekha paNa karyo che. jyAM kevaLa praNAlIgata rIte AdaravAcaka "zrI', "zrIyuta", "zrImad', "zrImatI", "mi." vagere zabdothI zIrSaka zarU thatuM hoya tyAM tevA zabdone kauMsamAM mUkyA che. aMgrejI zIrSakane gujarAtI lipimAM lIdhuM che te gujarAtI kakkAvArInA kramamAM goThavyuM che ne kauMsamAM "aMgrejI' evI noMdha mUkI che. kyAMka saMdarbhanI vigatamAM prakAzakodinI mAhitI upalabdha nahIM banatAM, che te ja ApI che. bukaselara ke vikretAne paNa prakAzaka ja
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lebasUci 149 gaNI lIdhA che. kyAMka lekhanA pRSThakramAMka upalabdha banyA nathI tyAM - nizAnI karI che. sUcino kramAMka khAnAnI jamaNI bAju cheDA para corasa kauMsamAM darzAvAyo che. ba vibhAgamAM pustakonAM svIkAra ane samAlocanAnI sUci che. kha vibhAgane be peTA vibhAgomAM vaheMcyo che. 1mAM svIkAra ane samAlocanA che. sAmAnyataH mohanabhAI je pustakanI samAlocanA karatA te pustakanAmathI tenuM mathALuM bAMdhatA. ane te pustakanA kartA, saMpAdaka, anuvAdaka, TIkAkAra, prakAzaka vagere vize mAhitI ApatA. ahIM sUcimAM pustaka saMdarbhe AvI je nakkara mAhitI upalabdha banI che te samAvI lIdhI che. kha-1 ne paNa traNa peTAvibhAgomAM vaheMcyo che. (1) pustako (2) sAmayiko ane (3) saMsthAonA vArSika hevAlo. kha-2 pariziSTa che. jemAM maLelAM pustakono mAtra svIkAra che. ahIM mohanabhAInI koI samAlocanA nathI. mohanabhAIe potAne maLelAM pustakonA kartA, prakAzanAdi kyAMka noMdhyA che, kyAMka nathI paNa noMdhyA. kha-2 nI sUcine mohanabhAInAM koI lakhANanI nahIM, paNa (1) pustako (2) sAmayiko ane (3) saMsthAonA vArSika hevAlonI kevaLa svIkArasUci gaNavAnI che. kha vibhAganI sUcine kramAMka ApyA nathI, kemake viSayasUcimAM eno samAveza karyo nathI.] (ka) lekho, taMtrInoMdho, kRtisaMpAdano tathA kAvyonI sUci 1. vicArAtmaka ajainomAM jaina dharma saMbaMdhI ghora ajJAna (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/10, jeTha 1982, pR.433-34. ahiMsA upara lAlA lajapatarAya (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/s, mahA 1982, pR.201-03. aMdha dharmajhanUna ane vicAranI asahiSNutA (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.522-23. [3] AgamonuM adhyayana kevA prakAranuM hovuM joIe . (taMtrInoMdha) : jai je.kahe, pu.13/2, phebru.1917, pR.38-39. AgAmI kaoNnpharansanI beThakamAM khAsa karavA Igya bAbato (taMtrInoMdha) : [1]
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA | [10]. jainayuga, pu.4/1, bhAdaravo 1984, pR.4-5. [5] AtmaghAta - eka bahena pratye patra : patra-1 (17-1-14) snehazAlinI bahena : jai.je.kaoN.he. pu.12/8-9-[10]/ oNgaSTa-sapTe.-[oNkTo.] 1916, pR.244-60. patra-2 (35-14) priyadarzanAbahena : jai..kaoN.he., pu.13/2, phebru.1917, pR.44-48. [] ApaNI saMskRta pAThazALAo : jai.ce.kaoN.he., pR.11/11, nave.1915, pR.549-50. [enA vikAsa mATe zuM-zuM karI zakAya ?] [7] ApaNI saMsthAo ane dezI rAjyo (taMtrInoMdha): jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.167-68. [] ApaNe kevA dekhAvuM joIe ? : AtmAnaMda prakAza, pR.8/10, vaizAkha 1967, pR.246-50. Ayurvedika auSadhAlaya (davAzALA) (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN. he., pR.13/3, mArca 1917, pR.75-76. AstikonuM kartavya (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.169-75. [sAgarAnaMdasUrie vyakta karelA vicArothI jAgelo khaLabhaLATa - taMtrIno pratibhAva) [11] eka patra : OMnayuga, pu.4, vaizAkha 1985, pR.389-92. [cImana zAha mo.da.dezAI upara lakhelo patra. patrane aMte zrI dezAInuM patra para vivaraNa, jemAM jaina samAjanA kartavya aMge vicAro.] [12] eka vidvAna mahArAjAe jaina samAjane ApelI kiMmatI salAha (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR. 277. [13] aikya kyAre karIzuM? hamaNAM ja : jaizvei.kaoN.he., pu.12/1, jAnyu. 1916, pR.-8, 25-26. aitihAsika puraSo no utsava zA mATe karavo joIe? : je.je.kaoN.he., 5.89, sapTe. 1912, pR.299-303. [lakhANa saMbhavataH taMtrInuM [5] kAkA kAlelakara ane chAtrAlayo (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/6-7, mahA-phAgaNa 1984, pR. 198. [amarelI mukAme bharAyelA chAtrAlaya-saMmelananA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 151 [17] pramukhasthAnethI kAlelakare ApelA bhASaNanA keTalAka muddA] [1] kAgaDAone zuM zAMtithI rahevAno hakka nathI ? (taMtrInoMdha) : jai.vya.kaoN. he, pu.12/8, oNgasTa 1916, pR.344-46. kAlasvarUpa : jai.e.kaoN.he., pU.12,8-9-[10], oNgaSTa-sapTe.-oNkTo.] 1916, pR.283-89. [18] kumArikAono saMvAda : jainayuga, pu.38, vaizAkha 1984, pR.322 25. [sAmAjika kurUDhionuM khaMDana; kajoDAM Adi vize sudhArAnI himAyata] [19] gujarAtI bhASAnA vikAsa mATe "prAkRta'nuM AlaMbana levuM joIe ke nahi? (taMtrInoMdha): jai.je.kaoN.he., pR.86, jUna 1912, pR.177-78.[20] jarmana bhASAmAM jinAgama saMbaMdhe prophesara vebara : sanAtana jaina, pR. 3/1-2 3-4, oNgaSTa-sapTe.-oNkTo.-nave. 1907, pR.37-50; 5.3/5-67, Dise.-jAnyu.-phebru. 1907-08, pR.224-29; 5.3/8-11, mArcajUna 1908, pR.281-90. [aMgrejI bhASAMtarakAra DaoN. harbarTa veara mitha. guja. bhASAMtarakAra mo.dAdezAI.]. jaina Arogyabhavano (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/5, poSa 1982, pR.164-65. vilepAralemAM eka Arogyabhavana khulluM mukAyuM temaja agAzI, malADanAM Arogyabhavano thayelAM che tenAthI prerita.] [2] jaina itihAsanI jarUra (taMtrInoMdha) : jai je kaoN.he., pu.10/7, julAI 1914, pR.209. [paMjAba hiMdu sabhA "jaina dharmano itihAsa" prakAzita karavA mAge che. ItihAsa lakhanArane saMsthAnA maMtrInI badhI tajavIja karI ApavA taiyArI.] [23] (zrImatI) jaina kaoNnpharansa ane samAja saMbaMdhI thoDA vicAro : jainayuga, 5.5/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.203-13. [juo saMsthA paricayo ane saMmalena-ahevAlo vibhAganI sUci.] [24] jaina garIba bALako jaina, pu.7/5, 2 me 1909, pR.. [AvAM bALakonI keLavaNI ane vikAsa mATe zuM-zuM karI zakAya. [25] jaina tattva digdarzana : jaina, 5.7/4, 15 eprila 1909, pR. pa-7;
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA [27] pu.7/5, 2 me 1909, pR.5-6. [kartA vijayadharmasUri, anuvAdaka mo.da.desAI [] jaina dRSTie mahAtmA gAMdhI : jainayuga, pu.5/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.2-15. [muMbaI-mAMgaroLa jaina sabhA bhASaNazreNI aMtargata apAyela vyAkhyAna jaina dharma para AvelA AkSepo (taMtrInoMdha) : jai .kaoN.he, 5.13/7, julAI 1917, pR.199. [28] jaina dharmamAM parivartano ane tenAM pariNAmo : pustaka : paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno [varSa trIjuM, prakA. muMbaI jaina yuvaka saMgha, muMbaI, 1932, pR.87-104. [muMbaInI 1932nI paryuSaNa- vyAkhyAnamALAmAM apAyeluM vyAkhyAna (juo aiti. vibhAganI sUci.] [29] jaina pariSada kevI joIe? (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.33, kArataka 1984, pR.63-64. [vAMkAnera sthAnakvAsI kaoNnpharansa prasaMge gAMdhIjI ane lAlA lajapatarAyanA maLelA saMdezA ane mo.da.dezAInI vadhu vicAraNA] jaina vAcanamALA : jainayuga, pu.19, vaizAkha 1982, pR.397-402. [kaina vAcanamALA kevI hovI joIe ane eNe kyo hetu siddha karavAno che te vize.] [31] jaina zAstra ane zilpavighA (taMtrInoMdha) : jai.hai.kaoN.he., pR.97, julAI 1913, pR.216-17. [32] jaina zikSaNa sudhAraNA pariSada (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.19, vaizAkha 1982, pR.392-93. jaina zilpa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.1/4, mahA 1982, pR.203-04. [34] jaina zuddhi (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.ra/pa, poSa 1983, pR.205-06.[35] jaina samAjanI naukA zuM DUbe che? (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.51-17. | [36] jaina svayaMsevaka saMmelana (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR.241-44. [muMbaInI svayaMsevaka saMsthA taraphathI soLa praznonI [33]
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 153 praznAvalInA uttaro.] [37] jaino ane vyAyAma (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/4, mahA 1983, pR.245-46. [38] jainonA ghera paNa dArU ne IDAM khavAya che ? (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.519-21. [39] jainonI garIbAI (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN. he, 5.85, me 1912, pR.142-43. [40] jainomAMthI lAcArI ane garIbAI dUra karavAnI jarUra : jai.e.kaoN.he., pu.12/2, phebru. 1916, pR.47-50. [41] jJAnIonAM kathana ane padArthavijJAnIonI zodhonAM pariNAma vacce Azcarya ja taka maLatApaNuM (taMtrInoMgha) : jai.je.kahe,, 5.9/5, me 1913, pR.174-75. [42] taMtrInuM nivedana (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN.he., pu.11/7-10, julAI-oNkTo. 1915, pR.213-17. jaiina itihAsanI AvazyakatA vize] [43] traNa tattva 1. Izvara tattva - sadaiva tatva 2. sadguru tattva 3. saddharma tattva : jai zve.kaoN.he., pR.13/2, phebru. 1917, pR.48-58. [44] dIkSAno prazna (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, 'pR.521-22. [45] dIkSAmImAMsA : jainayuga, pu.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.488 99; 5.5/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.70-78; pu.pa/4-5, mAgazara-poSa 1986, pR.187-99. [4] duniyAmAM jaina saMghanuM sthAna - e jokhamadArIo adA karavA mATe jJAnano pracAra karavAnI anivArya jarUra - jJAnapracAra mATe vyavahAru rastA tAkIda yojavAnI keTalAka hitecchuo taraphathI thatI hilacAla (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.9/10, oNkTo. 1913, pR.490-93. [47] devapUjA : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.33-34. [48] dezI rAjAone mAnapAna (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-8, pR.11-17. [49]
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 virala viddhapratibhA ane manuSyapratibhA dravyanuM svarUpa (eka zikSaNapATha) : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.61. [50] gharmanI lAgaNI dubhavavA saMbaMdhInuM jajamenTa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.39, vaizAkha 1984, pR.302-03. [51] dharmanuM vyAvahArika svarUpa : jai..ko.he., pR.11/6, jUna 1915, pR.18-200. (tA. 1-8-1914nA roja ApeluM, muMbaI ane mAMgaroLa sabhAnI bhASaNazreNI aMtargata bhASaNa [52] dhArmika asahiSNutA ane taDAM (taMtrInoMdha) jainayuga, pu. 3/4, mAgazara 1984, pR.95-96. [53] navIna varSa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.114. nUitana varSe zubhecchAo pAra pADavA baLa keLavavA vize [54] navIna varSanuM TUMkuM vaktavya jai..kaoN.he., pR.15/1-2, jAnyu.-phebru. 1919, pR.19. [sAmAnya kartavyabodha [55] nikSepasvarUpa : jai.je.kaoN.he., pu.15/1-2, jAnyu.-phebru. 1919, pR. 28 pa3. nyAya-tarkano abhyAsa zA mATe karo? (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.397-99. [] nyAyanAM sarala ane spaSTa pustakonI jarUra (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.399. paDado kADhI nAMkho (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.396-97. [59] patrakAranI pharajo (taMtrInoMgha) : jai.hai.kaoN.he., pR.13/7, julAI 1917, pR.198-99. [0] paryuSaNaparva (taMtrInoMdha) jaiyuga, pu.4/1, bhAdaravo 1984, pR.2-3.[1] paryuSaNAparva nirNaya (taMtrInoMdha) : jai.ce.ko.he., pu.13/9-10-11, sapTe.oNkTo.-nave.1917, pR.275. [2] pramukha rA. mohanalAla dalIcaMda dezAInuM bhASaNa (zrI dakSiNa mahArASTra jaina che. [5]
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 155 prAntika pariSada 4thuM adhivezana tA.27-28 Dise. 1926, zIroLaroDa) : jainayuga pu.2/5, poSa 1983, pR.209-21. [zatruMjaya prakaraNano ItihAsa tathA jainonI sAmAjika sthitinI carcA. "jaina'mAM A bhASaNa sAmAjika manodazA" nAme chapAyuM che. juo A vibhAganI sUci.] [3] pramukhanuM bhASaNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.5/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.219-24. [jura kaoNnpharansanA pramukha rAvasAheba ravajI sojapAlanuM jaina samAjanA prazno vize bhASaNa jio saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [4] prAkRta bhASAnI upayogitA ane tene yunivarsiTImAM sthAna (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he., pu.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR. 271-7pa. [] bhAratano jaina saMpradAya : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.29-32; pu.1/2, Aso 1981, pR.73-74. [prA. DaoN. je. sI. buddhanA lekhano anuvAda) | [ ] mahAtmA gAMdhIjI - keTalAka dhArmika vicAro pu.paryuSaNa parvanA vyAkhyAno [varSa bIjuM, prakA. muMbaI jaina yuvaka saMgha, muMbaI, 1937, pR.157-75 [muMbaInI 193nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM apAyeluM vyAkhyAna][7] (zrI) mahAvIra jayantI vize kaMIka vaktavya (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.4-78, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.229-30. [68] yationuM saMgaThana (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, 'pR. 240. [9] yazovijayajIno kriyAuddhAra : jainayuga, pu.1/3, kArataka 1982, pR.94 95. [70] yuvAnono avAja (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985, pR.435 3. [amadAvAdamAM yuvAnoe eka yuvAna bALA sAthe vRddhanuM lagna aTakAveluM te parathI [71] rAgadveSano kSaya e ja mokSano upAya che : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa zrAvaNa 1986, pR.494-95. [yazovijayajIkRta gharmaparIkSAnI upAMtya
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA [77] gAthA 107 paranuM vivaraNa] [72] rAjakIya pravRtti (taMtrInoMdha) : jai.je.ko.he., pu. 13/9-10-11, sapTe.oNkTo.-nave. 1917, pR. 275-77. [73] rAjabhaktinI avadhi (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he, pu.12/7, julAI 1916, pR.216-17. [arjunalAla zeThInA jelavAsa aMgenI vigata "heralDa'mAM levI ThIka nathI evo patra bhAvanagaranA eka zeThe lakhelo teno kaTAkSayukta pratyuttara.] [74] lagnAdi prasaMgoe kelavaNI tathA bIjAM khAtAMne madada (taMtrInoMdha) : jai.je. kaoN. he., pR.13/5, me 1917, pR.144-45. [35] vAisaroyanI dhArAsabhAmAM jaina pratinidhitva (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN. he, pu.128, oNgaSTa 1916, pR.350. [7] vANIno durupayoga (taMtrInoMdha) : jainayuga, pR.39, vaizAkha 1984, pR.303-04. videzamAM jaina vasati (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.518-19. [78] vidyArthIone : jainayuga, 5.1/2, Aso 1981, pR.71-72. [18-7 25nA roja mahAvIra jaina vidyAlayanA vidyArthIo samakSa pramukha tarIke ApelA bhASaNanA muddA; vidyArthIonA jIvanaghaDatara vize.] [9] vidyArthIone : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.416 17. mihAvIra jaina vidyAlayanA prItisaMmelanamAM 3-8-24 ne dine Apela vyAkhyAna. vidyArthIonI jJAnopAsanA vize.] [20] zuM sAdhu saMgha utthApavA yogya che ? nahIM ja H jai.je.kaoN.he., pu.12/1, jAnyu.1916, pR.2-5. [bhArata jaina mahAmaMDaLanA vArSika utsavamAM prA. khuzAla talakazI zAhe darzAvelA vicAronI carcA] [41] zuM yAdvAda saMzayavAda che ? (taMtrInoMdha) : jaize.kahe, pu.13/1, jAnyu. 1917, pR. 2-3. [2] samAjamAM nArInuM sthAna (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.483-86. ['pATIdAra'nA aMkamAM enA taMtrI narasiMhabhAI paTelanA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 157 hiMdu samAjamAM nArInuM sthAna" e lekhano keTaloka utAro. prastuta lekhamAM sAhityamAM nArInA maLatA ullekhono Alekha che.] [3] samyagudarzanaH jai.hai.kaoN.he., pu.133, mArca 1917, pR. 82-88. [4] saMgha eTale zuM? zrAvakavarga (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-86, pR.113-14. [85] saMghanI mahattA (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.para4-25. [8] saMpattizAstranuM gauravaH jaina hitecchu, pu.169-10, sapTe.-oNkTo. 1914, pR- [kartA pro. haradayAla. anuvAda) saMmativaya samiti (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.168-69. [88] saMsthAomAM sahakAra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.3. [9] sAgaraga munisamelana parathI UpajatA vicAro. judAjudA gacchonuM kheMcavAmAM AvatuM lakSa (taMtrInoMdha) : jaizveikaoN.he., pR.96, jUna 1913, pR. 181-87. simAjanI unnatino ghaNo AdhAra sAdhuvarga upara hoI A varge zuM karavuM joIe.] [juo saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.]. sAta kSetro : jainayuga, 5.5/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.480-82. ['saptakSetru rAsuramAM dAna mATenAM sAta kSetre A pramANe : jinabhavana jinabiMba, jinavacana, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA. [1] sAdhuo mATe zALAo (taMtrInoMdha) jaizvei.kaoN.he, pu.13/2, phebru.1917, pR.37-38. [2] sAdhuono kartavyamArga : jai.je.ko.he., pu.15/1-2, jAnyu.-phebru. 1919, pR.19-23. sAdhuzALA mATe thato prayAsa (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pu.13/ka, jUna 1917, pR.1 . [4] sAmAjika manodazA jaina pu.ra59, 27 phebru. 1927, pR.- pu.25
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 virala viddhatmatibhA ane manuSya pratibhA 13 mArca 1927, pR.-; 5.25/12, 20 mArca 1927, pR.-; 5.25/13, 27 mArca 1927, pR.-; 5.25/14, 3 eprila 1927, pR.- ['jainayugamAM A ja lekha "pramukha rA. mohanalAla dalIcaMda dezAInuM bhASaNa' e zIrSakathI chapAyo che. juo A vibhAganI sUci.] [5] sAMvatsarika pratikramaNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-86, pR.111-12. [] strIonA hakko vize saMvAda : jainayuga, pu.46-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.256-58. [bAbu baMkimacaMdranA samAnatAnA lekha para AdhArita.] [7] strInA adhikAra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.397. [anuvAda] [98] strIzikSaNanI dRSTi (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.486-87 [bhAvanagaranA mahilA vidyAlayanA 25-2nA ahevAlamAM enA AcAryanA nivedanano utAro.] svAgata samitinA adhyakSanuM bhASaNa (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.pa/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.217-19. [jura kaoNnpharansamAM zrI cunIlAla sarUpacaMda rAjurIkaranuM jaina samAjanA prazno vize bhASaNa] [juo saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [100] svAmI zrI vivekAnaMdanA preraNAprada vicAro pu.paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno [varSa bIjuM), prakA.muMbaI jaina yuvaka saMgha, muMbaI, 1937, pR.7910. [muMbaInI 1936nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM apAyeluM vyAkhyAna [101] hAlanA zudra kalaho (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/5, poSa 1982, pR.165-67. [102] hAlanA patrakArone be bola je.je.ko.he., 5.15/1-2, jAnyu.-phebru.1919, pR.27. saMbhavataH mo.da.dezAInuM lakhANa [103] hindunuM saMgaThana (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/5, poSa 1982, pR.162-64. [hindu mahAsabhAnI beThakamAM lAlA lajapatarAyanA pramukhIya bhASaNanA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 159 muddAo para AdhArita mo.da.dezAInI vicAraNA [juo saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [104] hulaDamAM jainonI dazA (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.4/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.234. [105] 2. sAhityika adhyAtmarasika paMDita devacaMdrajI H 1. jainayuga, pu.29, vaizAkha 1983, pR.423-37; pu.2/10, jeTha 1983, pR.473-80; pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.567-72; 2. pustaka "zrImad devacaMdrajI vistRta jIvanacaritra tathA devavilAsa (nirvANarAsa) (caritralekhaka : maNilAla mohanalAla pAdarAkara. rAsalekhaka: zrImad devacaMdrajIziSya zrI kaviyaNa)nuM prAstAvika vaktavya, 1926. [10] adhyAtmarasika paMDita devacaMdrajI (puravaNI) : jainayuga, pu.3/3, kArataka 1994, pR.92. [107] adhyAtmI zrI AnaMdaghana ane zrI yazovijaya : mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava graMtha, pR. 202-15. [A viSaya muMbaInI 1941nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM vyAkhyAna rUpe rajU thayo hato. [108] arisiMskRta sukRta saMkIrtana (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.3/6-7, mahA-phAgaNa 1984, pR.196-97. [109] aspaSTa hRdaya : jai.je.kaoN.he. 5.85, me 1912, pR.138-39. [11] aMgrejI bhASAmAM jaina dharma (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.13/3, mArca 1917, pR.73-74. [111] aMgrejI bhASAmAM jaina dharma saMbaMdhI pustaka (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he, pu.12/7, julAI 1916, pR.212. [jaina dharmanuM rekhAdarzana' - Outline of Jainism' by Mr. Jagmanderlal Jiani. edited by Dr. F. W. Thomas. A pustaka kembrija yuni. taraphathI bahAra pADavAmAM hatuM tyAre.]. [112] AnaMdaghana bahotarI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/5, poSa 1982, pR.169-71. [113]
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA uttara hiMdustAnamAM jaina dharma - InyU.800thI I. pachI paraka (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.517 18. [cImanalAla jecaMda zAhanI "thIsIsa" upara AdhArita mo.da. dezAIe Apelo prakaraNavAra pustakaparicaya [14] eka mahAna jaina skolara pro. zubiMga (taMtrInoMgha) : jainayuga, 5.34, mAgazara 1984, pR.97-98. [mukhyataH pro. zubiMganI sAhityasevAno paricaya) [115] kayAM pustako navIna DhabamAM lakhAvA yogya che. (taMtrInoMdha) : jaina.je.kaoN he., pu. 13/4, eprila 1917, pR.104-05. [11] kalpasUtra [A viSaya muMbaInI 1939nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM rajU thayo hato. mudritanI mAhitI nathI.] 117] kavi banArasIdAsa : je.je.kaoN.he, pu.11/7-8-9-[10], julAI-oNgaSTasapTembara-[oNkTo.] 1915, pR.417-19. [118] kavivara RSabhadAsa : AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.8, 1927, pR.31104. [11] kavivara nayasuMdara: AnaMda kAvya mahodadhi bhA.1, 1918, pR. 1-35. [120] kavivara samayasuMdara H 1. jaina sAhitya saMzodhana .23-4, 1925, pR.1 71; 2. AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.7, 1926, pR.(1)-(112); 3. sAtamI guja. sA. pariSada, pR. [121] kavivara samayasuMdara : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.35ra53. [122] kurala nAmanI tAmila jaina kRtinuM aMgrejI bhASAMtara (taMtrInoMdha) jaizvei.ko.he, pu.12/8, oNgaSTa 1986, pR.347-48. A [123] kuzaLalAbha upAdhyAya : AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.1, 1926, pR.143)-(158). [124] keTalAka anupalabdha - upalabdha graMtho (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR.246-47. [125] giranAra (taMtrInoMdha)H jainayuga, pu.23-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.144.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 161 [130] ['giranAra' vize nalinakAne racelI kavitAnA aMzo] [12] gujarAtanA zvetAMbaronuM sAhitya: jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, pR.209 15. [johansa harTalanA lekhano mo.da.dezAIe karelo anuvAda.] [127] gUjarAtano eka vaidyaka graMtha - 4rapara naya : jaina rIpya mahotsava smaraNAMka, vasaMtapaMcamI 1986, pR.136-41. [kartA jayaranagaNi] [128] jesalamIra tathA bIjA jaina bhaMDAro (taMtrInoMdha) : jai.je.koM. 9, pu.12/7, julAI 1916, pR.212-13. [129] jesalamera pustakoddhAra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR.245-46. jaina aMga sAhitya (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/4, mAgazara 1984, pR.997. [131] jaina itihAsa sAmagrI (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN. he., pU.12/7, julAI 1916, pR.210-12. [13] jaina itihAsanI pragati (taMtrInoMdha) : jai.vya.kaoN.he., pu.12/8, oNgasTa 1916, pR.343-44. [munizrI vidyAvijayajI taraphathI | nimittathI bahAra paDanArAM pustako 1. vijayatilakasUrirAsa 2. aiti. rAsasaMgraha 3. aiti. sajhAyamAlA. maNilAla bakorabhAI vyAsa taraphathI saMzodhita thaI lAvaNyasamayaracita "yazobhadrasUrirAsa'nuM prakAzana temaja zrI cImanalAla DAhyAbhAI dalAle vastupAlaracita naranArAyaNAnaMda kAvya chapAvyuM. [133] jaina upaniSada (taMtrInoMgha) : je.je.ko.he, pu.86, jUna 1912, pR. 178. | [134] jaina kavi nAmAvali (taMtrInoMdha) H jai.je.kaoN.he, pR.13/2, phebru.1917, pR.39-41. [135] jaina gUrjara kavio bhAga-1 (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/3-4, kAratakamAgazara 1983. pR. 84-85. [13] jaina darzana ane sAhitya mATe zuM karavAnI jarUra che? (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.3/6-7, mahA-phAgaNa 1984, pR.197. [137] jaina pavitra AgamonuM mudrIkaraNa (taMtrInoMgha) : jaizvei.kaoN.he., pu.12/7, vi.11
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA julAI 1916, pR.215. [138] jaine pratimA lekhasaMgraha (taMtrInoMdha) : jai..kaoN. he, pu.13/5, me 1917, pR.143. " [139] jaina bhaMDAronI TIpa kevI rAkhavI joIe ? : jai.je.kaoN.he, pu.98-9, oNgaSTa-sapTe.1913, pR.433-36. [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa] [14] jaina sAhitya prayAsa (taMtrInoMdha) : jai.eN.kaoN.he., 5.86, jUna 1912, pR.176-77. [141] jaina sAhityamAM jIvanano ullAsa (Romanticism) (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.479. [14] jaina sUtromAM jainetara graMthonAM nAmono ullekha (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN. he, pu.13/7, julAI 1917, pR.197-98. [143] jaino ane temanuM sAhitya (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.82-84. [14] jaino viruddha viSamaya sAhitya (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.24, mahA 1983, pR. 250. * [145] jaiinonuM sAhitya (taMtrInoMdha) : jai.hai.kaoN.he., pR.13/12, Dise. 1917, pR.486-87. [amRtalAla paDhiyAranA jaina sAhitya vizenA abhiprAyane paDakAra.] [14] (zrIma) jJAnasArajI : jai je.kaoN.he., .89, sapTe.1912, pR.343-45; 5.9/6, jUna 1913, pR.209-10. [juo caritrAtmaka vibhAganI sUci.] | [14] jJAnAnaMda : jaina, 5.3835, pR.845. [mAtra mAhitInirdezane AdhAre. lekha jovA maLyo nathI.]. [148] tAmila kAvyakurala (mupAla) - jaina kavinI adbhuta kRtiH jai.je.kaoN.he.pu.11/ 7-8-9-[10], julAI-oNgaSTa-sapTe.-oNkTo.]1915, pR.4143. . [14] tilakamaMjarI': jai.je.kaoN.he., pu.11/7-8-9, julAI-oNgaSTa-sapTe.1915, pR.519-20. mo.da.dezAIe agAu "tilakamaMjarI" vize lekha lakhelo
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 163 tenA anuSaMge muni jinavijayajIe noMdha lakhI temaja enA kavi ghanapAla vize paNa noMdha lakhI. tene anulakSIne A noMgha jaNAya che.] [15] "tUTeluM hadaya': jai.je.ko.he., pR.84, eprila 1912, pR.101-03.[151] dAnavIra kArnegI (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.ra/pa, poSa 1983, pR.20-07. ['dAnavIra kArnegI AtmakathAnI samIkSA] [15] (zrI) devacaMdrajI (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.145. divacaMdrajInI "covIzI" ane "adhyAtmagItA' kRtio saMdarbhe [153] (zrImad devacaMdrajI : jai..kA~.., 5.87, julAI 1912, pR.2010. [154] dravyaguNaparyAyarAsa (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.4/1, bhAdaravo 1984, pR.5 155] nayacaMdrasUrikRta hammIra mahAkAvya : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa * 1984, pR.436-51. [A kAvyanI mULa aMgrejI prastAvanA lakhanAra nIlakaMTha janArdana kIrtane. gujarAtI anuvAda karyo mo.da.dezAIe.][15] nayasuMdarata zrI girinAra tIrthoddhAra rAsa : jainayuga, pu.4/3-4, kAratakamAgazara 1985, pR.85-90. [157] nirNayasAgara presanI sAhityasevA(taMtrInoMdha) : je.je.koM. he, pR.144 pa-6, eprila-me-jUna 1918, pR.172-73. [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa [158] nemicarita kAvya : jai.je.koM.,, pu.15/1-2, jAnyu.-phebru.1919, pR.58-60. [mo.da.dezAIe A kRtino anuvAda karelo, paNa ahIM enuM prAstAvika vivaraNa] [159] pariSadamAM jaina nibaMdho (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he., pU.85, me 1912, pR.147-48. [caturtha gujarAtI sAhitya pariSadamAM rajU thayelA be jaina nibaMdhono paricaya [0] paMDita jayavijaya H AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.7, 1926, pR.(113)(142). [11]
