Book Title: Purusharth siddhi upay
Author(s): Amrutchandracharya, 
Publisher: Vitrag Sat Sahitya Trust Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008400/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates zrImad amRtacaMdrAcAryadeva viracita puruSArthasiddhi - upAya mULa zloko, gujarAtI anvayArtha ane paMDita pravara ToDaramalajIkRta TIkA uparathI gujarAtI anuvAda : anuvAdaka : bra. vrajalAla giradharalAla zAha bI.e (onarsa); esa.TI.sI. rASTrabhASAratna. vaDhavANa zahera -: prakAzaka:zrI vItarAga sat sAhitya prasAraka TrasTa bhAvanagara (saurASTra) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates Thanks & our Request This shastra has been kindly donated by Madhubhai Shah, London, UK who has paid for it to be "electronised" and made available on the internet in memory of Mrs Hiruben Rajpar Shah and Mrs Savitaben Jivraj Shah. We also acknowledge the kind permission of Pujya Shree Kanji Swami Samarak Trust, 173-175 Mumbadevi Road, Mumbai-400 002 to publish this shastra in electronic form. Our request to you: 1) We have taken great care to ensure this electronic version of the Gujarati Shree PurushaarthSiddhi Upaai is a faithful copy of the paper version. However if you find any errors please inform us on rajesh@AtmaDharma.com so that we can make this beautiful work even more accurate. 2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if corrections have been made you can replace your copy with the corrected one. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates prathamavRtti : prata 41OO vIra saMvata 2492 vikrama saMvata 2022 dvitIyAvRtti : prata 2100 vIra saMvata 2504 | vikrama saMvata 2074 :mudraka: maganalAla jaina ajita mudraNAlaya, sonagaDha (saurASTra) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 02 PM KUTUISSAN ka losereto-7 uhiSoon 08222007 pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates zrI puruSArtha siddhayupAyadarzaka saMtone namaskAra! -: prakAzakIya nivedanaH , ati prazasta adhyAtmavidyAkuzaLa tathA jinAgamamarmajJa zrI amRtacaMdrAcAryadeve 'puruSArthasiddhayupAya ' a52 nAma 'jinapravacanarahasya-koSa ' nI racanA karI che. tenA para AcAryakalpa paM. zrI ToDaramalajIkRta bhASA-TIkA mULa DhUMDhArImAM che. teno gujarAtI bhASAmAM A anuvAda bIjI AvRttimAM prasiddha karIne mumukSuone ApatAM atyAnaMda anubhavAya che. paMDitapravara zrI ToDaramalajIe racela dezabhASAmaya TIkA apUrNa rahI gayela che. tyArabAda paM.zrI daulatarAmajIe vi. saM. 1827mAM te pUrNa karela che. A graMtha vIra saM. 2456mAM zrI dulIcaMdajI paravAra, mAlika jinavANI pracAraka kAryAlaya, kalakattA taraphathI prasiddha karavAmAM Avela, paNa temAM aneka azuddhio rahI javA pAmela; tethI atyaMta sAvadhAnI ane zramapUrvaka tene zuddha karIne A gujarAtI bhASAMtara taiyAra karavAmAM Avela che. A graMtha uparokta prakAzakanI saMmati laIne chapAvyo che ane saMmati ApavA badala temano AbhAra mAnavAmAM Ave che. sarvajJa vItarAga kathita vastusvabhAvadarzaka jainadharmanuM mAhAtmya, ahiMsAdi vratonuM svarUpa, gRhasthocita nItimaya vyavahAradharma arthAt samyagdarzanapUrvaka yathApadavI cAritramaya jainatva zuM che tenuM atyaMta sugama zailIthI varNana A graMthamAM karavAmAM AvyuM che. Atmahita mATe puruSArthano dhArAvAhI srota jeo niraMtara vahAvI rahyA che evA AtmajJa saMta pUjya zrI kAnajIsvAmI pAsethI preraNA pAmIne saddharmapremI bra. bhAIzrI vrajalAla giradharalAla zAhe A anuvAda taiyAra karI Apyo che. bra. zrI vrajalAlabhAI bI. e. (onarsa) esa. TI. sI. hovA uparAMta rASTrabhASAratna che. teo ati namra, vairAgyazIla, bAlabrahmacArI, uttama dhArmikavRttivALA, niHspRhI sajjana che. vaDhavANa zaheranI hAIskUlamAM pratiSThAprApta zikSaka che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [4] teo dara varSe baMne vekezanomAM sonagaDha AvIne pUjya gurudevazrInAM kalyANapathapradarzaka pravacanono tathA adhyAtmacarcAno alabhya lAbha lye che. grISmAvakAzamAM sonagaDhamAM cAlatA dhArmika zikSaNavargamAM vidhArthIone temanI sacoTa zailIthI zikSaNa paNa Ape che. temaNe A zAstrano gujarAtI anuvAda jinavANI pratyenI bhaktivaza, atyaMta ullAsapUrvaka, taddana niHspRhabhAve karI Apyo che. te mATe A saMsthA temanI atyaMta RNI che ane dhanyavAda ApavA sAthe temano AbhAra mAne che. sonagaDhamAM ajita mudraNAlayanA mAlika zrI maganalAla jaine pUrepUrI sAvadhAnI rAkhIne suMdara DhaMgathI A graMtha chApI Apyo te badala temano AbhAra mAnIe chIe. paramazrutaprabhAvaka-maMDaLa dvArA saMcAlita rAyacaMdra jaina zAstramALA, muMbaI taraphathI prakAzita 'puruSArthasiddhayupAya '' graMthamAM chapAyela mULa zloko tathA anvayArtha saMzodhanakAryamAM upakArabhUta thayA che, tathA temAMthI samAdhimaraNa arthAt sallekhanA dharma saMbaMdhI lekha uddhRta karela che, te badala uparokta maMDaLano AbhAra mAnavAmAM Ave che. jinendra kathita nizcaya-vyavahAranI saMdhivALuM sulabha varNana A graMthamAMthI vAMcIvicArIne, nayapakSanA rAgathI madhyastha thaI jijJAsuo svasanmukhatArUpa apUrva samyagdarzanajJAna-cAritranI prApti mATe niraMtara puruSArthavaMta bano e bhAvanA. bhAvanagara posa vada pa saM. 2034 : nivedakaH TrasTIgaNa zrI vItarAga satsAhitya prasAraka Tra sTa bhAvanagara Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates prastAvanA , A graMthanuM nAma 'puruSArthasiddhayupAya ' athavA ' jinapravacanarahasya-koSa' che. puruSa arthAta AtmAnA prayojananI siddhino upAya athavA jainasiddhAMtanAM rahasyono bhaMDAra-evo teno artha thAya che. samasta duHkharUpI saMsAranuM mULa mithyAzraddhA che ane satyasukharUpI dharmanuM mULa samyagdarzana che. te samyagdarzana-jJAnapUrvaka nijAtmasvarUpamAM lIna thavuM te puruSArthanI siddhino upAya che. arthAt samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritranI ektArUpa mokSamArga ja puruSArthasiddhi-upAya che. A granthanA racayitA zrI amRtacaMdrAcAryadeva che. AdhyAtmika vidvAnomAM bhagavAna zrI kuMdakuMdAcArya pachI jo koInuM nAma levAmAM Ave to te zrI amRtacaMdrAcArya che. AvA mahAna ane uttama prajJAvaMta AcAryadevanA viSayamAM temanI sAhitya-racanA sivAya anya kAMI paNa sAmagrI upalabdha nathI. teo A bharatakSetramAM svarUpAnaMdanI mastImAM jhulatA, pracura saMvedanasvarUpa svasaMvedanathI Atmavaibhava potAmAM pragaTa karanAra aneka uttama guNonA dhA2ka mahAna saMta hatA. vaLI teo bhagavAna zrI kuMdakuMdAcArya viracita paramAgama zrI samayasAra, pravacanasAra, paMcAstikAyasaMgraha zAstranA advitIya TIkAkAra tathA 'kalikAla gaNadhara' nI upamAne prApta hatA. uparokta zAstronI saMskRta TIkA uparAMta 'tattvArthasAra' ane 'puruSArthasiddhayupAya ' temanI maulika racanA che. tenA abhyAsIo temanI sarvottama prajJAnI mukta kaMThe prazaMsA kare che. AtmajJa saMta pUjya zrI kAnajIsvAmI to aneka vakhata pharamAve che ke 'gaNadharadeva tulya temanI saMskRta TIkA na hota to bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryanuM hArda samajI zakAta nahi. temaNe sarvajJa paramAtmAnI vANInA apUrva, aciMtya rahasya kholyAM che.' evA mahAna yogIzvarane atyaMta bhaktibhAve namaskAra ho ! puruSArthasiddhayupAya upara traNa TIkAo upalabdha che. prathama saMskRta TIkA che tenA kartA ajJAta che, bIjI TIkA paMDitapravara zrI ToDaramalajI tathA paM. zrI daulatarAmajI kRta DhUMDhArI bhASAmAM che trIjI TIkA paM. zrI bhUdhara mizra racita vrajabhASAmAM che. bIjI TIkA prasiddha bhASATIkAkAra paM. pravara zrI ToDaramalajInI aMtima kRti hoya ema lAge che kAraNa ke te apUrNa rahI gaI che. jo teo jIvita hota to Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [6] avazya tene pUrNa karata. tyArabAda A TIkA jayapuranA mahArAjA pRthvIsiMhajInA mukhya dIvAna zrI ratanacaMdajInI preraNAthI paM. zrI daulatarAmajIe saM. 18ra7mAM pUrNa karI che. te TIkAno gujarAtI anuvAda A graMthamAM prasiddha karavAmAM Avyo che e rIte bane paMDitono upakAra che. jainadharma ja ahiMsApradhAna che. nizcaya-ahiMsA to vItarAgI zraddhA-jJAna-cAritra che tenuM, tathA vyavahAra-ahiMsAnuM vAstavika svarUpa zrI jinendrakathita zAstromAM prarUpavAmAM AvyuM hiMsya, hiMsaka, hiMsA ane hiMsAnuM phaLa- e cAra bAbatonA jJAna vinA tathA bhUtArtha nijajJAyakasvabhAvano Azraya karyA vinA hiMsAno yathArtha tyAga thaI zakato nathI. zrI amRtacaMdrAcAryadeve ahiMsAnuM varNana je apUrva zailIthI A graMthamAM karyuM che tevuM anya matanA koI graMthamAM che ja nahi. temaNe mithyAzraddhA uparAMta hiMsA, asatya, caurya, abrahma ane parigrahAdi pApone khUbInI sAthe kevaLa hiMsArUpa ja sAbita karela che. vartamAnamAM to pazuvadha, mAMsabhakSaNa ane abhakSyAdinA pracAra dvArA hiMsAnI ja puSTi thaI rahI che, tenA tyAga vagara vizvamAM zAMtinI prApti thavI asaMbhavita che. tethI sarvajJa vItarAga kathita ahiMsAnA rahasyane samajI jagatanA sarva jIvo zAMtino anubhava karo e ja bhAvanA. sonagaDha tA. 2-9-66 -bra gulAbacaMda jaina Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates -: anukramaNikA: 44 44 44 45 46 47 48 48 6O 61 | viSaya viSaya 5. ToDaramalajInuM maMgaLAcaraNa samyaphacAritranuM vyAkhyAna zrI amRtacaMdrAcAryanuM maMgaLAcaraNa 2 | samyaphacAritra koNe aMgIkAra karavuM ? bhUmikA | 6 | samyajJAna pachI cAtri vaktAnuM lakSaNa 6 | cAritranuM lAkSaNa nizcaya-vyavahAranayanuM svarUpa 6 | cAritranuM bheda ane svAmI zrotA kevA guNavALA hovA joIe 11 | pAMca pApa eka hiMsArUpa ja che. graMtha prAraMbha 13 ahiMsAvrata puruSanuM svarUpa 13 hiMsA-ahiMsAnuM lakSaNa ane teno bheda kartA-bhoktA 15 | hiMsA choDavA mATe prathama zuM karavuM puruSArthanA prayojananI siddhi 16 | madha, mAsa, madhanA doSa ane tenAthI pudagala ane jIva svayaM pariName che | 17 | amaryAdita hiMsA | saMsAranuM mULa kAraNa 19 | pAMca udumbara phaLanA doSa, tenA bhakSaNa puruSArthasiddhino upAya 21 | karanArane viziSTa rAgarUpa hiMsA muninI alaukika vRtti 21 | e ATha padArthono tyAga karanAra jainaupadeza devAno krama 22 | dharmanA upadezane pAtra thAya che. krama bhaMga karanAra daMDane pAtra 23 | hiMsAdikano tyAga zrAvakadharma vyAkhyAna 25 svacchaMdapaNAno niSedha prathama samyakatva ja aMgIkAra karavuM | ra6 | ahiMsA dharmane sAdhatAM kuyuktiyothI samyakatvanuM lakSaNa ra6 | sAvadhAna kare che sAta tattvo satyavrata samyakatvanA ATha aMga 3O| teno bheda samyajJAna adhikAra | 37 caurya pApanuM varNana pramANa-nayonuM svarUpa 37 acaurya vrata prathama samyakatva pachI jJAna kema ? 39 | kuzInuM svarUpa banne sAthe che to kAraNa-kArya zuM? 40 brahmacarya vrata samyajJAnanuM lakSaNa 41 parigraha pApanuM svarUpa samyajJAnanA ATha aMga 42 | tenA bheda 69 27 na 86 ? 86 86 ? (PH Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [8] 151 viSaya | hiMsA-ahiMsA | banne parigrahomAM hiMsA aparigraha vrata bAhyaparigraha tyAgano krama rAtribhojanamAM bhAvahiMsA: dravyahiMsA sAta zIlavata 1-diggata 2-dezavrata 3-anarthadaMDavrata tenA pAMca bheda cAra zikSAvrata paheluM sAmAyika zikSAvrata sAmAyikanI vidhi bIjAM zikSAvrata-proSadhopavAsa upavAsanA divasa-rAtrinuM kartavya upavAsamAM vizeSapaNe ahiMsAnI puSTi trIjuM zikSAvrata-bhogopabhogaparimANa | tenA bheda cothuMja zikSAvrata-vaiyAvRtya dAtAnA sAta guNa navadhA bhaktinA nAma kavI vastunuM dAna devuM viSaya 92 bAra vratono aticAra 141 93 aticAra tyAganuM phaLa 148 ? sakaLacAritranuM vyAkhyAna 151 99 | tapanA be bheda 104 | bAhya-abhyatara tapanA bheda 152 105 | munivrata dhAraNa karavAno upadeza 154 105 | cha Avazyaka 155 106 | traNagupti 156 107 | pAMca samiti 157 106 | daza dharmo 158 112 | bAra bhAvanAo 159 11ra | bAvIza pariSaho 162 11ra | ratnatraya mATe preraNA 168 114 | apUrNaratnatraya che tenAthI baMdha thato 115 | nathI paNa rAgathI thAya che 169 118 | aMzarAga, aMze samyakaratnatrayanuM phaLa 17) 120 karmono baMdha ane temAM kAraNa 172 121 ratnatrayathI baMdha thato nathI 174 1ra6 | tIrthaMkarAdi nAmakarmano baMdha paNa 127 ratnatrayavaDe thato nathI 175 127 ratnatrayadharma mokSanuM ja kAraNa che; 128 | puNyAstrava te zubhopayogano aparAdha | 177 nathI pAtronA bheda dAna ApavAthI hiMsAno tyAga sallekhanAdharma vyAkhyAna samAdhimaraNanI vidhi 178 179 18O | 129 | nizcaya-vyavahAra mokSamArga 131 | paramAtmA 133 | jainanIti-nayavivA 135 | zAstraracanA zabdoe karI amArAthI temAM kAMI karAyuM nathI 139 zlokonI varNAnukramaNikA che | 181 sallekhanA paNa ahiMsA che 183 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 20 Differences Sr. Page No. Line No. 2th Edition 1 | 24 ati 2 | 28 28 | 6 | suraja 3 | Dara 2 natraya | 34 25 samyagdarzananI Last A tenAM 53 nivaya: | 7 | 57 16 caMDANa 8 | 75. 5 kR Na 9 | 81 vagere kahevA 18 pratyAkhyAnAvaNa | 11 | 157 | 12 IrSAsamiti 1st Edition api turata ratnatrayI samyagdarzanathI AptanAM [ niyata:] 38 19 caMDALa 10 | 10 | kRcchreNa vagere vacana kahevA [ pratyAkhyAnAvaraNa IryAsamiti Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates zrIjinAya namaH zrImaddaamRtacaMdrAcAryadevaviracita puruSArthasiddhi upAya rUArathita kamAya AcAryakalpa zrI paM. ToDaramalajIkRta bhASAvacanikAno gujarAtI anuvAda maMgalAcaraNa (dohA )- parama puruSa nija arthane, sAdhi thayA guNavaMda; AnandAmRtacandrane, vaMduM chuM sukhakaMda. 1 bAnI bina baina na bane, baina binA bina naina; naina binA nA bAna bana, namoM bAni bina baina. 2 guru ura bhAvai A5 pa2, tA2ka, bA2ka pApa; suraguru gAvai Apa para, hAraka vAca kalApa. 3 mai namo nagana jaina jina,jJAna dhyAna dhana lIna; maina mAna vina dAnaghana, ena hIna tana chIna. 4 bhAvArtha- je parama puruSa nija svarUpa sAdhIne zuddhaguNa samUharUpe thayA te sukhakanda AnaMdasvarUpa zrI amRtacaMdrAcAryane vaMduM . 1. vANIno yoga na hoya to varNana thAya nahIM, jinavANInA varNana vinA jJAnacakSu na hoya, bhAvabhAsanarUpa jJAnacakSu vinA varNanane nimitta kahI zakAtuM nathI, nirakSarI jinavANIne namaskAra ho. 2. zrIguru kevA che? ke hRdayamAM sva-para bhedavijJAna bhAve che, tAraka che, pApanuM nivAraNa karanArA che; vacanabalI vAdIne jItanArA je suraguru teo bhedavijJAna gAya che-bhakti kare che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 2 ] [ puruSArthasiddhiupAya huM jinamudrAdhAraka jaina nagna digambara munine namaskAra karuM chuM ke jeo jJAna-dhyAnarUpI dhana-svarUpamAM lIna che, kAma, mAna (ghamaMDa, kartRtva, mamatva)thI rahita, megha samAna dharmopadezanI vRSTi karanArA, pAparahita ane kSaNakAya che, arthAt kaSAya ane kAyA kSINa che tathA jJAnasvarUpamAM behuda puSTa che. 4. (kavitta- savaiyA manahara 31 varNa ) koI nara nizcayathI AtamAne zuddha mAnI, thayA che svachaMda na pichAne nija zuddhatA; koI vyavahAra dAna tapa zIla bhAvane ja AtamAnuM hita mAnI chAMDe nahi mUDhatA; koI vyavahAranaya-nizcayanA mAragane bhinnabhinna jANIne kare che nija uddhatA; jANe jyAre nizcayanA bheda vyavahAra sahu, kAraNane upacAra mAne tyAre buddhatA. 5 (dohA)- zrIguru parama dayALa thaI diyo satya upadeza, jJAnI mAne jANIne, mUDha grahe che kaleza. 6 have granthakartA zrI amRtacandrAcAryadava maMgalAcaraNanimitte potAnA ISTadevanuM smaraNa karIne A jIvanuM prayojana siddha thavAnA kAraNabhUta nizcaya ane vyavahAra mokSamArganI ekatArUpa upadeza jemAM che evA granthano AraMbha kare che. sUtrAvatAra : (AryA chanda) tajjuyati paraM jyoti: samaM smstairnntpryaayaiH| darpaNatala iva sakalA pratiphalati padArthamAlikA yatra / / 1 / / anvayArthaH- [maMtra] jemAM [3Latana rUva] darpaNanI sapATInI peThe [ sanA] badhA [pArthaniveT] padArthono samUha [ samasterantaparyA. samaM ] atIta, anAgata ane vartamAnakALanA samasta anaMta paryAyo sahita [ pratiniti] pratibiMbita thAya che, [ tat] te [para jyoti] sarvotkRSTa zuddhacetanAsvarUpa prakAza [ nayati ] jayavaMta varto. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 3 TIkAH- "tatva para jyoti: nayati' -te parama jyoti-sarvotkRSTa zuddha cetanAno prakAza jayavaMta varte che. te kevo che? "yatra nA parthAnika pratiniti- je zuddha cetanA prakAzamAM badhA ja jIvAdi padArthono samUhuM pratibiMbita thAya che. kevI rIte? 'samaste: ananta paryA: sama' potAnA samasta anaMta paryAyo sahita pratibiMbita thAya che. bhAvArtha- zuddha cetanA prakAzano koI evo ja mahimA che ke temAM jeTalA padArtho che te badhA ja potAnA AkAra sahita pratimA samAna thAya che. kayA daSTAMte? 'Latana rUvaarIsAnA uparanA bhAgamAM ghaTapaTAdi pratibiMbita thAya che tema. ahIM arIsAnuM daSTAMta ApyuM che tenuM prayojana e jANavuM ke arIsAne evI IcchA nathI ke huM A padArthone pratibiMbita karuM. jema loDhAnI soya lohacuMbakanI pAse potAnI meLe jAya che tema arIso potAnuM svarUpa choDI temane pratibiMbita karavA mATe padArthanI samIpe jato nathI. vaLI te padArtho paNa potAnuM svarUpa choDIne te arIsAmAM pesatA nathI. jema koI puruSa (bIjA) koI puruSane kahe ke amAruM A kAma karo ja, tema te padArtho potAne pratibiMbita karavAnI arIsAne prArthanA paNa karatA nathI. sahaja ja evo saMbaMdha che ke jevo te padArthono AkAra che tevA ja AkArarUpe arIsAmAM pratibiMbita thAya che. pratibiMbi paDatAM arIso ema mAnato nathI ke A padArtho mArA mATe bhalA che, upakArI che, rAga karavA yogya che, badhA padArtho pratye samAna bhAva pravarte che. jevI rIte arIsAmAM keTalAka ghaTapaTAdi padArtho pratibiMbita thAya che tevI ja rIte jJAnarUpI darpaNamAM samasta jIvAdi pratibiMbita thAya che evuM koI dravya ke paryAya nathI je jJAnamAM na AvyuM hoya. AvA zuddha caitanyarUpa prakAzano sarvotkRSTa mahimA stuti karavA yogya che. ahIM koI prazna kare che ke ahIM guNanuM stavana karyuM, koI padArthanuM nAma na lIdhuM tenuM kAraNa zuM? pahelAM padArthanuM nAma levuM joIe ane pachI guNanuM varNana karavuM joIe. teno uttara:- ahIM AcArye potAnuM parIkSApradhAnapaNuM pragaTa karyuM che. bhakta be prakAranA che-eka AjJApradhAna, bIjA parIkSApradhAna. je jIvo paraMparA mArgavaDa game tevA deva-guruno upadeza pramANa karIne vinayAdi kriyArUpa pravarte tene AjJApradhAna kahIe ane jeo potAnA samyajJAna vaDe pahelAM stuti karavA yogya guNano nizcaya kare ane pachI jemanAmAM te guNa hoya temanA pratye vinayAdi kriyArUpa pravarte tene parIkSApradhAna kahIe. kema ke koI pada, veza athavA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 4 ] [ puruSArthasiddhiupAya sthAna pUjya nathI, guNa pUjya che tethI ahIM zuddha cetanA prakAzarUpa guNa stuti karavA yogya che ema AcArya nizcaya karyo. jemanAmAM evo guNa hoya te sahaja ja smRti karavA yogya thayo. kAraNa ke je guNa che te dravyanA Azraye che, judo nathI ema vicArIne nizcaya karIe to evo guNa pragaTarUpa arihaMta ane siddhamAM hoya che. A rIte potAnA ISTadevanuM stavana karyuM. 1. have ISTa AgamanuM stavana kare che. paramAgamasya jIvaM nissiddhjaatyndhsindhurvidhaanm| sakalanayavilasitAnAM virodhamathanaM nmaamynekaantm||2|| anvayArthaH- [ niSiddhanA-dhUsintharavidhAna] janmathI aMdha puruSonA hAthInA vidhAnano niSedha karanAra [savanayavinaMtitAnA ] samasta nayothI prakAzita vastusvabhAvonA [ virodha matha ] virodhone dUra karanAra [ paramI/masya] utkRSTa jaina siddhAntanA [ nIve ] jIvabhUtaLuM banevAntar] anekAntane-eka pakSarahita syAdvAdane huM amRtacaMdrasUri [ namAmi ] namaskAra karuM chuM. TIkA:- "garda ane staM namAmi'- huM-graMthakartA anekAnta-ekapakSa rahita syAdvAdane namaskAra karuM chuM. ahIM koI prazna kare che ke jinAgamane namaskAra karavA hatA, ahIM syAdvAdane namaskAra karyA tenuM kAraNa zuM? teno uttara-je syAdvAdane ame namaskAra karyA te kevo che? 'paramA |maca nIva'- utkRSTa jaina siddhAMtanA jIvabhUta che. bhAvArtha:- jema zarIra jIva sahita kAryakArI che, jIva vinAnuM mRtaka zarIra kAMI kAmanuM nathI tema jaina siddhAMta che te vacanAtmaka che, vacana kramavartI che. te je kathana kare che te eka nayanI pradhAnatAthI kare che, parantu jaina siddhAMta sarvatra syAdvAdathI vyApta che. jyAM eka nayanI pradhAnatA che tyAM bIjo naya sApekSa che tethI jaina siddhAMta A jIvane kAryakArI che. anyamatanA siddhAMta eka pakSathI dUSita che, syAdvAdarahita che mATe kAryakArI nathI. je jainazAstranA upadezane paNa potAnA ajJAnathI syAdvAdarahita zraddhe che tene viparIta phaLa maLe che. mATe syAdvAda paramAgamanA jIvabhUta che. tene namaskAra karuM chuM. vaLI kevo che syAdvAda? "niSiddhanA-dhUsintharavidhAna' janmAMdha puruSonuM hasti-vidhAna jeNe dUra karyuM che evo che. jema ghaNA janmAMdha puruSo maLyA. temaNe * pAThAntara bIja Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ pa eka hAthInA aneka aMga potAnI sparzandriyathI judA judA jANyA. AMkho vinA AkhA sarvAMga hAthIne na jANavAthI hAthInuM svarUpa aneka prakAre kahIne (eka aMgane ja sarvAMga gaNIne ) paraspara vAda karavA lAgyA. tyAM AMkho vALo puruSa hAthIno yathArtha nirNaya karIne temanI bhinna bhinna kalpanAne dUra kare che, tema ajJAnI eka vastunA aneka aMgono potAnI buddhithI judI jAdI anya anya rItithI nizcaya kare che. samyajJAna vinA sarvAMga (saMpUrNa ) vastune na jANavAthI ekAMtarUpa vastu mAnIne paraspara vAda kare che tyAM syAdvAda vidhAnA baLa vaDe samyajJAnI yathArthapaNe vastuno nirNaya karI temanI bhinna bhinna kalpanA dUra kare che. tenuM udAharaNa sAMkhyamatI vastune nitya ja mAne che, bauddhamatI kSaNika ja mAne che, syAdvAdI kahe che ke jo vastu sarvathA nitya ja hoya to aneka avasthAnuM palaTavuM thAya che te kevI rIte bane che? jo vastune sarvathA kSaNika mAnIe to 'je vastu pahelAM dekhI hatI te A ja che' evuM pratyabhijJAna kevI rIte thAya che? mATe kathaMcit dravyanI apekSAe vastu nitya che ane paryAyanI apekSAe kSaNika che. A rIte syAdvAda vaDe sarvAMga vastuno nirNaya karavAmAM Ave tyAre ekAMta zraddhAno niSedha thAya che. vaLI kevo che syAdvAda ? 'satanayavilasitAnAM virodhamathanuM' samasta nayothI prakAzita je vastuno svabhAva tenA virodhane dUra kare che. bhAvArtha:- nayavivakSAthI vastumAM aneka svabhAvo che. vaLI temAM paraspara virodha che. jema ke asti ane nAstinuM pratipakSapaNuM che, parantu jyAre syAdvAdathI sthApana karIe tyAre sarva virodha dUra thAya che. kevI rIte ? eka ja padArtha kathaMcit svacatuSTayanI apekSAe astirUpa che, kathaMcit paracatuSTayanI apekSAe nAstirUpa che. kathaMcita samudAyanI apekSAe ekarUpa che, kathaMcit guNaparyAyanI apekSAe anekarUpa che. kathaMcit saMjJA, saMkhyA, lakSaNanI apekSAe guNaparyAyAdi aneka-bhedarUpa che, kacit satnI apekSAe abhedarUpa che. kathaMcit dravya apekSAe nitya che, kathaMcit paryAya apekSAe anitya che. A rIte syAdvAda sarva virodhane dUra kare che. syAt eTale kathaMcit naya apekSAe, vAda eTale vastusvabhAvanuM kathana tene syAdvAda kahe che, tene namaskAra karyA. 2. AgaLa AcArya grantha karavAnI pratijJA kare che. lokatrayaikanetraM nirUpya paramAgamaM prayatnena / asmAbhirupoGghriyate viduSAM puruSArthasiddhayupAyo'yam / / 3 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 6 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [notramainetra] traNa loka saMbaMdhI padArthone prakAzita karavAmAM advitIya netra [paramAnaM] utkRSTa jainAgamane [prayatnana] aneka prakAranA upAyothI [ niruJ] jANIne arthAt paraMparA jaina siddhAMtonA nirUpaNapUrvaka [ sanmAmi ] amArA vaDe [ viduSai ] vidvAnone mATe [ ] A [puruSArthasikyupAya: ] puruSArthasiddhiupAya nAmano grantha [3poSkriyata] uddhAra karavAmAM Ave che. TIkA- "ammAmi viduSa mayaM puruSArthasiddhacupAya:' 3poSkriyate' -ame granthakartA jJAnI jIvone mATe A puruSArthasiddhiupAya nAmano grantha athavA caitanyapuruSanuM prayojana siddha karavAno upAya pragaTa karIe chIe. 'viruM kRtvA' -kevI rIte? "prayatnana'-aneka prakAre udhama karIne sAvadhAnatAthI-paramAmi nirutha'- paraMparAthI jaina siddhAntano vicAra karIne. bhAvArtha- jevI rIte kevaLI, zrutakevaLI ane AcAryonA upadezanI paraMparA che teno vicAra karIne ame upadeza karIe chIe, svamatithI kalpita racanA karatA nathI. kevAM che paramAgama? "notramainetra'- traNe lokamAM traNa loka saMbaMdhI padArthone batAvavA mATe advitIya netra che. 3. A grantha nI zarUAtamAM vaktA, zrotA ane granthanuM varNana karavuM joIe. evI paraMparA che. mATe prathama ja vaktAnuM lakSaNa kahe che mukhyopacAravivaraNa-nirastadustaravineya durbodhaaH| vyavahAranizcayajJAH pravartayante jagati tiirthm||4|| anvayArthaH- [muraDyo vIravivaranirasta,staravineya durvotha: ] mukhya ane upacAra kathananA vivecana vaDe pragaTapaNe ziSyono durnivAra ajJAnabhAva jemaNe naSTa karyo che tevA tathA [ vyavahAranizcayajJA:] vyavahAranaya ane nizcayanayanA jANanAra evA AcAryo [nayAti] jagatamAM [tIrtha ] dharmatIrtha [pravartayanta] pravartAve che. TIkAH- "vyavaraniyajJa: nati tIrtha pravartayanta'- vyavahAra ane nizcayanA jANanAra AcAryo A lokamAM dharmatIrtha pravartAve che. kevA che AcArya? murahyopacAravivaraNanirastadurastaravineya durbodhA: - mukhya ane upacAra kathanavaDe ziSyanA apAra ajJAnabhAvano jemaNe nAza karyo che evA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 7 bhAvArtha:- upadezadAtA AcAryamAM aneka guNo joIe. paNa vyavahAra ane nizcayanayanuM jANapaNuM mukhya joIe. zA mATe ? jIvone anAdino ajJAnabhAva che te mukhya (- nizcaya) kathana ane upacAra (-vyavahAra kathananA jANapaNAthI dUra thAya che. tyAM mukhya kathana to nizcayanayane AdhIna che. te ja batAvIe chIe. "svAzrita te nizcaya.'' je potAnA ja Azraye hoya tene nizcaya kahIe. je dravyanA astitvamAM je bhAva prApta hoya te dravyamAM tenuM ja sthApana karavuM, paramANumAtra paNa anya kalpanA na karavI tene svAzrita kahIe. tenuM je kathana tene mukhya kahIe. ene jANavAthI anAdi zarIrAdi paradravyamAM ekatvazraddhAnarUpa ajJAnabhAvano abhAva thAya che. bhedavijJAnanI prApti thAya che. sarva paradravyathI bhinna potAnA zuddha caitanyasvarUpano anubhava thAya che. tyAM paramAnaMdadazAmAM magna thaI kevaLadazAne pAme che. je ajJAnI ane jANyA vinA dharmamAM lAge che te zarIrAzrita kriyAkAMDane upAdeya jANI, saMsAranuM kAraNa je zubhopayoga tene ja muktinuM kAraNa mAnI, svarUpathI bhraSTa thayo thako saMsAramAM bhame che. tethI mukhya (nizcaya) kathananuM jANapaNuM avazya joIe. te nizcayanayane AdhIna che tethI upadezadAtA nizcayanayanA jANanAra joIe. kAraNa ke pote ja na jANe te ziSyone kevI rIte samajAvI zake ? vaLI ""parAzrito vyavahAraH'' je paradravyane Azrita hoya tene vyavahAra kahIe. kiMcitmAtra kAraNa pAmIne anya dravyano bhAva anya dravyamAM sthApana kare tene parAzrita kahe che. tenuM je kathana tene upacAra kathana kahe che. ene jANIne zarIrAdi sAthe saMbaMdharUpa saMsAradazA che tene jANIne, saMsAranAM kAraNa je AsravabaMdha tene oLakhI, mukti thavAnA upAya je saMvaranirjarA temAM pravarte. ajJAnI ane jANyA vinA zuddhopayogI thavA Icche che te pahelAM ja vyavahArasAdhanane choDIne pApAcaraNamAM joDAI, narakAdika duHkhasaMkaTamAM jaIne paDe che. tethI upacAra kathananuM paNa jANapaNuM joIe. te vyavahAranayane AdhIna che tethI upadezadAtAne vyavahAranuM paNa jANapaNuM joie. A rIte banne nayonA jANanAra AcArya dharmatIrthanA pravartaka che, bIjA nahi. 4. AgaLa kahe che ke AcArya beya nayono upadeza kevI rIte kare che? nizcayamiha bhUtArtha vyavahAraM vrnnyntybhuutaarthm| bhUtArthabodhavimukha: prAya: sarvo'pi sNsaarH||5|| Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 8 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha:- [4] A graMthamAM[ nizrvayaM] nizcayanayane [mUtArtha] bhUtArtha ane [ vyavahAra] vyavahAranayane[ amUtArtha ] abhUtArtha [ varNayanti ] varNana kare che. [ prAya: ] ghaNuM karIne [ mUtArthavoSavimuva: ] bhUtArtha arthAt nizcayanayanA jJAnathI viruddha je abhiprAya che, te [ sarvovi] badhoya [ saMsAra] saMsAra svarUpa che. TIkA:- 'jJa nizvayaM bhUtArtha vyavahAra amUtArtha varNayanti' AcArya A banne nayomAM nizcayanayane bhUtArtha kahe che ane vyavahAranayane abhUtArtha kahe che. bhAvArtha:- bhUtArtha nAma satyArthanuM che. bhUta eTale je padArthamAM hoya te ane artha eTale 'bhAva.' tene je prakAze, bIjI kalpanA na kare tene 'bhUtArtha' kahIe. jema ke satyavAdI satya ja kahe, kalpanA karIne kahe nahi. te ja batAvIe chIe. joke jIva ane pudgalano anAdithI ekakSetrAvagAha saMbaMdha che, banne maLelA jevA dekhAya che topaNa nizcayanaya Atmadravyane zarIrAdi 52 dravyothI bhinna ja prakAze che. te ja bhinnatA mukti dazAmAM pragaTa thAya che. mATe nizcayanaya satyArtha che. vaLI abhUtArtha nAma asatyArthanuM che. abhUta eTale je padArthamAM na hoya te artha eTale bhAva, tene je prakAze aneka kalpanA kare tene abhUtArtha kahIe. jema jUThuM bolanAra mANasa jarApaNa kAraNanuM bahAnuM- chaLa pAme to aneka kalpanA karI tAdaza karI batAve. te ja kahIe chIe. joke jIva ane pudgalanI sattA bhinna che, svabhAva bhinna che, pradeza bhinna che topaNa ekakSetrAvagAha saMbaMdhanuM chaLa (AnuM) prApta karIne 'Atmadravyane zarIrAdi paradravyathI ekapaNuM kahe che,'' mukta dazAmAM pragaTa bhinnatA thAya che ema vyavahAranaya pote ja bhinna bhinna prakAzavAne taiyAra thAya che. tethI vyavahAranaya asatyArtha che. prAya: mUtArthavodhamuddha: sarvopi saMsAra:-- atizayapaNe satyArtha je nizcayanaya tenA jANapaNAthI ulaTo je pariNAma (abhiprAya ) te badhoya saMsAra svarUpa che. " bhAvArtha:- saMsAra koI judo padArtha nathI. A AtmAnA pariNAma nizcayanayanA zraddhAnathI vimukha thaI, zarIrAdi paradravya sAthe ekatva zraddhAnarUpa pravarte tenuM ja nAma saMsAra. tethI je saMsArathI mukta thavA Icche che teNe zudghanayanI sanmukha rahevuM yogya che. te ja batAvIe chIe. jema ghaNA manuSya kAdavanA saMyogathI jenuM nirmaLapaNuM AcchAdita thayuM che evA samaLa jaLane ja pIe che ane koI potAnA hAthavaDe Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 9 katakaphaLa (nirmaLI) nAkhIne kAdava ane jaLane jAduM jAdu kare che. tyAM nirmaLa jaLano svabhAva evo pragaTa thAya che ke jemAM potAno puruSAkAra pratibhAse che evA nirmaLa jaLano AsvAda le che. tema ghaNA ajJAnI jIvo karmanA saMyogathI jeno jJAnasvabhAva DhaMkAI gayo che evA azuddha AtmAne anubhave che. koI potAnI buddhi vaDe zuddha nizcayanayanA svarUpane jANI karma ane AtmAne judA judA kare che. tyAM nirmaLa AtmAno svabhAva evo pragaTa thAya che ke jemAM potAnA caitanya puruSano AkAra pratibhAse che evo nirmaLa AtmAne svAnubhavarUpa AsvAde che. tethI zuddhanaya katakaphaLa samAna che. enA zraddhAnathI sarva siddhi thAya che. pa. AgaLa kahe che ke jo eka nizcayanayanA zraddhAnathI ja sarva siddhi thAya to AcArya vyavahAranayano upadeza zA mATe kare che? teno uttara-artha A gAthamAM kahyo che. 5. vaLI je zrotA gAthAnA arthamAMnA upadezane aMgIkAra karavA lAyaka nathI tenuM kathana kare abudhasya bodhanArtha munIzvarA deshyntybhuutaarthm| vyavahArameva kevalamavaiti yastasya dezanA naasti||6|| anvayArthaH- [ munIzvara :] grantha karanAra AcArya [ navudhaca] ajJAnI jIvone [vAMdhanArtha] jJAna utpanna karavA mATe [ amRtArtha] vyavahAranayano [zayatti] upadeza kare che ane [:] je jIva [va7 kivaLa [vyavahAram va] vyavahAranayane ja [ gavaiti] jANe che. [10] tene-te mithyAdaSTi mATe [ rezanA] upadeza [ nAsti] nathI. TIkAH- "munIzvara : vudhaca vothanArtha mutArtha rezasti' munIzvaro eTale AcAryo ajJAnI jIvone jJAna utpanna karavA mATe abhUtArtha evo je vyavahAranaya teno upadeza kare che. bhAvArtha- anAdino ajJAnI jIva vyavahAranayanA upadeza vinA samaje nahi tethI AcArya vyavahAranaya dvArA temane samajAve che. te ja batAvIe chIe. jema koI svecchane brAhmaNe svasti" zabda vaDe AzIrvAda Apyo. tene (arthanI) kAMI khabara paDI nahi, tenA tarapha tAkI ja rahyo. tyAM dubhASiyo tene svecchanI bhASAmAM kahevA lAgyo ke A kahe che ke "tAru bhaluM thAva." tyAre AnaMdita thaIne teno Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 10 ]. [ puruSArthasiddhiupAya AzIrvAda aMgIkAra kare che. tema ajJAnI jIvone AcArya "AtmA" evA zabda vaDe upadeza karyo. tyAre tene kAMI samajaNa na paDavAthI AcArya tarapha joI rahyo. tyAM nizcayavyavahAranayanA jANanAra AcArya vyavahAranaya vaDe bheda upajAvIne kahyuM ke-je A dekhanAra, jANanAra, AcaraNa karanAra padArtha che te ja AtmA che, tyAre sahaja paramAnaMda dazAne prApta thaI te AtmAne nija svarUpa vaDe aMgIkAra kare che. A rIta A sabhUta vyavahAranayanuM udAharaNa ApyuM. have asaddabhUta vyavahAranayanuM udAharaNa kahIe chIe. jema mATIno ghaDo ghIthI saMyukta che tene vyavahAre ghIno ghaDo kahIe chIe. ahIM koI puruSa janmathI ghIno ghaDo jANe che. jo koI tene ghIno ghaDo kahIne samajAve to samaje ane jo mATIno ghaDo kahe to bIjA koI korA ghaDAnuM nAma samaje che. nizcayathI vicArIe to ghaDo che te mATIno ja che, paraMtu tene samajAvavA mATe ghIno ghaDo' evA nAma vaDe kahIe chIe. tema caitanyasvarUpa AtmA karmajanita paryAyathI saMyukta che tene vyavahArathI deva, munaSya ItyAdi nAmathI kahIe chIe. ahIM ajJAnI anAdithI te AtmAne deva, manuSya ityAdi svarUpa ja jANe che. jo koI ene deva, manuSya vagere nAmathI saMbodhIne samajAve to samaje ane caitanyasvarUpa AtmAnuM nAma kahe to bIjA koI paramabrahma, paramezvaranuM nAma samaje. nizcayathI vicArIe to AtmA che te caitanyasvarUpa ja che. paraMtu ene samajAvavA mATe AcArya gati, jAtinA bheda vaDe jIvanuM nirUpaNa kare che. A rIte ajJAnI jIvone jJAna upajAvavA mATe AcArya vyavahArano upadeza kare che. ahIM mAtra vyavahAra 've vaiti taraca dezanA nAsti'- je jIva kevaLa vyavahAranI ja zraddhA kare che tene mATe upadeza nathI. bhAvArtha- nizcayanayanI zraddhA vinA kevaLa vyavahAra mArgamAM ja je pravarte te mithyASTine upadeza karavo niSphaLa che. 6. AgaLa kevaLa vyavahAranayanuM zraddhAna thavAnuM kAraNa batAve che mANavaka eva siMho yathA bhavatyanavagIta siNhsy| vyavahAra eva hi tathA nizcayatAM yaatynishcyjnysy||7|| anvayArtha- [ yathA] jema manavajIta siMca] siMhane sarvathA na jANanAra puruSane [mANava:] bilADI [ga] ja [ siMda:] siMharUpa [ bhavati ] thAya che, [ di] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 11 nizcayathI [tathA] tema [niyajJasya] nizcayanayanA svarUpathI aparicita puruSane mATe [ vyavadara:] vyavahAra [gd] ja [ nizcayatA ] nizcayapaNuM [ yAti] pAme che. TIkAH- "yathA di navanItasiMhaca mALavava va siMho bhavati'- jema nizcayathI (kharekhara) jeNe siMhane jANyo nathI tene bilADI ja siMharUpa thAya che. tathA "nizvayajJasya vyavahAra: Jva niyatAM yAti'- tema jeNe nizcayanuM svarUpa jANyuM nathI temane vyavahAra ja nizcayarUpa thAya che. arthAt teo vyavahArane ja nizcaya mAnI bese che. bhAvArtha- jema bALaka siMhane oLakhatuM nathI, bilADIne ja siMha mAne che tema ajJAnI nizcayanA svarUpane oLakhato nathI, vyavahArane ja nizcaya mAne che. te ja batAvIe chIe. je jIva potAnA zuddha caitanyarUpa AtmAnA zraddhAna, jJAna, AcaraNarUpa mokSamArgane oLakhato nathI te jIva vyavahAradarzana, jJAna, cAritranuM sAdhana karI potAne mokSano adhikArI mAne che. arihaMtadeva, nigraMtha guru, dayAdharmanuM zraddhAna karI potAne samyagdaSTi mAne che. ane kiMcit jinavANIne jANI potAne jJAnI mAne che, mahAvratAdi kriyAnuM sAdhana karI potAne cAritravAna mAne che. A rIte e zubhopayogamAM saMtuSTa thaI, zuddhopayogarUpa mokSamArgamAM pramAdI che te kAraNe kevaLa vyavahAranayanA avalaMbI thayA che ene upadeza ApIe to niSphaLa che. ahIM prazna Upaje che ke AvA zrotA paNa upadeza lAyaka nathI. to zrotA kevA guNavALA hovA joIe? teno uttara AgaLa kahe che vyavahAranizcayau yaH prabudhya tattvena bhavati mdhysthH| prApnoti dezanAyAH sa eva phalamavikalaM shissyH||8|| anvayArtha:- [ :] je jIva [ vyavadArana ] vyavahAranaya ane nizcayanayane [tattvana] vastusvarUpa vaDe [pravRSya ] yathArthapaNe jANIne [ madhyastha: ] madhyastha [ bhavati] thAya che, arthAt nizcayanaya ane vyavahAranayanA pakSapAtarahita thAya che [1] te [ga] ja [ ziSya:] ziSya [vezanAyA: ] upadezanA [vinaM] sapUrNa [bi] phaLane [prAnoti] pAme che. TIkAH- ": vyavahAra niyI tattvanA pravRSya madhyaratha: mavati'- je jIva vyavahAranaya ane nizcayanayane yathArthapaNe jANIne pakSapAtarahita thAya che 'sa iva ziSya: Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 12 ] dezanAyAH avikalaM phalaM prApnoti' te ja ziSya upadezanuM saMpUrNa phaLa pAme che. bhAvArtha:- zrotAmAM aneka guNa joIe. paraMtu vyavahAra ane nizcayane jANIne eka pakSanA haThAgrahIrUpa na thavuM e guNa mukhya joIe. kahyuM che ke [ puruSArthasiddhiupAya jai jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAra Nicchae muaha / ekeNa viNA chijjui titthaM, apNeNa puNa taccaM / / (- paM. pravara AzAdhakRta anagAra dharmAmRta pra. a. pR. 18) artha:- jo tuM jinamatamAM pravarte che to vyavahAra ane nizcayane na choDa. jo nizcayano pakSapAtI thaI vyavahArane choDIza to ratnatrayasvarUpa dharmatIrthano abhAva thaze. ane jo vyavahArano pakSapAtI thaI nizcayane choDIza to zuddha tattvasvarUpano anubhava nahi thAya. tethI pahelAM vyavahA2 nizcayane barAbara jANI pachI yathAyogyapaNe ene aMgIkAra karavA, pakSapAtI na thavuM e ja uttamazrotAnuM lakSaNa che. ahIM prazna:-je nizcaya-vyavahAranA jANapaNArUpa guNa vaktAno kahyo hato te ja zrotAno kahyo temAM vizeSa zuM AvyuM? uttaraH-je guNa vaktAmAM adhikapaNe hoya te ja zrotAmAM hInatApaNe-thoDA aMze hoya che. e rIte vaktA ane zrotAnuM varNana karyuM. 