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA pAIasa6 mahaNavo - prAkRta zabda mahArNava (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu. 2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1913, pR.505-07. [12] pATaNanA jaina bhaMDAroH jaizvei.kaoN.he., pu.12/1, jAnyu.1916, pR.28-32; pu.12/2, phebru.1916, pR.56-59. [13] pustaka-parIkSA: "AtmaprakAza": jaina, pu.639, 10 jAnyu. 1909, pR.10. [buddhisAgarajIracita "AtmaprakAza' graMtha paranuM vivecana] [14] pustaka bhaMDArono itihAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.2/11-12, aSADa zrAvaNa 1983, pR.502-03. prabaMdha ciMtAmaNino punaruddhAra (taMtrInoMgha) : jainayuga, 5.3/1-2, bhAdaravo Aso1983, pR.. ['prabaMdha ciMtAmaNi'nI hastaprato upalabdha karAvI ApavAnI mAgaNI]. [16] prabodha cintAmaNi' saMbaMdhI sAkSara zrI kezavalAlabhAI : jainayuga, 5.34, mAgazara 1984, pR.101. [sAmAnya prAstAvika noMdha] [17] prAkRta pAThAvalI (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pU.pa-6. [18] prAkRta bhASAno uddhAra (taMtrInoMdha): jai.je.kaoN.he, pu.133, mArca 1917, pR.71-73. [19] prAcIna gurjara kAvyasaMgraha bhAga 1lo (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he., pu.13/ra, phebru.1917, pR.39. [17]. prAcIna jaina sAhityamAM jIvanano ullAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.482-83. [171] prAsaMgika nivedana : AnaMda kAvya mahaudavi bhA.7, 1926, pR.(181) (184). [AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.7mAM je cAra kRtio - 1. mAra DholA copAI ra. mAdhavAnala kAmakaMdalA copAI 3. zakuna copAI 4. pratyeka buddhino rAsa prakAzita thaI che tene vize prAstAvika. pR.(100) para nAnI noMdha AnI sAthe joDI zakAya ema che.] [17] "buddhiprakAza' patramAMnI bhUlano sudhAro taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pu.128, oNgaSTa 1916, pR.3pa3. [173]
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 15 bhadrabAhusaMhitA (taMtrInoMdha) jai.e.kaoN. he, pu.13/1, jAnyu. 1917, pR.1 [174] mahopAdhyAya zrI meghavijaya : jai..kaoN.he., .11/7-8-9, julAI-oNgaSTa-sapTe. 1915, pR.430-3ra. [175] munimahArAja zrI buddhisAgarajI ane vartamAna jaina sAhitya: jai.je.kaoN.he., pu.s/1, jAnyu. 1910, pR.11-15. [17] (zrI munisuMdarasUri : AtmAnaMda prakAza, pR.39/1, zrAvaNa 1997, pR.20-23; 5.39/2, bhAdaravo 1997, pR.37-40; pu.393, Aso 1997, pR.69-71; 5.39/, poSa 1998, pR.144-45; pu.39/7, mahA 1998, pR.142-45; 5.39/8, phAgaNa 1998, pR.188-92; 5.399, caitra 1998, pR.213-1; 5.39/11, jeTha 1998, pR. 265-2; 5.39/12, aSADa 1998, pR.287-88. ['AtmAnaMda prakAzanA chellA haptAmAM "cAlu" evI noMdha. paNa anusaMdhAna pachInA aMkomAM maLatuM nathI. pustaka "adhyAtmakalpadruma'mAM A lekha Akho chapAyo che.] [177] muMbaI yunivarsiTI lAyabrerImAM jaina pustako (taMtrInoMdha) : jai.vya.kaoN. he, pu.13/12, Dise. 1917, pR.487-88. [178] (zrImada) yazovijaya ane kavivara banArasIdAsa : jai.je.ko.he., pR.11/7 8-9, julAI-oNgaSTa-sapTe.1915, pR.420-22. [179] (zrImayazovijayajI (aMgrejI) H jai.je.kaoN.he, pu.7/11, nave.1911, pR.331-38; pu.7/12, Dise. 1911, pR.373-78; 5.8-1, jAnyu.1912, pR. 25-32; 5.84, eprila 1912, pR.112-18; 5.8/5, me 1912, pR.133-37. [A lekhanI svataMtra pustikA thayelI che.] [18] (zrI) yazovijayajInA aprasiddha graMtho (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/4, mAgazara 1982, pR.125-26. | [181] yunivarsiTImAM prAkRta sAhitya (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.503-0pa. [182]
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 virala viddhatibhA ane manuSyapratibhA rAmacaMdrasUri jaina nATakakAra (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.13/12, Dise.1917, pR.486. [183] rUpacaMdakumAra rAsano sAra : AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.6, 1918, pR.36ka2. [184] vastu-tejayugamAM sAhityapravRtti : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-8, pR.82-95. [185] vastupAlaviracita naranArAyaNAnanda mahAkAvya : jaina dharma prakAza, pR.35/3, jeTha 1975, pR.80-84. [18] vimalasUrinuM pahemacariyama (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.68-69. [18] vizeSamAM : AnaMda kAvya mahaudadhi bhA.7, 1926, pR.185. [kavivara samayasuMdara tathA kuzaLalAbha upAdhyAya vize.] [188] zukasati ane zukabottarI (suDAbahottarI) : jainayuga, 5.3/5, poSa 1984, pR.151-57. [18] zRMgArazAstra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu. 2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.144. zrAvaka kavi RSabhadAsaH jai.je.ko.he, 5.11/7-8-9, julAI-oNgaSTa-sapTe. 1915, pR.374-403. [191] sAkSaraziromaNi kezavalAla dhruva ane zrI hemAcArya (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.39, vaizAkha 1984, pR.302. [192] "sAmAyika sUtra (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.2/4, mahA 1983, | pR.250. [13] sAhitya pariSada ane gujarAtI jaina sAhitya (taMtrInoMdha) : jai.je.koM. he, 5.8/5, me 1912, pR.146-47. [194] sAhityamAM jIvanano ullAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.479-82. [195] sumitra rAjarSino rAsa : jainayuga, 5.1/3, kArataka 1982, pR.9-101. [kartA RSabhadAsa] [19] [10]
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 167 (zrImAnuM) haribhadrasUri ane vartamAna jaina sAhitya: jai.je.kaoN.he, pu.5/10, okTo.1909, pR.273-76. [197] 3. saMpAdana siMpAdana-saMzodhana-saMgraha-saMkalana vagere) agamavANI (samayasuMdarakRta sattAzIA dukALanuM varNana) : jainayuga, pu.po 10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.355. [198] adhyAtma RSabha namaskAra stutiH jainayuga, pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.502. [kartA mAnavijaya [19] adhyAtma-hariAlI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.ra/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.149-5ra. [20] apabhraMzamAM sImaMdhara svAmI stotra : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-86, pR.56-57. [201] aprasiddha jaina sAhitya: jai.je.kaoN.ha, 5.9/10, okTo. 1913, pR.50pa 10. [1. mahAvIra jina stavana, kartA bhoja AnaMdadhana 2-3. AnaMdaghana covIzImAM jJAnavimalanAM be chellAM stavano, kartA jJAnavimala 4. jagatkartutva, kartA jJAnasAra 5. jinamata, kartA jJAnasAra 6. vezaviDaMbaka, kartA jJAnasAra 7. suvihita guru, kartA jJAnavimala.] [202] amadAvAdano bAdazAhI samayano ghareNAkhatano dastAveja saM.1771H jainayuga, pu.pa/4-5, mAgazara-poSa 1986, pR.184-87; pu.pa/6-7-8, mahAphAgaNa-caitra 1986, pR.255. [dhareNAkhatanA anuSaMge dI.ba.kRSNalAla jhaverIno patra ane taMtrInI noMdha.]. alkRta bhAvanA : AtmAnaMda prakAza, pu.31/10 vaizAkha 1990, pR.23 39; 5.31/11, jeTha 1990, pR.289-95; pu.31/12, aSADa 1990, pR.318-21; 5.32/2, bhAdaravo 1990, pR.44-49; 5.323, Aso 1990, pR.68-71. [20] AtmaniMdA ne varane vinati : jai.je.kaoN.he, pu.108-9, oNgaSTa-sapTe. 1914, pR.313-16. RiSabhadAsa zrAvaka, vinayavijaya, rAmavijaya (sumativijayaziSya), mohanavijaya ane samayasuMdara - A pAMca
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA kavionI pAMca kRtio [205] (zrIma) AtmArAmajI taraphathI patro : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936, pR.121-29. (gujarAtI vibhAga - zrI AtmAnaMdajI viSayaka lekho.) [20] AnaMdaghanajIkRta pArja ane vIra stavano jainayuga, pu.2/1-ra, bhAdaravoAso 1982, pR.66. [20] (zrI) AnaMdaghanajInI covIzI ke bAvIzI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.ra3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.14-49. | [28] AnaMdaghananuM eka aprasiddha pada : jai.je.kaoN.he., pR.144-5-6, eprilame-jUna 1918, pR.160. | [20] Abu tIrtha : jai.je.kaoN.he, pu14/4-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.191-92. apUrNa [21] IDara caitya paripATI (prAcIna kAvya) : jai.je.kaoN.he., pR.13/2, phebru. 1917, pR.65. [apUrNa | [11] IDaragaDha caitya paripATI : jainayuga, pu.4-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, - pR.341-43. [kartA : somasuMdarasUrinA ziSya paraMparAnA sudhAnaMdasUrinA ziSya (saMbhavataH)] [212 IDaranA caityanI paripATI (prAcIna kAvya) jai.e.kaoN.he., pu.15/1-2, jAnyu. phebru.1919, pR.1-. jaii.je.kaoN.he.nA pu.13/ramAM adhUruM chapAyeluM kAvya prastuta aMkamAM pharIthI najIvA zIrSaka phere AkhuM mudrita thayuM che.] [213] ukhANAM jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.87-88. [kartA: ratnabhUSaNagaNinA ziSya (saMbhavataH)] [14] UnA saMgha taraphathI vijayasiMhasUrine vijJaptipatra saM. 1705 : jainayuga, pu.pa/9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.400-01. [15] RddhigArava upara kathA (vikrama 15mA saikAnuM gagha) : jainayuga, pu.3/8, caitra 1984, pR.299. | [16] RSabhadeva stavana H jainayuga, pu.pa/9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.388. [kartA : rUpacaMda] [117]
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 169 che.] eka prAcIna patra (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he., pu.13/12, Dise. 1917, pR.489-93. kizavalAla premacaMda modI vakIlane maLI Avela eka prAcIna patra jemAM keTalIka aitihAsika mAhitI che, cItroDakI paTAvalI che, kAgaDo, cIDI, gardabha vagere amuka dizAmAM bole enuM phaLa darzAvela [118] aitihAsika noMdha : jai.je.ka che, pu.Ta/5, me 1912, pR. 149-51. [1. "sattaramA saikAnA khaMbhAta zaheranuM varNana', zrI RSabhadAsa kavinA - "hitazikSAno rAsa'mAMthI. 2. "corAzI nAta', meravijayanA "vastupAla tejapAlano rAsa'mAMthI.] [21] aitihAsika patro : jai.vya.kaoN. he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.162-64. [220] kavi depAlakRta samarA sAraMgano kaDakho : jainayuga; pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.401-03. [21] kavi somavRta meghajI-hIrajI saMvAdanA savaiyA : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.482. [22] kavivara samayasuMdara : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.352-53. [samayasuMdaranAM be gItonuM saMpAdana [23] kumArapALanA samayanuM eka apabhraMza kAvya : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936, pR.246-60. (gujarAtI vibhAga - itara viSayaka lekho). [24] samAvijaya guru sajhAya : jai.je.kaoN.he, pu.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.189-91. [kartA : jinavijayajI] [25] khImAkRta caitya pravADi stavana : jainayuga, pu.46-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.2para. [22] khemarAjakRta maMDapAela (mAMDavagaDha) caitya paripATI H jainayuga, pu.46-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.332-33. [227] guNAkarasUrikRta zrAvaka vidhi rAsa - racanA saMvata 1371 - apabhraMza (prAcIna hindI-gujarAtI) bhASA : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA graMtha, 1936, pR.75-80. (hindI vibhAga) [28] (atha zrI) ghaMghANI tIrthastotraH jai..kaoN. he., pR.144-5-5, eprila-me-jUna 1918, pR.178-82. [29] caMdravijayakRta yUlibhadra-kozAnA bAra mAsa : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI viSayaka lekho) citoDa caitya paripATI H jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.54-57. kirtA : jayatemanA ziSya (tapA.)]. [231] cidAnaMdajIkRta "svarodayajJAna' (eka mahApuruSanI apragaTa noMdhamAMthI) : jainayuga, 5.2/4, mahA 1983, pR.23-65. [232] cohANa rAjAnI vaMzAvali : jaizvei.ko.he, pu.13/7, julAI 1917, pR.223. [233] 14 (cauda) guNasthAna stavana : ..kaoN.he., pu.136, jUna 1917, pR.173-75. [kartA : dharamasI (dharmasiMha)]. [234] chUTAM subhASitaH jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka, 198586, pR.58-60. [35] jayasoma upAdhyAyakRta zrI karmacaMdra vaMzAvalI prabaMdha : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.490-94. jinacaMdrasUri saMbaMdhI kAvyo : jainayuga, 5.59-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.39. [samayasuMdaranAM be ane kezavadAsanuM eka kAvya] [37] jinapratimAstavana : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.2. [kartA : samayasuMdara [238] jinaharSakRta sugurupacIsI : jainayuga, 5.5/4-5, mAgazara-poSa 1986, pR. 183. | [39] judA judA saMghapatio : je.hai.kaoN.he, pu.14/4-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.164-66. [40] jUnAM pado : jainayuga, pu.pa/-7-8, mahA-phAgaNa-caitra, 1986, pR.224. [kartA : samayasuMdara ane AnaMda] [241]
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 171 jUnAM subhASitaH jai.e.ka., pR.15/1-ra, jAnyu.-phebru.1919, pR.5558. | [42] jUnAM subhASitoH jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.41315. [243 jUnAM subhASito : jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.131. [24] jaina dhAtu-pratimA lekhasaMgraha : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.375-78. [agAzI, taLegAMva ane damaNamAMnAM dhAtu-pratimAjI paranA lekho [245] jaina dhAtu-pratimA lekhasaMgraha : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.467-71. [pATaNa-maNiyAtI pADAnA daherAsaramAM, paMcAsarA pArzvanAthanA maMdiramAM, maNiyAtA pADAmAM nagarazeThanA gharadaherAsaramAM, jetapura daherAsaramAM, saraghAranA daherAsaramAM, thAnanA daherAsaramAM, goMDalanA daherAsaramAM pratimAjI paranA lekho] [24] jaina subhASita saMgraha : jai.yU.kaoN.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.1319. [47] jJAnacaMdakRta bAra mAsa : jainayuga, pu.pa/-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.250. [248] jJAnamerUkRta kugurUchatrIzI copAIH jainayuga, pu.pa4-5, mAgazara-poSa 1986, pR.180-81. [24] jJAnasAgarakRta AbUnI caityaparipATI : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.350-para. [25] tapagacchanI paTTAvali : jai.je.kaoN.he, pu.11/7-8-9-[10], julAI gaSTa-sapTe.-[ kTo.] 1915, pR.328-73. [51] (zrI) tapAgaccha gurnAvalI ane zrI somasuMdarasUri stuti : zrI jaina satya prakAza, pu.7/9, me 194ra, pR.43-6. ['zrI somasuMdarasUri stuti"nA kartA jJAnakIti] [25] (zrI) tapAgaccha gurvAvalI svAdhyAya : jaina dharma prakAza, pu. 40/2, vaizAkha
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 virala vidvabhratibhA ane manuSyapratibhA 1980, pR.57-59. [kartA : vinayasuMdara] [23] tIrthanAmAvali : jaizvei.kaoN.he., pR.144-pa-6, eprila-me-jUna 1918, pR.16-67. [254] tejapAlakRta kugurupacIsI : jainayuga, pu.pa4-5, mAgazara-poSa 1986, pR.181-82. [255] tejavijayajI viracita kezariyAjIno rAsa jainayuga, pu.2/10, jeTha 1983, pR.481-85; pu. 2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.563$$. [25] traNa rAjamati gIto : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.101-02. [kartA : 1. prItamavijaya 2. ruciravimala 3. meghamuni [57] dIpavijayakRta suratanI gajjala (ra.saM.1877) : jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.141-46. [258] devacaMdajIkRta svAdhyAya : jai.je.ko.he, pu.144-pa-s, eprila-me-jUna 1918, pR.17pa. [59] devacaMdrajIkRta aprakaTa stavano (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/3-4, kAratakamAgazara 1983, pR.145-46. [20] (zrI) devacaMdrajIkRta sahasakUTa stavana : jai..ko.he., .11/7-10, julAIoNkTo.1915, pR.440-41. [21] dezadezanI nArIonuM prAcIna varNana : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI mAraka graMtha, 1936, pR.192-96. (gujarAtI vibhAga - Itara viSayaka [22] dhanavijayakRta be nAnI kRtio : pu.adhyAtmakalpadruma, pR.53-55. [1. zatruMjayastavana 2. zatruMjayamaMDaNa stuti.] [263 dharmasamudrakRta zakuMtalArAsa : jaina sAhitya saMzodhana, kha.3/2, 1928, pR.195-215. [24] gharmasAgara upAdhyAya rAsa : AtmAnaMda prakAza, pu.ra93, Aso 1987, pR.54-60; pR.294, pR.92-97; 5.29/, pR.147-51; lekho.)
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 173 pu.29/8, pR.15-99; pu. 299, pR.214-17. [25] nasUrikRta abuMda caitya pravADI : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.444-46. [2] navA varSanI keTalIka bhAvanAo jainayuga, pu.2/1-2, bhAdaravo-Aso 1982, pR. 5. prAcIna kAvyomAMthI keTalAka nAnA nAnA utArA.] [27] naMdISeNanI sajhAya : jainayuga, pu.14, mAgazara 1982, pR.160. [kartA : rUpavijaya) neminAtha trizikA (eka aprabhraMza TUMkuM kAvya) H jainayuga, pu.4, vaizAkha 1985, 5.375-76. [29]. nyAyakarNikA ( prAImara oNpha jaina laoNjika) (aMgrejI) : jai..kaoN.he.. 5.89, sapTe.1912, pR.26-71. vinayavijayajIkRta jaina nayavicArano graMtha "nayakarNikA" - mULa ane aMgrejI anuvAda.] [27] paTTAvalI : jai.je.ko.he., pR.144-5-5, eprila-me-jUna 1918, pR.16971. [271] paghAnukArI gujarAtI gadyamaya jaina gurnAvalI (ra.sa.saMvata 1482) bhAratIya vidyA, varSa 1/2, mArca 1940, pR.133-46. [272] pATaNathI nIkaLela saMgha saM.1922 : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.404-05. [kRti apUrNa.]. [273] pUrNimA gacchanI gurnAvalI - apabhraMza tathA gujarAtImAMH jainayuga, pu.pa4-5, mAgazara-poSa 1986, pR.167-70. [274] prabhAvatI jai.je.kaoN.he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.15960. niyasuMdarakRta kAvyo [275] prAcIna jaina kavionAM vasaMtavarNana : jainayuga, pu.2/7, phAgaNa 1983, pR.30-19; 5.3/-7, mahA-phAgaNa 1984,pR.201-13. [27] prAcIna gherAvalIH jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.489 [277] prAcIna patroH jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.25-26, [1. vijayalakSmI sUrine vaDodare bhUpAlavijaye khaMbhAtathI saM.1825mAM 90.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA lakhelo patra 2. vijayalakSmasUrie premavijayagaNine chANI khAte lakhelo TUMko patra.] [278] prAcIna subhASita (prAstAvika dUha) : jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.496. [279] bArabola sajhAya : jai.je.kaoN.he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.161. [28] mahamada pAtazAhanuM varNana (prAcIna) jai.je.kaoN.he, pu.12/1, jAnyu. 1916, pR.26-28. [281] mahAjananI 84 nyAtanAM kavitaH jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.368. [28] mahAnaMda munita nemarAjula bAra mAsa : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936, pR.176-83. (gujarAtI vibhAga - Itara viSayaka lekho) [23] mahAvIra kema jaganAtha thayo? : jai.je.kaoN. he, pu.10/10-11, oNkTo.-nave. 1914, pR. - [aMkanuM prathama pRSTha[kartA : mAnavijaya [284] (zrI) mahAvIra nirvANa divasa (dIpAlikA parva) : jainayuga, 5.2/1-2, bhAdaravo Aso 1982, pR.6-7. [285] (zrI) mahAvIra pravacana : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.8. [judA judA graMthomAMthI utArA, anuvAda sAthe.]. [28] (zrI) mahAvIra pravacana : jainayuga, 5.3/8, caitra 1984, pR.261-62. judAjudA graMthomAMthI utArA, anuvAda sAthe.] [287] (zrI mahAvIra stuti H jainayuga, pu.3/8, caitra 1984, pR.158. [haribhadrasUri, jinamaMDaNagaNi, tilakAcArya ane yazovijayanI kRtiomAMthI aMzo, anuvAda sAthe.] [288] (zrI) mahAvIra stotra (apabhraMzamAM eka ati prAcIna kAvya) : jainayuga, 5.38, caitra 1984, pR.295. [29] (zrI) mahAvIra svAmInA sattAvIza bhava : je.je.kaoN.e., pu.108-9, oNgaSTa-sapTe.1914, pR.316-20. kirtA : vIravijaya (zubhavijaya
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 175 ziSya)] . [20] (zrI) mahAvIra svAmInAM pAMca kalyANaka : jai .kaoN.he., pu.108-9, oNgaSTa-sapTe.1914, pR.320-24. [kartA : nityalAbha (sahajasuMdaraziSya)] 21] (zrI) mANikyasuMdarasUrikRta nemIzvara carita - phAgabaMdha - saM.1478 lagabhaga racAyeluM kAvya : 1. zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936, pR.47-45. (gujarAtI vibhAga- Itara viSayaka lekho), 2.vijayavallabha sUrismRtigraMtha, pR-; 3. Arya-kalyANa-gautama smRtigraMtha, pR.- [292] mAnavijayakRta ane bhAvavijayakRta nemistavana H jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.472. meghAkRta tIrthamALA: jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.15ra56. [294] merunaMdana upAdhyAyakRta ajita-zAnti stava : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.para-53. [195] (zrIma) yazovijayakRta aprakaTa stavanoH jainayuga, pu.4/1, bhAdaravo 1984, pR.1. [1. RSabhajinastavana 2. ajitanAtha stavana.] [29] (zrIma) yazovijayajIkRta jJAnasAra svopaNa bAlAvabodha sahita H jainayuga, 5.3/3, kArataka 1984, pR.84-91. [297] (zrIma) yazovijayajIgaNikata 108 bola : jai.je.kaoN.he, pu.10/6, jUna 1914, pR.177-80; pu.10/7, julAI 1914, pR.228-32; pu.114, eprila 1915, pR.123-29. [298] ratnacaMdramaNikRta paDadharI prAsAdabiMba pravezAdhikAra stavanaH pu.adhyAtmakalpadruma, pR.5-58. [299] ratnavijayakRta amadAvAda tIrthamALA saM. 1912 : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.78-81. * [30] raMgasAgara nemi phAga : je.je.koM.., pu.13/7, julAI 1917, pR.210-14; pu.13/8, oNgasTa 1917, pR.237-44. [kartA : somasuMdarasUri [301]
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA rAjavaMzAvali : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.57-58. [30] rAjImatI sajhAya ane neminAtha phAga : jainayuga, pu.3/10, jeTha 1984, pR.357-58. [1. rAjImatI sajhAya (kaviyaNa) 2. labdhivijayakRta zrI neminAtha phAga stavana.] [303] reMTiyAnI sajhAya: jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.423 25. [kartA : lAlavijaya (zubhavijayanA ziSya)] [304] laghupaTTAvali : jai.je.kaoN.he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.168. [305] lAvaNyasamayakRta pAkSika cAturmAsika sAMvatsarika gIta : jainayuga, pu.pa/1112, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.494. [30] lAvaNyasamayakRta "rAvaNa maMdodarI saMvAda' : buddhiprakAza, oNkTo. 1931, pR.290-96. [307] loMkAzAha kyAre thayA? jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.339 49. [1. lokazAha kaba hue ? (koIkano hiMdI lekha) 2. lAvaNyasamayakRta "siddhAntacopAI 3. lAvaNyasamayakRta be vairAgyagIto 4. kamalasaMyama upAdhyAyakata "siddhAntasAroddhAra - samyakatvollAsa Tippannaka samAviSTa] [juo aitihAsika vibhAganI sUci [38] vaDanagaramaMDana zrI yugAdi jinastavanamaH jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.494-96. [kartA : labdhikIrtigaNi] [39] vaDodarA rAjya pAMcamI pustakAlaya pariSada - pATaNa - pradarzana - jaina vibhAga. temAM mukAyela prato-vastuo : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha jeTha 1986, pR.378-82. vastigakRta vIza viharamAna jina rAsa : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADazrAvaNa 1986, pR.438-40. [311] vikrama paMdaramA saikAnA keTalAka jaina kavionI kAvyaprasAdI : 1. jainayuga, pu. 2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.169-73; 2. "zAradA taMtrI aMka, jAnyu 1921, pR.103-. nirasiMha mIrAMbAI AdinA : pahelAMnA vastiga, somasudarasU, harAda, namaMDanagaNa, mAMDaNa [31]
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 177 Adi kavio] [312] vijayatilakasUrinI pAdukAno lekha : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-8, pR.58. [313] vijayadAnasUri samayamAM sAdhusthitiH jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.483-84. [314] vijayasenasUrinA daza bolaH jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.590. [eka prAcIna hastaprata uparathI utAro.] [315] vijayANaMdasUrinI pAdukAno lekha jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo- AsokArataka 1985-86, pR.58. [31] (zrI) vinayacaMdrakRta bAra vrata rAsa : jainayuga, pu.11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.430-34. [317] vinayavijaya upAdhyAyakata paTTAvalI sajhAyaH jainayuga, pu.pa/4-5, mAgazarapoSa 1986, pR.15-ka1. [318] vinayavijaya upAdhyAyakRta zrI AnaMdalekhaH jainayuga, 5.54-5, mAgazara-poSa 1986, pR.1pa-kaDa. [319] vivekaharSakRta hIravijayasUri (nirvANa) rAsa : jainayuga, pu.5/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.467. [32] vikAkRta asUtranirAkaraNa batrIzI : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravoAso-kArataka 1985-86, pR.99-100. [321] vIra stutio (saMskRta) : jainayuga, pu.1/8, caitra 1982, pR.282-83. [kartA : judAjudA kavio] [32] (zrI) vIra stutioH jainayuga, pu.ra/1-2, bhAdaravo-Aso 1982, pR.4. [yazovijayajI, kSamAkalyANajI ane nemicaMdrasUrinI kRtionA aMzo [323] vairAgya svAdhyAya : jainayuga, 5.1/4, mahA 1982, pR.240. [kartA : lAvaNyasamaya] [324] zatruMjaya-caitya-paripATI : zrI jaina satya prakAza, pu.pa9, me 1940, pR.30-08. [35] vi.12
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 virala vidvatyaMtibhA ane manuSya pratibhA (zrI) zatruMjayanI eka aitihAsika binA jainayuga, pu.2/5, poSa 1983, pR.241-42. kirtA : depAla kavi saMbhavataH, vikamasI bhAvasAre siddhAcalajIne vAghanA trAsamAMthI mukta karyo te ghaTanA.] [32] (zrI) zAMtikuzala (saM.167) viracita zrI goDI pArzvanAtha tIrthamALA: zrI jaina satya prakAza, pu.pa/10, jUna 1940, pR.366-68. [327] satI sItA ane strIlaMpaTa rAvaNa : jai.je.kaoN.he., pR.8/5, me 1912, pR.139-41. ['dharmaparIkSAno rAsa'mAMthI. kartA nemavijaya] [328] samayapramodakRta jinacaMdrasUrinirvANa kAvyaH jainayuga, pu.4ora, Aso 1984, pR.3-46. samayasundarakRta aprakaTa kAvyo : jainayuga, 5.4/ra, Aso 1984, pR.5 51. [1. bhUdeva para sakjhAya 2. 24 jina stavana 3. dhanAnI sajhAya.] [33] samayasuMdarakRta AbUtIrathabhAsa : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.484. [331] samayasuMdarakRti gIto-pado : jainayuga, pu.4, vaizAkha 1985, pR. 3pa3. [332] samayasuMdarakRta sattAzIA dukALanuM varNana jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo Aso-kArataka 1985-86, pR.68-69; pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.353-55. Ai kRtine cheDe "agamavANI' nAmaka dUhA paNa maLe che.] saM. 1844mAM zrI zatruMjayanAM deharAM ane pratimAoH jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.365-7. [334] saMvata 148ramAM lakhAyelI padyAnukArI gujarAtI gadyamaya jaina gurvAvala: bhAratIya vidyA, 5.1/2, mArca 1940, pR.133-46. [kartA : jinadharmagaNi] saMvata 1535mAM lakhAyelAM prAcIna kAvyoH jainayuga, 5.5/11-12, aSADa zrAvaNa 1986, pR.473-77. [1. sIhAkRta jaMbusvAmIvela 2. sohAkRta rahanemivela 3. DuMgarakRta neminAthaphAga (bAramAsa) 4. udayavaMtakRta
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 179 navakAra mahAmaMtra gIta 5. karamasIkRta vairAgyakula 5. zAMtisUrikata zatruMjayabhAsa.] [33] saMvata sattaramA saikAmAM jaina saMghanI sthiti - prAcIna gujarAtI gadyanA namUnAo : je.je.kaoN.he, pu.11/7-8-9-[10], julAI-oNgaSTasapTe.-[oNkTo.] 1915, pR.466-71. [337]. saMstArakavidhi jai.e.kaoN.he, pu.144-5-5, eprila-me-jUna 1918, pR.176. [padyAtmaka, prAkRta.] [338] sAdhumaryAdApaTTaka : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936, pR. 221-24. (gujarAtI vibhAga - Itara viSayaka lekho.) [kartA : yazovijayajI] [339] (zrI) siddha mahAvIra jainayuga, pu ra/1-2, bhAdaravo-Aso 1982, pR.1. divacaMdajIkRta kAvyo. [34] siddhapura caitya paripATIH jainayuga, pu.4, vaizAkha 1985, pR.363-65. [kartA: kavi kuzalavardhanaziSyo [341] (zrImasiddhasena divAkarakata prAcIna jaina nyAyano graMtha nyAyAvatAra jai.eN.kaoN. he, pu.12,8-9-[10], gaSTa-sapTe.-[oNkTo.]1916, pR.289 308. [mULa zloko upara mo.da.de.nAM zabdArtha-vivecana paNa che.] [34] siddhAcala maMDana RSabha stavanaH jainayuga, pu.3/10, jeTha 1984, pR.34951. [kartA : udayaratna.] [343] sudhanaharSakRta hariAlIo : jainayuga, pu.1/10, jeTha 1982, pR.46162. [34] subhASitaH jainayuga, pu.pa/4-5, mAgazara-poSa 1986, pR.200. [subhASita aMtargata samayasuMdarakRta be pado paNa che.] ( [345] subhASita duhA paMcottarI : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1937, pR.197-202. (gujarAtI vibhAga - Itara viSayaka lekho.) [34] subhASita saMgraha : jai.je.koM. he., pU.911, nave.1913, pR.544-46; 5.9/12, Dise.1913, pR.55-67. kiTalAMka subhASita vIravijayanA] [347]