8. [bhUmikA samAsa ] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates grantha prAraMbha have granthanuM varNana kare che. A granthamAM puruSanA arthanI siddhinA upAyanuM vyAkhyAna karaze. tethI prathama ja puruSanuM svarUpa kahe che: asti puruSazcidAtmA vivarjitaH sprshgndhrsvrnnaiH| guNaparyayasamavetaH samAhitaH smudyvyydhrauvyaiH||9|| anvayArtha- [ puruSa: ] puruSa arthAt AtmA [ vAtmA ] cetanAsvarUpa [sti] che, [ sparza ntharasavaLuM:] sparza, gaMdha, rasa, ane varNathI [ vivarNita:] rahita che, [[[paryayasamaveta:] guNa ane paryAya sahita che tathA [ samudrayavyAdhro] utpAda, vyaya ane dhrauvya [ samAdita:] yukta che. TIkAH- puruSa: rilAtmA gati -puruSa che te caitanyasvarUpa che. bhAvArtha:- (puru) uttama cetanA guNamAM (sete) svAmI thaIne pravarte tenuM nAma puruSa che. jJAna, darzana, cetanAnA nAthane puruSa kahIe. A ja cetanA avyAti, ativyAti ane asaMbhava e traNa doSarahita A AtmAnuM asAdhAraNa lakSaNa che. avyAmi doSa tene kahe che ke jene jenuM lakSaNa kahyuM hoya te tenA koI lakSyamAM hoya, ane koI lakSyamAM na hoya. paNa koI AtmA cetanA rahita nathI. ja AtmAnuM lakSaNa rAgAdi kahIe to avyAti dUSaNa lAge che kAraNa ke rAgAdi saMsArI jIvane che, siddha jIvone nathI. je lakSaNa lakSyamAM hoya ane alakSyamAM paNa hoya tene ativyAmi dUSaNa kahIe. paNa cetanA jIva padArtha sivAya bIjA koI padArthamAM nathI. jo AtmAnuM lakSaNa amUrtatva kahIe to ativyAti dUSaNa lAge; kAraNa ke jevI rIte AtmA amUrtika che tevI rIte dharma, adharma, AkAza ane kALa paNa amUrtika che. vaLI je pramANamAM na Ave tene asaMbhava kahIe. cetanA jIva padArthamAM pratyakSa ane parokSa pramANathI jaNAya che. jo AtmAnuM lakSaNa jaDapaNuM kahIe to asaMbhava doSa lAge che, kAraNa ke te pratyakSa pramANathI bAdhita che. A rIte traNa doSa rahita AtmAnuM cetanA lakSaNa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 14 ]. [ puruSArthasiddhiupAya be prakAre che. eka jJAnacetanA che, bIjI darzanacetanA che. je padArthone sAkArarUpe vizeSapaNe karIne jANe tene jJAnacetanA kahe che. je padArthone nirAkArarUpe sAmAnyapaNe dekhe tene darzanacetanA kahIe. Aja cetanA pariNAmanI apekSAe traNa prakAranI che. jyAre A cetanA zuddha jJAnasvabhAvarUpe pariName tyAre jJAnacetanA kahIe, jyAre rAgAdi kAryarUpe pariName tyAre karmacetanA ane harSa-zokAdi vedanarUpa karmanA phaLarUpe pariName tyAre karmaphaLacetanA kahIe. A rIta cetanA aneka svAMga kare paNa cetanAno abhAva kadI thato nathI. AvA cetanAlakSaNathI virAjamAna jIva nAmanA padArthanuM nAma puruSa che vaLI kevo che puruSa ? sparza, rasa gaMdha ane varNathI rahita che. ATha prakAranA sparza, be prakAranI gaMdha, pAMca prakAranA rasa, pAMca prakAranA varNa evA je pudagalonAM lakSaNa tenAthI rahita amUrtika che. A vizeSaNathI pudgala dravyathI judAI pragaTa karI, kAraNa ke A AtmA anAdithI saMbaMdharUpa je pudgala dravya che temAM ahaMkAra-mamakArarUpa pravarte che. jo potAnAM caitanya puruSane amUrtika jANe to dravyakarma, nokarma, dhanadhAnyAdi puladravyamAM ahaMkAra-mamakAra na kare. vaLI kevo che puruSa? "guNapayasamaveta:'--guNaparyAyothI virAjamAna che. tyAM guNanuM lakSaNa sahabhUta che. sahu eTale dravyanI sAthe che, bhU eTale sattA. dravyamAM je sadAkALa prApta che tene guNa kahIe. AtmAmAM guNa be prakAre che. jJAna-darzanAdi asAdhAraNa guNa che, bIjA dravyamAM te hotA nathI. astitva, vastutva, prameyavAdi sAdhAraNa guNa che, bIjAM dravyamAM paNa hoya che. paryAyanuM lakSaNa kramavartI che. je dravyamAM anukrame Upaje, kadAci-koIvAra hoya tene paryAya kahIe. AtmAmAM paryAya be prakAre che. je nara-nArakAdi AkArarUpa athavA siddhanA AkArarUpa paryAya tene vyaMjanaparyAya kahIe. jJAnAdi guNane paNa svabhAva vA vibhAgarUpa pariNamana je che prakAre hAni-vRddhirUpa che tene arthaparyAya kahe che. A guNaparyAyothI AtmAnI tadAtmaka ektA che. A vizeSaNa vaDe AtmAnuM vizeSya jANI zakAya che. vaLI kevo che puruSa? 'samudrayavyayadhrauvya: samAhita:'- utpAda, vyaya, dhrauvyathI saMyukta che. navIna arthaparyAya ane vyaMjanaparyAyanuM UpajavuM te utpAda, pUrva paryAyano nAza thavo te vyaya ane guNanI apekSAe athavA dravyanI apekSAe zAzvatapaNe tene dhrauvya kahIe. jema sonuM kuMDaLa paryAyathI Upaje che, kaMkaNa paryAyathI viNase che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 15 pILAza vagerenI apekSAe athavA sonApaNAnI apekSAe sarva avasthAomAM zAzvatatA che. A vizeSaNathI AtmAnuM astitva pragaTa karyuM. 9. prazna:- AvA caitanya puruSane azuddhatA kaI rIte thaI jethI ene potAnA arthanI siddhi karavI paDe? teno uttara AgaLa kahe che pariNamamAno nityaM jnyaanvivttairnaadisnttyaa| pariNAmAnAM sveSAM sa bhavati kartA ca bhoktA c||10|| anvayArtha:- [ :] te caitanya AtmA [ banAvisantA ] anAdinI paripATIthI [ nityaM niraMtara [ jJAnavivarte ] jJAnAdi guNonA vikArarUpa rAgAdi pariNAmothI [parijhamamAna: ] pariNamato thako [ QSAM] potAnA [ pariNAmanAM] rAgAdi pariNAmono [ vartA ve morU 2] kartA ane bhoktA paNa [mavati] thAya che. TIkAH- ""nAHi santanyA nityaM jJAnavivarte. pariNAmamAna: phleSAM pariNAmanAM vatta 2 mojI re bhavati '' - te caitanya puruSa anAdinI paripATIthI sadA jJAna cAritrarahita je rAgAdi pariNAma te vaDe pariNamato thako potAnA je rAgAdi pariNAma thayA teno e kartA paNa che ane bhoktA paNa che. bhAvArtha:- A AtmAne navI azuddhatA thaI nathI. anAdikAlathI saMtAnarUpe dravyakarmathI rAgAdi thAya che, rAgAdithI vaLI dravyakarmano baMdha thAya che. suvarNakaTikA jema anAdi saMbaMdha che. te saMbaMdhathI potAnA jJAnasvabhAvanI khabara ja nathI tethI udayAgata karma paryAyamAM ISTaaniSTabhAva vaDe rAga, dveSa, moharUpa pariNamyo che. joke A pariNAmone dravyakarmanuM kAraNa che topaNa e pariNAma cetanAmaya che. temAM A pariNAmano vyAyavyApaka bhAvathI AtmA ja kartA bhAvyabhAvakabhAvathI AtmA ja bhoktA che. vyAyavyApakabhAva eTale zuM te kahIe chIe. je niyamathI sahacArI hoya tene vyAti kahe che. jema dhUmADA ane agnimAM sahacArIpaNuM che. jyAM dhUmADo hoya tyAM agni hoya ane agni vinA dhUmADo na hoya. tema rAgAdibhAva ane AtmAmAM sahacArIpaNuM che. jyAM rAgAdi hoya tyAM AtmA hoya ja. AtmA vinA rAgAdi na hoya. A vyAtikriyAmAM je karma che tene vyApya kahIe. AtmA kartA che tene vyApaka kahIe. AvI rIte jyAM vyApya vyApaka saMbaMdha hoya tyAM kartA karma saMbaMdha saMbhave, bIjA sthAnamAM na saMbhave. e ja Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 16 ] [ puruSArthasiddhiupAya rIte je je bhAva anubhavavA yogya hoya tene bhAvya kahIe. anubhava karanAra padArthane bhAvaka kahIe. Avo bhAvyabhAvakasaMbaMdha jyAM hoya tyAM bhoktAbhogyasaMbaMdha saMbhave, bIjI jagyAe nA saMbhave. 10. A rIte A azuddha AtmAne arthasiddhi kayAre thAya ane arthasiddhi kone kahevAya te AgaLa kahe che srvvivtotiirnnN yadA sa caitnymclmaapnoti| bhavati tadA kRtakRtyaH smykpurussaarthsiddhimaapnnH||11|| anvayArthaH- [ yA] jyAre [ :] uparyukta azuddha AtmA [sarvavivarnottIf ] sarva vibhAvothI pAra thaIne [ saM] potAnA niSphampa [ tavaM] caitanya svarUpane [Anoti] prApta thAya che [tI] tyAre A AtmA te [sabhyapuruSArthasiddhima] samyakapaNe puruSArthanA prayojananI siddhine [panna:] prApta thato thako [kRtakRtya:] kRtakRtya [ bhavati] thAya che. TIkA- "sa thavA sarvavivarnottIrNa caitanyamavanamAnoti tavA kRtakRtya: mavati'- rAgAdi bhAvothI lisa te ja AtmA jyAre sarva vibhAvathI pAra thaI potAnA caitanyasvarUpa AtmAne niHzaMkapaNe prApta thAya tyAre A ja AtmA kRtakRtya thAya che. kevo che A AtmA? 'sabhyapuruSArthasiddhimApanna:'- samyaka prakAre puruSArthanI siddhine prApta thayo che. bhAvArtha - jyAre A AtmA sva-para bhedavijJAna vaDe zarIrAdi paradravyane judA jANe tyAre temAM "A bhalA-ISTa, A bUrA '' evI buddhino tyAga kare. kAraNa ke je kAMI bhaluM ke bUra thAya che te to potAnA pariNAmothI ja thAya che, paradravyanA karavAthI bhaluM-bUruM thatuM nathI. tethI sarva paradravyomAM rAgadveSa bhAvano tyAga kare. je avazapaNe (-puruSArthanI nirbaLatAthI) rAgAdi Upaje to tenA nAzanA mATe anubhava-abhyAsamAM udhamavaMta rahe. Ama karatAM jyAre sarva vibhAvabhAvano nAza thAya, akSubdha samudravat zuddhAtmasvarUpamAM lavaNavat pariNAma lIna thAya, dhyAtAdheyano vikalpa na rahe, ema na jANe ke huM zuddhAtmasvarUpane dhyAvuM chuM, pote ja tAdAmyavRttithI zuddhAtmasvarUpa thaI niSphapapaNe pariName, te vakhate A AtmAne je kAMI karavAnuM hatuM te karI lIdhuM, kAMI karavAnuM have bAkI rahyuM nahi tethI ene Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 17 kRtakRtya kahIe chIe. tenI avasthAmAM puruSArthanI siddhi thaI. puruSano je artha arthAt prayojanarUpa kArya tenI je siddhi thavAnI hatI te thaI gaI. AvI avasthAne je prApta thayo te AtmAne kRtakRtya kahIe chIe. 11. AgaLa puruSArthasiddhino upAya kahevA Icche che tyAM prathama paradravyanA saMbaMdhanuM kAraNa kahe che, je jatAM je kaMI upAya karavAmAM Ave che te kahe che: jIvakRtaM pariNAmaM nimittamAtraM prapadya punrnye| svayameva pariNamante'tra padlA : krmbhaaven||12|| anvayArthaH- [ nIvavRtta ] jIvanA karelA [riNAma] rAgAdi pariNAmane [ nimittAtra] nimittimAtra [prapadya] pAmIne [punaH] pharI [ pudranA: ] jIvathI bhinna anya pudgala skandha [ satra] AtmAmAM [svayameva ] potAnI meLe ja [ mAvena] jJAnAvaraNAdi karmarUpa [pariNamatte] pariName che. TIkAH- " "nIvavRtta pariNAnuM nimitta mAtra prapadya puna: je puna: svayameva vartamAna pariNamantA'' jIve karelA je rAgAdi pariNAma tene nimittamAtra pAmIne navA anya pudgaladha svayameva jJAnAvaraNAdi karmarUpa thaI pariName che. bhAvArtha- jyAre jIva rAgadveSamohabhAve pariName che tyAre te bhAvonuM nimitta pAmI pote ja pudgala dravya karmaavasthAne dhAraNa kare che. vizeSa eTale ke jo AtmA deva-guru-dharmAdika prazasta rAgarUpe pariName to zubhakarmano baMdha thAya. prazna:- jIvanA bhAva mahA sUkSmarUpa che tenI khabara jaDakarmane kevI rIte paDe? ane khabara vinA kevI rIte puNya-pAparUpe thaIne pariName che? uttara:- jema maMtrasAdhaka puruSa beTho beTho gusapaNe maMtra jape che, tema maMtranA nimittathI enA karyA vinA ja koIne pIDA Upaje che, koInuM maraNa thAya che, koInuM bhaluM thAya che, koI viTaMbaNArUpa pariName che-evI e maMtramAM zakti che. tenuM nimitta pAmI cetana-acetana padArtha pote ja aneka avasthA dhAraNa kare che. tevI rIte ajJAnI jIva potAnA aMtaraMgamAM vibhAvabhAvarUpe pariName che. te bhAvanuM nimitta pAmIne enA karyA sivAya ja koI pudgala puNyaprakRtirUpe pariName che, koI pAparUpa pariName che evI enA bhAvomAM zakti che. tenuM nimitta pAmIne pugala pote ja aneka avasthA dhAraNa kare che. evo ja nimittanaimittika saMbaMdha che. 1ra. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 18 ] [ puruSArthasiddhiupAya A jIvane je vibhAvabhAva thAya che te potAthI ja thAya che vA enuM paNa nimitta kAraNa che e praznano uttara AgaLa kaheze. pariNamamAnasya citazcidAtmakai: svayamapi, svkairbhaavaiH| bhavati hi nimittamAtraM paudgalikaM karma tsyaapi||13|| anvayArtha- [ di] nizcayathI [.] potAnA [ vAtma: ] cetanA svarUpa [ bhAve] rAgAdi pariNAmothI [ svayama]i pote ja [ pariLamamanasya] pariNamatA [taca ti: pi] pUrvokta AtmAne paNa [pAtivaru] pudgala saMbaMdhI [ ] jJAnAvaraNAdi dravyakarma [ nimitta mAtra] nimitta mAtra [ bhavati ] thAya che. TIkA- "di vivAbha. svaryAva: rimamanasya tasya vita: siva varma nimitta mAtra mavati'- nizcayathI caitanyasvarUpa potAnA rAgAdi pariNAmarUpe pariNamelA te pUrvokta AtmAne paNa paugalika jJAnAvaraNAdi karma nimittamAtra thAya che. bhAvArtha:- A jIvane rAgAdi vibhAvabhAva potAthI ja (svadravyanA AlaMbanathI) thatA nathI. jo potAthI ja thAya to te jJAna-darzananI jema svabhAvabhAva thaI jAya. svabhAvabhAva hoya to teno nAza paNa na thAya. tethI e bhAva aupAdhika che, anya nimittathI thAya che. te nimitta jJAnAvaraNAdi dravyakarmone jANavuM. je je prakAre dravyakarma udaya avasthArUpe pariName che te prakAre AtmA vibhAvabhAvarUpe pariName che. prazna:- pudgalamAM evI kaI zakti che ke je caitanyane vibhAvarUpe pariNamAve che.? uttara:- jema koI manuSyanA zira upara maMtrelI raja nAkhI hoya to te rajanA nimitta dvArA te puruSa potAne bhUlI nAnA prakAranI viparIta ceSTA kare che. maMtranA nimitte rajamAM evI zakti hoya che ke je buddhimAna manuSyane viparIta pariNamAve che. tevI ja rIte A AtmAnA pradezomAM rAgAdina nimitte baMdhAyelAM pudgalonA nimitte A AtmA potAne bhUlIne nAnA prakAranA viparIta bhAvarUpe pariName che. enA vibhAvabhAvonA nimitte pudagalamAM evI zakti hoya che ke je caitanyapuruSane viparIta 1. dareka dravya svadravya-kSetra-kALa ane bhAvathI che, para dravyAdino temAM sadAya abhAva ja che. tethI koI koIne pariNAvI zakatuM nathI, chatAM jIvanI te prakAre pariNamavAnI yogyatA kALe bAhyamAM kaI sAmagrIne nimitta banAvavAmAM AvI tenuM jJAna karAvavA mATe asabhUta vyavahAranayathI nimittane kartA kahevAmAM Ave che, vyavahAra kathananI rIta Ama che ema jANavuM joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 19 pariNamAve che. A rIte bhAvakarmathI dravyakarma thAya che ane dravyakarmathI bhAvakarma thAya che. tenuM nAma saMsAra kahIe. 13. AgaLa A saMsAranuM mULa kAraNa batAvIe chIe. evamayaM karmakRtairbhA vairasamAhito'pi yukta iv| pratibhAti bAlizAnAM pratibhAsaH sa khalu bhvbiijm||14|| anvayArthaH- [] e rIte [ sAM ] A AtmA [ karmakRtai: ] karmonA karelA [ bhAve.] rAgAdi athavA zarIrAdi bhAvothI [ samAditogaui] saMyukta na hovA chatAM paNa [ vAlizAnAM] ajJAnI jIvone [pu: rUva] saMyukta jevo [pratimati] pratibhAse che ane [ : pratimAsa:] te pratibhAsa ja [ar] nizcayathI [ bhavavInaM] saMsAranA bIjarUpa che. TIkAH- "sa purva mAM maiRtairmA asamAdita: pi vAnizAnAM yu$: ti pratimAti'- AvI rIte A AtmA karma vaDe karelA nAnA prakAranA bhAvathI saMyukta nathI topaNa ajJAnIne potAnA ajJAnathI AtmA karmabhanita bhAvothI saMyukta jevo pratibhAse che. bhAvArtha:- pahelAM Ama kahyuM ke pudgalakarmane kAraNabhUta rAgAdibhAva che, rAgAdibhAvonuM kAraNa pudgalakarma che. tethI A AtmA nija svabhAvabhAvanI apekSAe karmajanita nAnA prakAranA bhAvothI jAdo ja caitanyamAtra vastu che. jema lAla phUlanA nimitte sphaTika lAla raMgarUpe pariName che paraMtu te lAla raMga sphaTikano nija bhAva nathI. sphaTika svacchatArUpa potAnA zveta varNathI birAjamAna che. lAla raMga che te svarUpamAM peThA sivAya upara upara ja jhalaka mAtra dekhAya che. tyAM ratnano pArakhu jhaverI to ema ja jANe che ane apArakhu (aparIkSaka ) puruSane satyarUpa lAla maNinI jema lAlaraMgarUpa ja pratibhAse che. tevI ja rIte karmanimittathI AtmA rAgAdirUpe pariName che. te rAgAdi AtmAnA nija bhAva nathI. AtmA potAnI svacchatArUpa caitanyaguNamAM virAjamAna che. rAgAdi che te svarUpamAM peThA vinA upara upara ja jhalaka mAtra dekhAya che. tyAM jJAnI svarUpanA parIkSaka to ema ja jANe che. ane aparIkSaka jIvone satyarUpa AtmA pudgala karmanI peThe rAgAdi svarUpa ja pratibhAse che. ahIM prazna-tame ja rAgAdibhAvane jIvakRta kahyA hatA. ahIM tene karmakRta kevI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 20 ] [ puruSArthasiddhiupAya rIte kaho cho? teno uttara- rAgAdibhAva cetanArUpa che tethI eno kartA jIva ja che, paraMtu ahI zraddhA karAvavA mATe mULabhUta jIvanA zuddhasvabhAvanI apekSAe rAgAdi bhAva karmanA nimittathI thAya che tethI karmakRta kahyA. jema koI manuSyane bhUta vaLagyuM hoya to te manuSya te bhUtanA nimitte nAnA prakAranI viparIta ceSTA kare che. tethI te ceSTAono kartA to manuSya ja che paraMtu te ceSTA manuSyano nijabhAva nathI mATe e ceSTAone bhUtakRta kahIe. tema A jIva karmanA nimitte nAnA prakAranA viparIta bhAvarUpe pariName che, te bhAvono kartA to jIva ja che paraMtu A jIvano nijabhAva nathI tethI te bhAvone karmakRta kahIe chIe. athavA karme karelA je nAnA prakAranA paryAya, varNa, gaMdha, rasa sparza, karma, athavA deva-nAraka-manuSya-tiryaMcazarIra, saMnana, saMsthAnAdi bheda athavA putra, mitra, makAna, dhana, dhAnyAdi bheda-e badhAthI zuddhAtmA pratyakSa bhinna ja che. jema koI manuSya ajJAnI gurunA kahevAthI ekAMta oraDAmAM besI pADAnuM dhyAna karavA lAgyo, potAne pADA samAna moTA zarIravALo ciMtavavA lAgyo, AkAza jevaDA moTA ziMgaDAMvALo mAnI huM A oraDAmAMthI kevI rIte nIkaLIza ema ciMtavavA lAgyo. te potAne pADo na mAne to manuSyasvarUpa pote banI ja rahyo che. tema A jIva mohanA nimittathI potAne varNAdika svarUpa mAnI devAdi paryAyomAM Avyo mAne che. jo na mAne to amUrtika zuddhAtmA pote banI rahela ja che. A rIte A AtmA karmajanita rAgAdikabhAva athavA varNAdikabhAva tenAthI sadAkALa bhinna che. kahyuM che ke - "vadyA vA RTI moDAdrayo vA minnA bhAva: sarvapravIca j: '' topaNa ajJAnI jIvone AtmA karmabhanita bhAvothI saMyukta pratibhAse che, "vanuM sa: pratimAsa: bhavavInam'' nizcayathI A pratibhAsa te ja saMsAranA bIjabhUta che. bhAvArtha:- jema badhAM vRkSonA mULabhUta bIja che tema anaMta saMsAranuM mULakAraNa karmabhanita bhAvone potAnA mAnavA te che. AvI rIte azuddhatAnuM kAraNa batAvyuM. 14. 1-A puruSa (-AtmA)ne varNAdi, rAgAdi athavA mohAdi badhAya bhAva (potAthI) bhinna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 21 puruSArthasiddhino upAya viparItAbhinivezaM nirasya samyagvyavasya nijtttvm| yattasmAdavicalanaM sa eva purussaarthsiddhyupaayo'ym||15|| anvayArtha:- [ viparItAbhiniveza] viparIta zraddhAnano [niraca] nAza karIne [vinatattvam ] nijasvarUpane [ saca] yathArthapaNe [ vyavastha] jANIne [1] je [tAt] te potAnA svarUpamAMthI [vitai] bhraSTa na thavuM [ gva ] te ja [ caM] A [ puruSArthasiddhakyupAya:] puruSArthasiddhino upAya che. TIkAH- " "yaviparItAminiveza nirarca sacava ninatattva vyavaca tat tammAta vivananuM sa va mayaM puruSArthasiddhacupAya: ''- je viparIta zraddhAnano nAza karI yathArthapaNe nijasvarUpane jANe ane te potAnA svarUpamAMthI bhraSTa na thAya te ja puruSArthasiddhi thavAno upAya che. bhAvArtha- pUrve je kahyuM hatuM ke saMsAranA bIjabhUta karmajanita paryAyane AtmApaNepotArUpe jANavuM tenuM ja nAma viparIta zraddhAna kahIe chIe. teno mULamAMthI nAza karavo te samyagdarzana che. karmajanita paryAyathI bhinna zuddha caitanyasvarUpane yathArthapaNe jANavuM te samyajJAna che ane karmabhanita paryAyothI udAsIna thaI svarUpamAM akaMpa-sthira rahevuM te samyaka cAritra che. e traNe bhAvono samUhuM te ja A jIvane kArya siddha thavAno upAya che, bIjo koI upAya sarvathA nathI 15. je A upAyamAM lAge che temanuM varNana AgaLa kare che anusaratAM padametat krmbitaacaarnitynirbhimukhaa| ekAntaviratirupA bhavati munInAmalaukikI vRttiH||16|| anvayArtha- [padma anusaratAM ] A ratnatrayarUpa padavIne anusaranAra arthAt prApta karela [ munInAM ] mahAmunionI [vRtti: ] vRtti [ razvitI vAranityaniramamuravA ] pApakriyA mizrita AcArothI sarvathA parAmukha tathA [gvAntaviratirupa] padravyothI sarvadA udAsInarUpa ane [ manoviDI] lokathI vilakSaNa prakAranI [ mavati] hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 22 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- "tatvavuM anusaratAM munInAM vRttiH manovijavI mavati''- A ratnatrayarUpa padavI prApta thayelA je mahAmunio che temanI rIta lokarItine maLatI AvatI nathI. te ja kahIe chIe. loko pApakriyAmAM Asakta thaI pravarte che, muni pApakriyAnuM ciMtavana paNa karatA nathI. loko aneka prakAre zarIranI saMbhALa rAkhe, poSe che, muni aneka prakAre zarIrane parISahu upajAve che ane parISaha sahe che. vaLI lokone IndriyaviSayo bahu mIThA lAge che, muni viSayone haLAhaLa jhera samAna jANe che. lokone potAnI pAse mANasono saMga-samudAya game che. muni bIjAno paNa saMyoga thatAM kheda mAne che. lokone vastI game che, munine nirjana sthAna sAruM lAge che. kyAMsudhI kahIe? mahA munIzvaronI rIta lokonI rItathI UlaTA rUpe hoya che. kevI che munIzvaronI pravRtti? ranvitAvAra nityanimimuravA'- pApakriyA sahitanA AcArathI paramukha che. jema zrAvakano AcAra pApakriyAthI mizrita che, tema munIzvaronA AcAramAM pApano meLApa nathI athavA karaMbita eTale karmajanita bhAvamizrita je AcaraNa temAM parAphamukha che, kevaLa nijasvarUpane anubhave che te mATe ekAMta viratirUpA eTale sarvathA pApakriyAnA tyAgasvarUpa che athavA eka nijasvabhAvanA anubhava vaDe sarvathA pAradravyothI udAsIna svarUpa che. ratnatrayanA dhAraka mahAmunionI evI pravRtti che. 16. upadeza devAno dama bahuzaH samastaviratiM pradarzitAM yo na jAtu gRhnnaati| tasyaika dezavirati: kathanIyAnena biijen||17|| anvayArtha:- [:] je jIva [vadhu:] vAraMvAra [prarzitai] batAvelI [ samastavirasiM] sakaLa pAparahita munivRttine [nAnu] kadAca [ gRti ] grahaNa na kare to [ ta2 ] tene [pravezavirati ] ekadeza pApakriyA rahita gRhasthAcAra [ sanena vInena ] A hetuthI [ 5thanIyA ] samajAve arthAt kahe. - "ya3 vaduza: pravarzitAM samastaviratiM na khAtu gRti tasya uddezavirati: 3 nena vIrena gunIyA''- je jIva vAraMvAra upadeza vaDe batAvavAmAM Avela sakala pAparahita mahAvratanI kriyA tene kadAca grahaNa na kare to te jIvane ekadeza pAparahita zrAvaka-kriyA A rIte kahevI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 23 bhAvArtha- je jIva upadeza sAMbhaLavAnI rucivALA hoya temane pahelAM vAraMvAra munidharmano upadeza Apavo. jo te jIva munipadavI aMgIkAra na kare to pachI tene zrAvaka dharmano upadeza Apavo. 17. zrAvakadharmanuM vyAkhyAna AgaLa je rIte kare che te rItathI upadeza na lAge to A anukrama choDIne je upadezadAtA upadeza Ape che tenI niMdA kare che yo yatidharmamakathayannupadizati gRhsthdhrmmlpmtiH| tasya bhagavatpravacane pradarzitaM nigrhsthaanm||18|| anvayArtha- [ :] je [ satpatti] tuccha buddhi upadezaka [ yatidharma ] munidharmanuM [ 15thaya] kathana na karatAM [gRhasthamai] zrAvakadharmano [ 35vizati] upadeza Ape che [ tasya ] te upadezakane [ bhAvapravane] bhagavAnanA siddhAntamAM [nigrahasthAnaM] daMDa devAnuM sthAna [pravarti ] batAvyuM che. TIkA:- " "ya: satpati: yatidharma: avakathaya gRhasthagharSa 3parizati ta2 mavindravane nigrahasthAnuM pravarzitam''- tuccha buddhivALA upadezaka munidharmano upadeza na ApatA, gRhasthadharmano upadeza Ape che, tene bhagavAnanA siddhAntamAM daMDanuM sthAna kahyuM che. bhAvArtha- je upadezaka pahelAM yatIzvaranA dharmano to upadeza na saMbhaLAve paNa pahelAM ja zrAvakadharmanuM vyAkhyAna kare to te upadezakane jinamatamAM prAyazcitarUpa daMDa yogya kahyo che. 18. AgaLa ene daMDa ApavAnuM kAraNa kahe che: akramakathanena yataH protsahamAno'tidUramapi shissyH| apade'pi sampratRptaH pratArito bhavati tena durmtinaa||19|| anvayArthaH- [vata: ] je kAraNe [tena] te [ kurmatinA] durbuddhinA [ amathanena] kramabhaMga kathanarUpa upadeza karavAthI [gati62] atyaMta dUra-vadhAre [protsa6mAnoST] utsAhavALo hovA chatAM paNa [ ziSya: ] ziSya [pave ]i tuccha sthAnamAM ja [ saMpravRH: ] saMtuSTa thaIne [ pratArita: mavati ] ThagAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 24 ] | [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- " "yata: tena kurmatinA samavakathana ziSya: pratArito bhavatA''- je kAraNe te maMdabuddhi upadezadAtAe anukrama choDIne kathana karavAthI sAMbhaLanAra ziSya chetarAyo che. pahelAM zrAvakadharmano upadeza saMbhaLAvIne ziSyane chetaravAmAM Avyo che. tenuM kAraNa kahe che. kevo che ziSya? ""tivra protsAhamAno pi apaDregapi saMpravRH: ''- atyaMta dUra sudhI javA mATe utsAhita thayo hato topaNa te apada je tuccha sthAna temAM saMtuSTa thayo che. e ziSyanA aMtaraMgamAM eTalo utsAha thayo hato ke jo pahelAM munidharma sAMbhaLyo hota to munipadavI ja aMgIkAra karata. parantu upadezadAtAe tene prathama ja zrAvakadharma saMbhaLAvyo. teNe e ja dharma aMgIkAra karyo. te mATe munidharma chetaryo eTale upadezadAtAne teno daMDa Apavo yogya che. 19. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] zrAvakadharma vyAkhyAna je jIva munidharmano bhAra upADI na zake tenA nimitte AcArya AgaLa zrAvakadharmanuM vyAkhyAna kare che. tyAM zrAvakane dharmasAdhanamAM zuM kahevuM tenuM vyAkhyAna kare che. [ 25 evaM samyagdarzanabodhacaritratrayAtmako nityam / tasyApi mokSamArgo bhavati niSevyo yathAzakti / / 20 / / anvayArtha:- [vi] A rIte [tasyAvi] te gRhasthane paNa [yathAzatti] potAnI zakti anusAra [ samya varNanavodhavaritratrayAtma:] samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra e traNa bhedarUpa [ mokSamArga: ] muktino mArga [nitya] sarvadA [niSavya: ] sevana karavA yogya [mavatti ] thAya che. TIkA:- 'tasya api yathAzitta purva mokSamArra: niSevya bhavati''- te gRhasthane paNa potAnI zakti anusAra AgaLa jenuM varNana kare che te prakAre mokSamArga sevana karavA yogya che. bhAvArtha:- munine to mokSamArganuM sevana saMpUrNapaNe hoya che ane gRhasthe paNa potAnI zakti pramANe mokSamArganuM thoDuMghaNuM sevana karavuM. kAraNa ke dharmanuM bIjuM koI aMga nathI ke jenuM sevana karavAthI potAnuM bhaluM thAya. kevo che mokSamArga? ' samyagdarzanabodhacaritratrayAtmakaH ' samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritranuM trika jenuM svarUpa che. judA judA traNe mokSamArga nathI. traNe maLIne mokSamArga che. 20. "" A traNemAM prathama kone grahaNa karavuM te kahe cheH tatrAdau samyaktvaM samupAzrayaNIyamakhilayatnena / tasmin satyeva yato bhavati jJAnaM caritraM ca / / 21 / / anvayArtha:- [tatrAvau] e traNemAM prathama [ avilayatnena] samasta prakAre sAvadhAnatArUpa yatnathI [ samyavai] samyagdarzana [ samupAzrayaLIyam] sArI rIte aMgIkAra karavuM joIe. [ yata: ] kema ke [tasmin sati va] te hotAM ja [jJAnaM] samyagnAna [ ] ane [ cAritraM] samyakacAritra [mavatti ] thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates ra6 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- "tatra A vinayatrena sacavattva samupALIyam'- e traNemAM pahelAM samasta upAyo vaDe ja bane to samyagdarzana aMgIkAra karavuM. e prApta thatAM avazya mokSapada prApta thAya che. enA vinA sarvathA mokSa thato nathI. vaLI te svarUpaprAptinuM advitIya kAraNa che. mATe ene aMgIkAra karavAmAM pramAdI na rahevuM. marIne paNa A kArya jema bane tema karavuM vadhAre zuM kahIe? A jIvanuM bhaluM thavAno upAya eka samyagdarzana samAna koI nathI. mATe tene avazya aMgIkAra karavuM. pahelAM ene aMgIkAra karavAnuM kAraNa zuM che te kahe che. ''yata: tasmin sati va. jJAna va caritre mavati''- te samyagdarzana thatAM ja samyajJAna ane samyakyAritra thAya che. bhAvArtha- samyakatva vinA agiyAra aMga sudhI bhaNe topaNa te ajJAna nAma pAme. vaLI mahAvratAdikanuM sAdhana karI antima raiveyaka sudhInA baMdhayogya vizuddha pariNAma kare topaNa asaMyama nAma pAme. paNa samyakatva sahita je kAMI jANapaNuM hoya te badhuM samyajJAna nAma pAme ane jo thoDA paNa tyAgarUpa pravarte to sammacAritra nAma pAme. jema aMkasahita zUnya hoya to pramANamAM Ave, aMka vinA zUnya zUnya ja che, tema samyakatva vinA jJAna ane cAritra vyartha ja che. mATe pahelAM samyakatva aMgIkAra karI pachI bIjAM sAdhana karavuM. 21. Ama jo samyakatvanuM lakSaNa jANIe to tene aMgIkAra karIe. mATe te samyakatvanuM lakSaNa kahe che - jIvAjIvAdInAM tattvArthAnAM sadaiva krttvym| zraddhAnaM viparItAbhinivezaviviktamAtmarUpaM tt||22|| anvayArtha:- [ nIvAnIvAlInAM ] jIva, ajIvAdi [ tattvArthanA ] tattvArthonuM [viparitAmanivezaviviva7] viparIta abhiniveza (Agrahu) rahita arthAt bIjAne bIjApaNe samajavArUpa mithyAjJAnathI rahita [ zraddhAnaM] zraddhAna arthAt daDha vizvAsa [ savaiva] niraMtara ja [ kartavya ] karavuM joIe. kAraNa ke [ tat] te zraddhAna ja [ mAtmai ] AtmAnuM svarUpa che. TIkAH- ""nIvALIvADInAM tattvArthanAM zraddhAnuM sarvava rtavya ''- jIva-ajIva Adi je tattvArtha-tattva eTale jeno jevo kAMI nijabhAva che tevo ja hovo te. te tattvathI saMyukta je artha eTale padArtha te tattvArtha-tenuM zraddhAna eTale Ama ja che, bIjI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya | [ 27 rIta nathI evo pratItabhAva te sadaiva kartavya che. tevuM zraddhAna karavA yogya che? 'viparItAmanivezavivi'- eTale bIjAne bIjArUpe mAnavArUpa mithyAtvathI rahita zraddhAna karavuM. 'ta mAtmAM masti'- te zraddhAna AtmAnuM svarUpa che. je zraddhAna kSAyika samyagdaSTine Upaje che te ja siddha avasthA sudhI rahe che. tethI upAdhibhAva nathI, AtmAno nija bhAva che. bhAvArtha - tattvArthazraddhAna samyagdarzananuM lakSaNa che. te tattvArthazraddhAna be prakAre che. eka sAmAnyarUpa, eka vizeSarUpa. je parabhAvothI bhinna potAnA caitanyasvarUpane potArUpe zraddhA che te sAmAnya tattvArtha zraddhAna kahIe. A zraddhAna to nArakI, tiryaMcAdi sarva samyagdaSTi jIvone hoya che. ane jIva-ajIvAdi sAta tattvonA vizeSaNo (bhedo) jANI zraddhAna kare te vizeSa tattvArthazraddhAna kahIe. A zraddhAna manuSya, devAdi vizeSa buddhivAna jIvone hoya che. paraMtu rAjamArga (-mukhyamArga) nI apekSAe sAta tattvone jANavAM te samyakatvanuM-sabhyazraddhAnanuM kAraNa che. kAraNa ke jo tattvone jANe nahi to zraddhAna zAnuM kare ? tethI sAta tattvonuM thoDuMka varNana karIe chIe. 1. jIvatattva:- prathama ja jIvatattva cetanA lakSaNathI virAjamAna te zuddha, azuddha ane mizranA bhedathI traNa prakAre che. tyAM (1) zuddha jIvatattva-je jIvone sarva guNa-paryAya potAnA nijabhAvarUpa pariName che arthAt jemanA kevaLajJAnAdi guNa zuddha pariNati-paryAyathI birAjamAna thayA tene zuddha jIva kahIe. (2) azuddha jIvatattva- je jIvonA sarva guNa-paryAya vikArabhAvane prApta thaI rahyA che, jJAnAdi guNa AvaraNathI AcchAdita thaI rahyA che, je thoDAghaNA pragaTarUpa che te viparItapaNe pariNamI rahyA che ane jenI pariNati rAgAdirUpa pariNamI rahI che te mithyAdaSTi jIvone azuddha jIva kahIe. (3) mizrajIva- je jIvanA samyaktvAdi guNonI keTalIka zakti zuddha thaI che athavA temAM paNa kAMIka malinatA rahI gaI che. arthAt koI jJAnAdi guNonI keTalIka zakti zuddha thaI che, bIjI badhI azuddha rahI che, keTalAka guNa azuddha thaI rahyA che, evI to guNonI dazA thaI che ane jenI pariNati zuddhAzuddharUpa pariName che te jIva zuddhAzuddhasvarUpa mizra kahIe. A rIte jIva nAmanuM tattva traNa prakAre che. 2. ajIvatattva- je cetanAguNa rahita te pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALarUpa (-kAlANurUpa) pAMca prakAre che. temAM (1) pudgaladravya-sparza, rasa, gaMdha, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 28 ] [ puruSArthasiddhiupAya varNasaMyukta, aNu ane skaMdhanA bhedathI be prakAre che. temAM je ekAkI-avibhAgI paramANu tene aNu kahIe. aneka aNu maLIne skaMdha thAya che tene skaMdha kahIe. athavA pudgaladravyanA cha bheda 1-cUlaskUla- kASTha-pASaNa Adi je chedAyA bhedAyA pachI maLe nahi tene sthUlaskUla pudgala kahIe. 2-skUla-je jaLa, dUdha, tela Adi drava padArthonI jema chinnabhinna thavA chatAM pharI turata ja maLI zake tene sthUla kahIe. 3-stulasUkSma-AtApa, cAMdanI, aMdhakArAdi AMkhathI dekhAya paNa pakaDAya nahi tene cUlasUkSma kahIe. 4-sUkSmaNUla- je zabda gaMdhAdi AMkhathI na dekhAya paNa anya IndriyathI jaNAya tene sUkSmaNUla kahIe, pa-sUkSma-je ghaNA paramANuono skaMdha che paNa Indriyagamya nathI tene sUkSma kahIe. 6-sUkSmasUkSma- ati sUkSma skaMdha athavA paramANune sUkSma-sUkSma kahIe. A rIte A lokamAM ghaNo phelAvo A pudgala dravyano che. (2) gharmadravya- jIva ane pulone gati karavAmAM sahakArIguNasaMyukta lokapramANa eka dravya che. (3) adharmadravya- jIva ane pudgalane sthiti karavAmAM sahakArIguNasaMyukta lokapramANa eka dravya che. (4)AkAzadravya- sarva dravyone avagAhanahetutvalakSaNasaMyukta lokAlokapramANa eka dravya che. jyAM sarva dravyo prApta thAya tene loka ane jyAM kevaLa eka AkAza ja che tene aloka kahIe. bannenI sattA judI nathI tethI eka dravya che. (5) kALadravya- sarva dravyone vartanAhetutvalakSaNasaMyukta lokanA ekeka pradeza upara sthita ekeka pradezamAtra asaMkhyAta dravya che. tenA pariNAmanA nimitte samaya, AvalI Adi vyavahAra kALa che. A rIte jIvadravya sahita cha dravya jANavA. kALane bahu pradeza nathI tethI kALa sivAya paMcAstikAya kahIe. emAM jIvatattva ane pudgala-ajIvatattvanA paraspara saMbaMdhathI anya pAMca tattva thAya che. 3. Asravatattva- jIvanA rAgAdi pariNAmathI yoga dvArA AvatA pudgalanA Agamanane Asravatatva kahIe. 4. baMdhatattva-jIvane azuddhatAnA nimitte AvelAM pudgalonuM jJAnAvaraNAdirUpa potAnI sthiti ane rasasaMyukta pradezo sAthe sabaMdharUpa thavuM te baMdhatattva kahIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 29 5. saMvarata-jIvanA rAgAdi pariNAmanA abhAvathI pudgalonuM na AvavuM tene saMvara kahIe. 6. nirjarAtatva- jIvanA zuddhopayoganA baLathI pUrve baMdhAyelAM karmono ekadeza nAza thavo tene saMvarapUrvaka nirjarA kahIe. karmaphaLane bhogavIne nirjarA karavAmAM Ave te nirjarA mokSane Ape nahi. 7. mokSatattva- sarvathA karmano nAza thatAM jIvano nijabhAva pragaTa thavo tene mokSa kahIe. A sAta tattvArtha jANavAM. puNya-pApa AsravAdinAM bheda che, mATe judAM kahyAM nathI A rIta A tattvArthanuM zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa kahIe. prazna:- A lakSaNamAM adhyAmidoSa Ave che. kevI rIta? je samaye samyagdaSTi viSayakaSAyanI tIvratArUpe pariName che tyAre evuM zraddhAna kayAM hoya che? lakSaNa to evuM kahevuM joIe ke sarva lakSyamAM te sadAkALa hoya. uttara:- jIvanA be bhAva che. eka zraddhAnarUpa che. bIjo pariNamanarUpa che. zraddhAnarUpa samyakatvanuM lakSaNa che, pariNAmarUpa cAritranuM lakSaNa che. samyagdaSTi viSayakaSAyanA pariNamanarUpa thayo che. zraddhAnamAM pratIti yathAvata che. jema nokara zeThano cAkara che. tenA aMtaraMgamAM evI pratIti che ke A badhuM zeThanuM kArya che, mAruM ghara juduM ja che. pariNAmo vaDe to zeThanA kAmamAM pravarte che, te zeThanA kAmane 'mAruM mAruM' kahe che, napho ke khoTa jAya tyAM harSa-zoka paNa kare che. te pratItine vAraMvAra saMbhArato paNa nathI. paNa jyAre te zeThano ane potAno hisAba kare che tyAre jevI pratIti aMtaraMgamAM hatI te pragaTa kare che. zeThanA kAryamAM pravartatAM te zakti pratItirUpa rahe che. kadAcit jo te zeThanuM dhana corIne tene potAnuM jANe to tene aparAdhI kahIe. vaLI te nokara zeThanI nokarIne parAdhIna duHkhadAyaka jANe che. paraMtu potAnA dhananA baLa vinA AjIvikAvaza tenA kAmamAM pravarte che, tema jJAnI karmanA udayane bhogave che. enA aMtaraMgamAM evI pratIta che ke A badho dekhAvano ThATha che, mAruM svarUpa juduM ja che. pariNAmo vaDe audayika bhAvomAM pariName che. udayanA saMbaMdhane kAraNe mAruM-mAruM' paNa kahe che, ISTa-aniSTamAM harSa-vivAda paNa kare che. te potAnI pratItine vAraMvAra saMbhArato paNa nathI. paNa je vakhate te karma ane potAnA svarUpano vicAra kare tyAre jevI pratIti aMtaraMgamAM hatI tevI ja pragaTa kare che. vaLI te Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 30 ] [ puruSArthasiddhiupAya karmanA udayamAM te pratIti zaktirUpa rahe che te kadIpaNa te karmanA udayane zraddhAnamAM potAno jANe to tene mithyAtvI kahIe. vaLI te jJAnI karmanA udayane parAdhIna duHkha jANe che. paraMtu potAnA zuddhopayoganA baLa vinA pUrvabaddha karmane vaza thaI karmanA auyika bhAvomAM pravarte che. A rIte samyagdaSTine tattvArthazraddhAna samyagdarzana pariNamanarUpa to nirbAdhapaNe nirantara ja che, paNa jJAnopayoga apekSAthI jovAmAM Ave to sAmAnyarUpa athavA vizeSarUpa, zakti avasthAmAM ke vyakta avasthAmAM sadAkALa hoya che. prazna:- bhale, A lakSaNamAM avyAti doSa to nathI, paNa ativyApti doSa to lAge che? kAraNa ke dravyaliMgI muni jinapraNIta sAta tattvone ja mAne che, anyamatanA kalpita tattvone mAnatA nathI. lakSaNa evuM kahevuM joIe ke lakSya vinA bIjA sthAnamAM na hoya. utta2:- dravyaliMgI muni jinapraNIta tattvane ja mAne che, paraMtu viparIta abhiniveza sahita mAne che, zarIrAzrita kriyAkAMDane potAnA jANe che, tethI ajIvatattvamAM jIvatattva mAnyuM. vaLI AsavabaMdharUpa `zIla, saMyamAdikarUpa pariNAma tene saMvara-nirjarArUpa mAnI mokSanuM kAraNa mAne che. dravyaliMgI pApathI to virakta thayo che paNa puNyamAM upAdeyabuddhithI pariNamyo che mATe tattvArthazraddhAna nathI. A rIte (viparIta abhiprAya rahita ) tattvArthazraddhAnarUpa samyagdarzana aMgIkAra karavuM. 22. samyaktvanA ATha aMgonuM varNana. 1-niHzaMkita aMga sakalamanekAntAtmakamidamuktaM vastujAtamakhilajJaiH / kimu satyamasatyaM vA na jAtu zaGketi kartavyA / / 23 / / anvayArtha:- [ vijJa: ] sarvajJadeve [3] kahelo [DvuM] A [ sAM] samasta [ vastunAtaM] vastusamUha [ aneAntAtma N] aneka svabhAvarUpa che te [mui satya] zuM satya che? [vA asatya] athavA jaTha che [ti] evI [zaMi] zaMkA [ khAtu] kadIpaNa [7] na [ rtavyA] karavI joIe. 1. zIla=zubhabhAvarUpa vyavahA2 brahmacarya. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 31 TIkAH- ""vinarse rUDhuM sanaM vastunAte anekAntItmavaDuM 3 vimu satya vAM asatya vA nAtu ti zaMkA na kartavyA''- sarvajJadeve A samasta jIvAdi padArthono samUha anekAntAtmaka eTale aneka svabhAvasahita kahyo che te zuM sAcuM che ke jUThuM che-kadI evI zaMkA na karavI. bhAvArtha- zaMkA nAma saMzayanuM che. jinapraNIta padArthomAM saMdeha na karavo tene 1 niHzaMkita nAmanuM aMga kahIe. ra3. 2- ni:kAMkSita aMga iha janmani vibhavAdInyamutra cikritvkeshvtvaadiin| ekAntavAdadUSitaparasamayAnapi ca naakaaNksset||24|| anvayArtha- [ rUda] A [banmani] lokamAM [ vimavAlIni] aizvarya, saMpadA Adi, [mutra] paralokamAM [vitvazavatvAlIna] cakravartI, nArAyaNaAdi padone [2] ane [ kAntavAdravUSitaparasamayAna] ekAntavAdathI dUSita anya dharmone []i paNa [ na vAMkSet] cAhe nahi. TIkAH- ""phuda khanmani vimavAlIni na bAMkSetu'' samyagdaSTi A lokamAM to saMpadA vagere ane putrAdine cAhe nahi. 'samutra varitva zavatvAkIna ne sAkAMkSetu'- vaLI paralokamAM cakravartIpada, nArAyaNapada ane Adi zabdathI IndrAdi padane cAhatA nathI. 9517vAvaNUSitaparasamayAna pi na jhAjhAMkSe- vastunA ekAntasvabhAvanuM kathana karavAne lIdhe duSaNa sahita je anyamata tene paNa cAhatA nathI. bhAvArtha- niHkAMkSita nAma vAMcchA rahitanuM che. kAraNa ke A loka saMbaMdhI puNyanA phaLane cAhatA nathI tethI samyakatvI puNyanA phaLarUpa IndriyanA viSayone 1. svAmI samatabhadrAcAryakRta ratnakaraMDazrAvakAcAra gA 11 mAM kahyuM che ke- tattva A ja che, AvuM ja che, anya nathI athavA bIjI rIte nathI. evI niSphampa talavAranI tIkSNadhAra samAna sanmArgamAM saMzaya rahita ruci-vizvAsane niHzaMkita aMga kahe che. 2. ni:kAMkSA ( viSayonI-viSayanA sAdhanonI abhilASA-AzAne kAMkSA kahe che) arthAt karmane vaza thaIne, aMtavALA, udayamAM duHkhamizrita ane pApanA bIjarUpa sukhamAM anityatAnuM zraddhAna thavuM te niHkAMkSita aMga che. (ratna zrAva gADha 12) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 3ra ] [ puruSArthasiddhiupAya AkuLatAnA nimitta hovAthI duHkharUpa ja mAne che. vaLI anyamatI nAnA prakAranI ekAntarUpa kalpanA kare che tene bhalA jANI cAhatA nathI. 24. 3. nirvicikitsA aMga kSuttRSNAzItoSNaprabhRtiSu nAnAvidheSu bhaavessu| dravyeSu puruSAdiSu vicikitsA naiva krnniiyaa||25|| anvayArtha:- [ sutRUTINItomRtiSa ] bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI vagere [nAnAvizeSa] nAnA prakAranA [bhAvey] bhAvomAM ane [purISAviSa] viSTA Adi [dravyay ] padArthomAM [ vivivitsA ] glAni [ naiva ] na [ raLIyA] karavI joIe. TIkA:- sudhA, tRSA, zIta, uSNa vagere nAnA prakAranA duHkhadAyaka paryAyo ane apavitra viSTA Adi padArthomAM glAni na karavI. bhAvArthavicikitsA nAma aNagamAnuM che, athavA glAninuM che. tenAthI rahita te nirvicikitsA. pApanA udayathI duHkhadAyaka bhAvano saMyoga thatAM ugarUpa na thavuM, kAraNa ke udayAdhIna kArya potAne vaza nathI. e du:khathI amUrtika AtmAno ghAta paNa nathI. vaLI viTAdi niMdya vastumAM glAnirUpa na thavuM kAraNa ke vastuno evo ja svabhAva che. emAM AtmAne zuM? athavA je zarIramAM A AtmA vase che temAM to badhI ja vastu niMdha che. 25. 4 amUDhadaSTi aMga loke zAstrAbhAse samayAbhAse ca devtaabhaase| nityamapi tattvarucinA krtvymmuuddhdRssttitvm|| 26 / / 1. nirvicikitsA aMga-ratnatraya arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritrathI pavitra parantu svAbhAvika apavitra zarIramAM (muni-dharmAtmAnA malina zarIramAM) glAni-sUga na karavI paNa temanA guNomAM prIti karavI tene niguptA aMga kahe che ( ratnazrAva gA13) 2. amUDhatva duHkhadAyaka khoTA mArgo athavA kutsitadharmomAM ane kumArgomAM rahelAM puruSomAM (bhale te laukikamAM prakhyAta hoya) manathI prAmANika mAne nahI, kAyAthI prazaMsA ane vacanathI stuti na kare tene amUDhadaSTi kahe che (gA14). 