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18O virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA suratamAM eka tADapatranI prata (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravoAso 1983, pR.5. [348] syAdvAda sajhAya : jai.e.kaoN.he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.135-36. [kartA: sAgara [349] hariyAlI (eka prAcIna samasyA-kAvya) H jainayuga, pu.ra/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.117. [kartA gharmasamudra] [35] haMsaratnajInI sajhAyaH jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.403 04. [1. ajJAtakRta 2. udayaratnakRta 3. udayaratna vizenI apUrNa sajhAya] [3pa1]. haMsarAjakRta hIravijayasUri caturmAsa lAbhapravahaNa sajhAya : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.485-88. [35] ; hIravihAra stavana (suratanA hIravihAranuM varNana) : pu. "sUryapura rAsamALA', praka. 3, prakA. motIcaMda maganabhAI cokasI, 1940, pR.93-98. [kartA : gharmadAsa. [3pa3] (zrIma) hemacaMdrAcAryano svargavAsa thatAM rAjana kumArapAlano vilApa : jai.je.ko.he., pU.84, eprila 1912, pR.103-07. [kartA : jinaharSa. kumArapALarAsamAMthI] [354] 4. aitihAsika akabara ane jahAMgIranA darabAramAM jaino : [A viSaya muMbaInI 194tnI ? paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM vyAkhyAna rUpe rajU thayo hato. mudritanI ! mAhitI nathI] [3papa . amArI giranAra tIrthanI yAtrA (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/10, jeTha 1985, pR.431-34. (juo prakIrNa vibhAganI sUci] [35] amAro kheDAno jJAnapravAsaH jainayuga, 5.3/10, jeTha 1984, pR.354-5ka; 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.401-09. [3pa7] amAro jJAnapravAsa-1 jhIMjhuvADA jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso kArataka 1985-86, pR.107-11; 5.5/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.4ra7-30. [358]
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 181 A saMbaMdhe "gujarAtInuM vaktavya (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.2/7, phAgaNa 1983, pR.285-86. [zrI ka.mA.munazIe potAnI aiti. navalakathAmAM keTalAMka pAtronA nirUpaNa dvArA jaina samAjanI dubhAyelI lAgaNIne saMtoSI nathI. to, munazIne ghArAsabhAnI cUMTaNImAM mata na ApavAnuM jainonuM dabANa paNa yogya nathI.] [359] (zrI) Agamono itihAsa (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.14, mAgazara 1982, pR.124-25. | [30] (zeTha ANaMdajI kalyANajInI sabhA (taMtrInoMdha): jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.510-13. [zatruMjaya tIrtha saMdarbhe sabhA.] [juo saMsthAparicayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [31] (zrI) ANaMdajI kalyANajInI peDhI ane "kharatara vasi'no prazna (taMtrI noMgha) : jainayuga, pu.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.523-24; pu.pa9i-10, vaizAkha-jeTha 1986, .335-36. [32] (zrI) ANaMdajI kalyANajInI peDhI ne zatruMjayAdi tIrtho (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, pR.204-07. [33] AbunA jaina maMdiramAM cAmaDAnA bUTa sAthe ghUsatA yuropiyanone aTakAvavA mATe zvetAmbara jaina kaoNnpharansa lAMbA vakhata sudhI karelA prayAsanuM zubha pariNAma (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., .9/12, Dise. 1913, pR.papapa57. [34] IDarano saMkSipta itihAsa : jainayuga pu.1/4, mAgazara 1982, pR.14351. [35] IDarano saMkSipta itihAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR.247. [3 ] I.sa. pUrve cothA saikAmAM mUrtipUjA (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he, pu.13/3, mArca 1917, pR.74-75. [37] aitihAsika dRSTie boTAdanA pratimAlekho : jaina, pu.38/13, 26 mArca 1939, pR.305-06. [30] kAyastha jAtino TUMka paricaya : samAlocaka, pu.23/10, oNkTo.1918,
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA pR.511-19. [39] (zrI) kAvI tIrthanA lekho : (zrI) jaina satya prakAza, pu.pa/11, julAI - 1940, pR.389-94 tathA 420. 37ol (zrI) kezariyAjI tIrthaprakaraNa : 1. zuM zvetAmbarIoe digambara bhAIone mAryA? zvetAMbara ahevAlo (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.ra9, vaizAkha 1983, pR.409-15. [371] kezarIAjI prakaraNa : 2. digaMbarI bhAIonI manodazA (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.2/10, jeTha 1983, pR.497-99. [37] kezarIAnAthajInA saMbaMdhamAM be aitihAsika ullekho (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.509. [373] kaoNnpharansanuM adhivezana - te pahelAMnI sthiti (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/12 zrAvaNa 1982, pR.507-08. [zatruMjaya tIrtha saMdarbhe [374] gujarAtano prAcIna itihAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.67-68. [375] godharA prakaraNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.175-77. [muslimonA jaina kuTuMbo paranA julama vizenA hiMdI lakhANano anuvAda] [37] cArUpa kesa (taMtrInoMdha) : jai.je.ko.he., pu.134, eprila 1917, pR.103-04. [377 cukAdA pachInI hakIkata (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.509-10. [zatruMjaya tIrtha prakaraNano cukAdo AvyA pachI jai.je. kaoNnpharansa, A.ka.peDhI va. saMsthAonI hilacAla] [378] chevaTe (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/7, phAgaNa 1983, pR.286-87. jaiina samAje dhArAsabhAnI cUMTaNImAM munazIne mata na ApavAno TharAva karyo che tenI yogyAyogyatA aMge matabheda hoya; paNa munazIe to jaina samAjanI kubdha lAgaNIne saMtoSavI ghaTe.] [37] jationo itihAsa (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he., pu.13/5, me 1917, pR.141-43. [38]
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 183 jaya bAraDolI (taMtrInoMgha): jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.395-96. [381] jalapralayanAM saMkaTo (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.507-09. [gujarAta ane kAThiyAvADamAM paDelA asAdhAraNa varasAdathI sarjAyelI tArAjI.] [382] jahAMgIra ane jaino : jaina dharma prakAza pu.pa1/1, caitra 1991 (suvarNa mahotsava vizeSAMka), pR.14-58. [A viSaya muMbaInI 1943nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM vyAkhyAna rUpe rajU thayo hato.] [33] jura zahera (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.216-17. jio saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [384] jaina dharma prakAzanA abhiprAyo (taMtrInoMdha): jainayuga, 5.2/10, jeTha 1983, pR.496-97. [1. "suvarNamALA' mAsikamAM "jhamora' nAmaka vArtAmAM hemacaMdrAcAryanA pAtrasarjanamAM je ajJAna batAvAyuM te aMge AkSepo thatAM mAsikanA adhipati zeTha parazotama bizarAma mAvajIe dilagIrI vyakta karI te badala "jaina dharma prakAza'nAM abhinaMdana. 2. munazI sAme kaoNnpharansa jAhera karelA virodhane "jaina dharma prakAza ApeluM anumodana ane pustako sAme spaSTa virodha karavAnI bhalAmaNa.]. [385] jaina dharmamAM parivartano ane tenAM pariNAmo : pustaka : "paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno' [varSa trIjuM, prakA. muMbaI jaina yuvaka saMgha, muMbaI, 1932, pR.87-104. [muMbaInI 1932nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM apAyeluM vyAkhyAna.] [juo vicArAtmaka vibhAganI sUci.] [38] jaina vividha jJAna : jai.yU.kaoN.he., pR.6/2, phebru.1910, pR.33-36. [mahArASTranA prAcIna itihAsamAMthI thoDI prakhyAta vAto" e nAmanA DaoN. rAmakRSNa bhAMDArakaranA marAThI lekha temaja emanA putra devadatta bhAMDArakaranA "cittoDagaDha' vizenA marAThI lekha para AdhArita TippaNI; keTalAMka vidhAnonA pratyuttara rUpe.] [387] jaino ane mi. munazInuM prakaraNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.ra7, phAgaNa
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 1983, pR.282-84. [388] tattvArthasUtranuM kartutva : jainayuga, pu.2/4, mahA 1983, pR.246-68. [hIrAlAla 2. kApaDiyAnA lekha (pR.266-68) paranI taMtrInI TUMkI noMdha]. [38] tapAgacchanI paTTAvaliH sanAtana jaina, pu.3/5-7, Dise.-jAnyu.- phebru.1907 08, pR.215-23. [mULa lekhaka DaoN. josa kalATa pIeca.DI. (barlina)no mo.da.dezAIe karelo anuvAda. A paTTAvali "jaina gUrjara kavio bhA.jemAM samAviSTa che.] [39] tapAgacchanI paTTAvaliH jainayuga, 5.3-7, mahA-phAgaNa 1984, pR.23237. [391] tIrthano savAla te AkhI samAjano savAla che. (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.508-09. [zatruMjaya tIrtha saMdarbhe [392] dakSiNamAM jaina dharma : jainayuga, pu.46-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.237-51. eika brAhmaNa grejyueTa rA. zarmAnA aMgrejI nibaMdhamAMthI taMtrIe utArelI noMdha - 9 prakaraNonA saMkSepa rUpe.] [393) pATaNanI prabhutA' ane jaino : jai.e.kaoN.he, pu.12/6, jUna 1916, pR.191-93. [394) pATaNanI prabhutA' ane jaino (taMtrInoMdha) jai hai.kaoN.he, pu.12/7, julAI 1916, pR.213-15. ['pATaNanI prabhutA" vAMcIne jaina samAjanA keTalAka pratibhAvo.] [395] pATaNanI prabhutA" ane jaino (taMtrInoMdha) : jai..kaoN. he, pu.12,8-10, gaSTa-oNkTo. 1916, pR.354. ['pATaNanI prabhutA' vize zeTha kuMvarajI ANaMdajIe ApelA abhiprAyamAM rahelI aitihAsika bhUla.] [39] pAlItANAmAM trAsajanaka kudaratI kopa (taMtrInoMdha) : jai.je.koM. he, 5.9/7, julAI 1913, pR.213-14. jiLaprakopathI thayelI manuSya-manuSyatara jAnahAni.] [37] prastAvanA : pu. "yugapradhAna zrI jinacandrasUri' (agaracanda nAhaTA, bhaMvaralAla nAhaTA), saM.1992, pR.31-71. ['yupradhAna zrI jinacandrasUri
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUcitralekhasUci 185 pustakanI prastAvanA rUpe lakhAyelo lekha jemAM keTalIka aitihAsika pRSThabhUmikA pUrI pADavAmAM AvI che.] [398] prAcIna jaina pariSada : jainayuga pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.118-25; vasanta, kArataka 1972, pR.-. [399] prAcIna jaina mahArAjA - khAravela (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he., pR.13/1, jAnyu. 1917, pR.3-5. [40] prAcIna dvArakApurI (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.144-45. [401] proTesTa sabhA (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.ra7, phAgaNa 1983, pR.284-85. [munazIne dhArAsabhAnI cUMTaNI saMdarbhe mata kema na Apavo te aMge jaina grejyueTonuM dhyAna doratAM pahelAM munazI sAtheno patravyavahAra ane saMbhavita proTesTa sabhA.) [402] mAnahAnino khaTalo (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.46-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.230-32. [rAdhanapuranA vatanI ane muMbaInA vepArI zeTha jIvanalAla paratApasIe vIsanagaranA zeTha mahAsukhabhAI cunIlAla sAme, 26-6-1928nA "sAMjavartamAnamAM AvelA lekha bAbate, mAnahAnino khaTalo mAMDelo. aMte banne pakSakAroe samajUtI karI.] [403] (mI.) munazI kamiTI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/7, phAgaNa 1983, pR.284. [munazI dvArA "pATaNanI prabhutA'mAM jaina aiti. vyaktio para thayelA AkSeponA saMdarbhamAM kaoNnpharanse peTA kamiTI nImI hatI (28-6-1926). aneka sabhAo bharI A kamiTIe 15-3-1927nA roja riporTa karyo.]. | [404] (mI.) munazI kamiTI ane rA. motIcaMdabhAI (taMtrInoMdha): jainayuga,.2/10, jeTha 1983, pR.495-96. [munazI kamiTIno, navalakathAnI aitihAsikatA saMdarbhe, je riporTa Avyo teno sAra. kamiTInA cha sabhyomAMthI pAMcanI sahamati, paNa motIcaMda kApaDiyAnI asaMmati.] [405] ratnaprabhasUri : jai je.kaoN.he, pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave. 1917, pR.467-68. [40]
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA rAjagRha saMbaMdhI jaina sUtromAMthI hakIkata (taMtrInoMdha) jai.e.kaoN.he, pu.13/8, oNgaSTa 1917, pR.230-32. [407) loMkAzAha kyAre thayA ? : jainayuga, 5.59-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.339-49. [1. "loMkAzAha kaba hue?" (koIkano hiMdI lekha), 2. lAvaNyasamayakRta "siddhAntacopAI', 3. lAvaNyasamayakRta be vairAgyagIto tathA 4. kamalasaMyama upAdhyAyakata "siddhAntasAroddhAra - samyakatvollAsa Tippanaka samAviSTa] [juo saMpAdana vibhAganI sUci.] [408] vAIsaroyane mAnapatra (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.3/6-7, mahA-phAgaNa 1984, pR.195-96. [muMbaInI jaina eNso. oNpha InDiyAe vAIsaroyane mAnapatra ApavAnI yojanA karI. paNa vAIsaraoNyanI tabiyata narama banatAM mAnapatra-svIkAra mAMDI vaLAyo. samagra jaina komanA nAme bolavAno eNso.ne adhikAra nathI tevuM mo.da.dezAInuM maMtavya [409) vikrama pAMcamI sadInI sthiti (maMdasoranagara) H jai..kaoN.he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.173-74. [pratibhA' nAmaka hiMdI mAsikamAM zrI mahAvIra prasAda dvivedInA TUMkA lekhano mo.da.dezAIe karelo anuvAda.] [41] (zrI) vIracaritranI vigato jainayuga, pu.ra/1-2, bhAdaravo-Aso 1982, pR.67-68. ['ceIya vaMdaNa mahAbhAsa' graMthamAMthI prApta vigato.] [411] (zrI) vIracaritrane lagatI keTalIka hakIkato jainayuga, 5.3/8, caitra 1984, pR.277-79. haricaMdragaNinA praznapaddhatimAMthI utArA [12] (zrI) vIranirvANa saMvata : jainayuga, pu.2/1-2, bhAdaravo-Aso 1982, pR. 12. prio. jayasvAlanA saM. 197ramAM "pATalIputra' sAmayikamAM lakhAyelA hiMdI lekha "jaina nirvANa saMvata'nuM bhASAMtara] [13] (zrI) zatruMjaya konpharansa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.19, vaizAkha 1982, pR.389-92. [414] (zrI zatruMjaya prakaraNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/4, mahA 1983, pR.243-4pa. [415] (zrI) zatruMjaya prakaraNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pR.39, vaizAkha 1984,
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci--lekhasUci 187 69. pR.304. [41] zatruMjaya mATenI laData (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/10, jeTha 1982, pR.43ra. [zatruMjayanI sAcavaNI mATe kaoNnpharansanI agatya[417] zatruMjaya tIrtha (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/5, poSa 1982, pR.17 [418] (zrI) zatruMjayatIrtha ane zeTha ANaMdajI kalyANajI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.45-47. [19] (zrI) zatruMjayatIrtha prakaraNanI samAmi (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/10, jeTha 1984, pR.351-54. 4i20] zAhI pharamAno (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.4/1, bhAdaravo 1984, pR. - 86. [421] saMpa tyAM sukha (taMtrInoMgha) : jai.je.kaoN.he, pu.12/7, julAI 1916, pR.21. [borasadamAM vIsA zrImALI jaina jJAtimAM paDelAM be taDa vaccenuM sukhada samAdhAna; amadAvAdanA rA. amulakharAya chaganalAlanA sadapadezathI.] sAMvatsarI (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.4/1, bhAdaravo 1984, pR.3-4. jaiinonuM navuM varSa bhAdrapadathI zarU thatuM te aMgenI aiti. AlocanA] [423]. have zuM? (taMtrInoMgha) : jainayuga, 5.1/12, zrAvaNa 1982, pR.para2-24. viTasananA zatruMjayatIrtha prakaraNa aMgenA cukAdA pachI have zuM karavuM joIe te vize.] [424] hAlanI caLavaLa ane svadezI mAlano pracAra (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.pa910, vaizAkha-jeTha 1986, pR.33-37. [425] hinduoe kareluM zrI vIra nirmANa smAraka : jainayuga, pu.2/1-2, bhAdaravo Aso 1982, pR.8-9. [jinAcAryakA nirvANa - usakA jAtIya utsava' e nAmanA hiMdI lekhano anuvAda. divALInA tahevAranI aitihAsikatAno nirdeza.]. [42] 5. caritrAtmaka adhyAtmarasika paMDita devacaMdrajI (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/5, poSa 1984, 4i22]
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 virala vizvabhratibhA ane manuSya pratibhA pR.134-3pa. 42] adhyAtmarasika paMDita zrI devacaMdrajI (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.400. [428] abhinaMdana (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985, pR.434-35. [zrI makanajI jUThAbhAI mahetA baeNrisTarane - tathA rA. motIcaMda giragharalAla kApaDiyA saoNlisiTarane 4i29] AryakAlaka (athavA kAlakAcAya) : jaina, 5.32/38-39, 7 ane 14 oNkTo. 1934, pR.933-35 tathA 953-55; 5.32/41, 28 kTo. 1934, pR.1009-11; 5.3244, 25 nave.1934, pR.1077-78; 5.32/45, 2 Dise. 1934, pR.1105-06; 5.3246, 9 Dise. 1934, pR.1127-28; 5.32/47, 16 Dise. 1934, pR.1149-50; 5.3248, 23 Dise. 1934, pR.1174; 5.32/ 49, 30 Dise.1934, pR.1201-03. kilyANavijayajIkRta lekhano anuvAda) * [430] upAdhyAya zrI bhAnucaMdranuM jIvanacaritra (carcApatra) : jaina, pu.38/13, 27 mArca 1939, pR.30. [431] eka zokajanaka mRtyu (taMtrInoMdha) jai..kaoN. he, pu.13/6, jUna 1917, pR.166-67. [zrI raNajitarAma vAvAbhAI mahetA) [32] kavi vIravijayanA guru zubhavijaya : jainayuga, 5.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.131. [33] kavizrI nAnAlAla janma suvarNa mahotsava (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/, mahA 1983, pR.248. [34] kAlakAcArya : sanAtana jaina, 5.3/1-4, oNgaSTa-nave.1907, pR.33-37. [ka DaoN. bhAu dAjI, anuvAda vIrabhaktinA nAmathI [435 kuzalacaMdragaNiH jai.je.kaoN.he, pu.11/7-8-9-[10], julAI-oNgaSTa-sapTe.[okTo.] 1915, pR.43ra-34. [43] kaoNnpharansanA pitA (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.1/10, jeTha 1982, 5.43132. [jayapuranA zrImAnuM gulAbacaMdajI DhaDhA] [437]
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 189 "gujarAtI" patranA taMtrIzrI IcchArAma (taMtrInoMgha): jai.je.kaoN.he, pu.1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.71-73. [38] (zezrI) gulAbacaMda devacaMdanuM zokajanaka avasAna (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.ra7, phAgaNa 1983, pR.288. 4i39]. citraparicaya : 1. zrIyuta makanajI jUThAbhAI mahetA B.A.LL.B. (Bar-at Law) 2. DAkTara nAnAlAla maganalAla mahetA L.M. & S, L.R.C.P. M.R.C.S.L.M.S. jai.je.kaoN.he. pu.98-9, oNgasTa sapTe.1913, pR.449-5ra. [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa] [40] citraparicaya: 1. sara vasanajI trIkamajI rA. ba. je. pI. 2. sva. saradAra zeTha lAlabhAI dalapatabhAI 3. sadgata zrIyuta govindajI mULajI mahepANI 4. sva. nagarazeTha camanabhAI lAlabhAIH jai.je.koM. he. 5.8/10, okTo. 1912, pR.400-09 [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa] [41] citraparicaya: 1. sva. zrIyuta hemacaMda amaracaMda 2. zeTha lalubhAI rAyacaMda : jai.je.kaoN.he. pu.11/7-8-9-[10], julAI-oNgaSTa-sapTe.-oNkTo.] 1915, pR.539-43. [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa.] [42] (sva) cimanalAla DAhyAbhAI dalAla M.A. : je.je.kaoN.he, pu.15/1-2, jAnyu.-phebru. 1919, pR.23-24. [43] "jagadguru zrI hIravijayasUri H jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, | pR.382-88. ['hIrasaubhAgya' kAvyano TUMka sAra] [ 4] (zrI) jayavaMtasUri : AtmAnaMda prakAza, pu. 21/7, mahA 1980, pR.15 59; 5.21/10, vaizAkha 1980, pR.241-43. (zrI) jinavijayanuM jarmanI pratye prayANa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.39, vaizAkha 1984, pR.301-02. [44] juga maMdiralAla jainIno svargavAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.511. [47] jaina DaoNkTaronI kadara (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/4, mahA 1983, pR.246-47. [Do. tribhovanadAsa oghaDabhAI zAha ane DaoN. nAnacaMda kasturacaMda modI]. [48]
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jaina sAhitya gumAvelo eka vRddha sevaka (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN. he, 5.98-9, oNgasTa-sapTe.1913, pR.265-66. [zrI motIlAla manasukharAma zAhanuM avasAna [49] jaine siviliyana (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he, pu.8/12, Dise. 1912, pR.453-54. digaMbara saMpradAyanA, lAhoranA lAlA rAmacaMda sivila sarvisanI parIkSAmAM uttIrNa.] [45] jainAcArya zrImadda yazovijayajI ane temanI jIvanakalA : jaina, pu.82, 10 eprila 1910, pR.9; 5.8/16, 17 julAI 1910, pR.8-9. [A lekhano bIjo hapto (zrIma) yazovijayajI ane temanI jIvanakalA jainadharma prakAzamAM mudrita. juo A ja vibhAganI sUci.] [51] (zrIma) jJAnasArajIH jai.je.koM. 9, pR.89, sapTe.1912, pR.343-45; 59/6, jUna 1913, pR.209-10. [juo sAhityika vibhAganI sUci.] [45] (svargastha) jhaverI maNilAla surajamala (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.112-13. [453] (zeTha) devakaraNa mUlajIno svargavAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985, pR.430-31. [454] dhanya zrI kastUrabhAI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.36-7, mahA phAgaNa 1984, pR.194-95. | [455] (zrImAnuM) nagInadAsa amulakharAya (taMtrInoMdha) H jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.399-400. [5] narakesarI lAlA lajapatarAyanuM dehAvasAna (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.16-67. [45] (sadgata) narottamadAsa bhANajI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR.244-45. navA jaina baeNrisTaro (taMtrInoMdha) : je.je.koM. he, pu.8/12, Dise.1912, pR.453. [zrI makanajI jUmAI mahetA, zrI goviMdajI mUlajI mahepArI ane zrI hIrAlAla motIlAla zAha. jemAMthI zrI goviMdajI mUlajI 58]
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci--lekhasUci 191 sUci.] mahepANInuM chellI parIkSA uttIrNa karatAM pahelAM avasAna thayuM.] [59] nyAyamUrti kRSNalAlabhAI (taMtrInoMgha) : jainayuga, pu.2/10, jeTha 1983, pR.499. (svargastha) puNyAtmA zrImAna muni mahArAja zrI mohanalAlajI : 1. jaina patAkA, phebru.-mArca 1908, pR-. 2.jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985, pR.31-36. [41] pUjyapAda paMnyAsa zrI gaMbhIravijayanuM AMtarika jIvana (mAsika digdarzana) : jai.je.koM.he., pU.9/6, jUna 1913, pR.210-11; 5.97, julAI 1913, pR.237. [42] pramukha sAheba (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.215. [jura kaoNnpharansanA pramukha rAvasAheba ravajI sojapAla] [juo saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI [43] premavijaya upAdhyAya : jainayuga, pu.ra3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.86-87. [44] bAbu jugalakizora ane samantabhadrAzrama (taMtrInoMdha): jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-8, pR.118-19. (juo saMsthA paricaya ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [45] (sva) bAbu dayAcaMda goyalIya bI.e. jai je.kaoN. he, pu.15/1-2, jAnyuphebru.1919, pR.24. [4 ] bAbu puraNacaMda nAhara ane gulAbakumArI lAyabrerI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu. pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.115-16. (juo saMsthA paricayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci.] [47] bIjAM avasAno (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.511. [kalakattAnA vepArI rA. dayAlajI gaMgAdhara bhaNazAlI tathA jaina thayelA pArasI mANekajI.] [48] bIjI khedakAraka noMgha (taMtrInoMdha) jai.e.kaoN. he, 5.84, eprila 1912, pR.125. [khaMbhAtanA zeTha amaracaMda premacaMdanuM avasAna] [49]
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 4i75] bhagavAnazrI pArzvanAtha H muMbaInI 1937nI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM apAyeluM vyAkhyAna. mudritanI mAhitI nathI.] [47] (sva. zrI) bhagubhAI pha. kArabhArI (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN. he, pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.12-14. 4i71] bhAMDAgArika nemicaMdra: 1. jainayuga, 5.4/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR.334-41. 2. buddhiprabhA, 5.8/1, eprila 1916, pR.17-19; 5.8/3, jUna 1916, pR. 7-72. [47] (zrIyuta) makanajI mahetA tathA mohanalAla jhaverI (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.7-8. [473] (zeTha) manasukhabhAI bhagubhAIno khedajanaka dehotsarga (taMtrInoMdha) : jai.je. kaoN.he., pU.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.69-70. [474] (zrI mahAvIra caritranuM Alekhana ane sujJa puruSone nimaMtraNa : jainayuga, pu.1/8, caitra 1982, pR.370-74. mahAvIra saMbaMdhe kaMIkaMI : jai.je.ko.he, pu.10/10-11-12, oNkTo.-nave.Dise.1914, pR.432-58. [47] mahAvIrano samaya ane dharmapravartaka tarIke mahAvIra je.je.kaoN.he. pu.108-9, oNgasTa-sapTe.1914, pR.372-429. [477] munimahArAja zrI vallabhavijayajI (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.11/1, jAnyu. 1915, pR.15-16. | [478] (rA.)motIcaMdabhAI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.516. [479] (zeTha) motIlAla mULajInuM saMkSipta caritra : jai.je.kaoN.he., .11/2-3, phebru.-mArca 1915, pR.40-42. [480] (zrIma) yazovijayajI ane temanI jIvanakalA jainadharma prakAza, pu.26/3, jeTha 1966, pR.93-96. [A ja lekha "jainAcArya zrImad yazovijayajI ane temanI jIvanakalA' zIrSakathI "jaina"mAM mudrita. juo A ja vibhAganI sUci.] [481] yugapuruSane adhyajali : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936,
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 13 pR.105-20 (gujarAtI vibhAga - Itara viSayaka lekho) [AtmAnaMda, AtmArAmajI/vijayavallabhasUri vize.] . lAIpha oNpha nagarazeTha camanabhAI lAlabhAI (aMgrejI) : jai.e.kaoN.he., 5.9/3-4, mArca-eprila 1913, pR.102-03. [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa [483] vakhatacaMda zeTha je.je.kaoN.he, 5.88, oNgaSTa 1912, pR.234-39[484] (zrIyuta) vADIlAla motIlAlanI kadara (taMtrInoMdha) jainayuga, .2/, mahA 1983, pR.248-49. [485] vijayarAjasUri : jainayuga, pu. 2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR. 86. [48] vinayavijaya upAdhyAyaH 1. jai.vya.kaoN.he., .11/7-8-9-[10], julAI oNgaSTa-sapTe.-oNkTo. 1915, pR.422-23. 2. pustikA nayakarNikA' aMtargata. [487] vilAyatamAM eka jaina yuvakanI sevA (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.33, kArataka 1984, pR.37. liMDanamAM zrI revAzaMkara jAdavajI udANI] [488] (zrI) vIracaritra ane te mATenAM sAdhano (taMtrInuM vaktavya) (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.ra/1-2, bhAdaravo-Aso 1982, pR.68-73. [489] vRddhisAgarasUri : jai..ko.he., pU.11/7-8-9-[10], julAI-oNgaSTasapTe.-oNkTo.] 1915, pR.424-25. 4i90 zAlibhadra (eka TUMkI dharmakathA) : je.je.kaoN.he, pu.89, sapTe.1912, pR.311. [saMbhavataH taMtrInuM lakhANa [491] zAsana prabhAvaka guru-ziSya bhAnucaMdra ane siddhicaMdra : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha, 1936, pR.225-45. (gujarAtI vibhAga - itara viSayaka lekho). [492] zokakAraka mRtyu - rA. mohanalAla puMjAbhAI (taMtrInoMdha) : jaizveika che, 5.84, eprila 1912, pR.123-24. [47] vi.13
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA zokajanaka mRtyunoMdha : jai.e.kaoN.he., pR.13/1, jAnyu. 1917, pR.14. jaiina saoNlIsiTara rA. gulAbacaMda motIcaMda dasANIA tathA vijApuranivAsI zeTha maganalAla kaMkucaMda] 4i94] zreSThIvarya zrI zAMtidAsajI : je.je.kaoN.he., 5.86, jUna 1912, pR.17982. [45] (sva.) sAkSarazrI manasukhalAla ki. mahetA (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/5, poSa 1984, pR.135-37. sAkSarazrI rasikalAla choTAlAla (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.3/1-2, bhAdaravoAso 1983, pR.-7. [497 sthUlabhadra (eka aitihAsika gharmakathA) : jai.je.kaoN.he., pR.98-9, oNgaSTasapTe.1913, pR.313-27. [498] svAgata samitinA adhyakSa (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.5/6-7-8, mahA-phAgaNa caitra 1986, pR. 215-16. [jura kaoNnpharansamAM. zrI cunIlAla sarUpacaMda rAjurIkara] [juo saMsthAparicayo ane saMmelana-ahevAlo vibhAganI sUci] 4i99) (zrImahemacaMdrAcAryaH pu.zrI haima sArasvatasatra ahevAla ane nibaMdhasaMgraha, prakA. gu.sA. pariSada, sapTe.1941, pR.67-75. [pa00] . saMsthA paricaya ane saMmelana-ahevAlo adhivezana mATenA prayAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/10, jeTha 1982, pR.430-31. jaii ce kaoNnphaDanuM adhivezana na bharAI zakyAnI vyathA [501]. Agama prakAzana ane Agamodaya samiti : je.je.kaoN.he., pu.12/2, phebru.1916, pR.60-64. [502] AThamI gUjarAtI sAhitya pariSada (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.14, mAgazara 1982, pR.12; 5.1/4, mahA 1982, pR.207-08; 5.1/10, jeTha 1982, pR.434-36. [503 AThamI paurvAtya pariSada ane sva. harilAla dhruvanAM saMskRta kAvyo samAlocaka, pu.24/10, oNkTo. 1919, pR.541-51. [504]