3. samayAbhAsa yathArthamAM je padArtha tattvArtha nathI paNa bhramabuddhithI tevA dekhAvA lAge, jemake mithyASTionAM banAvelAM zAstra yathArthamAM to zAstra nathI ja paranta bhramathI zAstra jevAM bhAse che te zAstrAbhAsa-samayAbhAsa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 33 anvayArthaH- [nove] lokamAM, [ zAstramANe ] zAstrAbhAsamAM, [ samayAmAse ] dharmAbhAsamAM [2] ane [tevAmAse ] devAbhAsamAM [tattvavinA ] tattvomAM rucivALA samyagdaSTi puruSe [ nityapi ] sadAya [mUDhadafetvam ] mUDhatArahita zraddhAna [kartavya] karavuM joIe. TIkA:- ''tattvavinA nitya pi mUDhatvei vartavyam''-tattvazraddhAnavALA puruSe haMmezA amUDhadaSTi thavuM yogya che. mUDhadaSTi yathArtha jJAnarahitanuM nAma che, te zraddhAnavALA thavuM yogya nathI. kayAM kayAM? no = lokamAM ghaNA mANaso viparIta bhAvamAM pravartatA hoya topaNa pote temanI jema (dekhAdekhIthI) nA pravartavuM. zAstramANe = zAstra jevA lAgatA, anya vAdIoe nIpajAvelA granthomAM rucirUpa na pravartavuM samayAmAse = sAcA mata jevA lAgatA anyamatamAM koI kriyA bhalI jevI dekhIne temAM bhaluM jANIne na pravartavuM. athavA samaya eTale padArtha sarakhAM lAge tevAM anyavAdIoe kahelAM kalpita tattvo temAM yukti jevuM joIne satyabuddhi na karavI. tevatAmAse = deva jevA pratibhAse evA, arihaMta deva sivAya anya devomAM kAMIka camatkArAdi dekhIne vinayarUpa na pravartavuM e kAra vaDe bIjA paNa je guru jevA pratibhAse evA viSaya-kapAya vaDe laMpaTI, vezadhArIo tenA pratye vinayarUpa na pravartavuM. e pramANe yathArtha jJAnathI bhraSTa thavAnA kAraNo temAM sAvadhAna rahevuM. ra6. 5 upagUna aMga dharmo'bhivarddhanIyaH sadAtmano maardvaadibhaavnyaa| paradoSanigUhanamapi vigheymupbRNhnngunnaarthm||27|| avayArthaH- [ 3pavRdaLaTMArtha ] upavRMhaNa nAmanA guNa arthe [mArvavAvibhAvanA ] mArdava, kSamA, saMtoSAdi bhAvanAo vaDe [ sA ] niraMtara [ mAtmano dharma:] potAnA AtmAnA dharmanI arthAt zuddha svabhAvanI [ fmavarlenIya:] vRddhi karavI 1. upagahanatva=mokSamArga pote to zuddha ja che tenI azakta ane ajJAnI jIvonA Azraye thatI niMdAne dUra karavI tene upagUThana kahe che [ svasammukhatAnA baLa vaDe zuddhinI vRddhi karavI tene upavRMhaNa aMga kahe che.] (gA) 15 ratna, zrAvakAcAra) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 34 ] [ puruSArthasiddhiupAya joie ane [ puronimUdanama]i bIjAnA doSone gupta rAkhavA paNa [ vidheyak] joIe. (e paNa kartavya che.) TIkAH- ""upavRdai TTTrtha mArvavAmiAvanA sarve mAtma: dharma: samavartunIya:'' upabRhaNa nAmanA guNane mATe mArdava eTale komaLa pariNAma ane Adi zabdathI kSamA, saMtoSAdinI bhAvanA vaDe sadA potAnA AtmAno nija svabhAva pragaTapaNe vadhAravo.'paravoSanimUhanamapi vidheyam'- anya jIvanA je koI akriyArUpa doSa hoya tene pragaTa na karavA, dAbI devA e paNa karavuM. bhAvArtha:- upavRMhaNa nAma vadhAravAnuM che. potAnA AtmAno dharma vadhAravo. vaLI A dharmanuM nAma upagUhana paNa kahyuM che. te apekSAe doSa DhAMkavAnuM kahyuM. bIjAnA doSa pragaTa karavAthI tene du:kha Upaje che. ra7. 6 sthitikaraNa aMga kAmakrodhamadAdiSu calayitumuditeSu vartmano nyaayaat| zrutamAtmanaH parasya ca yuktyA sthitikaraNamapi kaarym|| 28 / / anvayArtha:- [ modhamAviSa] kAma, krodha, mada, lobhAdi vikAra [pAyAt varlsana:] nyAyamArgathI arthAt dharmamArgathI siviturvicalita karavAne mATe [ riteSa ] pragaTa thayA hoya tyAre [ zrata] zAstra anusAra [ mAtma: pararaca ] potAnI ane paranI [rithatii ] sthiratA [ gari] paNa [ vAryam ] karavI joIe. TIkAH- "Ama Drodha madrAviSa cAyata vartuna: vanayituM riteSu mAtma: pararca 2 zrutaM yuvajyAM sthitinuM pi paryA'' maithunanA bhAva, krodhanA, mAnanA bhAva ane Adi zabdathI lobhAdikanA bhAva nyAyarUpa dharmamArgathI bhraSTa karanArA che, mATe te pragaTa thatAM potAne ane anya jIvone zAstra pramANe yuktivaDa dharmamAM sthira karavA te kArya paNa zraddhAnavALAe karavA yogya che. bhAvArtha:- bhraSTane dharmamAM sthApavo tenuM nAma sthitikaraNa kahIe. dharmathI je bhraSTa thAya che te kAma, krodhAdine vaza thavAthI thAya che. tethI jo enA nimitte 1. sthitikaraNatva=samyagdarzanathI ane samyaccAritrathI calAyamAna thatAM jIvone dharmavatsala vidvAno dvArA sthirIbhUta karavAmAM Ave tene sthitikaraNa aMga kahe che. (gA. 16 ) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 35 puruSArthasiddhiupAya ] potAnA pariNAma bhraSTa thAya to pote yukti vaDe dharmamAM sthira thavuM, anya jIva bhraSTa thAya to tene jema bane tema dharmamAM daDha karavo. 28. 7. 'vAtsalya aMga anavaratamahiMsAyAM zivasukhalakSmInibandhane dharme / sarveSvapi ca sadharmiSu paramaM vAtsalyamAlambyam / / 29 / / anvayArtha:- [zivasuvalakSmI nivadhane] mokSasukharUpa saMpadAnA kAraNabhUta [dharme] dharmamAM [ahiMsAyAM] ahiMsAmAM [6] ane [ sarveSvapi] badhAya [ sadhArmig] sAdharmIjanomAM [anavarata] satata [ paramaM] utkRSTa [ vAtsai] vAtsalya athavA prItinuM [JAnandhyak] AlaMbana karavuM joIe. TIkA:- mokSasukhanI saMpadAnA kAraNabhUta evo je hiMsArahita jinapraNIta dharma temAM ane te dharmasahita evA badhAya dharmIomAM utkRSTa vAtsalya niraMtara rAkhavuM. bhAvArtha:- vAtsalya gAyane vAcharaDA pratye hoya tevI prItine kahe che. jema vAcharaDA pratyenA premane lIdhe gAya siMhanI sAme jAya che-evA vicArathI ke mAruM bhakSaNa karIne A vAcharaDAnuM bhaluM thaI jAya to ghaNuM sAruM. evI prIti dharmamAM ane dharmAtmA sAdharmImAM joIe. je tana, mana, dhana, -sarvasva kharacIne potAnI prIti pALe. 29. 8 prabhAvanA aMga AtmA prabhAvanIyo ratnatrayatejasA satatameva / dAna tapojinapUjAvidyAtizayaizca jinadharmaH / / 30 / / anvayArtha:- [ satatameva] niraMta[ ratnatrayatenasA] ratnatrayanA tejathI [mAtmA] potAnA AtmAne [ prabhAvanIya: ] prabhAvanAyukta karavo joIe. [7] ane [ vAnatobinapUnAvidyAtizayai: ] dAna, tapa, jinapUjana ane vidyAnA atizayathI arthAt enI vRddhi karIne [ninadharma: ] jainadharmanI [ prabhAvanIya: ] prabhAvanA karavI joIe. 1. vAtsalya=potAnA samUhanA dharmAtmA jIvono sAcA bhAvathI kapaTa rahita, yathAyogya satkAra karavo te. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 36 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- "ratnatrayatene satataM parva mItmA prabhAvanIya: ''- ratnatrayanA tejathI niraMtara potAnA AtmAne prabhAvanAsaMyukta karavo joIe. ane ''vanataponinaqnAvidyAtiza: vinadharma pramAvanIya:''- vaLI dAna, tapa, jinapUjA, vidyA, camatkArAdi vaDe jainadharmane prabhAvanAsaMyukta karavo. bhAvArtha - prabhAvanA eTale atyaMtapaNe pragaTa karavuM. potAnA AtmAno atizaya to ratnatrayano pratApa vadhavAthI pragaTa thAya che. ane jainadharmano atizaya ghaNAM dAna-dayAvaDa ugra tapa karIne, khuba dhana kharcI bhagavAnanI pUjA karAvIne, zAstrAbhyAsa karIne tathA nirdoSa devAdinA camatkAravaDa (jainadharmanI mahimA) pragaTa thAya che, tethI Avo atizaya pragaTa karavo. A rIte samyakatvanAM ATha aMga kahyAM te koI samyagdaSTine pUreparAM hoya che, koIne thoDA hoya che, koIne gauNapaNe hoya che, koIne mukhyarUpe hoya che. paraMtu samyakatvanI zobhA to tyAre ja thAya jyAre e ATha aMga saMpUrNa mukhyapaNe, pragaTa pratyakSa bhAse. A rIte samyakatva aMgIkAra karyA pachI dharmI gRhastha zuM karavuM te AgaLa kahIe chIe. 3). A pramANe zrImad amRtacaMdrasUri viracita puruSArthasiddhi upAya jenuM bIjuM nAma pravacanarahasya koSa che temAM samyagdarzana varNana nAme prathama adhikAra. 1. prabhAvanA=ajJAna-aMdhakArano phelAva tene je rIte thaI zake te rIte dUra karIne jinazAsananAM mAhAbhyano prakAza karavo te prabhAvanA che. (ratna. zrAvakAcAra gA. 18). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates samyajJAna adhikAra ityAzritasamyaktvaiH samyagjJAnaM nirupya ytnen| AmnAyayuktiyogaiH samupAsyaM nitymaatmhitaiH||31|| pRthagArAdhanamiSTaM darzanasahabhAvino'pi bodhsy| lakSaNabhedena yato nAnAtvaM sNbhvtynyoH|| 32 / / anvayArthaH- [ rUti] e rIte [pazritasaMkhyatve.] jemaNe samyakatvano Azraya lIdho che tevA [mAtmahitai: ] AtmAnA hitakArI puruSoe [ nityaM] sarvadA [zAsnAyayujhiyo.] jinAgamanI paraMparA ane yukti arthAta pramANa nayanA anuyogavaDa [nirukhya] vicArIne [ yatnana] prayatnapUrvaka [sabhya jJAna] samyajJAnanuM [ samupAcaM] sArI rIte sevana karavuM yogya che. [2nasamAvinobafa] samyagdarzananI sAthe utpanna thavA chatAM paNa [voca] samyajJAnanuM [ pRthaTRIdhanaM] jAdu ja ArAdhana karavuM [ rU] kalyANakArI che. [ yata:] kAraNa ke [nayo: ] A bannemAM arthAt samyagdarzana ane samyajJAnamAM [ nakSAmevena] lakSaNanA bhedathI [ nAnAa] bhinnatA [ saMmati] saMbhave che. TIkAH- "phatyAzrita sabhyatve: Atmahite gha yarnsana sabhyajJAnuM samupIca''- A rIte jemaNe samyakatva aMgIkAra karyuM evA potAnA AtmAnuM hita karanAra dharmAtmA jIvoe jete upAye samyajJAna sevavuM yogya che. bhAvArtha- samyakatvane aMgIkAra karyA pachI samyajJAna ne aMgIkAra karavuM. vi vRkRtyakevI rIte sevavuM? ''mAsnAyayujhiyo: niruNa'' AmnAya eTale jinAgamanI paraMparA ane yukti eTale pramANa- nayanA anuyogathI sArI rIte te samyajJAnano vicAra-nirNaya karIne tenuM sevana karavuM. bhAvArtha:- je padArthanuM svarUpa jinAgamanI paraMparA sAthe maLatuM Ave tene pramANanavaDe potAnA upayogamAM barAbara goThavI, yathArtha jANe tenuM nAma samyajJAnanuM sevavuM. te pramANa-nayanuM svarUpa thoDuM lakhIe chIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 38 ] [ puruSArthasiddhiupAya pramANa-nayanuM saMkSepa svarUpa pramANa nAma samyajJAnanuM che. te pratyakSa ane parokSanA bhedathI be prakAre che. tyAM pratyakSanA be bheda che. je jJAna kevaLa AtmAne ja AdhIna thaI jeTalo potAno viSaya che tene vizadatAthI spaSTa jANe tene pAramArthika pratyakSa kahIe. tenA paNa be bheda che. avidhajJAna, mana:paryayajJAna to ekadeza pratyakSa che, kevaLajJAna sarvapratyakSa che vaLI je netrAdi Indriyo dvArA varNAdikane sAkSAt grahaNa kare arthAt jANe tene sAMvyavahArika pratyakSa kahIe. paramArthathI A jANavuM parokSa ja che, kAraNa ke spaSTa jANapaNuM nathI. tenuM udAharaNaH- jema AMkha vaDe koI vastune sapheda jANI, temAM malinatAnuM paNa mizraNa che. amuka aMza zveta che ane amuka malina che ema Ane spaSTa pratibhAsatuM nathI tethI ene vyavahAramAtra pratyakSa che paraMtu AcArya parokSa ja kahe che. matijJAna, zrutajJAnathI je jANavuM thAya te badhuM parokSa nAma pAme che. parokSa pramANa- je jJAna potAnA viSayane spaSTa na jANe tene parokSa pramANa kahIe. tenA pAMca bheda che. 1. smRti, 2. pratyabhijJAna, 3. tarka, 4.anumAna, 5. Agama. A pAMca bheda jANavA. 1. smRti- pUrve je padArthane jANyo hato tene yAda karIne kALAMtaramAM je jANIe tene smRti kahIe chIe. 2. pratyabhijJAna- jema pahelAM koI puruSane joyo hato pachI tene yAda karyo ke A te ja puruSa che jene meM pahelAM joyo hato. je pahelAMnI vAta yAda karIne pratyakSa padArthano nizcaya karavAmAM Ave tene pratyabhijJAna kahIe chIe. jema pahelAM ema sAMbhaLyuM hatuM ke rojha nAmanuM jAnavara (pazu ) gAya jevuM hoya che. tyAM kadAca vanamAM rojhane joyuM tyAre e vAta yAda karI ke gAya jevuM rojha hoya che ema sAMbhaLyuM hatuM te rojha jAnavara A ja che. 3. tarka- vyAtinA jJAnane tarka kahIe chIe. "AnA vinA te nahi ene vyAti kahIe. jema agni vinA dhUmADo na hoya, AtmA vinA cetanA na hoya. A vyAtinA jJAnane tarka kahIe. 4. anumAna-lakSaNavaDa padArthano nizcaya karIe tene anumAna kahIe chIe. jema koI parvatamAMthI dhUmADo nIkaLato dekhI nizcaya karavo ke ahIM agni che. 5. Agama- AptanAM vacananA nimitte padArthane jANavo tene Agama kahIe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 39 chIe. jema zAstra vaDe lokanuM svarUpa jANIe. A rIte pAMca bheda parokSa pramANanA jANavA. naya zrutajJAnapramANano je aMza tene naya kahIe. pramANavaDe je padArtha jANyo hato tenA eka dharmane mukhya karIne anubhava karAve tene naya kahIe. tenA be bheda che. (dravyArthika ane paryAyArthika) je dravyane mukhya karI anubhava karAve te dravyArthika naya. tenA traNa bheda che. 1. naigama- je sakaMlpa mAtrathI padArthanuM grahaNa karavuM-jANavuM tene naigama kahIe. jemake katharoTa banAvavA mATe koI lAkaDuM levA jAya che, tene koIe pUchayuM, ""tuM kyAM jAya che?'' teNe uttara Apyo ke huM katharoTa levA jAu chuM. jyAM te jAya che tyAM tene katharoTa to nahi maLe paNa tyAMthI lAkaDuM lAvI te katharoTa banAvaze. 2. saMgraha- sAmAnyarUpathI padArthonA grahaNane saMgrahanaya kahIe chIe. jemake- cha jAtinA samasta dravyo dravyasaMjJA-lakSaNa sahita che. e cha dravyonA samUhane dravya kahevuM te. 3. vyavahAranaya- sAmAnyarUpathI jANela dravyanA vizeSa (bheda) karavA tene vyavahAra kahIe. jemake dravyanA cha bheda karavA. A rIte eTalA dravyArthikanaya kahyA. paryAyArthikanayanA cAra bheda che. RAsUtranaya vartamAna paryAyamAtrane jANe che. zabdanaya, samabhirUDha ane evaMbhUtanaya te zabdanAya che. padArthamAM ja matijJAna-zrutajJAna to avazya thAya che paraMtu enA vizeSa vaDe jAdu ArAdhana karavAnuM kahyuM che. zA mATe? " "yata: nakSapamenTena manayo: nAnA- saMmati'' kAraNa ke lakSaNabhedathI e bannemAM bhinnapaNuM saMbhave che. samyatvanuM lakSaNa yathArtha zraddhAna che, AnuM (jJAnanuM) lakSaNa yathArtha jANavuM che, tethI ene judA kahyA. 31-3ra AgaLa samyakatva pachI jJAna kahevAnuM kAraNa batAve che: samyagjJAnaM kAryaM samyaktvaM kAraNaM vadanti jinaaH| jJAnArAdhanamiSTaM samyaktvAnantaraM tsmaat||33|| Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 40 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha- [ fnanA:] jinendradeva [ sabhya jJAna] samyajJAnane [ ] kArya ane [ sacavattva ] samyakatvane [2] kAraNa [vatti] kahe che. [ tamAt] tethI [ sacavakvAnantara ] samyakatva pachI turata ja [ jJAnAra dhanaM] jJAnanI ArAdhanA [ rUma yogya TIkAH- "ninA: sabhya jJAna kArya sabhyatve vaIRAM vanti''- jinadeva samyajJAnane kArya kahe che, samyakatvane kAraNa kahe che. bhAvArtha- matijJAna padArthane to jANatuM hatuM paraMtu samyatva vinA tenuM nAma kumati ane kuzrutajJAna hatuM te ja jJAna je samaye samyakatva thayuM te ja samaye matijJAna-zrutajJAna nAma pAmyuM, tethI jJAna to hatuM paNa samyakapaNuM samyakatvathI ja thayuM. mATe samyatva to kAraNarUpa che, samyajJAna kAryarUpa che. 'tasmAt sacasvInantara jJAnArAdhana puSTa'- mATe samyakatva pachI ja jJAnanI ArAdhanA yogya che. kAraNa ke kAraNathI kArya thAya che. 33. prazna:- kAraNa-kArya to AgaLa-pAchaLa hoya to kahevAya. A to banne sAthe che to kAraNa-kAryapaNuM kevI rIte saMbhave che? teno uttara AgaLa kahe che. kAraNakAryavidhAnaM samakAlaM jAyamAnayorapi hi| dIpaprakAzayoriva samyaktvajJAnayoH sughttm||34|| anvayArtha- [ di] kharekhara [ saMkhyattvajJAnayo:] samyagdarzana ane samyajJAna banne [ samAnaM] eka samaye [ nAyamAnayo: ]i utpanna thavA chatAM paNa [vIpaprAzayo: ] dIvo ane prakAzanI [phava] jema [vAraVAryavidhAna] kAraNa ane kAryanI vidhi [ sudham ] sArI rIte ghaTita thAya che. TIkA:- ""hi sacavattvajJAnayo: samAnaM nAyamAnayo. vi vAranavAryavidhAna sudhIma''- nizcayathI samyagdarzana samyajJAna eka ja samaye utpanna thAya che. topaNa temAM kAraNa-kAryano prakAra yathArtha varte che. kayA dekhAte? "dviIpaprAzayo: rUva'- jema dIvo ane prakAza eka ja samaye pragaTa thAya che topaNa dIvo prakAzanuM kAraNa che, prakAza kArya che, kemake dIvAthI prakAza thAya che. tevI rIte samyagdarzana samyajJAnanuM kAraNa che samyajJAna kArya che; kemake samyakatvathI samyajJAna nAma pAme che. 34. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya | [ 41 A samyajJAnanuM lakSaNa kahe che: kartavyo'dhyavasAyaH sadanekAntAtmakeSu tttvessu| saMzayaviparyAyAnadhyavasAyaviviktamAtmarupaM tt||35 / / anvayArtha- [ sAntAtmajevuM] prazasta anekAntAtmaka arthAt aneka svabhAvavALA [tattvapu] tattvo athavA padArthomAM [ adhyavasAya:] nirNaya [ kartavya] karavA yogya che ane [ tata] te samyajJAna [ saMzayavipurNayAnadhyavasAyavivi] saMzaya, viparyaya ane vimoha rahita [ mAtmapa ] AtmAnuM nija svarUpa che. TIkAH- "sAntAtmagu tattvapu dhyavasAya: vartavya:'- anekAnta che svabhAva jeno evA padArthomAM jANapaNuM karavuM yogya che. bhAvArtha:- padArthanA svarUpane yathArtha jANavAnuM nAma samyajJAna che. te padArtha anekAnta svabhAvane dhAraNa kare che. aneka=ghaNA, aMta=dharma. ema potAnA anaMtadharmane-svabhAvane dhAraNa kare che tenuM jANapaNuM avazya karavuM joIe. jo samyaka prakAre vastune oLakhe to karoDo kAraNa maLavA chatAM paNa azraddhAnI na thAya. 'tat mAtmaNe vartata'- te samyajJAna AtmAnuM svarUpa che. kAraNa ke je A sAcuM jJAna utpanna thayuM che te kevaLajJAnamAM maLI zAzvata raheze. kevuM che jJAna? "saMzayaviparyayASyavasAya vivijhum'- saMzaya, viparyaya ane vimo-e traNa bhAvathI rahita che. saMzaya:- viruddha be taraphanuM jJAna hoya tene saMzaya kahe che. jemAM rAtre koIne joIne saMdeha thayo ke A padArtha mANasa paNa pratibhAse che ane vyaMtara jevo paNa pratibhAse che. | viparyayaH- anyathA ( viparIta) rUpa eka taraphanuM jJAna hoya tene viparyaya kahe che. jemake manuSyamAM vyaMtaranI pratIti karavI. anadhyavasAya:- "kAMIka che" eTaluM ja jANapaNuM hoya, vizeSa vicAra na kare tene anadhyavasAya (athavA vimoha) kahe che. jemake gamana karatAM tRNanA sparzanuM jJAna thAya che. A traNa bhAvathI rahita yathArtha jJAnanuM nAma samyajJAna kahIe. ahIM ghaTapaTAdi padArthonA vizeSa jANavA mATe udhamI rahevAnuM batAvyuM nathI paNa saMsAra-mokSanA kAraNabhUta je padArtho che tene yathArtha jANavA mATe udhamI rahevAno upadeza Apyo che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 42 ] [ puruSArthasiddhiupAya prazna:- samyagdaSTi ane mithyASTine jANapaNuM to ekasarakhuM hoya che chatAM samyakapaNuM ane mithyApaNuM nAma zA mATe pAmyuM? uttara:- samyagdaSTine mULabhUta jIvAdi padArthonI khabara che tethI jeTalA uttara padArtho ( vizeSa padArtho) jANavAmAM Ave te badhAne yathArthapaNe sAdhe che tethI samyagdaSTinA jJAnane samyakarUpa kahyuM che. mithyASTine mULa padArthonI khabara nathI tethI jeTalA uttara padArtho jANavAmAM Ave te sarvane paNa ayathArtharUpa sAdhe che tethI mithyASTinA jJAnane miththArUpa kahIe chIe.35. AgaLa A samyajJAnanAM ATha aMga kahe che: granthArthobhayapUrNaM kAle vinayena sopadhAnaM c| bahumAnena samanvitamanihnavaM jnyaanmaaraadhym||36|| avayArthaH- [ granthArthomayapUrNa ] grantharUpa [ zabdarUpa ], artharUpa ane ubhaya arthAt zabda artharUpa zuddhatAthI paripUrNa, [ vAne] kALamAM arthAt adhyayanakALamAM ArAdhavA yogya, [vinayena] mana, vacana, kAyAnI zuddhatAsvarUpa vinaya [2] ane [sopAnaM] dhAraNA yukta [ vahumAna] atyaMta sanmAnathI arthAt deva-guru-zAstranAM vaMdana, namaskArAdi [samanvitaM] sahita tathA [ nirva ] vidyAgurune chupAvyA vinA [ jJAna] jJAna [bAraTdhyak] ArAdhavA yogya TIkAH- "jJAna lAdhyama' zraddhAvAna puruSoe samyajJAna ArAdhavA yogya che. kevuM che jJAna? prasthArthomayapUrNam'- zabdarUpa che, artharUpa che, ane ubhayathI pUrNa che. bhAvArtha:- 1. vyaMjanAcAra- jyAM mAtra zabdanA pAThanuM ja jANapaNuM hoya tene vyaMjanAcAra aMga kahIe. 2. arthAcAra- jyAM kevaLa artha mAtranA prayojana sahita jANapaNuM hoya tene arthAcAra kahIe ane 3. ubhayAcAra-jyAM zabda ane artha bannemAM sapUrNa jANapaNuM hoya tene zabdArtha ubhayapUrNa aMga kahIe. A traNa aMga kahyA. vaLI jJAna kayAre ArAdhavuM? 4. kAlAcAra- kALe=je kALe je jJAnano vicAra joIe te ja karavo (sUryodaya, sUryAsta, bapora ane madhyarAtri tenA pahelA ane pachInA muhUrta te saMdhyAkALa che, te kALa choDIne bAkInA cAra uttama kALomAM paThana-pAThanAdirUpa svAdhyAya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 43 karavo tene kAlAcAra kahe che. cAre saMdhyAkALanI chellI be ghaDIomAM, digUdAha, ulkApAta, vajapAta, IndradhanuSya, sUrya-caMdragrahaNa, tophAna, bhUkampa, Adi utpAtonA kALe siddhAntagranthonuM paThana-pAThana varjita che. hAM, stotra-ArAdhanA, dharmakathAdikanA graMtha vAMcI zakAya che.) 5. vinayAcAra- vaLI kevI rIte jJAna ArAdhavuM? vinayena=namratAyukta thavuM, uddhata na thavuM. 6. upadhAnAcAra- vaLI kevuM jJAna ArAdhavuM? sopAnaM dhAraNA sahita jJAnane bhUlavuM nahiM; upadhAnasahita khUba jJAnanuM ArAdhana karavuM te chaThuM aMga che. 7. bahumAnAcAra- tathA kevuM che jJAna? vahumAnena samanvitamajJAnano, pustakazAstrano athavA zIkhavanArano khUba Adara karavo-te sahita jJAnanuM ArAdhana te sAtamuM aMga 8. anilavAcAra- vaLI kevuM jJAna? "niyaM=je zAstra tathA guruthI potAne jJAna thayuM che tene chupAvavA nahIM. A ATha aMga (samyajJAnanA vinayana) che. A rIte samyajJAna aMgIkAra karavuM. 36. ema zrImadda amRtacaMdrasUri viracita puruSArthasiddhi-upAya jenuM bIjuM nAma jinapravacanarahasya koSa che temAM samyajJAna varNana nAmano bIjo adhikAra. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates samyakracAritra vyAkhyAna samyajJAna aMgIkAra karyA pachI dharmAtmA puruSoe zuM karavuM te kahIe chIe: vigalitadarzanamohai: samaJjasajJAnaviditatattvAthaiH / nityamapi niHprakampai: smykcaaritrmaalmbym||37|| anvayArtha:- [virAjitaddarzanamohai:] jemaNe darzanamohano nAza karyo che, [ samasajJAnavivitatattvArthe] samyajJAna vaDe jemaNe tattvArtha jANyA che, [ nityapi ni: prasve:] je sadAkALa akaMpa arthAt daDhacittavALA che evA puruSo dvArA [ sacavAritra] sammacAritra [ mAnacem] avalaMbana karavA yogya che. TIkAH- "sacavAritra '- samyakracAritra aMgIkAra karavuM. kevA jIvoe samyakAritra aMgIkAra karavuM? "vinitanamoe.'- jemanA darzanamohano nAza thayo che ane darzanamohanA nAzathI je tattvazraddhAnI thayA che. vaLI kevA che? "samasasaMjJAnavititattvArthe- jemaNe samyajJAnathI tattvArtha jANyA che. vaLI kevA che? "nityapi ni:prasve: '- dhAraNa karelA AcaraNamAM nirantara niSkapa che. grahaNa karelA AcaraNane koIpaNa rIte choDatA nathI. evA jIvoe sammacAritra aMgIkAra karavuM. bhAvArtha:- pahelAM samyadaSTi thaIne samyajJAnI thAya ane pachI nizcalavRtti dhAraNa karIne samyakracAritra aMgIkAra karavAnuM kAraNa kahe che. 37. na hi samyagvyapadezaM caritramajJAnapUrvakaM lbhte| jJAnAnantaramuktaM cAritrArAdhanaM tsmaat||38|| avayArthaH- [jJAnapUrvava varitra] ajJAna sahitanuM cAritra [ sacavyapaveza ] samyaka nAma [ na hi namate] pAmatuM nathI. [ tarata] mATe [ jJAnAntaraM] samyajJAna pachI [ vAritrArA ] cAritranuM ArAdhana [ 8 ] kahyuM che. TIkAH- "jJAnapUrvavaruM vAritra sacavyAveza na hi namate' jenI pUrve ajJAna bhAva che tenuM cAritra samyaka nAma pAmatuM nathI. pahelAM jo samyajJAna na hoya ane pApakriyAno tyAga karI cAritrabhAra dhAraNa kare to te cAritra samyaka nAma pAmatuM nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 45 jema jANyA vinA auSadhinuM sevana kare to maraNa ja thAya, tema jJAna vinA cAritranuM sevana saMsAra vadhAre che. jIva vinAnA mRta zarIramAM IndriyanA AkAra zA kAmanA? tema jJAna vinA zarIrano veza ke kriyAkAMDanA sAdhanathI zuddhopayoganI prApti thatI nathI. 'tasmAt jJAnAntara vAritrIrAdhanaM 3jIm'- mATe samyajJAna meLavyA pachI cAritranuM ArAdhana kahyuM che. 38. cAritranuM lakSaNa cAritraM bhavati yataH smstsaavdyyogprihrnnaat| sakalakaSAyavimuktaM vizadamudAsInamAtmarupaM tt|| 39 / / anvayArthaH- [vata: ] kAraNa ke [ tat] te [ cAritra] cAritra [ samastasAvAyo pariharaNaI ] samasta pApayukta mana, vacana, kAyAnA yoganA tyAgathI, saMjoSAyavimu$] saMpUrNa kaSAya rahita, [ vizaa] nirmaLa, [havAsIna] parapadArthothI viraktatArUpa ane [ mAtmai ] AtmasvarUpa [ bhavati ] hoya che. TIkAH- "yata: samasta sAvayo parihara vAritre mavati'- samasta pApasahita mana, vacana, kAyAnA yogano tyAga karavAthI cAritra thAya che. muni pahelAM sAmAyika cAritra aMgIkAra kare che tyAre evI pratijJA kare che. 'maE sarvasAvadyayo viratogasmi'- huM sarvapApasahitanA yogano tyAgI chuM. kevuM che. cAritra? 'sevanaRSAyavimup'- samasta kaSAyothI rahita che. samasta kaSAyano abhAva thatAM yathAkhyAta cAritra thAya che. vaLI kevuM che? 'viza'- nirmaLa che. Atmasarovara kapAyarUpI kAdavathI meluM hatuM kapAya jatAM saheje nirmaLatA thaI. vaLI kevuM che? 'havAsInam'- padravyathI virakta svarUpa che. 'tat mAtmavuM vartate- te cAritra AtmAnuM svarUpa che. kaSAyarahita je AtmAnuM svarUpa pragaTa thayuM te ja sadAkALa raheze, te apekSAe AtmAnuM svarUpa che, navIna AvaraNa kadIpaNa nathI. sAmAyika cAritramAM sakaLacAritra thayuM paNa saMjvalana kaSAyanA saddabhAvathI malinatA na gaI. tethI jyAre sakaLa kaSAyarahita thayA tyAre yathAkhyAta nAma pAmyuM, jevuM cAritranuM svarUpa hatuM tevuM pragaTa thayuM. prazna- zubhopayogarUpa bhAva che te cAritra che ke nahi? uttara:- zubhapayogarUpa vizuddha pariNAmothI hoya che. vizuddhatA nAma maMda kaSAyanuM che. tethI kaSAyanI hInatAthI kathaMcit cAritra nAma pAme che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 46 ] [ puruSArthasiddhiupAya prazna:- deva-guru-zAstra, zIla, tapa, saMyamAdimAM atyaMta rAgarUpa pravarte tene maMda kaSAya kevI rIte kahevAya ? uttara:- viSaya-kaSAyAdinA rAganI apekSAe te maMda kaSAya ja che. kAraNa ke enA rAgamAM krodha, mAna, mAyA to che ja nahi. ene prItibhAvanI apekSAe lobha che. temAM paNa kAMI sAMsArika prayojana nathI, tethI lobha-kaSAyanI paNa maMdatA che. tyAM paNa jJAnI jIva rAgabhAvanA preryA, azubha rAga choDI zubha rAgamAM pravarte che, zubha rAgane upAdeyarUpa to zraddhatA nathI paNa tene potAnA zuddhopayogarUpa cAritramAM malinatAnuM kAraNa ja jANe che. azubhopayogamAM to kaSAyanI tIvratA thaI che tethI te koI paNa prakAre cAritra nAma pAmatu nathI. 39. cAritranA bheda hiMsAto'nRtavacanAtsteyAdabrahmataH parigrahataH / kAtsnyaikadezaviratezcAritraM jAyate dvividham / / 40 / / anvayArtha:- [hiMsAta] hiMsAthI, [amRtavacanAt] asatya bhASaNathI, [ steyAt ] corIthI, [ abrahmata: ] kuzIlathI ane [parigrahata: ] parigrahathI [hAtmyadezavirate] sarvadeza ane edeza tyAgathI te [ cAritra] cAritra [dvividhak] be prakAranuM [ nAyate ] hoya che. TIkA:- ' cAritra dviviSaM nAyate'- cAritra be prakAre Upaje che. kevI rIte ? 'hiMsAta:, amRtavacanAt, steyAt, abrahmata:, parigrata:, vyApaiMvezavirate:- hiMsA, jUThuM, corI, abrahma ane parigrahanA sarvadeza ane edeza tyAgathI. cAritranA be bheda che. bhAvArtha:- hiMsAdikanuM varNana AgaLa karIzuM. tenA sarvathA tyAgane sakaLacAritra kahIe ane ekadeza tyAgane dezacAritra kahIe. 40. AgaLa A banne prakAranA cAritranA svAmI batAve cheH nirataH kArtsyanivRttau bhavati yatiH samayasArabhUto'yam / yA tvekadezaviratirniratastasyAmupAsako bhavati / / 41 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 47 avayArthaH- [ vAnivRtta ] sarvathA-sarvadaza tyAgamAM [ nirata:] lIna [ patiH] A muni [samayasAramUta:] zuddhopayogarUpa svarUpamAM AcaraNa karanAra [ mavati] hoya che. [yAM tu vezaviratiH] ane je ekadezavirati che [ tasyAM nirata:] temAM lAgelo [ upAsava: ] upAsaka arthAt zrAvaka [ bhavati] hoya che. TIkAH- "vArdhanivRttI nirata: mAM yati: bhavati''- (aMtaraMgamAM to traNa kaSAyarahita zuddhinuM baLa che jene tathA) pAMca pApanA sarvathA-sarvadaza tyAgamAM je jIva lAgelo che te muni che. ''maye samayasAramUta:''-A muni zuddhopayogarUpa zuddhAtmAsvarUpa ja che. muni che te zuddhopayogasvarUpa ja che. je zubhopayogarUpa bhAva che te paNa A muninI padavImAM kAlimA samAna che. ''tu vezavirati: tasyAM nirata: kapAsa 5: mavati''- je pAMca pApanA kadAcit ekadeza tyAgamAM lAgelo jIva che te zrAvaka che. bhAvArtha- sakaLacAritranA svAmI to muni che ane dezacAritranA svAmI zrAvaka che.41. AgaLa kahe che ke A pAMca pApa eka hiMsArUpa ja che - AtmapariNAmahiMsanahetutvAtsarvameva hiNsaitt| anRtavacanAdikevalamudAhRtaM shissybodhaay|| 42 / / anvayArtha- [ mAtmaparimiTiMsanadetutvAr] AtmAnA zuddhopayogarUpa pariNAmono ghAta thavAnA hetuthI [ tatsarva ] A badhuM [ hiMva] hiMsA ja che. [ nRtavanA]i anRta vacanAdinA bheda [ vavatta ] kevaLa [ ziSyavadhAya] ziSyone samajAvavA mATe [ 3Itama ] udAharaNarUpa kahyA che. TIkAH- "sarva tat hiMsA va'- samasta A pAMca pApa kahyA che te hiMsA ja che. zA mATe ? "gAtmapariNAmahiMsanadetutvIta'- AtmAnA zuddhopayogarUpa pariNamananA ghAtanA kAraNa che. tethI sarva hiMsA ja che. prazna- jo hiMsA ja hoya to bIjA bheda zA mATe kahyA? uttara:- "manRtavacanAHi vavatta ziSyavadhAya hAdata'- amRta vacana vagere je bheda te mAtra ziSyane samajAvavAnA nimitte udAharaNarUpa kahyA che. ziSya hiMsAnA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 48 ] [ puruSArthasiddhiupAya vizeSane na jANe to hiMsAnAM udAharaNa amRta vacanAdi kahyAM che. hiMsAno eka bheda anRta vacana che, eka corI che- ema udAharaNarUpe jANavuM. 42. AgaLa hiMsAnuM svarUpa kahe che yatkhalukaSAyayogAtprANAnAM vybhaavrupaannaam| vyaparopaNasya karaNaM sunizcitA bhavati sA hiNsaa|| 43 / / anvayArtha- [ kAyayoIT ] kapAyarUpe pariNamelA mana, vacana, kAyAnA yogathI [ yA] je [dravyamavarupAk] dravya ane bhAvarUpa be prakAranA [prANAnAM] prANonuM [ vyAropaNastha raLa] vyaparopaNa karavuM-ghAta karavo [ sA ] te [va7] nizcayathI [ sunizcita ] sArI rIte nakkI karelI [ hiMsA ] hiMsA [ mavati] che. TIkA:- "bSIyayo t yanta dravyamavarupA prANInAM vyaparopaLacarasI. sunizvita hiMsA bhavati'- nizcayathI kapAyarUpa pariNamelA mana, vacana, kAyAnA yoganA hetuthI dravyabhAvarUpa be prakAranA prANone pIDavA, ghAtavA te kharekhara hiMsA che. bhAvArtha- potAnA manamAM, vacanamAM ke zarIramAM krodha kaSAya pragaTa thayo. tenAthI prathama to potAnA zuddhopayogarUpa bhAvaprANano ghAta thayo. A hiMsA to potAnA bhAvaprANanA vyaparopaNathI thaI, te to pahelAM ja thaI. bIjA hiMsA to thAya ke na paNa thAya. pAchaLathI kadAcit tIvra kaSAyarUpa thAya ane potAnA dIrghazvAsAdithI athavA hAtha-pagavaDe potAnA aMgane pIDA upajAvI athavA ApaghAta karI marI gayo te potAnA dravyaprANanA ghAtarUpa hiMsA thaI. vaLI je kaSAyathI anya jIvane kuvacana kahyA, marmabhedI hAsya karyuM athavA je rIte tenuM aMtaraMga pIDita thaI kaSAyarUpa pariName tevuM kArya karyuM, tyAM paranA bhAvaprANanA vyaparopaNathI hiMsA thAya che. jyAM kaSAyanA vize pramAdI thayo, bIjA jIvanA zarIrane pIDA karI athavA prANanAza karyA tyAM paranA dravyaprANanA ghAtathI hiMsA thaI. A rIte hiMsAnuM svarUpa kahyuM. 43. AgaLa hiMsA ane ahiMsAnuM nizcaya lakSaNavarNana kare che - aprAdurbhAvaH khalu rAgAdInAM bhvtyhiNseti| teSAmevotpattirhiseti jinAgamasya sNkssepH|| 44 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 49 anvayArtha:- [ vastu] nizcayathI [ ravinAM] rAgAdi bhAvonuM [prAdurbhAva:] pragaTa na thavuM [ ti] e [ahiMsA] ahiMsA [mavati] che ane [teSAmeva ] te rAgAdi bhAvonuM [ utpatti: ] utpanna thavuM te [ hiMsA] hiMsA [bhavati] che. [ ti] evo [ninAmastya] jaina siddhAntano [ saMkSepa: ] sAra che. TIkA:- 'vanu rAvinAM annAvurbhAva: kRti ahiMsA mavati' bhAvonI utpatti na thavI eTalA mAtrathI ahiMsA thAya che. = nizcayathI rAgAdi bhAvArtha:- potAnA zuddhopayogarUpa prANono ghAta rAgAdi bhAvothI thAya che. mATe rAgAdi bhAvonA abhAva te ja ahiMsA. Adi zabdathI dveSa, moha, kAma, krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya zoka, jIgupsA, pramAdAdi samasta vibhAvabhAva jANavA. enAM lakSaNa kahIe chIe. potAne kAMIka ISTa jANI prItirUpa pariNAma tene rAga kahIe, potAne aniSTa jANI aprItirUpa pariNAma tene dveSa kahIe. 52dravyamAM mamatvarUpa pariNAma tene moha kahIe, maithunarUpa pariNAmane kAma kahIe, ANe ayogya karyuM ema jANI 52ne duHkhadAyaka pariNAma tene krodha kahIe, bIjA karatAM potAne moTo mAnavo tene mAna kahIe, mana vacana kAyAmAM ekatAno abhAva tene mAyA kahIe, paradravya sAthe saMbaMdha karavAnI IcchArUpa pariNAmane lobha kahIe, bhalI athavA bUrI ceSTA joIne vikasitarUpa pariNAma te hAsya kahIe, potAne duHkhadAyaka jANI DarUpa pariNAma tene bhaya kahIe, potAne ISTano abhAva thatAM ArtarUpa pariNAma tene zoka kahIe, glAnirUpa pariNAmane jAgupsA kahIe, kalyANakArI kAryamAM anAdarane pramAda kahIe. ItyAdi samasta vibhAvabhAva hiMsAnA paryAya che. te na thAya e ja ahiMsA. 'teSAmeva putpatti: hiMsA'- te rAgAdibhAvonuM UpajavuM te ja hiMsA. 'kRtti ninAmatsya saMkSepa: '-- evuM jaina siddhAntanuM rahasya che. bhAvArtha:- jaina siddhAntano vistAra to ghaNo ghaNo che, paNa sarvanuM rahasya saMkSepamAM ATaluM ja che ke dharmanuM lakSaNa ahiMsA. rAgAdi bhAvono abhAva thavo te ahiMsA. tethI jema bane tema, jeTalo bane teTalo rAgAdi bhAvono nAza karavo. te ja anya granthomAM kahyuM cheraagaadiinnaamnnuppaa ahiMsA gattati desi daMsamae te siMce duppattI hiMseti jiNehi NidivaM / / prazna:- hiMsAnuM lakSaNa 52 jIvanA prANone pIDavA ema kema na kahyuM ? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 50 ] pArthasiddhiupAya uttara:- A lakSaNamAM ativyAmi ane adhyAmi banne doSa lAge che. 44. tyAM prathama ja ativyAti doSa batAve che - yuktAcaraNasya sato raagaadyaaveshmntrennaapi| na hi bhavati jAta hiMsA praannvypropnnaadev|| 45 / / anvayArtha- [ ga]i ane [ yupvaraci] yogya AcaraNavALA [ sata:] saMta puruSanA [+AvezamantareLa] rAgAdi bhAvo vinA [prANa vyaparopanA kevaLa prANa pIDanathI [ hiMsA ] hiMsA [nAtu va] kadI paNa [na di] nathI [ bhavati] thatI. TIkA - pi yupveraca sata: 2ITdhAvezamantareT VIMvyaparopaUIC nItu hiMsA nA di mavati'- nizcayathI yogya prayatnapUrvaka che AcaraNa jemanuM evA je saMta puruSa tene rAgAdi bhAvonA praveza vinA. kevaLa parajIvanA prANa pIDavAthI ja kadI hiMsA thatI nathI. bhAvArtha:- mahApuruSa dhyAnamAM lIna che athavA gamanAdimAM sAvadhAnatAthI yatnapUrvaka pravarte che ane kadAca enA zarIranA saMbaMdhathI koI jIvanA prANa pIDAyA topaNa ene hiMsAno doSa nathI. kemake enA pariNAmamAM kaSAya hato nahi. tethI parajIvanA prANane pIDA thAya topaNa hiMsA nAma pAme nahi. mATe ativyAti doSa lAge che. AgaLa AvyAti doSa batAve che: vyutthAnAvasthAyAM rAgAdInAM vshprvRttaayaam| mriyatAM jIvo mA vA dhAvatyagre dhruvaM hiNsaa||46 / / anvayArthaH- [ ravInAM] rAgAdibhAvonA [ vazapravRttAyAma] vaze pravartelI [vyutthAnAvarathayAM] ayatnAcArarUpa pramAda avasthAmAM [ nIva:] jIva [ priyatA] maro [vA] athavA [mA 'priyatA '] na maro, [ hiMsA ] hiMsA to [dhruva ] nizcayathI [ ] AgaLa ja [ thAvati] doDe che. TIkA:- "RITlInAM vaza pravRttAya vyutthAnAvasthAmAM nIva: khriyatAM vA mA briyatAM hiMsA dhruvaM thAvati'- rAgAdi pramAdabhAvanA vaze thatI UThavAbesavA AdirUpa kriyAmAM jIva mare ke na mare, hiMsA to nizcayathI AgaLa doDe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 51 bhAvArtha:- je pramAdI jIva kaSAyane vaza thaIne gamanAdi kriyAmAM yatnarUpa pravartato nathI athavA besatAM-UThatAM krodhAdi bhAvomAM pariName che to tyAM jIva kadAca mare ke na mare paNa ene to kaSAyabhAva vaDe avazya hiMsAno doSa lAge che. eTale 52jIvanA prANanI pIDA na thavA chatAM paNa pramAdanA saddabhAvathI hiMsA nAma pAme che. te mATe ja te lakSaNamAM avyApti doSa lAge che. 46. prazna:- hiMsAno artha to ghAta karavo te che, pa2jIvanA prANano ghAta karyA vinA hiMsA nAma kevI rIte pAme ? teno uttara AgaLa kahe che: yasmAtsakaSAyaH san hantyAtmA prthmmaatmnaatmaanm| pazcAjjAyeta na vA hiMsA prANyantarANAM tu / / 47 / / anvayArtha:- [ yasmAt] kAraNa ke [AtmA] jIva [saSAya: san] kaSAyabhAvo sahita hovAthI [prathamaM ] pahelAM [ JAtmanA] potA vaDe ja [ AtmAnaM] potAne [ inti] haNe che [tu] ane [ pazvAt] pachIthI bhale [prAyantarALAM] bIjA jIvothI [ hiMsA ] hiMsA [ nAyeta ] thAya [ vA ] ke [6] na thAya. artha:- 'yasmAt sarvAMSAya: san AtmA prathama AtmanA AtmAnuM hanti tu pazvAt prAyantarALAM hiMsA nAyeta vA na nAyata '- kAraNa ke kaSAyabhAvo sahita thayelo AtmA pahelAM potAthI ja potAne haNe che, pachI anya prANI-jIvono ghAta thAva ke na thAva. bhAvArtha:- hiMsA nAma to ghAtanuM ja che, paNa ghAta be prakAranA che. eka AtmaghAta, bIjo paraghAta. jyAre A AtmA kaSAyabhAve pariNamyo ane potAnuM bUruM karyuM tyAre AtmaghAta to pahelAM ja thayo. tyAre pachI bIjA jIvanuM AyuSya pUruM thayuM hoya athavA pApano udaya hoya to teno paNa ghAta thAya. tuM teno ghAta karI zakato nathI kAraNa ke teno ghAta to tenA karmane AdhIna che. Ane to AnA bhAvano doSa che. A rIte pramAdasahita yogamAM AtmaghAtanI apekSAe to hiMsA nAma pAmyo che. 47. have paraghAtanI apekSAe paNa hiMsAno saddabhAva batAve cheH hiMsAyAaviramaNaM hiMsA pariNamanapi bhavati hiMsA / tasmAtpramattayoge prANavyaparopaNaM nityam / / 48 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates para ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha:- [ hiMsIyA] hiMsAthI [ viramai ] virakta na thavuM [ hiMsA] tenAthI hiMsA ane [ hiMsApariNamai] hiMsArUpa pariNamavuM tenAthI [bapi ] paNa [ hiMsA ] hiMsA [bhavati] thAya che. [taramAt] tethI [pramattayone] pramAdanA yogamAM [ nitya] niraMtara [ kALavyaparopa[ ] prANaghAtano sadbhAva che. TIkA- 'hiMsAyA viramAM hiMsA pariNamanuM mavati hiMsa'- hiMsAnA tyAgabhAvano abhAva te hiMsA che ane hiMsArUpa pariNamavAthI paNa hiMsA thAya che. bhAvArtha- parajIvanA ghAtarUpa je hiMsA che te be prakAranI che. eka aviramaNarUpa ane eka pariNamanarUpa. 1. aviramaNarUpa hiMsA:- je vakhate jIva parajIvanA ghAtamAM to pravartato nathI, bIjA ja koI kAmamAM pravarte che paNa hiMsAno tyAga karyo nathI. tenuM udAharaNa - jema koIne haritakAyano tyAga nathI ane te koI vakhate haritakAyanuM bhakSaNa paNa karato nathI, tema jene hiMsAno tyAga to nathI ane te koI vakhate hiMsAmAM pravartato paNa nathI paraMtu aMtaraMgamAM hiMsA karavAnA astitvabhAvano nAza karyo nathI tene aviramaNarUpa hiMsA kahIe chIe. 2. pariNamanarUpa hiMsA:- vaLI je vakhate jIva parajIvanA ghAtamAM manathI, vacanathI ke kAyathI pravarte tene pariNamanarUpa hiMsA kahIe. A be bheda hiMsAnA kahyA. te banne bhedamAM pramAda sahita yoganuM astitva che. 'tammAstramattayone nitya kAvyaparopaNam'- tethI pramAda sahitanA yogamAM haMmezA parajIvanI apekSAe paNa prANaghAtano saddabhAva Avyo. eno abhAva to tyAre ja thAya jyAre A jIva parahiMsAno tyAga karI pramAdarUpa na pariName tyAM sudhI hiMsAno to abhAva koIpaNa prakAre thaI zake nahi. 48. prazna- jo pramAdarUpa potAnA pariNAmothI hiMsA Upaje che to bAhya parigrahAdino tyAga zA mATe karAvavAmAM Ave che? teno uttara AgaLa kahe che: sUkSmApi na khalu hiMsA paravastunibandhanA bhavati puNsH| hiMsAyatananivRtti: pariNAmavizuddhaye tadapi kaaryaa|| 49 / / avayArthaH- [va7] nizcayathI [j:] AtmAne [ paravastunivazvanA] paravastunuM jemAM kAraNa che evI [ sUkSmaNiMsa ]i sUkSma hiMsA paNa [ na bhavati] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] thatI nathI. [ tavapi ] topaNa [pariNAmavizuddhaye] pariNAmonI nirmaLatA [hiMsAyatananivRtti: ] hiMsAnA sthAnarUpa parigrahAdino tyAga [AryA] karavo ucita che. [ 53 ' TIkA:- 'vajI putta: paravastunivadhanA sUkSmAgapi hiMsA na mavati' nizcayathI AtmAne 52vastunA kAraNe nIpajatI evI jarApaNa hiMsA nathI. mATe bhAvArtha:- pariNAmonI azuddhatA vinA 52vastunA nimitte aMzamAtra paNa hiMsAno doSa lAgato nathI. nizcayathI to ema ja che topaNa pariNAmanI zuddhi mATe 'hiMsAyatananivRtti: hAryA'- hiMsAnA sthAna je parigrahAdi teno tyAga avazya karavo. bhAvArtha:- je pariNAma thAya che te koI vastunuM AlaMbana pAmIne thAya che. jo subhaTanI mAtAne subhaTa putra vidhamAna hoya to to evA pariNAma thAya ke 'huM subhaTane mAruM,' paNa je vaMdhyA che, jene putra ja nathI to evA pariNAma kevI rIte thAya ke huM vaMdhyAnA putrane haNuM? mATe jo bAhya parigrahAdinuM nimitta hoya to tenuM avalaMbana pAmIne kaSAyarUpa pariNAma thAya. jo parigrahAdikano tyAga karyo hoya to nimitta vinA, avalaMbana vinA kevI rIte pariNAma Upaje ? mATe potAnA pariNAmonI zuddhatA mATe bAhya kAraNarUpa parigrahAdika teno paNa tyAga karavo. 49. AgaLa eka pakSavALAno niSedha kare che: nizcayamabudhyamAno yo nizcayatastameva saMzrayate / nAzayati karaNacaraNaM sa bahiHkaraNAlaso bAlaH / / 50 / / anvayArtha:- [ya: ] je jIva [nizvayaM] yathArtha nizcaya svarUpane [avuSyamAna: ] jANyA vinA [tameva ] tene ja [nizcayata: ] nizcaya zraddhAthI [ saMzrayate] aMgIkAra kare che. [sa] te [vAta: ] mUrkha [ vRtti:bAlasa: ] bAhya kriyAmAM ALasu che ane [raLavaLa] bAhyakriyArUpa AcaraNano [ nAzayakti ] nAza kare che. TIkA:- 'ya: nizvayaM anuSyamAna: nizvayata: tameva saMzrayate sa: vAta: raLavarakhaM nAzayati'- je jIva yathArtha nizcayanA svarUpane to jANatA nathI, jANyA vinA mAtra nizcayanA zraddhAnathI aMtaraMgane ja hiMsA jANI aMgIkAra kare che te ajJAnI dayAnA AcaraNano nAza kare che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com bhAvArtha:- je koI kevaLa nizcayano zraddhAnI thaIne ema kahe che ke ame parigraha rAkhyo athavA bhraSTAcArarUpa pravartIe to zuM thayuM? amArA pariNAma sArA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 54 ] [ puruSArthasiddhiupAya joIe. ema kahIne svacchede pravarte che te jIve dayAnA AcaraNano nAza karyo. bAhyamAM to nirdaya thayo ja ane aMtaraMga nimitta pAmI pariNAma azuddha thAya ja thAya; tethI te aMtaraMganI apekSAe paNa nirdaya thayo. kevo che te jIva? bAhya dravyarUpa anya jIvanI dayAmAM ALasu che, pramAdI che athavA A sUtrano bIjI rIte artha karIe chIe. 'ya: nizvayaM navudhyamana: tameva niyata: saMzrayate sa: vani: sTI mArAM nAzayati'- je jIva nizcayanayanA svarUpane nahi jANIne vyavahArarUpa je bAhya parigrahAdino tyAga che tene ja nizcayathI mokSamArga jANI aMgIkAra kare che te jIva zuddhopayogarUpa je AtmAnI dayA teno nAza kare che. bhAvArtha- je jIva nizcayanayanuM svarUpa to jANe nahi, kevaLa vyavahAramAtra bAhya parigrahAdino tyAga kare, upavAsAdikane aMgIkAra kare, e pramANe bAhya vastumAM heyaupAdeyabuddhirUpe pravarte che, te jIva potAnA svarUpa anubhavarUpa zuddhopayogamaya ahiMsA dharmano nAza kare che. kevo che te jIva? 'vadi: raVnisa:'- udhama vaDa teNe azubhopayogano to tyAga karyo paNa bAhya parajIvanI dayArUpa dharma tenA ja sAdhanamAM ALasu thaIne besI rahyo, zuddhopayoga bhUmikAmAM caDhavAno udhama karato nathI. A rIte ekAMtapakSavALAno niSedha karyo. AgaLa dravyahiMsA ane bhAvahiMsAnI apekSAe bhinna bhinna prakAranA bhaMga batAve che. 50. tenA ATha sUtra kahe che: avidhAyApi hi hiMsAM hiMsAphalabhAjanaM bhvtyekH| kRtvApyaparo hiMsA hiMsAphalabhAjanaM na syaat|| 51 / / anvayArthaH- [ di] kharekhara [ :] eka jIva [ hiMsAM ] hiMsA [ viyAya gari] na karavA chatAM paNa [hiMsAnamAna] hiMsAnA phaLane bhogavavAne pAtra [ mavati] bane che ane [ kapara:] bIjo [ hiMsA kRtvA pi] hiMsA karIne paNa [ hiMsApattamAnana] hiMsAnuM phaLa bhogavavAne pAtra [na cAr] thato nathI. TIkAH- "di : hiMsAM vidhAya kapi hiMsAmAnanuM bhavati' nizcayathI koI eka jIva hiMsA na karavA chatAM paNa hiMsAnuM phaLa bhogavavAne pAtra bane che. bhAvArtha - koI jIve bAhya hiMsA to karI nathI paNa pramAdabhAvarUpe pariNamyo che tethI te jIva udayakALamAM hiMsAnuM phaLa bhogave che. "mapura: hiMsa kRtva kapi Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 55 hiMsAtamAnAM na cAt'- bIjo koI jIva hiMsA karavA chatAM paNa hiMsAnuM phaLa bhogavavAne pAtra thato nathI. bhAvArtha:- koI jIve zarIra saMbaMdhathI bAhya hiMsA to upajAvI che paNa pramAdabhAvarUpe pariNamyo nathI, tethI te jIva hiMsAnA phLano bhoktA thato nathI. 51. ekasyAlpA hiMsA dadAti kAle phalamanalpam / anyasya mahAhiMsA svalpaphalA bhavati paripAke / / 52 / / anvayArtha:- [sya] eka jIvane to [apA] thoDI [ hiMsA] hiMsA [ vhAne] udayakALe [anatvam] ghaNuM [tam] phaLa [vavAti] Ape che. ane [anyasya] bIjA jIvane [ mahAhiMsA] moTI hiMsA paNa [parivAo] udayanA samaye [ svaspaSTatA] bilakula thoDuM phaLa ApanArI [mati] thAya che. TIkA:'sya alpA hiMsA Ate anatyaM hataM tti'- koI eka jIvane thoDI paNa hiMsA udayakALe ghaNuM phaLa Ape che. : bhAvArtha:- koI jIve bAhya hiMsA to thoDI ja karI, paNa pramAdI thaIne kaSAyarUpa ghaNo pariNamyo tethI udayakALe hiMsAnuM phaLa ghaNuM pAme che. 'anyatsya mahArdizA parivALe svatvanA bhavatti'-bIjA koI jIvane moTI hiMsA udayakALe thoDuM ja phaLa Ape che. bhAvArtha:- koI jIve koI kAraNa pAmIne bAhya hiMsA to ghaNI karI, paNa te kriyAmAM udAsIna rahyo, kaSAya thoDo karyo tethI udayakALe hiMsAnuM phaLa paNa thoDuM ja pAme che. 52. ekasya saiva tIvraM dizati phalaM saiva mndmnysy| vrajati sahakAriNorapi hiMsA vaicitryamatra phalakAle / / 53 / / anvayArtha:-[ sadArio: avi hiMsA] eka sAthe maLIne karelI hiMsA paNa [atra] A [tAne] udayakALe [ vaicitryam] vicitratAne [vrajJati] pAme che ane [T] koIne [sA va] te ja hiMsA [Ivra] tIvra [i] phaLa [vizati] dekhADe che ane [anyasya ] koIne [ sA va] te ja [ hiMsA ] hiMsA [ manvan] ochuM phaLa Ape che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- 'sahArano: api hiMsA atra tAle vaivitrya vrajJati' '- be puruSoe sAthe maLIne karelI hiMsA phaLanA samaye vicitrarUpa-aneka prakAratAne prApta thAya che. e ja kahIe chIe. 'sya saiva tIvra naM vizati ' eka puruSane to te ja hiMsA tIvra phaLa Ape che. anyasya sA va manvaM hrAM vizati'- bIjA jIvane te je hiMsA maMda phaLa Ape che. -- Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates * bhAvArtha:- be puruSoe bAhya hiMsA sAthe karI, paNa te kAryamAM jeNe tIvra kaSAyathI hiMsA karI tene AsaktapaNuM bahu hovAthI udayakALe tIvraphaLa thAya che; jene maMdakaSAyathI AsaktapaNuM bahu na thayuM tene udayakALe maMdaphaLa thAya che. 53. prAgeva phalati hiMsA kriyamANA phalati phalati ca kRtA api / kartumakRtApi phalati hiMsAnubhAvena / / 54 / / Arabhya anvayArtha:- [hiMsA ] koI hiMsA [prAkva] pahelAM ja [nnati] phaLa Ape che, koI [yimALA] karatAM karatAM [nnati] phaLa Ape che, koI [bhRtA pi] karI lIdhA pachI [tati] phaLa Ape che [va] ane koI [rtum Aramya] hiMsA karavAno AraMbha karIne [akRtA pi] na karavAM chatAM paNa [nnati] phaLa Ape che. A ja kAraNe [hiMsA ] hiMsA [ anumAvena ] kaSAyabhAva anusAra ja [ ti] phaLa Ape che. TIkA:-'= hiMsA prAk yva tati'- koI hiMsA pahelAM phaLe che. bhAvArtha:- koI jIve hiMsAno vicAra karyo hato paNa te banI zakI to nahi paNa te vicArathI je karma bAMdhyuM hatuM tenuM phaLa udayamAM AvyuM. pachI hiMsAno je vicAra karyo hato te kArya bAhyamAM banyuM. A rIte hiMsA pahelAM ja phaLa Ave che. 'yimALA tati'-vaLI koI hiMsA karatAM ja phaLe che. bhAvArtha:- koIe hiMsAno vicAra karyo tenAthI je karmabaMdha karyo te je samaye udayamAM Avyo te ja vakhate vicAra pramANe bAhya hiMsA banI. A rIte hiMsA karatAM ja tenuM phaLa Ave che. 'bhRtA api = tati'-vaLI koI hiMsA karyA pachI phaLa Ape che bhAvArtha:- koIe hiMsAno vicAra karyo, vicAra pramANe bAhya hiMsA paNa karI. tyAra pachI te hiMsAnuM phaLa udayamAM AvyuM. A rIte karyA pachI hiMsA phaLe che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 57 'hiMsA vartana pArakhya kapi ti'- koIe hiMsA karavAnI zarUAta karI paNa hiMsA pachI na karI te paNa phaLe che. bhAvArtha:- koIe hiMsAno vicAra karI hiMsA karavAmAM lAgyo. pachI kAraNa pAmIne hiMsA na karI. evI hiMsA paNa phaLa Ape che. A rIte phaLa thavAnuM kAraNa kahyuM che. anumAna'- kaSAyabhAva anusAra phaLa thAya che. A ja pada AgalA sUtromAM paNa dehalI dIpaka nyAya" nI jema badhe jANI levuM. 54. mATe ja vacce kahyuM che: eka: karoti hiMsAM bhavanti phalabhAgino bhvH| bahavo vidadhati hiMsAM hiMsAphalabhuga bhvtyekH|| 55 / / anvayArtha- [ :] eka puruSa [ hiMsAM ] hiMsA [ roti] kare che. paraMtu [ mAni:] phaLa bhogavanArA [ vahava:] ghaNA [bhavanti ] thAya che. e ja rIte [ hiMsAM ] hiMsA [ vadava:] ghaNA mANaso [ vighati ] kare che paNa [ hiMsAtamu] hiMsAnuM phaLa bhogavanAra [:] eka puruSa [bhavati] thAya che. TIkAH- 'hiMsAM : roti samAgina: vaDhava: bhavanti'- kyAreka hiMsA to eka mANasa kare che ane phaLa aneka mANaso bhogave che. tenuM udAharaNa - corane (prANaghAtakarUpa zikSAmAM) eka caMDALa ja mAre che paNa dekhanArA badhA raudra pariNAma karI pApanA bhoktA thAya che. "hiMsa vadava: vidrathati : hiMsAnamuThTha mavati'- kayAMka hiMsA to ghaNA puruSo kare paNa rAjA svAmitvabuddhi karIne preraka thAya che tethI te badhI hiMsAnA phaLano bhoktA thAya che. 55. kasyApi dizati hiMsA hiMsAphalamekameva phlkaale| anyasya saiva hiMsA dizatyahiMsAphalaM vipulm||56 / / hiMsAphalamaparasya tu dadAtyahiMsA tu prinnaame| itarasya punahi~sA dizatyahiMsAphalaM naanyt|| 57 / / anvayArthaH- [vasthApi] koI puruSane to [ hiMsA ] hiMsA [pravAjo] udayakALamAM [meDa] eka ja [hiMsA naM] hiMsAnuM phaLa [ ziti] Ape che ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 58 ] [ puruSArthasiddhiupAya [ sanasya] bIjA koI puruSane [ saiva ] te ja [ hiMsA ] hiMsA [ vipui ] ghaNI [ hiMsAnaM] ahiMsAnuM phaLa [ phizari] Ape che. [tu para] ane bIjA koIne [ hiMsA ] ahiMsA [ pariNAme] udayakALamAM [ hiMsAnaM] hiMsAnuM phaLa [2vAti] Ape che, [tu punaH] tathA [ rUtara] bIjA koIne [ hiMsA ] hiMsA [ hiMsA naM] ahiMsAnuM phaLa [ vizakti] Ape che, [ anya na] bIjuM nahi. TIkAH- 'tu paraca hiMsA pariNAme hiMsAne vAti'- bIjA koI jIvane ahiMsA che te udayanA pariNAmamAM hiMsAnuM phaLa Ape che. bhAvArtha- koIne aMtaraMgamAM to koI jIvanuM ahita karavAnA pariNAma che, paNa bAhyamAM teno vizvAsa utpanna karAvavA mATe bhaluM kare che athavA bUruM kare to paNa tenA puNyanA udayathI AnA nimitte tenuM bhaluM thaI jAya che. tyAM bahAramAM to tenI dayA karI paNa aMtaraMgamAM pariNAmavaDe to hiMsA che mATe hiMsAnuM phaLa Ape che, bIjAM phaLa ApatI nathI. bhAvArtha- koInA aMtaraMgamAM dayAnA bhAvathI te yatna karIne pravarte che chatAM tene tatkAla pIDA thAya che. athavA yatna karavA chatAM enA ja nimitte tenA prANaghAta thayA. tyAM bahAramAM to tenI hiMsA ja thaI, paNa aMtaraMga pariNAmavaDa ahiMsAnuM phaLa pAme che. pa6-57. itivividhabhaGgagahane sudustare maargmuuddhdRssttiinaam| guravo bhavanti zaraNaM prbuddhnyckrsnycaaraaH|| 58 / / avayArthaH- [ ti] e rIte [ suhustare] atyaMta muzkelIthI pAra karI zakAya tevA ane [ vividhamAdane] nAnA prakAranA bhaMgovaDe gahana vanamAM [ mAmUDhadInAna] mArga bhUlelA puruSone [pravuddhanayavasarcaRI: ] aneka prakAranA naya samUhane jANanAra [ gurava:] zrIguruo ja [zaraLa] zaraNa [ bhavanti] thAya che. TIkA:- 'rUti suhustare vividhamAdane mAmUDhadarInAM gurava: zaraNaM mavatti'- A rIte sugamapaNe jeno pAra pamAto nathI evA aneka prakAranA bhaMgIrUpI gahana vanamAM satyazraddhAnasvarUpamArgamAM jenI daSTi bhramita thaI che temane zrIguru ja zaraNa che. temanA dvArA ja satyamArganuM svarUpa jANI zakAya che. kevA che guru? 'pravuddhana Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 59 vIraT:'jemaNe aneka prakAranA naya samUhanuM pravartana jANyuM che, sarva nayo samajAvavAne samartha che. 58. atyaMtanizitadhAraM durAsadaM jinavarasya nyckrm| khaNDayati dhAryamANaM mUrdhAnaM jhaTiti durvidgdhaanaam|| 59 / / anvayArtha- [ fnanavarasya] jinendrabhagavAnanuM [ atyantanizitadhAra ] atyaMta tIkSNa dhAravALuM ane [ kurAsavaM] duHsAdhya [ nava8] nayacakra [ dhAryamALa] dhAraNa karavAmAM AvatAM [ kurviddhAnAM ] mithyAjJAnI puruSonA [ mUrdhAna] mastakane [ Titi] zIdhra ja [ vaheMti] khaMDa khaMDa karI de che. bhAvArtha:- jainamatanA nayabheda samajavA atyaMta muzkela che. je koI mUDha puruSa samajyA vinA nayacakramAM praveza kare che te lAbhane badale nukasAna meLave che. A rIte hiMsAnA bhaMga kahyA. 59. have hiMsAnA tyAgano upadeza kare che: avabudhya hiMsyahiMsakahiMsAhiMsAphalAni tttven| nityamavagUhamAnairnijazaktyA tyajyatAM hiNsaa||60|| anvayArtha- [ niyaM] niraMtara [ mavapUramAH] saMvaramAM udyamI puruSoe [ tattvana] yathArtha rIte [ hiMcahiMsaRhiMsAhiMsAnAni] hiMsya, hiMsaka, hiMsA ane hiMsAnuM phaLa [ gavavua] jANIne [ jinavijyA ] potAnI zakti pramANe [ hiMsA ] hiMsA [tyatA] choDavI joIe. TIkAH- "nitya navamAnai: nizavanyA hiMsA tyajyatAna'- saMvaramAM udhamI evA jIvoe haMmezA potAnI zakti vaDe hiMsAno tyAga karavo. jeTalI hiMsA chUTe teTalI choDavI. kevI rIte? "tattvana hiMsya hiMsava hiMsA hiMsA sAni gavavua'- yathArtha rIte hiMsya, hiMsaka, hiMsA ane hiMsAnuM phaLa- A cAra bhAvone jANIne hiMsA choDavI. ene jANyA vinA tyAga thato nathI. jo karyo hoya topaNa kAryakArI nathI. temAM 1. hiMsya-jenI hiMsA thAya tene hiMsya kahe che. potAnA bhAvaprANa athavA dravyaprANa ane parajIvanA bhAvaprANa ke dravyaprANa e hiMsyanA bheda che. athavA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 60 ] [ puruSArthasiddhiupAya ekeMdriyAdi jIvasamAsanA bheda jANavA athavA jyAM jyAM jIva UpajavAnAM sthAna che te jANavA joIe. tenuM yathAsthAne varNana hoya ja che. 2. hiMsaka- hiMsA karanAra jIvane hiMsaka kahIe. tyAM pramAdabhAvarUpe pariNamelA athavA ayatsAcAramAM pravartatA jIvane hiMsaka jANavA. 3. hiMsA- hiMsyane pIDA upajAvavI athavA temano ghAta karavo te hiMsA che. tenuM varNana AgaLa karyuM che. 4. hiMsAphaLa-hiMsAthI je kAMI phaLa thAya tene hiMsAphaLa kahe che. A lokamAM to hiMsaka jIva niMdA pAme che, rAjA vaDa daMDa pAme che, jenI e hiMsA karavA Icche che tene ja lAga Ave to Ano ghAta kare che. vaLI paralokamAM narakAdi gati pAme che, tyAM zarIranA nAnA prakAranA chedana-bhedanAdi ane nAnA prakAranI mAnasika vedanA pAme che. narakanuM varNana koNa kayAM sudhI lakhe! sarva du:khano ja samudAya che. tiryaMcAdinuM du:kha pratyakSa ja bhAse che. e badhuM hiMsAnuM phaLa che. A rIte hiMsyane jANI pote tene ghAte nahI, hiMsakane jANI pote tevo na thAya, hiMsAne jANI teno tyAga kare ane hiMsAnuM phaLa jANI tenAthI bhayabhIta rahe. mATe A cAra bheda jANavA. 60. AgaLa je jIva hiMsAno tyAga karavA Icche che teNe pahelAM zuM karavuM te kahe che: madyaM mAMsaM kSaudraM paJcodumbaraphalAni ytnen| hiMsAvyuparatikAmairmoktavyAni prthmmev|| 61 / / anvayArtha- [ hiMsAbupati: ] hiMsAno tyAga karavAnI IcchA rAkhanAra puruSoe [prathamameva ] prathama ja [ yatnana] yatnapUrvaka [ maghaM] dArU-zarAba, [mai ] mAMsa, [kSaudra] madha ane [paDyogujvaranAni] pAMca udumbara phaLo [ mojIvyAni] choDI devA joIe. TIkA:- 'hiMsApurativA. prathai gva yatnana, maghaM, mAMa kSaudra, paDyUsahunDarajJAna mojIvyAni'-je jIva hiMsAno tyAga karavA Icche che temaNe pahelAM ja yatnapUrvaka dArU, mAMsa, madha ane pAMca uduMbara phaLa-A ATha vastuo tyAgavA yogya che. 61. 1. pAMca udumbara phaLanAM nAma-umaro, kaThuMbara, vaDa, pIpara ane pIpaLAnA phaLa athavA gularanA phaLa. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 61 tyAM prathama ja madhanA doSa kahe che: madyaM mohayati mano mohitacittastu vismarati dhrmm| vismRtadharmA jIvo hiNsaamvishngkmaacrti||62|| anvayArthaH- [ maa] dArU [ mano. modayati] manane mohita kare che, ane [ mohitacitta ] mohita citta puruSa [7] to [ dharmama] dharmane [ viramati] bhUlI jAya che tathA [ vismRtadharmA] dharmane bhUlI gayelo [ nIvaDa] jIva [ viza] nIDara thaIne bedhaDaka [ hiMsAma] hiMsA [ sAvarati] Acare che. TIkAH- "mA~ mana: mohayati'- madirA manane mohita kare che. madirA pIdhA pachI kAMI khabara rahetI nathI. 'tu mohitacitta: dharma virati'- ane mohita cittavALo manuSya dharmane bhUlI jAya che. khabara vinA dharmane koNa saMbhALe? "vismRtadharmA nIva: vizam hiMsAm sAvati'- dharmane bhUlelo jIva niHzaMkapaNe hiMsA Acare che. dharmanI khabara na hovAthI hiMsA karavAmAM Dara zeno hoya? mATe madirA hiMsAnuM paraMparA kAraNa che. 6ra. AgaLa madirAne hiMsAnuM sAkSAt kAraNa kahe che: rasajAnAM bahUnAM jIvAnAM yoniriSyate mdym| madyaM bhajatAM teSAM hiMsA sNjaayte'vshym||3|| anvayArtha:- [] ane [ maa] madirA [ vahUnAM] ghaNA [ rasanInAM nIvAna] rasathI utpanna thayelA jIvonuM [ yoniH] utpattisthAna [ rUdhyatevuM mAnavAmAM Ave che. tethI je [a] madirAnuM [bhanatAM] sevana kare che tene [teSAM ] te jIvonI [ hiMsA ] hiMsA [ avazya ] avazya ja [ saMnAyate thAya che. TIkAH- "ra mAM rasanInAM nIvAnAM vahUnAM yoniH suSyate'- madirA rasathI utpanna thayelA ghaNA ekendriyAdi jIvonuM utpattisthAna che tethI "mAM banatAM teSAM hiMsA avazya saMnAyate'- je madirApAna kare che temane te madirAnA jIvonI hiMsA avazyameva thAya che madirAmAM jIva UpajyA hatA te badhAne A pI gayo to hiMsA kema na thAya? 63. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates dara ] [ puruSArthasiddhiupAya AgaLa madirAmAM bhAvita hiMsA batAve che: abhimaanbhyjugupsaahaasyaartishokkaamkopaadyaaH| hiMsAyA: paryAyAH sarve'pi ca srksnnihitaaH|| 64 / / anvayArtha:- [ ] ane [ minimayanupuNaTETcAratizokImopAdhA ] abhimAna, bhaya, glAni, hAsya, arati, zoka, kAma krodhAdi [ hiMsAya:] hiMsAnA [ paryAyA:] bheda che ane [ sarveDa]i A badhA ja [ sarasannihitA] madirAnA nikaTavartI che. TIkA:- 'mimanamayanuTM dAca ravi zo vAna vepa: hiMsAya. paryAyA: sarve mari sarasannihitA:'- vaLI abhimAna, bhaya, jugupsA, hAsya, arati, zoka, kAma, krodhAdi jeTalA hiMsAnA bheda che te badhA ja madirAnA nikaTavartI che. eka madirApAna karavAthI te badhA tIvrapaNe evA pragaTa thAya che ke mAtA sAthe paNa kAmakrIDA karavA taiyAra thaI jAya che. abhimAnAdinAM lakSaNa pUrve varNavyA che. Ama madirAno pratyakSa doSa jANI madirAno tyAga karavo. bIjI mAdaka-nazAvALI vastuo che temAM paNa hiMsAnA bheda pragaTa thAya che mATe temano paNa tyAga karavo. 64. AgaLa mAMsanA doSa batAve che: na vinA prANivighAtAnmAMsasyotpattiriSyate ysmaat| mAMsaM bhajatastasmAt prasaratyanivAritA hiNsaa||65|| anvayArthaH- [ 5ramAta] kAraNa ke [prAiivadhAtA vinA] prANIonA ghAta vinA [mAMsaMca] mAMsanI [ utpatti:] utpatti [na DraSyate] mAnI zakAtI nathI [taramAt] te kAraNe [mAMsaM manata:] mAMsabhakSI puruSane [ nivAritA ] anivArya [ hiMsA ] hiMsA [ prasarata] phelAya che. TIkAH- "yaramA mALividhAtAt vinA mAMsa utpatti: 1 puSyate'- prANIonAjIvanA ghAta vinA mAMsanI utpatti dekhAtI nathI. mAMsa [ be Indriya Adi] jIvanA zarIramAM hoya che, bIjI jagyAe nahi. tethI teno ghAta karatAM ja mAMsa maLe che. tAt mAM bhagata: nivAritA prasarati'- mATe mAMsa khAnArane hiMsA kevI rIte na thAya? te hiMsA kare ja kare. 65. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ u AgaLa koI kahe che ke pote jIvane na mAre to doSa nathI tene kahe che: yadapi kila bhavati mAMsaM svayameva mRtasya mahiSavRSabhAdeH / tatrApi bhavati hiMsA tadAzritanigotanirmathanAt / / 66 / / anvayArthaH- [ yadapi ] bhe De [ kila ] je sAyuM che } [ svayameva ] potAnI bheje 4 [mRtasya ] bharelA [ mahiSavRSabhAdeH ] leMsa, janaghAhinuM [ mAMsa ] mAMsa [ bhavati ] hoya che pe| [ tatrApi ] tyAMye pae arthAt te mAMsanA bhakSAmA e [ tadAzritanigotanirmathanAt ] te mAMsane Azraye rahetA te 4 bhatinA nigoha bhavonA maMthanathI [ hiMsA ] hiMsA [ bhavati ] thAya che. TI:- 'yadyapi kila svayameva mRtasya mahiSavRSabhAdeH mAMsaM bhavIta tatra api hiMsA bhavati'- bheDe pragaTapaNe potAnI meNe bharA pAmelA leMsa, jagaha vagere kavonuM mAMsa hoya che topaNa te mAMsabhakSaNamAM paNa hiMsA thAya che. kevI rIte ? tenA Azraye, je nigodarUpa anaMta jIvo che teno ghAta karavAthI hiMsA thAya che. 66. AgaLa mAMsamAM nigodanI utpatti kahe che: AmAsvapi pakvAsvapi vipacyamAnAsu mAMsapezISu / sAtatyenotpAdastajjAtInAM nigotAnAm / / 67 / / anvayArthaH- [ AmAsu ] aAthI [ pakvAsu ] pADI [ api ] tathA [ vipacyamAnAsu ] raMdhAtI [ api ] 5e| [ mAMsapezISu ] mAMsapezIkhomAM [ tajjAtInAM ] te 4 bhatinA [ nigotAnAm ] sammUrchana pono [ sAtatyena ] niraMtara [ utpAda: ] utpA6 thayA re che. TIGat:- 'AmAsvapi, pakvAsvapi, vipacyamAnAsu mAMsapezISu tajjAtInAM nigotAnAM sAtatyena utpAdaH asti'- prayA, azithI raMdhAyelA, athavA raMdhAtA hoya tevA sarva mAMsanA TukaDAomAM te ja jAtinA nigodanA anaMta jIvonuM samaye samaye niraMtara UpajavuM thAya che. sarva avasthAomAM mAMsanA TukaDAmAM niraMtara tevA ja mAMsa jevA navA navA anaMta jIva Upaje che. 67. AgaLa mAMsathI hiMsA thAya che ema pragaTa kare che: AmAM vA pakvAM vA khAdati yaH spRzati vA pishitpeshiim| sa nihanti satatanicitaM piNDaM bahujIvakoTInAm / / 68 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 64 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [5:] je jIva [ nAmAM] kAcI [vA] athavA [pavavA] agnimAM pAkelI [ fgfzatapezIn] mAMsanI pezInuM [ravAvati] bhakSaNa kare che [vA] athavA [spRzakti] aDe che. [ :] te puruSa [satatanicitta ] niraMtara ekaThA thayelA [vadunIvahorInA ] aneka jAtinA jIvasamUhanA [ DuiM] piMDane [ nitti] haNe che. TIkA- ': kAnAM vA pattAM vizitapezI" vAvati vA dhRti sa: satatanikti vahunIvoDInAM nidatti'- je jIva kAcA ke agnimAM pakAvelA mAMsanA TukaDAnuM bhakSaNa kare che athavA hAtha vagerethI aDe paNa che te jIva niraMtara jemAM aneka jAtinA jIvo ekaThA thayA hatA tevA piMDane haNe che. mAMsamAM to niraMtara jIva UpajI ekaThA thayA hatA. ANe te mAMsanuM bhakSaNa karyuM athavA sparza karyo tethI te jIvonI parama hiMsA UpajI, mATe mAMsano tyAga avazya karavo. bIjI paNa je vastuomAM ghaNA jIvonI utpatti thAya che te badhI vastu tyAgavA yogya che. 68. AgaLa madhanA doSa batAve chemdhushklmpi prAyo madhukarahiMsAtmakaM bhavati loke| bhajati madhu mUDhadhIko yaH sa bhavati hiNsko'tyntm|| 69 / / anvayArthaH- [ no] A lokamAM [madhuzanamafu] madhanuM eka TIpuM paNa [prAya:] ghaNuM karIne [ madhurahiMsAtma] mAkhIonI hiMsArUpa [ mavati] hoya che mATe [2] je [mUDhathI: ] mUrkhabuddhi manuSya [ madhu maMti] madhanuM bhakSaNa kare che. [4] te [ atyanta hiMsava: ] atyaMta hiMsA karanAra thAya che. 69. svayameva vigalitaM yo gRhNIyAdvA chalena mdhugolaat| tatrApi bhavati hiMsA tadAzrayaprANinAM ghaataat||70|| anvayArtha- [: ] je [channena] kapaTathI [ vA] athavA [onA madhapUDAmAMthI [svayameva vipatitan] potAnI meLe TapakelA [ madhu] madhane [gRhIyAta ] grahaNa kare che [ tatrApi ] tyAM paNa [ tavAyakALanA ] tenA AzrayabhUta jantuonA [vAtAt ] ghAtathI [ hiMsA ] hiMsA [bhavati ] thAya che. 7). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 65 madhu madyaM navanItaM pizitaM ca mhaavikRtystaaH| vaccatte na vatinA ta6 nannavastatrA 72aa anvayArthaH- [ madhu ] madha, [ maa] madirA, [navanItaM] mAkhaNa [2] ane [ pizita ] mAMsa [ mahAvita:] mahAna vikArone dhAraNa karelA [ tA:] A cAre padArtho [vatinA] vratI puruSe [7 vabhyanta ] bhakSaNa karavA yogya nathI. kAraNa ke [12] te vastuomAM [ taLa] te ja jAtinA [nantava:] jIva rahe che. TIkA:- 'vratinA madhu mA~ navanItaM ye zituM tA: mahAvitaya: vaccatte - vratadhArI jIvoe madha, madirA, mAkhaNa ane mAMsa je ghaNA vikArane dhAraNa kare che. te ane bIjI paNa vikArayukta vastuonuM bhakSaNa na karavuM joIe. madhanuM eka TIpuM paNa mAkhInI hiMsAthI maLe che. je mandabuddhi madha khAya che te atyaMta hiMsaka che. je svayameva Tapakela athavA kapaTa karIne madhapUDAmAMthI madha le te paNa hiMsaka che. kAraNa ke madhane Azraye rahelA jIvonI hiMsA te samaye paNa thAya che. vratI puruSa A vastuonuM bhakSaNa kare nahi. zA mATe ? 'tatra tadurgA: nantava:'- te vastumAM tevA ja raMgavALA ghaNA jIvo hoya che. jevI te vastu che tevA ja temAM jIva hoya che. bIjI vastuo kahetAM cAmaDAnA sparzavALuM ghI, tela, jaLa athavA athANAM, viSa, mATI ItyAdi abhakSyano tyAga karavo. mukhyapaNe madha, mAMsa, madhano tyAga karAvyo pachI bIjI paNa abhakSya vastuo choDavAno upadeza karyo. 7ra. AgaLa pAMca udumbara phaLanA doSa dekhADe che - yonirudumbarayugmaM plkssnygrodhpipplphlaani| trasajIvAnAM tasmAtteSAM tadbhakSaNe hiNsaa||72|| anvayArthaH- [ 3tsvarayuH] umara, aMjIra [ HkSacoghapippananAni] pIpaLo, vaDa ane pIpaLanAM phaLa [trasanIvAnAM] trasa jIvonI [ yoniH] khANa che [ tamAta] tethI [ tamane ] tenA bhakSaNamAM [ teSAM ] te trasa jIvonI [ hiMsA ] hiMsA thAya che. 1. mAkhaNa mATe abhakSyapaNuM e rIte kahyuM che ke dahIMthI juduM pADeluM mAkhaNa aMtarmuhUrtamAM tapAvI garama karI levuM joIe nahitara te abhakSya thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 66 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- 'dunvayunuM khUkSa codha viSNunattAni trasaLIvAnAM yoni:'- udumbara ane kaThuMbara e be tathA pIpara-pIpaLo, vaDanAM phaLa ane pAkara=aMjIra e traNa-e badhAMya trasa jIvonI yoni che. temAM UDatAM jaMtuo jovAmAM Ave che. 'tammA tamaHche teSAM hiMsA bhavati'- tethI te pAMca vastunA bhakSaNamAM te traNa jIvonI hiMsA thAya che. 7ra. koI kahe ke te udaMbarAdi phaLamAM trasa na hoya to bhakSaNa karavAM. tene AgaLa kahe che: yAni tu punarbhaveyuH kAlocchinnatrasANi shusskaanni| bhajatastAnyapi hiMsA viziSTa rAgAdirupA syaat||73|| anvayArthaH- [ tu puna: ] ane vaLI [ yAni] je pAMca udumbara [ zujhAni] sUkA [chAsocchinnatrasALi] samaya jatAM trasarahita banelAM [bhaveyuDa] hoya [ tAnyapa] tenuM paNa [ sanata:] bhakSaNa karanArane [ viziSTarA virupA] vizeSa rAgAdirUpa [ hiMsA ] hiMsA [cAt ] thAya che. TIkA:- tu puna: yAni zujhALi vAtocchinnatrasALi mayu: tAnyapi mana: hiMsA cAt'- vaLI je udumbarAdi pAMca phaLo kALa pAmIne trasajIva rahita sukAI gayAM hoya topaNa te khAnArane hiMsA thAya che. kevI hiMsA thAya che? "viziSTa rITripa'- jemAM vizeSa rAgabhAva thayo che tevA svarUpavALI. jo adhika rAga na hota to AvI niMdya vastu zA mATe aMgIkAra karata? mATe jyAM adhika rAgabhAva thayo te ja hiMsA. jema koIe lIlotarI na khAdhI paNa te vastunA rAgabhAvathI tene sUkavIne khAdhI. jo rAga na hoya to zA mATe evo prayAsa kare ? prazna:- sUkI vastumAM jo doSa hoya to anna zA mATe khAIe chIe ? uttara- anna niMdha nathI. vaLI enA rAgabhAva vinA sahaja pravRttithI te sUkAya che. vaLI tenuM bhakSaNa paNa sAmAnya peTa bharavAnA nimitte thAya che, kAMI vizeSa rAga hovAnuM kAraNa nathI. ahIM to vizeSarUpa rAgabhAvanuM thayuM te ja hiMsA -ema batAvavAmAM Ave che. 73. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya | [ 67 AgaLa A kathana saMkoce che: aSTAvaniSTadustaraduritAyatanAnyamUni privrty| jinadharmadezanAyA bhavanti pAtrANi shuddhdhiyH|| 74 / / anvayArtha- [ nikustaduritAyatanAni] du:khadAyaka, dustara ane pApanuM sthAna [ amUni] evA [ ga ] ATha padArthono [parivarSa ] parityAga karIne [ zuddhathiya:] nirmaLa buddhivALA puruSa [ binadharmavezanAyA: ] jainadharmanA upadezane [pAtrALi] pAtra [ mavatti ] thAya che. TIkAH- "niSTadustaduritakrAyatanAni mUni paNa parivarSe zuddhathiya: binadharmavezanAyA: pAtrALa mavatti'- mahAduHkhadAyaka, sahelAIthI jeno pAra pamAto nathI evI, mahApApanA sthAnarUpa je A ATha vastuo che tene khAvAthI mahApApa Upaje che. tethI ene sarvathA choDIne, nirmaLa buddhivALA thaIne, jainadharmanA upadezane pAtra thavAya che. pahelAM eno tyAga kare tyArapachI anya koI upadeza devo. (ane koI upadeza Ape) jema mULa vinA vRkSa hotuM nathI tema enA tyAga vinA zrAvaka hoya nahi. mATe ja enuM nAma mULa che. 74. have A hiMsAdikano tyAga karavAnuM vidhAna kahe che: kRtakAritAnumananairvAkkAyamanobhiriSyate nvdhaa| autsargikI nivRttirvicitrarUpApavAdikI tvessaa|| 75 / / anvayArtha- [ gautsaphI nivRtti ] utsargarUpa nivRtti arthAt sAmAnya tyAga [ tAritAnumananai:] kRta, kArita ane anumodanarUpa [va#iAyamanomi:] mana, vacana ane kAyAthI [navadhA] nava prakAre [chuSyate] mAnavAmAM AvI che, [1] ane [SA] A [ApavAvivazI] apavAdarUpa nivRtti [vivitrasRpA] anekarUpa je. TIkA - 'gausaMjIvI nivRtti: tavAritAnumodra: vAghAyamanomi: navadhA puSyate'- A utsargarUpa tyAga kRta, kArita anumodana sahita mana, vacana kAyAnA bhedathI navaprakAre kahIe chIe. 'ApavAvivI pUSA vivitrarUpa'- ane apavAdarUpa je tyAga che te judA judA prakAre bhAvArtha:- hiMsAdino tyAga be prakAre che. eka utsarga tyAga ane bIjo apavAda tyAga. utsarga eTale sAmAnya. sAmAnyapaNe sarvathA prakAre tyAga karIe tene Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 68 ] [ puruSArthasiddhiupAya utsarga tyAga kahe che. tenA nava bheda che. manathI pote karavAnuM ciMtave nahi, bIjA pAse karAvavAnuM ciMtave nahi, ane koIe karyuM hoya tene bhaluM jANe nahi, vacanathI pote karavAnuM kahe nahi, bIjAne karAvavA mATe upadeza Ape nahi, koIe karyuM hoya tene bhaluM kahe nahi, kAyAthI pote kare nahi. bIjAne hAtha vagere dvArA preraNA ApI karAve nahi ane koIe karyuM hoya tene hastAdi vaDe prazaMse nahi. A nava bheda kahyA. apavAda tyAga aneka prakArano che. A nava bhaMga kahyA temAMthI keTalAka bhAMgAthI amuka prakAre tyAga kare, amuka prakAre na kare, A rIte mAre A kArya karavuM, A rIte na karavuM -ema apavAda tyAga bhinna bhinna prakAre che. mATe zakya hoya te rIte tyAga karavo. 75. have hiMsAnA tyAganA be prakAra kahe che - dharmamahiMsArUpaM saMzRNvantopi ye prityktum| sthAvarahiMsAmasahAstrasahiMsAM te'pi munycntu|| 76 / / anvayArthaH- [ve] je jIva [gaNiMsArui] ahiMsArUpa [ dharma ] dharmane [saMgRqnta: ]i sArI rIte sAMbhaLIne paNa [uthAvara hiMsA ] sthAvara jIvonI hiMsA [ parityag] choDavAne [gasaET.] asamartha che [te ]i teo paNa [ trasahiMsAM ] trasa jIvonI hiMsA [mukhyaq] choDe. TIkA:- 'hiMsAruAM dharma saMgRvanta: pi thAvarahiMsa parityAna rasada: te kapi trasahiMsAM muSyanta'- je jIva ahiMsA ja jenuM svarUpa che evA dharmanuM zravaNa kumukhe kare che paNa rAgabhAvanA vaze sthAvara hiMsA choDavAne samartha nathI te jIve trasahiMsAno to tyAga karavo. bhAvArtha- hiMsAno tyAga be prakAre che. eka to sarvathA tyAga che te munidharmamAM hoya che. tene aMgIkAra karavo. vaLI jo kaSAyanA vazathI sarvathA tyAga na bane to trasa jIvonI hiMsAno tyAga karI zrAvakadharma to aMgIkAra karavo. ahIM koI trasajIvanuM svarUpa pUche to tene kahIe chIe ke saMsArI jIva be prakAranA che. eka sthAvara ane eka trasa. je eka sparzendriya sahita ekendriya jIva te sthAvara che. tenA pAMca bheda che. pRthvIkAyika, jaLakAyika, agnikAyika, pavanakAyika ane vanaspatikAyika, je be IndriyAdi jIva che tene trasa kahIe chIe. tenA cAra bheda che. sparzana ane rasanA indriya sahita IyaLa, koDI, zaMkha, gIMgoDA vagere dvIndriya jIva che. sparza, jIbha ane nAsikA saMyukta kIDI, makoDA, kAnakhajArA vagere trIndriya jIva che. sparza, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 69 jIbha, nAka ane AMkha sahita bhamarA, pataMgiyA vagere caturindriya jIva che. sparza, jIbha, nAka, AMkha ane kAna sahitanA jIva paMcendriya che. tenA be bheda che. jene mana hoya te saMjJI, jene mana na hoya te asaMjJI. temAM saMzI paMcendriya sivAya badhA tiryaMcagatinA bheda che. saMzI paMcendriyanA cAra prakAra che. deva, manuSya, nArakI ane tiryaMca. emAM deva bhavanavAsI, jaMtara, jyotiSI ane kalpavAsInA bhedathI cAra prakAre che. manuSya Arya ane mlecchanA bhedathI be prakAre che. nArakInA jIva sAta bhUminI apekSAe sAta prakAranA che. tiryaMcomAM mAdika jalacara, vRSabhAdika sthalacara ane haMsAdika nabhacara-e traNa prakAra che. A bheda trasa-sthAvaranA jANI enI rakSA karavI. 76. zrAvakane sthAvarahisAmAM paNa svacchaMdapaNAno niSedha: stokaikendriyaghAtAdgRhiNAM smpnnyogyvissyaannaam| zeSasthAvaramAraNaviramaNamapi bhavati karaNIyam / / 77 / / anvayArtha:- [ sampannayogyaviSayALAn] Indriya-viSayonuM nyAyapUrvaka sevana karanAra [ vRttiv ] gRhasthoe [ stooondriyapAttAt] alpa ekendriyanA ghAta sivAya [zeSasthAvaramALaviramaNapi] bAkInA sthAvara (ekendriya ) jIvone mAravAno tyAga paNa [ vLIyam ] karavA yogya [mavRtti ] thAya che. TIkA:- 'sampannayogyaviSayALAM vRdinAM stooondriyaghAtAdzeSasthAvaramAraviramakham api raLIyam bhavati'- nyAyapUrvaka IndriyanA viSayone sevanArA zrAvakone thoDoka ekendriyano ghAta yatna karavA chatAM thAya che, te to thAya. bAkInA jIvone vinA kAraNe mA2vAno tyAga paNa temaNe karavo yogya che. bhAvArtha:- yogya viSayonuM sevana karatAM sAvadhAnatA hovA chatAM sthAvaranI hiMsA thAya te to thAya che, paraMtu anya sthAvara jIvanI hiMsA karavAno to tyAga karavo. 77. A ahiMsA dharmane sAdhatAM sAvadhAna kare cheH amRtatvahetubhUtaM paramamahiMsArasAyanaM labdhvA / avalokya bAlizAnAmasamaJjasamAkRlairna bhavitavyam / / 78 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 70 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [ amRtatvahetubhUta ] amRta arthAta mokSanA kAraNabhUta [parama] utkRSTa [ nahiMsArasAyana] ahiMsArUpI rasAyaNa [ dhvA] prApta karIne [vAnizAnAM] ajJAnI jIvonuM [ asamammasan] asaMgata vartana [gavatoya ] joIne [qtai: ] vyAkuLa [bhavitavyama] na thavuM joIe. TIkA - 'amRtatvahetubhUtaM parama hiMsAratIya nabbI vAnizAnAM samangasam avanoya so nai na bhavitavyam'- mokSanA kAraNabhUta utkRSTa ahiMsArUpI rasAyaNa pAmIne ajJAnI jIvono mithyAtvabhAva joI vyAkuLa na thavuM. bhAvArtha- pote to ahiMsA dharmanuM sAdhana kare che ane koI mithyAdaSTi aneka yuktivaDe hiMsAne dharma TharAvI temAM pravarte to tenI kIrti joIne pote dharmamAM AkuLatA na upajAvavI athavA kadAca potAne pUrvanAM ghaNAM pApanA udayane lIdhe azAtA UpajI hoya ane tene pUrvanAM ghaNAM puNyanA udayane lIdhe kAMIka zAtA UpajI hoya to paNa pote udayanI avasthAno vicAra karIne dharmamAM AkuLatA na karavI. 78. mithyAdaSTi yutivaDe hiMsAmAM dharma TharAve che tene pragaTa karI zraddhALu zrAvakane sAvadhAna kare che. tenAM bAra sUtro kahe che sUkSmo bhagavaddharmo dharmArthaM hiMsane na dosso'sti| iti dharmamugdhahRdayairna jAtu bhUtvA zarIriNo hiNsyaaH|| 79 / / anvayArthaH- [ bhavaddha: ] sarvajJa vItarAga bhagavAnano kahelo dharma [sUma: ] bahu bArIka che mATe [ dharmArtha ] "dharmanA nimitte [ hiMsane] hiMsA karavAmAM [voY: ] doSa [ nAsti] nathI.' [ rUti gharmamughadava: ] evA dharmamAM mUDha arthAta bhramarUpa hRdayavALA [ bhUtvA ] thaIne [ nItu] kadIpaNa [ zarIriNa: ] zarIradhArI jIvone hiMsyA: ] mAravA nahi joIe. TIkAH- "mA vadhu sUkSma:'- jJAnasahitano dharma sUkSma che, tethI "ghartha hiMsane roSa: na zasti'- dharmanA nimitte hiMsA karavAmAM doSa nathI. "ti dharmamuhR. bhUtvA zArIrin: nAtu na hiMca:' e rIte jenuM citta dharmamAM bhramarUpa thayuM che evA thaIne prANIone kadIpaNa na mAravA. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 71 bhAvArthaH- koI ajJAnI kahe che ke bIjI jagyAe hiMsA karavI te pApa che paNa yajJAdimAM dharmanA nimitte to hiMsA karavI, temAM kAMI doSa nathI. AvI zraddhAthI hiMsAmAM pravartavuM yogya nathI. jyAM hiMsA hoya tyAM dharma kadIpaNa na hoya. prazna:- jainamatamAM maMdira banAvavAM, pUjA-pratiSThA karavI vagere kahyuM che tyAM dharma che ke nathI ? uttara:- maMdira, pUjA, pratiSThAdi kAryamAM jo jIvahiMsA thavAno bhaya na rAkhe, yanAcArathI na pravarte, mAtra moTAI meLavavA jematema karyA kare to tyAM dharma nathI, pApa ja che. ane yatnapUrvaka kArya karatAM thoDI hiMsA thAya to te hiMsAnuM pApa to thayuM paNa dharmAnurAgathI puNya ghaNuM thAya che athavA ekaThuM kareluM dhana kharacavAthI lobhakaSAyarUpa aMtaraMga hiMsAno tyAga thAya che. hiMsAnuM mULa kAraNa to kaSAya che, tethI tIvra kaSAyarUpa thaI temanI hiMsA na karavAthI pApa paNa thoDuM thayuM. mATe A rIte pUjA-pratiSThAdi kare to dharma ja thAya che. jema koI manuSya dhana kharcavA mATe dhana kamAya to tene kamAyo ja kahIe. jo te dhana dharmakAryamAM na kharcAta to te dhanavaDe viSayasevanathI mahApApa upajata tethI te paNa napho ja thayo. jema muni eka ja nagaramAM rAgAdi UpajavAnA bhayathI vihAra kare che, vihAra karatAM thoDIghaNI hiMsA paNa thAya che, paNa naphA-nukasAna vicAratAM eka ja nagaramAM rahevuM yogya nathI. tema ahIM paNa naphA-nukasAnano vicAra karavo joIe. eka sAmAnya kathanavaDe vizeSa kathanano niSedha na karavo. AvuM ja kArya to AraMbhI, avratI ane tuccha vratI kare che. tethI sAmAnyapaNe evo ja upadeza che. dharmanA nimitte hiMsA na karavI. 79. dharmo hi devatAbhyaH prabhavati tAbhyaH pradeyamiha srvm| iti durvivekakalitAM dhiSaNAM na prApya dehino hiNsyaa|| 80 / / anvayArthaH- [ di] "nizcayathI [ dharma] dharma [ tevatAbhya:] devothI [pramavati] utpanna thAya che mATe [ rUda] A lokamAM [ tAmya:] temanA mATe [ sarva ] badhuM ja [praveyama] ApI devuM yogya che" [ rUti kurvivejhanitAM] A rIte avivekathI prasAyela [ fuSaTi] buddhi [prANa] pAmIne [ dina:] zarIradhArI jIvone [ hiMsyA: ] mAravA na joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 7ra ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- "di gharma: vevatAbhya: pramavati'- nizcayathI dharma Upaje che te devothI Upaje che, 'rUda tAmya: sarva praveyana'- A lokamAM te devonA nimitte badhuM ApavuM joIe. jIvone paNa mArIne temane caDAvo. 'ti kurvivennitAM viSaMAM prApya dina: na hiMca:'evI avivekavALI buddhithI prANIne mAravA nahi. bhAvArtha- deva, devI, kSetrapALa, kAlI, mahAkAlI, caMDI, cAmuMDA ItyAdine arthe hiMsA na karavI. parajIvane mAravAthI potAnuM bhaluM kevI rIte thAya? bilakula na thAya. 80. pUjyanimittaM ghAte chAgAdInAM na ko'pi dosso'sti| iti saMpradhArya kAryaM nAtithaye sttvsNjnypnm|| 81 / / anvayArthaH- [pULyanimitta ] "pUjavA yogya puruSone mATe [ chAvInAM ] bakarA vagere jIvono [ vAte] ghAta karavAmAM [ 5: ]i koI paNa [ koSa:] doSa [nAsti] nathI" [ ti] ema [ saMprathArya ] vicArIne [gatithaye] atithi athavA ziSTa puruSone mATe [ sarvasaMjJapana"] jIvono ghAta [na vachAryam] karavo na joIe. TIkA:- pUjyanimitte chAtInAM dhAte jobapi koSa: na zasti'- potAnA guru mATe bakarAdi jIvonA ghAtamAM kAMI doSa nathI, 'ti samRdhArya tithale sarvasaMjJapana na >>Arya'ema vicArIne atithi (phakIrAdi guru) mATe jIvono ghAta na karavo. bhAvArtha:- pApI, viSayalaMpaTI ane jIbhanA lAlacu evA potAne ane bIjA jIvone narakamAM laI javAne taiyAra thanAra evA kugurunA nimitte paNa hiMsA karavI yogya nathI. hiMsAthI teno ane potAno mokSa kevI rIte thaze? matalaba ke thato nathI. 81. bhusttvghaatjnitaadshnaadvrmeksttvghaatotthm| ityAkalayya kAryaM na mahAsattvasya hiMsanaM jaatu|| 82 / / anvayArthaH- [vadurghaghAtananitAt] "ghaNA prANIonA ghAtathI utpanna thayela [ gaNanAt] bhojana karatAM [ saMrvadhAtotthana] eka jIvanA ghAtathI utpanna thayeluM bhojana [varam] sAruM che" [ti] ema [ nIvacca] vicArIne [ nItu] kadIpaNa [mahIsarvasya] moTA trasa jIvano [ hiMsAM ] ghAta [ na chArya ] karavo na joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 73 TIkA:- 'vaghusattvadhAtananitAt azanAt sattvaSAothatvam' ghaNA jIvonA nAzathI utpanna thayelA bhojana karatAM eka jIvane mAravAthI UpajeluM bhojana utkRSTa che 'ti mALAgya khAtu mahAsattvasya hiMsanuM na Aryam'- ema vicArIne kadIpaNa moTA jIvanI hiMsA na karavI. puruSArthasiddhiupAya ] bhAvArtha:- koI kahe che ke annanA AhAramAM ghaNA jIvo mare che mATe eka moTo jIva mArIne bhojana karIe to ghaNuM sAruM- ema mAnI paMcendriya jIvono ghAta kare che. tyAM hiMsA to prANaghAtathI che. ekandriya karatAM paMcendriyanA dravyaprANa ane bhAvaprANa ghaNA-vadhAre hoya che. mATe ja evo upadeza che ke ghaNA ekendriya jIvane mAravA karatAM dvIndriya jIvane mAravAnuM anekagaNuM pApa che to paMcendriyane mAravAthI kema ghaNuM pApa na thAya? vaLI be IndriyathI paMcendriya jIvane mAravAmAM to mAMsano AhAra thAya che. tenA doSa AgaLa kahyA ja che. mATe A pramANe zraddhAna karavuM. 