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-vebasUci 15 [50] (zrI) ANaMdajI kalyANajInI peDhI ane kharatara vasIno prazna (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.335-36. [55] (zeTha) ANaMdajI kalyANajInI sabhA (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.1/12, zrAvaNa 1982,pR.21-13. (juo aitihAsika vibhAganI sUci.] [50] ApaNI keTalIka saMsthAo (taMtrInoMdha) je.vya.kaoN.he, pu.13/5, me 1917, pR.139-41. [1. jaina sAhitya pariSada 2. dazamI jaina kaoNnpharansa 3. mohanalAlajI jaina senTrala lAyabrerI 4. jaina ejyu. borDa.] [57] ApaNI ghArmika saMsthAo (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN.he., pu.13/7, julAI 1917, pR.199-200. [58] kaoNnpharansa ane jaina samAja - bhaviSyanuM mArga sUcana : jai.je.kaoN.e, pu.13/3, mArca 1917, pR. 9-71; pu.134, eprila 1917, pR.100-03.. kaoNnpharansa ane saMpa (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he, 5.84, eprila 1912, pR.119-20. [51]. kaoNnpharansa mahAdevI (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN. he, 5.9/1-ra, jAnyu.phebru. 1913, pR. 7-68. [511] (zrImatI) kaoNnpharansadevI - navamA adhivezananA TharAvone have kAryamAM mUkavAnI jarUra (1) tahevAra ane dhArmika zikSaNa (2) sAmAnya zikSaNa (3) vyApArI zikSaNa (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN.he., pu.11/4, eprila 1915, pR.106-07; pu.11/5, me 1915, pR.14-48; pu.11/6, jUna 1915, pR.179-80. [512] kaoNnpharansadevI - have zuM karavuM joIe - kaMI sArI AzAo (taMtrInoMdha) : jai.je.ko.he., pU.8/12, Dise. 1912, pR.451-53. [513] (zrImatI) kaoNnpharansadevInuM navamuM adhivezana - pramukha sAhebanA bhASaNanI ane TharAvanI TUMka samAlocanA (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he, pu.11/ra-3, phebru-mArca 1915, pR.35-37. [14] kaoNnpharansanA navIna janarala sekreTarIo (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.34, mAgazara 1984, pR.94-95. [cInubhAI lAlabhAI ane nagInadAsa
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 virala viddhatibhA ane manuSya pratibhA * karamacaMda] [515. kaoNnpharansanI chaThThI beThaka ane te viSaye udbhavatA vicAro : jai.je.kaoN. he, 5.44, eprila 1908, pR.157-68. [51]. kaoNnpharansanI phateha (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.516-17. [17] kaoNnpharansanuM 11muM adhivezana (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he., pR.13/12, Dise.117, pR.493. [118] kaoNnpharansanuM dazamuM adhivezana : je.vya.kaoN.he., pu.123, mArca 1916, | pR.67-68. [19] (zrI) kaoNnpharansanuM vijayavaMtu khAsa adhivezana (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.513-15. [para0] (zeTha) gokaLabhAI muLacaMda jaina vidyArthI AzramaH jai.vya.kaoN.he., pu.12/1ra, Dise.1926, pR.409-19. riporTa [para1] jura kaoNnpharansanA TharAvanI TUMka tapAsa (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.33ra-35. [para2] jugera kaoNnpharansanI taiyArI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu. 5/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.214. para3] jura zahera (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.pa/-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.21-17. [juo aiti. vibhAganI sUci.] [pa24] junneramAM kaoNnpharansanA adhivezananuM AmaMtraNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.5/1 2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.117-18. [para5] "jaina" ane ame (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pU.91-2, jAnyu.-phebru. 1913, pR.68-69. ["jaina" sAmayike kaoNnpharansa sAme aziSTa bhASAmAM karelA AkSepo saMdarbhe " [para] (zrImatI) jaina kaoNnpharansa ane samAja saMbaMdhI thoDA vicAro : jainayuga, pu.pa/-7%, mahA phAgaNa-caitra 1986, pR.203-13, juo vicArAtmaka vibhAganI sUci.] (dha) jaina eNjyueTsa eNsosiezana (aMgrejI) : je.je.ko.he, pu.pa/1,
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lebasUci 197 jAnyu.1909, pR.1-4. [pa28] jaina jJAnamaMdira (taMtrInoMdha) : je..ko.he, pu.84, eprila 1912, pR.12-22. [vaDodarAmAM zrIkAMtivijaya ane zrI haMsavijayanI preraNAthI sthApanA [pa29] jaina davAkhAnuM (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.46-7-8, mahA phAgaNa-caitra 1985, pR.232-34. [muMbaImAM pAyadhunI vistAramAM jaina davAkhAnAno AraMbha pa30] jaina mahilA saMmelana (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.519-20. siMmelanamAM zatruMjayatIrtha yAtrAtyAganA thayelA TharAvane zrI mo.da.dezAIe biradAvyo che.] [31] (zrI) jaina vidyArthI Azrama - sUrataH jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.32. [32] jaina vidyottejaka sahakArI maMDaLa li. (taMtrInoMdha) H jainayuga, 5.2/4, mahA 1983, pR.247-48. [33] jaina zvetAmbara kaoNnpharansa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/10, jeTha 1982, pR.429-30. | [pa34] jaina zvetAmbara kaoNnpharansa kanvenzana (taMtrInoMdha) H jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.44-45. [35] jaina sAhitya pariSadanI jarUra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/5, poSa 1983, pR.203-04. suratamAM bharAyelI jaina sAhitya pariSadanA TharAvone AnuSaMgika] [53] jaina sAhitya saMmelana (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he, pu.10/1-2, jAnyu.phebru.1914, pR.4-5. [37] jaina seniTorIama (taMtrInoMdha) : jai je.kaoN.he., pU.8/5, me 1912, pR.143-44. [dAudI vorA koma taraphathI mAtherAnamAM khullA mukAyelA seniTorIamano paricaya. A ja rIte jaina Arogyabhavana baMdhAvuM joIe te vize.] pi38] jaina svayaMsevaka saMmelana (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982,
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA pR.519. [39] taMtrInuM nivedana (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he, pu.11/11, nave.1915, pR.548. ji.the kaoNnpharansanuM dazamuM adhivezana muMbaI khAte bharavA muMbaInA jaina saMghe ApelI saMmati.] [54] da.ma.jaina je. prAMtika pariSada 4thuM adhivezana (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.25, poSa 1983, pR.201-02. pi41] dakSiNamAM maLelo jaina samAja (taMtrInoMdha) : jaizveikaoN.he, pu.laka, jUna 1913, pR.188-90. [dakSiNanA maMcara gAmamAM pratiSThA-utsava prasaMge ekaThA thayelA jaina samAjane saMmelananuM rUpa apAyuM, jenA pramukha hatA kaMkucaMda mULacaMda.] [pa42] dazamI kaoNnpharansanI pUrNAhuti : jaizvi.kaoN.he., pu. 124-5, eprila-me 1916, pR.98-103. [543 digaMbara pariSada (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.5/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.118. [54] dezI saMsthAna pariSada (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.34, mAgazara 1984, pR.95. [545] navamI gU.sA.pariSada - naDiyAda (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.43-4, kAratakamAgazara 1985, pR.1pa-6. [54] navA resI. janarala sekreTarIo (taMtrInoMdha) jainayuga, pu. 4/11-12, aSADa zrAvaNa 1985, pR.518. [konpharansanA janarala sekreTarIo rA. cInabhAI lAlabhAI tathA zeTha nagInadAsa karamacaMda pATaNavALAe rAjInAmuM ApatAM temanI jagAe anukrame zeTha raNachoDabhAI rAyacaMda, motIcaMda jhaverI ane zeTha choTAlAla premajI mAMgaroLavALAnI varaNI.] [547] paMjAbamAM thayeluM anukaraNIya saMdhabaMghAraNa (taMtrInoMdha) jai..kaoN. he, 5.97, julAI 1913, pR. 218. [548] pAcorA (khAnadezanI eMglo-varnAkyulara) saMyukta jaina pAThazALA (taMtrInoMdha) : jai.je.ka. 5.98-9, oNgaSTa-sapTe.1913, pR.266-67.549] pAlItANAnI be saMsthA (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/pa, poSa 1984,
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 199 pR.173. [1. bAlAzrama 2. yazovijayajI jaina gurukuLa] [55] pragatino pavanaH ApaNe zuM te pavanathI dUra rahIzuM (taMtrInoMdha) je.je.kaoN. he., 5.9/5, me 1913, pR.176. [sthAnakavAsI jaina komanI keTalIka pragatisUcaka pravRttio. zvetAMbara bhAIoe potAnI dhImI paDelI pravRttione vegIlI karavI joIe.] [551] pramukha mATenI zodha (taMtrInoMdha) : jainayuga pu.pa/-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.214-15. [papara pramukha sAheba (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.5/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.215. [rAvasAheba ravajI sojapAla] [juo caritrAtmaka vibhAganI sUci.] [553] pramukhanuM bhASaNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.5/6-7-8, mahA phAgaNa-caitra 1986, pR. 229-24. jaiina samAjanA prazno vize.] [juo vicArAtmaka vibhAganI sUci [554] (zrIyuta) bahAdurasiMhajI ane zrIyuta kastUrabhAI (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.51~19. [konpharansamAM enA pramukha zrI bahAdurasiMhajI tathA zeTha A.ka.peDhInA pramukha zrI kastUrabhAInAM paraspara khulAsAvALAM vaktavyonuM tAraNa] [555] bAbu jugalakizora ane samantabhadrAzrama (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.118-19. jio caritrAtmaka vibhAganI sUci.] bAbu puraNacaMda nAhara ane gulAbakumArI lAyabrerI (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.5/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.115-16. [juo caritrAtmaka vibhAganI sUci.]. [557] (zrI) mahAvIra vidyAlaya (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he, pu.13/6, jUna 1917, pR.167-68. [558] muMbaI khAte navA sthapAyelA zrI saMyukta jaina vidyArthIgRhanI udghATana kriyA prasaMgenuM vaktavya : jaina hitecchu, pu.19, mArca tathA jUna 1917, pR.12-63. [saMsthA tathA vADIlAla mohanalAla zAha vize.[559] [papada]
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA muMbaI - bAbu panAlAla punamacaMda jaina hAIskUlanA vidyArthIonuM prItisaMmelana (taMtrInoMdha) : jaizvei.ko.he, pu.12/8, oNgaSTa 1916, pR.34850. [56] rAjakoTanuM zrI dazAzrImALI ane jaina vaNika borDiMga hAusa : ..kaoN.he. pu.10/4-5, eprila-me 1914, pR.157-60. vijhiTarsa bUkamAM lakhelo abhiprAya] [51] vAMkAnera sthAnakavAsI kaoNnpharansa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pR.33, kArataka 1984, pR.64-67. [52] (zrI) zatruMjaya prakaraNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/8, vaizAkha 1984, pR.304. [A prakaraNa bAbate atyAre vividha saMsthAo zuM karI rahI che te vize.] [53] sabhAnA eka hitecchanI khAsa sUcanAo : jaina dharma prakAza, pu.40/12, phAgaNa 1981, pR.406-08. [jaina'mAM "sAhityasevAnI Avazyaka bhalAmaNa" e nAme thoDAka pheraphAra sAthe. juo A ja vibhAganI sUci. [54] samantabhadrAzrame karavA dhArelAM kAryo (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso-kArataka 1985-86, pR.119-21. [565 saMyukta jaina vidyArthIgRha (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., 5.13/6, jUna 1917, pR.168-69. [ ] saMyukta jaina vidyArthIgRha (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.277-81. [57] sAgaragaccha munisamelana parathI UpajatA vicAro - judA judA gacchonuM kheMcavAmAM AvatuM lakSa (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pU.9/6, jUna 1913, pR.181-87. juo vicArAtmaka vibhAganI lekhasUci.] [58] sAhityasevAnI Avazyaka bhalAmaNa jaina pu.23/6, 8 phebru.1925, pR.81 82. [bhAvanagaranI jaina dharma prasAraka sabhAe makAnanI uddaghATana- kriyA rAkhelI tyAre lakhAyeluM prAsaMgika vaktavya patra rUpe mokaleluM. "jaina dharmaprakAzamAM A ja lakhANa "sabhAnA eka hitecchanI khAsa sUcanAo
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lebasUci 201 nAmathI thoDAka pheraphAra sAthe, juo A ja vibhAganI sUci.] [69] siddhakSetra bAlAzrama (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he, pu.13/7, julAI 1917, pR. 200-01. [pa70] (zrI) sukRta bhaMDAra phaMDanI khedajanaka hAlata - jaina vargane vadhAre vicArazIla, vadhAre AgaLa vadhato ane vadhAre AbAda karavAno vyavahAra mArga - pUjya munivaro ane AgevAna zrAvakone apIla (taMtrInoMdha) : jai.je. kaoN.he., pR.9/6, jUna 1913, pR.190-92. [zrI jai.e.mU. kaoNnpharansa aMtargata saMsthA. [571] surata azaktAzrama (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/4, mAgazara 1984, pR.98. [572] sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.rapa, poSa 1983, pR.202-03. [573] sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansa (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.ra7, phAgaNa 1983, pR.287-88. [574] svAgatasamitinA adhyakSa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/-7-8, mahA-phAgaNa caitra 1986, pR.217-19. cunIlAla sarUpacaMda rAjurIkara] juo caritrAtmaka vibhAganI sUci.] [575] svAgatasamitinA adhyakSanuM bhASaNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/6-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1986, pR.217-19. jaiina samAjanA prazno vize.] jio vicArAtmaka vibhAganI sUci.] [57] hindunuM saMgaThana (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/5, poSa 1982, pR.162-64. [hindu mahAsabhAnI beThakamAM lAlA lajapatarAyanA pramukhIya bhASaNanA muddAo para AdhArita mo.da.dezAInI vicAraNA] [juo vicArAtmaka vibhAganI sUci.]. [577] hiMdu yunivarsiTImAM jaina dharma (taMtrInoMdha) : jai..kaoN.he, 5.8/12, Dise. 1912, pR.54. 7. sAmayiko "anekAnta patra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.pa/1-2-3, bhAdaravo-Aso [578]
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 202 virala viddhapratibhA ane manuSya pratibhA kArataka 1985-86, pR.121-22. [59] amAruM gata varSa (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN.he., pR.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR. 5-47. | [580 A patranA nAmamAM pheraphAra karavAno prayatna niSphaLa gayo (taMtrInoMdha) : jai.je.ko.he., pu.128, oNgasTa 1916, pR.354-55. ['heralDa"nuM nAma badalI "jaina samAja' rAkhavAnuM sUcana kaoNnpharanI sTenDiMga kamiTImAM nakArAyuM.] [581] AgAmI zrI mahAvIra jayaMtI khAsa aMka (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3-7, mahA-phAgaNa 1984, pR.194. [582] jaina itihAsa-sAhitya khAsa aMka (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/3-4, kAratakamAgazara 1983, pR.81-82. [583 jaina" patrano rajatotsava (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/pa, poSa 1984, pR.137-38 [584] jaina zAsana" (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.86, jUna 1912, pR.179. [585]. jaina hitecchuno paryuSaNano khAsa aMka (taMtrInoMdha) jai.e.kaoN.he, 5.12/8, oNgaSTa 1916, pR.350-52. [58] jainayuga'nuM navuM varSa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.521-22. [587 taMtrInuM aMtima nivedana (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN. he, pu.10-8-9, oNgasTa sapTe. 1914, pR.429-30. jaii.je.kaoN.haralanA khAsa mahAvIra aMkanuM nivedana.] [588] taMtrInuM nivedana (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.2-4. ['jaina yuga'nA taMtrIpadano svIkAra karatAM mo.da.dezAInuM nivedana] [589] taMtrInuM nivedana (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pu.108-9, oNgasTa-sapTe. 1914, pR.241-48. khiAsa mahAvIra aMka mATe lekho mokalI ApavA badala lekhakono AbhAra Adi] [590] taMtrInuM nivedana (taMtrInoMdha) : jaizvei.kAM.., pu.139-1911, sapTe.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 203 oNkTo.-nave.1917, pR.22-71. [prastuta aMka vize temaja A aMka mATe AvelA lekho vize kiMcita] [591] taMtrInuM vaktavya (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.., pu.11/12, Dise. 1915, pR.587. jaii.je.kaoN. heralDanA taMtrI tarIke pote cAra mAsa cAlu. tethI mo.da.dezAInuM chelluM nivedana mulatavI.] dazamA varSamAM praveza (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN. he., pu.10/1-2, jAnyu.-phebru. 1914, pR.2-4. ji.je.kaoN. heralDano praveza [593] navIna varSa (taMtrInoMgha) : jainayuga pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, [594] navIna varSa (taMtrInoMdha) : jai.je.koM... pu.11/1, jAnyu. 1915, pR. 10-12. jaii.je.kaoN.heralDanA 11mA varSa-praveza TANe keTaluMka siMhAvalokana] [195] presamAM pheraphAra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR.247. ['jainayuga'nA mudraNa aMge presano pheraphAra. 'navajIvana'ne badale jyubilI prinTiMga presa) [59] (zrI mahAvIra jayaMtI aMka (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.14, mAgazara 1982, pR. 123. likho mATe AmaMtraNa ane viSayanirdeza] [597] (zrI) mahAvIra jayaMtI aMka (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/7, phAgaNa 1982, pR. 247. [lekho mokalavA smRtinoMdha] [598] (zrI) mahAvIra jayaMtI khAsa aMka (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.1/8, caitra 1982, pR. 278-79. [pragaTa thayelA khAsa aMka vize.] [59] (zrI) mahAvIra jayaMtI khAsa aMka (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.38, caitra 1984, pR.259-61. [khAsa aMkanuM taMtrInivedana [20] (zrIma) mahAvIra prabhunA caritra para pUruM prakAza pADavA pratye amAro prayAsa (taMtrInoMgha) : jai.hai.kaoN.he, pu.101-2, jAnyu.-phebru. 1914, pR.7. [paryuSaNa parva upara "zrImana mahAvIra aMka kADhavAnI taMtrInI IcchA - lekhakone nimaMtraNa.] lekhakone nimaMtraNa - jaino ane jaina dharma viSaye kevAM lakhANonI jarUra che? [01]
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA (taMtrInoMdha) : jai je.kaoN. he, pu.9/7, julAI 1913, pR.226-30. [AgAmI paryuSaNa aMka saMdarbhe.] [602] heralDamAM navIna pheraphAra ane "jaina" (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pU.85, me 1912, pR.148. * [603] 'herolDa'no paryuSaNa aMka (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN. he, 5.98-9, oNgaSTasapTe.1913, pR.261. [0] 8 prakIrNa abhinava varSa maMgalam (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.8. nUitana varSe mo.da.dezAIne maLelI noMdhanIya zubhecchAo]. [85] amArI giranAra tIrthanI yAtrA (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985, pR.431-34. (juo aiti. vibhAganI sUci.] [6] amArI jJAnayAtrA tathA tIrthayAtrA (taMtrInoMdha) jainayuga, 5.3/5, poSa 1984, pR.132-34. [amadAvAdanA keTalAka upAzrayonA bhaMDAro, purAtattva maMdira va.mAM hastaprato joI. pAlaNapuramAM jaina vidyArthIonA inAmI meLAvaDAmAM hAjarI, DAyarAnA upAzrayamAM be dAbaDAnI hastaprato joI. kuMbhAriyAnI tIrthayAtrA tathA tyAMnA zilAlekhono utAro.] [607) amAro pravAsa (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.163-65. [vaDodarAmAM paM. lAlacaMda bhagavAna gAMdhIne tyAM pATaNa bhaMDAranI sUcinAM phaoNrma joyAM. naDiyAdamAM 9mI gu.sA.pa.mAM bhAga lIdho tathI caityadarzana. vaDatAlamAM svAmi. maMdiranI mulAkAta. amadAvAdamAM pa. sukhalAlajIne tyAM. rAjakoTamAM sagAMsaMbaMdhInI mulAkAta.] [28] ApaNI zilpakaLA : jai.je.kaoN.he, pu.12/3, mArca 1916, pR.68-72. [judAjudA videzI tajjJonA abhiprAyo. 72me pAne lekha apUrNa che.] [09] isudAnaH jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.41-43. [goraghanabhAI vIracaMda zAharacita "ikSudAna' kAvyanuM TippaNa tathA prAsaMgika noMdha] [10] uttara hiMdamAM jaina dharma" (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985,
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 205 pR.436-37. [cImanalAla jecaMda zAhano ema.e.nI padavI mATe mahAnibaMdha [11] eka digambara jaina gRhastha taraphathI bAdazAhI sakhAvata : traNe phirakAnA jaino mATe "jaina kaoNleja' sthApavAmAM te rakama vaparAvAnI AvazyakatA (taMtrInoMdha) : jaizvei.kaoN.he., .9/12, Dise. 1913, pR.558-59. [digaMbara jaina zrIyuta trilokacaMdajI kalyANacaMdajI IdoranivAsIe be lAkhanI rakama jainonA keLavaNInA vikAsa mATe phALavI. emAMthI jaina hAIskUla sthApavAno vicAra.] [12] eka muninAM parAkrama (taMtrInoMdha) : jai .kaoN.he., pR.14/1-2-3, jAnyu phebru.-mArca 1918, pR.90. [eka munie savAlapatra kADhI keTalIka jaina strIo - vidhavA strIo pAse javAba ApavAnI mAgaNI karI che. te patramAMnA prazno tathA taMtrIe A aMge uThAvelA keTalAka vAMdhAo] [13] aitihAsika graMtho ane sAdhano prasiddha karavAnI jarUra (taMtrInoMdha) : jai.je. ko.he., pR.13/5, me 1917, pR.143-44. [14] kacchI bhAIo (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.520 21. [kacchI bhAIoe jai.e.kaoNnpharansamAM sAro sahakAra Apyo te vize.] [15] citraparicaya : jai.je.kaoN.he, pu.11/7-10, julAI-oNkTo. 1915, pR.539-41. Ai aMkamAM chapAyelAM citro vize vivecana. lakhANa saMbhavataH mo.da.dezAInuM [1] jaina keLavaNI phaMDanuM kolama (taMtrInoMdha) jai.je.ko.he., pR.13/5, me 1917, pR.144. [17] jaina nyAyAdino paThanakrama (taMtrInoMdha) jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.. [18] jaina bukaselaro (taMtrInoMdha) : jai..kaoN.he, .84, eprila 1912, pR.122-23. svi. zeTha bhImazI mANeka jevA bukaselaronuM jaina samAjane samRddha vAcana pUruM pADavAmAM mahattvanuM pradAna [19] jaina mUrtividhAna - pratiSThAdi : jaina, pu.22/39, 5 oNkTo. 1924,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 virala vibhUtibhA ane manuSya pratibhA pR.569-70. priAcIna bhAratanA ItihAsanA eka adhyApaka jaina pratimAzAstranuM adhyayana karavA mAge che temaNe mAgelI sAmagrInI vigato ane te pUrI pADavA vinaMtI.] [20] jaina vidyArthI prIti samAja : jaina, pu.7/45, 20 phebru.1910, pR.11. pritivarSa, jaina vidyArthIonuM eka prItisamAja - Social gathering thavuM joIe te vize.] [21] jaina vidvAnone AmaMtraNa (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he, 5.9/5, me 1913, pR. 173-74. [mi. harbarTa vorana nAmanA aMgreje bahAra pADelA jaina dharma viSayaka eka aMgrejI pustakanuM mi. reDabreva nAme eka aMgreje laMDananA okalTa rivyumAM avalokana karyuM che temAM eNe jaina dharmane anyAya karyo che. ene radiyo ApavA mATe jaina vidvAnone AmaMtraNa.] [22] jaina vividha jJAnavistAra je.je.kaoN.he, .8/5, me 1912, pR.15ra-pa3. [jIvAtmAnuM citra/svAmI abhedAnaMda ane jaino.] [23] (zrI) jaina zvetAmbara mUrtipUjaka zramaNavargane jAhera vijJapti (taMtrInoMdha) : je.je.kaoN.he., pR.13/12, Dise. 1917, pR.489. [24] jaina samAjanI pragatinuM TUMka avalokana (taMtrInoMdha) jai.je.kaoN. he5.98-9, gaSTa-sapTe.1913, pR.262. [25] jaina saMbaMdhI kaMIkaMI : jai.e.kaoN.he., 5.12/6, jUna 1916, pR. 193-95. jaiina dharma vize aMgrejI pustaka paMDita arjunalAla zeThIno kesa/pustaka parIkSA/zeTha khetazI khIazI je.pI.nI udAratA] [2] jaina sUtronA uddhArano eka vadhu prayAsa (taMtrInoMdha) jai.e.kaoN.he., .98-9, oNgaSTa-sapTe.1913, pR.243-44. dakSiNamAM jaina dharma (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985, pR.436. [zrI zarmAno ema.e.nI padavI mATeno mahAnibaMdha. tene prakAzita karavA Arthika sahAyanI maMtrInI apIla.] [28] digambarIya pratimAo (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pu.12/8, oNgaSTa 1916, pR.353-54. [vaDodarAnA zvetAMbara jaina maMdiramAMnI digaMbarI cAra pratimAo digaMbarIone ApI devAI te aMge taMtrIe pragaTa
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 207 [29]. karelo AnaMda.] dharmadhvaja'nA saMpAdakano sUra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/11-12, aSADa zrAvaNa 1983, pR.509-11. [mo.da.dezAI ane motIcaMda kApaDiyAnI dharmadhvaje karelI TIkA vize.] ghArmika parIkSA (taMtrInoMdha) : jai.je.koM. he, pu.13/4, eprila 1917, pR.10pa-06. [31] dho. avivAhita kanyAo mATenuM praznapatraH jai.je.kaoN.he, pR.14/1-ra-3, jAnyu.-phebru.-mArca 1918, pR.11. priAkSika mo.da.dezAI] [32] namaskAra : jainayuga, pu.2/11-12, aSADa-zrAvaNa 1983, pR.501. [saMbhavataH anuvAda] [33] navA jaina berisTarane mAna (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he, pu.pa, me 1913, pR.176. [zrI makanajI jUThAbhAInuM svadeza pAchA pharatAM, jaina eso. oNpha InDiyA taraphathI karAyeluM bahumAna.] [34] patravyavahAra : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.35-37. tiMtrI tathA rA. rAmalAla modI vacceno. rAmalAla modIe bhAlaNakRta be naLAkhyAnanuM pustaka pragaTa karyuM temAM emaNe joDelA lekha "kavi ane kAvya'mAMnA jaina sAhitya-sAhityakAro aMgenA keTalAka vicAro pratye mohanabhAInI TippaNI.] [35] patravyavahAra : jainayuga, pu.1/4, mAgazara 1982, pR.159-60; pu.1/5, poSa 1982, pR. 171-73. [taMtrI tathA ka.mA.munazI vacceno. patra-1: munazI sAhityanA itihAsagraMtha mATe jaina graMthakAro vizenuM lekhanaMkArya mohanabhAIne soMpavA mAge che te vize. patra-2 : jaina sAdhunA keTalAka niyamo aMge munazInI pRcchA - hemacaMdrasUri maMjarIne maLe che tevuM prasaMganirUpaNa karavAnA saMdarbhe. A banne patronA uttaro Apato mo.da.dezAIno patra.] [36] pavitra tIrtho saMbaMdhI jhagaDA (taMtrInoMdha) : jai.e.kaoN.he, pu.12/8, oNgaSTa 1916, pR.3pa3. [37] pATaNa ane suratanI jJAnayAtrA (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 Aso 1983, pR.4-5. [38] 104; 5.3pa-7, Dise.-phebru.1907-08, pR.173-82. [mULa lekhaka ema. eca. dilba, anuvAdaka mo.da.desAI [39] pUrva taMtrInuM chelluM nivedana - Farewell - jayajinendra : jai.e.kaoN.he., pu.15/1-2, jAnyu.-phebru.1919, pR.60-64. [40] prakIrNa (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.2/4, mahA 1983, pR.249-50. [cImanalAla je. zAha 'uttara hiMdanA jaino' vize tathA eka dakSiNI brAhmaNa grejyueTa ema.e.nI padavI mATe "dakSiNa hiMdanA jaino" vize lakhavA icche che. nyU pUnA kaoNlejamAM phelo nimAyelA madhusUdana modI apabhraMza sAhitya para nibaMdha lakhI rahyA che.] [41] prazna-vyAkaraNa' : buddhiprabhA, 5.8 4-5, julAI-oNgaSTa 1916, pR.105 08; 5.8, sapTe. 1916, pR.181-84; 5.87-8-9, okTo.nave.-Dise. 1916, pR.196-200. [mULa graMtha "pAhA-vAgaraNa' parano bAbu zaradacaMdra ghoSalano aMgrejI lekha. anuvAdaka mo.da.dezAI[64ra) prAkRta bhASAnA abhyAsa mATeno trivArSika krama (taMtrInoMdha) : jainayuga, 5.3/9, vaizAkha 1984, pR.304. [43] prAkRta saMskRta aMgrejI gujarAtI koza (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.73-74. pristuta kozanI yojanA vize.][4] pro. ThAkorano eka vicArazIla patra: jainayuga, 5.4/11-12, aSADa-zrAvaNa 1985, pR.481-83. [mo.da.dezAI parano. ke. dhruvanA I.15mAM zatakanA prAcIna gurjara kAvyano saMgraha vAMcIne, tene anuSaMge madhya. jevA kavinI sArI hastaprato mohanabhAIe bhegI karavI joIe te aMge tathA dRSTAMtakAvyo - allegories aMge baka.ThA.nAM keTalAMka maMtavyo.] [45] bhASA : jainayuga, pu.43-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.129-30. eika hindI vidvAnanA lakhANano anuvAda) [64]
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 209 mahAkavizrI nhAnAlAlano udgAra (taMtrInoMdha) : jainayuga, pu.36-7, mahA phAgaNa 1984, pR.197-98. [mAMgarola jainasabhAnA vArSikotsava prasaMge pramukhasthAna levAnA nimaMtraNano asvIkAra karatAM lakhelo patra.] [47] mAgadhI saMskRta aMgrejI gujarAtI koza (taMtrInoMdha) jai.e.kaoN.he, 5.8/12, Dise. 1912, pR.55. prastuta kozanI yojanA vize. yazovijayajI graMthamALA oNphisa Avo koza pote karI ApavA samartha.] [48] mAgadhI-saMskRta-aMgrejI gujarAtI zabdakoza : jai.je.kaoN.he., pR.8/11, nave. 1912, pR.422-28. sUicita. DaoN. svAlIe A kAma pAra pADavA mUkelI keTalIka zarato.] [49] muMbaI sarakAra ane jaina tahevAro (taMtrInoMdha) : je.vya.kaoN. he., pU.8/12, Dise.1912, pR.454. [50] (sva.) raNajitarAmanA patro : jai.je.kaoN.he., pR.13/9-10-11, sapTe. oNkTo.-nave.1917, pR.311-23. [raNajitarAmanA mohanabhAI paranA patro. patromAM judA judA prAsaMgika saMdarbhe aneka muddAono ullekha.] [51] rAjasthAnI bhASA jainayuga, pu.1/11, aSADa 1982, pR.488-91.[52] rAjula ane rahanemi : jainayuga, pu.1/3, kArataka 1982, pR.84-86; pu.1/4, mAgazara 1982, pR.122-23. [bAbulAla motIlAla modInuM kAvya. enuM prAstAvika ane TippaNa. kAvyane aMte TippaNamAM mAtra keTalAka zabdonA artho ja mo.da.dezAIe ApyA che.] [53] vividha jJAna : jai.je.koM. he, pu.13/4, eprila 1917, pR.123-25. [A te kharuM triyArAjya !pUrvajanmanI vAta/bhUkhanI avadhi/upavAsanI mahattA/parizrama dUra kema thAya ?/phAnasa/o.nA.mA.sI. gha/madhya eziyAmAM Arya sabhyatA,sukha zAmAM che ? /marato sAjo thayo/DhoranI olAda sudhAravAnA yatno.) [54] vividha prasaMga jai.je.kaoN. he., pR.11/ra-3, phebru.-mArca 1915, pR.37-39; prAcIna mahApuruSonI pichAna/prasiddha svadezabhakta saMta zrIyuta gAMdhInuM hiMdamAM Agamana/zrIyuta gulAbacaMdajI DhaDhA/zrIyuta jagamaMdiralAla jainI/digaMbaromAM dAnavIra zeTha mANecaMda pAnAcaMda/pATaNanA jaina bhaMDAronI vi. 14