82. rakSA bhavati bahUnAmekasyaivAsya jIvaharaNena / iti matvA karttavyaM na hiMsanaM hissrasattvAnAm / / 83 / / anvayArtha:- [asya] 'A [kSya va] eka ja [Ivadaranena] jIvano ghAta karavAthI [ vadhUnAm] ghaNA jIvonI [rakSA mavati] rakSA thAya che' [rUti mA] ema mAnIne [hiMnnasattvAnAm ] hiMsaka jIvonI paNa [hiMsanuM ] hiMsA [na ttavyas] na karavI joIe. TIkA:- 'asya ca va nIvadaranena vadhUnAm rakSA bhavati'- Ano eka ja jIva mAravAthI ghaNA jIvonI rakSA thAya che 'kRti matvA hiMnna sattvAnAM hiMsanuM na Aryam '- ema jANIne hiMsaka jIvano paNa ghAta na karavo. = bhAvArtha:- sApa, vIMchI, nAhara, siMha ItyAdi bIjA jIvone mAranArahiMsaka jIvone mAravAthI ghaNA jIva bace che mATe ene mAravAmAM pApa nathI-evuM zraddhAna na karavuM, kemake ene to enA kAryanuM pApa lAge che. lokamAM aneka jIvo pApa-puNya upajAve che, temAM Ane zuM? te hiMsaka jIvo hiMsA kare che to temane pApa lAgaze. pote temanI hiMsA karIne zA mATe pApa upajAve ? 83. bahusattvaghAtino'mI jIvanta upArjayanti guru pApam / ityanukampAM kRtvA na hiMsanIyAH zarIriNo hiMsrAH / / 84 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 74 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha- [ vahusarvedhAtina: ] "ghaNA jIvanA ghAtaka [ nI ] A jIvo [ nIvanta:] jIvatA raheze to [ guru pApam ] ghaNuM pApa [35rnayatti] upArjana karaze" [ti] e prakAranI [ manuSpAM kRtva ] dayA lAvIne [ hiMstrI: zarIriNa:] hiMsaka jIvone [na hiMsanIyA: ] mAravA na joIe. TIkAH- varasattvaghAtina: kamI nIvanta: puruM pApaM upArjayanti'- ghaNAM jIvone mAranArA A pApI jIvatA rahe to ghaNAM pApa upajAvaze ema 'rUti manuSpAM vRkRtvA hiMstrI: zarIriNa: na hiMsanIyA: '- dayA karIne hiMsaka jIvone na mAravA. bhAvArtha:- bAja, samaLI vagere je je hiMsaka che te jIvatA rahe to ghaNAM pApa karaze ane ghaNAM jIvone mAraze mATe ene mAravA-evuM zraddhAna na karavuM. temanI hiMsAnuM pApa temane che, potAne zuM? bane to te pApakriyA choDAvI devI. 84. bahuduHkhAsaMjJapitAH prayAnti tvacireNa duHkhvicchittim| iti vAsanAkRpANImAdAya na duHkhino'pi hntvyaaH|| 85 / / anvayArtha- [1] ane [vadhu:saMjJapitA:] "aneka duHkhothI pIDita jIva [virena] thoDA ja samayamAM [du:vichittis] du:khano aMta [prayAtti] pAmaze" [ rUti vIsanApALa:] e prakAranI vAsanA athavA vicArarUpI talavAra [ navIya] laIne [3:vina: ]i du:khI jIvone paNa [na dRntavyA:] mAravA na joIe. TIkA:- tu va66:vAsaMjJapitA: avirena du:vijhittima prayAnti'- e jIva ghaNAM du:khathI pIDAya che, jo ene mArIe to temanuM badhuM duHkha nAza pAme. 'rUti vAsanAvRkRpA sIvAya du:vina: pi na dantavyA:'- evI khoTI vAsanArUpI talavAra grahaNa karIne duHkhI jIvone paNa na mAravA. bhAvArtha:- A jIva rogathI athavA garIbAI AdithI bahu ja duHkhI che, jo ene mArIe to te duHkhathI chUTI jAya evI zraddhA na karavI. manuSya ane tiryaMcanuM AyuSya puNyanA udayathI ghaNuM hoya che, mATe tenuM vedana karavuM. athavA jevo tene udaya che tevo bhogave che, pote hiMsA karIne pApa zA mATe UpajAvavuM? 85. kRcchreNa sukhAvAptirbhavanti sukhino hatAH sukhina ev| iti tarkamaNDalAna: sukhinAM ghAtAya naadeyH|| 86 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 75 anvayArtha:- [ suravIvANi] "sukhanI prApti [99chULa] kaSTathI thAya che, mATe [ hatA:] mAravAmAM AvelA [ suvina:] sukhI jIva [ suvi: va] sukhI ja [ bhavanti] thaze" [ti] ema [ tarkaNDanI:] kutarkanuM khaDjha [suvinAM ghAtIya] sukhIonA ghAta mATe [nAveya:] aMgIkAra karavuM na joIe. TIkAH- "chULa suvAvArSi:'- kaSTathI sukhathI prApti thAya che. "suvina: phatA: avina: Wva mavatti'- tethI sukhI jIvone mArIe to teo paralokamAM paNa sukhI ja thAya che. "sunAM ghAtIya ti tamauhatI: 7 gAya: '- sukhI jIvonA ghAta mATe A prakArano vicAra koIe na karavo. bhAvArtha- sukha kaSTathI thAya che. mATe A sukhI jIvane kAzInuM karavata vagere prakArathI mArIe to paralokamAM paNa te sukhI thAya evuM zraddhAna na karavuM. A rIte karavAthI ke mAravAthI sukhI kevI rIte thAya ? sukhI to satya dharmanA sAdhanathI thAya che. 86. upalabdhisugatisAdhanasamAdhisArasya bhuuyso'bhyaasaat| svaguroH ziSyeNa ziro na karttanIyaM sudhrmmbhilssitaa|| 87 / / anvayArtha- [ sudharma mirfSatA ] satyadharmanA abhilASI [ ziSyaT ] ziSya dvArA [mUya: DIsA ] adhika abhyAsathI [3palabdhi suvidhanasamAdhisArasya] jJAna ane sugati karavAmAM kAraNabhUta samAdhino sAra prApta karanAra [svaro: ] potAnA gurunuM [ zira:] mastaka [na vartanIyam ] kApavuM na joIe. TIkA:- 'sudharma mataSitA ziSyanA svara: zivaM na vartanIyam'- dharmane cAhanAra ziSya potAnA gurunuM mastaka na kApavuM joIe. kevA che guru? 'mUya: abhyAsAt 35dhdhi sumati sAdhana samAdhisarasya'- ghaNA abhyAsathI jemaNe sugatinA kAraNabhUta samAdhino sAra meLavyo che tevA che. bhAvArtha:- ApaNA guru abhyAsamAM lAgI gayA che (dhyAna-samAdhimAM magna che), abhyAsa ghaNo karyo, have jo emanA prANono aMta karIe to te ucca padane pAme- ema vicAra karIne ziSya potAnA gurunuM mastaka kApavuM yogya nathI. jo temaNe sAdhana karyuM che to teo ja potAnuM phaLa AgaLa pAmaze. tuM hiMsA karIne pApa zA mATe upajAve che.? 87. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ puruSArthasiddhiupAya dhanalavapipAsitAnAM vineyavizvAsanAya darzayatAm / jhaTitighaTacaTakamokSaM zraddheyaM naiva khArapaTikAnAm / / 88 / / anvayArtha:- [ dhananavapipAsitAnAM] thoDAka dhananA lobhI ane [ vineyavizvAsanAya varzayatAm] ziSyone vizvAsa utpanna karavA mATe dekhADanAra [vArapaTiAnAm] khA25TikonA [jJaTitiSavamokSa] zIghra ghaDo phUTavAthI cakalInA mokSanI jema mokSanuM [naiva zraddheyam ] zraddhAna na karavuM joIe. TIkA:- 'dvApaTiLAnAM TitiSavamokSa naiva zraddheyam'- eka khArapaTika mata che; teo tatkALa ghaDAnA pakSInA mokSa samAna mokSa kahe che tenuM zraddhAna na karavuM. bhAvArtha:- koI khA2paTika nAmano mata che, jemAM mokSanuM svarUpa evuM kahyuM che ke jema ghaDAmAM pakSI keda thayeluM che, jo ghaDo phoDI nAkhavAmAM Ave to pakSI baMdhanamAMthI mukta thaI jAya. tema AtmA zarIramAM baMdha thayela che, jo zarIrano nAza karIe to AtmA baMdhanarahita-mukta thAya. AvuM zraddhAna na karavuM. kema ke AvuM zraddhAna hiMsAnuM kAraNa che. aMtaraMga kArmANa zarIranA baMdhanasahita AtmA ema mukta kevI rIte thAya? kevA che khA2Tika ? 'ghanatavapipAsitAnAm 'thoDAka dhananA lobhI che. vaLI kevA che? ' vineyavizvAsanAya varzayatAm'- ziSyone vizvAsa utpanna karavA mATe keTalIka rIto batAve che. mATe emanA kathananuM zraddhAna na karavuM. 88. dRSTvAparaM purastAdazanAya kssaamkukssimaayaantm| nijamAMsadAnarabhasAdAlabhanIyo na cAtmApi / / 89 / / joIne anvayArtha:- [gha] ane [jJazanAya] bhojana mATe [purastAt] pAse [gAyAntar] AvelA [ apara ] anya [ kSAnarukSim ] bhUkhyA puruSane [dA ] [nikhamAMsavAnamasAt] potAnA zarIranuM mAMsa devAnI utsukatAthI [ AtmAvi] potAno paNa [na mAtamanIya: ] ghAta karavo na joIe. TIkA:- '7 azanAya gAyattta kSAmakSi purastAt dA nikhamAMsavAnaramasAt AtmA api na AlamanIya:'- bhojana levA mATe AvelA durbaLa zarIravALA manuSyane potAnI sAme joIne potAnuM mAMsa devAnA utsAhathI potAnA zarIrano paNa ghAta na karavo. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 77 bhAvArtha:- koI mAMsabhakSI jIva bhojana mATe potAnI pAse Avyo. tene joI tenA mATe potAnA zarIrano paNa vAta na karavo, kAraNa ke mAMsabhakSI pAtra nathI. mAMsanuM dAna te uttama dAna nathI. 89. ko nAma vizati mohaM nayabhaGgavizAradAnupAsya guruun| viditajinamatarahasyaH zrayannahiMsAM vishuddhmti||90|| avayArthaH- [ nayamavizaRvAna] nayanA bhaMgo jANavAmAM pravINa [ guruna] guruonI [35] upAsanA karIne [ vihitanimaradasya: ] jainamatanuM rahasya jANanAra [ vo nAma] evo koNa [ vizuddhamati: ] nirmaLa buddhidhArI che je [hiMsAM zrayana] ahiMsAno Azraya laIne [ moE ] mUDhatAne [vizati] prApta thaze? TIkA:- "nAma niyama vizaRvAna guna upAsya 5: moghuM vizati'- he jIva, nayanA bhedo jANavAmAM pravINa evA gurunuM sevana karIne kayo jIva mohane prApta thAya ? na thAya. bhAvArtha:- jIvane sArA-narasAnuM hita-ahitanuM zraddhAna gurunA upadezathI thAya che. pUrvokta azraddhAnI kugurunA bharamAvavAthI anyathA pravarte che. paNa je jIve sarva nayanA jANanAra parama gurunI sevA karI che te kevI rIte bhramamAM paDe ? na ja paDe. kevo che te jIva? vivitabinataraphaca:'- jeNe jainamatanuM rahasya jANyuM che tevo che. vaLI kevo che? 'hiMsA zrayana'- dayA ja dharmanuM svarUpa che ema jANI tene aMgIkAra kare che. ane "vizuddhamati:jenI buddhi nirmaLa che evo jIva mohane prApta thato nathI. A rIte dayAdharmane daDha karyo. e pramANe ahiMsA vratanuM varNana karyuM. 90. satya vrata yadidaM pramAdayogAdasadabhidhAnaM vidhIyate kimpi| tadanRtamapi vijJeyaM tadbhedA: santi ctvaarH|| 91 / / anvayArthaH- [] je [ mi]i kAMI [pramAvayo IIn] pramAda kapAyanA yogathI [ rUdra] A [asamiyAna] svaparane hAnikAraka athavA anyathArUpa vacana [ vidhI te] kahevAmAM Ave che [ ta ] tene [ kanRtaM pi ] nizcayathI jUThuM [vijJayama] jANavuM joIe. [tamevA:] tenA bheda [vavAra:] cAra [ santi ] che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 78 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- "yat mipi prAyo II rUdde asat miyAna vidhI te tat nRtaM pi vizleyam'je kAMI pramAda sahitanA yoganA hetuthI A asatya eTale bUruM athavA anyathArUpa vacana che tene nizcayathI amRta jANavuM. 'tameT: vatvAra: santi'- te asatyavacananA cAra bheda che. 91. te AgaLa kahIe chIe. temAM prathama bheda kahe che: svakSetrakAlabhAvaiH sadapi hi yasminniSidhyate vstu| tastrathamaHsatya spAnnAsti yathA devattAtrA 12To anvayArthaH- [ mina] je vacanamAM [ svakSetra mAtai: ] potAnAM dravya, kSetra, kALa, bhAvathI [ sat ]i vidhamAna hovA chatAM paNa [vastu] vastuno [ niSidhyate] niSedha karavAmAM Ave che [tat] te [prathamam] prathama [ atyaM] asatya [cAta ] che. [ yathA] jema ke [2] ahIM [vevavaMtta:] devadatta [nAsti] nathI." TIkA:- 'yarizmana svadravyakSetravenimAvai. sat api vastu niSidhyate tat prathama satya cAta'- je vacanamAM potAnA dravya, kSetra, kALa, bhAvathI sattArUpe vidhamAna evA padArthano paNa niSedha karavAmAM Ave ke padArtha nathI; te prathama bhedarUpa asatya che. daSTAMta kahe che- 'yathI satra vevatta: nAsti'- jemake ahIM devadatta nathI. bhAvArtha- koI kSetramAM devadatta nAmano puruSa beTho hato, tyAM koIe pUchayuM ke ahIM devadatta che? tyAM uttara Apyo ke ahIM to devadatta nathI. A rIte potAnA dravya, kSetra, kALa, bhAvathI je vastu atirUpa hoya tene nAstirUpa kahIe te asatyano prathama bheda che. ati vastune nAsti kahevuM che. je koI te padArtha che tene to dravya kahIe. je kSetramAM ekatarUpa thaIne rahe che tene kSetra kahIe. je kALe je rIte pariName tene kALa kahIe. te padArthano je kAMI nijabhAva che tene bhAva kahIe. A potAnAM catuSTayanI apekSAe sarva padArtha astitvarUpa che. ahIM devadattanAM potAnAM catuSTaya to hatAM ja, paraMtu nAstirUpa je kahyuM te ja asatya vacana thayuM. AgaLa bIjo bheda kahe che:asdpi hi vasturUpaM yatra prkssetrkaalbhaavaistaiH| udbhAvyate dvitIyaM tadanRtamasmin yathAsti ghttH|| 93 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 79 anvayArtha- [ di] nizcayathI [ yatra] je vacanamAM [ tai: parakSetranimAvai.] te paradravya, kSetra, kALa ane bhAvathI [sat pi] avidhamAna hovA chatAM paNa [varastupa ] vastunuM svarUpa [3mAvyate] prakaTa karavAmAM Ave che [tat] te [ dvitIya] bIja [ kanRtam ] asatya [ racAt] che, [ yathA] jemake [smin] ahIM [ghara rista ] ghaDo che. TIkA:- 'hi yaMtra tai: pUradravyakSetracha|samAveH vastuAM asat kavi umAvyate tat dvitIya nRta'- nizcayathI je vacanamAM paradravya, kSetra, kALa, bhAvathI padArtha sattArUpa nathI topaNa tyAM pragaTa karavuM te bIjAM asatya che. tenuM udAharaNa:-"pathI garimana ghaTaH masti:'- jema ke ahIM ghaDo che. bhAvArtha- koI kSetramAM ghaDo to hato nahi tethI te vakhate tenAM dravya, kSetra, kALa, bhAva ja nahotAM; bIjo padArtha hato tethI te vakhate tenAM dravya, kSetra, kALa, bhAva hatAM. koIe pUchayuM ke ahIM ghaDo che ke nahi? tyAM ghaDo che ema kahevuM te bIjo asatyano bheda thayo, kemake nAstirUpa vastune asti kahI. AgaLa trIjo bheda kahe che: vastu sadapi svarUpAt pararUpeNAbhidhIyate ysmin| anRtamidaM ca tRtIyaM vijJeyaM gauriti ythaa'shvH|| 94 / / anvayArthaH- [2] ane [rizmana] je vacanamAM [svarUpAt] potAnA catuSTayathI [ sat ]i vidyamAna hovA chatAM paNa [ vastu] padArtha [ pararUpeLa] anya svarUpe [ fmathI ] kahevAmAM Ave che te [ rUdra] A [ tRtIya nRta] trIjuM asatya [ vijJayaM] jANavuM [ yathA] jema [.] baLada [ 5:] ghoDo che [ti] ema kahevuM te. TIkAH- va yarmin sat kari vastu paraveja mIyate pharva tRtIya nRtaM vizleya'je vacanamAM potAnAM catuSTayamAM vidhamAna hovA chatAM paNa te padArthane anya padArtharUpe kahevo te trIjuM asatya jANavuM. tenuM udAharaNa - yathA : azva:-jema ke baLadane ghoDo kahevo te. bhAvArtha- koI kSetramAM baLada potAnA catuSTayamAM hato, tyAM koIe pUchayuM ke ahIM zuM che? tyAre ema kahevAmAM Ave ke ahIM ghoDo che, te trIjo asatyano bheda che. vastune anyarUpe kahevI te. 94. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 80 ] [ puruSArthasiddhiupAya AgaLa cotho bheda kahe che garhitamavadyasaMyutamapriyamapi bhavati vacanarUpaM yt| sAmAnyena tredhA matimadamanRtaM turIyaM tu||95 / / anvayArtha- [1] ane [ rUdra] A [ turIyaM] cothuM [ nRtaM ] asatya [ sAmAnya ] sAmAnyarUpe [garvitama] garvita, [gavadyasaMyutam] pApa sahita [ ] ane [ priyama] apriya- e rIte [ 2dhA ] traNa prakAranuM [mata ] mAnavAmAM AvyuM che. [yat] ke je [ vanavuM] vacanarUpa [ bhavati ] che. TIkAH- "rUvaeN turIya AvRtti sAmAnyUna 2dhA mata--vat kavi vavanAM garjita gavadyarasaMyutaM priya mavati'- A cotho juThano bheda traNa prakAre che. 1. vacanathI niMdAnA zabdo kahevA. rahiMsA sahita vacana bolavAM, 3. apriya vacana arthAta bIjAne kharAba lAge tevAM vacana bolavAM. A traNa bheda che. 95. AgaLa traNa bhedonuM alaga alaga varNana kare che. pahelAM gatinuM svarUpa kahe che paizUnyahAsagarbhaM karkazamasamaJjasaM pralapitaM c| anyadapi yadutsUtraM tatsarvaM garhitaM gditm|| 96 / / anvayArtha- [ paizUnyadAsa ma ] duSTatA athavA kuthalIrUpa hAsyavALuM [ za ] kaThora, [ asamaMjJai ] mithyAzraddhAnavALuM [2] ane [prapita ] pralAparUpa (bakavAda ) tathA [anyau] bIjAM paNa [] je [ 3sUtra] zAstra-viruddha vacana che [tatsarva] te badhAne [ TrNita] niMdha vacana [ vitamU ] kahyuM che. TIkAH- "ya vana painyadAsaTrma zuM samaggakhaM pratapitta 2 anyat ui 3sUtra tat arditam pavitam'- je vacana duSTatA sahitanuM hoya, bIjA jIvanuM bUruM karanAra hoya, potAne raudradhyAna thAya tevuM hoya, tathA hAsyamizrita hoya, anya jIvanA marmane bhedanAruM hoya, potAne pramAda karAvanAruM hoya, karkaza-kaThora hoya, asamaMjasa-mithyAzraddhA karAvanAra hoya ane apramANarUpa hoya te tathA bIjAM paNa je zAstra-viruddha vacano che te badhAM garvita vacanamAM ja garbhita che. 96. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 81 AgaLa avadhasaMyuta jUThanuM svarUpa lakhe cheHchednbhednmaarnnkrssnnvaannijycauryvcnaadi| tatsAvadhaM yasmAtprANivadhAdyA: prvrtnte||97|| anvayArtha- [ pat] je [ pemenamArajharSagavANijyavIryavAnA]i chedana, bhedana, mAraNa, zoSaNa athavA vyApAra ke corI AdinA vacana che [ tat] te badhAM [sAvadya ] pApayukta vacana che, [yaranmA] kAraNa ke e [prALivavAdya:] prANahiMsA vagere pAparUpe [pravartanta] pravRtti kare che. TIkAH- "yat chena mena mArA jharSA vANijya vIrya vanAdri tat sarva savidya sti ramata pravidhArthIo pravartanta'- artha:- je nAka vagere chedavAnuM vacana, kApavAnuM, mAravAnuM, kheMcavAnuM, vyApAra karavAnuM corI karavAnuM vagere vacana kahevAM te badhuM avaghasahita jUThanuM svarUpa che. enAthI prANIono ghAta thAya che. 97. AgaLa apriya jUThanuM svarUpa kahe che aratikaraM bhItikaraM khedakaraM vairshokklhkrm| yadaparamapi tApakaraM parasya tatsarvamapriyaM jnyeym|| 98 / / anvayArthaH- [ yata ] je vacana [ parasya] bIjA jIvane [garatiraM] aprIti karanAra, [ mItikara ] bhaya utpanna karanAra, [ 9 ] kheda karanAra, [ vairazoddara ] vera zoka ane kajiyo karAvanAra hoya tathA je [ paramapi] bIjA paNa [tApara] saMtApone karAvanAruM hoya [ tat] te [ sarva ] badhuM ja [kapriyat] apriya [ gleyar] jANavuM. TIkAH- "yata vana para aratiraM bhItire vera vairazoddara tathA paramapi tApa tatsarva priya jJeyam'- artha- je vacana bIjAne arati karanAra arthAt bUruM lAge tevuM hoya, bhaya upajAvanAra hoya, kheda utpanna karanAra hoya, tathA verazoka ane kalaha karavAvALuM hoya tathA bIjAM je duHkha te utpanna karanAra hoya te sarva vacana apriya jAThano bheda che. 98. jUTha vacanamAM hiMsAno sadbhAva sarvasminnapyasminpramattayogaikahetukathanaM yt| anRtavacane'pi tasmAniyataM hiMsA smvtrti|| 99 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 82 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [ yat] je kAraNe [rimana ] A [ sarvaminna]i badhAM ja vacanomAM [ pramattayojahetuthai] pramAda sahita yoga ja eka hetu kahevAmAM Avyo che, [taramAt] tethI nRtavarane ] asatya vacanamAM [ gari] paNa [ hiMsA ] hiMsA [ niyataM] nizcitarUpe [ samavatarati] Ave che. TIkA:- vat karizmana sarvani pi nRtavevane prasannayorIvahetuthane gati taramAt banRtavane hiMsA niyataM samavatarati'- artha:- A sarva prakAranAM jaTha vacanomAM pramAdayoga ja kAraNa che tethI jUThuM vacana bolavAmAM hiMsA avazya ja thAya che, kAraNa ke hiMsA pramAdathI ja thAya. pramAda vinA hiMsA thAya nahi. jyAM pramAda na hoya tyAM hiMsA hoya nahi. ane jyAM pramAda che tyAM hiMsA avazya thAya che. ''pramattayoti kAvyaparopa hiMsA'' rUti vavanA- (pramAdanA yogathI prANono ghAta karavo te hiMsA che e vacana pramANe.) 99. pramAdasahita yoga hiMsAnuM kAraNa: hetau pramattayoge nirdiSTe sklvitthvcnaanaam| heyAnuSThAnAderanuvadanaM bhavati naastym|| 100 / / anvayArtha:- [ sattAvitathanAnAma] samasta jUTha vacanono [ pramattayone ] pramAdasahita yoga [ heta] hetu [ niTi sati] nirdiSTa karavAmAM Avyo hovAthI [ devAnuBInAve ] heya-upAdeyAdi anuSThAnonuM [anuvanaM] kahevuM [ satyam] jUTha [ra bhavati] nathI. TIkA - 'savana vitatha vavanAnAM pramattayone reta niIi sati devAnuETnA anuvanaM atyaM 7 mavati'- artha - samasta jUTha vacanonuM kAraNa pramAdasahita yogane batAvIne heya ane upAdeyanuM vAraMvAra kathana karavuM-upadeza karavo te jUTha nathI. bhAvArtha- jATha vacananA tyAgI mahAmuni heya ane upAdeyano vAraMvAra upadeza kare che; tyAM pApanI niMdA karatAM pApI jIvane temano upadeza bUro lAge, athavA koIne dharmopadeza ApavAthI kharAba lAge, te du:kha pAme, paNa te AcAryone juThano doSa lAgato nathI. kemake temane pramAda (kapAya) nathI. pramAdapUrvaka vacanamAM ja hiMsA che. tethI ja kahyuM che ke pramAdasahita yogathI vacana bolavAM te ja jUTha che, anyathA nahi. 1OO. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 83 enA tyAgano prakA2: bhogopabhogasAdhanamAtraM sAvadyamakSamA moktum / ye te'pi zeSamanRtaM samastamapi nityameva muJcantu / / 101 / / anvayArtha:- [5] je jIva [ monopayogasAdhanamAtra] bhoga-upabhoganA sAdhana mAtra [sAvadyar] sAvadhavacana [mo un] choDavAne [kSamA: ] asamartha che [te avi] teo paNa [zeSam] bAkInA [samastamavi] samasta [anRtaM] asatya bhASaNano [nityameva] niraMtara [ mukhyantu] tyAga kare. TIkA:- 'ye avi bhoLopamosAdhanamAtra sAvadya movatum akSamA: (santi) te api zeSa samastam avi amRtam nityaM va mugdhanuM'- artha:- je prANI potAnA nyAyapUrvakanA je bhogaupabhoga tenA kAraNabhUta je sAvadha (hiMsAsahita) vacana tyAgavAne asamartha che teoe bIjAM badhAM jUTha vacanono haMmezA tyAga karavo joIe. bhAvArtha:- jAThano tyAga be prakAre che. eka sarvathA tyAga, bIjo ekadeza tyAga. sarvathA tyAga to munidharmamAM ja bane che tathA ekadeza tyAga zrAvakadharmamAM hoya che. jo sarvathA tyAga banI zake to uttama ja che, kadAca kaSAyanA udayathI (arthAt kaSAyavaza) sarvathA tyAga na bane to ekadeza tyAga to avazya ja karavo joIe. kAraNa ke zrAvaka avasthAmAM anya jAThanA sarva bhedono tyAga kare che paNa sAvadha jUThano tyAga karI zake nahi, to tyAM paNa potAnA bhoga-upabhoganA nimitte ja sAvadha Tha bole, prayojana vinA bole niha. 101. trIjA cauryapApanuM varNana: avitIrNasya grahaNaM parigrahasya pramattayogAdyat / tatpratyeyaM steyaM saiva ca hiMsA vadhasya hetutvAt / / 102 / / anvayArtha:- [yat] je [pramattayogAt] pramAdakaSAyanA yogathI [vitIIca] ApyA vinA [parigrahasya] suvarNa vastrAdi parigrahanuM [grahaLa] grahaNa kare che [tat] tene [steya] corI [pratyayaM] jANavI joIe. [6] ane [ sA va] te ja [ vadhasya] vadhanuM [hetutvAt] kAraNa hovAthI [ hiMsA ] hiMsA che. TIkA:- 'yat pramattayonAt avitIrnasya parigrahaNya grahanuM tat steyaM pratyeyaM, gha saiva hiMsA (bhavati) vadhasya hetutvAt'- artha:- je pramAdanA yogathI dIdhA vinA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 84 ] [ puruSArthasiddhiupAya suvarNa vastrAdi parigrahanuM grahaNa karavuM tene ja corI kahe che. te ja corI hiMsA che. kemake potAnA ane paranA jIvanA prANaghAtanuM kAraNa che. bhAvArtha:- potAne corI karavAnA bhAva thayA te bhAvahiMsA ane je potAne corI jANatAM prANano viyoga karavAmAM Ave te dravyahiMsA. je jIvanI vastu coravAmAM AvI tene aMtaraMgamAM pIDA thaI te tenI bhAvahiMsA che ane te vastunA nimitte tenA je dravyaprANa puSTa hatA te puSTa prANono nAza thayo, te dravyaprANomAM pIDA thaI e kAraNe paranI dravyahiMsA. A rIte corI karavAthI corI karanAranI tathA jenI corI thaI che tenI dravyahiMsA ane bhAvahiMsA banne prakAre thAya che. 102. corI pragaTapaNe hiMsA cheH arthA nAma ya ete prANA ete bahizcarAH puNsaam| harati sa tasya prANAn yo yasya jano hrtyrthaan||103|| anvayArthaH- [ ] je [ nana:] manuSya [ vasya] je jIvanA [ karthIna] padArtho athavA dhana [darati] hare che [3] te manuSya [taraca] te jIvanA [prANAna] prANa [6rati] hare che, kemake jagatamAM [2] je [te] A [arthI nAma] dhanAdi padArtho prasiddhi che [] te badhA ja [ pusA ] manuSyone [ vahirA: prANaT:] bAhyaprANa [satti ] che. TIkA:- 'ye te karthI nAma te puranAmuM vadi2T: JITT: satti yaramAt 1. nana: carcA 3na rati sa ta prANInuM hRti'- A je padArtho che te manuSyanA bAhyaprANa che. tethI je jIva jenuM dhana hare che, core che te tenA prANane ja hare che. bhAvArtha:- dhana, dhAnya, saMpatti, baLada, ghoDA, dAsa, dAsI, ghara, jamIna, putra, strI, vastrAdi jeTalA padArtho je jIvane che te jIvane eTalA ja bAhyaprANa che. te padArthomAMthI koI padArthano nAza thatAM potAnA prANaghAta jeTaluM ja duHkha thAya che. tethI padArthone ja prANa kahevAmAM AvyA che. jemake banne vai prANaT: kRti vavanA- (anna te ja prANa che e vacana pramANe.) 103. hiMsA ane corImAM avyApakatA nathI paNa vyApakatA cheH hiMsAyAH steyasya ca nAvyApti: sughaTameva sA ysmaat| grahaNe pramattayogo dravyasya sviikRtsyaanyaiH|| 104 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 85 anvayArtha:- [hiMsAyA: ] hiMsAmAM [gha] ane [steyasya] corImAM [avyApti: ] avyAptidoSa [7] nathI, [ sA sughaTameva] te hiMsA barAbara ghaTe che, [yasmAt] kAraNa ke [anya: ] bIjAnA [ svIkRtasya] svIkArelA [dravyasya] dravyanA [grahane] grahaNamAM [ pramattayoga: ] pramAdano yoga che. TIkA:- 'hiMsAyA: sneyasya avyApti: na sA sughaTameva yasmAt anya: svIkRtasya dravyasya pradaLe pramattayoga: mavati'- artha:- hiMsAmAM ane corImAM avyApakapaNuM nathI paNa sArI rIte vyApakapaNuM che. kemake bIjA e meLavelA padArthamAM potApaNAnI kalpanA karavI temAM pramAdayoga ja mukhya kAraNa che. bhAvArtha:- jo koI jIvane koI kALe ( -je samaye ) jyAM corI che tyAM hiMsA na hoya to avyApti nAma pAme, paNa pramAda vinA to corI bane nahi. pramAdanuM nAma ja hiMsA che ane corImAM pramAda avazya che. mATe ema siddha thayuM ke jyAM jyAM corI che tyAM tyAM avazya ja hiMsA che. 104. hiMsA ane corImAM ativyAsi paNa nathIH nAtivyAptizcaH tayoH pramattayogakakAraNavirodhAt / api karmmAnugrahaNe nIrAgANAmavidyamAnatvAt / / 105 / / anvayArtha:- [va] ane [nIrAvALAn] vItarAgI puruSone [pramattayoaujAravirodhAt] pramAdayogarUpa eka kAraNanA virodhathI [rmAnugrahane] dravyakarma nokarmanI karmavargaNAo grahaNa karavAmAM [ api] nizcayathI [ steyaT] corI [ avidyamAnattAt] upasthita na hovAthI [tayo:] te bannemAM arthAt hiMsA ane corImAM [ativyApti: ] ativyAsi paNa [7] nathI. TIkA:- 'gha to: (hiMsA steyayo:) ativyApti: 6 na asti yata: nIrAvALAM pramattayogaiAraNa virodhAt rmAnugrahane api hiMsAyA: avidyamAnatvAt'- artha:- hiMsA ane corImAM ativyAptipaNuM paNa nathI, arthAt corI hoya ane hiMsA na thAya ema nathI. tathA hiMsA hoya ane corI na hoya ema paNa nathI kemake vItarAgI mahApuruSone pramAdasahita yoganuM kAraNa nathI, te kAraNe dravyakarma-nokarmanI vargaNAonuM grahaNa hovA chatAM paNa corIno saddabhAva nathI, pramAda na hovAthI, dIdhA vinA vastunuM grahaNa te corI che. vItarAgI arhata bhagavAnane karma-nokarma vargaNAonuM grahaNa Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 86 ] [ puruSArthasiddhiupAya hoya che ane te vargaNAo koInI ApelI nathI mATe temane corIno prasaMga Ave. paraMtu pramAda ane yoga vinA corI hotI nathI. pramAdayoga che te ja hiMsA che tethI ativyAtipaNuM nathI. jo hiMsA pramAda vinA corI thaI zakatI hota to ativyAmi doSa Avata, paNa te to ahIM nathI. mATe e vAta siddha thaI ke jyAM hiMsA nathI tyAM corI paNa nathI ane jyAM corI nathI tyAM hiMsA paNa nathI. 105. corInA tyAgano prakAra: asamarthA ye kartuM nipaantoyaadihrnnvinivRttim| tairapi samastamaparaM nityamadattaM prityaajym||106 / / anvayArthaH- [2] jeo [ nipAnatoyAviharavinivRtti ] bIjAnAM kuvA, vAva Adi jaLAzayonuM jaLa vagerenuM grahaNa karavAno tyAga [ zarta ] karavAne [samartho] asamartha che [tai:] temaNe [5] paNa [paraM] anya [samasta] sarva [vatta] dIdhA vinAnI vastuo grahaNa karavAno [ nityam ] haMmezA [ parityAkhyam ] tyAga karavo yogya che. TIkAH- "ze (nIvA:) nipAnatoyAviharavinivRttim tuM samartha: tai: (nIve.) pi nitya samaste laparaMmatta parityAkhya'- je jIvo kuvA, nadInuM, jaLathI mAMDIne mATI vagere vastuo je sAmAnya janatAnA upayogane mATe hoya che-tenA grahaNano tyAga karavA azakta che te jIvoe paNa haMmezA bIjAnI dIdhA sivAyanI badhI vastuonA grahaNano tyAga karavo joIe. bhAvArtha:- corIno tyAga paNa be prakAre che. eka sarvathA tyAga, bIjo ekadeza tyAga. sarvathA tyAga to munidharmamAM ja hoya. te jo banI zake to avazya karavo. kadAca na bane to ekadeza tyAga to avazya karavo joIe. zrAvaka kuvA-nadInuM pANI, khANanI mATI koIne pUchayA vinA grahaNa kare to paNa corI nAma pAme nahi, ane jo muni tene grahaNa kare to corI nAma pAme. 106. kuzIlanuM svarUpa yadvedarAgayogAnmaithunamabhidhIyate tdbrhm| avatarati tatra hiMsA vadhasya sarvatra sdbhaavaat||107|| Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 87 anvayArtha:- [yat] je [vevAyogAt] vedanA rAgarUpa yogathI [maithunaM] strIpuruSono sahavAsa [ amithIyate ] kahevAmAM Ave che [taMt] te [abrahma] abrahma che ane [taMtra] te sahavAsamAM [ vadhasya] prANivadhano [ sarvatra] sarvasthAnamAM [sadbhAvAt] sadbhAva hovAthI [ hiMsA ] hiMsA [ avatarita ] thAya che. TIkA:- ' yat vevarALayoAt maithuna amiSIyate tat abrahma bhavati taMtra hiMsA avatarati ( yata:) sarvatra vadhasya sadbhAvAt'- je puruSaveda, strIveda ane napuMsakavedanA pariNamanarUpa rAgabhAva sahitanA yogathI maithuna arthAt strI-puruSe maLIne kAmasevana karavuM te kuzIla che. te kuzIlamAM hiMsA utpanna thAya che kAraNa ke kuzIla karanAra ane karAvanArane sarvatra hiMsAno saddabhAva che. bhAvArtha:- strInI yoni, nAbhi, kuca ane kAMkhamAM manuSyAkA2nA asaMzI paMcendriya jIva utpanna thAya che, tethI strI sAthe sahavAsa karavAthI dravyahiMsA thAya che ane strI-puruSa bannene kAmarUpa pariNAma thAya che tethI bhAvahiMsA thAya che. zarIranI zithilatAdinA nimitte potAnA dravyaprANano ghAta thAya che. 52 jIva strI ke puruSanA vikAra pariNAmanuM kAraNa che athavA tene pIDA Upaje che, tenA pariNAma vikArI thAya che tethI anya jIvanA bhAvaprANano ghAta thAya che. vaLI maithunamAM ghaNAM jIvo mare che, e rIte anya jIvanA dravyaprANano ghAta thAya che. 107. maithunamAM pragaTarUpa hiMsA cheH hiMsyante tilanAlyAM taptAyasi vinihite tilA yadvat / bahavo jIvA yonau hiMsyante maithune tadvat / / 108 / / anvayArtha:- [yavrut] jema [titanAtyAM] talanI naLImAM [tAyasi vinihita ] tapelA lokhaMDano saLiyo nAkhavAthI [tinA: ] tala [hiMcatte] baLI jAya che [tavrut] tema [ maithune ] maithuna vakhate [yonau] yonimAM paNa [ vahavo nIvA: ] ghaNA jIvo [hiMcai] mare che. TIkA:- 'yadghat titanAtyAM taptAyasi vinihita (sati) tinA: hiMcatte taddat yonau maithune (te sati) vahavo nIvA: hiMcanta'- jema talathI bharelI naLImAM tapAvelo lokhaMDano saLiyo nAkhavAthI te naLInA badhA tala baLI jAya che tema strInA aMgamAM puruSanAM aMgathI maithuna karavAmAM AvatAM yonigata je jIvo hoya che te badhA tarata ja maraNa pAme che e ja pragaTarUpe dravyahiMsA che. 108. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 88 ] [ puruSArthasiddhiupAya koI kahe ke asaMgakriIDAmAM to hiMsA thatI nathI. tene kahe che yadapi kriyate kinycinmdnodrekaadnnggrmnnaadi| tatrApi bhavati hiMsA raagaadyutpttitntrtvaat||109 / / anvayArtha- ane [ ]i e uparAMta [ manokreta ] kAmanI utkaTatAthI [ yata vizvita] je kAMI [ manaramAdri] anaMgakriIDA [ yite] karavAmAM Ave che [tetrA]i temAM paNa [ +TIghutpattitatratyAr] rAgAdinI utpattine kAraNe [ hiMsA ] hiMsA [bhavati] thAya che. TIkAH- "yat pi manodrA anaYramAdri vizva yite tatrApi hiMsA bhavati rAghutpattitatkRtvA '- je jIva tIvra cAritramoha karmanA udayathI (udayamAM joDAvAthI) tIvra kAmavikAra thavAne lIdhe anaMgakrIDA kare che tyAM paNa hiMsA thAya che. kemake hiMsAnuM thavuM rAgAdinI utpattine AdhIna che. jo rAgAdi na thAya to hiMsA kadI thaI zakatI nathI. mATe e siddha thayuM ke anaMgakrIDAmAM paNa hiMsA thAya che. 109. kuzIlanA tyAgano krama ye nijakalatramAtraM parihartuM zaknuvanti na hi mohaat| niHzeSazeSayoSinniSevaNaM tairapi na kaarym|| 110 / / anvayArtha- [2] je jIva [ modAna] mohane lIdhe [ niganatramAa] potAnI vivAhitA strIne ja [ paridatuM] choDavAne [ di] nizcayathI [ na zavanuvanti ] samartha nathI [ tai: ] temaNe [ ni:zeSazeSayofSatriSevanuM ]i bAkInI strIonuM sevana to avazya ja [1] na [vArya ] karavuM joIe. TIkAH- "je (nIvA:) di modInuM ninataMtramAa paridatuM hi na anuvanti tairapi ni:zeSazeSayofSatriSevanuM na Arya'- je jIva apratyAkhyAnAvaraNa cAritramohanIyanA udayathI (-udayavaze )potAnI vivAhitA strIne choDavAne zaktimAna nathI teoe (vivAhitA strI sivAyanI) saMsAranI samasta strIo sAthe kAmasevana na karavuM potAnI vivAhitA strImAM ja saMtoSa rAkhavo. e ekadeza brahmacaryavrata che, tathA strImAtranI sAthe kAmasevana karavAno tyAga karavo te mahAvrata che. 110. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 89 parigraha pApanuM svarUpa yA mUrchA nAmeyaM vijJAtavyaH parigraho hyessH| mohodayAdudIrNo mUrchA tu mmtvprinnaamH|| 111 / / anvayArtha- [ caM] A [ sA ] je [ mUccha nAma] mUrchA che [ps:] ene ja [ di] nizcayathI [pariprada:] parigraha [ vijJAtavya.] jANavo joIe. [ 1 ] ane [ moho yA ] mohanA udayathI [ 3vIf: ] utpanna thayela [ mamatvapariNAma: ] mamatvarUpa pariNAma ja [ mUccha ] mUrchA che. TIkAH- "yA phAM mUccha nAma hi US: pariprada: vijJAtavya: tu (puna:) modoDhayAt 3iif: mamatvapariNAma mUrchA (sti)' - he bhavya jIvo! je A mUcche che te ja kharekhara parigraha che. mUrchA eTale zuM? te kahe che. cAritramohanIya karmanA udayathI udayane prApta thayela che mamatvapariNAma (arthAt A mAruM che evA pariNAma ) tene ja mUrchA kahe che. 111. mamatvapariNAma ja vAstavika parigraha che e vAtane daDha kare che - mUrchAlakSaNakaraNAt sughaTA vyApti: prigrhtvsy| sagrantho mUrchAvAna vinApi kila shessmnnebhyH|| 112 / / anvayArthaH- [ parigrahatvaca] parigrapaNAnuM [ mUrchAnaHvara mUcha lakSaNa karavAthI [ vyA:] vyAti [ sudhaCT] sArI rIte ghaTita thAya che, kema ke [zeSajemsa ] bIjA parigraha [ vinA ]i vinA paNa [mUchavAna] mUrchA karanAra puruSa [ vita] nizcayathI [ sagrantha:] bAhya parigrahu sahita che. TIkAH- "parigrahatvaca mUrchAnaHMvarAt vyAtti: sudhA (yata: ) ni zeSasaMgemsa: vinA mUrchAvAna sagrantha: mavati'- parigrahanA bhAvanuM lakSaNa mUrchA karyuM temAM vyAti barAbara bane che. kema ke dhana-dhAnyAdi bAhya parigraha vinA paNa mamatvapariNAmavALo jIva parigrahu sahita hoya che. :- sAhacaryanA niyamane vyAti kahe che, arthAt jyAM lakSaNa hoya tyAM lakSya paNa hoya tenuM nAma vyAmi che. tethI jyAM jyAM mUccha che tyAM tyAM avazya parigraha che ane jyAM mUrchA nathI tyAM parigraha paNa nathI. mUcchanI parigrahanI sAthe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 90 ] [ puruSArthasiddhiupAya vyApti che. koI jIva nagna che, bAhya parigrahathI rahita che, paNa jo aMtaraMgamAM mUrchA arthAt mamatvapariNAma che to te parigrahavAna ja che. ane eka mamatvanA tyAgI digaMbara munine pIMchI, kamaMDaLarUpa bAhya parigraha hovA chatAM paNa aMtaraMgamAM mamatva nathI tethI te vAstavika parigrahathI rahita ja che. 112. zaMkAkA2nI zaMkA yadyevaM bhavati tadA parigraho na khalu ko'pi bahiraGga / bhavati nitarAM yato'sau dhatte mUrchAnimittatvam / / 113 / / anvayArtha:- [ yavi ]jo [vi] Ama [bhavati] che arthAt mUrchA ja parigraha hoya [tavA to [ vastu] nizcayathI [vatti: parigraha: ] bAhya parigraha [ru: avi] kAMI paNa [7 bhavati] nahi siddha thAya, to ema nathI [ yata: ] kema ke [gau] e bAhya parigraha [ mUrchAnimittatvam ] mUrcchanA nimittapaNAne [nitara N] atizayapaNe [ghatte ] dhAraNa kare che. TIkA:- prazna- 'vastu yavi vaM bhavati tavA vahiraMga: vho'pi parigraha: 7 ( racAt ) uttara:- ya: asau (vadiyaMza:) nitAM mUrchAnimittatvam dhatte'- ahIM koI prazna kare che ke jo nizcayathI mUrcchanuM ja nAma parigraha che to pachI dhana-dhAnyAdi bAhyavastu parigraha na TharI. ene parigraha zA mATe kaho cho ? zrIguru uttara Ape cheH-A bAhya dhana-dhAnyAdi to atyaMtapaNe parigraha che kema ke bAhyavastu ja mUrchAnuM kAraNa che. bhAvArtha:- parigrahanuM lakSaNa to mUrchA ja che. paNa bAhya dhana-dhAnyAdi vastu mUrchA upajAvavAne (nimitta) kAraNa che mATe tene paNa parigraha kahIe chIe. 113. zaMkAkA2nI zaMkA evamativyAptiH syAtparigrahasyeti cedbhvennaivm| yasmAdakaSAyANAM karmagrahaNe na mUrcchAsti / / 114 / / anvayArtha:- [vi] A rIte [parigrahasya] bAhya parigrahanI [ ativyApti: ] ativyAsi [ cAt] thAya che [ ti zvet] ema jo kadAca kaho to [vuM] ema [tta bhavet] thatuM nathI [ yasmAt] kAraNa ke [aSAyALAM] kaSAyarahita arthAt vItarAgI puruSone [ rmapradaLe ] kAryaNavargaNAnA grahaNamAM [mUrchA] mUrchA [ nAsti ] nathI. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya | [ 91 TIkAH- "vuM parigrahasya ativyAHi: cAt ti vet na parva bhavet yAt kaSAyAAM rmagra mUrchA nArista'- artha:- ahIM koI prazna kare ke jo parigrahane mUrchA utpanna karavAnuM nizcaya kAraNa kahezo to (mUccha pariprada:) e lakSaNamAM ativyAti doSa Avaze, kemake ahata avasthAmAM paNa kArmaNavargaNA tathA nokarmavargaNA-e bannenA grahaNarUpa parigraha che tyAM paNa mUrchA thaI jaze. to tema nathI, kAraNa ke kaSAyarahita jIvone karma-nokarmanuM grahaNa hovA chatAM paNa mUccha arthAt mamatvapariNAma nathI. bhAvArtha- ativyAti to tyAre thAya jo niSparigrahI vItarAgI mahApuruSone mUrchA hoya. te to temane hotI nathI, mATe vItarAgI arhata bhagavAnane karma-nokarmanuM grahaNa hovA chatAM paNa mUrchA vinA parigraha nAma pAmatuM nathI. tethI ativyAmi doSa nathI. bAhyavastu mUrchA upajAvavAnuM kAraNa mAtra che tethI tene upacArathI parigraha kahI dIdhela che. vAstavamAM parigrahanuM lakSaNa mUrchA ja che. 114. parigrahanA bheda atisaMkSepAda dvividha: sa bhavedAbhyantarazca baahyshc| prathamazcaturdazavidho bhavati dvividho dvitiiystu|| 115 / / avayArthaH- [ :] te parigraha [ tirasaMkSepa ] atyaMta saMkSiptapaNe [bhyantara:] aMtaraMga [2] ane [vI:] bahiraMga [ dvividha:] be prakAre [ ma ] che [2] ane [prathama:] pahelo aMtaraMga parigraha [ vaturvavidha:] cauda prakArano [1] tathA [ dvitIya:] bIjo bahiraMga parigraha [ dvividha:] be prakArano [ mavati] che. TIkAH- "sa (pariprada:) ati saMkSepAs brividha: gAmyantara: vAghazva prathama: (nAcattara:) vaturvazavidha: mavati dvitIyastu brividha: mavati'- artha:- te parigraha saMkSepamAM be prakArano che. pahelo AtyaMtara, bIjo bAhya. aMtaraMga AtmAnA pariNAmane AtyaMtara parigraha kahe che ane bahAranA badhA padArthone bAhya parigraha kahe che. pahelo parigraha cauda prakArano che, bIjo bAhya parigraha be prakArano che. 115. AtyaMtara parigrahanA cauda bheda mithyAtvavedarAgAstathaiva hAsyAdayazca SaD dossaa| catvArazca kaSAyAzcaturdazAbhyantarA grnthaaH|| 116 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 92 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [ mithyAtvavevarA IT: ] mithyAtva, strI, puruSa ane napuMsaka vedanA rAga [ tarthava 2] e ja rIte [ dAcAya:] hAsyAdi arthAt hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jAgupsA e [ kahuM toSA:] cha doSa [2] ane [vavAra:] cAra arthAt krodha, mAna, mAyA, lobha athavA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNI, pratyAkhyAnAvaraNI ane saMjvalana e cAra [SIyA] kapAyabhAva-A rIte [bhyantara : prasthA:] aMtaraMga parigraha [ caturvaza] cauda che. TIkA:- 'sAmyantarA: prasthA: mithyAtvaverI IT: tarthava AcAya: kahuM toSA: 2 vatvIra: RSIyA: - turvaza (mati) - artha- AtyaMtara parigraha 14 prakArano che. 1 mithyAtva, 2 puruSaveda, 3 strIveda, 4 napuMsakaveda tathA 5 hAsya, 6 rati, 7 arati, 8 zoka, bhaya, 10 jugupsA ane 11 krodha, 12 mAna, 13 mAyA, 14 lobha-e 14 AtyaMtara parigraha che. 116. bAhya parigrahanA be bheda atha nizcittasacitau bAhyasya parigrahasya bhedau dvau| naiSa: kadApi saGgaH sarvo'pyativartate hiNsaam|| 117 / / anvayArtha:- [ 16 ] tyAra pachI [ vIaucU] bahiraMga [ paricara] parigrahanAM [nizcittasavittI] acitta ane sacitta e [ kau] be [ meDI] bheda che. [N] A [ sarva: bApa] badhAya [ 1 ] parigraha [vA]i koIpaNa kALe [ hiMsAm] hiMsAnuM [na tivartata ] ullaMghana karatA nathI arthAt koIpaNa parigraha kadIpaNa hiMsArahita nathI. TIkAH- "matha vIghasya pariprekSya nizvita sacitto kI me (bhavata:) : sarvodf (paripradu:) sa hiMsAt vApi na tivartata'- artha- bAhya parigrahanAM cetana ane acetana e be bheda che. A je badhAya parigraha che te hiMsAnuM ullaMghana karato nathI, arthAt hiMsA vinA parigraha hoto nathI. 117. hiMsA-ahiMsAnuM lakSaNa ubhayaparigrahavarjanamAcAryAH suucyntyhiNseti| dvividhaparigrahavahanaM hiMseti jinprvcnjnyaaH|| 118 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 93 anvayArthaH- [ fnanapravanajJA: ] jaina siddhAMtanA jJAtA [ bhAvAryA: ] AcAryo [3mayaparivarnanam ] banne prakAranAM parigrahano tyAgane [ hiMsA ] ahiMsA [ti] ema ane [ dvividhaparigrahavanaM] banne prakAranA parigrahanAM dhAraNane [ hiMsA ti] hiMsA ema [sUtti ] sUcave-kahe che. TIkAH- "nina pravevanajJA: bhAvAryo. samayaparipradavarnana hiMsA (mavati) rUti sUvayanti tathA dvividyaparigrahavadanaM hiMsA (bhavati) rUti sUyanti'- artha:- jaina siddhAMtane jANanAra AcAryo, "banne prakAranA aMtaraMga ane bAhya parigrahano tyAga karavo te ahiMsA che ane banne prakAranA parigrahane dhAraNa karavo te hiMsA che" ema kahe che. parigrahatyAga vinA ahiMsAnI siddhi nathI. 