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA TIpa eka jaina grejyueTa para Aphata AgamavAMcanA] pu.11/4, eprila 1915, pR.108-11. nAmadAra lokamAnya gokhaleno svargavAsI jaina strIkaLA kauzalya pradarzana/paM. arjunalAla zeThI mATe muMbaImAM jAhera mITiMga/jaina patronI sahAnubhUti zrI mahAvIra vidyAlayajIvadayA jJAnaprasAraka maMDaLa,jaina zvetAMbara DirekTarI/lekhakone nimaMtraNa/gujarAtI sAhitya pariSada) [655 vividha vicAra : jai..kaoN.he., pU.11/5, me 1915, pR.149-52; [tIrthono itihAsa/ANaMdajI kalyANajInI peDhI/jaina liTarecara sosAITI zrImanuM mohanalAlajI senTrala lAyabrerI] pu.11/6, jUna 1915, pR.181-85. [zrImanuM mohanalAlajI senTrala lAyabrerI tathA pAThazALA/ gujarAtI sAhitya pariSada/ukta pariSadanuM pradarzana-vaMthalI pratiSThA mahotsava ane pratiSThA-pariSada [5] samAjabaLa vadhAravAno digaMbara bhAIono stutya prayAsa (taMtrInoMdha) : jai.je.kaoN.he., pR.9/7, julAI 1913, pR.217. [57] sastA bhADAnI cAlIo (taMtrInoMdha) : jai.2.kaoN.he., pR.13/6, jUna 1917, pR.169. A mATe muMbaInA narottama bI. zAhe karelI yojanA vize.] [58] (sva.) sAkSarazrI manasukhabhAI paranA patro : jainayuga, 5.3/10, jeTha 1984, pR.388-90. miohanabhAIe karelA nyAyakarNikA graMthanA saMpAdana-anuvAda saMdarbhe sudhArAvadhArA sUcavavA lakhelA patro] [59]. (sva.) sAkSarazrI manasukhabhAInA patro : jainayuga, 5.3/6-7, mahA-phAgaNa 1984, pR.214-19. [nyAyAvatAra graMthanA mo.da.dezAIe karelA anuvAda aMge manaHsukhabhAInA pratyuttara.] hiMdu yunivarsiTI ane jainonuM pratinidhitva (taMtrInoMdha) : jai..ko.he., pu.12/8, oNgaSTa 1916, pR.34-47. 9. kAvya annatya UsasieNe - kAyotsarganA AgAro (sAmAyika kriyAnAM keTalAMka sUtro) : jainayuga, 5.3/4, mAgazara 1984, pR.94. prAkRta sUtrano
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci--lekhasUci 211 padyAnuvAda] [2] amArA manoratha : jainayuga, 5.1/5, poSa 1982, pR.161. [3] amAruM mahAdhAmaH jainayuga, 5.1|8, vaizAkha 1982, pR.402. [zatruMjayane mahAdhAma kahyuM che.] [ 4] aMtima maMgalAcaraNa : zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha 1936, pR.260. [ 5] (zrI) AtmArAma stuti H jainayuga, pu.4/10, jeTha 1985, pR.3596. [6] AnaMdotsava : jai.je.kaoN.he, pu.12/4-5, eprila-me 1916, pR.103. ['dazamI kaoNnpharansanI pUrNAhuti" lekha aMtargata.] [ 7]. AmaMtraNa : jai.je.ko.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.588. [68] AmaMtraNa-svAgata : jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.84 [ 9] AmaMtraNa svIkAraH jai..kaoN.he., pU.112-3, phebru.-mArca 1915, pR.343pa. [70] IriyAvahiyaM - virAdhanAnI AlocanA - prAyazcitta (sAmAyika kriyAnAM keTalAMka sUtro) : jainayuga, 5.34, mAgazara 1984, pR.93. priAkRta sUtrano padyAnuvAda) [71] kaoNnpharansadevI : jai.e.kaoN.he., pU.124-5, eprila-me 1910, pR.98. ['dazamI konpharansanI pUrNAhuti" lekha aMtargata [72] kSamA karajo: jai.je.kaoN.he., .138, oNgaSTa 1917, pR.2para. [saMbhavataH taMtrInuM.. [73] kSamApanA : jaina dharma prakAza, pu.26/6, bhAdaravo 1936, pR.1162. [74] khamAvuM chuM kSamA karajo je.je.kaoN.he, 5.89, oNkTo.1912, pR.281. [saMbhavataH kartA taMtrI ke pachI amRta ?] . gurUtuti (ghauMlI) : jainayuga, /10, 1985, pR.396. svi. zrI AtmArAmajI vize.] | [7]
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jaya zrI mahAvIra : jainayuga, 5.1|8, caitra 1982, pR.277. [77] jaya zrI mahAvIra : jainayuga, pu.28, caitra 1983, pR.339. zrI devavAcakanI stuti parathI.] [7] jaina kanyAnA manoratha : jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.2. [ 9] tasauttarI - kAyotsargano saMkalpa ane hetu (sAmAyika kriyAnAM keTalAMka sUtro) : jainayuga, 5.3/4, mAgazara 1984, pR.93. [prAkRta sUtrano padyAnuvAda] [8] dharmakSetramAM jIvasainikane protsAhanaH je..kaoN.he, 5.8/10, oNkTo. 1912, pR.382-83. [saMbhavataH mo.da.dezAInuM [68] gharmabahenane : jai.e.kaoN. he., pR.98-9, oNgasTa-sapTe.1913, pR.347 [saMbhavataH mo.da.dezAInI [682) navakAra' sUtra - paMca parameSTIne namaskAra (sAmAyika kriyAnAM keTalAMka sUtro) : jainayuga, pu.3/4, mAgazara 1984, pR.. [prAkRta sUtrano padyAnuvAda.] | [683) navIna varSa- maMgala je.je.kaoN.he., pR.11/1, jAnyu. 1915, pR.1. [684] navIna varSanuM nivedana jai.e.kaoN.he, pR.13/1, jAnyu.1917, pR.1.[85] pataMga patana : jai.je.koM. he., pR.11/11, nave.1915, pR.551. [gokulacaMdra zarmAnA hiMdI kAvyano bhAvAnuvAda) [8] prabhune AhvAna H jai.je.ko.he., pR.13/pa, me 1917, pR.131. [687] prabhAta-prabodha : AtmAnaMda janmazatAbdI smArakagraMtha, 1936, pR.6. [saMpAdakIya vaktavyane cheDe [688] prabhuprArthanA : jainayuga, pu.1/12, zrAvaNa 1982, pR.505. [8] bagaDeluM ghaDiyALa jai.je.ko.he., pR.11/4, eprila 1915, pR.105.[0] mahAtmA mohanadAsa gAMdhI H 1. jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.331. 2. jaina prakAza, pu.183-4-5, nave.180, pR.12, jaiinayugamAM kavinuM nAma nathI. paNa A ja kAvya thoDAka zabdaphere ane kaDI saMkhyA umerAIne jaina prakAzamAM chapAyuM che. tyAM mo.da.dezAInuM
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasuci-lekhasUci 213 kartAnAma che.] [91] (zrI mahAvIra stutiH jainayuga, pu.1/3, kArataka 1982, pR.81. [2] zrI mahAvIrasmaraNa : jainayuga, pR.14, mAgazara 1982 121. . maMgalAcaraNa : jai.je.kaoN.he, pu.11/2-3, phebru.-mArca 1915, pR.45. jaiina zvetAmbara kaoNnpharansanA navamA adhivezanamAM gavAyeluM [] maMgalAcaraNa (vIrastuti) : jai.je.ko.he., pu.12/3, mArca 1916, pR.65. mArI bahenaDI H jai.je.kaoN., pR.98-8, oNgaSTa-sapTe.1913, pR.37pa. [saMbhavataH mo.da.dezAInuM [9] mAro hAlo : jai.je.kaoN.he, pu.12/2, phebru.1916, pR.33-34. [vIrabhaktinA nAmathI [97] (zrIma) yazovijayajInI smRti-stutiH jainayuga, 5.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.84. ["zrImad yazovijayajI ane temanI jIvanakalA" e lekhamAM thoDAka pheraphAra sAthe A kAvya aSTakarUpe mukAyuM che ane enuM vivaraNa paNa che.] [98] rAjakumArI pratye sakhIo : jai.je.kaoN. he, pu.12/2, phebru.1916, pR.35. [vIrabhaktinA nAmathI.] 99] rAjA kAlasya kAraNamuH jai.je.kaoN. he, pu.11/7-10, julAI-oNkTo. 1915, pR.212. hindI kAvya. saMbhavataH mo.da.dezAInuM [20] logassa - covIsa jinastuti : jainayuga, pu.3/1-2, bhAdaravo-Aso 1983, pR.1. priAkRta sUtrano padyAnuvAda] vartamAna vItarAgadharma vimukhatA : jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.494. [702] vidhavA bahenane AzvAsanaH jai.e.kaoN.he., pR.98-9, oNgasTa-sapTe.1913, pR.284. [saMbhavataH mo.da.dezAInI [73] vinati : je.ce.koM. he., pu.12/3, mArca 1916, pR.. [704] (zrI) vIracaritra parathI udbhavatuM vIratvaH 1. jaina dharma prakAza, pu.27/2-3, vaizAkha-jeTha 197, pR.33-34; 2. jai kaoN.he., pu.108-9, [701]
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA [708] oNgaSTa-sapTe.1914, pR.240. [705] vIrabALanI vinatiH jai .kaoN.he., pu.12/1, jAnyu. 1916, pR.1. [0] zAradASTaka : jainayuga, 5.3/3, kArataka 1984, pR.61. kirtA mo.da.desAI tathA mo.bha.jhaverI) [70] samartha bahenane jai.e.kaoN.he., 5.12/2, phebru.1916, pR.34. [vIrabhakti nA nAmathI.] saMpaH jai.e.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.91. [70] sAmAyika kriyAnAM keTalAMka sUtro : jainayuga, pu.3/ka, mAgazara 1984, pR.93-94. kiTalAMka prAkRta sUtronA padyAnuvAdanuM A mukhya zIrSaka che. pratyeka sUtra paNa yathAsthAne kAvyasUcimAM sAmela che.] [71] sAmAyika samabhAva : jai.je.koM. he., pU.8/12, Dise. 1912, pR.450. siMbhavataH mo.da.dezAInuM [711] (zrI) siddhakSetra : jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa, 1984, pR.394. [712] sevikAone vinati : jai.je.kaoN.he., pR.12/2, phebru.1916, pR.34. virabhaktinA nAmathI.] [713] snehI nimaMtraNa : jai hai.kaoN. he, pu.11/2-3, phebru.-mArca 1915, pR.34. [714] snehInAM saMbhAraNAM : jai.je.kaoN.he., pu.13/2, phebru.1917, pR.3536. [715] svAgata (WELCOME) : jai.je.kaoN.he., pu. 12/3, mArca 1916, pR.65. hRdaya-ullAsa jai.je.kaoN.he, pu.12/3, mArca 1916, pR.64. [717] hRdayanI vAto koNa jANe (1), (2) : 1. jai.je.kaoN. he., pU.128-9-[10], oNgaSTa-sapTe.[oNkTo. 1916, pR.328-29; 2. jaina rIvyu, pu. 2/1, eprila 1918, pR.24. [718] (sva. zrIyuta) hemacaMda amaracaMda : jai.e.kaoN.he., pu.11/6, jUna 1915, pR. 178, [71] [716]
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 215 (zrImad hemacaMdra stutiH jainayuga, pu.4/3-4, kArataka-mAgazara 1985, pR.84. [720) (kha) pustakonAM svIkAra ane samAlocanAnI sUci 1. svIkAra ane samAlocanA (1) pustako anubhavapaMcaviMzati, buddhisAgarasUri, mULa gujarAtImAM, hindI anuvAdaka ane vivecaka udayacaMda lAlacaMda zAha, prakA. mi.eca.je. rAThoDa, zrI mahAvIra jaina maMDaLa, kolhApuraH jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.479. abhinaMdana aura sumatinAtha prabhukA caritra, muni mANekamunijI, hiMdI mAM. : jaina.je.kaoN.he, 5.12/7, julAI 1916, pR.220. abhimanyu AkhyAna tathA abhimanyunuM lokasAhitya, prayojaka-prakAzaka maMjulAla raNachoDalAla majamudAra, vaDodarAH jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.184-85. arthaprakAzikA, umAsvAtinA tattvArthAdhigamasUtranI - mokSazAstranI bhASA vacanikA TIkA, hiMdImAM TIkAkAra sadA sukhajI kAzalIvAla, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA, kalakattA, : jai.je.kaoN.he., pR.13/ra phebru.1917, pR.41. arpaNa, suzIla, prakA. jaina oNphisa, bhAvanagara : jainayuga, 5.4-7-8, mahA-phAgaNa-caitra 1985, pR. 236. Atmaprabodha, mULa graMtha saMskRtamAM 149 zlokano. kartA zrIkumAra, hiMdI bhASAMtara sahita, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA : jai. che.kaoN.he., pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo-nave.1917, pR.372. AtmAvabodha kulaka athavA AtmajJAna, yojaka paM. lAlana, zrI jayazekharasUrikRta prAkRta padyaracanAnuM vivecana, prakA. meghajI hIrajI ke. : jai.je.kaoN.he., 5.8/12, Dise. 1912, pR.468. Adarza jaina, baMsI, prakA. jaina sastuM sAhitya pracAraka kAryAlaya, kalola, bIjI AvRtti : jainayuga, 5.4/5, poSa 1985, pR.184.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 virala viddhatmatibhA ane manuSya pratibhA AnaMdakAvya mahaudadhi (prAcIna jaina kAvyasaMgraha), mauktika 1luM, saMzodhanakAra ane saMgrahakartA rA. jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, prakA. zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pu. phaMDa, muMbaI : jai je.ko.he., pu.104-5, eprila-me 1914, pR.119-20. AnaMdakAvya mahaudadhi, mauktika rajuM, saMzodhaka ane saMgrahakartA jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, prakA. zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa : jai..ko.he., pU.11/12, Dise. 1915, pR.589. AnaMdakAvya mahodadhi, mauktika 3juM : jai.je.ko.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.589-91. AnaMdakAvya mahaudadhi, mauktika 4thuM, saMzodhaka zrI buddhisAgarasUri, saMgrAhaka jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, prakA. zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phiMDa : jaina.je.kaoN.he., pu.12/7, julAI 1916, pR.217-18. AuparIkSA, digaMbarAcArya zrImad vidyAnaMdasvAmI, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA : jai.je.kaoN.e., pu.10/7, julAI 1914, pR. 221-22. AbU - pahelo bhAga, munizrI jayantavijaya, prakA. yazovijaya graMthamAlA saM.1985: jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.501. ArAdhanAsAra - saTIka, prAkRtagraMthanA kartA devasenAcArya, saMskRta TIkAkAra ratnakatidava, saMzodhaka zAstrI manaharalAla, prakA. mANikacaMda digaMbara jaina graMthamAlA samiti, hIrAbAga : jai.je.kaoN.he., pR.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.366. upadeza ratnakoSa, hindI anu. jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. upadeza saptatikA (bhASAMtara), mULa saMskRta graMthanA kartA tapAgacchanA somadharma gaNi, prakA. zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jainayuga, 5.39, vaizAkha 1984, pR.335-36. karmavicAra - be bhAgamAM, yojaka ane prakA. paMDita prabhudAsa becaradAsa pArekha - vyavasthApaka, jaina vidyAbhavana, pATaNa : jainayuga, pR.39, vaizAkha 1984, pR.337.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 217 kaliyugakI kuladevI, hiMdI bhASAmAM, prakA. rA. mUlacaMda kisanadAsa kApaDIA, saMpA. "digaMbara jaina', sUrataH jai.ce.kaoN.he, pu. 9/12, Dise.1913, pR.574. kalpataru kakkAvali athavA ramaNika bAlagItA - prathama bhAga, prayojaka rA. velacaMda dhanajI, muMbaI-3, prakA. hiMmatalAla ane anaMtarAya (ta zeTha jhaverabhAI bhAIcaMdanA pautro), bhAvanagara jainayuga, pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986, pR.501. kalpasUtra subodhikA, saMzo. zrI vallabhavijayajI, prakA. jaina AtmAnaMda sabhA. bhAvanagara : je.je.kaoN. he., pR.14/4-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.140-41. kalyANa maMdira, stotra gItA tathA siddhAcala tIrtharAja stavana, saM. muni mahendravimala, prakA. dayAvimalajI jainagraMthamAlA, amadAvAda : jai.je. kaoN.he., pR.144-pa-, eprila-me-jUna 1918, pR.151. kAmaghaTakathA prabaMdha athavA kAmakuMbha (maMgala kalaza), muni kapUravijayajI, prakA. zrI jaina yuvaka maMDaLa, sANaMda : jai.zve.ko.he., pu.11/11, nave.1915, pR.581-82. kAyasthiti : jai.je.ko.he., pR.9/1-2, jAnyu.-phebru. 1913, pR.92. kAyasthiti, mULa kulamaMDanasUrikRta, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai..kaoN.he., .103, mArca 1914, pR.85-86. kAlasaptatikA, mULadharmaghoSasUrikRta, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.zve.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.85-86. kumArapAla mahAkAvya, caritrasuMdaragaNi, saM. munizrI caturavijaya, prakA. jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.ko.he., pR.144-pa-6, eprila me-jUna 1918, pR.156-57. kumArikAdharma, le. ane prakA. mAvajI dAmajI zAha : jainayuga, pu. 1/2, Aso 1981, pR.77. kuvalayamALA, zrI ratnaprabhasUrikRta saMskRta gadyapadyAtmaka saMpU, prakA. jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN.he., pu.13/9-10-11, sapTe.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 virala vizvabhratibhA ane manuSyapratibhA okTo.-nave.1917, pR.372. kuvalayamALA - bhASAMtara, mULa graMtha prAkRtamAM zrI dAkSiNyacihnasUrie racyo. te parathI saMskRtamAM paramAnaMdasUriziSya ratnaprabhasUrie racyo ane pradyumnasUrie zodhyo. tenuM A gujarAtI bhASAMtara. prakA. jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, jai.ce.ko.he., pR.11/11, nave.1915, pR.583. kuMdakuMdAcAryacaritra, anu.-prakA. mUlacaMda ki. kApaDIA (saMpA. "digaMbara jaina') sUrata : jai.je.kaoN.he., pu.10/7, julAI 1914, pR. 22. kaumudImitrAnaMda, rAmacaMdrasUri, saM. munizrI puNyavijaya, prakA. jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai zve.ko.he., pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.153-54. kRSNacaritra, baMkimacaMdranA mULa baMgALI parathI bhASAMtarakAra kRSNalAla mohanalAla jhaverI, muMbaI : jai..kaoN.he., .139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave. 1917, pR.357-58. kSullakabhavAvali, mULa dharmazekharagaNikRta, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.ko.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.85-86. gacchamata prabaMdha ane saMghapragati ane jaina gItA, buddhisAgarasUri, prakA. adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa, muMbaI : jai.e.kaoN.he, pu.14 4-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.150. gujarAtanI garjanA athavA hemAcAryanuM jIvanasUtra, cunIlAla vardhamAna zAha, prakA. "prajAbaMdhu', amadAvAda : jai.je.kaoN.he., pu.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.360-61. guNamAlA, kharataragacchanA rAmavijayamuni, prakA. maganalAla puruSottama, sANaMda : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.76. caritramALA, muni mANeka, prakA. jaina mitra maMDaLa, mAMDaLa : jai.je.kaoN.he., 5.97, julAI 1913, pR.232. caMdrazekharano rAsa : paM. zrI vIravijayajI, prakA. savAIbhAI rAyacaMda tathA zeTha kezavalAla jecaMda, muMbaI je.je.koM..pu.8/7, julAI 1912,
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 219 pR.212. caMpaka zreSThInuM caritra, muni mANeka, prakA, jaina mitramaMDaLa, mAMDaLa : jai.. kaoN.he., pR.9/7, julAI 1913, pR.233. caityavaMdana-stuti-stavanAdi saMgraha bhAga bIjo ane trIjo, yojaka muni mahArAjazrI kapUravijayajI, prakA. zivanAtha laMbAjI jaina pustakAlaya, pUnA : jaizvei.kaoN.he., pR.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.368-69. janAstitva mImAMsA athavA jainiyoMko nAstika kahanA bhUla hai, paM. haMsarAja zarmA : jai.e.kaoN.he., pU.8/12, Dise. 1912, pR.49. jaMbUguNa ratnamAlA, zrAvaka jeThamalajI, jayapuraH jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. jinadattacaritramu, saMskRta kAvyanA kartA digaMbara AcAryazrI guNabhadra, saMzodhanakAra paM. manaharalAla zAstrI : jai.je.kaoN.he., pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo-nave.1917, pR.366-67. jinastotrabhAMDAgAra, saMgrAhikA zrImatI caMdanazrI, prakA. vacchAvata zeTha hemarAja nemIcaMda : jai.hai.kaoN.he., pU.11/11, nave.1915, pR.576-77. jinAcAravidhi, Ara.Ara.bovaDe, vakIla mUrtijApura, prakA. kRSNAjI rAmacaMdra lATakara, nepANI : jai.hai.kaoN.he., pU.9/7, julAI 1913, pR.232. jatakalpasUtra, zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa, saMpA. muni jinavijaya, prakA. jaina sAhitya saMzodhaka samiti, amadAvAda : jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR. 190-91. jIvanacaryA, le. ane prakA. mAvajI dAmajI zAha: jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.77. jIvaMdhacaritra yA kSatracUDAmaNi, mULakartA vAdibhasiMhasUri, saMskRta kAvyanA hiMdI parathI gujarAtI anuvAdaka DaoN. bhAIlAla kapuracaMda zAha, prakA. mulacaMda kasanadAsa kAIDIA, taMtrI, "digaMbara jaina', surata : jai.ce. kaoN.he., pR.9/12, Dise. 1913, pR.571. jUnI gujarAtI bhASA ane jaina sAhitya, rA. maNilAla bakorabhAI vyAsa :
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jai.e.kaoN.he., .11/1, jAnyu. 1915, pR. 27-29. jesalamIra bhAMDAgArIya graMthAnAM sUcI, gAyakavADa paurvAtya graMthamAlA naM. 21, mULa saMgrAhaka cImanalAla DI. dalAla, saMzodhana karI vistRta upodudhAta ane anukramaNikAo lakhI taiyAra karanAra 5. lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI : jainayuga, 5.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.185-87. jaina aitihAsika gUrjara kAvyasaMcaya, saMgrA. ane saMpA. zrI jinavijayajI, AcArya, gUjarAta purAtattva maMdira, amadAvAda, prakA. zrI jainaAtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.474-75. jaine kAvya praveza, le. ane prakA. mAvajI dAmajI zAha : jainayuga, 5.1/2, Aso 1981, pR.77. jaina darzana, hiMdI anu. muni tilakavijayajI, mULa haribhasUri-racita 'padarzana samuccaya' para guNaratnasUrinI bRhat TIkA. temAMnAM cha darzano paikI jaina darzana saMbaMdhI bhAganA anuvAdaka paM. bahecaradAsa jIvarAja. tenuM hiMdI bhASAMtara : jainayuga, pu.4, vaizAkha 1985, pR.392-93. jaina darzana, prakA. devacaMda dAmajI zeTha, adhipati "jaina" : jai.je.kaoN.he., pu.14/4-5-, eprila-me-jUna 1918, pR.157-58. jaina darzana aura jaina dharma, mULa le. harbarTa vaoNrana, anuvAda : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. jaina dharma ke viSayameM ajaina vidvAnonI saMmatiryuM H jainayuga, 5.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. jaina pUjAdhikAra mImAMsA, jugalakizora mukhtAra, prakA. zeTha nAthA gAMdhI, muMbaI : jai.e.kaoN.he., pu.10, oNkTo.1913, pR.508. (dha) jaina laoN - (bhadrabAhu saMhitA) (aMgrejI), je.ela.jainI, prakA. dha senTrala jaina pabliziMga hAusa je.je.kaoN.he., pu.133, mArca 1917, pR.81-82. jaina zikSaNa pAThamALA dUsarA bhAga, muni nAnacaMdrajIkRta jaina praznottara kusumAvalino hindI anuvAda : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981,
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 22 1 pR.38. jaina sajhAyamALA bhAga 1-2-3, prakA. zA. bAlAbhAI chaganalAla, kIkAbhaTanI poLa, amadAvAda : jai.je.koM. he, pu.87, julAI 1912,pR.211 12. jaina samAcAra gadyAvali bhAga 1-2, prakA. rA. vADIlAla motIlAla zAha, adhipati, "jaina samAcAra" : jai.je.kaoN.he., pU.8/7, julAI 1912, pR.214. jaina saMgIta rAgamALA, prakA. mAMgaroLa jaina saMgItamaMDaLI, saM. 1951 : jai.je.kaoN.he., pU.9/6, jUna 1913, pR. 20. jaina sAhitya saMmelana kAryavivaraNa : jai hai.kaoN.he., pu.139-10-11, sapTe.-oNkTo-nave.1917, pR.361-62. tA.3-4-5 mArca 1914ne ( dine jodhapuramAM bharAyelI jaina sAhitya pariSadano ripoTI, (zrI) jaina stotra ratnAvalI, "vimala zAkhA"nA paMDita munio, prakA. dayA vimala jaina graMthamAlA, amadAvAda : .je.kaoN.he., pU.11/11, nave. 1915, pR.578-79, jainijhama (aMgrejI), harbarTa vaoNrana, onararI sekreTarI, gha jaina liTarecara sosAyaTI, laMDana, prakA. dha senTrala jaina pabliziMga hAusa, ArA : jai zve.ko.he., 5.13/3, mArca 1917, pR.80-81. jainetara dRSTie jaina, saMgrA. muni mahArAjazrI amaravijayajI, prakA. zA. DAhyAbhAI dalapatabhAI, bharUca : jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.187-88. jainendraprakriyA, AcArya guNavaMdita vyAkaraNa graMtha, saMpA. zrI lAla jaina, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA: jai..kaoN.he., pu.10/7, julAI 1914, pR. 221. jainendraprakriyA (uttarArdha), AcArya guNanaMdita vyAkaraNagraMtha, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA .je.kaoN.he., pu.11/11, nave.1915, pR.576. jJAnapaMcamI ane tenuM udyApana, le. ane prakA. mAvajI dAmajI zAha : jaina
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA yuga, 5.1/2, Aso 1981, pR.77. jJAnavimalasUrikRti prAcIna stavana ratnasaMgraha bhA.1, saM. muktivimalamaNi, prakA. zeTha jamanAbhAI bhagubhAI, amadAvAda : jai.je.kaoN.he., pR.144 pa-5, eprila-me-jUna 1918, pR.151. jherI jAnavaronA DaMkhanA tAtkAlika IlAjo, dInazAha dAdAbhAI doraDI, prakA. gorakhA graMtha pracAraka maMDaLI, muMbaI : jaizvei.kAM. he., pR.9/7, julAI 1913, pR.233-34. ThaMDA pahoranI vAto bhAga 1lo, zrIyuta chaganalAla vidyArAma rAvaLa, luNAvADA, prakA. zeTha puruSottama vizrAma mAvajI, muMbaI ; jainayuga, pu.4/8, vaizAkha 1985, pR.392. tattvajJAna dIpikA, muni zrI buddhisAgarajI, prakA. adhyAtma prasAraka maMDaLa : jai.je.kaoN.he, 5.8/12, Dise. 1912, pR.472. tattvArtharAjavArtika, umAsvAtivAcakakRta tattvArthasUtra para alaMka devanI TIkA saMskRtamAM, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA : jai.je.ko.he., pu.10/7, julAI 1914, pR.220-21. tattvArthAdhigama sUtra sarahasya, prakA. jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA : jai zve. ka..pu.12,8-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo. 1916, pR.35 pas. tattvArthAdhigamasUtra, umAsvAtivAcakakRta graMthano gujarAtImAM bhAvArtha ane tenA paranA bhASyano TUMkasAra, prakA. jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANAH jainayuga, 5.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR. 193-94. tattvArthAdhigamasUtra, umAsvAtivAcakakRta graMtha para svoparI bhASya ane te para devaguptasUri ane siddhasenagaNi TIkAsahita prathama vibhAga, saMzodhaka hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, prakA. zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, muMbaIH jainayuga, pu.23-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.194. tattvArthAdhigamasUtrANi bhASyasahitAni, saMpA. ane prakA. motIlAla lAdhAjI, pUnA: jaina yuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.475-77.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 223 - taraMgavatI, mULa kartA pAdalitAcArya, prAkRta graMthano prAkRtamAM ja saMkSepakartA nemicaMdagaNi, jarmana anu. pro. laoNyamana, guja. anu. narasiMhabhAI IzvarabhAI paTela, prakA. babalacaMdra kezavalAla modI, amadAvAda : jainayuga, pu. 2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR. 191-93. taraMgavatI, jarmana anu. pro. laoNyamana, guja. anu. narasiMhabhAI IzvarabhAI paTela, prakA. karkharavijayajI : jainayuga, 5.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.193. tilakavilAsa, muni tilakavijaya : jai.je.kaoN.he., pu.12/12, Dise. 1916, pR.421. tIrthayAtrAnuM vimAna, muni zrI buddhisAgarajI, prakA. adhyAtma prasAraka maMDaLa : jai.e.kaoN.he., pU.8/12, Dise. 1912, pR.472. tribhuvanadIpakaprabaMdha, jayazekharasUri, saMpA. paM. lAlacaMdra bhagavAnadAsa, prakA. abhayacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI : jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.189-90. trilokasAra, saM. paM. manoharalAla zAstrI, prakA. mANikacaMdra - digaMbara jaina graMthamAlA samiti : jai.je.kaoN.he., pR.144-5-, eprila-me-jUna 1918, pR.156. dayArAmakRta kAvya maNimAlA bhA.1, saMzo. jozI choTAlAla (nAthajIbhAI) girajAzaMkara. saMgrA. ane prakA. nArAyaNadAsa paramAnaMda zAha, DabhoIvAlA, muMbaIH jai.je.kaoN.he., .11/11, nave.1915, pR.584. daMDakAdika (41) dvAra tathA jIvavicAra navatattvAdi bodhasaMgraha, prakA. zivanAtha laMbAjI jaina pustakAlaya, pUnA : jai je.kaoN.he., pR.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.39. dAnapradIpa, mULa kartA tapAgacchanA somasuMdarasUrinA pAMca ziSyo paikI jinasuMdarasUrinA ziSya cAritraratnamaNiracita graMthanuM gujarAtI bhASAMtara, prakA. sabhA jaiina dharma prasAraka sabhA ? ke AtmAnaMdasabhA ?], bhAvanagaraH jaina yuga, 5.59-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.397-98. (zrIma) devacaMdra bhA.1, prakA. adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa : jai.e.kaoN.he.,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 virala viddhatibhA ane manuSya pratibhA pu. 144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.155-56. devasI tathA rAI pratikramaNa sUtra, prakA. zrAvaka bhImasI mANeka, muMbaI : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.39. devasIrAIpratikramaNisUtramu, prakA. jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA : jai.e. koM..pu.10/3, mArca 1914, pR.86-87. dehasthitistava, mULakartA dharmaghoSasUri, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN.he., pR.103, mArca 1914, pR.85-86. dodhakavRtti (saMpA. paM. bhagavAnadAsa) : jai.je.kaoN.he., pR.14/4-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.149-50. dvAdazavratapUjA, vIravijayajI, anu. phattehacaMda jhaverabhAI zAha, prakA. sva. jhaverabhAInA putro, AnaMdapresa, bhAvanagara : je..kaoN.he., pU.9, jUna 1913, pR. 205-06. dhanamALa paMcAzikA, mULa saMskRta chAyA, saMskRta avasUri sahita, anu. muni kapUravijayajI, prakA. jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara : jai.e.kaoN.he., pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.372. dharmabiMdu, mULa kartA zrImad haribhadrasUri, TIkA zrImad muni suMdarasUri, anuvAdaka ane vivecaka rA. zrI maNilAla nabhubhAI dozI, prakA. jaina patra oNphisa: jai.the kaoN. he., pU.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.88-90. dhyAnakalpatarU, zrI amolakha RSi, hiMdImAM, guja. anu. rA. prANajIvana morArajI zAha, rAjakoTa, prakA. porabaMdaravALA zAha harakhacaMda velajI ane snehIo : jaizvei.kaoN.he., pu.12/12, Dise.1916, pR.419. dhyAnadIpikA, paM. kezaravijayagaNi, prakA. zA. somacaMda bhagavAnadAsa, amadAvAda : jai.je.kaoN.he., pR.13/4, eprila 1917, pR.121. narabhavadiThatovanayamAlA, mULa kartA zrI jJAnavimalasUrino prAkRta graMtha ahIM gujarAtI bhASAMtara sAthe, prakA. dayAvimala jaina graMthamAlA, amadAvAda : jai.je.kaoN.he, pu.12/12, Dise.1916, pR.420-21. narameghayajJa mImAMsA - samAlocanA, hiMdImAM, paM. haMsarAja zarmA : jai.e. kaoN.he., .8/12, Dise. 1912, pR.469-70.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 225 narmadAsuMdarI kathA, saMskRta 246 zlokanI dRSTAMtakathA, prakA. zrI haMsavijayajI jaina lAyabrerI, luNasAvADA, amadAvAda : jainayuga, pu.39, vaizAkha 1984, pR.337. nalavilAsa nATaka, mULa kartA rAmacaMdrasUri, saMzo. jI.ke. zrIgoDekara ane lAlacaMdra bI. gAMdhI - vaDodarA senTrala lAyabrerIvALA, prastAvanAlekhaka paMDita lAlacaMdra, gAyakavADa paurvAtya graMthamALA maNako 29mo : jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.188. navajIvana, le. ane prakA. maNilAla mohanalAla pAdarAkara : jai.je.kaoN.he., - pu.134, eprila 1917, pR.121-22. (zrI) navapada mAhAtma ane vIza sthAnaka vardhamAna tapa guNavarNana, muni zrI karparavijayajI, prakA. jaina yuvaka maMDaLa, ha. maMgaLadAsa bAlacaMda, sANaMda : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.76. (zrIma) nAgapurIya tapAgacchanI paTTAvalI, prakA. jaina yuvaka maMDaLa, zAmaLAnI poLa, amadAvAdaH jai.e.kaoN.he., pu.12/12, Dise. 1916, pR.420. nAradarpaNamAM nItivAkya bhAga 1lo, sau.bAI raMbhA zAmajI, bhAvanagara : jai..ko.he, .9/5, me 1913, pR.180. nityaniyamasmaraNa : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. nirvANakalikA, pAdaliptAcArya, saMzo. mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverI, prakA. zeTha nathamalajI kanaiyAlAlajI rAjA, muMbaI : jainayuga, pu.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.193. nItimaya jIvana ane gRhastha dharma, paM. kezaravijayagaNi, prakA. zA. somacaMda - bhagavAnadAsa, amadAvAda : jai.vya.kaoN.he., pR.13/4, eprila 1917, pR.120-21. nItivAkyAmRta, paM. kezaravijayagaNi, prakA. zA. somacaMda bhagavAnadAsa, amadAvAda : jai.je.kaoN.he., pR.134, eprila 1917, pR.121. nItisUtramALA, mULa maNilAla ha. udANIkRta "A gAralenDa oNpha maoNrala parasersa' nAmaka aMgrejI saMgrahanuM bhASAMtara. anu. diveTiyA : jai.je. kaoN.he, pu.10/3, mArca 1914, pR.85. vi.15
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 virala viddhatmatibhA ane manuSya pratibhA nyAyadIpikA, dharmabhUSaNa, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA, kAzI : jai.e.kaoN.he., pu.12/7, julAI 1916, pR.219. nyAyAvatAra, mULa praNetA zrI siddhasena divAkara, te para devabhadrasUrinuM TippaNa ane siddhaharSagaNinI TIkA, saMpA. DaoN. parazurAma vaidya, ema.e.DI. liTu (parisa), prakA. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa, muMbaI, 1928 : jainayuga, pu.4, vaizAkha 1985, pR.393. patra parIkSA, digaMbarAcArya zrImad vidyAnaMdasvAmI, prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA : jai.je.kaoN.he., pu.10/7, julAI 1914, pR.221 22. paramAtmAne pagale, rA. lAlana. prakA. meghajI hIrajI ke., muMbaIH jai.je.koM.., pu.10/3, mArca 1914, pR.85. parIkSAmukha, mANijyanaMdi, hiMdI anu. zrI gajAdharalAla jaina, baMgAnuvAdaka zrI surendrakumAra, prakA. gAMdhI haribhAI chokaraNa enDa sansa dvArA bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA : jai je.kaoN.he., pu.127, julAI 1916, pR.219. paMca pratikramaNAdi sUtrANi, prakA. jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA : jai.je. kaoN.he., pU.11/11, nave.1915, pR.579. paMcasaMgraha, prakA. zrIyuta nAthUrAma premI, maMtrI, zrI mANikacaMda digaMbara jaina graMthamAlA samiti, hIrAbAga, giragAma, muMbaI : jainayuga, 5.3e, vaizAkha 1984, pR.338. pAIe lacchI nAmamAlA (prAkRta koza), dhanapAla, saMzodhikA ane prakAzikA bI.bI.enDa kaMpanI, bhAvanagaraH jai.zve.kAM. .13/2, phebru.1917, pR.42-43. pATA bAMdhavA vizenAM mULatattvo tathA jakhamanI sAravAra, pAIsa sAheba, aMgrejImAM, guja. anu. dhanajIzA nasaravAnajI bharUA, ela.ema. enDa.esa., prakA. muMbaI IlAkAnuM narsiMga eso. : jai.je.kahe, 5.13/4, eprila 1917, pR.122-23. vArthaparAkramavyAyoga, paramAra zrI pra(c)Adanadeva, saMzo. cImanalAla DAhyAbhAI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 227 dalAla, gAyakavADa oNrienTala sirIjha naM.4H je.je.kaoN. he, 5.144 pa-5, eprila-me-jUna 1918, pR.143-4pa. pArzvacaMdrasUrinuM jIvanacaritra, prakA. zA. maMgaLadAsa lallubhAI, amadAvAda : je.je.ko.he., .128-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo.1916, pR.357-58. pArzvanAthacaritam, mULa le. vAdirAjasUri, saM. zAstrI manoharalAla, mANikacaMda digaMbara graMthamAlA -4H jai.je.kaoN.he., pR.144-5-5, eprila-me-jUna 1918, pR.145-47. pArzvanAthacaritam, saM. paMDita velasiMha, munizrI mohanalAlajI jaina graMthamAlA, prakA. harSa pariSada, banArasa: jai.je.kaoN.he., pR.144-5-5, eprila me-jUna 1918, pR.147-48. prabuddharauhiNeyam, saMskRta nATaka, rAmabhadra muni, saM. muni zrI puNyavijaya, prakA. jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagaraH jai je.kaoN.he., pR.144-5-7, eprila-me-jUna 1918, pR.15ra-pa3. pramANanirNaya, mULa le. vAdirAjasUri, saM. paM. IdralAla, mANikacaMda digaMbara jaina graMthamAlA puSpa 10: jai.e.kaoN.he., pR.144-5-, eprila-meM-jUna 1918, pR.148-49. pramANamImAMsA, zrI hemacaMdra AcAryakRta svopallavRtti sahita, saMpA. ane prakA. motIlAla lAdhAjI, pUnAH jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.475. prAkRta mArgopadezikA, paMDita bahecaradAsa jIvarAjaH jai.hai.kaoN.he., pU.9/12, Dise.1913, pR.569. prAcIna lekha saMgraha bhAga 1lo, saMgrA. sva. zrI vijayadharmasUri, saMpA. muni vidyAvijaya, prakA. yazovijaya jaina graMthamALA, bhAvanagara : jainayuga, 5.59-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.397. prANaprema puSpamALA, yojaka rA. prANasukha mAnacaMda nAyaka, saM. 1983 : jainayuga, pu.4, vaizAkha 1985, pR.392. prANIpokAra, sAMkaLacaMda pItAMbaradAsa zAhaH jai.je.kaoN. he, pu.9/12, Dise.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 virala viddhapratibhA ane manuSya pratibhA 1913, pR.571-7ra. priyaMkara caritra, jinasUri, guja. bhASAMtara, prakA. jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara : jai.je.ko.he., pu.139-1911, sapTe.-oNkTo.-nave. 1917, pR.368. prItamadAsanI vANI : jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, pR. 225-26. premapuSpAMjali, saMpA. ane prakA. kumAra devendraprasAda, ArAH jai.je.ka che, pu.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.367. buddha, dharma ane saMgha, pro. dharmAnaMda kosaMbI (marAThImAM), guja. anu. rA. haragoviMda zAmajI pAThaka, prakA. rA. jIvaNalAla amarazI mahetA : jai.je.kaoN. he, pu. 11/1, jAnyu. 1915, pR.29-30. bhAvaAvazyaka, prakA. bhavAnajI DuMgarazI, muLI ane mohanalAla amRtalAla, rAjakoTa : jai je.kaoN.he, 5.11/11, nave.1915, pR.582-83. bhAvaprakaraNa, vimalavijayagaNi, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.e. kaoN.he., pR.103, mArca 1914, pR.85-86. bhuvanabhAnu kevaLI caritra, IdraraMsagaNi, anuvAda, prakA. jaina dharma prasAraka sabhA : jai.je.kaoN.he, pu.144-5-5, eprila-me-jUna 1918, pR.142. maNipatirAjarSicaritam, jaMbU kavi (jabUnAga kavi), saMskRtamAM, saMpA. paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMda, hemacaMdra graMthamAlA - amadAvAda zAkhA : jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.479. manuSyakartavya (zrI jaina mArgadarzana), prakA. AtmAnaMda jaina TrekaTa sosAyaTI, aMbAlA : jai.je.ko. he, pu.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.159. manuSyAhAra, siDanI eca. biyarDa (taMtrI "herala oNpha dha golDana eja', laMDana)nI aMgrejI kRti "ghaMTa esTImanI oNpha sAyansa Ina phevara opha necarala hyumana DAyaTa'no hindI anuvAda, anu, rA. dayAcaMdra jaina : jai.je.kaoN.he., 5.9/12, Dise. 1913, pR.573. mahAvIracariyuM, nemicaMdasUri, saMzo. munizrI caturavijaya, prakA. jaina AtmAnaMda
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 229 sabhA, bhAvanagara : jai.je.koM. he, pu.144-5-, eprila-me-jUna 1918, pR.137-40. mahAvIrajIvana vistAra, suzIla, prayo. parI bhImajI harajIvana, prakA. mesarsa meghajI hIrajInI kaM. jai.je.ko. he., pU.11/11, nave.1915, pR.579. mANekamALA, munizrI mANeka, prakA. jaina mitra maMDaLa, mAMDaLa: je.je.koM.., 5.9/7, julAI 1913, pR.232-33. meghamahodaya - varSaprabodha, meghavijaya upAdhyAya, saMskRta padyamAM, hiMdI anu. ane prakA. paMDita bhagavAnadAsa jaina, di. zeThiyA, jaina prinTiMga presa, bikAnera : jainayuga, 5.2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.187. mevADapatana, dvijendralAla rAya, baMgALImAM, hiMdI anu. rAmacaMdra varmA, prakA. hiMdI graMtharatnAkara kAryAlaya, muMbaI: jai..kaoN.he, pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.369-70. maunaikAdazIkathA, "vimalazAkhA'nA lakSmI vimalagaNi, saMskRtamAM, prakA. dayAvimala jaina graMthamAlA, amadAvAda : jai.je.kaoN.he, pu.12/12, Dise.1916, pR.420-21. mahArI yAtrA, le. ane prakA. rA. bhogIlAla sAMkaLacaMda vhorAH jai.je.ko.he., pu.9/12, Dise. 1913, pR.574-75. yugAdi jinadezanA, somamaMDanagaNi, hindI anu. sAdhvI zrImatI vinayazrIjI, prakA. jainAryA zrImatI puNyazrIjI smAraka graMthamALA, jayapura siTI, rAjaputAnA: jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.398-99. yugAdidezanA, mULa le. somasuMdarasUrinA ziSya munisuMdarasUrinA ziSya somamaMDanagaNi - saMskRtamAM, saMpA. ane prakA. paMDita amRtalAla amaracaMda, pAlItANA : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.398-99. yugAdidezanA, somamaMDanagatinA saMskRta graMthano guja. anuvAda, prakA. jaina gharma prasAraka sabhA, bhAvanagara : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.398-99. yogadIpaka, munizrI buddhisAgarajI, prakA. adhyAtma prasAraka maMDaLa : jai.je.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA kaoN.he., pU.8/12, Dise.1912, pR.473. yonistava, gharmaghoSasUri, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.ko.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.85-86. ratnapAlanRpa kathAnake, somamaMDanagaNi, saMpA. pravartakazrI kAntivijayaziSya muni caturavijaya : jainayuga, pu.pa9-10, vaizAkha-jeTha 1986, pR.399. ratnAkarapaccIzI, prayo. ane prakA. mAvajI dAmajI zAha : jai.caeN.kaoN.he, pu.10/7, julAI 1914, pR.223. ratnAkarapaccIsI, ratnAkarasUri, guja. padyamAM anu. mAstara zAmajI hemacaMdra desAI, prakA. jaina dharma prasAraka sabhA : jai je.kaoN. he, 5.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.154-55. rAjakumArI sudarzana yAne samaLIvihAra, mULa mAgadhImAM kartA zrI devendrasUri (tapAgacchanA sthApaka zrI jayacaMdrasUrinA ziSya), mAgadhI prabaMdha parathI lakhanAra paM. zrI kezaravijayagaNi, prakA. zA. somacaMda bhagavAnadAsa : jai.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.83-84. lagnAdika zubha prasaMge gavAtAM mAMgalika gIto, saMgrA. bahena jazakuMvara kuMvarajI ANaMdajI : jai.je.kaoN.he., pU.11/11, nave.1915, pR.583-84. ladhvalpabadutva, dharmaghoSasUri, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN.he., .103, mArca 1914, pR.85-86. lekhasaMgraha 1lo bhAga, muni cAritravijayajI, prakA. meghajI hIrajI : jai.je. kaoN.he., pu.10/7, julAI 1914, pR.219-20. lokanAddhAtrizikA, gharmaghoSasUri, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN. he, pu.10/3, mArca 1914, pR.85-86. lokaprakAza - prathama vibhAga, vinayavijayajI, prakA. devacaMda lAlabhAI jaina pu. phaMDa, surata : jainayuga, pu. 2/3-4, kArataka-mAgazara 1983, pR.188-89. lohANA jJAtinI utpatti ane teno itihAsa, yojaka Thakkara uddhavajI tulasIdAsa tannA, prakA. bApubhAI kahAnajI parIkha - taMtrI luhANA.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 231 samAcAra" : jai.je.kaoN.he., pU.11/1, jAnyu. 1915, pR.30-31. vacanAmRta, munizrI buddhisAgarajI, prakA. adhyAtma prasAraka maMDaLa : jai.je. kaoN.he., .8/12, Dise.1912, pR.472-73. (zrImavijayAnaMda trizikA, labdhivijaya, prakA. jhaverI sohanalAla vatanalAla dilhI : jai.e.kaoN.he., 5.11/11, nave.1915, pR.576. vijJapti triveNI, saMpA. muni jinavijaya, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai..kaoN.he., 5.13/4, eprila 1917, pR.119-20. vidvad ratnamAlA - prathama bhAga, zrIyuta nAthurAma premI, prakA. "jainamitra' kAryAlaya, muMbaI : jai je.kaoN.he., .10, oNkTo. 1913, pR.500 02. vizvAnubhava ane darpaNazataka, munizrI mANeka, prakA. jaina mitra maMDaLa, mAMDaLa : jai.zke.ko.he., pR.97, julAI 1913, pR.232-33. vihAravarNana, munizrI jayantavijayajI, prakA. zeTha phUlacaMda vaida, sekreTarI, zrI yazovijaya jaina graMthamAlA, bhAvanagara : jainayuga, 5.1/4, mahA 1982, pR.227. vItarAgastotram, hemacaMdrAcArya, anu. munizrI kairavijayajI, prakA. jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA : jai.je.koM.., pu.10/3, mArca 1914, pR.86. vejiTeriyana DAyaTa (aMgrejI), rAmadAsa pAla ane phArIAnA jai je.kaoN.he, pu.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.15ra. vaitAla paMcavIsI, be kRtio - 1 padyarAsanA kartA devazIla 2. gadyagraMthanA kartA saMbhavataH hIravijayasUrinA ziSya, saMzo. ane prakA. rA. jagajIvanadAsa dayALajI modI, khAMbhA mahAla, vaDodarA rAjya : jai zve. ki.re., .12,8-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo. 1916, pR.358 60. vairAgya taraMga bhaktimALA, sAMkaLacaMda pItAMbaradAsa zAha H jai.vya.kaoN. he, 5.9/12, Dise. 1913, pR.571-73. (zrI) vairAgyazataka, AtmanirIkSaNa ane bhajananI dhUna, pahelI be kRtionA
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 virala vizvabhratibhA ane manuSya pratibhA anu. rA. maNilAla nathubhAI dozI, prakA. meghajI hIrajInI kuM., muMbaIH jai.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1994, pR.84-85. vyApAranI kaLa, . zrIyuta jIvAbhAI amIcaMda paTela, utpAdaka zrI kacchI vizA osavAla de. jaina pAThazALA, muMbaI, prakA. nAnacaMda mANekacaMda mahetA, kAlabAdevI pri. presa, muMbaI : jai.je.kaoN.he., pU.8/11, nave. 1912, pR.417. zatruMjayaprakAza, zeTha devacaMda dAmajI kuMDalAkara, adhipati, "jaina", bhAvanagara : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.478. zabdAnuzAsana, mULa sUtra ane te para yakSavardhakRta ciMtAmaNi vRtti H jaina.je. kaoN.he., pU.11/11, nave.1915, pR.576. zarIra ane gRhazRMgAra tathA bahenone be bola, zAradA sumaMta mahetA, prakA. karasanadAsa jagajIvanadAsa cItaliyA, na. sekreTarI, bhaginI samAja, giragAma : jai.je.kaoN.he., pu.13-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave. 1917, pR.370-71. zAntidharma, gulAbarAya, prakA. kumAra devendraprasAda, ArA : jai.je.kaoN. he, pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.367-68. zAntinAtha caritram (saMskRta), meghavijayagaNi, prakA. jaina vividha sAhitya zAstramAlA, banArasa : jai.je.koM.., pR.144-pa-, eprila-me-jUna 1918, pR.154. zIlarakSA - sudarzana zeTha caritra, dIpo : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. zukarAjakathA, mULa saMskRta gadyakathAnA le. mANijyacaMdrasUri, prakA. zrI hiMsavijayajI jaina phrI lAyabrerI, luNAvADA, amadAvAda : jainayuga, 5.3/9, vaizAkha 1984, pR.336-37. zuddha devagurudharmanI sevA-upAsanA vidhi, le. ane yojaka munizrI IravijayajI, prakA. zivanAtha laMbAjI jaina pustakAlaya, pUnA: jai..kaoN.he., pu.139 10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.369. zrAvakakalpataru, munizrI kapUravijayajI, prakA. jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci--basUci 233 temaja jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN.he., pU.128 9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo.1916, pR.30. zrAvakadharmadarpaNa, prabaMdhakartA motIlAla rAMkA, zrI jaina pustaka prakAzaka kAryAlaya, vyAvara : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. zrAvikAgharma, vADIlAla motIlAla zAha, prakA. zakarAbhAI motIlAla zAha, muMbaI : jai.e.kaoN.he., pR.11/11, nave.1915, pR.578-79. zrAvikAgharmadarpaNa athavA nArI dharmadarpaNa, prabaMdhakartA motIlAla rAMkA, zrI jaina pustaka prakAzaka kAryAlaya, vyAvara: jainayuga, 5.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. zrIpAlacaritra, parimalla - hiMdI padyamAM, anu. mAsTara dIpacaMdajI upadezaka, prakA. mUlacaMda kisanadAsa kApaDIA : jai.je.kaoN.he., pu.10/7, julAI 1914, pR.222-23. padravyavicAra, zrI buddhisAgarasUri, prakA. adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa, ha. vakIla mohanalAla hImacaMda, pAdarA : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.479. sakAma nirjarA ane nArIhita zilA, munizrI mANeka, prakA. jaina mitramaMDaLa, mAMDaLa : jai.je.kaoN.he, 5.9/7, julAI 1913, pR.232-33. satI ziyaLavaMtI, muni mANeka, prakA. jaina mitra maMDaLa, mAMDaLa : jai.je.kaoN.he., 5.9/7, julAI 1913, pR.233. sadgodha ciMtAmaNi ane guNamAlA, munizrI mANeka, prakA. jaina mitra maMDaLa, mAMDaLa (viramagAma) jai.je.kaoN.he., pR.97, julAI 1913, pR.232 33. saddhodhaka prAcIna stavana saMgraha, prakA. rAdhanapura yuvakodaya maMDaLanA pramukha lakSmIcaMda premacaMda zAha : je.je.kaoN.he., .12/7, julAI 1916, pR.220. sadgodhasaMgraha, munizrI karavijayajI : jai.je.kaoN.he, pu.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.369. sanAtana jaina dharma, saM. zrIlAla jaina zAstrI, prakA.paM. pannAlAla bAkalIvALA,
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra34 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA jaina maMtrI, jaina dharma pracAriNI sabhA, kAzI je..kaoN.he., pR.9/7, julAI 1913, pR.232. satasaMdhAna mahAkAvya, mahopAdhyAya meghavijaya, saMpA. paMDita haragoviMdadAsa, banArasa : jai.je.kaoN.he., pu.139-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave. 1917, pR.362-63. samaya prAbhRta-1-2, mULa prAkRta graMthanA le. kuMdakuMdAcArya, enuM mULa, saMskRta chAyA ne te para zrI amRtacaMdrasUrinI AtmakhyAti nAmanI TIkA (be bhAga chatAM apUrNa), prakA. bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA : jai.je.ko.he., pu.107, julAI 1914, 221-22. samarpaNanI kathAo, baMgALImAMthI guja.anu. zrI narasiMhabhAI IzvarabhAI paTela, "pATIdAra maMdira, ANaMda : jainayuga, pu.39, vaizA5 1984, pR.337-38. samAdhimaraNa aura mRtyumahotsava, hiMdI kavitA "samAdhimaraNa'nA le. paMDita sUracaMdajI, ane hiMdI vivecana "mRtyumahotsava'nA le. sadAsukhadAsajI paMDita : jai.je.kaoN.he., pU.12,8-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo. 1916, pR.357. sametazikhararAsa, jayavijaya (kalyANavijayopAdhyAyanA ziSya), prakA. cImanalAla DAhyAbhAI dalAla, vaDodarA : je.je.kaoN.he., .11/12, Dise. 1915, pR.591. samyagdarzana, paM. kezaravijayagaNi, prakA. zA. somacaMda bhagavAnadAsa, amadAvAda : jai.je.koM. he., pR.13/4, eprila 1917, pR.121. saraLa bhagavadgItA, kAnajI kAlidAsa jozI, prakA. maNilAla ke. desAI, 100, bhUlezvara, muMbaI : jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, pR.227. saMbodhasattari, mULa saMgrA. ratnazekharasUri, 125 prAkRta gAthAnA saMgrahanuM mULa sAthe hiMdI bhASAMtara, prakA. AtmAnaMda jaina TrekTa sosAyaTI, aMbAlA zahera : jai zeko. he, pu.12/8-9-10, oNgasTa-sapTe. oNkTo. 1916, pR.35. saMskRta pravezinI - prathama bhAga, saMpA. kAvyatIrtha vyAkaraNazAstrI zrI zrIlAla
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 235 jaina : jai.je.kaoN.he, pu.12/7, julAI 1916, pR.218-19. saMskRta pravezinI - dvitIya bhAga, kartA zrIlAla jaina, prakA. pannAlAla bAlIvAla, bhAratIya jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA, kalakattA : jai.je. kaoN. he, pu.13-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.366. sAcuM svapna, bhAsanA "svapnavAsavadatta'nA guja.anu. ane prakA. kezavalAla harSadarAya dhruva, amadAvAda : jai.je.kaoN.he., pR.139-1911, sapTe. oNkTo.-nave.1917, pR.358-60. sAdhuvaMdanArA, nayavimalagaNi, prakA. dayAvimalajI jaina graMthamALA, amadA vAdaH jai.je.koM. he,pu.144-pa-, eprila-me-jUna 1918, pR.151. sAbaramatI guNa zikSaNa kAvya, zrI buddhisAgarasUrIzvarajI, prakA. adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa : jaizvei.ko.he., pR.13/ka, eprila 1917, pR.123. sAyansa oNpha thaoNTa - oNra nyAya (aMgrejI), cAMpatarAya jaina, bAra-eTa laoN, prakA. kumAra devendraprasAda, dha senTrala jaina pabliziMga hAusa : jai.e. kaoN.he., pR.13/3, mArca 1917, pR.81. sArvadharma, paMDita gopAladAsajI varaiyA, prakA. zrI tattvaprakAzinI sabhA, ITAvAH jai.yU.kaoN. he., .9/12, Dise. 1913, pR.574. (dha) siksa dravyAsa oNpha jaina philosophI enDa liva enDa leTa liva oNpha jaina DaoNkTina (aMgrejI), prakA. epha.ke.lAlana : jai.je.ka. he, pu.11/ 11, nave.1915, pR.580-81. siddhadaMDikAstava, deveMdrasUripAda, prakA. AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je. ko.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.85-86. siddhivarastavanAdisaMgraha ane siddhino sanmArga, munizrI siddhimunijI, prastAvanAlekhaka rA. maNilAla nathubhAI dozI, prakA. zrI mohanalAlajI jaina lAyabrerI, amadAvAda : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.480. supAsanA carie bhAga 1 ane 2, saMskRta saMskaraNa sahita, saMzo. paMDita haragoviMdadAsa trikamadAsa zeTha: jaizvei.kaoN.he., pR.144-pa-ka, eprilame-jUna 1918, pR.158-59.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA surasuMdarI carie, dhanezvarasUri, prAkRta bhASAmAM, saM. munizrI rAjavijaya, prakA. paM. haragovindadAsa, jai..kaoN.he., pR.14-5-s, eprila-me jUna, 1918, pR.141. suMdara bALavacanAmRta, le. ane saMgrA. bhAIcaMda suMdarajI mahetA, jhIMjhuvADA : jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, pR.227. suMdarI ane sAkSaro, le. tathA prakA. naTavaralAla kanaiyAlAla vaiSNava, rAjakoTa : jai.je.kaoN.he., pu.10/6, jUna 1914, pR.198. sUktamuktAvali, saMskRta, prakA. jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN.he., pR.144-5-7, eprila-me-jUna 1918, pR.142. sevAdharma, jI.esa.eraMDalanA "gha vosa oNpha sarvisa' nAmanA aMgrejI copAniyAnuM hiMdI bhASAMtara, prakA. kumAra devendraprasAda jaina, ArA : jai.je.kaoN.he., .12/7, julAI 1916, pR.219. saubhAgya zikSAbdhi bhAga-1, le. tathA prakA. naTavaralAla kanaiyAlAla vaiSNava, rAjakoTa : jai.je.kaoN.he., pu.10/6, jUna 1914, pR.197. (dha) sTaDI oNpha jainijhama (aMgrejI), lAlA kannumala, pra. AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDaLa, AgrA : jai.je.kaoN.he, pu.144-5-ka, eprila me-jUna 1918, pR.149-50. strIonuM khAnagI vAcana, le. tathA prakA. naTavaralAla kanaiyAlAla vaiSNava, rAjakoTa : jaizvei.kaoN.he., pu.10/6, jUna 1914, pR.198. strIsubodhamALA, sAMkaLacaMda pItAMbaradAsa zAha : jai.je.ko.he, pu.9/12, Dise.1913, pR.571-72. sthUlabhadracarita, jayAnaMdasUri, prakA. zeTha devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa : jaizvei.kaoN.he., pR.144-5-5, eprila-me-jUna 1918, pR.141-42. syAdvAdamaMjarI, zrI hemacaMdrAcArya, saMpA.-prakA. motIlAla lAdhAjI, pUnA : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.477. syAdvAdaratnAkara - bhAga 1-2, zrI vAdidevasUri, saMpA.-prakA. motIlAla lAdhAjI, pUnA : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.477-78
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 237 svAdhyAyamALA - prathama ratna, saMgrA. ane prakA. cunIlAla vIracaMda nALIera vALA, bharUca : jai.je.kaoN.he., pU.95, me 1913, pR.179. svAmI dayAnanda aura jaina dharma, haMsarAja zAstrI : jai.je.kaoN.he., pu.12/7, julAI 1916, pR.219-20. svAmIziSyasaMvAda, baMgALImAMthI anu. zrI suzIla, prakA. meghajI hIrajI ke. muMbaI : jai.je.koM.., pu.10/7, julAI 1914, pR.223. haMsarAja vacharAjano rAsa, kharatara jinodayasUri, prakA. vorA lallubhAI motIcaMda zAha, pAlItANA : jaije.kaoN.he., pu.104-5, eprila-me 1914, pR.118-19. hiMdI kartavya kaumudI : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.38. hiMmatakAvya, rA. hiMmatalAla DAhyAbhAI zAha, mahuvAH jai.je.kaoN.he., pU.95, me 1913, pR.179-80. hRdaya pradIpa patrizikA, saTIka gujarAtI bhASAMtara ane vivecana sahita), prakA. jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara: jai.je.kaoN.he., 5.13/9-1 11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.365-66. (2) sAmayiko aMjali, prakA. banyu maMDaLa, karAMcIH jai.je.kaoN.he., pR.13/1, jAnyu.1917, pR.. AtmAnaMda prakAza, pR.14/7 vIrAtu 243 : jai.je.kaoN.he., pu.13/3, mArca 1917, pR.76-77. AnaMda (mAsika patra), 5.9/10, prakA. jaina dharma vidyA prasArakavarga, pAlItANA : jai.je.kaoN.he., 5.87, julAI 1912, pR.213-14. gujarAta zALApatra, jAnyu.phebru.-mArca 1912 : je.je.kaoN che, pu.8s, jUna 1912, pR.188. jAtI prabodhaka (hiMdI mAsika patra), saMpA. tathA prakA. dayAcandra goyalIya, jai.je.ko.he, pu.12/8-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo.1916, pR.356-57. jaina dharma prakAza, pu.28/1H jai.je.koM. , .85, me 1912, pR.15
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 virala vidvatratibhA ane manuSyapratibhA 58. jaina dharma prakAza, 5.3ra/10, prakA. jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara : jai.je.kaoN.he, pu.13/1, jAnyu. 1917, pR.-7. jaina dharma prakAza - mahA 1973 : jai.je.ko.he., pR.13/2, phebru. 1917, pR.59-61. jaina prabhAta (hiMdI sacitra mAsika) : je.je.kaoN.he, pu.11/11, nave. 1915, pR.581. jaina yuvaka - kArtika 1982 (mAsika), mAnada taMtrI amIcaMda goviMdajI zAha ane harilAla zivalAla zAha, prakA. surata jillA jaina yuvaka maMDaLa, navApurA, surata : jainayuga, pu.1/4, mahA 1982, pR.227. jaina rivyu (okTo.-nave. 191no saMyukta aMka) jai.e.kaoN. he, pu.13/3, mArca 1917, pR.78-80. jaina sAhitya saMzodhaka - saimAsika patra, khaMDa 3/1, pR.160, saMpA. zrI jinavijaya, AcArya, purAtattva maMdira, amadAvAda, prakA. jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya, elisabrija, amadAvAda : jainayuga, 5.29, vaizAkha 1983, pR.416. jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa 3/4, saMpA. zrI jinavijaya, prakA. jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya, elisabrija, amadAvAda H jainayuga, pu.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.480. jaina hitaiSI - caitra-vaizAkha vIrAta 2439, 5.9/6-7, hiMdI bhASIya digaMbarIya mAsika patranA taMtrI zrIyuta nathurAma premI : jai.je.ko. he., 5.9/12, Dise. 1913, pR.569-70. jaina hitaiSI, pu.11/1-2, kArtika-mAgazara vIrAta 2441, saMpA. nAthurAma premI : jai.je.ko.he., pR.11/11, nave.1915, pR.577-78. dazA zrImALI hitecchu, taMtrI ane prakA. mohanalAla nAgajI cInAI, plIDara, ghorAjI : jai.je.kaoN.he, pu.13/1, jAnyu. 1917, pR.. digaMbara jaine - khAsa divALI aMka : jai.je.kaoN.he, pu.11/11, nave. 1915, pR.578.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-vebasUci ra39 navajIvana (sacitra hiMdI mAsika), taMtrI paMDita kezavadeva zAstrI, ema.DI. . jai.je.kaoN.he., pR.11/11, nave. 1915, pR.582. prasthAna - nATaka aMka, phAgaNa 1985, taMtrIo zrI rAmanArAyaNa vizvanAtha pAThaka ane zrI rasikalAla choTAlAla parIkha, prakA. prasthAna kAryAlaya, amadAvAda : jainayuga, 5.4-7-8, mahA phAgaNa-caitra 1985, pR.235-36. buddhiprabhA (okTo.thI Dise. 191no saMyukta aMka) : je.je.kaoN.he, pu.13/3, mArca 1917, pR.77-78. muni, mAsika patra, taMtrI vizvabharadAsa gArgIya, di.jaina, sthAnakavAsI jaina taraphathI navuM prakAzana : jaizveikaoN.he., pu.13/1, jAnyu. 1917, pR.5-. vasanta - rajata mahotsava smAraka graMtha : jainayuga, 5.39, vaizAkha 1984, pR.338. viMde jinavara, pu.pa/ra, me 1913, digaMbarIya mAsika : jai..koM.., pu.9/7, julAI 1913, pR.231-32. vArtAvAridhi - 1917 jAnyuArI taraMga 1, svAmitva udayacaMda lAlacaMda : jaizvei.ko.he., pR.13/2, phebru.1917, pR.61. amadAvAda : jainayuga, 5.1/2, Aso 1981, pR.77-78. satya (mAsika), taMtrI rA.rA. motIlAla tribhuvanadAsa dalAla, hAIkaoNrTa vakIla, muMbaI : jai.je.kaoN.he., pR.9/10, oNkTo.1913, pR.502 3. sumana - dIpotsavI aMka saM.1981, hastalikhita mAsika, taMtrI prAgajI ja. DosA : jainayuga, 5.1/4, mahA 1982, pR.227. sAhitya (mAsika) : jai.je.kaoN.he, .11/1, jAnyu. 1915, pR.29. suvarNamAlA, rAmajayaMtI aMka, varSa 979, caitra 1981, prakA. zeTha puruSottama vizrAma mAvajI : jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.77. (3) saMsthAonA vArSikahevAlo