118. banne parigrahomAM hiMsA che ema batAve che: hiMsAparyAyatvAta siddhA hiNsaantrnggsnggessu| bahiraGgeSu tu niyataM prayAtu marchava hiNsaatvm||119 / / anvayArthaH- [ hiMsAparyAyatvA ] hiMsAnA paryAyarUpa hovAthI [ santararASa] aMtaraMga parigrahomAM [ hiMsA ] hiMsA [ siT] svayaMsiddha che [7] ane [ vadipu] bahiraMga parigrahomAM [mU ] mamatvapariNAma [ 4 ] ja [ hiMsAtvam ] hiMsAbhAvane [niyata ] nizcayathI [prayAtu] prApta thAya che. TIkA- "antaraMjIva hiMsAparyAyavAn hiMsA siddhI tu (puna:) variSa niyata mUrjIva hiMsAtve prayAtu'- aMtaraMga 14 prakAranA parigrahomAM badhA ja bheda hiMsAnA paryAya hovAthI hiMsA siddha ja che. bahiraMga parigrahamAM nizcayathI mamatvapariNAma che te hiMsAne prApta thAya che. bhAvArtha- aMtaraMga parigraha je mithyAtvAdi 14 prakArano che te badhuM jIvanuM vibhAva (-vikArI) pariNAma che. te kAraNe te to hiMsA ja che, paraMtu bAhyavastumAM paNa nizcayathI mamatvapariNAma che te ja hiMsAnuM kAraNa che. bAhyavastumAM je mamatvapariNAma che tenuM ja nAma parigraha che. kevaLIne samavasaraNAdi vibhUti hoya che paNa mamatvapariNAma vinA parigrahu nathI. athavA je koI parigrahane aMgIkAra karIne kahe ke mAre to mamatvapariNAma nathI to te jUThuM che, kAraNa ke mamatva vinA aMgIkAra thAya nahi. 119. jo bahiraMga padArthamAM mamatvapariNAmanuM hovuM ja parigraha che to badhAmAM sarakho ja parigrahajanya pApabaMdha thavo joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 94 ] [ puruSArthasiddhiupAya evaM na vizeSaH syaadundururipuhrinnshaavkaadiinaam| naivaM bhavati vizeSasteSAM mUrchAvizeSeNa / / 120 / / avayArthaH- [ga] jo ema ja hoya arthAt bahiraMga parigrahamAM mamatvapariNAmanuM nAma ja mUrchA hoya to [3nDaripurAzAvavAvInAM ] bilADI ane haraNanAM baccAM vageremAM [ vizeSa:] kAMI vizeSatA [ na cAta] nahi rahe. paNa [a] ema [ na bhavati] nathI, kAraNa ke [ mUchavizeSaLa] mamatvapariNAmonI vizeSatAthI [ teSAM] te bilADI ane haraNanA baccAM vagere jIvomAM [ vizeSa:] vizeSatA che, arthAta samAnatA nathI. TIkAH- prazna-dri parva di tardi hanDaripu-darinzAvavAhInAmuM vizeSa: nA uttara:- parva na bhavati-teSAM mUchavizeSaNa vizeSa: bhavati'- ahIM koI zaMkA kare che ke jo bAhya padArthamAM ja mamatvapariNAma hiMsAnuM kAraNa che ane te mamatvapariNAma sAmAnya rIte badhA jIvone hoya che to badhA ja jIvone sarakhuM pApa thavuM joIe. jema ke mAMsAhArI bilADI ane ghAsa khAnAra haraNanA baccAmAM bhojana karavA saMbaMdhI mamatvapariNAma sAmAnyapaNe sarakhA ja che. tyAre AcArya bhagavAna tene uttara Ape che ke ema nathI. bilADI ane haraNanAM baccAMnI bAbatamAM paNa vizeSatA che, samAnatA nathI. kemake bilADIne to mAMsa khAvAnA pariNAma che ane haraNanAM baccAMne ghAsa khAvAnA pariNAma che. basa, A mamatvavizeSa hovAthI vizeSatA che. 120. mamatva-mUchamAM vizeSatA haritatRNAGkuracAriNimandA mRgazAvake bhavati muurchaa| unduranikaronmAthini mArjAre saiva jAyate tiivraa|| 121 / / anvayArtha- [ darid7Mhira vAriLi] lIlA ghAsanA aMkura khAnAra [mRgazIva ] haraNanA baccAmAM [ mUcha ] mUrchA [mantA] maMda [ mavati] hoya che ane [ 4 ] te ja mUcha [3npharanirotsAthini] uMdaronA samUhanuM unmathana karanAra [ mArgAre ] bilADImAM [ tIvrA ] tIvra [ nIyate] hoya che. TIkA:- 'daritatRNAharavAriLi mR1zAvare mandI mUcha mavati tathA saiva mUrNA 3npharanironmAthini mArgAre tIvrA nAyate'- artha:-lIlA ghAsanA aMkura khAnAra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 95 haraNanuM bacyuM che tene ghAsa khAvAmAM paNa mamatva bahu ochuM che, ane uMdaronA samUhane khAnAra bilADIne uMdara khAvAmAM bahu tIvra mamatva che. basa A ja vizeSatA che. bhAvArtha- prathama to haraNanA baccAne lIlA ghAsamAM adhika lAlasA nathI, pachI khAvAmAM ghaNI sarAgatA paNa nathI tathA khAtI vakhate jo jarApaNa bhaya prApta thAya to te ja vakhate choDIne bhAgI jAya che. tethI jaNAya che ke tene atyaMta Asakti nathI. uMdaronA samUhane mAranAra bilADIne uMdara khAvAnI lAlasA ghaNI che, pachI uMdarone mAryA pachI tene khAvAmAM sarAgatA paNa ghaNI che tathA je vakhate te uMdarone khAtI hoya tyAre tenA upara lAkaDI paNa paDe toye mahAmuzkelIe tene choDe che, tethI jaNAya che ke haraNanA baccA ane bilADInI mUcchamAM ghaNo phera che. evI ja rIte ghaNA AraMbha-parigrahavALA ane alpa AraMbha-parigrahavALAmAM paNa taphAvata jANavo. 121. AgaLa A prayojana siddha kare che - nirbAdhaM saMsidhyet kAryavizeSo hi kaarnnvishessaat| audhasyakhaNDayoriha mAdhuryyaprItibheda iv|| 122 / / anvayArtha- [ zaucaravaThThayoH ] dUdha ane sAkaramAM [madhuprItime: rUva ] madhuratAnA prItibhedanI jema [4] A lokamAM [ di] nizcayathI [ PIRMvizeSaI] kAraNanI vizeSatAthI [mAryavizeSa: ] kAryanI vizeSatA [ nibaM] bAdhArahitapaNe [ saMnidhyate] sArI rIte siddha thAya che. TIkAH- hi kAraNavizeSAt mAryavizeSa: nirvAdha saMsidhyet yathA gaucaravaThuyo. rUdda madhuprItime: rUva bhavati- artha:- nizcayathI kAraNanI vizeSatA hovAthI kAryanI vizeSatA che. jema gAyanA dUdhamAM ane khAMDamAM ochIvattI miThAza hoya che te ja ochIvattI prIti utpanna kare che. gAyanA stana upara je dUdha rahevAnI thelI che tene audha kahe che, temAMthI utpanna thayelane audhasa eTale dUdha kahe che. bhAvArtha:- evo niyama che ke jevuM kAraNa hoya tevuM ja kArya utpanna thAya che. jema dUdhamAM miThAza ochI che ane sAkaramAM miThAza vadhAre che tethI dUdhamAM prIti ochI thAya che ane sAkaramAM prIti vadhAre thAya che. 122. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 96 ] [ puruSArthasiddhiupAya udAharaNa kahe che mAdhuryaprItiH kila dugdhe mandaiva mndmaadhurye| saivotkaTamAdhurye khaNDe vyapadizyate tiivraa|| 123 / / anvayArthaH- [ ni] nizcayathI [manvadhu] ochI miThAzavALA [3the] dUdhamAM [ madhuryaprIti:] miThAzanI ruci [mantA] thoDI [ga] ja [ vyaparizyad] kahevAmAM Ave che ane [ sAM ] te ja miThAzanI ruci [ 38madhurye ] atyaMta miThAzavALI [ vaDe ] sAkaramAM [tIvrA] adhika kahevAmAM Ave che. TIkA:- 'viruna mundramAdhurve dudhe mAdhuryaprIti: maM vyavasthita tathA seva mAdhuryaprIti: 3mAdhurve vaDe tIvra vyAphizyate'- artha:- nizcayathI thoDI miThAzavALA dUdhamAM mikTaranI rucivALA puruSane ruci bahu thoDI hoya che ane ghaNI miThAzavALI sAkaramAM te ja puruSane ruci ghaNI vadhAre hoya che. bhAvArtha:- jema koI manuSya miSTarasano abhilASI che to tenI ruci dUdhamAM ochI hoya che ane khAMDamAM vadhAre hoya che; tema je manuSyane jeTalo padArthomAM mamatvabhAva haze te te puruSa teTalo ja hiMsAno bhAgIdAra thaze, vadhAreno nahi. bhale tenI pAse te padArtho hAjara hoya ke na hoya. ahIM koI ghaNA AraMbha-parigraha karavAvALo jIva kahe ke amane mamatvabhAva nathI, paNa parigraha ghaNo che to ema banI zake nahi. kema ke jo mamatvabhAva nahoto to bAhya parigraha ekatra ja zA mATe karyo? ane jo bAhya parigraha hovA chatAM paNa te jo mamatvano tyAgI hoya to te A bAhya padArthone eka kSaNamAM choDI zake che. mATe siddha thayuM ke mamatvabhAva vinA bAhya padArthono saMgraha thaI zakato nathI. jema jema ApaNo mamatvabhAva vadhato jAya che tema tema ApaNe bAhya padArthono saMgraha paNa karatA jaIe chIe. bhAvahiMsA vinA dravyahisA banI zake che paNa mamatvabhAva vinA bAhya padArthono saMgraha thaI zakato nathI. 123. parigraha tyAgavAno upAya tattvArthAzraddhAne niryuktaM prathamameva mithyaatvm| samyagrdazanacaurA: prathamakaSAyAzca ctvaarH|| 124 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 97 anvayArthaH- [ prathamU ] pahelAM [4] ja [ tasvIrthAzraddhAne] tattvArthanA azraddhAnamAM jene [ niryu$] saMyukta karyA che evA [ mithyAtve] * mithyAtva [2] ane [sa rjanavIra :] samyagdarzananA cora [vetvIra:] cAra [ prathamawSAya:] pahelAM kaSAya arthAt anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha che. TIkAH- "prathamaM tattvArthAzraddhAne mithyAtve niryu$-vaM mithyAtva va vavAra: prathama RSAyA: sabhya vIra : santi'- artha - pahelAM tattvArthanA mithyAzraddhAnamAM saMyukta karyA che arthAt pahelo mithyAtva nAmano aMtaraMga parigraha che ane pahelI cokaDI arthAt anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha e cAra che. A rIte samyagdarzananA e pAMca cora che. jyAM sudhI eno nAza thato nathI tyAMsudhI samyagdarzana thatuM nathI. bhAvArtha:- ahIM ema batAve che ke A aMtaraMga cauda prakAranA parigrahono kevI rIte tyAga karavo joIe. pahelAM jyAre zrAvaka samyagdarzana prApta kare che tyAre mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI cokaDIno nAza kare che. anAdi mithyASTinI apekSAe pAMcano nAza thAya che ane sAdi ( mithyASTi)nI apekSAe sAtano nAza thAya che. bAkInA bIjA batAve che pravihAya ca dvitIyAn dezacaritrasya snmukhaayaatH| niyataM te hi kaSAyA: dezacaritraM nirundhnti|| 125 / / anvayArthaH- [ ] ane [ dvitIyAna] bIjA kaSAya arthAt apratyAkhyAnAvaraNI krodha-mAna-mAyA-lobhane [pravidAya] choDIne [ rezaritrasya] dezacAritranI [ sanvAyAta: ] sanmukha Ave che, [ di] kAraNa ke [ te] te [ NyA:] kaSAya [niyataM] nakkIpaNe [ rezaritra] ekadeza cAritrane [ nirutpatti] roke che. TIkA- " zrAvavA: dvitIyAnuM pratyArathI dhAvIna catuSThAna pravidAya dezacaritrasya sanmukhAyAtaH bhavanti hi te kaSAyAH niyataM dezacaritraM nirundhnti|' 1. jema hiMsAnA prakaraNamAM kahevAmAM AvyuM che ke koI puruSathI jo bAhya hiMsA thaI jAya ane tenA pariNAma te hiMsA karavAnA na hoya-zuddha hoya, to te hiMsAno bhAgIdAra thato nathI. 2. mithyAtva, samyagamathyAtva ane sabhyaprakRtimithyAtva. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 98 ] [ puruSArthasiddhiupAya artha:- samyagdaSTi zrAvaka te 1 apratyAkhyAnAvaraNa krodha-mAna-mAyA-lobha-A cAre kaSAyono nAza karIne ekadeza cAritra sanmukha thAya che arthAt grahaNa kare che. kAraNa ke nizcayathI te ja apratyAkhyAnAvaraNa Adi cAre dezacAritra-zrAvakanAM vratono ghAta kare cheA rIte A trIjo bheda aMtaraMga parigrahano thayo. 125. nijazaktyA zeSANAM srvessaamntrnggsnggaanaam| kartavyaH parihAro maardvshaucaadibhaavnyaa|| 126 / / anvayArtha:- mATe[ nikhazavajyA] potAnI zaktithI [mArvavazavAvibhAvanA] mArdava, zauca, saMyamAdi dazalakSaNa dharmadvArA [ zeSA ] bAkInA [ sarveSA] badhAya [ santarInAn] aMtaraMga parigrahono [ paridara: ] tyAga [ vartavya: ] karavo joIe. TIkA- "zeSAnAM sarvekSAt aMtara/saMnAr nizasyA mArdava zIvAdri bhAvanA parihAra: kartavya:'- artha:- ane bAkInA je 10 prakAranA aMtaraMga parigraha che temane potAnI zakti anusAra potAnA komaLa pariNAma tathA saMtoSarUpI bhAvanAthI choDavA arthAt yathAkrama badhAno tyAga karavo. bhAvArtha- aMtaraMga parigraha 14 prakAranA che temanAM nAma A ja granthamAM zloka 116mAM batAvyAM che. 1 mithyAtva, 4 cokaDIrUpa cAra kaSAya, tathA 9 hAsyAdi nokaSAya- A rIte 14 bheda che. temano kramapUrvaka tyAga karavo. temAMthI mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya che te samyagdarzana ane svarUpAcaraNarUpa cAritrano ghAta kare che. apratyAkhyAnAvaraNI nAme cAra kaSAya che te dezacAritrano ghAta kare che arthAt zrAvakAda thavA detA nathI. pratyAkhyAnAvaraNI nAme cAra kaSAya te sakalasaMyamano ghAta kare che. arthAt munipada thavA detA nathI. tathA saMjvalanAdi 4 ane hAsyAdi 6 tathA 3 veda-e badhA yathAkhyAtacAritranA ghAtamAM nimitta che. (nijazaktinA baLathI) A rIte A badhAM vratone kramapUrvaka dhAraNa karIne, aMtaraMga parigrahane kramapUrvaka choDavo joIe. 1ra6. 1. pratyAkhyAnAvaraNa-a=Ipa thoDA, pratyAkhyAna tyAgane, AvaraNa=AcchAdita karavAvALA. 2. nokaSAya=1 hAsya, 2 rati, 3 arati 4 zoka, 5 bhaya, 6 jugupsA ( glAni), 7 strIveda, 8 puruSaveda, 9 napuMsakaveda Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 99 bAhya parigraha tyAgavAno krama bahiraGgAdapi saGgAt ysmaatprbhvtysNymo'nucitH| parivarjayedazeSaM tamacittaM vA sacittaM vaa||127|| anvayArthaH- [vA] tathA [tan] te bAhya parigrahane [ vinaM] bhale te acetana hoya [ vA] ke [ vitta ] sacetana hoya, [ HzeSa] sapUrNapaNe [parivarnamen] choDI devA joIe. [ smAr] kAraNa ke [vadit] bahiraMga [ saFI] parigrahathI [ ]i paNa [ anucita:] ayogya athavA niMdya [ saMyama:] asaMyama [ pramavati ] thAya che. TIkAH- "yasmAt vahira ti kapi saMratu anubhavata: satsaMyama: mavati tasmAt citto savitta vA zeSa paripraduM parivarna'-artha:- jethI bAhya dhana-dhAnyAdi parigrahathI paNa mahAna asaMyama thAya che arthAt jyAMsudhI parigrahuM rahe che tyAMsudhI saMyamanuM sArI rIte pAlana thaI zakatuM nathI. tethI te bAhya parigraha bhale sajIva hoya ke ajIva hoya- banne prakArano parigraha choDavo joIe. bhAvArtha:- bAhya parigrahamAM saMsAranA jeTalA koI padArtho che te badhA prAyaH AvI jAya che. tethI bAhya parigrahanAM sajIva ane ajIva evA be bheda karyA che. rUpiyA, paisA khetI vagere ajIva parigraha che ane hAthI, ghoDA, baLada, nokara, cAkara e sajIva parigraha che. eno paNa tyAga ekadeza ane sarvadeza thAya che. 127. je sarvadeza tyAga na karI zake te ekadeza tyAga kare yo'pi na zakyastyaktuM dhndhaanymnussyvaastuvittaadiH| so'pi tanUkaraNIyo nivRttirUpaM ytstttvm||128 / / avayArthaH- [ ]i ane [1] je [ dhanadhAnyamanuSyavAstuvijJA]i dhana, dhAnya, manuSya, gRha, saMpadA vagera [ tyavatuma ] choDavAne [2 zaya] samartha na hoya [ sa: ] te parigraha [ ai] paNa [ tanU] ocho [ raLIya:] karavo joIe. [ yata:] kAraNa ke [ nivRttirU5] 1 tyAgarUpa ja [ tattvam] vastunuM svarUpa che. 1. tattva nivRttirUpa che teno artha:- dareka vastu svadravya, svakSetra svakALa ane svabhAvathI sadAya paripUrNa ja che ane paradravyAdikathI zUnya arthAt nivRttirUpa ja che vartamAna azuddhadazAmAM paradravyanA AlaMbanavaDa rAgI jIvane bAhya-sAmagrI pratye mamatvarUpa rAga bhUmikAnusAra hoya che. teno Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 100 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA - 'yogapi manuSya: dhanya dhanyamanuSyavIstuvijJAphi. tyavatum na za$: sopi manuSya ghanyathAnyAdri: tanUraLIya: yata: tattva nivRttirUpe zaktiA '- artha- je prANI dhana, dhAnya, vAstu manuSyAdi bahiraMga (dasa prakAranA) parigrahane sarvathA choDavAne azakta hoya teNe temAMthI thoDo parigraha rAkhavAnuM parimANa karavuM joIe. kAraNa ke tattva tyAgarUpa che. bhAvArtha:- bahiraMga parigrahuM mULa sajIva ane ajIvanA bhedathI be prakAranA che. bannenA daza bheda che. khetara, makAna, cAMdI, sonuM, dhana, cAra pagavALA pazu, vastra-pAtra, anAja, dAsI, dAsa vagere e bAhya parigrahanA daza bheda che. eno jo saMpUrNa tyAga na karI zake to temAMthI potAnI jarUra jeTalAnuM parimANa karIne rAkhe ane bAkInAno tyAga kare, kAraNa ke tyAgarUpa ja tattvanuM svarUpa che. jyAMsudhI A AtmA ne tyAgadharmanuM AcaraNa nahi kare tyAMsudhI tene mokSa maLaze nahi. nivRtti nAma paNa mokSanuM ja che. A rIte hiMsAdi pAMce pAponuM vistRta varNana karyuM. 128. rAtrau bhuJjAnAnAM yasmAdanivAritA bhavati hiNsaa| hiMsAvirataistasmAt tyaktavyA raatribhuktirpi|| 129 / / anvayArthaH- [vasmata] kAraNa ke [ rAtra] rAtre [ musInAnAM ] bhojana karanArAne [ hiMsA ] hiMsA [ nivAritA] anivArya [ bhavati] thAya che. [tasnAt] tethI [hiMsAviratai: ] hiMsAnA tyAgIoe [rAtrimugi: pa ] rAtribhojanano paNa [tyajIvyA ] tyAga karavo joIe. svAzrayanA baLa vaDe tyAga karAvavA mATe bAhya padArthanA tyAgano upadeza che. vAstavamAM to AtmAne paravastuno tyAga ja che paNa je kaMI rAga, mamatvabhAva che tenA tyAgarUpa nirmaLa pariNAma jeTalA aMze thAya che teTalA ja aMze rAgAdinI utpatti thatI ja nathI. jyAM AvuM hoya tyAM te jIvane para vastunA tyAgano kartA kahevo te te jAtanA abhAvarUpa nimittanuM jJAna karAvavA mATe asaddabhUta vyavahAranayanuM kathana che. (nizcayasamyagdarzana vinA ajJAnInA huTharUpa tyAgane vyavahAra paNa dharma saMjJA nathI.) 1. dAsI dAsAdine dvipada= be pagavALAM kahevAmAM Ave che. 2. tyAgadharma-jema prakAzanI utpatti vinA aMdhAruM TaLe ja nahi tema nija zuddhAtmAnA Azraya vaDe nirmaLa zraddhA-jJAna ane svarUpamAM ekAgratArUpa zuddha pariNatinI prApti karyA vinA rAgano tyAga arthAt vItarAgI dharmarUpa mokSano upAya ane mokSa maLe nahI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 101 TIkA:- "yasmAtu rAtrI mukhtAnAnAM nivAritA hiMsA bhavati tasmAta hiMsAvirateM: rAtrimu9i: kavi tyavattA'-artha-rAtre khAnArane hiMsA avazya ja thAya che mATe hiMsAnA tyAgIoe rAtribhojanano tyAga avazya ja karavo joIe. bhAvArtha:- rAtre bhojana karavAthI jIvonI hiMsA avazya thAya che. prAya: evAM nAnAM nAnAM ghaNAM jaMtuo che ke je rAtre ja gamana kare che ane dIvAnA prakAzanA premathI dIvAnI (dIpakanI) pAse Ave che, mATe rAtre cUlo saLagAvavAmAM, pANI Adi bharavAmAM, ghaMTIthI daLavAmAM, bhojana banAvavAmAM niyamathI asaMkhya jaMtuono ghAta thAya che. mATe hiMsAno tyAga karanAra dayALu manuSyoe rAtre khAvAno avazya tyAga karavo joIe. rAtribhojanamAM bhAvahiMsA paNa thAya che rAgAdhudayaparatvAdanivRtti tivartate hiNsaam| rAtriM divamAharataH kathaM hi hiMsA na sNbhvti||130 / / anvayArthaH- [ nivRti: ] atyAgabhAva [2ITghuyaparatvIt] rAgAdibhAvonA udayanI utkaTatAthI [ hiMsAma] hiMsAne [ na gativartate] ullaMghIne vartatA nathI, to [ rAtri vin] rAte ane divase [gAharata:] AhAra karanArane [ di] nizcayathI [ hiMsA ] hiMsA [ 5tha] kema [ na saMmati] na saMbhave? TIkA:- "rA'DiyAratvAta nivRtti: atyAreT: hiMsAM na mativartata yata: rAtri vivuM darataHmusnAna hi hiMsA kartha na saMmati?-pitu saMmati chavA'- artha -rAgAdibhAva utkRSTa hovAne lIdhe rAgAdinuM atyAgapaNe hiMsAnuM ullaMghana karI zakatuM nathI. arthAt jyAM sudhI rAgAdino tyAga nathI tyAM sudhI ahiMsA nathI, hiMsA ja che. to pachI rAte ane divase khAnArane hiMsA kema na hoya? niyamathI hoya ja. rAgAdinuM hovuM ja vAstavika hiMsAnuM lakSaNa che. 13). zaMkAkAranI zaMkA yadyevaM tarhi divA kartavyo bhojanasya prihaarH| bhoktavyaM tu nizAyAM netthaM nityaM bhavati hiNsaa|| 131 / / anvayArthaH- [ yaddhi purva ] jo ema che arthAt sadAkALa bhojana karavAmAM hiMsA che [tardi] to [ phivA monajI] divasanA bhojanano [paridAra:] tyAga Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 102 ] [ puruSArthasiddhiupAya [rtavya: ] karavo joIe [tu] ane [ nizAyAM] rAtre [ movattavya] bhojana karavuM joIe. kemake [phathaM] e rIte [hiMsA ] hiMsA [ nityaM ] sadAkALa [tta mavati] nahi thAya. TIkA:- 'vi vaM tarhi vivA mokhanasya parihAra: rtavya: tu nizAyAM movattavya bhaM nityaM hiMsA na bhavatti'- artha:- ahIM koI tarka kare che ke jo divase ane rAte-banne vakhate bhojana karavAthI hiMsA thAya che to divase bhojana na karavuM joIe ane rAtre bhojana karavuM joIe jethI haMmezAM hiMsA nahi thAya. evo ja niyama zA mATe karavo ke divase ja bhojana karavuM ane rAtre na karavuM? AcArya teno uttara Ape cheH naivaM vAsarabhukterbhavati hi rAgo'dhiko rajanibhuktau / annakavalasya bhukterbhuktAviva mAMsa vasyA rUra|| anvayArtha:- [ttva na] ema nathI. kAraNa ke [annavatasya] annanA koLiyAnA [ muo: ] bhojanathI [mAMsaLavAsya] mAMsanA koLiyAnA [muttta va] bhojanamAM jema rAga adhika thAya che tevI ja rIte [ vAsaramuo: ] divasanA bhojana karatAM [ratnanimuI] rAtribhojanamAM [haii ] nizcayathI [ rAdhiO: ] adhika rAga [bhavati] thAya che. TIkA:- hi rabanimuau adhi: rA: mavatti vAsaramuo vaM na bhavati yathA annavatasya muau mAMsavatasya muau va '-arthaH-nizcayathI rAtre bhojana karavAmAM adhika rAgabhAva che ane divase bhojana karavAmAM ocho rAgabhAva che. jema annanA bhojanamAM rAgabhAva ocho che ane mAMsanA bhojanamAM rAgabhAva adhika che. bhAvArtha:- peTa bharavAnI apekSAe to banne bhojana sarakhA ja che. paNa pratyeka prANIne anna, dUdha, ghI, vagere khAvAmAM to sAdhAraNa rAgabhAva che arthAt ochI lolupatA che kema ke annano AhAra to sarva manuSyone sahya ja che tethI prAyaH ghaNA prANIo to annanuM ja bhojana kare che; paNa mAMsanA bhojanamAM kAmAdinI apekSAe athavA zarIranA mohanI apekSAe vizeSa rAgabhAva hoya che kemake mAMsanuM bhojana badhA manuSyono svAbhAvika-prAkRtika AhAra nathI. tevI ja rIte divasanA bhojanamAM prAyaH badhA prANIono sAdhAraNa rAgabhAva che kemake divasanuM bhojana sarva prANIone hoya che, ane rAtanA bhojanamAM kAmAdinI apekSAe tathA zarIramAM adhika snehanI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 103 apekSAe adhika rAgabhAva che tethI rAtanuM bhojana bahu ochA mANasone hoya che. e svAbhAvika vAta che ke divase bhojana karavAthI jeTaluM sArI rIte pAcana thAya che ane jeTaluM sAruM svAsthya rahe che teTaluM rAtre khAvAthI kadI rahI zakyuM nathI. mATe rAtribhojanano tyAga karavo joIe ane divase ja khAvuM joIe. tethI zaMkAkAranI je zaMkA hatI tenuM nirAkaraNa thayuM. 132. rAtribhojanamAM dravyahiMsA arkAlokena vinA bhuJjAnaH pariharet kathaM hiMsAm / api bodhitaH pradIpe bhojyajuSAM sUkSmajIvAnAm / / 133 / / anvayArtha:- tathA [arjAtoOna vinA] sUryanA prakAza vinA rAtre [muggAna: ] bhojana karanAra manuSya [vodhita: prIpe] saLagAvelA dIvAmAM [avi] paNa [bhogyanuSAM] bhojanamAM maLelA [ sUkSmanIvAnAm] sUkSma jaMtuonI [hiMsA] hiMsA [ i] kevI rIte [ parik] choDI zake ? TIkA:- 'voSite prIpe api sarjAtoOna vinA mujhnAna: bhogyanuAM sUkSmanannUnAm hiMsAM thaM parihat'--arthaH-rAtre dIvo saLagAvavA chatAM paNa sUryanA prakAza vinA rAtre bhojana karanAra manuSya, bhojanamAM prIti rAkhanAra je sUkSma jaMtuo vagere che tenI hiMsAthI bacI zakato nathI. bhAvArtha:- je puruSa rAtre dIvA vinA bhojana kare che tenA AhAramAM jo moTA moTA uMdara vagere paNa AvI jAya toya khabara paDatI nathI, ane je puruSa rAtre dIvo saLagAvI bhojana kare che tenA bhojanamAM dIvAnA saMbaMdhathI tathA bhojyapadArthanA saMbaMdhathI AvanArA nAnAM nAnAM pataMgiyAM, phUdAM vagere avazya bhojanamAM paDe che ane temanI avazya hiMsA thAya che. te kA2Ne ema sAbita thayuM ke rAtre bhojana karanAra manuSya dravyahiMsA ane bhAvahiMsA-e banne prakAranI hiMsAne rokI zakto nathI. mATe ahiMsAvrata pALanAre rAtribhojana avazya tyAgavuM joIe. je manuSya rAtre ziMgoDAnAM bhajiyAM vagere banAvIne khAya che teo paNa banne prakAranI hiMsA kare che. 133. kiM vA bahupralapitairiti siddhaM yo manovacanakAyaiH / pariharati rAtribhuktiM satatamahiMsAM sa pAlayati / / 134 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 104 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [vA] athavA [ vahunataii: ] ghaNA pratApathI [ viruM] zuM? [5:] je puruSa [manovavenavArya ] mana, vacana ane kAyAthI [ rAtribhutti] rAtribhojanano [paridarati] tyAga kare che [3] te [ satata{] niraMtara [hiMsAM ] ahiMsAnuM [ patniti] pAlana kare che [ rUti siddham] ema siddha thayuM. TIkAH- "vA vaBpitai: $i ti siddha : manovAnA: rAtrimUrti paridarati sa. satataM hiMsAM paniyati'-artha-athavA ghaNuM kahevAthI zuM? e vAta siddha thaI ke je manuSya mana, vacana, kAyAthI rAtribhojanano tyAga kare che te haMmezAM ahiMsAnuM pAlana kare che. bhAvArtha:- rAtre bhojana karavAmAM ane rAtre bhojana banAvavAmAM haMmezAM hiMsA che. rAtre bhojana karavAnI apekSAe rAtre bhojana banAvavAmAM ghaNI vadhAre hiMsA thAya che. tethI pahelAM ahiMsAvrata pALanArAoe rAtre banelA dareka padArthano tyAga karavo joIe. khAsa karIne bajAranA banelA padArthono to bilakula tyAga ja karI devo joIe paNa jo pAkSika zrAvaka koI rIte saMpUrNa tyAga karI na zake to pANI, pAna, mevo vagere ke jemAM rAte bilakula AraMbha karavo paDato nathI tenuM grahaNa kare to karI zake che, te paNa jo tene pANI vinA cAlatuM na hoya to. 134. ityatra tritayAtmani mArge mokSasya ye svhitkaamaaH| anuparataM prayatante prayAnti te muktimcirenn||135 / / anvayArthaH- [ ti] e rIte [ satra] A lokamAM [] je [svaritAma: ] potAnA hitanA icchuka [ mokSa ] mokSanA [tritayAtmani] ratnatrayAtmaka [ mA] mArgamAM [ anuparataM] sarvadA aTakyA vinA [prayatanta ] prayatna kare che [te] te puruSa [ muvittama] mokSamAM [ avireja ] zIghra ja [ prayAnti ] gamana kare che. TIkAH- " (puruSa:) svaditAtma: putra tritayAtmani mokSamA anuparataM prayatatte te (puruSaT: ) vireja mu$i prayAnti'- artha-je jIva potAnA hitane icchatA thakA A rIte ratnatrayarUpa mokSamArgamAM haMmezAM prayatna karatA rahe che te jIva tarata ja mokSane pAme che. jIvamAtranuM hita mokSa che, saMsAramAM bIje kayAMya AnaMda nathI. tethI je jIva mokSamAM javA icche che temaNe sadeva samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritrarUpa je mokSamArga che temAM sadeva ja prayatna karyA karavo. jo ApaNe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 105 mokSanI vAto karyA karIe ane mokSanA mArganI khoja karIe nahi tathA tenA anusAra cAlIe nahi to ApaNe kadI mokSane pAmI zakIe nahi ane je jIvo tenA mArgamAM cAle che arthAt samyagdarzana prApta karI le che te jIva tarata ja mokSanA paramadhAmamAM pahoMcI jAya che. A rIte (-tattvajJAnapUrvaka ) pAMce pApanA tyAgapUrvaka pAMca aNuvratanuM tathA rAtribhojanatyAganuM varNana karIne have sAta zIlavratonuM varNana kare che. kema ke sAta zIlavrata pAMca aNuvratanI rakSA karavA mATe nagaranA koTa samAna che. jema killo nagaranuM rakSaNa kare che tevI ja rIte sAta zIlavrata pAMca aNuvratanI rakSA kare che. 135. paridhaya iva nagarANi vratAni kila pAlayanti shiilaani| vratapAlanAya tasmAcchIlAnyapi paalniiyaani|| 136 / / anvayArtha- [ vitta ] nizcayathI [ parivaya: rUva ] jema koTa, killo [ nALi] nagaronI rakSA kare che tevI ja rIte [ zItAni] traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata-e sAta zIla [ vratAni] pAMca aNuvratonuM [pAyanti] pAlana arthAt rakSaNa che. [taramA ] mATe [vRtapAnanAya] vratonuM pAlana karavA mATe [ zItAni] sAta zIlavato [kapi ] paNa [pAnanIyAni] pALavAM joIe. TIkA:- 'viruna zItAni vRtAni paniyatti paricaya: narALa rUva tarata vratapatinAya zItAni pAnanIyAni'-artha:-nizcayathI je sAta zIlavrata che te pAMca aNuvratanI rakSA kare che, jema koTa nagaranI rakSA kare che. tethI pAMca aNuvratonuM pAlana karavA mATe traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata e sAta zIlavrato avazya pALavAM ja joIe. have tenuM ja varNana kare che te sAMbhaLo. traNa guNavratonAM nAma:-1 diggata, 2 dezavrata, 3 anarthadaMDatyAgavata. cAra zikSAvratanA nAmaH-1 sAmAyika. 2 propadhopavAsa, 3 bhogopabhogaparimANavrata, 4 vaiyAvRtta. 136. pahelAM divrata nAmanA guNavratanuM svarUpa kahe che pravidhAya suprasiddhairmaryAdAM srvtopybhijnyaanaiH| prAcyAdibhyo digbhyaH kartavyA virtirviclitaa||137|| anvayArtha:- [ suprasiddha ] sArI rIte prasiddha [ mijJAne ] gAma, nadI, parvatAdi judAM judAM lakSaNothI [sarvata:] badhI dizAe [ maryAvAM] maryAdA [pravidhAya] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 106 ] [ puruSArthasiddhiupAya karIne [prAvyAbhyi:] pUrvAdi [ribhya:] dizAomAM [vivanitA viratiH] gamana na karavAnI pratijJA [rtavya] karavI joIe. TIkA- 'suprasiddha amijJAnaiH sarvata: mAM pravidhAya prAdhyAgni: Trimpa: vivanitA virati: vartavyA'-artha:-prasiddhapaNe jANelA je mahAna parvatAdi, nagarAdi athavA samudrAdivaDe cAre dizAmAM jiMdagIparyata maryAdA bAMdhIne cAra dizA, cAra vidizA ane upara tathA nIce-e rIte daze dizAomAM javAnI pratijJA karI levI ane pachI jiMdagIparyata A maryAdAnI bahAra na javuM tene divrata kahe che. ahIM pahADa vagere tathA havAI jahAjathI caDavAnI apekSAe uparanI dizA ane kUvA ke samudrAdimAM javAnI apekSAe nIcenI dizAnuM grahaNa karyuM che. 137. divrata pALavAnuM phaLa iti niyamitadigbhAge pravartate yastato bhistsy| sakalAsaMyamavirahAdbhavatyahiMsAvrataM puurnnm||138 / / avayArtha:- [ 5 ] je [ ti] A rIte [ niyamitaramAve] maryAdA karelI dizAonI aMdara [pravartata ] rahe che [tasya] te puruSane [ tata:] te kSetranI [ di:] bahAranA [ saMvanAsaMyamavirahI] samasta asaMyamanA tyAganA kAraNe [pUf] paripUrNa [ hiMsAvrata] ahiMsAvRta [ bhavati] thAya che. TIkA- "va: (puruSa:) ti niyamita philma pravartate tasya tata: vadi: savanAsaMyamavaradAnta pUf hiMsAvratuM bhavati '--artha-je manuSya A rIte maryAdA karelA daze dizAonA kSetranI aMdara ja potAnuM badhuM kAma kare che tene te dizAonI bahAra ahiMsA mahAvrata paLAya che. mATe divrata pALavAthI ahiMsAvrata puSTa thAya che. 138. dezavratanuM svarUpa tatrApi ca parimANaM graamaapnnbhvnpaattkaadiinaam| pravidhAya niyatakAlaM karaNIyaM viramaNaM deshaat||139 / / anvayArtha:- [ ] ane [ tatra ma]i te diggatamAM paNa [ grAmapaLamavanapAvInAn] gAma, bajAra, makAna, zerI vagerenuM [parimALa] parimANa [ pravidhAya] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 107 puruSArthasiddhiupAya ] karIne [ vezAt] maryAdA karelA kSetramAMthI bahAra [niyatAtaM] javAno koI nakkI karelA samaya sudhI [ viramaLa] tyAga [ raLIya] karavo joIe. TIkA:- 'tatrApi = vivrato'pi = grAmApaLamavanapATAvInAm niyatAnaM parimALa pravidhAya vezAt viramAM raLIyam'-artha:-je daze dizAonI maryAdA divratamAM karI hatI temAM paNa gAma, bajAra, ghara, zerI vagere sudhI eka divasa, eka aThavADiyuM, pakhavADiyuM, mahino, ayana, varSa vagere nizcita kALa sudhI javA-AvavAnuM parimANa karIne bahAranA kSetrathI virakta thavuM ene ja dezavrata kahe che. A dezavratathI paNa ahiMsA paLAya che. 139. iti virato bahudezAt tadutthahiMsAvizeSaparihArAt / tatkAlaM vimalamatiH zrayatyahiMsAM vizeSeNa / / 140 / / anvayArtha:- [kRti] A rIte [ vahuvezAt vita:] ghaNA kSetrano tyAga karanAra [vinanamati: ] nirmaLa buddhivALo zrAvaka [tatkAi] te niyamita kALe [tavutyahiMsAvizeSaparihArAt] maryAdAkRta kSetrathI utpanna thayelI hiMsA vizeSanA tyAgathI [vizeSena] vizeSapaNe [ahiMsAM ] ahiMsAvratano [ zrati] Azraya kare che. TIkA:- 'kRti vavezAt vito vimalamati: tatkAnuM talutphahiMsAvizeSaparihArAt vizeSeLa ahiMsAM zrayati|'-artha:-A rIte divratamAM karelA kSetranuM parimANa karIne te kSetra bahAra hiMsAno tyAga thavA chatAM paNa uttama buddhivALo zrAvaka jo te vakhate bIjA paNa thoDA kSetranI maryAdA kare che to te vizeSapaNe ahiMsAnuM Azraya kare che. je manuSya jIvanaparyaMta dakSiNamAM kanyAkumArI ane uttaramAM himAlaya sudhInuM divrata karyuM che te kAyama to himAlaya jato nathI tethI te dararoja evI pratijJA kare che ke Aja huM 'chapArA ' gAmamAM ja rahIza, bahAra nahIM jAuM. to je divase te 'chapArA' sudhIno ja niyama kare che tene te divase 'chapArA'nI bahAranA pradezamAM ahiMsA mahAvratanuM pAlana thAya che. 140. trIjA anarthadaMDatyAga nAmanA guNavratanuM svarUpa: prayojana vinAnA pApano tyAga karavo tene anarthadaMDatyAgavrata kahe che. tenA pAMca bheda cheH-1. apadhyAnatyAgavrata, 2. pApopadezatyAgavrata, 3. pramAdacaryAtyAgavrata, 4. hiMsAdAnatyAgavrata, ane pa. duHzrutityAgavrata. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 108 ] [ puruSArthasiddhiupAya apadhyAna anarthadaMDatyAgavatanuM svarUpaH pAparddhijayaparAjayasaGgaraparadAragamanacauryAdyAH / na kadAcanApi cintyAH pApaphalaM kevalaM ysmaat||141|| anvayArthaH- [pArdi-naya-paraniya-sarapaMrakramana-vIdyA: ] zikAra, jaya, parAjaya, yuddha, parastrIgamana, corI, AdinuM [IvanA]i koI paNa samaye [na vinya: ] ciMtavana na karavuM joIe [ yAt] kAraNa ke A apadhyAnonuM [ vasaM] mAtra [pApajhanaM] pApa ja phaLa che. TIkAH- "pApaddhi naya paSInaya saMraparavArImana cauryAdA: vAvana pi na vinyA: yasmAta vana pApanuM bhavati'-artha:-zikAra karavAnuM, saMgrAmamAM koInI jIta ane hAranuM, parastrIgamananuM, corI karavAnuM ityAdi kharAba kAryo ke je karavAthI kevaLa pApa ja thAya che, tenuM kadIpaNa ciMtavana na karavuM joIe ene ja apadhyAna-anarthadaMDatyAgavata kahe che. khoTA (kharAba) dhyAnanuM nAma apadhyAna che, tethI je vAtano vicAra karavAthI kevaLa pApano ja baMdha thAya tene ja apadhyAna kahe che. teno tyAga karavo te apadhyAnaanarthadaMDatyAgavata kahe che. 141. pApopadeza nAmanA anarthadaMDatyAgavatanuM svarUpavidyaavaannijymssiikRssisevaashilpjiivinaaN puNsaam| pApopadezadAnaM kadAcidapi naiva vktvym||142|| anvayArtha:- [ vidyA-vANijya-maNIkRSisevA-zilpanI vinA] vighA, vyApAra, lekhanakaLA, khetI, nokarI ane kArIgarIthI nirvAha calAvanAra [puMsAna] puruSone [pApopavezavAnuM ] pApano upadeza maLe evuM [vavana ] vacana [ vArit pa ] koI paNa vakhate [ naiva ] na [vajIvya] bolavuM joIe. TIkAH- "vidyA vANijya mathI kRSi sevA zitva nIvinAM puMsAm pApopavezavAnuM vacana vAvit api naiva vaipvyA '-artha:-vidhA arthAt vaidaka-jyotiSa karanAra, vyApAra karanAra, lekhanakArya karanAra, khetI karanAra, nokarI-cAkarI karanAra ane luhAra, sonI, darajI vagerenuM kAma karanArane A ja kAma karavAnA ane bIjA je koI pApabaMdha karanArAM kArya che teno koIne paNa upadeza Apavo na joIe. ene ja Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 109 puruSArthasiddhiupAya ] pApopadeza anarthadaMDatyAgavata kahe che. zrAvaka gRhastha potAnA kuTuMbIone, bhAIbaMdhone, potAnAM sagAMvahAlAMone-saMbaMdhIone ke jemanI sAthe potAne prayojana che temane tathA potAnA sAdharmI bhAIo che temane temano nirvAha calAvavA mATe avazya vyApAra vagereno upadeza ApIne nimitta saMbaMdhI ceSTA kare, paNa jemanI sAthe potAne kAMI paNa prayojana nathI temane upadeza na devo joIe. 142. pramAdacaryA anarthadaMDatyAgavratanuM svarUpa: bhUkhananavRkSamoTTanazADvaladalanAmbusecanAdIni / niSkAraNaM na kuryAddalaphalakusumoccayAnapi ca / / 143 / / anvayArtha:- [bhUvananavRkSamodanazAlavAnAmbusevanAvIni] pRthvI khodavI, vRkSa ukhADavAM, atizaya ghAsavALI jamIna kacaravI, pANI sIMcavuM vagere [6] ane [valAsumovnayAn] patra, phaLa, phUla toDavA [vi] vagere paNa [nirLa] prayojana vinA [tta rthAt] na karavuM. TIkA:- 'niSkALa bhUvanana vRkSamoTTana zADvanavatana ambusevanAvIni tha vatanasumovvayAn api = 7 churyAt'-artha:vinA prayojane pRthvI khodavI, vRkSa ukhADavA, ghAsa kacaravuM, pANI sIMcavuM-DhoLavuM tathA pAMdaDAM, phaLa, phUlo toDavAM, ityAdi koI paNa kArya na karavuM. bhAvArtha::- gRhastha zrAvaka potAnA prayojana mATe kAMI paNa karI zake che, paNa jemAM potAno kAMI paNa svArtha nathI, jemake raste cAlatAM vanaspati vage2e toDavI ityAdi nakAmAM kAma na karavAM joIe. ene ja pramAdacaryAanarthadaMDatyAgavrata kahe che. 143. hiMsApradAna anarthadaMDatyAgavratanuM svarUpa: asidhenuviSahutAzanalAGgalakaravAlakArmukAdInAm / vitaraNamupakaraNAnAM hiMsAyAH pariharedyatnAt / / 144 / / anvayArtha:- [ asi-ghenu-viSa- utAzana-nA na-javAna-hArduLAvInAm ] charI, viSa, agni, haLa, talavAra, dhanuSa Adi [ hiMsAyA: ] hiMsAnAM [ 3pataLAnAM ] upakaraNonuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 110 ] [ puruSArthasiddhiupAya [ vitaraNama] vitaraNa eTale ke bIjAne devuM te yatnAt] sAvadhAnIthI [paridare] choDI devuM joIe. TIkA- 'hiMsAyA: uparanAM oNi dhenu viSa hutAzana sIna ravAnA vAkchAvInA paridara'-artha:-hiMsA karavAnA sAdhana charI, viSa, agni, haLa, taravAra, bANa vagerenuM devuM prayatnathI dUra kare arthAt bIjAne Ape nahi, ene ja hiMsAdAna arthadaMDatyAgavrata kahe che. je vastuo ApavAthI hiMsA thatI hoya te vastuono upayoga potAnA mATe karI zake che paraMtu bIjAone kadIpaNa na ApavI. 144. duHzrutti anarthadaMDatyAgavratanuM svarUpa rAgAdivarddhanAnAM dussttkthaanaambodhbhulaanaam| na kadAcana kurvIta shrvnnaarjnshikssnnaadiini||145|| anvayArthaH- [ ravivartunAnAM] rAga, dveSa, mohAdine vadhAranAra tathA [avayavahunAnAna] ghaNA aMze ajJAnathI bharelI [ puNavathAnAna] duSTa kathAonuM [avarNanazikSaNAvani] sAMbhaLavuM, dhAravuM, zIkhavuM Adi [vavAna] koI samaye, kadIpaNa [ na vartIta ] karavuM na joIe. TIkAH- mavAdha (mithyAtva) vahunInAM ravivarlDanAnAM TukathAnAM zravarnanazikSaTlIni na vAcana rvIta'-artha-mithyAtvasahita rAgadveSa, verabhAva, moha, madAdi vadhAranAra kukathAonuM zravaNa tathA navI kathAo banAvavI, vAMcavI vagere kadI paNa na karavuM. ene ja duHzruti anarthadaMDatyAgavata kahe che. je kathAo sAMbhaLavAthI, vAMcavAthI ane zikhavavAthI viSayAdinI vRddhi thAya, moha vadhe ane potAnA tathA paranA pariNAmathI cittane saMkaleza thAya evI rAjakathA, corakathA, bhojanakathA, strIkathA ityAdi kathAo kahevI nahi. 145. mahAhiMsAnuM kAraNa ane aneka anartha utpanna karanAra jugArano paNa tyAga karavo joIe: sarvAnarthaprathamaM mathanaM zaucasya sadma maayaayaaH| dUrAtpariharaNIyaM cauryAsatyAspadaM dyuutm|| 146 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 111 anvayArthaH- [ sarvAnarthaprathamaM ] sAta vyasanomAM paheluM athavA badhAM anarthomAM mukhyatve [ zauca mathai] saMtoSano nAza karanAra, [mAyAyA:] mAyAcAranuM [1] ghara ane [cauryAsatyArapat] corI tathA asatyanuM sthAna [ dhRtam] evA jAgArano [TUrAn] dUrathI ja [ paridaraNIyan] tyAga karavo joIe. TIkAH- "sarvAnarthaprathamanuM mathanuM zauca, sA mAyAyA: voryAsatyAspaduM cUtam vratu pariharIyA'-artha:-badhAM anarthone utpanna karanAra, zauca je lobhano tyAga teno nAza karanAra ane kapaTanuM ghara evA jAgArane dUrathI ja choDavo joIe. bhAvArtha- kharI rIte jAgAra ramavo ghaNuM ja kharAba kAma che. sAta vyasanomAMthI jugAra ja sauthI kharAba che. je puruSa jugAra rame che teo prAyaH badhAM pAponuM AcaraNa kare che, mATe jugArano tyAga avazya karavo joIe. tethI anarthadaMDa tyAganArane jugArano paNa tyAga karavo joIe. 146. vizeSa kahe che: evaMvidhamaparamapi jJAtvA muJcatyanarthadaNDaM yH| tasyAnizamanavA vijayamahiMsAvrataM lbhte||147|| anvayArtha:- [ 5] je manuSya [gvaM vighaM ] A prakAranA [ paramapi ] bIjA paNa [ anarthavyama] anarthadaMDane [ jJAtvA ] jANIne | mugrati] tyAge che [ tattva ] tene [ manavAM ] nirdoSa [ hiMsIvrad] ahiMsAvrata [ niza{] niraMtara [ vinayama] vijaya [mate] pAme che. TIkAH- "ya: parva vidhuM sAruM gapi anartha DuM jJAtvA mukhyati taraca anavadya hiMsAvrata niza vinaya namaste'-artha:-je manuSya A rIte bIjA paNa pApabaMdha karanAra anarthadaMDane jANIne choDe che, te puruSanuM pAparahita ahiMsAvrata haMmezA vijaya pAme che, arthAt sadaiva puNyabaMdha karato, pApano tyAga karato thako karmonI nirjarA kare che. bhAvArtha- saMsAramAM evAM nAnAM nAnAM ghaNAM kAryo che ke jene karavAthI vyartha ja pApano baMdha karyA kare che, tethI badhA manuSyoe jenAthI potAnuM kAMI prayojana nathI evA vyartha anarthadaMDono tyAga avazya karavo-e temanuM kartavya che. A rIte traNa guNavratonuM varNana samApta karyuM. 147. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 112 ] [ puruSArthasiddhiupAya have cAra zikSAvratonuM varNana kare che paheluM sAmAyika zikSAvrata rAgadveSatyAgAnnikhiladravyeSu saamymvlmby| tattvopalabdhimUlaM bahuzaH sAmAyika kaarym||148|| anvayArtha- [ rAgadveSatyA] rAga-dveSanA tyAgathI [ nizvinadravyay] badhA iSTaaniSTa padArthomAM [sAcaM] sAmyabhAvane [avanabhya ] aMgIkAra karIne [tattvopatnazcimUnaM] AtmatattvanI prAptinuM mULa kAraNa evuM [ sAmAyi5] sAmAyika [ wArya ] karavuM joIe. TIkAH- "nivinaMdravyapu rAESatyAti sAcuM vanabhya tattvopanadhi mUrta sAmAyi5 vakuza: kAryam' artha-samasta iSTa-aniSTa padArthomAM rAgadveSa bhAvono tyAga karavAthI, samatAbhAvanuM AlaMbana karIne, AtmAnA svarUpanI prApti karavAmAM mULa kAraNa sAmAyika che te vAraMvAra karavuM joIe, arthAt dararoja traNe kALe karavuM joIe. tene ja sAmAyika zikSAvrata kahe che. bhAvArtha:- "sam" eTale ekarUpa ane "aya' eTale AtmAnA svarUpamAM gamana te samaya' thayuM. evo "samaya" jenuM prayojana che tene sAmAyika kahe che. A sAmAyika samatAbhAva vinA thaI zake nahi. tethI sukhadAyaka ane duHkhadAyaka padArthomAM samAna buddhi rAkhato zrAvaka traNe kALe pAMce pApono tyAga karIne avazya sAmAyika kare. ene sAmAyika zikSAvrata kahe che. 148. sAmAyika kayAre ane kevI rIte karavuM te batAve che - rajanIdinayorante tadavazyaM bhaavniiymviclitm| itaratra punaH samaye naM kRtaM doSAya tadguNAya kRtm||149 / / avayArthaH- [ tat] te sAmAyika [2nanIniyo: ] rAtri ane divasanA [ santa ] aMte [vinitam] ekAgratApUrvaka [ avazya ] avazya [bhAvanIyam] karavuM joIe. [puna:] ane jo [rUtaratra samaye] anya samaye [i] karavAmAM Ave to [ tat ] te sAmAyika kArya [toSAya] doSano hetu [1] nathI, paNa [TMAya ] guNane mATe ja hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 113 TIkAH- "tat sAmAyiSTha rananI vinayo: matte avazya vicalitaM bhAvanIya puna: rUtaratra samaye koSAya tam na Ci tat guNIya tat saritA'-artha:-te sAmAyika pratyeka zrAvake rAtanA aMte ane divasanA aMte arthAt prabhAte ane saMdhyAkALe avazya niyamapUrvaka karavuM joIe ane bAkInA vakhate jo sAmAyika kare to guNa nimitte ja hoya che, doSa nimitte nahi. bhAvArtha:- gRhastha zrAvaka gRhasthapaNAnAM aneka kAryomAM saMlagna rahe che tethI tene mATe AlaMbanarUpa prabhAta ane saMdhyAnA banne samaya AcAryoe niyamita karyA che. Ama to sAmAyika game tyAre karavAmAM Ave tenAthI AtmAnuM kalyANa ja che, nukasAna kadIpaNa nathI. tethI pratyeka zrAvake banne samaya athavA traNa samaya be ghaDI, cAra ghaDI ke cha ghaDI sudhI pAMce pApano tathA AraMbha-parigrahano tyAga karIne ekAMta sthAnamAM zuddha mana karIne pahelAM pUrva dizAmAM namaskAra karavA, pachI navavAra namaskAramaMtrano jApa karavo, pachI traNa Avartana karavA ane eka zironati karavI. A rIte cAre dizAmAM karIne khagAsana athavA padmAsana karIne sAmAyika karavuM ane jyAre sAmAyika pUrNa thaI jAya tyAre aMte paNa zarUAtanI peThe navavAra namaskAramaMtrano jApa, traNa traNa Avartana, eka eka zironati e ja pramANe karavI. A ja sAmAyika karavAnI chULa vidhi che. sAmAyika karatI vakhate zrAvaka paNa munisamAna ja che. 149. sAmAyikazritAnAM smstsaavdyyogprihaaraat| bhavati mahAvratameSAmudaye'pi critrmohsy|| 150 / / anvayArtha:- [SAma] A [sAmAyizritAnA ] sAmAyika dazAne pAmelA zrAvakone [ caritramodarA] cAritramohano [3ye ui] udaya hovA chatAM paNa [ samastasAvaghayo paridAra ] samasta pApanA yoganA tyAgathI [madAvrataM] mahAvrata [bhavati] thAya che. 1. [ sAmAyikane mATe 1-yogya kSetra, 2-yogya kALa, 3-yogya Asana, 4 yogya vinaya, 5-manazuddhi, 6-vacanazuddhi, 7-bhAvazuddhi ane 8-kAyazuddhi e ATha vAtanI anukULatA hovI jarUrI che, temAM bhedajJAnapUrvaka svasammukhatAnA baLathI jeTalI pariNAmonI zuddhatA thAya teTalI nizcaya sAmAyika che, tyAM vartatA zubharAgane vyavahAra sAmAyika kahevAmAM Ave che. nizcayasamyagdarzana-jJAnapUrvaka jeNe kaSAyanI be cokaDIno abhAva karyo che te jIvane sAcA aNuvrata ane sAmAyikavrata hoya che, jene nizcayasamyagdarzana na hoya tenA vratane sarvajJadave bALavrata-ajJAnamayavrata kahela che.] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 114 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- "sAmAyizritAnAM kheSAM zrAvavAnAM samastasAvadyayogaparihArat varitramohaMca 3ye pi mahAvrata mavati '-artha-sAmAyika karanAra zrAvakane te samaye samasta pAMce pApono tyAga hovAthI pratyAkhyAnAvaraNa cAritramohanIya karmano udaya hovA chatAM paNa mahAvrata ja che. bhAvArtha:- zrAvaka je vakhate sAmAyika karI rahyo che tyAre kharI rIte tenI te vakhatanI avasthA muni samAna ja che. tenA pariNAmomAM ane muninA pariNAmomAM vizeSa taphAvata nathI. bheda phakta eTalo ja che ke muni digaMbara che ane zrAvaka vastrasahita che. muni mahArAje pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyono tyAga karI dIdho che ane zrAvake hajI sudhI pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyono tyAga karyo nathI. 150. have bIjuM zikSAvrata proSadhopavAsanuM svarUpa kahe che: sAmAyikasaMskAraM pratidinamAropitaM sthiriikrtum| pakSArddhayordvayorapi kartavyo'vazyamupavAsaH / / 151 / / anvayArtha- [pratini] dararoja [ sAropid] aMgIkAra karela [sAmAyisaMraM ] sAmAyikarUpa saMskAra [thirIvartana ] sthira karavAne mATe [ kayo:] ane [ pakSAddhayo.] pakSanA ardhabhAgamAM arthAt aSTamI ane caturdazInA divase [3pavAsa:] upavAsa [avazyamafu] avazya ja [ sUrtavya:] karavo joIe. TIkAH- "prativinaM sAropita sAmAyika saMraM sthirIkartam yorapi pakSAddhayo: avazya upavAsa: vartavya:'-artha-pratidina aMgIkAra karela sAmAyika vratanI daDhatA karavA mATe banne pakhavADiyAnA ardhA bhAgamAM je caudaza ane AThama che temAM avazya upavAsa karavo joIe. bhAvArtha- A proSadha upavAsa dareka mahinAmAM cAra vAra karavAmAM Ave che, arthAt dareka caudaza ane AThamanA divase te karavAmAM Ave che. tenAthI sAmAyika karavAnI bhAvanA daDha rahe arthAt viSayakaSAyomAMthI citta sadA virakta ja rahe che tethI pratyeka gRhastha sAmAyika avazya karavuM joIe. 151. proSadhopavAsanI vidhi muktasamastArambhaH prossdhdinpuurvvaasrsyaarddh| upavAsaM gRhNIyAnmamatvamapahAya dehaadau|| 152 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 115 anvayArthaH- [ mu$samastArambha: ] samasta AraMbhathI mukta thaIne [vedI] zarIrAdimAM [mamatva ] Atmabuddhino [ kapAya] tyAga karIne [proSathatinapUrvavAsaracArke] upavAsanA AgalA divasanA ardhA bhAgamAM [ upavAsa] upavAsa [ gRhIyAt] aMgIkAra karavo joIe. TIkA:- 'proSaghanipUrvavAsaracArve mujIsastArambha: vedAvI mamatve paEIya upavAsa dIyAt '-artha -upavAsa karavAnA eka divasa agAu arthAt dhAraNAnA divase samasta AraMbha choDIne cAre prakAranA AhArano tyAga karIne zarIra vageremAM mamatvabhAva choDIne upavAsa grahaNa karavo. bhAvArtha- jema ke AThamano upavAsa karavAno che to sAtamanA bAra vAgyAthI cAre prakAranA AhArano tyAga karIne, samasta AraMbhano tyAga karato thako zarIrAdithI moha choDIne upavAsa dhAraNa karavo. 152. upavAsanA divasanuM kartavya zritvA viviktavasatiM smstsaavdyyogmpniiy| sarvendriyArthavirataH kaaymnovcnguptibhistisstthet|| 153 / / anvayArtha- pachI [vivijIvasati] nirjana vasatikA-nivAsasthAnamAM [ zisvI ] jaIne [ samastasAvadyayo.i] sapUrNa sAvadhayogano [ kapanIya] tyAga karIne [ sarvejiyArthavirata: ] sarva indriyothI virakta thaI [ kAyamanovanaguptimaH] managupti, vacanagupti ane kAyagupti sahita [tita ] sthira thAya. TIkA - 'vivi} vasatiM zilvI samarata sAvidyayonuM apanIya sarvenTiyArthavirata: chAyamanovana'timi: tirNatA'-artha jeNe sAtamanA divase upavAsa dhAraNa karyo che te zrAvaka te ja vakhate ekAMta sthAnamAM jaIne hiMsAdi pAMce pApono saMkalpapUrvaka tyAga karIne, pAMce indriyanA viSayothI virakta thaIne mana, vacana ane kAyAne vaza rAkhe arthAt traNe guptinuM pAlana kare. 1. prAcIna samayamAM nagara-grAmonI bahAra dharmAtmAjana munione utaravA mATe-ArAma mATe athavA sAmAyika Adi karavA mATe jhuMpaDI karAvI detA, tene vasatikA kahetA hatA. aneka nagaromAM ja paNa jovAmAM Ave che. 2-apadhyAna = mAThuM dhyAna, apakathana ane apaceSTArUpa pApasahita kriyA. 3-samastasAvadhayogano tyAga = je samaye sAvadhakriyAono tyAga kare, te samaye huM sarvasAvadhayogano tyAgI thAuM chuM' evI pratijJA kare. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 116 ] [ puruSArthasiddhiupAya bhAvArtha:- upavAsano badho samaya dharmadhyAna vageremAM vitAvavo joIe. ekAMta sthAna vinA dharmadhyAna thaI zakatuM nathI. mATe ekAMta sthAna dharmazALA, caityAlaya vageremAM vAsa kare ane jo manamAM vicAra kare to dhArmika vAtono ja vicAra kare, jo vacana bole to dhArmika vAtonuM ja vivecana kare ane jo kAyAnI ceSTA kare to potAnI maryAdA pramANe ja hare phare, nirarthaka hare phare nahi. A rIte traNe gutionuM pAlana kare. 153. pachI zuM kare te batAve che: dharmadhyAnAsakto vAsaramativAhya vihitsaandhyvidhim| zucisaMstare triyAmAM gmyetsvaadhyaayjitnidrH|| 154 / / anvayArthaH- [ vihitIthyavidhimU ] jemAM prAta:kALa ane saMdhyAkALanI sAmAyikAdi kriyA karIne [ vAsara] divasa [ dharmadhyAnArasaM9:] dharmadhyAnamAM lIna thaIne [ jhativAhya] vitAvIne [ svAdhyAyanitanidraH] paThana-pAThanathI nidrAne jItIne [ zuSisaMstare ] pavitra pathArI para [ triyAmAM] rAtri [1 ] pUrNa kare. TIkAH- "dharmadhyAnAso vAra tivAhya vidita sAdhyavidhim svAdhyAyanitanidrA zuvirasaMstare triyAmAM samayet '-artha -upavAsa svIkArIne zrAvaka, dharmadhyAnamAM lIna thaI divasa pUrNa karI saMdhyA samaye sAmAyika vagere karIne traNa pahora sudhI pavitra pathArImAM yathAzakti svAdhyAya karIne rAtri pUrNa kare. bhAvArtha:- A upavAsa dhAraNAno divasa che tethI baporanA bAra vAgyAthI saMdhyAkALa sudhI dharmadhyAna karavuM, pachI sAmAyika karavuM, pachI svAdhyAya karavI, pachI zayana karavuM. yathAzakti brahmacaryavratanuM pAlana karavuM. pachI prAta:kALe cAra vAgye pathArI choDIne jAgrata thaI javuM. 154. pachI zuM karavuM? prAtaH protthAya tataH kRtvA tAtkAlikaM kriyaaklpm| nirvartayedyathoktaM jinapUjAM prAsukairdravyaiH / / 155 / / anvayArtha- [ tata:] pachI [prAta:] savAramAM [prosthAya] UThIne [ tAnjhAni] te samayanI [ priyAtpan] kriyAo [ kRtvA ] karIne [prabhu: ] prAsuka arthAt Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 117 jIvarahita [dravyaH] dravyothI [ tho$] ArSa granthomAM kahyA pramANe [fjanapUnAM ] jinezvaradevanI pUjA [nirvarta ] karavI. TIkA - 'tata: prAta: protthAya tAnjhAti jhiyAvaM kRtvA thoruM prArA: dravyuM: jinapUnAM nirvataiyetA'-artha-sUtA pachI cAra vAgye brahmamuhUrtamAM jAgrata thaIne sAmAyika ane bhajana-stuti vagere karIne zaucAdi snAna vagere karI prAsuka ATha dravyothI bhagavAnanI pUjA karavI tathA svAdhyAya vagere karavAM. bhAvArtha- AcAryono abhiprAya ahIM prAsuka dravyothI pUjana karavAno che tethI jaLane laviMga dvArA prAsuka banAvI levuM joIe athavA jaLa ukALI levuM joIe ane te jaLathI dravyo dhovAM joIe. bhagavAnanI pUjA mATe mosaMbI, nAraMgI, sItAphaLa, zeraDI Adi sacitta vastuo upavAsanA vratadhArIe kadIpaNa caDhAvavI nahi. 155. uktena tato vidhinA nItvA divasaM dvitIyarAtriM c| ativAhyetprayatnAdardhaM ca tRtiiydivssy|| 156 / / anvayArthaH- [ tata:] tyAra pachI [ 31 ] pUrvokta [ vidhinA] vidhithI [ rivarsa ] upavAsano divasa [] ane [ dvitIyarAtriM] bIjI rAtri [nItvA] vitAvIne [2] pachI [tRtIyavisarca ] trIjA divasano [ gaI ] ardhabhAga paNa [prayatnAt] atizaya yatnAcArapUrvaka [ gativIra ] vyatIta karavo. TIkAH- "tata: ujjaina vinA vilaM nItvI ra kritIya rAtrei nItva va tRtIya visarca marda prayatnAta mativAratA'artha-pachI jevI rIte dharmadhyAnathI pahelo ardho divasa vitAvyo hato tevI ja rIte bIjo divasa vitAvIne, tathA jevI rIte svAdhyAyapUrvaka pahelI rAtri vitAvI hatI tevI ja rIte bIjI rAtri vitAvIne khUba prayatnapUrvaka trIjo artho divasa paNa vitAvavo. bhAvArtha:- jevI rIte dhAraNAno divasa vitAvyo hato tevI ja rIte pAraNAno divasa vitAvavo. dhAraNAthI laIne pAraNA sudhI soLa pahora sudhI zrAvake sArI rIte 1. prAsuka = je dravya sukAyeluM hoya pAkI gayeluM hoya, agnithI tapAveluM hoya, Ampharasa tathA lavaNa mizrita hoya, kolDa, saMco, charI, ghaMTI Adi maMtrothI chinnabhinna karela hoya tathA saMzodhita hoya te badhAM prAsuka = acitta che. A gAthA svAmI kArtikeyAnuprekSA granthanI saMskRta TIkAmAM tathA gommasAranI kezavavargIkRta saM. TIkAmAM satyavacananA bhedomAM kahevAmAM AvI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 118 ] [ puruSArthasiddhiupAya dharmadhyAnapUrvaka ja samaya vitAvavo, tyAre ja teno upavAsa karavo sArthaka che; kAraNa ke viSayakaSAyonA tyAga mATe ja upavAsa vagere karavAmAM Ave che. 156. upavAsa karavAnuM phaLa batAve che: iti yaH SoDazayAmAn gamayati primuktsklsaavdyH| tasya tadAnIM niyataM pUrNamahiMsAvrataM bhvti||157 / / anvayArtha:- [:] je jIva [ ti] A rIte [parigurusattasAvadya: sat] saMpUrNa pApakriyAothI rahita thaIne [ SoDazayAmAna] soLa pahora [miti] vitAve che [2] tene [ tavAna] te vakhate [ niyata ] nizcayapUrvaka [pUrNa ] saMpUrNa [hiMsAvrata] ahiMsAvrata [mavati] thAya che. TIkAH- "ti (pUrurItyA) : (zrAva:) parimubsavanasAvA: poDazayAmAna samayati, ta2 (zrAva ) tavAnI niyata pUrNa hiMsAvRtaM mavati'-artha-jevI rIte upavAsanI vidhi batAvI che tevI rIte je zrAvaka saMpUrNa AraMbha-parigrahano tyAga karI soLa pahora vitAve che te zrAvakane te soLa pahoramAM niyamathI pUrNa ahiMsAvratanuM pAlana thAya che. bhAvArtha:- upavAsa traNa prakAre che:-utkRSTa upavAsa soLa pahorano che, madhyama upavAsa bAra pahorano che, jaghanya upavAsa ATha pahorano che. jema (1) sAtamane divase bAra vAgye upavAsa dhAraNa karyo ane nomane divase bAra vAgye pAraNuM karyuM to soLa pahora thayA te utkRSTa upavAsa che. (2) sAtamane divase saMdhyA samaye pAMca vAgye upavAsa dhAraNa karyo ane nomane divase sAta vAgye pAraNuM kare to e bAra pahorano madhyama upavAsa che. (3) jaghanya upavAsa ATha pahorano che. e AThamane divase savAramAM ATha vAgye dhAraNa karavAmAM Ave ane nomane divase savAre ATha vAgye pAraNuM karavAmAM Ave te ATha pahorano jaghanya upavAsa thayo. A rIte upavAsanuM varNana pUrNa thayuM. 157. upavAsamAM vizeSapaNe ahiMsAnI puSTi bhogopabhogahetoH sthAvarahiMsA bhavet kilaamiissaam| bhogopabhoga virahAdbhavati na lezo'pi hiNsaayaaH|| 158 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 119 anvayArthaH- [fr] kharekhara [ manISA ] A dezavratI zrAvakane [bhogapabhoga ] bhoga-upabhoganA hetuthI [ sthAvarahiMsA ] sthAvara arthAt ekendriya jIvonI hiMsA [bhavet] thAya che paNa [ mo repamo virahI] bhoga-upabhoganA tyAgathI [hiMsIyA:] hiMsA [ neza: pa] leza paNa [na bhavati] thatI nathI. TIkAH- "ni amISAt (zrAvavAnAm ) monopamo deto. rasthAvarahiMsA bhavet (mata: upavAse) moropamorAviradAnta hiMsAyA: nezopi na bhavati''-artha-nizcayathI zrAvakone bhogaupabhoganA padArtho saMbaMdhI sthAvarahiMsA thAya che, kemake gRhastha zrAvaka trasahiMsAno to pUrNa tyAgI ja che. jyAre gRhastha upavAsamAM samasta AraMbha-parigraha ane pAMce pApano saMpUrNa tyAga karI de che tyAre tene upavAsamAM sthAvarahiMsA paNa thatI nathI. A kAraNe paNa tene ahiMsA mahAvratanuM pAlana thAya che. 158. e ja rIte upavAsamAM ahiMsA mahAvratanI jema bIjAM cAra mahAvrata paNa paLAya che e vAta batAve che: vAggupternAstyanRtaM na samastAdAnavirahataH steym| nAbrahma maithunamucaH saGgo nAGgepyamUrchasya / / 159 / / anvayArtha- ane upavAsadhArI puruSane [vA gupta:] vacanagupti hovAthI [banRta] jUThuM vacana [] nathI, [ samastAvAnavirata:] saMpUrNa adattAdAnanA tyAgathI [ stayam ] corI [7] nathI, [ maithunamua] maithuna choDanArane [ madrA] abrahmacarya [] nathI ane [ ] zarIramAM [ namUchaMca ] nirmamatva hovAthI [ saY:] parigraha [bapi ] paNa [1] nathI. TIkAH- "vApuNe: amRta nAsti, samastAvAnavirata: sleyaM nAsti, maithunamuva. abrahma nAsti, je kapi mUIca : nAstA'--artha upavAsadhArI puruSane vacanagupti pALavAthI satya mahAvrata paLAya che, dIdhA vinAnI samasta vastuono tyAga hovAthI acaurya mahAvrata paLAya che, saMpUrNa maithuna karmano tyAga hovAthI brahmacarya mahAvrata paLAya che ane zarIramAM ja mamatvapariNAma na hovAthI parigrahatyAga mahAvrata paLAya che. e rIte cAra mahAvrata pALI zake che. 159. have ahIM koI zaMkA kare ke jo zrAvakane paNa mahAvrata che ane munione paNa mahAvrata che to bannemAM taphAvata zuM che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 120 ] [ puruSArthasiddhiupAya to kahe che: itthamazeSitahiMsAH prayAti sa mhaavrtitvmupcaaraat| udayati caritramohe labhate tu na sNymsthaanm||160 / / avayArthaH- [ rUlyama] A rIte [goSitahiMsA: ] saMpUrNa hiMsAothI rahita [ :] te proSadha upavAsa karanAra puruSa [ upavARI] upacArathI athavA vyavahAranayathI [madAvratia] mahAvratapaNuM [prayAti] pAme che, [1] paNa [ caritramode] cAritramohanA [ 3yati] udayarUpa hovAnA kAraNe [ saMyamarathAnam ] saMyamasthAna arthAt pramAdi guNasthAna [na tamane] prApta karato nathI. TIkAH- "phalya goSitahiMsA: sa. (kAvava:) upacArAt madAvrativaM prayAti, tu caritramode 3yati (sati) saMyamasthAne na namata'-artha-A rIte jene hiMsA bAkI che evo zrAvaka upacArathI mahAvratapaNe pAme che. kharI rIte te mahAvratI nathI, kemake pratyAkhyAnAvaraNa cAritramohanIya karmanA udayamAM joDAvAthI te zrAvaka mahAvrata saMyamane prApta thaI zakato nathI. bhAvArtha- vAstavamAM jene pratyAkhyAnAvaraNa krodha-mAna-mAyA-lobhano abhAva thaI gayo che te ja mahAvratI saMyamI kahevAya che. paNa jemane te kaSAyono abhAva thayo nathI paNa tene dravyarUpa pAMce pApono abhAva thaI gayo hoya to tene upacArathI mahAvrata che; kharI rIte mahAvrata nathI, kemake pUrNa saMyama pramatta guNasthAnamAM ja zarU thAya che ane pramatta guNasthAna pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA abhAva vinA thatuM nathI. A rIte proSadhopavAsanuM varNana karyuM. A proSadhopavAsa badhA zrAvakoe karavo joIe, kema ke emAM pAMca mahApApono tyAga thaI jAya che ane pAMca iMdriyonA viSaya tathA kaSAyonuM damana paNa thAya che. je gRhastha kevaLa mAna-moTAI mATe ja upavAsa kare che ane potAnA kaSAyono tyAga karatA nathI temane upavAsa karavo e na karavA samAna ja che. 16O. trIjuM zikSAvrata-bhogapabhogaparimANa bhogopabhogamUlA viratAviratasya nAnyato hiNsaa| adhigamya vastutattvaM svazaktimapi tAvapi tyaajyau|| 161 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 121 anvayArtha:- [vitAviratasya] dezavratI zrAvakane [monopomUlA] bhoga ane upabhoganA nimitte thatI [hiMsA] hiMsA thAya che [anyata: na] anya prakAre thatI nathI, mATe [] te banne arthAt bhoga ane upabhoga [ avi] paNa [ vastutattva] vastusvarUpa [avi] ane [ svazaki] potAnI zaktine [adhigamya] jANIne arthAt potAnI zakti anusAra [tyAkhyA] choDavA yogya che. TIkA:- 'vitAvirataca monopamonamUnA hiMsA bhavati anyata: na phati heto: mAvaLena vastutattvaM adhigamya tathA svazaktim api adhigamya tau api bhogopabhogau api tyaajyo|'artha:-dezavrata pALanAra zrAvakane bhoganA padArtho saMbaMdhI ane upabhoganA padArtho saMbaMdhI hiMsA thAya che, paNa bIjA koI prakAre hiMsA thatI nathI. A kAraNe vastusvarUpa jANIne tathA potAnI zaktine paNa jANIne te bhoga ane upabhogane choDavA. bhAvArtha:- je eka vAra bhogavavAmAM Ave tene bhoga kahe che. jema ke dALa, bhAta, roTalI, purI, pANI, dUdha, dahIM, peMDA, jalebI, puSpamALA vagere badhA bhoga padArtho che. je vAraMvAra bhogavavAmAM Ave tene upabhoga kahe che. jema ke kapaDAM, vAsaNa, ghara, makAna, khetara, jamIna, gAya, baLada vagere badhA upabhoga padArtho che zrAvakane A padArthonA saMbaMdhathI hiMsA thAya che tethI zrAvakoe A hiMsAnAM kAraNono zIghra tyAga karavo joIe. 161. ekamapi prajighAMsurnihantyanantAnyatastato'vazyam / karaNIyamazeSANAM pariharaNamanantakAyAnAm / / 162 / / anvayArtha:- [tata: ] kA2Na ke [pus] eka sAdhAraNa zarIrane-kaMdamULAdine [ api ] paNa [praptidhAtu: ] ghAtavAnI icchA karanAra puruSa [anantAni] anaMta jIvane [nihanti] mAre che, [ ata: ] mATe [ azeSAnAM] saMpUrNa [anantAyAnAM] anaMtakAyano [pariharaLa] parityAga [avazyam ] avazya [ jIrIyan] ka2vo joIe. TIkA:- 'pu N avi pranidhAMsuM: ata: anantAni nihanti tata: azeSAnAM anantAyAnAM avazya pariharanuM taLIyam|'-arthaH-eka kaMdamULa saMbaMdhI jIvane khAvAnI icchA ka2nA2 gRhastha te jIvanI sAthe sAthe tene Azraye rahetA sAdhAraNa anaMtA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 122 ] [ puruSArthasiddhiupAya jIvo che te badhAyane mAre che tethI sAdhAraNa anaMtakAyavALI jeTalI vanaspati che te badhIno avazya tyAga karavo joIe. bhAvArtha:- vanaspati sAdhAraNa ane pratyeka ema be prakAre che. temAM gRhastha zrAvake sAdhAraNa vanaspatino tyAga to sarvathA ja karavo joIe ane yathAzakti pratyeka vanaspatino paNa tyAga karavo joIe. have ahIM pratyeka ane sAdhAraNanA sarva bheda-prabhedapUrvaka spaSTa kathana kare che. pAMca sthAvaromAMthI pRthvIkAya, jaLakAya, vAyukAya ane agnikAya e cAramAM to nigodanA jIva rahetA nathI, kevaLa eka vanaspatimAM ja rahe che. tenA pratyeka ane sAdhAraNa evA be bheda che. je zarIrano eka ja svAmI hoya tene pratyeka kahe che ane je zarIranA anaMta svAmI hoya tene sAdhAraNa kahe che. pratyekanA paNa be bheda che. sapratiSThita pratyeka ane apratiSThita pratyeka. je zarIrano mULa svAmI eka hoya ane te zarIranA Azraye anaMta jIva rahetA hoya tene sapratiSThita kahe che. je zarIrano mULa svAmI eka hoya ane tenA Azraye anaMta jIva na rahetA hoya tene apratiSThita pratyeka kahe che. sAdhAraNa vanaspatinuM lakSaNaH--jene toDatA samAna bhaMga thAya, jenAM pAMdaDAMomAM jyAMsudhI taMturekhA ane nasanI jALa nIkaLI na hoya, jenAM mULa, kaMda, kaMdamULa, chAla, pAMdaDAM, nAnI DALI, phUla, phaLa ane bIjamAM-tene toDatI vakhate-samAna bhaMga thaI jAya tyAMsudhI te badhI sAdhAraNa vanaspati che ane jyAre temanAmAM samAna bhaMga na thAya tyAre te ja vanaspati pratyeka thaI jAya che. joke sAdhAraNa vanaspati ane sapratiSThita pratyeka vanaspati-e bannemAM anaMtA jIva che topaNa sAdhAraNa vanaspatinA zarIramAM jeTalA jIva che te badhA ja te zarIranA svAmI che ane te vanaspatine toDatAM-kApatAM te badhA jIvono ghAta thAya che ane pratiSThita pratyeka vanaspatimAM eka zarIramAM svAmI to zarIrano eka ja che paNa te zarIranA Azraye anaMta jIva che te badhA svAmI nathI ane te zarIranA svAmInA maravA-jIvavA sAthe te badhA jIvonA 1-te badhIno tyAga eTale te saMbaMdhI rAgano tyAga te paNa mithyA abhiprAyanA tyAgarUpa ane svAzrayanA grahaNarUpa samyagdarzana vinA "yathArtha rIte vyavahAra tyAga" evA nAmane pAmato nathI. dharmI jIve trasa ane sthAvara jIvanA bheda jANavA joIe bendriya AdithI paMcendriya sudhInA jIvane traNa tathA pRthivIkAyika, jaLakAyika, vAyukAyika, agnikAyika ane vanaspatikAyika jIvane sthAvara kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 123 maravA-jIvavAno koI saMbaMdha nathI. basa e ja bannemAM bheda che. tethI gRhastha zrAvake sAdhAraNa vanaspatino sarvathA ja tyAga karavo joIe ane sapratiSThita pratyekano paNa tyAga karavo joIe kema ke eka sAdhAraNa vanaspatinA eka zarIramAM anaMtAnaMta jIva rahe che. tethI jyAre ApaNe eka baTeTuM khAIe chIe tyAre anaMtAnaMta jIvono ghAta karIe chIe. - have ahIM eka sAdhAraNa vanaspatino vicAra karavAmAM Ave che. jemake eka baTeTuM lyo. A baTeTAnA jeTalA pradezo che tenA karatAM asaMkhyAtaguNAM zarIra che, te badhAM zarIranA piMDane skaMdha' kahIe chIe. (jema eka ApaNuM zarIra che, ane te eka skaMdhamAM asaMkhyAta lokapramANa "aMDara" che (jema ApaNA zarIramAM hAtha, paga vagere upAMga che) ane eka aMDaramAM asaMkhyAta lokapramANa "pulavI" che, (jema ApaNA hAthane AMgaLIo che) ane eka pulavImAM asaMkhyAta lokapramANa "AvAsa' che, (jema eka AMgaLImAM traNa veDhA hoya che, ane eka AvAsa mAM asaMkhyAta lokapramANa nigodanA "zarIra' che. (jema eka veDhAmAM aneka rekhAo che) ane eka nigoda zarIramAM anaMta siddha (muktAtmA)nI rAzithI anaMtaguNA jIva che (jema eka AMgaLInI rekhAmAM asaMkhyAta pradeza che) e rIte eka baTeTAmAM athavA eka baTeTAnA TUkaDAmAM anaMtAnaMta jIva rahe che. tethI AvI vanaspationo zIdhra tyAga karavo joIe. 162. vizeSapaNe batAve che navanItaM ca tyAjyaM yonisthAnaM prbhuutjiivaanaam| yadvApi piNDazuddhau viruddhamabhidhIyate kinycit||163|| avayArthaH- [2] ane [prabhUtanIvAnAm] ghaNA jIvonA [ yonithAna] utpattisthAnarUpa [ navanItaM] navanIta arthAt mAkhaNa [tyAcaM ] tyAga karavA yogya che. [vA] athavA [ fgvczuddhI] AhAranI zuddhimAM [zvita ] je thoDuM paNa [ viruddha ] viruddha [mathI te] kahevAmAM Ave che [ ta] te [ ]i paNa tyAga karavA yogya che. TIkA:- 'prabhUta nIvAnAM yonirathAne navanItuM cIjuM vA paDazuddhI yazvita viruddha garamIyate tat kari tyAkhyam' arthaghaNA jIvone UpajavAnuM sthAna evuM mAkhaNa ane tAjAM mAkhaNa te paNa tyAga karavA yogya che ane AhArazuddhimAM je kAMI paNa niSiddha che te badhuM ja choDavuM joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ puruSArthasiddhiupAya bhAvArtha:- AcArazAstramAM je padArtho abhakSya ane niSedhya batAvyA che te badhAno tyAga karavo joIe. jema ke cAmaDAmAM rAkhela athavA cAmaDAno sparza thayo hoya tevuM pANI, naLanuM pANI, cAmaDAmAM rAkhela vA cAmaDAno sparza thayo hoya tevAM ghI, tela; cAmaDAmAM rAkhela hIMga vagere paNa azuddha che. tethI te khAvA nahi. 48 miniTathI vadhAre vakhata raheluM kAcuM dUdha, eka divasa uparAMtanuM dahIM, bajArano loTa, ajANyAM phaLa, rIMgaNAM, saDeluM anAja, bahubIjavALI vastuo khAvI nahi. maryAdA uparAMtano loTa khAvo na joIe. 124 ] batrIsa AMgaLa lAMbA ane covIsa AMgaLa pahoLA bevaDA karelA svaccha, jADA kapaDAthI pANI gALIne pIvuM. te gALelA kAcA pANInI maryAdA 48 miniTanI che. gALelA pANImAM jo laviMga, elacI, marI vagereno bhUko karIne nAkhavAmAM Ave ane tenuM pramANa eTaluM hoya ke te pANIno raMga ane svAda badalAI jAya to te pANInI maryAdA cha kalAkanI che ane pANIne uchALo Ave tevuM ukALavAmAM Ave to tenI maryAdA 24 kalAkanI che. A rIte pANInA upayogamAM AcaraNa karavuM joIe. pANInuM gALaNa jyAMthI pANI AvyuM hoya tyAM mokalavuM joIe. A rIte zrAvake potAnA bhoga-upabhoganI sAmagrImAM viveka rAkhIne tyAga ane grahaNa karavAM joIe. 163. vizeSa kahe che: aviruddhA api bhogA nijazaktimapekSya dhImatA tyaajyaaH| atyAjyeSvapi sImA kaaryaikdivaanishopbhogytyaa|| 164 / anvayArtha:- [ dhImatA] buddhimAna manuSya [niSnazastim] potAnI zakti [apekSya ] joIne [aviruddhA: ] aviruddha [ mo: ] bhoga [api] paNa [ tyAkhyA: ] choDI devA yogya che. ane je [ atyAjyeSu] ucita bhoga-upabhogono tyAga na thaI zake to temAM [ pi] paNa [y>vivAnizopamo yaMtayA] eka divasa-rAtanI upabhogyatAthI [ sImA] maryAdA [ hAryA] karavI joIe. TIkA:- 'dhImatA ninazahim apekSya viruddhA: api monA: tyAkhyA: tathA atyAjyeSu api putra vivAnizopamonyatA sImA hAryAM|' artha:-buddhimAna zrAvaka potAnI zaktino vicAra karIne khAvA yogya padArtho paNa choDe ane je sarvathA chUTI 1. ukALelA pANInI maryAdA pUrI thayA pachI te pANI koI kAmamAM na levuM evI AzA che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 125 na zake temAM eka divasa, eka rAta, eka aThavADiyuM, pakhavADiyuM vagerenI maryAdA karIne krame krame choDa. 164. hajI vizeSa kahe che - punarapi pUrvakRtAyAM samIkSya tAtkAlikI nijAM shktim| sImanyantarasImA pratidivasaM bhavati krtvyaa|| 165 / / anvayArthaH- [pUrvakRtIyAM] prathama karelI [ sImana] maryAdAmAM [punaH] pharIthI [ ]i paNa [ tAnjhAnirI] te samayanI arthAta vartamAna samayanI [ ninAM] potAnI [ zaki] zaktino [ samIkSya ] vicAra karIne [prativivAM ] dararoja [ attara sImA ] maryAdAmAM paNa thoDI maryAdA [rtavyA bhavati ] karavA yogya che. TIkA:- 'punarapi pUrvatIyAM sIni tAniva ninAM zani samIkSya pratiSeivase attara sImA chartavyA bhavati'-artha-pahelAM je eka divasa, eka saptAhu ityAdi krame tyAga karyo che temAM paNa te samayanI potAnI zakti joIne ghaDI, kalAka, pahora vagerenI thoDI thoDI maryAdA karIne jeTalo tyAga banI zake teTalo tyAga karavo. A rIte potAnA bhoga-upabhoganI sAmagrInA padArthonI saMkhyA tathA jeTalA kALanI maryAdA ochI karI zake teTalI avazya karavI. emAM ja AtmAnuM kalyANa che. 165. | vizeSa batAve che - iti yaH parimitabhogaiH santuSTastyajati bahutarAna bhogaan| bahutarahiMsAvirahAttasyA'hiMsA viziSTA syaat||166 / / anvayArtha- [: ] je gRhastha [ti] A rIte [ mitamo: ] maryAdA rUpa bhogothI [sanue:] saMtuSTa thaIne [vadutarAna] ghaNA [bhoyaTI ] bhogone [tyanati ] choDI de che [taca] tene [vadutarahiMsAvaraNAt ] ghaNI hiMsAnA tyAgathI [ viziSTa hiMsA ] vizeSa ahiMsAvrata [cAr] thAya che. 1, [noMdha:-ahIM bhUmikAnusAra Avo rAga Ave che tenuM jJAna karAvavA mATe upadezavacana che. AtmAnuM kalyANa to aMtaraMgamAM nija kAraNaparamAtmAnA Azraye thatI zuddhi = vItarAgabhAva che. tyAM azubhathI bacavA je zubharAga Ave che tene upacArathI = vyavahArathI bhalo kahevAnI rIta che.] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 126 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- ': ti parimitamo : santa: vaDutarAna mokaIIna tyagati takSya vaDutarahiMsAvirA viziSTa mahiMsA cAtA '-artha-A rIte je zrAvaka bhoga-upabhoganA padArthothI saMtuSTa thayo thako ghaNA bhoga-upabhoganA padArthone choDI de che tene ghaNI hiMsA nA thavAnA kAraNe vizeSa ahiMsA thAya che. bhAvArtha- je zrAvaka bhogaupabhoganA padArthono maryAdApUrvaka tyAga karato rahe che tene teTalA ja aMze saMtoSa pragaTa thaIne ahiMsA pragaTa thAya che. te vastuonA jIvonI hiMsA nahi thavAthI dravyahiMsA thatI nathI tathA eTalA ja aMze lobha kaSAyano tyAga thavAne lIdhe bhAvahiMsA paNa thatI nathI. tethI (akaSAya jJAtAsvarUpamAM-sAvadhAna evA) tyAgI manuSyane avazya ja vizeSa ahiMsA hoya che. A rIte bhoga-upabhogaparimANa nAmanA trIjA zikSAvratanuM varNana karyuM.166. have cothA vaiyAvRtta (atithisaMvibhAga) nAmanA zikSAvratanuM varNana kare che - vidhinA dAtaguNavatA dravyavizeSasya jaatruupaay| svaparAnugrahahetoH kartavyo'vazyamatithaye bhaagH|| 167 / / anvayArthaH- [ vAtRLavatA] dAtAnA guNavALA gRhastha [1nAtarupIya gatithaye] digaMbara munine [svapaSInudadeto.] potAnA ane paranA anugrahanA hetuthI [dravyavizeSaraca] vizeSa dravyano arthAt devA yogya vastuno [bhAT: ] bhAga [ vidhinA] vidhipUrvaka [avazyam ] avazya ja [ >>rtavya: ] kartavya che. TIkA:- 'vidhinI vAtRNavatA dravyavizeSaca nItarupIya gatithaye svArInugrahato: avazya bhAsaT: >>rtavya:'-artha-navadhAbhaktipUrvaka tathA dAtAranA sAta guNa sahita je zrAvaka che. teNe dAna devA yogya vastunuM je guNavAna pAtra che temane potAnA ane paranA upakAranA nimitte avazya dAna karavuM joIe. bhAvArtha- zrAvaka je nyAyapUrvaka dhana pedA kare che teNe potAnA dhanamAMthI thoDuMghaNuM dhana cAre saMghanA dAna nimitte kADhavuM joIe ane tenuM vidhipUrvaka dAna ApavuM joIe. tethI tenA dhanano sadupayoga thaIne karmonI nirjarA thAya ane cAre saMgha potAnAM tapanI vRddhi kare. 167. 1. jAtarUpA = jamyA pramANe (nirdoSa) jevA rUpamAM hatA tevA arthAt nagna digambara, athavA uttama guNo sahita atithi. atithi = jemanA AgamananI tithino niyama nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 127 [ AvelA abhyAgatane pratidina bhojanAdikanuM dAna karIne pachI pote bhojana kare evuM zrAvakonuM nityakarma che. tene atithisaMvibhAga kahe che. ] navadhA bhaktinAM nAma saMgrahamuccasthAnaM pAdodakamarcanaM praNAmaM c| vAkkAyamanaHzuddhireSaNazuddhizca vidhimAhuH / / 168 / / anvayArtha:- [2] ane [ saMpradar] pratigrahaNa, [3nvesthAna ] UMcuM Asana ApavuM, [pAvo+] paga dhovA, [ sarvane pUjA karavI, [ H[Ti ] namaskAra karavA, [ vAghIyamana:zuddhi ] manazuddhi, vacanazuddhi ane kAyazuddhi rAkhavI [2] ane [gSAzuddhi: ] bhojanazuddhi. A rIte AcAryo [ vidhim] navadhAbhaktirUpa vidhi [ sAdu:] kahe che. TIkA:- saMcadam, have sthAna, pAvoruM, garvana, pragAnuM, vAvazuddhi, yazuddhi, manazuddhi, uSAzuddhi, rUti vidhim du:' 1-saMgrahu eTale paDagAhana karavuM, munirAjane khUba AdarapUrvaka bhojana mATe nimaMtraNa ApIne gharamAM praveza karAvavo, ra-ucca sthAna arthAt gharamAM laI jaIne temane UMcA Asana para besADavAM, 3-pAdodaka arthAta temanA paga nirdoSa jaLathI dhovA, 4-arcana arthAt ATha dravyathI temanI pUjA karavI athavA phakta ardha caDAvavo, pa-praNAma arthAt pUjana pachI praNAma karIne traNa pradakSiNA karavI, 6-vAkazuddhi arthAt vinayapUrvaka vacana bolavAM evI vacanazuddhi, 7-kAyazuddhi arthAt hAtha ane potAnuM zarIra zuddha rAkhavuM, 8-manazuddhi arthAt mana zuddha karavuM jema ke dAna devAmAM pariNAma sevA tathA bhaktirUpa rAkhavA, khoTA pariNAma na karavA, 9-eSaNazuddhi arthAt AhAranI zuddhi rAkhavI, AhAranI badhI vastuo nirdoSa rAkhavI. A rIte nava prakAranI bhaktipUrvaka ja AhAradAna ApavuM joIe, A navadhAbhakti muni mahArAjane mATe ja che anyane mATe yogyatA pramANe ochIvattI che. 168. have dAtAnA sAta guNa batAve che aihikaphalAnapekSA kssaantirnisskptttaansuuytvm| aviSAditvamuditve nirahaGkAritvamiti hi daatRgunnaaH|| Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 128 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha:- [ditAnapekSA] A loka saMbaMdhI phaLanI icchA na rAkhavI, [ kSAnti: ] kSamA athavA sahanazIlatA, [nipaTA] niSkapaTapaNuM, [anasUyatvam ] irSArahitapaNuM, [ aviSAvitvamuvitva ] akhinnabhAva, harSabhAva ane [ nihAritvam ] nirabhimAnapaNuM [ ti]-e rIte A sAta [hi] nizcayathI [ vAtRmuLA: ] dAtAnA guNa che. TIkA:- 'di peditAnapekSA, kSAnti:, niSkapaTatA, anasUyatvam, aviSAvitvam-- muvitvam, ni MAritvamati sapta vAtRmuLA: santi|' artha:-1-aihikala-anapekSA-dAna ApIne A loka saMbaMdhI sArA bhogopabhoganI sAmagrInI icchA na karavI. 2-kSAnti-dAna ApatI vakhate kSamAbhAva dhAraNa karavo. 3-niSkapaTatA-kapaTa na karavuM te. bahAramAM bhakti kare ane aMtaraMgamAM pariNAma kharAba rAkhe tema na karavuM joIe. 4-anasUyatvam-bIjA dAtA pratye durbhAva na rAkhavo. arthAt potAne ghera muni mahArAjano AhAra na thavAthI ane bIjAnA ghera AhAra thavAthI bIjA pratye buro bhAva na rAkhavo. 5-aviSAdapaNuM-viSAda na karavo te. amAre tyAM sArI vastu hatI te ame ApI zakayA nahi vagere prakAre khinnatA karavI nahi. 6muditapaNuM-dAna ApIne khUba harSa na kare. 7-nirahaMkArIpaNuM-abhimAna na karavuM te. ame mahAna dAnI chIe ityAdi prakAre manamAM abhimAna na karavuM. A `sAta guNa dAtAnA che. te pratyeka dAtAmAM avazya hovA joIe. A rIte nava prakAranI bhaktipUrvaka tathA sAta guNa sahita je dAtA dAna Ape che te dAna ghaNuM phaLa ApanAra thAya che ane je e sivAya dAna Ape che te ghaNuM phaLa ApanAra thatuM nathI. 169. kevI vastuonuM dAna karavuM joIe e have batAve cheH rAgadveSAsaMyamamadaduHkhabhayAdikaM na yatkurute / dravyaM tadeva deyaM sutapaH svAdhyAya vRddhikaram / / 170 / / anvayArtha:- [[] je [dravya] dravya [rAdveSAsaMyamamavavuM:svamayAvi] rAga, dveSa, asaMyama, mada, du:kha, bhaya Adi [TM te] karatuM nathI ane [ sutava: svAdhyAya 1. ratnakaraNDa zrAvakAcAra gA0 133 mAM dAtAnA sAta guNa-1 bhakti-dharmamAM tatpara rahI, pAtronA guNonA sevanamAM lIna thaI, pAtrane aMgIkAra kare, pramAdarahita jJAnasahita zAnta pariNAmI thayo pAtranI bhaktimAM pravarte. 2-tuSTi-devAmAM ati Asakta, pAtralAbhane parama nidhAnano lAbha mAne. 3-zraddhA, 4-vijJAna, 5-alolupa, 6-sAttvika, 7-kSamA. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 129 vRddhivaran] uttama tapa tathA svAdhyAyanI vRddhi karanAra che [ tat va ] te ja [ 3yaM] devA yogya che. TIkAH- "yat (vastu) rAdheSa saMyama ma Du: mayAvizuM na rute tat va mutapa: svAdhyAyavRddhi dravyuM leyam'-artha-je vastu rAga, dveSa, asaMyama, mada, duHkha ane bhaya utpattinuM kAraNa nathI ane je vastu tapa ane zAstranA svAdhyAyane vadhAranAra che tenuM ja dAna karavuM joIe. bhAvArtha:- je dravyanuM dAna ApavAthI potAnA karmonI nirjarA thAya ane pAtrajIvone tapa, svAdhyAya vagerenI vRddhi thAya tevA dravyonuM ja dAna zrAvake ApavuM joIe. jenAthI ALasa vagerenI vRddhi thAya evAM gariSTha bhojana vagerenuM dAna ApavuM nahi. AvuM utkRSTa dAna cAra prakAranuM che. 1-AhAradAna-zarIranI sthiratA mATe AhAra Apavo te paheluM dAna che. 2auSadhadAna-rogAdinI pIDA dUra karavA mATe auSadha ApavuM te bIjAM dAna che. 3-jJAnadAnaajJAnano nAza ane jJAnano vikAsa karavA mATe zAstra vagere ApavAM te trIjuM jJAnadAna che. 4-abhayadAna-jaMgalamAM jhUMpaDI, vasatikA, dharmazALA vagere baMdhAvI ApavI. aMdhArAvALA rastAmAM prakAza Adi thAya tevI vyavasthA karAvI ApavI te cothuM abhayadAna che. A rIte AtmakalyANanA nimitte dAna ApavuM te ja kharuM dAna che. paNa je vastuonuM dAna ApavAthI saMsAranA viSaya Adi ane rAgadveSanI vRddhi thAya evuM dAna na ApavuM joIe. jema ke-pRthvInuM dAna, hAthI, ghoDA, sonuM, cAMdI, strI vagerenuM dAna karavuM te. jenAthI rAgadveSanI vRddhi thAya tene ja kudAna kahe che. AvuM dAna karavAthI halakI gatinA baMdha sivAya bIjAM kAMI thatuM nathI, mATe evuM kudAna na karavuM joIe. 170. have pAtronA bheda batAve che pAtraM tribhedamuktaM saMyogo moksskaarnngunnaanaam| aviratasamyagdRSTi: viratAviratazca sakalaviratazca / / 171 / / anvayArthaH- [ mokSavALATnA+] mokSanA kAraNarUpa guNono arthAt samyagdarzana, samyajJAna ane samyakacAritrarUpa guNono [ saMyoT: ] saMyoga jemAM hoya, evA [pAa] pAtra [ aviratasacadRSTi:] vratarahita samyagdaSTi [2] tathA [ viratAvirata:] dezavratI [2] ane [ sanavirata:] mahAvratI [ trimem] traNa bhedarUpa [ 8 ] kahela che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 130 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- "mokSaIRTISInAM saMyo: pAtra TimeTuM 3ruM sanavirata: 2 viratAvirata: 2 viratasacadaSTi: 2 rUti '-artha -mokSanA kAraNe samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritrae traNeno saMyoga jemAM hoya tene pAtra kahe che. uttama, madhyama ane jaghanyapAtranA bhedathI tenA traNa prakAra che. bhAvArtha:- samyakatvahita munine uttamapAtra, samyakatvasahita dezavrata pALanAra zrAvakane madhyamapAtra ane vratarahita samyakatvasahita zrAvakane jaghanyapAtra kahe che. je jIvane samyagdarzana thaI gayuM che te ja pAtra kahevAvAne yogya che. samyagdarzananA abhAvamAM koI prakAranI pAtratA hoI zakatI nathI. tethI dravyaliMgI muni pAtra nathI paNa uttama kupAtra che, kema ke tene samyagdarzana nathI. paNa ahIM vicAravA jevI vAta e che ke pAtranA bheda vyavahArasamyagdarzananI apekSAthI che ke nizcayasamyagdarzananI apekSAe? jo nizcayasamyagdarzananI apekSAe mAnavAmAM Ave to to uttamapAtranI oLakhANa karavI te kupAtranI buddhinI bahAranI vAta che ane jo vyavahArasamyagdarzananI apekSAe mAnavAmAM Ave to pahelA guNasthAnavALo jIva paNa vyavahArasamyagdaSTi hoI zake che ane te uttamapAtranI gaNanAmAM AvI zake che. tethI dravyaliMgI muni paNa uttamapAtra hoI zake che ane e ja ThIka lAge che. kAraNa ke pAtranI oLakhANa karavI e zrAvakanuM kAma che. zrAvaka je vAtanI jeTalI parIkSA karI zake che teTalI ja karaze tethI dravyaliMgIne paNa (vyavahAra) pAtratA hoI zake che. mATe vyavahArasamyagdarzanathI pAtronI parIkSA karIne temane yathAyogya vinaya, AdarapUrvaka dAna devuM ane te sivAya duHkhI prANIone bhaktibhAva vinA kaNAthI dAna ApavuM joIe. je du:khI nathI, potAnI AjIvikA karavAne samartha che, vyasanI ane vyabhicArI che temane dAna na ApavuM joIe. temane dAna ApavAthI aneka pApa utpanna thAya che, mATe evA jIvone dAna nahi ApavuM joIe. uttamapAtrane dAna devAthI uttama bhogabhUmi, madhyamapAtrane dAna devAthI madhyama bhogabhUmi, ane jaghanyapAtrane dAna devAthI jaghanya bhogabhUmi tathA kupAtrane dAna devAthI kubhogabhUmi maLe che. apAtrane dAna ApavAthI narakAdi gatinI prApti thAya che. jema ke rayaNasAramAM kahyuM che ke: sappurisANaM dANaM kappatarUNaM phalANa sohaM vaa| lohINaM dANaM jaI vimANa sohA savvassa jaanneh|| Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 131 artha:- satpuruSone dAna devAthI kalpatarunI jema zobhA paNa thAya che ane manavAMchita phaLanI prApti paNa thAya che. lobhI, pApI puruSone dAna ApavAthI maDadAnI ThAThaDInI jema zobhA to thAya paNa du:kha paNa thAya che. jema ke maDadAnI ThAThaDI zaNagArIne kADhavAthI lokamAM kIrti thAya paNa gharanA svAmIne duHkha ApanAra bane che, evI ja rIte apAtra vagerene dAna ApavAthI saMsAramAM loko to vakhANa kare che paNa tenuM phaLa kharAba ja thAya che, sAruM thatuM nathI. 