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA ajArA pArzvanAthajI paMcatIrthI mAhAsya ane jIrNoddhArano dvitIya riporTa, yojaka vakIla morArajI raghubhAI, unA : jai..kaoN. he, pu.11/11, nave.1915, pR.581. amadAvAda zrAvika udyogazALAno 7mo vArSika riporTa - sane 1911 : jai.je.koM. he., pU.8/12, Dise.1912, pR.468-69. kacchI jaina mahilA samAjano prathama riporTa, muMbaI, saM.1964-67 : jai.e. kaoN.he., pU.8/12, Dise. 1912, pR.470-72. kacchI dazA oza. jaina borDiMga skUla (muMbaI) : jai.je.kaoN.he, pa.85, me 1912, pR.156. kacchI dazA ozavALa jaina pAThazALA, muMbaI : jai.ce.kaoN. he., pR.8/pa, me. 1912, pR.1papa-pa6. kacchI vizA osavALa daherAvAsI purabAI jaina kanyAzALA - varSa rajuM, saM.1947 pUruMH .je.kaoN.he., pR.86, jUna 1912, pR.187-88. (zrI) kacchI vizA osavALa (da.) jaina pAThazALA - 7muM varSa saM.1967 : jai.je.kaoN.he., pU.8/, jUna 1912, pR.186-87. kacchI vIsA osavALa (darAvAsI) jaina pAThazALA, muMbaI, 8mo vArSika riporTa : jai.je.kaoN.he, pu.9/7, julAI 1913, pR.231. kAThiyAvADa dazA zrImALI vaNika jJAtinI amarelInI samAja enDa jaina borDiMga saM.1969H jai.ce..he., pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.31 3ra. gujarAtI sAhitya pariSada bhaMDoLa kamiTI - ahevAla bIjo. prakA. na. lallubhAI zAmaLadAsa tathA pro. balavaMtarAya ka. ThAkora jai.je.kahe, 5.11/11, nave.1915, pR.582. godharAnuM mahAjana ane kasAIne Dhora vecavAnuM bhopALuM - riporTa : jai.e.kaoN.he., .91-ra, jAnyu. phebru.1913, 5.92. godharAnuM mahAjana ane kasAIne Dhora vecavAnuM bhopALuM : jai.je.koM. he., pu.10/3, mArca 1914, pR.84. jIvadayA jJAnaprasAraka phaMDano chaTho vArSika riporTa (jAnyu.thI Dise.1914) :
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 241 jai.e.kaoN.he, pu.13-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR. 371. jaina AtmAnaMda sabhA - bhAvanagara, riporTa saM.1969thI 1971 : je.je. - kaoN.e., pu.12/7, julAI 1916, pR.220-21. jaina esosiezana oNpha inDiyA - saM.1969no riporTa : jai .kaoN.he., pu.104-5, eprila-me 1914, pR. 120; pu.106, jUna 1914, pR. 197. jaina eNsosiezana oNpha inDiyA - saM.1980no vArSika ahevAla, prakA. zeTha maNilAla sUrajamala jhaverI tathA rA. maganalAla mUlacaMda zAha - sekreTarIo H jainayuga, pu.1/2, Aso 1981, pR.78. jaina keLavaNIkhAtAno prathama riporTa (kaccha) saM.1959-67 : jai.e.kaoN.he., pu.8/12, Dise. 1912, pR.470-72. jaina keLavaNIkhAtuM (jaina zre. maMDaLa nIcenuM) - saM.1966-67 pAMcamo riporTa : jai..ka.ke., .9/6, jUna 1913, pR.207-08. jaina dharma vidyA prasAraka vargano tRtIya riporTa- .1965-7H jai.je.kaoN.he., pu.8/12, Dise. 1912, pR.470-72. jaina vidyAzALA riporTa - saM.1966 zrAvaNathI 1947nA aSADa sudhI : jai.eN.kaoN.he., 5.87, julAI 1912, pR.212-13. jaina vidhavAzramano prathama riporTa (pAlitANA)-saM.1966-67H jai.hai.kaoN.he, pu.8/12, Dise. 1912, pR.4772. jaina zreyaskara maMDaLa saM.1966-67 - riporTa : je.je.kaoN.he, pu.laka, jUna 1913, pR.20-07. jaina zve. mU. borDiMgano sana 1909 ane 1910no riporTa (amadAvAda) : jai.je.kaoN.he., 5.85, me 1912, pR.155. (zrI) jaina zvetAmbara tIrtha kameTI hastinApuranA vArSika riporTa - vIrAt 2453 : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR.480. (zrI) jaina siddhAMta bhavana (ArA gAma) prathama vArSika riporTa, prakA. karoDIcaMda, maMtrI .ce.ko.he, 5.8/12, pR.467-68. vi 16
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jaina TuDanTsa esosiezanaH je.je.kaoN. he, pR.144-5-6, eprila-me-jUna 1918, pR.159. (zrI) dakSiNa mahArASTra jaina zvetAmbara prAMtika pariSada - pAMcamA adhivezanano TUMka ahevAla : jainayuga, 5.3/11-12, aSADa-zrAvaNa 1984, pR. 480. (zrI) dharmanAthajInuM derAsara - lAlapara - prathama riporTa saM.1960-1966 : je.je.ko. 5.87, julAI 1912, pR.213. nirAdhAra mANasonA Dhorane Azraya ApanAra maMDaLano riporTa (31-3-1rathI 15-7-12 sudhIno), vaDhavANa : jai.je.kaoN.he., pU.9/5, me 1913, pR.180. nUtana jaina pAThazALA, borasada, vIrA, saM.2450-51 ahevAla, prakA. rAyacaMdabhAI aMbAlAla zAha : jainayuga, 5.1/3, kArataka 1982, pR.120. pahelI gujarAta keLavaNI pariSadano ahevAla, prakA. amRtalAla viThThaladAsa Thakkara, amadAvAda : jai.je.kaoN.he., pu.13/9-10-11, sapTe.-oNkTo. nave.1917, pR.363-65.' pAcorA jaina pAThazALAno dvitIya trivArSika riporTa saM.1945-1967 : jai.je.kaoN.he., 5.85, me 1912, pR.156-57. prANIrakSaka saMsthA - dhuLIA, pamA varSano ahevAla sana 191-1911, utpAdaka zrI jaina zreyasAdhaka samAja : jai.je.ko. he, 5.8/12, Dise. 1912, pR.46-47. prANIlaka saMsthA dhuLIA - riporTa 1914-15 : jai.hai.kaoN.he., pU.12,8 9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo.1916, pR.360-1, mahAvIra jayaMtIno riporTa - muMbaI : jai.je.ko.he., pU.11/11, nave. 1915, pR.577. [mAMDavImAM be varSa upara thayelI mahAvIra jayaMtIno ripoTa]. mahuvA gaurakSaka sabhAnI pAMjarApoLa - riporTa varSa sAtano saM.1964thI 1970 : jai.e.kaoN.he., .127, julAI 1916, pR.221.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci lebasUci 243 mahuvA jaina maMDaLa, saM.1972-73 riporTaH jai.je.kaoN.he., pR.144-5-7, eprila-me-jUna 1918, pR.151-para. munisaMmelana - riporTa : je..kaoN. he, pu.9/pa, me 1913, pR.178. | [vaDodarAmAM zrImad vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI)nA ziSya-praziSyAdi munimaMDalanuM saMmelana muMbAI mAMgaroLa jaina sabhA riporTa ne hisAba saM.1969 : jai.je.kaoN.he., (pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.30. mohanalAlajI jaina pAThazALA tathA lAyabrerI, amadAvAda riporTa- (saM. 1971 nA Aso suda 4thI saMvata 197ranA Aso suda 3 sudhIno) H jai.e. kaoN.e., .13/9-10-11, sapTe.-oNkTo.-nave.1917, pR.39. (zrImansunizrI) mohanalAlajI jaina senTrala lAyabrerI tathA saMskRta pAThazALA bIjo vArSika riporTa sane 1911-12 H je..ko.he, pu. 1-2, jAnyu-phebru.1913, pR.91-92. (zrI) yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA - mahesANA saM.1965-6-7 riporTa : jai.je.kaoN.he., pU.9/7, julAI 1913, pR.234-35. ratnaciMtAmaNi sthA. jaina mitramaMDaLa - 7mo vArSika riporTa saM.1907 : jai.e.kaoN.he, pu.pa, me 1913, pR.178-79. rAdhanapura jaina maMDaLa - saM. 19768 vArSika riporTa : je.je.kaoN.he., 5.9/1-ra, jAnyu.-phebru.1913, pR.991. rAdhanapura jaina yuvakodaya maMDaLano trivArSika ahevAla saM.1978thI 1980: jainayuga,pu.1/3, kArataka 1982, pR.120. (zeTha) rUpazI bhAramala zrAvikAzALA (muMbaI) saM.1974-7H je.e.kaoN.he, 5.8/12, Dise.1912, pR.47072. lAlapara derAsarajIno riporTa - bhAga rajo. saM.1947thI 1978 sudhIno : nayuga, pu.1/4, mahA 1982,pR.22-27. vaDodarAnA jIvadayA khAtAno vArSika riporTa saM.172 H jai.e.kaoN. he, pu.12/8-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNo.1916, pR.30. vAMkAnera vidyottejaka cotho vArSika sane 1913 : je.je.koM. , .11/1,
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ '244. virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jAnyu. 1915, pR.31. hubalI pAMjarApoLa 6-7-8mA vArSika riporTa (tA. 1 jAnyuArI 1909thI 31mI Disembara 1911 sudhIno) : jai.je.ko.he., pu.10/6, jUna 1914, pR.198. hubalI pAMjarApoLa 11-12mo vArSika riporTa 1914-15 : jai.e.kaoN. he, pu.12,8-9-10, oNgasTa-sapTe.-oNkTo.1916, pR.360. 2. pariziSTa : mAtra svIkAra (1) pustako advaita muktAvali : jai.je.ko. he, pu.9/10, oNkTo.1913, pR.503. Atmazaktino udaya, munizrI cAritravijayajI, prakA. meghajI hIrajI : jai.e. kaoN.he., pR.9/12, Dise.1913, pR.575. AnaMda kAvya mahaudadhi mauktika-1, saMzo. jhavaNacaMda sAkaracaMda jhaverI : prakA. zrI devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa, jaizvei.kAM..pu.10/3, mArca 1914, pR.87. AnaMdadAna padya ratnAvalI ane jaina dRSTie yoga, zrIyuta motIcaMda giradharalAla kApaDIA : jai.caeN.kaoN.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.591. upadeza ratnamAlA jai.e.kaoN. he., pR.9/10, okTo.1913, pR.503. upamiti bhavaprapaMca kathA - prathama prastAva ora dvitIya prastAva, anu. nAthurAma premI : jai.je.kaoN. he., pu.11/12, Dise. 1915, pR.591, RSidanA : jaizvei.koM.., pR.9/10, oNkTo.1913, pR.503. RSidanA athavA vazIkaraNamaMtra, vADIlAla motIlAla zAha, prakA. meghajI hIrajI : jai.je.kaoN. he, .9/12, Dise. 1913, pR.575. kartavyakaumudI, munizrI ratnacaMdrajI, vivecanakAra rA. cunIlAla vardhamAna zAha : jai.e.kaoN.he, 5.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. karma philosophI (aMgrejI), sva. vIracaMda Ara. gAMdhI, saMpA. bhagu epha. kArabhArI, prakA. devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa : jai je.ko.he, 5.9/12, Dise. 1913, pR.575. (dha) karma philosophI, vIracaMda gAMghI, prakA. devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 245 phaMDa : jainayuga, pu. 1/1, bhAdaravo 1981, pR.39. kaliyugakI kuladevI : jai.je.kaoN. he, pu.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. kAlasatatikA : jai.e.kaoN.he, pR.9/1-2, jAnyuphebru.1913, pR.92. () kI oNpha naoNleja enDa nayakarNikA (aMgrejI), prakA. senTrala jaina pabliziMga hAusa : jai.je.kaoN.he., .11/12, Dise. 1915, pR.591. kRSNacaritra, anu. kRSNalAla mohanalAla jhaverI jaizvei.kAM..pu.11/12, Dise.1915, pR.591. kSullaka bhavAvali : jai.e.kaoN.he, 5.1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. caturdaza niyamAvali : jai.je.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo.1913, pR.503. (zrI) chandoDanuzAsana H jai.je.kaoN.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.591. jayAnaMdasUriracita sthUlabhadrasvAmicaritra, prakA. zrI devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa : jai.je.kaoN.he, pu.11/12, Dise.1915, pR.581. jinavANI mAtAno pukAra : jai.je.ko.he, pu.9/10, oNkTo. 1913, pR. 503. jaina aitihAsika rAsamALA bhA-1, mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa, muMbaI : jai.je.ko.he, pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. jaina gejheTa va.1-5 (aMgrejI) H jai.vya.kaoN.he., .9/10, oNkTo.1913, pR.503. jaina gejheTa vaoN. 6-10 (aMgrejI). jai.hai.kaoN.he, 5.9/12, Dise. 1913, pR.575. jaina gejheTa vaoN. 11-12 (aMgrejI) jai..kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. jaina darzananAM mULa tattvo, hIrAcaMda lIlAghara jhaverI, prakA. meghajI hIrajI : jai.e.kaoN.e., pu. 12, Dise.1913, pR.575. (gha) jaina philosophI (aMgrejI), viracaMda gAMdhI, prakA. zrI devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa: jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.39. jaina saMgItamALA: jai.yU.kaoN.he., 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA jaina siddhAMta bhAskara kiraNa 1-2-3 jai.je.kaoN. he., pR.11/1 jAnyu. 1915, pR.32. aividyagoSThI, lAlabAga - jainasaMgha H je.je.kaoN.he., pR.11/12, Dise.1915, pR.591. devasarAI pratikramaNa sUtraH je.je.kahe. 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. dehasthitistava : jai.e.kaoN. he, 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. dvAdaza vratapUjA : jai.e.ka. he, 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. dhamila kumAra caritra bhAga 1lo : jai..kaoN.he, 5.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. nItidarpaNamAM nItivAkya bhAga 1lo jai.vya.kaoN.he., pU.9/1-2, jAnyu.-phebru. 1913, pR.92. nItisUtramALA : jai.je.koM. he, 5.9/1-ra, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. paramAtmAne pagale jai.je.ko.he., pR.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. pariziSTa parva ane sthUlibhadracaritra, prakA. zeTha kuMvarajI ANaMdajI : jai che. kahe, 5.9/12, Dise. 1913, pR.575. paMcapratikramaNa sUtrANi, prakA. devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa, muMbaI : jai.je.kaoN.he., pU.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. (a) pIpa bihAInDa dha veIla oNpha karma (aMgrejI), mi.sI.Ara jaina, bAra-eTa-laoN. : jai je.kaoN.he., pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. prAkRta mArgopadezikA : jai.je.ko.he, pu.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. prANIpokAra : jai.je.kaoN., 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. bAlikAvinaya : jaizvei.ko.he., pR.9/10, okTo.1913, pR.503. bhayaMkara bhUta, prakA. acaratalAla jagajIvana, bhAvanagara : jaizvika he., pu.11/12, Dise. 1915, pR.591. bharata-bAhubali caritra, prakA. acaratalAla jagajIvana, bhAvanagara : jai.je. kaoN. he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.591.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 247 bhAvaprakaraNa : jai.e.kaoN.he., 5.9/1-ra, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. manuSyane yogya kudaratI khorAkaH .je.koM., .9/10, oNkTo.1913, pR.503. manuSyAhAra : jai je.ko.he., pU.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. mAMDavagaDhano maMtrI pethakumAra : jai je.kaoN.he., pU.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. munisaMmelana : jai.je.kaoN.he, pu.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. hArI yAtrA : jai.je.kaoN. he, pu.1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. (1) yoga philosophI (aMgrejI), vIracaMda gAMdhI, prakA. zrI devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa : jainayuga, pu.1/1, bhAdaravo 1981, pR.39. yoga philosophI enDa kama philosophI (aMgrejI), sva. vIracaMda gAMdhI : jai.e.kaoN.he, 5.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. yonistava : je.je.koM. he, pu.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. rAjakumArI sudarzanAH jai.je.ko.he., pR.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. ladhIyaaiyAdisaMgraha, mANikacaMda digaMbara - jaina graMthamAlA : jai.je.kaoN.he., pu.11/12, Dise. 1915, pR.591. ladhvalpabadutva : jai..kaoN.he., pR.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. lAlana-jaina-AtmavATikA naM.1, prakA. zA. hIrajI kAnajI maNazI : jaize. kaoN.he., pR.11/12, Dise. 1915, pR.591. lokanAladdhAtrizikA : jai.e.kaoN.he., pU.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. vanitA vyAkhyAnamALA, ratnasiMhaneNazI, prakA. meghajI hIrajI jaizvei.kAM.., pu.9/12, Dise. 1913, pR.575. vijayaprazastisAra : jai.bhai.kaoN.he., 5.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. vItarAgastotram H jai.hai.kaoN.he, pu. 91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. vairAgya taraMga bhaktimALA : jai.hai.kaoN.he., pR.9/1-ra, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. vairAgyazataka : je.hai.kaoN.he., pR.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. satsaMgati : jai.je.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo.1913, pR.503.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 virala vizvabhratibhA ane manuSya pratibhA samakita kaumudI rAsa, AThakoTI saMpradAya muni sUryamalla prakA. meghajI hIrajI : jai.je kaoN.he., 5.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. samAdhivicAra : jai.e.ko.he., .910, oNkTo. 1913, pR.503. sAgAradharmAmRta, mANikacaMda digaMbara jaina graMthamAlA : jai.je.kaoN.he, pu.11/ 12, Dise. 1915, pR.591. sAmAyika svarUpa : jai.je.ko.he, 5.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. sArvadharma H jai.je.ko.he., pR.9/1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. siddhadaMDikAstava : jaizvei kaoN.he., pU.91-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. sudarzana zeTha, prakA. acaratalAla jagajIvana - bhAvanagara : jai.je.ko.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.591. subodha saMgItamALA bhA.3 : jai.je.kaoN.he, pu./10, oNkTo. 1913, pR.503. subhadrA, durlabhajI tribhuvanadAsa jhaverI, prakA. meghajI hIrajI : jai..kaoN.he., 5.9/12, Dise.1913, pR.575. sumanasaMcaya stabaka-1, saMgrA. vijJAna bhikSuka dozI sAkaracaMda motIcaMda kasTama mukhya 6. aMjAra : jaizya.kaoN.he, pu.10/3, mArca 1914, pR.87. sUktaratnAvalI, prakA. jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara : jaize.kaoN.he, pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. saubhAgya zikSAbdhi, naTavaralAla kanaiyAlAla vaiSNavaH jai.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. strIonuM khAnagI vAcana, naTavaralAla kanaiyAlAla vaiSNava : jai.je.kaoN. he, - pu.10/3, mArca 1914, pR.87. strIsubodhamALA : jai.je.kaoN.he., pR.9/1-ra, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. svAdhyAyamALA : jai.e.kaoN. he, pu.91-2, jAnyu.-phebru. 1913, pR.92. svAmI rAmatIrtha - emanA sadupadeza bhAga 8-9, prakA. sastuM sAhitya-vardhaka kAryAlaya : jaizya.kaoN.he, pu.11/12, Dise. 1915, pR.591. hiMmatakAvya : jai.che.kaoN.he, pu.91-2, jAnyu.-phebru. 1913, pR.92. (2) sAmayiko
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci . 249 AtmAnaMda prakAza, pu.10/12 : jai.e.kaoN. he, pu.9/10, oNkTo.1913, pR.503. AtmAnaMda prakAza, pu.11/3-4 : je.je.kaoN.he, pu.9/12, Dise.1913, pR.575. AtmAnaMda prakAza, pu.11/5-7 : je..ko.he., pR.103, mArca 1914, pR.87. AnaMda, pu.109 : jai.je.kaoN.he, 5.9/10, okTo. 1913, pR.503. AnaMda, pu.10-12 ane pu.11/1 : jai.e.kaoN.he, pu.9/12, Dise. 1913, pR.575. AnaMda, pu.11/2-4H jai.je.kaoN.he, pu.103, mArca 1914, pR.87. AryaprakAza : jai je.kaoN.he., pR.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. AryaprakAza maharSi aMka saM.1969, taMtrI zrIyuta paraghubhAI maraghubhAI va. zarmA : jai.je.kaoN.he., .9/12, Dise. 1913, pR.575. keLavaNI, 5.25/12; 5.26/1 : jai..kaoN.., .9/10, oNkTo.1913, pR.503. keLavaNI, pu.26/2-4 : jai..kaoN.heDa, pu.9/12, Dise.1913, pR.575. keLavaNI, 5.26/5-: jai.je.kaoN.he., pR.103, mArca 1914, pR.87. gujarAta zALApatra, pu.pa2/6-8 : jai.je.kaoN.he, pu.9/10, oNkTo.1913, pR.503. gujarAta zALApatra, pu.pa2/9-10H je.je.kaoN.he., .9/12, Dise.1913, pR.575. gujarAta zALApatra, pu.pa3/1-2 H je.je.kaoN. he, pu.10/3, mArca 1914, pR.87. jaina dharma prakAza, pR.294-5 H je.je.kaoN.he., 5.910, oNkTo.1913, pR.503. jaina dharma prakAza, pu.ra9-8 : je.vya.kaoN. he, pu.9/12, Dise.1913, pR.575. jaina dharma prakAza, pu.ra9-9-11 : je.e.kaoN.he, pu.10/3, mArca 1914,
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 virala vidrapratibhA ane manuSya pratibhA pR.87. jaina hitecchu : jaizvei.kaoN.he, pu.9/1-, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. jaina hitecchu, pu.15/7-10 : jai.je.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo. 1913, | pR.503. jaina hitecchu, pu.15/11: jai.je.kaoN.he, 5.9/12, Dise. 1913, pR.575. jaina hitecchu, pu.15/12; 5.16/1-2 : jaizvi.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. jaina hitaiSI, pu.98-9 : je.je.kaoN. he, pu.9/10, oNkTo.1913, pR. 503. jaina hitaiSI, pu.9/10-11 : je.je.kaoN.he., pU.9/12, Dise.1913, | pR.575. jaina hitaiSI, 5.9/12; 5.10/1 : jaizvei.kaoN.he, pu.10/3, mArca 1914, pR.87. jJAnasudhA, pu.ra7/6-7H jai je.kaoN. he, pu.10, oNkTo. 1913, pR.503. jJAnasudhA, 5.27-12 : jai.je.kaoN.e., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. digaMbara jaina, pu. 69-11 : jai.je.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. digaMbara jaina, 5.6/12; 5.7/1 : jai.je.kaoN.he., .9/12, Dise. 1913, pR.575. digaMbara jaina, 5.7/ra-5 : jai.e.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. digaMbara jaina (divALI aMka) : jai.je.kaoN.he, pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. paTelabaMdhu, pu.6/1-2 : jai.je.kaoN.he., pR.103, mArca 1914, pR.87. paTela baMdhu (divALI aMka) : jai.je.kaoN.he. pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. puSTi bhakti sudhA, 5.43-4 : jai.je.ko.he, 5.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. puSTibhakti sudhA, pu.4/5-6: jai.je.koM. he, 5.9/12, Dise.1913, pR. 575.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 251 puSTi bhakti sudhA, 5.4/7 : je.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. prajAbaMdhu : jai.je.kaoN.he., .9/10, oNkTo. 1913, pR.503. buddhiprakAza, 5./7-8 : jai je.kaoN.he., 5.9/10, oNkTo. 1913, pR. 503. buddhiprakAza, 5.609-10 : jai.je.kaoN.he., pU.9/12, Dise. 1913, pR. pa7pa. buddhiprakAza, pu.01/1-2 : jai.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. buddhiprabhA, 5.5/3-paH jai.je.kaoN.he., .9/10, oNkTo. 1913, pR.503. buddhiprabhA, pu.pa/-7 : jai.je.kaoN.he., pU.9/12, Dise.1913, pR.575. bhAIbaMdha navaraMga (khAsa aMka) : jai.eN.kaoN.he., pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. bhArgava (divALI aMka) : jai.je.kaoN.he., pR.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. maryAdA, 5.7/2-3 : jai.hai.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. mahAjyoti, pu. 2/3 : jai.je.kaoN.he., pR.103, mArca 1914, pR.87. . mAsika manoraMjana, marAThI mAsika, taMtrI kAzInAtha raghunAtha mitra : jai.je. kaoN.he., pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.32. lAIbrerI mIselanI, pu.22 : .je.kaoN.e., .103, mArca 1914, pR.87. vanda jinavaramu, pu.5/4-6 : jai.je.kaoN.he., pR.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. vaje jinavaramu, pu.57 : jai.je.kaoN.he., pR.9/12, Dise. 1913, pR.575. vanda jinavara, 5.5/8 : jai.je.kaoN.he., .10/3, mArca 1914, pR.87. vasaMta, pu.12/pa-s: jai.je.kaoN.he., .9/10, oNkTo. 1913, pR.503. vasaMta, pu.12/7-8 : jai hai.kaoN.he., 5.9/12, Dise. 1913, pR.575. vasaMta, pu.12/9-11 : jai..ko.he, pu.10/3, mArca 1914, pR.87. vArtAvAridhi, 5.5/2-3 jai.je.kaoN.he., 5.9/10, oNkTo. 1913, pR.503. vArtAvAridhi, pupa/4-5: jai..kaoN.he., pR.9/12, Dise. 1913, pR.575.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25ra virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA vArtAvAridhi, pu.pa-10H jaizvei.kAM..pu.10/3, mArca 1914, pR.87. vivecaka, pu.1/7-9 : jai.je.kaoN.he., pR.9/10, okTo. 1913, pR.503. vivecaka, 5.2/1-2 : jai.je.ko.he, pu.103, mArca 1914, pR.87. vaizya patrikA, pu. 11-12 : je.je.ke.he., pR.9/10, okTo. 1913, pR.503. vaizya patrikA, pu.10/1-2H jai.je.kaoN.he., pR.9/12, Dise.1913, pR.575. vaizya patrikA, pu.103-s: jaizvi.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. zrI bhakta, pu. 10/1 : jai.je.kaoN.he., pR.9/10, oNkTo.1913, pR.503. zrI bhakta, pu.10/2-3 : jai.je.kaoN.he, 5.9/12, Dise.1913, pR.575. zrI je.sthA.jaina kaoNnpharansa prakAza, pu.1/5-9 : jai.je.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo.1913, pR.503. satya, 5.3/1-3 : jai.je.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo.1913, pR.503. satya, 5.34-6 : jai.je.kaoN.he, 5.912, Dise. 1913, pR.575. satya, 5.3/7-8 : jai.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. samAlocaka, pu.18/1-2 : jai.e.kaoN.he., 5.9/10, oNkTo. 1913, pR. 503. sAhitya, 5.1/7-9 : jai.je.kahe, 5.9/10, oNkTo.1913, pR.503. sAhitya, pu.1/10-11 : jai.je.kaoN.he, 5.9/12, Dise. 1913, pR.575. sAhitya, 5.2/1-2 : jai.je.kaoN.he., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. sudarzana, 5.281-4: jai.yU.kaoN.he., pU.9/10, oNkTo.1913, pR.505. sudarzana, pu.289 : jai.e.kaoN.he, pu.103, mArca 1914, pR.87. suMdarI subodha, pu.10/13[2]-12H jai.je.kaoN.he, pu.9/10, okTo.1913, pR.503. suMdarI subodha, pu.11/1-2H jai.je.kaoN.he., pR.9/12, Dise. 1913, pR.575. suMdarI subodha, pu.11/3-4: jai.ce.ko.he, pu.10/3, mArca 1914, pR.87. (3) saMsthAonA vArSika hevAlo ciMtAmaNi sthA. jaina mitra maMDaLano 7mo riporTa : jaizvikaoN,I, pu.1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasUci-lekhasUci 253 jaina esosiezana oNpha InDiyAnA niyamo (aMgrejI tathA gujarAtI) ane teno riporTa : jai.je.koM. 9, pR.9/10, oNkTo.1913, pR.503. jaina esosiezana oNpha inDiyAno saM.1909no riporTa : je.je.kaoN.e., pu.10/3, mArca 1914, pR.87. jaina zreyaskara maMDaLa - riporTa : jai.e.kaoN. he, pu.9/1-ra, jAnyu.phebru. 1913, pR.92. jaina zreyaskara maMDaLanuM keLavaNIkhAtuM - riporTa : jai.e.kaoN.he, pu. 1-2, jAnyu.-phebru.1913, pR.92. nirAdhAra mANasonA Dhorane Azraya ApanAra maMDaLa - riporTa jaizvei.kaoN.he, 5.9/1-2, jAnyu phebru.1913, pR.92. yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANA - riporTa : jai zre.kaoN.he., * pu.9/1-2, jAnyu. phebru.1913, pR.92. rAdhanapura jaina maMDaLa tathA zrI mohanalAlajI lAyabrerIno riporTa sane 1912 : jai.e.ka. he, 5.9/10, oNkTo.1913, pR.503. rulsa enDa regyulezansa oNpha dha zrI jaina siddhArtha bhavana (aMgrejI) : jai.e.kaoN.he., pR.11/1, jAnyu.1915, pR.32. vAMkAnera pAMjarApoLa - saM.1907 ane 68 ane hisAba H jai.e.kaoN.he, pu.11/1, jAnyu. 1915, pR.31. syAdvAda mahAvidyAlaya (kAzI)no 7thI 9 varSano riporTaH jai.je.kaoN.he., 5.9/10, oNkTo.1913, pR.503.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci [A viSayasUci taiyAra karavAmAM graMthasUci tathA lekhasUcinA (ka) vibhAgano samAveza karyo che. je te viSayanI sAme graMthasUci-lekhasUcinA kramAMka darzAvyA che. emAMthI graMthasUcinA kramAMka pUrve graM. lakhyuM che. bAkInA badhA lekhasUcinA kramAMka samajavAnA che. viSayasUci taiyAra karavAmAM lekhasUcinA (kha) vibhAgano samAveza nathI karyo, kema ke emAM pustako-sAmayiko vagerenAM nAmo ja che je lekhasUcimAM ja kakkAvArI pramANe goThavAyelAM che. viSayasUcimAM vyaktinAmo, graMthanAmo, kRtinAmo, saMsthA-sAmayiko vagerenAM nAmo uparAMta graMtho-lekhomAM nirUpAyelA vividha viSayone samAvyA che. AmAMthI graMthanAmo, kRtinAmo, sAmayikonAM nAmo ane kAvyonAM zIrSakone avataraNacihnathI darzAvyAM che. graMthasUci ane lekhasUcimAM kauMsamAM je saMpAdakIya noMdha che teno paNa A viSayasUcimAM lAbha lIdho che. kema ke e noMdho graMtha ke lekhanI sAmagrIne sphaTa karavA ja lakhavAmAM AvI che. jemane koI cokkasa viSaya para kAma karavuM che temane A viSayasUci mArgadarzaka banaze tevA khyAlathI viSayasUcino A zrama lIdho che]. akabara ane jahAMgIranA darabAramAM "adhyAtma-hariAlI' 200 jaino 355 "anekAnta" patra 579. agamavANI" 198, 333 "annatya UsasieNa' karI "ajitanAthastavana' 296 apabhraMza sAhitya' 641 "ajita-zAMti stava" 25 (svAmI) abhedAnaMda 23 adhyAtma RSabha namaskAra stuti" "amadAvAda tIrthamALA' 300 199 amArA manoratha' 63 adhyAtmakalpadruma. 177 "amAruM mahAdhAma' 664 adhyAtmagItA" 153 amulakharAya chaganalAla 422
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 255 amRta ka75 AnaMdaghana bahotarI" 113 arisiMha 109 (zrI) AnaMdalekha" 319 "abuda caitya pravADI" 26 AnaMdotsava' ka7 "arbudAcala vInatI' graM.10 Abu tIrtha" 210 allu 204 AbUtIrathabhAsa" 331 "asUtranirAkaraNa batrIzI' 321 "AbUnI caityaparipATI' 250 ahiMsA 2 AmaMtraNa 668 aMtima maMgalAcaraNa 5 "AmaMtraNa-svAgata' 69 Agama prakAzana ane Agadaya AmaMtraNa svIkAra' 70 samiti 502 Ayurvedika auSadhAlaya (davAzALA) AgamonuM adhyayana 4, -nuM mudrIkaraNa 10 138, -no itihAsa 360 AryasabhyatA -madhya eziyAmAM 54 AgamavAMcanA 55 AryakAlaka (kAlakAcArya) 430 (zeTha) ANaMdajI kalyANajI/ANaMdajI "AstikonuM kartavya 11 kalyANajInI peDhI, A.ka.peDhI "isudAna" 10 ANaMdajI kalyANajInI sabhA icchArAma 438 361, 32, 363, 378, "iriyAvahiya" ka71 419, 505, 504, 555, I. 15mA zatakanA prAcIna gurjara kAvyano saMgraha ka45 AtmaniMdA ne varane vinati 205 "IDara caitya paripATI'/ IDaranA caitya"AtmaprakAza" 14 . nI paripATI 211, 213 AtmAnaMda 482 "IDaragaDha caitya paripATI 212 (zrI) AtmArAma stuti ka66 IDarano saMkSipta itihAsa 365, 366 (zrIma) AtmArAmajI 206, 482, "ukhANAM 214 sos uttamavijaya graM.12 AnaMda 241 uttamavijayajI nirvANa rAsa" graM.12 AnaMdaghana 108, 207, 208, 209 "uttara hiMdanA jaino' 641 AnaMdaghana covIzI 202 "uttara hindustAnamAM jaina dharma 114,
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25s virala vibhratibhA ane manuSya pratibhA 611 kApaDiyA, motIcaMdabhAI giradharalAla udayaratna 343, 351 405, 429, 479, 30 udayavaMta 336 kApaDiyA, hIrAlAla 2. 389 udANI, revAzaMkara jAdavajI 488 kAyastha jAti 369 upavAsanI mahattA 54 kArabhArI, bhagubhAI pha. 471 umedacaMda dolatacaMda graM. 20 kAlakAcArya 435 UnA saMgha 215 kAlasvarUpa gaM.2, 18 RddhigArava upara kathA' 216 (kAkA) kAlelakara 16 RSabhajinastavana 296 kAvI tIrthanA lekho 370 (kavi) 28SabhadAsa 119, 191, kAMtivijaya pa29 19, 205, 219, 645 kIrtane, nIlakaMTha janArdana 156 RSabhadeva stavana' 217 "kugurachatrIzIcopAI 249 108 bola" 298 kugurupacIsI' 255 aikya 14 kumArapALa 224, 354 aitihAsika puruSono utsava 15 kumArapALarAsa 354 "aitihAsika rAsasaMgraha' 133 'kurala" 123, 149 "aitihAsika sajhAyamAlA" 133 kuzalacaMdramaNi 436 okalTa rivyu' 622 kuzalavardhana 341 kacchI bhAIono sahakAra 15 kuzaLalAbha upAdhyAya 124, 188 kamalasaMyama upAdhyAya 308, 408 kRpAsAgara graM.12 karamasI 336 (nyAyamUrti) kRSNalAlabhAI 460. (zrI) karmacaMdra vaMzAvalI prabaMdha' ra36 kezariyAjI tIrthaprakaraNa 371, 37ra kalpasUtra" 117 kezariyAjIno rAsa' 256 kalyANavijayagaNino rAsa' graM.12 kezavadAsa 237 kalyANavijayajI 430 kaoNnpharansadevI' 67ra kavi ane kAvya 635 (DaoN.) klATa, hosa 390 kastUrabhAI 455, 555 kSamA karajo" ka73 kaMkucaMda mULacaMda pa42 kSamA kalyANajI 323
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 257. kSamApanA ka74 gujarAtI sAhitya pariSada 10, samAvijaya guru sajhAya' 225 194, 503, 54, 55, "samAvijaya nirvANa rAsa" graM.12 656 zudra kaho 102 guNAkarasUri 228 kSemavardhana graM.12 "gurastuti (ghauMlI' 676 khamAvuM chuM kSamA karajo' ka75 "gurjara rAsAvalI' graM.10 kharatara vasano prazna 32, 505 gulAbakumArI lAyabrerI 467, papa7 khaMbhAta zahera (17mA saikAnuM)nuM varNana (zeTha) gulAbacaMda devacaMda 439 [kAvyAMza 219 gUrjara sAhitya saMgraha bhAga-1 khImA 226 gaM.11 kheDAno jJAnapravAsa (mo.da.de.no) (zeTha) gokaLabhAI muLacaMda jaina 3pa7 vidyArthI Azrama para1 khemarAja 227 (lAmAnya) gokhale 655 gadyamaya jaina gurnAvalI 27ra (zrI) goDI pArzvanAtha tIrthamALA' (paMnyAsa) gaMbhIravijaya 462 327 gAMdhIjI 55, -nuM hiMdamAM Agamana godharA prakaraNa 376 papa goyalIya, bAbu dayAcaMda 466 giranAra tIrthoddhAra rAsa ane ghareNAkhatano dastAveja 203 tIrthamAlA' graM.9 "(zrI) dhaMdhANI tIrthastotram 229 giranArayAtrA [mo.dade nI] 356, dhoSala, bAbu zaradacaMdra 42 SOS caMdravijaya 230 (zrI) girinAra tIrthoddhAra rAsa' 157 cAritravijayajI graM.1, gaM.3 gujarAta-kAThiyAvADamAM jalapralaya cArUpa kesa 377 382 citoDa caitya paripATI 231 gujarAtanA zvetAMbaronuM sAhitya 127 citraparicaya 16 gujarAtI' 359, 438 cidAnaMdajI ra3ra gujarAtI bhASAnA vikAsa mATe "cihugati copAI' graM.10 prAkRta'nuM AlaMbana 20 cItroDakI paTAvalI 218 vi.17
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA cInubhAI lAlabhAI pa15, 547 "jinamata' 202 ceIya vaMdaNa mahAbhAsa' 411 jinamaMDaNagaNi 288 "caitya pravADi stavana' 226 jinavijaya graM.12, 446 corAzI nAta" [kAvyAMza] 219 jinavijayajI [samAvijayaziSya] 225 24 jina stavana' 330 (muni) jinavijayajI 150 covIzI 153 jinavijayajI nirvANa rAsa' graM.1ra covIzI ke bAvIzI' 208 jinaharSa graM.12, 239, 354 cohANa rAjAnI vaMzAvali 233 "jinAcAryakA nirvANa - usakA jAtIya "14 (cauda) guNasthAna stavana' 234 utsava' hiMdI lekha) 42 chAtrAlayo 16 jIvadayA jJAnaprasAraka maMDaLa 455 jagatkartutva 202 (bAbu) jugalakizora 465, 256 jationo itihAsa 380. jura kaoNnpharansa 64, 100, 43, "jaya zrI mahAvIra' 677, 678 - 499222, para3, para5 jayaratnamaNi 128 junera zahera 384, pa04 jayavaMtasUri 445 jUnAM subhASito 242, 243, 244, jayavijaya graM.12, 11 jayazekharasUri gaM.10 jesalamIra tathA bIjA jaina bhaMDAro jayasoma upAdhyAya 236 129 (pro.) jayasvAla 413 jesalamera pustakoddhAra 130 jayahema 231 jaina" para6, 504, 603 jarmana bhASAmAM jinAgama 21 jaina aMga sAhitya 131 jahAMgIra ane jaino 383 jaina Arogyabhavano 22 jaMbusvAmIvela 336 jaina itihAsa sAmagrI 132 jinacaMdrasUri ra37 jaina itihAsanI AvazyakatA 43 jinacaMdrasUrinirvANa kAvya" 329 jaina itihAsanI jarUra 23 jinadevadarzana" graM.1 jaina upaniSada 134 jinadharmagaNi 335 jaina ejyu. borDa 507 jinapratimAstavana 238 jaina eNso. oNpha inDiyA 34 279
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 259 gaM.12 jaina aitihAsika rAsamALA bhA.1" jaina pratimA lekhasaMgraha 139 jaina pratimAzAstranuM adhyayana ka20 jaina kanyAnA manoratha' 679 jaina bhaMDAronI TIpa 140 jaina kavi nAmAvali 135 jaina mahilA saMmelana pa31 "jaina kAvya praveza" graM.13 jaina rAsamALA (puravaNI)' graM.5 (zrImatI) jaina kaoNnpharansa 24, 507, jaina liTarecara sosAITI 56 pa27 jaina vAcanamALA 31 jaina garIba bALako 25 (zrI) jaina vidyArthI Azrama pa32 jaina gUrjara kavio' graM.4 jaina vidyottejaka sahakArI maMDaLI li. jaina gUrjara kavio' bhA.1 136 pa33 jaina gUrjara kavio' bhA.2 390 "jaina zAsana' 585 jaina grejyueTsa esosiezana pa28 jaina zAstra ane zilpavidyA 32 jaina jJAnamaMdira pa29 jaina zikSaNa sudhAraNA pariSada 33 jaina tattva 26 jaina zilpa 34 jaina darzana ane sAhitya 137 jaina zvetAmbara kaoNnpharansa kaoNnpharansa jaina davAkhAnuM pa30 kaoNnpharansa devI/kaoNnpharansa jaina gharma para AkSepo 28 mahAdevI, zvetAmbara jaina jaina dharma prakAza" 385 kaoNnpharansa 364, 374, 378, jaina dharma prasAraka sabhA 569 385, 405, 437, 501, "jaina dharmanuM rekhAdarzana' - "Outline 509, 510, 511, 512, of Jainism'992 513, 114, 515, 516, jaina dharmano itihAsa" 23 pa17, 518, 519, pa20, jaina dharmamAM parivartano ane pariNAmo para, pa34, 535, 540, ra9, 386 543, pa71, 15, 67, jaina dhAtu-pratimA lekhasaMgraha 245, 672, 694 246 jaina zvetAMbara DirekTarI 655 jaina nirvANa saMvata 413 jaina samAja 36 jaina pariSada 30 jaina samAjanA prazno pha4, 100,
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 virala viddhapratibhA ane manuSya pratibhA papa4, pa06 jJAnakIrti 2para jaina samAjanuM kartavya 12 jJAnacaMda 248 jaina saMgha 47 jJAnamerU 249 jaina saMpradAya - bhAratano 66 jJAnayAtrA tathA tIrthayAtrA mo.da.I.jaina sAhitya ane zrImaMtonuM kartavya nI] 07 graM. jJAnavimala 202 jaina sAhitya pariSada 507, 537 jJAnasAgara 250 jaina sAhitya saMmelana 537 "jJAnasAra svopajJa bAlAvabodha jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' sahita 297 graM.7 (zrIma) jJAnasArajI" 147, 202, jaina sAhityamAM jIvanano ullAsa 142 4para jaina subhASita saMgraha 247 jJAnAnaMda 148 jaina sUtromAM jainetara graMthono nAmollekha jyubilI prinTiMga presa pa96 143 jvaraparAjaya 128 jaina seniTarIaonI jarUra pa38 'jhamora' 385 jaina strIkaLA kauzalya pradarzana 55 (dI.bI) jhaverI, kRSNalAla 203 jaina svayaMsevaka saMmelana pa39 jhaverI, maNilAla surajamala 453 jaina hitecchu 586 jhaverI, motIcaMda 547 jainayuga" 587, 589, 594, 596 jhaverI, mo. bha. 707 jainAcArya zrI AtmAnaMdajI janma- jhaverI, mohanalAla 473 zatAbdI mAraka graMtha' graM.14 jhIMjhuvADAno jJAnapravAsa (mo.da.de. jainI, jugamaMdiralAla 447, 55 no] 358 jainIjhamajainadharma graM.20 Tilba, ema. eca. 39 jaino ane mi. munazInuM prakaraNa 388 ThAkora, bI. ke.ba.ka.ThA. gaM.10, jaino ane vyAyAma 38 645 jaino viruddha sAhitya 145, -nI DuMgara 33 garIbAI 40, -nI sAmAjika DhaDhA, gulAbacaMdajI 437, 55 sthiti 63 DhoranI olAda sudhAravAnA yatno
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 21 654 (zrI) dazAzrImALI ane jaina vaNika tattvArthasUtranuM kartutya 389 boDiMga hAusa (rAjakoTa) 561 tapagaccha gurnAvalI, 2para dasANIA, gulAbacaMda motIcaMda 494 tapagacchanI paTTAvali" 251, 390, "dAnavIra kArnegI" 152 391 digambarIya pratimAo 29 (zrI) tapAgaccha gurvAvalI svAdhyAya digambara pariSada 544 253 dIkSA 45, mImAMsA 41 tassauttarI" 680 dIpavijaya 258 tilakamaMjarI" 150 (kavi) depAla 221, 326 tilakAcArya 288 devacaMdajI 259, 340 tIrthanAmAvali' 254 (paMDita) devacaMdrajI 106, 107, "tIrthamALA" 294 153, 154, 20, 201, tIrtho saMbaMghI jhaghaDA 37 427, 428 tIrthono itihAsa 65 devapUjA 48 "tUTeluM hRdaya" 151 dezI saMsthAna pariSada 545 tejapAla 255 dravyaguNaparyAyarAsa' 155 tejavijayajI 256 dravyanuM svarUpa 50 triyArAjya ! 54 dvivedI, mahAvIraprasAda 410 trilocaMdajI kalyANacaMdajI 12 (kavi) dhanapAla 150. (DaoN.) thomasa, epha. Dabalyu. 112 dhanavijaya 263 (zrI) dakSiNa mahArASTra jaina zve. prAMtika "dhanAnI sajhAya" 330 pariSada 3, 541 gharamasI (dharmasi) 234 dakSiNa hiMdanA jaino 41 "dharmakSetramAM jIvasainikane protsAhana dakSiNamAM jaina dharma 393, 28 681 dakSiNamAM maLelo jaina samAja para gharmadAsa 353. dalAla, cImanalAla DAhyAbhAI 133, "dharmadhvaja 30 443 gharmanuM vyAvahArika svarUpa para daza bola' 315 "dharmaparIkSA 72
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA dharmaparIkSAno rAsa' 328 navIna varSa-maMgala 684 dharmapravartaka tarIke mahAvIra jhaM.2, "navIna varSanuM nivedana" 685 477 (be) naLAkhyAna' 35 dharmabahenane 682 "naMdISeNanI sajhAya' 268 dharmasamudra 24, 350 (kavi) nAnAlAla 434, 47 dharmasAgara upAdhyAya rAsa' 265 nArIonuM prAcIna varNana 262 dhArAsabhAmAM jaina pratinidhitva 76 nAhara, bAbu puraNacaMda 467, 557 dhArmika asahiSNutA pa3 nikSepasvarUpa 56 dhArmika parIkSA 31, 3ra nityalAbha ra91 dhArmika saMsthAo - ApaNI 508 nirNayasAgara presa 158 dhruva, kezavalAla | dhruva ke. ha. kezava- "nemarAjula bAra mAsa" 283 lAlabhAI 167, 192, 45 nemavijaya 328 dhruva, harilAla 504 nemicarita 159 nagarazeTha, camanabhAI lAlabhAI nemirca 323 41, 483 neminAtha tAtrizikA' 269 nagInadAsa amulakharAya 456 (zrI neminAtha phAga stavana" 303 nannasUri 26 neminAtha phAgu' graM.10 "nayakarNikA' gaM.15, 270 neminAthaphAga (bAramAsa) 336 () nayakarNikA' graM.16, 487 "nemisAgara nirvANa rAsa' graM.12 nayacaMdrasUri 156 nemistavana' 293 (kavi) nayasuMdara 120, 157, 275 "nemIzvara carita - phAgabaMdha ra92 naranArAyaNAnaMda kAvya 133, 186 "nyAyakarNikA' 270, 59 narasiMha 312 nyAya-tarkano abhyAsa pachI narottamadAsa bhANajI 458 nyAyavijaya graM.9 nalinakAnta 126 nyAyAvatAra 342, 660 navakAra mahAmaMtra gIta" 336 "paumariyama' 187 navakAra' sUtra 683 paTela, narasiMhabhAI 83 navajIvana prisa] pa96 "paTTAvalI" 271
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 263 paTTAvalI sajhAya" 318 pATaNanI prabhutA' vize jaina samAjanA paDadharIprAsAdabiMba pravezAdhikAra pratibhAvo 395 stavana' 299 "pATalIputra' 413 paDhiyAra, amRtalAla 146 "pATIdAra" 83 pataMga patana" 686 pArtha ane vIra stavano 207 patrakAranI pharajo 60 pArzvanAtha 470 padmavijaya graM.12 pAlI vyAkaraNa 39 padmavijayajI nirvANa rAsa' graM.12 pAlItANAmAM jaLaprakopa 397 padmAnukArI gujarAtI gadyamaya jaina "pAhA-vAgaraNa" 42 gurnAvalI 335 pustakAlaya pariSada 310 paryuSaNa vyAkhyAnamALA (muMbaI) 29, "pUrNimA gacchanI gurnAvalI" 274 ka7, 101, 108, 117, pUrva maMtrInuM chelluM nivedana - "heralDa" 355, 383, 38, 470 choDatAM 40 paryuSaNa parva 61, 62 pUrvajanmanI vAta 54 "paMcAMDavacaritarAsa" graM.10 pauvaMtya pariSada 504 paMjAba hiMdu sabhA 23 pratibhA' hiMdI mAsika] 410 "pAIa sa6 mahaNavo' - "prAkRta "pratyeka buddhino rAsa' 172. zabda mahArNava 162 prabaMdha cintAmaNi" 16 pAkSika cAturmAsika sAMvatsarika gIta "prabodha cittAmaNi' 17 30 "prabhAta-prabodha 688 pAcorA saMyukta jaina pAThazALA 549 "prabhAvatI ra7pa pATaNa ane suratanI zAnayAtrA "prabhune AhvAna" 687 [mo.da.de nI] 38 "prabhuprArthanA' 89 pATaNathI nIkaLelo saMgha saM.1922' "praznapaddhati' 412 273 prazna-vyAkaraNa" 42 pATaNanA jaina bhaMDAro 13, 55 "prAkRta pAThAvalI" 168 pATaNanI prabhutA" 394, 395, prAkRta bhASAnI upayogitA 65 394, 404 prAkRta bhASAno uddhAra 169
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 01 prAkRta saMskRta aMgrejI gujarAtI kozanI bAra mAsa' (jJAnacaMdakRta) 248 yojanA 644 "bAra vrata rAsa' 317 prAcIna gujarAtI gadyanA namUnA 337 bAlAzrama 550 prAcIna gurjara kAvyasaMgraha' bhA.1 "buddhiprakAza' 173 170 buddhisAgarajI 164, 176 prAcIna jaina kavionAM vasaMtavarNana boTAdanA pratimAlekho 368 276 borasadanA vIsA zrImALI jainomAM prAcIna jaina pariSada 399 samAdhAna 422 prAcIna jaina mahArAjA - khAravela "bauddha ane jaina matanA saMkSepamAM 400 itihAsa, siddhAMto ane vaidika prAcIna jaina sAhityamAM jIvanano dharma sAthe tulanA graM.2 ullAsa 171 bhaNazAlI, dayAlajI gaMgAdhara 468 prAcIna therAvalI ra77 "bhadrabAhusaMhitA" 174 prAcIna dvArakApurI 401 (DaoN.) bhAu dAjI 435 prAcIna patro 278 bhAnacaMdra upAdhyAya 431, 492 priyadarzanAbahena 6 "bhAnucaMdragaNicarita' graM.17 prItamavijaya rU57 bhArata jaina mahAmaMDaLa 81 premavijaya upAdhyAya 464 bhAlaNa 3pa premavijayagaNi 278 'bhAvanA 204 proTesTa sabhA 402 bhAvavijaya 293 phArbasa gujarAtI sabhA graM.ra bhAvasAra, vikamasI 326 bagaDeluM ghaDiyALa' 690 bhAMDAgArika, nemicaMdra 47ra (kavi) banArasIdAsa 118, 179 bhAMDArakara, devadatta 387 bahAdurasiMhajI papapa (Do.) bhAMDArakara, rAmakRSNa 387 (bAbu) baMkimacaMdra 97 "bhUdeva para sajhAya" 330 bAbu panAlAla punamacaMda jaina bhUpAlavijaya 278 hAIskUla 560 bhoja AnaMdaghana 202 bAra bola sajhAya" 280 (sAkSarazrI) manasukhabhAI 59,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 265 sso 496 mahamada pAtazAhanuM prAcIna varNana 281 mahetA, raNajitarAma vAvAbhAI mahAjananI 84 nyAtanAM kavita 282 432, 51 mahAtmA mohanadAsa gAMdhI 91 "maMgalAcaraNa da94 mahAnaMdamuni 283 maMgalAcaraNa (varastuti) da95 mahArASTranA prAcIna itihAsamAMthI "maMDapAcala (mAMDavagaDha) caitya thoDI prakhyAta vAto' mirAThI paripATI" 227 lekha) 387 maMdasoranagara 410 mahAvIra kema jaganAtha thayo?' 284 mAgadhI saMskRta aMgrejI gujarAtI koza mahAvIra jayaMtI 68 648, 49 mahAvIra jina stavana' 202 mANikyasuMdarasUri 292 (zrI) mahAvIra jaina vidyAlaya 79, mANekajI 468 80, 558, 55 "mAdhavAnala kAmakaMdalA copAI 172 (zrI mahAvIra pravacana 286, 287 mAnavajiya 284, 293 "(zrI) mahAvIra stuti" 288, 92 "mArI bahenaDI" 96 (zrI) mahAvIra stotram 289 "mAra DholA copAI 172 (zrI) mahAvIra svAmInA sattAvIza "mAro vhAlo 697 bhava" 290 mAMDaNa 312 (zrI) mahAvIra svAmInAM pAMca mIrAMbAI 312 kalyANaka" 291 munazI, ka. mA. 359, 385, 388, mahAvIrano samaya graM 2, 477 36 (zrI) mahAvIrasmaraNa" 93 munazI kamiTI 404, 405 mahilA vidyAlaya (bhAvanagara) 99 munisuMdarasUri 177 (DaoN.) mahetA, nAnAlAla maganalAla muMbaI-mAMgaroLa jaina sabhA 27, 47 40 muMbaI yuni. lAyabrerImAM jaina pustako mahetA, makanajI jUThAbhAI 429, 178 40, 459, 473, 634 muMbaI sarakAra ane jaina tahevAro 650 (sAkSara) mahetA, manasukhalAla ki. mUrtipUjA - I.pU. 4thA saikAmAM 367
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA 218 meghajI-hIrajI saMvAdanA savaiyA' ra97, ra98, 323, 339, 222 451, 481, 698 meghamuni 157 (zrIma) yazovijayajI' graM.8 meghavijaya jhaM.12, 175 yazovijayajI jaina gurukuLa 550 meghA 294 (zrImad) yazovijayajInI smRtimeranaMdana upAdhyAya 295 stuti' 698 meruvijaya ra19 yugapradhAna zrI jinacaMdrasUri) 398 " modI, kezavalAla premacaMda (vakIla) ratnacaMdragaNi 299 ratnaprabhasUri 406 (Da.) modI, nAnacaMda kasturacaMda 448 ratnabhUSaNagaNi 214 modI, bAbulAla motIlAla 53 ratnamaMDanagaNi 312 modI, madhusUdana | modI, ema. sI. ratnavijaya 300 mR.10, 41 (rAvasAheba) ravajI sojapAla 64, modI, rAmalAla 35 463, papara mohanalAla puMjAbhAI 493 (sAkSara) rasikalAla choTAlAla 47 (muni) mohanalAlajI 461 "rahanemila" 336 mohanalAlajI jaina senTrala lAyabrerI | 'raMgasAgara nemi phAga" 301 (zrImana) mohanalAlajI senTrala rAgadveSano kSaya 72 lAyabrerI tathA pAThazALA 507, "rAjakumArI pratye sakhIo' 699 ka56 rAjagRha saMbaMdhI mAhitI 407 mohanavijaya 205 rAjavaMzAvali 302 mahepANI, goviMdajI mULajI 41, rAjasthAnI bhASA para 459 rAjA kAlakSya kAraNam' 700 yationuM saMgaThana 69 rAjImatI sajhAya" 303 yazobhadrasUrirAsa" 133 rAjula ane rahanemi 653 yazovijayajI jhaM.11, gaM.18, J. rAjurIkara, cunIlAla sarUpacaMda 1OO, 19, 70, 72, 108, 179, 499, pa7pa 180, 181, 288, 29, rAjamati gIto 257
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 27. 702 rAmacaMdrasUri 183 rAmavijaya graM.12, 205 (sara) vasanajI trIkamajI 441 rAvaNa maMdodarI saMvAda' 307 vastiga graM.10, 311, 312 ruciravimala 257 vastu-tejayugamAM sAhityapravRtti 185 rUpacaMda 217 vastupAla 133, 186 'rUpacaMdakumAra rAsa" 184 vastupAla tejapAlano rAsa" 219 rUpavijaya graM.12, 268 viMthalI pratiSThA mahotsava ane (mi.) reDabreva 22 pratiSThA-pariSada 65 reMTiyAnI sajhAya" 304 vAIsaraoNyane mAnapatra 409 lakSmIsAgarasUri nirvANa rAsa' graM.12 vADIlAla motIlAla 485 laghupaTTAvali" 305 vijayatilakasUri 313 labdhikIrtigaNi 309 vijayatilakasUri rAsa" 133 lablivijaya 303 vijayadAnasUri 314 lAbhavijaya graM.12 vijayadevasUri nirvANa svAdhyAya lAlana, phattehacaMda kapUracaMda graM.15 gaM.12 lAlavijaya 304 vijayadharmasUri 26 lAlA rAmacaMda 450. vijayarAjasUri 486 lAlA lajapatarAya 2, 30, 104, vijayalakSmI sUri 278 457, 277 vijayavallabhasUri 482 lAvaNyasamaya 133, 307, 307, vijayasiMhasUri 215 308, 324, 408 vijayasenasUri 315 logassa" 701 vijayANaMdasUri 316 loMkAzAha kaba hue ?" 308, 408 "vijayAnaMdasUrinI sajhAya" graM.12 vakhatacaMda zeTha rAsa" graM.12 videzamAM jaina vasati 78 vaDanagaramaMDana zrI yugAdi jina- vidyArthIonI jJAnopAsanA 80, -nuM stavanam 309 jIvanaghaDatara 79 vallabhavijayajI 478 vidyAvijayajI 133 vartamAna vItarAgadharma vimukhatA" "vidyAvilAsa pavADaG' graM.10
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA vidhavA bahenane AzvAsana 703 vaoNTasana 424 vinati' 704 vorena, harbarTa graM.20, 622 vinayacaMdra 317 vRddhisAgarasUri 490 vinayavijaya upAdhyAya graM.15, vra, vyAsa, maNilAla bakorabhAI 133 16, 205, 270, 318, "zakuna copAI" 172 319, 487 zakuMtalArAsa" ra64 vinayasuMdara 253 zatruMjaya prakaraNa 3, 414, 415, vimalasUri 187 416, 417, 418, 419, virATaparva' graM.10 420, 424, pa31, 53 vivekaharSa 320 zatruMjaya-caitya-paripATI 325 (svAmI) vivekAnaMda 101 "zatruMjayabhAsa" 336 vIkA 321 "zatruMjayamaMDaNa stuti" 23 vikAnera sthAnakavAsI kaoNnpharansa 30, "zatruMjayastavana" 263 562 (rA.) zarmA 393, 28 vIra stutio 322, 323 zarmA, gokulacaMdra 486 (zrI) vIracaritra parathI udbhavatuM "zAradASTaka' 707 viratva' 705 zAlibhadra 491 vIracaritranAM sAdhano 489 zAlibhadrasUri OM.10 vIrabALanI vinati' 703 zAlisUri graM.10 vIrabhakti (mo.da.denuM takhallusa (prA.) zAha, khuzAla talakazI 81 435, 97, 99, 713 zAha, goradhanabhAI vIracaMda 610 vIravijaya 290, 433 zAha, cImana 12 "vIza viharamAna jina rAsa" 311 zAha, cImanalAla jecaMda 114, (pro.) vebara 21 611, 41 vezaviDaMbaka 202 (DaoN.) zAha, tribhovanadAsa oghaDavairAgya svAdhyAya 324 bhAI 448 . vairAgyakula 336 zAha, motIlAla manasukharAma 449 vairAgyagIto" 308, 408 zAha, vADIlAla mohanalAla papa9
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 269 zAha, hIrAlAla motIlAla 459 zeTha, lAlabhAI dalapatabhAI 441 zAhI pharamAno 421 zeTha, vakhatacaMda 484 zAMtikuzala 327 zeThI, arjunalAla 74, 26, 655 zAMtidAsa zeTha rAsa" graM.12 zRMgArazAstra 190 zAMtidAsajI 495 "zrAvaka vidhi rAsa" 228 zAMtisUri 336 zrAvakavarga 85 zilpakalA (ApaNI) vize videzI "satI sItA ane strIlaMpaTa rAvaNa" tajajJo 609 [kAvyAMza] 328 "zukabottarI" 189 sattAzIA dukALanuM varNana' 198, "zukasatati' 189 333 (pro.) biMga 115 satyavijaya nirvANa rAsa" graM.12 zubhavijaya 290, 304, 433 sadgurutattva graM.2, 44 zeTha, amaracaMda premacaMda 469 sadevatattva graM.2, 44 zeTha, kuMvarajI ANaMdajI 396 sadharmatattva graM.2, 44 zeTha, khetazI khIazI ka26 'saptakSetru rAsu" 91 zeTha, choTAlAla premajI 547 samantabhadrAzrama 465, papa6, 56pa zeTha, jIvanalAla paratApasI 403 samayapramoda 329 zeTha, devakaraNa mUlajI 454 (kavi) samayasuMdara 121, 122, zeTha, nagInadAsa karamacaMda 515, 547 188, 198, 205, 223, zeTha, parazotama bizarAma mAvajI 385 237, 238, 241, 330, zeTha, bhImazI mANeka 19 331, 332, 333, 345 zeTha, maganalAla kaMkucaMda 494 "samarA sAraMgano kaDakho' 221 zeTha, manasukhabhAI bhagubhAI 474 "samarthabahenane 708 zeTha, mahAsukhabhAI cunIlAla 403 samAjanI unnati ane sAdhuvarga 90 zeTha, mANekacaMda pAnAcaMda 55 "samyakatvanA 67 bolanI sajhAya" zeTha, motIlAla mULajI 480 graM.18 zeTha, raNachoDabhAI rAyacaMda 547 samyagdarzana graM.2, 84 zeTha, lallubhAI rAyacaMda 442 sastA bhADAnI cAlIo 58
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA sahajasuMdara 291 siddhapura caitya paripATI 341 sahasakUTa stavana' 261 siddhasena divAkara 342 saMghanI mahattA 86 siddhAcala maMDana RSabha stavana' 343 saMghapatio 240 "siddhAMtacopAI 308, 408 "saMpa" 709 "siddhAMtasAroddhAra' 308, 408 saMpattizAstra 87 siddhicandra upAdhyAya graM.17, 492 saMmativaya samiti 88 "sImaMdhara svAmI stotram 201 (zrI) saMyukta jaina vidyArthIgRha pa59, sIhA 336 567 (zrI) sukRta bhaMDAra phaMDa pa71 saMskRta pAThazALAo 7 sukRta saMkIrtana 109 saMstArakavidhi' 338 sukha zAmAM ? 54 saMsthAomAM sahakAra 89 "sugurupacIsI' 239 sAgara 349 sujasavelI bhAsa" graM. 19 sAgaragaccha munisaMmelana 90, 568 sudhanaharSa 344 sAgarAnaMdasUri 11 sudhAnaMdasUri 212 sAta kSetro 91 subhASita 34pa sAdhu saMgha 81 subhASita duhA paMcottarI" 346 "sAdhumaryAdApaTTaka 339 sumativijaya 205 sAmAjika kurUDhionuM khaMDana 19 "sumitra rAjarSino rAsa" 196 sAmAyika kriyAnAM keTalAMka sUtro 710 surata azaktAzrama pa7ra "sAmAyika samabhAva" 711 "suratanI gajjala" 258 (zrI) sAmAyika sUtra" graM.3, 193 "suvarNamALA" [mAsika 385 sAhityamAM jIvanano ullAsa 195 "suvihita gura" 202 "sAMjavartamAna 403 "sevikAone vinati" 713 sAMvatsarika pratikramaNa 96 (kavi) soma 222 siddha mahAvIra' 340 somasuMdarasUri 212, 301, 312 (zrI) siddhakSetra 712 (zrI) somasuMdarasUri stuti 2para siddhakSetra bAlAzrama pa70 strIonA hako 97, -nA adhikAra
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUci 271 98 haMsarAja 3para strIzikSaNa 99 hiMsavijaya pa29 sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansa 573, "hitazikSAno rAsa" 219 pa74 hindu mahAsabhA 104, 577 sthAnakavAsI jainonI pragatisUcaka hindunuM saMgaThana 104, 277 pravRttio papa1 hiMdu yunivarsiTI ane jainonuM sthUlabhadra 498 pratinidhitva 661 "sthUlibhadra-kozAnA bAra mAsa 230 hiMdu yunivarsiTImAM jaina dharma pa78 snehazAlinIdhena ka hiMdu samAjamAM nArInuM sthAna" 83 "snehI nimaMtraNa" 714 hIravijayasUri 444 "snehInAM saMbhAraNAM 715 hIravijayasUri caturmAsa lAbhaprahaNa (DaoN.) smitha, harbarTa veara 21 sajhAya" 3para syAdvAda 82 hIravijayasUri (nirvANa) rAsa" 320 yAdvAda sajhAya" 349 "hIravihAra stavana' 353 svadezI mAlano pracAra 425 "hIrasaubhAgya' 444 svayaMsevaka saMsthA [muMbaInI] 37 hIrANaMdasUri gaM.10, 312 svarodayajJAna" 232 "hRdaya-ullAsa" 717 "svAgata (WELCOME)" 716 "hRdayanI vAto koNa jANe 718 "svAmI vivekAnaMdanA patro' graM.21 hemacaMda amaracaMda 442 hammIra mahAkAvya" 156 (sva.zrIyuta) hemacaMda amaracaMda' 719 (pro.) haradayAla 87 (zrIma) hemacaMdra stuti' 720 hariAlIo" 344, 350 hemacaMdrasUri hemacaMdrAcArya | hemAcArya haricaMdragaNi 412 192, 354, 385, 500, haribhadrasUri 197, 288 36 harTala, johansa 127 heralDa' 74, 581, 588, 592, haMsaratnajInI sajhAya" 3pa1 593, 595, 3, 604
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 virala vizvabhratibhA ane manuSyapratibhA saMdarbha sAhitya zrI mohanalAla dalIcaMda dezAInAM, judAMjudAM sAmayikomAM prakAzita thayelAM lakhANonI lekhasUci taiyAra karavA mATe nIce darzAvelAM sAmayikonA aMko jovAnuM banyuM che. "zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa : .1/1-2, jAnyu phebru. 190pathI pu.15/1-2, jAnyu.-phebru.1919 sudhInA aMko, jemAMthI pu.pa/4, eprila 1909 ane 5.6/7-8, julAI-oNgasTa 1910nA aMko khUTe che. jAnyu.-phebru.1919nA saMyukta aMka pachI "heralDa' baMdha thayuM. jainayuga" : 5.1/1 bhAdaravo 1981thI pu.pa/11-12, aSADa-zrAvaNa 1986 sudhInA aMko. AtmAnaMda prakAza': 5.2 (I. 1905)thI pu2 (I. 1946)nA aMkojemAMthI keTalAMka varSonI phAIlo upalabdha banI zakI nathI. jaina dharma prakAza': pu.19/1, caitra 1959thI 5.79 (saM.2018) sudhInA aMko. jemAMthI keTalAMka varSonI phAIlo upalabdha banI zakI nathI. jaina': 5.4/1, 1 eprila 1906thI 5.38 (I.1939) sudhInA aMko. upalabdha phAIlomAMthI paNa ThIkaThIka saMkhyAmAM aMko khUTe che. te uparAMta pu.pa, 19, 30, 36 ane 3thI 4panI phAIlo maLI zakI nathI. "zrI jaina satya prakAza', jaina riTyU', "jaina dharma vikAsa, jaina hitecchu, "rAjasthAna-bhAratI', "bhAratIya vidyA', "jaina sAhitya saMzodhana', buddhiprakAza', sanAtana jaina', anekAnta', buddhiprabhA', "jaina prakAza', jaina hitaiSI vagerenA chUTaka aMko. keTalAka saMgrahomAMthI temaja koI pustakanI prastAvanA rUpe paNa lekho prApta thayA che. AvuM keTaluMka najara bahAra rahyuM hoya ja.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ WWWWWWWWWWWWWWwwwwwwwwww zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI ji. 6-4-1885, luNasara; ava. 2-12-1945, rAjakoTa) eTale jaina gUrjara kavio" ane "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" e virala AkaragraMthonA nirmAtA, samartha | sarvasaMgrahakAra ane sUcikAra ja nahIM, paNa "jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa" ane "jainayuga"ne saMsthAnAM vAjiMtra na rahevA detAM emAM sAhityika, aitihAsika, sAmAjika vagere prakAranI mAtabara sAmagrI | pIrasanAra atyaMta parizramI patrakAra, lagabhaga daza graMtho thAya eTalAM, sAmayikomAM daTAyelAM vicArAtmaka, aitihAsika, sAhityika vagere prakAranAM lakhANonA tathA prAcIna sAhityakRtionA lekhaka-saMpAdaka ane kharA arthamAM eka vidyApuruSa, aneka jaina saMsthAonA vinamra kAryakara tarIke jaina samAjanI mUlyavAna sevA bajAvanAra ane e saMsthAone navA yugano prANa vahatI banAvavAno ujvaLa udyama karanAra, jainetara sAmAjika-sAhityika pravRttiomAM paNa yathAzakti yogadAna karanAra ne rASTrIya vicAradhArAnA puraskartA - sarasaprahaSkA ane na sUcikAra A upara jaina zvetAmbara kaoNnpharansa heralDa' vyavasa tyakArI, paMsthAnAM vAjiMtra na rahevA detAM ema spRha bhAve karavAnA sika, sAmAjika vagere prakAranI naSTavaktA, satyaniSTha, pIrasanAra atyaMta parizramI sADA 3 nItiniSTha jIva da nada- anaH nonavavyaktitva.