171. dAna ApavAthI hiMsAno tyAga thAya cheH hiMsAyAH paryAyo lobho'tra nirasyate yato dAne / tasmAdatithivitaraNaM hiMsApyuparamaNameveSTam / / 172 / / anvayArtha:- [yata: ] kAraNa ke [tra vAne] ahIM dAnamAM [hiMsAyA: ] hiMsAnA [ paryAya: ] paryAya [ noma: ] lobhano [ nisyaMte] nAza karavAmAM Ave che, [tasmAt] tethI [ atithivitaraNaM ] atithidAnane [ hiMsAvyuparamaLameva ] hiMsAno tyAga ja [ rUm ] kahyo che. TIkA:- 'yata: atra vAne hiMsAyA: paryAya: noma: tirasyate tasmAt atithi vitarakhaM hiMsAvyupamAM var|' arthaH-A dAnamAM hiMsAno eka bheda je lobha che teno tyAga thAya che tethI atithi pAtrane dAna devuM te hiMsAno ja tyAga che. bhAvArtha:- kharekhara jyAre ApaNo aMtaraMga kaSAya je lobha che teno tyAga thAya che tyAre ja ApaNA pariNAma bAhya vastumAM vitaraNa karavAnA thAya che, tethI lobha kaSAyano tyAga ja kharuM dAna che ane lobha kaSAya bhAvahiMsAno eka bheda che, tethI je satpuruSa dAna kare che teo ja kharI rIte ahiMsAvrata pALe che. 172. gRhamAgatAya guNine madhukaravRtyA praanpiiddyte| vitarati yo nAtithaye sa kathaM na hi lobhavAn bhvti|| 173 / / anvayArtha:- [ya:] je gRhastha [gRhamAtAya] ghera AvelA [munine] saMyamAdi guNavAna evA ane [madhuvRtyA] bhramara samAna vRttithI [parAn] bIjAone [ apIGayate ] pIDA na devAvALA [atithaye] atithi sAdhune [TM vitarati] bhojanAdi deto nathI, [sa: ] te [nomavAn ] lobhI [ i] kema [ na hi bhavati] na hoya ? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 13ra ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkA:- 'ya: gRhamAtIya guNane parIna mIyate gatithale na vitarati : somavAna Brtha na bhavati' artha:-potAnI meLe-svayameva ghera AvelA tathA ratnatrayAdi guNasahita ane bhamarA jevI vRttithI dAtAne takalIpha na ApanAra evA atithi muni mahArAja vagere che, temane je zrAvaka gRhastha dAna deto nathI te zrAvaka lobha-hiMsA sahita kema na hoya? avazya ja hoya che. bhAvArtha- jevI rIte bhamaro badhAM phUlonI vAsa le che paNa koI phUlane pIDA upajAvato nathI tevI ja rIte muni mahArAja vagere paNa koI paNa zrAvaka gRhasthane pIDA pahoMcADatA nathI. temane ema kahetA nathI ke amAre mATe bhojana banAvo athavA Apo. paNa zrAvaka pote jyAre AdarapUrvaka bolAve che tyAre teo thoDo lUkho sUko zuddha prAsuka jevo AhAra maLe che tevo ja grahaNa karI le che, tethI je zrAvaka AvA saMtoSI vratIne jo dAna na Ape to te avazya hiMsAno bhAgIdAra thAya che. 173. kRtamAtmArthaM munaye dadAti bhaktamiti bhaavitstyaagH| arativiSAdavimuktaH zithilitalobho bhvtyhiNsaiv|| avayArthaH- [ mAtmA ] potAne mATe [ kRta] banAvela [ bharU5] bhojana [ muna] munine [vAti] Ape-[ rUti] A rIte [bhAvita:] bhAvapUrvaka [ rativiSAvimup:] aprema ane viSAdarahita tathA [ zithinitanoma: ] lobhane zithila karanAra [ tyaT:] dAna [ ahiMsA 4] ahiMsA svarUpa ja [bhavati] che. TIkA:- 'mItmArtha tuM mu$ muna phAti puti bhAvita: tyaT: 3 rativiSAvimup: zithinitanoma: hiMsaiva bhavatiA'-artha-potAne mATe banAveluM bhojana te huM muni mahArAjane ApuM chuM ema tyAgabhAvano svIkAra karI tathA zoka ane viSAdano tyAga karI jeno lAbha zithila thayo che evA zrAvakane avazya ahiMsA hoya che. bhAvArtha:- A atithisaMvibhAga-vaiyAvRtta zikSAvratamAM dravya-ahiMsA to pragaTa ja che kema ke dAna devAthI bIjAnI sudhA-tRSAnI pIDA maTe che tathA dAtA lobhano tyAga kare che tethI bhAva-ahiMsA paNa thAya che arthAt dAna karanAra pUrNa ahiMsAvratanuM pAlana kare che. A rIte sAta zIlavratonuM varNana pUruM thayuM. 174. (ahIM sudhI zrAvakanAM bAra vratonuM varNana pUruM thayuM) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates sallekhanAdharma vyAkhyAna have sallekhanAnuM svarUpa kahe che iyamekaiva samarthA dharmasvaM me mayA samaM netum| satatamiti bhAvanIyA pazcimasallekhanA bhktyaa||175|| avayArthaH- [ phayama] A [1] eka [ pazvimasatteranA 4] maraNanA aMte thavAvALI saMlekhanA ja [ ] mArA [ dharmaa] dharmarUpI dhanane [ mayA] mArI [ samaM] sAthe [ netuma] laI javAne [ samartha] samartha che. [rUti] e rIte [ viyA] bhakti sahita [ satata ] niraMtara [bhAvanIyA ] bhAvanA karavI joIe. TIkAH- "phayam va me dharmavuM mayA samaM netunuM samarthA rUti rUta: pazvinevanA vijyA satataM bhAvanIyA' artha-A mAtra ekalI saMlekhanA ja mArA dharmane mArI sAthe laI javAne samartha che te kAraNe dareka manuSya A aMtima saMlekhanA athavA samAdhimaraNanI bhaktithI sadA bhAvanA karavI joIe. bhAvArtha- saMsAranAM kAraNa krodhAdi kaSAya che ane temanAM kAraNa AhAra vagere. parigrahamAM icchA che. (svasammukhatAnA baLavaDe) e badhAMne ghaTADavA tene ja saMlekhanA kahe che. A saMlekhanA paNa be prakAranI che. eka krame krame tyAga karavo ane bIjI sarvathA tyAga karavo. tethI vicAra karIne zrAvake potAnA maraNanA aMta samaye jarUra ja saMlekhanA karavI joIe. meM je jIvanaparyata puNyarUpa kArya karyuM che tathA dharmanuM pAlana karyuM che te dharmane mArI sAthe pahoMcADavAne mATe A eka saMlekhanA ja samartha che-evo vicAra karI zrAvake avazya samAdhimaraNa karavuM.175. maraNAnte'vazyamahaM vidhinA 'sallekhanAM krissyaami| iti bhAvanApariNato'nAgatamapi pAlayedidaM shiilm|| 276 ) 1. sat = samyaphaprakAre, lekhanA = kaSAyane kSINa-kRza karavAne sallekhanA kahe che. te atyaMtara ane bAhya be bhedarUpa che. kAyane kRza karavAne bAhya ane AMtarika krodhAdi kaSAyono kRza karavAne atyaMtara sallekhanA kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha:- [ahaM] huM [maraLAnta] maraNanA samaye [avazya] avazya [ vidhinA ] zAstrokta vidhithI [saittvanAM] samAdhimaraNa [ riSyAmi] karIza[ ti] e rIte [bhAvanA pariNata: ] bhAvanArUpa pariNati karIne [anAgatamavi] maraNakALa AvavA pahelAM ja [ ] A [ zItaM] saMlekhanA vrata [ pAnayet] pALavuM arthAt aMgIkAra karavuM joIe. 134 ] TIkA:- 'ahaM maraLAnte avazya vidhinA sarjAvanAM riSyAmi-kRti bhAvanA paribata: anAAta api zIlaM pAlayes|' artha:-huM maraNa samaye avazya ja vidhipUrvaka samAdhimaraNa karIza-evI bhAvanAsahita zrAvaka je prApta thayela nathI tevA zIla (svabhAva)ne prApta karI le che. bhAvArtha:- zrAvake A vAtano vicAra sadaiva karavo joIe ke huM mArA maraNa vakhate avazya ja saMlekhanA karIza. kAraNa ke maraNa vakhate prAyaH manuSyonA pariNAma bahu du:khI thaI jAya che tathA kuTuMbIjano ane dhanAdithI mamatvabhAva chUTato nathI. jeNe mamatvabhAva choDI dIdho teNe saMlekhanA karI. mamatvabhAva chUTI javAthI pApano baMdha thato nathI tathA narakAdi gatino baMdha thato nathI, tethI maraNa vakhate jarU2 ja saMlekhanA karavAnA pariNAma rAkhavA joIe. 176. maraNe'vazyaM bhAvini kaSAyasallekhanAtanUkaraNamAtre / rAgAdimantareNa vyApriyamANasya naatmghaato'sti|| 177 / / anvayArtha:- [ avazya] avazya [vini] thavAvALuM [marane 'sati'] maraNa thatAM [SAyasaivanAtanUraLamAtre] kaSAya sallekhanAnA kRza karavA mAtranA vyApAramAM [rAvimantare ] rAgAdibhAvonA abhAvamAM [ vyApriyamALasya] pravartamAna puruSane [ AtmaghAta: ] AtmaghAta [ nAsti ] nathI. TIkA:- 'avazyaM bhAvini kaSAyasallekhanAtanUkaraNamAtre maraNe rAgAdimantareNa vyApriyamALasya AtmaghAta: na astiA'-arthaH-avazya ja thanAra je maraNa che temAM kaSAyano tyAga karatAM rAgadveSa vinA prANatyAga karanAra je puruSa che tene AtmaghAta thaI zakato nathI. bhAvArtha:- saMlekhanA karanAra puruSanI icchA evI nathI ke huM jabarajastIthI maraNa karuM paNa eno abhiprAya evo hoya che ke jabarajastIthI maraNa thavA lAge Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 135 tyAre mArA pariNAma zuddha rahe ane huM saMsAranA viSaya-bhogothI mamatvano tyAga karI dauM. tenA maraNamAM jo rAgadveSa thAya to ja AtmaghAta thAya. paNa je manuSya rAgadveSano tyAga karI rahyo che tene AtmaghAta thaI zakato nathI. 177. AtmaghAtI koNa che te have batAve che: yo hi kaSAyAviSTa: kumbhkjldhuumketuvissshstraiH| vyaparopayati prANAn tasya syaatstymaatmvdhH|| 178 / / anvayArtha- [ di] nizcayathI [ pAyAvida:] krodhAdi kaSAyothI gherAyelo [...] je puruSa [pksanartadhUmaketuviSazaai: ] zvAsanirodha, jaLa, agni, viSa, zastrAdithI potAnA [ prANAna] prANane [ vyAropayati] pRthaka kare che [ tasya ] tene [ mAtmavadha: ] AtmaghAta [ satyam] kharekhara [cAt ] thAya che. TIkA:- 'di 5: (zrAvava:) vaSAyAvida (sana ) ma-nana-dhUmaketu-viSazatre prAgAna vyAropayati tasya mAtmavadha: satya cAtA '-artha-je jIva krodhAdi kaSAya saMyukta thayo thako thAsa rokIne, vA jaLathI, agnithI, viSathI ke hathiyAra vagerethI potAnA prANano viyoga kare che tene sadA ApaghAtano doSa thAya che. | bhAvArtha - krodha-mAna-mAyA-lobha ityAdi kaSAyonI tIvratAthI je potAnA prANano ghAta karavo tene ja ApaghAta-maraNa kahe che. 178. vizeSa:- sallekhanA dharma (samAdhimaraNa vidhi) gRhastha ane muni beune che, sallekhanA athavA saMnyAsamaraNano eka ja artha che. mATe bAra vrato pachI sallekhanAnuM varNana karyuM che. A sallekhanAvratanI utkRSTa maryAdA bAra varSa sudhInI che; ema zrI vIranaMdI AcAryakRta yatyAcAramAM kahyuM che. jyAre zarIra koI asAdhya rogathI athavA vRddhAvasthAthI asamartha thaI jAya, devamanuSyAdikRta koI durnivAra upasarga AvI paDe, koI mahA duSkALathI dhAnyAdi bhojya padArtho duSmApya thaI jAya athavA dharmano nAza karavAvALAM koI vizeSa kAraNa AvI maLe tyAre potAnA zarIrane pAkI gayelA pAna samAna athavA telarahita dIpaka samAna ApoApa vinAzasanmukha jANI, saMnyAsa dhAraNa kare. jo maraNamAM koI prakAre saMdeha hoya to maryAdApUrvaka evI pratijJA kare, ke jo A upasargamAM mAruM Ayu pUrNa thaI jaze to (mRtyu thaI jaze to) mAre AhArAdino sarvathA tyAga che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 136 ] [ puSArthasiddhiupAya ane kadAcit jIvana bAkI raheze to AhArAdikane grahaNa karIza. A saMnyAsa grahaNa karavAno krama che. rogAdika thatAM yathAzakti auSadha kare paNa jyAre asAdhya roga thaI jAya, koI rIte upacArathI lAbha na thAya tyAre A zarIra, duSTa samAna sarvathA tyAga karavA yogya kahyuM che, ane icchita phaLa dAtA dharma vizeSatAthI pAlana karavA yogya kahela che. zarIra maraNa bAda bIjuM paNa maLe che paraMtu dharmapAlana karavAnI yogyatA pAmavI atizaya durlabha che. AthI vidhipUrvaka dehanA tyAgamAM duHkhI na thatAM saMyamapUrvaka mana-vacana-kAyAno upayoga AtmAmAM ekatrita karavo joIe ane " " janma, jarA tathA mRtyu zarIra saMbaMdhI che, mane nathI''--evuM ciMtavana karI nirmamatI thaI, vidhipUrvaka AhAra ghaTADI, potAnA trikALI akaSAya jJAtAmAtra svarUpanA lakSa kAyA kUza karavI joIe ane zAstrAmRtanA pAnathI kaSAyone pAtaLA pADavA joIe, pachI cAra prakAranA saMghanI sAkSI vaDe samAdhimaraNamAM sAvadhAna-udhamavaMta thavuM. aMtanI ArAdhanAthI cirakALathI karelI samyaka vrata-niyamarUpa dharma ArAdhanA saphaLa thaI jAya che, kemake tethI kSaNabharamAM ghaNA kALathI saMcita pApano nAza thaI jAya che. ane jo aMta maraNa bagaDI jAya arthAt asaMyamapUrvaka yA dehamAM ekatA-buddhipUrvaka mRtyu thaI jAya to karelI dharmArAdhanA niSphaLa thaI jAya che. ahIM koI prazna kare ke, "jo aMta samaya samAdhimaraNa karI levAthI kSaNamAtramAM pUrva pApono nAza thaI jAya che to pachI yuvAavasthAmAM dharma karavAnI zI jarUra che? aMta samaye saMnyAsa dhAraNa karI levAthI ja sarva manoratha siddha thaI jaze,' to tenuM samAdhAna-je jIva potAnI pUrvaavasthAmAM dharmathI vimukha rahe che arthAta jemaNe tattvajJAnapUrvaka vrata-niyama Adi dharmArAdhanA nathI karI te jIva aMtakALamAM dharmasanmukha arthAt saMnyAsayukta kadI thaI zakato nathI. kemake-caMdraprabhacaritra prathama sargamAM kahyuM che ke " " rintanAbhyAsaninjaritAnuSa vozeSa va nAyare mati:'' arthAt cirakALanA abhyAsathI prerita karavAmAM AvelI buddhi guNa athavA doSomAM jAya che. je vastra prathamathI ja ujaLuM kareluM hoya che tenI upara manapasaMda raMga caDhI zake che, paNa je vastra prathamathI meluM che tenI upara kadIpaNa raMga caDhAvI zakAto nathI. mATe samAdhimaraNa te ja dhAraNa karI zake che ke je prathama avasthAthI ja dharmanI ArAdhanAmAM barAbara sAvadhAna rahelo hoya. hAM, koI sthAne evuM paNa jovAmAM Ave che ke jeNe 1. cAra prakAranA saMgha = muni, ajiMkA, zrAvaka, zrAvikA. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 137 AjIvana dharmasevanamAM citta lagADyuM nahotuM te paNa apUrva vivekanuM baLa prApta karI samAdhimaraNa eTale saMnyAsapUrvaka maraNa karIne svargAdika sukhone pAmI gayA paNa te to kAkatAlIya nyAyata ati kaThina che. (tADavRkSathI phaLa tUTavuM ne UDatA kAgaDAnA moDhAmAM tenI prApti thaI javI jema kaThina che tema saMskArahIna jIvana vaDe samAdhimaraNa pAmavuM kaThaNa che.) mATe sarvajJa vItarAganAM vacano prati zraddhAvAna che temaNe upara kahI zaMkAne potAnA cittamAM kadIpaNa sthAna ApavuM nahi. samAdhimaraNanA icchuka puruSo bane tyAMsudhI jinezvara bhagavAnanI janmAdi tIrthabhUmino Azraya grahaNa kare, jo tema na banI zake to maMdira athavA saMyamIjanonA AzramamAM rahe. saMnyAsArthe tIrthakSetre jatI vakhate badhA sAthe kSamA yAcanA kare ane pote paNa mana-vacanakAyapUrvaka sarvane kSamA kare. aMta samaye kSamA karavAvALo saMsArano pAragAmI thAya che, ane vairavirodha rAkhanArI arthAt kSamA na rAkhanAra anaMta saMsArI thAya che. saMnyAsArthIe putra, kalatrAdi kuTumbIothI tathA sAMsArika sarva saMpadAthI sarvathA moha choDI (nirmohI nija AtmAne bhajavo joIe.) uttama sAdhaka dharmAtmAonI sahAya levI kemake sAdharmI tathA AcAryonI sahAyathI azubhakarma yatheSTa bAdhAnuM kAraNa banatAM nathI. vratanA aticAro sAdharmIo athavA AcArya sanmukha pragaTa karIne niHzalya thaI pratikramaNa-prAyazcita zAstramAM kahelI vidhiothI zodhana karavuM joIe. nirmaLabhAvarUpI amRtathI siMcita samAdhimaraNane mATe pUrva athavA uttara dizA tarapha mastaka rAkhe. jo zrAvaka mahAvratanI yAcanA kare, to nirNAyaka AcAryane ucita che ke tene mahAvrata de, mahAvrata grahaNamAM nagna thavuM joIe. ajiMkAne paNa aMtakALa upasthita thatAM ekAnta sthAnamAM vastrono tyAga karavo ucita kahela che. saMthArA vakhate aneka prakAranA yogya AhAra dekhADI bhojana karAve. athavA jo tene ajJAnatAvaza bhojanamAM Asakta samaje, to paramArthajJAtA AcArya tene uttama prabhAvazAlI vyAkhyAna dvArA ema samajAve ke he jitendriya, tuM bhojana-zayanAdirUpa kalpita yugalone hajI paNa upakArI samaje che! ane ema mAne che ke AmAMthI koI pugala evAM paNa che ke meM bhogavyA nathI. e to mahAna AzcaryanI vAta che! bhalA vicAra to kara ke A mUrtika pugaLa tArA arUpImAM koI prakAre maLI zake tema che? mAtra indriyonA grahaNa pUrvaka tene anubhavIne te ema mAnI lIdhuM che ke huM ja teno bhoga karuM chuM, to he..dUradarzI, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 138 ] [ puruSArthasiddhiupAya have AvI bhrAnta buddhine sarvathA choDI de ane nirmaLajJAnAnaMdamaya AtmatattvamAM lavalIna thA. A te ja samaya che ke jemAM jJAnI jIva zuddhatAmAM sAvadhAna rahe che ane bhedajJAnanA baLathI ciMtavana kare che ke huM anya chuM ane e pudgala dehAdi mArAthI sarvathA bhinna judA ja padArtha che. mATe huM mahAzaya ! paradravyothI moTuM turata ja choDa ane potAnA AtmAmAM nizcala-sthira rahevAno prayatna kara. jo koI pugalamAM Asakta rahIne maraNa pAmIza to yAda rAkhaje ke tane halakA-tuccha jaMtu thaI, A pudgalonuM bhakSaNa anaMtavAra karavuM paDaze. A bhojanathI te zarIrano upakAra karavA cAhe che to koI rIte paNa yogya nathI. kemake zarIra evuM kRtanI che ke te koInA karelA upakArane mAne nahi, mATe bhojananI icchA choDI, kevaLa AtmahitamAM citta jaDavuM te ja buddhimattA che. A prakAre hitopadezarUpI amRtadhArA paDavAthI annanI tRSNA dUra karI kavalAhAra choDAve tathA dUdha Adi pIvAyogya vastu vadhAre, pachI krame krame garama jaLa levA mAtrano niyama karAve. jo unALo, mAravADa jevo deza tathA pitta prakRtinA kAraNe tRSAnI pIDA sahana karavA asamartha hoya to mAtra ThaMDuM pANI levAnuM rAkhe, ane zikSA de ke huM ArAdhaka! huM Arya! paramAgamamAM prazaMsanIya mAraNAMtika sallekhanA atyaMta durlabha varNavI che, mATe tAre vicAra pUrvaka aticAra Adi doSothI tenI rakSA karavI. pachI azaktinI vRddhi dekhIne, maraNakALa najIka che ema nirNaya thatAM AcArya samasta saMghanI anumatithI saMnyAsamAM nizcalatA mATe pANIno paNa tyAga karAve. AvA anukramathI cAre prakAranA AhArano tyAga thatAM samasta saMghathI kSamA karAve ane nirvijJa samAdhinI siddhine mATe kAyotsarga kare. tyAra pachI vacanAmRtanuM siMcana kare arthAt saMsArathI vairAgya utpanna karavAvALA kAraNono ukta ArAdhakanA kAnamAM, manda manda vANIthI japa kare. zreNika, vAripeNa, subhagAdinAM daSTAnta saMbhaLAve ane vyavahAra-ArAdhanAmAM sthira thaI, nizcaya-ArAdhanAnI tatparatA mATe Ama upadeza kare ke huM ArAdhaka! zrutaskaMdhanuM ""po me sIsI bAvA'' ityAdi vAkaya "mo. saradaMtA'' ityAdi pada ane "' ityAdi akSara-emAMthI je tane rucikara lAge, teno Azraya karIne tArA cittane tanmaya kara! he Arya! "huM eka zAzvata AtmA chuM' e zrutajJAnathI potAnA AtmAno nizcaya kara! svasaMvedanathI AtmAnI bhAvanA kara ! samasta Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 139 ciMtAothI pRthaka thaIne prANavisarjana kara ! ane jo tAruM mana koI sudhA parISahathI athavA koI upasargathI vikSipta (vyagra) thaI gayuM hoya to narakAdi vedanAonuM smaraNa karIne jJAnAmRtarUpa sarovaramAM praveza kara. kemake ajJAnI jIva zarIramAM Atmabuddhi arthAt ""huM duHkhI chuM huM sukhI chuM--evA saMkalpa karIne du:khI thayA kare che, paraMtu bhedavijJAnI jIva AtmA dehane bhinna bhinna mAnIne dehane kAraNe sukhI-duHkhI thato nathI, paNa vicAre che ke mane maraNa ja nathI to pachI bhaya kono? mane roga nathI pachI vedanA kevI ? huM bALaka, vRddha yA taruNa nathI to pachI manovedanA kevI? he mahAbhAgya ! A jarAka jeTalA zArIrika duHkhathI kAyara thaIne pratijJAthI jarApaNa Tyuta na thaIza, daDhacitta thaIne parama nirjarAnI abhilASa kara. jo, jyAMsudhI tuM Atmacintavana karato thako saMnyAsa grahaNa karIne saMthArAmAM beTho cho, tyAMsudhI kSaNe kSaNe tane pracura karmono vinAza thAya che! zuM tuM dhIravIra pAMDavonuM caritra bhUlI gayo che? jemane loDhAnAM ghareNAM agnithI tapAvI zatrue paherAvyAM hatAM topaNa tapasyAthI kiMcit paNa zruta nA thatAM AtmadhyAnathI mokSane pAmyA! zuM te mahAsukumAra sukumAlakumAranuM caritra sAMbhaLyuM nathI? jenuM zarIra ziyALe thoDuM thoDuM karaDIne atizaya kaSTa devA mATe ghaNA divasa (traNa divasa) sudhI bhakSaNa karyuM hatuM, paraMtu kiMcit paNa mArgazruta na thatAM jemaNe sarvArthasiddhi svarga pAsa karyuM hatuM. evAM asaMkhya udAharaNa zAstramAM che jemAM dussaha upasargo sahana karIne aneka sAdhuoe svArthasiddhi karI che. zuM tAruM A kartavya nathI ke temanuM anukaraNa karIne jIvana-dhanAdimAM nirvAika thaI, aMtara-bAhya parigrahanA tyAgapUrvaka sAmyabhAvathI nirupAdhimAM sthira thaI AnaMdAmRtanuM pAna karavuM ! ane uparokta upadezathI samyaka prakAre kapAyane pAtaLA karI-kRza karI ratnatrayanI bhAvanArUpa pariNamanathI paMca namaskAra-maMtra smaraNa pUrvaka samAdhimaraNa karavuM joIe.-A samAdhimaraNanI saMkSepa vidhi che. sallekhanA paNa ahiMsA che nIyante'tra kaSAyA hiMsAyA hetavo ytstnutaam| sallekhanAmapi tataH praahrhiNsaaprsiddhyrthm|| 179 / / anvayArthaH- [vata:] kAraNa ke [2] A saMnyAsa maraNamAM [ hiMsAya:] hiMsAnA [ detava:] hetubhUta [SAya: ] kapAya [ tanutAna] kSINatAne [ nIyanta] pAme che [tata:] tethI [satteravanAma] saMnyAsane paNa AcAryo [hiMsAprasiddhacartha ] ahiMsAnI siddhi mATe [pradu:] kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 140 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- "yata: hiMsAya: hetava: 5SAyA: patra (saltanenAyAM ) taytAM nIyanta tata: satsaMvanAma hiMsA prasiddhacartha prAdu: '-artha:-hiMsAnA kAraNe kaSAya che, te A saMkhanAmAM kSINa thaI jAya che tethI saMlekhanAne paNa ahiMsAnI puSTi mATe kahI che. bhAvArtha:- A saMnyAsamAM kapAyo ghaTe che ane kaSAya ja hiMsAnuM mULa kAraNa che, tethI saMnyAsano svIkAra karavAthI ahiMsA vratanI ja siddhi thAya che. 179. iti yo vratarakSArthaM satataM pAlayati sklshiilaani| varayati patiMvareva svayameva tamutsukA zivapadazrIH / / 180 / / avayArthaH- [ :] je [ ti] A rIte [atarakSArtha ] paMca aNuvratonI rakSA mATe [ saMvedanazIlAni] samasta zIlone [satataM] niraMtara [paniyati] pALe che [ta ] te puruSane [ zivapazrI ] mokSapadanI lakSmI [utsu] atizaya utkaMThita [ patiMvara rU] svayaMvaranI kanyAnI jema [ svayameva ] pote ja [varayati] svIkAra kare che, arthAt prApta thAya che. 'iti yaH vratarakSArthaM sakalazIlAni satataM pAlayati taM utsukA zivapadazrI: patiMvarA rUva svayameva varayati' artha-A rIte je pAMca aNuvratonI rakSA mATe sAta zIlavrata pALe che tene mokSarUpI lakSmI utsuka thaIne svayaMvaramAM kanyAnI jema pote ja vare che. bhAvArtha:- jema svayaMvaramAM kanyA potAnI meLe oLakhIne yogya patine vare che, tema muktirUpI lakSmI vratI ane samAdhimaraNa karanAra zrAvakane pote ja prApta thAya che. 180. A rIte pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata, eka saMlekhanA ane eka samyakatva-A rIte zrAvakanI cauda vAtonuM varNana karyuM. have tenA pAMca pAMca aticAronuM varNana kare che - aticArAH samyaktve vrateSu zIleSu paJca pnyceti| saptatiramI yathoditazuddhipratibandhino heyaaH|| 181 / / anvayArthaH- [ saMkhyatve] samyakatvamAM [atey] vratomAM ane [ zIney] zIlomAM | [pagna panveti] pAMca pAMcanA kramathI [mIA [ saptati:] sittera Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 141 [ yazovitazuddhiprativadhina] yathArtha zuddhine rokanAra [ativArA:] aticAra [heyA: ] choDavA yogya che. TIkA:- 'samyatve vratepu (sarjAvanA pa7) pazva pazva gativArA: kRti amI saptati: yathovitazuddhipratiSina: haiyA:|' arthaH-samyagdarzanamAM, pAMca aNuvratomAM, traNa guNavratomAM, cAra zikSAvratomAM ane saMlekhanAmAM pratyekanA pAMca pAMca aticAra che. A rIte e sittera aticAra che te badhA vratonI zuddhine doSa lagADanAra che. bhAvArtha:- vratano sarvadeza bhaMga karavo tene anAcAra kahe che ane ekadeza bhaMga thavo te aticAra kahevAya che. A rIte upara kahelI zrAvakanI cauda vAtonA sittera aticAra thAya che. 181. samyagdarzananA pAMca aticAra zaGkA tathaiva kAGkSA vicikitsA saMstavo'nyadRSTInAm / manasA ca tatprazaMsA sabhya daetIvArA: / / 2 / / anvayArtha:- [zai] saMdeha [AkSA] vAMchA [vivivitsA] glAni [ tathaiva ] tevI ja rIte [ anyadadInAk] mithyAdaSTionI [ saMstavaH ] stuti [TM] ane [manA] manathI [tatprazaMsA ] te anya matavALAonI prazaMsA karavI te [ sabhyapadache: ] samyagdaSTinA [ atIvArA: ] aticAra che. TIkA:- 'zaTTA tathaiva AjJA vivittiA anyadaSTInAr saMstava: 4 manasA prazaMsA sabhyapadache: gIvArA: bhavantiA'-artha:-(1) jinavacanamAM zaMkA karavI, (2) vrato pALIne saMsAranAM sukhonI icchA karavI. (3) muni vagerenuM zarIra joIne ghRNA karavI, (4) mithyAdaSTionI stuti karavI, ane (5) temanAM kAryonI manathI prazaMsA karavI. -A samyagdarzananA pAMca aticAra che. bhAvArtha:- jyAMsudhI A pAMca aticArono tyAga thato nathI tyAMsudhI te nizcayasamyagdaSTi thaI zakato nathI. 182. ahiMsA aNuvratanA pAMca aticAra chedanatADanabandhA bhArasyAropaNaM samadhikasya / pAnAnnayozca rodhaH paJcAhiMsAvratasyeti / / 183 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 142 ] [ puruSArthasiddhiupAya anvayArthaH- [ hiMsAvrataca] ahiMsA vratanA [ vanatA navazvA: ] chedavuM, tADana karavuM, bAMdhavuM, [samasya] atizaya vadhAre [bhAraraca] bojo [ bAropaNa] lAdavo, [2] ane [pAnAnnayo: ] anna-pANI [ rodha: ] rokavA arthAt na devA [ ti] e rIte [pagna] pAMca aticAra che. TIkA:- "che tADana vardhI: samastha bhAraca Aropavi pAnAnnayo rola: ti puSya ahiMsAvrata katavArA: ' artha:-chedana arthAt kAna, nAka, hAtha vagere kApavA, tADana arthAt lAkaDI, cAbUka, Ara vagerethI mAravuM, baMdha arthAt eka jagyAe bAMdhIne rokI rAkhavuM, adhika bhAra lAdavo tathA yogya samaye ghAsa, cAro, pANI vagere na ApavAM-e ahiMsA aNuvratanA pAMca aticAra che. 183. satya aNuvratanA pAMca aticAra mithyopadezadAnaM rhso'bhyaakhyaankuuttlekhkRtii| nyAsApahAravacanaM sAkAramantrabhedazca / / 184 / / anvayArthaH- [ miththopavezavAnuM ] jUTho upadeza Apavo, [ radasoDabhyAraNyAnazUrasevavRtI] ekAntanI gupta vAto pragaTa karavI, japThAM lakhANa karavAM, [pAsApaEIRvavana ] thApaNa oLavavAnuM vacana kahevuM [2] ane [ sAIQmannamenTa] kAyAnI ceSTAothI jANIne bIjAno abhiprAya pragaTa karavo e pAMca satya aNuvratanA aticAra che. TIkAH- "micyopavezavAnuM rasoDabhyAraNyAnuM vachUTatreratI nyAsApaEIRvAnuM sAvAra matrame ti satyAnuvrata pazva tivArI: santiA' artha-1-jUTho upadeza Apavo ke jethI jIvonuM ahita thAya, ra-koI strI puruSanI gupta vAta pragaTa karavI, 3-jUThA lekha lakhavA tathA jadUThI rasIda vagere pote lakhavI, 4-koInI thApaNa pacAvI pADavI, pa-koInI AkRti joIne teno abhiprAya pragaTa karI devoe pAMca satya aNuvratanA aticAra che. bhAvArtha - evo jUTho upadeza Apavo ke jethI loko dharma choDIne adharmamAM lAgI jAya ane potAnI pAse koI thApaNa mUkI gayuM hoya ane te bhUlI gayo tathA ochI vastu mAgavA lAgyo tyAre tene ema kahevuM ke jeTalI hoya teTalI laI jAva, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 143 ene nyAsaapahAra kahe che. jUThI rasIdo lakhI ApavI athavA parANe lakhAvI levI kUTalekha che. 184. acaurya aNuvratanA pAMca aticAra pratirUpavyavahAraH stenniyogstdaahRtaadaanm| rAjavirodhAtikramahInAdhikamAnakaraNe c|| 185 / / anvayArthaH- [pratirupavyavadAra: ] pratirUpa vyavahAra eTale sAcI vastumAM khoTI vastu bheLavIne vecavI, [snenaniyon: ] corI karanArAone madada karavI, [ tavItAvAna- ] core lAvelI vastuo rAkhavI, [2] ane [ TMvirodhAti madInAthiva mAnavaro ] rAjAe pracalita karelA niyamonuM ullaMghana karavuM, mApavAnA ke toLavAnA gaja, kAMTA, tolA vagerenA mApamAM hInAdhika karavuM-(te gviIsteyavrataca) e pAMca acauryavratanA aticAra che. TIkA:- 'pratiruvyava62: spenaniyo : ta&itAvInam rAkhavirodhAtijhama: 2 dInAdhimAnarane rUti vIryAnuvratasya puSya tIvArI: santiA' artha-1. jUThI vastune (azuddha vastune) ThIka jevI karIne sAcI vastumAM bheLavIne calAvavI, enuM nAma pratirUpa vyavahAra che, 2. corInI preraNA karavI athavA corI karavAno upAya batAvavo e bIjo stanaprayoga aticAra che, 3. corInI vastu kharIdavI e trIjo aticAra che, 4. rAjAnI AjJAnuM ullaMghana karavuM athavA rAjAno kara na Apavo e cotho aticAra che. 5. adhika mUlyavALI vastumAM ochA mUlyavALI vastu bheLavavI, mApavA-toLavAnAM vAsaNa, trAjavAM vagere ochAvattAM rAkhavAM e pAMcamo aticAra che. -A pAMca acaurya aNuvratanA aticAra che. 185. brahmacarya aNuvratanA pAMca aticAra batAve che - smrtiivraabhinivesho'nnggkriiddaanyprinnynkrnnm| aparigRhItetarayorgamane cetvarikayo: paJca / / 186 / / anvayArtha- [ smaratIvrAmaniveza: ] kAmasevananI atizaya icchA rAkhavI, [ nI] yogya aMgo sivAya bIjAM aMgo sAthe kAmakrIDA karavI, [ nyapariLayanaram] bIjAnA vivAha karavA [ ] ane [kArigRhItetarayo: ] kuMvArI ke paraNelI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 144 ] [ puruSArthasiddhiupAya [ rUtvariyo.] vyabhicAriNI strIo pAse [1mane] javuM. leNadeNAdino vyavahAra rAkhavo. [ytte brahmavrata] e brahmacaryavratanA [ paDyU] pAMca aticAra che. TIkAH- "mUratIvrAmaniveza: AnI gajapariyanaramAM rUtvariyo: aparigRhItA mane 2 rUtvariyA parigRhitA amanaM ra ti puSya gatIvIra : brahmacaryAnuvratasya santiA' artha:1. kAma-bhoga-viSaya sevana karavAnI bahu lAlasA rAkhavI, 2. je aMga viSaya sevana karavAnA nathI tevAM mukha, nAbhi, stana vagere anaMgomAM ramaNa karavuM, 3. bIjAnA putra-putrIonA vivAha karAvavA, 4. vyabhicAriNI vezyA tathA kanyA vagere sAthe leNadeNa Adi vyavahAra rAkhe, vArtA kare, rUpa-zRMgAra dekhe, pa-vyabhicAriNI bIjAnI strI sAthe paNa e pramANe karavuM-e pAMca brahmacarya aNuvratanA aticAra che. 186. parigrahapariNAma vratanA pAMca aticAra vaastukssetraassttaapdhirnnydhndhaanydaasdaasiinaam| kupyasya bhedayorapi parimANAtikriyAH paJca / / 187 / / anvayArthaH- [ vAstukSetra ETVdiranthadhanadhAnyAsavAsInAma] ghara, bhUmi, sonuM, cAMdI, dhana, dhAnya, dAsa, dAsI ane [5ca] suvarNAdi dhAtuo sivAya vastrAdinA [ meyo.] babbe bhedonAM [2] paNa [ parimALAtikriyA: ] parimANanuM ullaMghana karavuM te aparigrahavratasya] e aparigrahavratanA [ paMkhya ] pAMca aticAra che. TIkAH- "vAstu kSetra parimANa tijhama:, 3DApahira_parimAAtima:, ghanadhanyaprimaannaatikrmH, dAsadAsIparimANAtikramaH, api kupyasya bhedayoH parimANAtikramaH iti paMca paripraparimANavratasya tIvArI: santiA' artha-1-ghara ane kSetranuM parimANa vadhArI devuM, 2sonA-cAMdInuM parimANa vadhArI devuM, 3-gAya, bheMsa, ghoDA, ghauM, caNA vagerenuM parimANa vadhArI devuM, 4-dAsa-dAsInuM parimANa vadhArI devuM, pa-kRSya eTale garama ane sutarAu-e banne prakAranAM vastronuM parimANa vadhArI devuM -e rIte A pAMca parigrahaparimANavratanA aticAra che.187. 1. ratnakAMDa zrAvakAcAra gA 60 mAM i-rikAgamanano artha-itvarikA je vyabhicAriNI strI tene ghare javuM athavA tene potAnA ghera bolAvI (dhanAdi ) leNadeNa rAkhe, paraspara vArtA kare, zRMgAra dekhe te irikAgamana nAme aticAra che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] divratanA pAMca aticAra batAve che: UrdhvamadhastAttiryagvyatikramAH kSetravRddhirAdhAnam / smRtyantarasya gaditA: paJceti prathamazIlasya / / 188 / / [ 145 anvayArtha:- [ rdhvamathastAttirya-vyatimA: ] u52, nIce ane samAna bhUminI karelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM arthAt jeTaluM pramANa karyuM hoya tenAthI bahAra cAlyA javuM, [kSetravRddhi:] parimANa karelA kSetranI lobhAdivaza vRddha karavI ane [ nRtyantarasya] smRti sivAyanA kSetranI maryAdA [JAdhAnan] dhAraNa karavI arthAt yAda na rAkhavI, [ti] e rIte [pagya] pAMca aticAra [prathamazInasya] prathama zIla arthAt divratanAM [TMvitA: ] kahevAmAM AvyA che. TIkA:- 'rdhva vyatikrama: adhastAr vyatikrama: tiryak vyatikrama: kSetravRddhi:, nRtyantarasya badhAnam kRti pazva atIvArA: prathamazInasya vivratasya santiA' arthaH-1. maryAdA karelI u52nI dizAonuM ullaMghana karavuM, 2. maryAdA karelI nIcenI dizAonuM ullaMghana karavuM, 3. maryAdA karelI tiryak dizAonuM ullaMghana karavuM, 4. maryAdA karelA kSetrane vadhAravuM, 5. parimANa karelI maryAdAne bhUlI jaIne hada vadhArI devIe pAMca aticAra divratanAM che. 188. dezavratanA pAMca aticAra preSyasya saMprayojanamAnayanaM zabdarUpavinipAtau / kSepo'pi pudgalAnAM dvitIyazIlasya paJceti / / 189 / / anvayArtha:- [preSyasya saMprayokhanan] pramANa karelA kSetranI bahAra bIjA manuSyane mokalavo, [ AnayanaM] tyAMthI koI vastu maMgAvavI, [ zabdapavinipAtai] zabda saMbhaLAvavA, rUpa batAvIne IzArA karavA ane [puAtAnAM] kAMkarA vagere puddagalo [kSepopi] paNa pheMkavA[ti] A rIte [pagya] pAMca aticAra [dvitIyazIlasya] bIjA zIlanA arthAt dezavratanA kahevAmAM AvyA che. . TIkA:- 'preSyasya saMprayonanam Anayana zabdavinipAto pavinipAtau puNAtAnAM kSeSa: rUti vagna atIvArA: dvitIyazIlasya santiA' arthaH-1. maryAdA bahAra nokara-cAkarane mokalavA, 2. maryAdA bahArathI koI vastu maMgAvavI, 3. maryAdA bahAra zabda Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 146 ] [ puruSArthasiddhiupAya karIne-bolIne potAnuM kAma karavuM, 4. maryAdAnI bahAra potAnuM rUpa dekhADIne svArtha sAdhavo, 5. maryAdA bahAra koI cIja vagere pheMkIne paNa potAnuM kArya karI levuM-e pAMca dezavratanA aticAra che. 189. anarthadaMDatyAga vratanA pAMca aticAra kandarpaH kautkucyaM bhogAnarthakyamapi ca maukhrym| asamIkSitAdhikaraNaM tRtIyazIlasya paJceti / / 190 / / anvayArtha:- [rva: ] kAmanAM vacana bolavAM, [hrauvyuM] bhAMDarUpa ayogya kAyaceSTA karavI, [ monAnarthavayam ] bhoga-upabhoganA padArthonuM anarthakaya, [ mauvaryam ] vAcALapaNuM [6] ane [ asamIkSitAdhiraLa] vicAra karyA vinA kArya karavuM; [ti] e rIte [tRtIyazIlakSya ] trIjA zIla arthAt anarthadaMDavirati vratanA [api] paNa [paMca] pAMca aticAra che. TIkA:- 'harSa: hauvyaM monarthayar mauryam = asamIkSitaSinuM kRti tRtIyazIlasya pazva atIvArA: santiA'' arthaH-1-hAsya sahita bhAMDa vacana bolavAM, 2-kAyAthI kuceSTA karavI, 3-prayojanathI adhika bhoganA padArtho bhegA karavA tathA nAma grahaNa karavuM, 4laDAI-jhagaDA karAvanAra vacano bolavAM, pa-prayojana vinA mana, vacana, kAyAno vyApAra vadhAratA javuM-e ja pAMca anarthadaMDatyAgavratanA aticAra che. 190. sAmAyika zikSAvratanAM pAMca aticAra vacanamanaHkAyAnAM duHpraNidhAnaM tvanAdarazcaiva / smRtyanupasthAnayutAH paJceti caturthazIlasya / / 191 / / anvayArtha:- [mRtyanuvasthAnayutA: ] smRtianupasthAna sahita, [vaghunamanAyAnAM ] vacana, mana ane kAyAnI [du:praNidhAnaM] khoTI pravRtti[g] ane [ anAvara: ] anAdara[ kRti ] e rIte [ caturthazInasya] cothA zIla arthAt sAmAyikavratanA [paMca] pAMca [q] ja aticAra che. ca TIkAH- 'vacanapraNidhAnaM, mana:pranidhAnaM, kAyapraNidhAnaM tu anAdaraH mRtyanupasthAnayutA: ti paMca caturthazInasya atIvArA: santiA' arthaH-1-vacanano durupayoga karavo arthAt sAmAyika karatI vakhate mantranuM uccAraNa athavA sAmAyika pAThanuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 147 uccAraNa barAbara na karavuM, 2-manano durupayoga arthAt manamAM kharAba bhAvanA utpanna thavI, manamAM aneka saMkalpa-vikalpa UThavA, 3-kAyAno durupayoga arthAt sAmAyika karatI vakhate hAtha-paga halAvavA, 4-anAdara arthAt sAmAyika AdarapUrvaka na karatAM veThanI jema pUrNa karavuM, 5-nRtyanupasthAna eTale sAmAyikano pATha bhUlI javo-e sAmAyika zikSAvratanA pAMca aticAra che. sAmAyikamAM mana, vacana, kAyA e traNenI ekAgratAnI ghaNI ja AvazyakatA che. e traNene vaza karyA vinA sAmAyika thaI zakatI ja nathI. mATe tene avazya ja vaza karavA joIe.191. proSadhopavAsa zikSAvratanA pAMca aticAra anavekSitApramArjitamAdAnaM saMstarastathotsargaH / smRtyanupasthAnamanAdarazca padmopavAsasya|| 2 / / anvayArtha:- [anavekSitApramArvitamAvAna] joyA vinA ke zuddha karyA vinA grahaNa karavuM, [saMstara: ] pathArI pAtharavI [ tathA] tathA [utsar:] maLa-mUtrano tyAga karavo, [ mRtyanupasthAnam ] upavAsanI vidhi bhUlI javI [6] ane [anAvara: ] anAdara-e [ upavAsasya] upavAsanA [pagva] pAMca aticAra che. 3 TIkA:- '1 - anavekSitApramArjitamAdAnaM 2- anavekSitApramArjita saMstaraH anavekSitApramArjita utsargaH 4-smRtyanupasthAnam 5- anAdarazca iti paJca atIcArAH upavAsasya santiA' arthaH-1-joyA vinA tathA poMchayA vinA koI vastu grahaNa karavI, 2-joyA vinA sApha karyA vinA pathArI pAtharavI, 3-joyA vinA sApha karyA vinA maLa-mUtrano tyAga karavo, 4-upavAsanI vidhi bhUlI javI ane pa-tapa ke upavAsanI vidhimAM anAdara (udAsInatA ) karavo-e pAMca proSadhaupavAsavratanA aticAra che. 192. bhoga-upabhogaparimANa zikSAvratanA pAMca aticAra AhAro hi sacittaH sacittamizra sacittasaMbandhaH / duSpakvo'bhiSavopi ca paJcAmI SaSThazIlasya / / 193 / / anvayArtha:- [di] nizcayathI [ savita: AhAra: ] citta AhAra, [ savitta Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 148 ] [ puruSArthasiddhiupAya mizra:] sacitta mizra AhAra, [ sacittasampanya:] sacittanA saMbaMdhavALo AhAra [TuHvava:] duSpakava AhAra, [2 ma]i ane [ miSava:] abhiSava AhAra, [ gamI ] A [paSya ] pAMca aticAra [ qgzInaca] chaThThA zIla arthAt bhoga-upabhoga-parimANavratanA che. TIkAH- "di savita: kAdIra: sacittamitra: nAdIra: vijJasaMvardhI: nAdIra: 2 3:vava: gAdIra: miSavAdAra: rUti gamI paMkhya gatIvIraT: SNazItasya santiA' 1-jIvasahita kAcI lIlI (lIlotarI) vastuno AhAra levo, ra-lIlotarInA mizraNavALI vastuno AhAra levo, 3-lIlotarI DhAMkI hoya tevI vastuno AhAra levo, 4-evI vastuno AhAra karavo je sArI rIte raMdhAyelI na hoya, ati raMdhAyelI vA adhakacarI raMdhAyelI hoya tathA 5-gariSTha, kAmoddIpaka vastuno AhAra karavo. -e pAMca bhogopabhogaparimANavratanA aticAra che. bhAvArtha- joke A bhogapabhogaparimANa zikSAvrata pALanAra zrAvaka hajI sacittano tyAgI nathI topaNa sacittayAga pratimAnA pAlananA abhyAsa mATe tathA khAvAnA padArthomAM adhika lAlasA maTADavA mATe ja teNe A aticAra TALavA joIe. 192. vaiyAvRtta atithisaMvibhAganA pAMca aticAra paradAtRvyapadezaH sacittanikSepatatpidhAne c| kAlasyAtikramaNaM mAtsaryaM cetytithidaane|| 194 / / avayArthaH- [ parAtRbhAveza:] paradAtRvyapadeza, [ sacittanikSepataspidhAne 2] sacittanikSepa ane sacittapidhAna, [ vAnaspativramavi ] kALano atikrama [2] ane [ mAtsargI ] mAtsarya[ ti] e rIte [tithivAne] atithisaMvibhAgavatanA pAMca aticAra TIkA- "atithiAne paravAtRvyapaveza: tithiAne sacittanikSepa: tithiAne sacittapidhAnaM atithidAne kAlasya atikramaNaM ca atithidAne mAtsarya-iti paJca atIcArAH vaiyAvratasya santiA' artha:-1-gharanuM kAma adhika hovAthI potAnA hAthe dAna na detAM bIjAnA hAthe apAvavuM, 2-AhAranI vastune lIlA pAMdaDAmAM mUkI 1. dugdha dhRtAdika rasamizrita kAmotpAdaka AhAra. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 149 rAkhavI, 3-AhAranI vastuo lIlA pAMdaDAthI DhAMkavI, 4-muni mahArAjane AvavAno samaya hoya tyAre ghare na maLavuM ane pa-potAne ghera muni mahArAjane mATe AhAranI vidhi na maLI zakavAne kAraNe athavA potAnA ghare na AvavAne kAraNe jo bIjA zrAvakane ghare munine AhAradAna thAya to te zrAvakapratye dveSa rAkhavo-A pAMca aticAra atithisaMvibhAga zikSAvratanA che. 194. sallekhanAnA pAMca aticAra jIvitamaraNAzaMse suhRdanurAgaH sukhAnubandhazca / sanidAna: paJcaite bhavanti sllekhnaakaale||195|| anvayArtha:- [ nItinarAza ] jIvananI AzaMsA, maraNanI AzaMsA, [suhRdanurA+T:] suhRda arthAt mitra prati anurAga, [suravAnuvazva:] sukhano anubandha [2] ane [ nivAraH] nidAna sahita[] A [ja] pAMca aticAra [ santavanAvAne ] samAdhimaraNanA samaye [ bhavanti] hoya che. TIkA:- 'nIvitAsaMsI maraNazaMsA suhRdanura : suthvInuvantha: ve saniIna: ti pate. paM satteravanAne gatIvIrA: santiA' artha:-1. sallekhanA dhAraNa karyA pachI jIvavAnI icchA karavI, 2. sallekhanA dhAraNa karyA pachI jo kAMI vedanA thatI hoya to evI icchA karavI ke huM jaladI maraNa pAmuM, 3. pUrvanA mitronuM smaraNa karavuM ke te sAro mitra hato, huM tenI sAthe ramato hato vagere, 4. pUrve je zAtAnI sAmagrI bhogavI hatI tene yAda karavI, te bhoga have kyAre maLaze evuM smaraNa karavuM, 5. AgAmI kALamAM sArA sArA bhogonI prAptinI icchA karavI. - A pAMca sallekhanAnA aticAra che. bhAvArtha:- A rIte 1 samyagdarzana, 5 aNuvrata, 3 guNavrata, 4 zikSAvrata, ane 1 sallekhanA-e caudanA sittera aticAronuM varNana karI cUkyA. tethI naiSThika zrAvake A badhAnuM jyAMsudhI banI zake tyAMsudhI yathAzakti aticArarahita pAlana karavuM, to ja manuSyabhava maLavo sArthaka che. A upara batAvelA cauda vrata traNa prakAranA zrAvaka pALe che. 1. pAkSika 1. nizcayasamyagdarzana-jJAnapUrvaka prathamanA be kaSAyanI cokaDInA abhAvarUpa zuddhabhAvarUpa (aMze vItarAgI svAzrayarUpa ) nizcayavratanuM pAlana kare che te jIvane sAcAM aNuvrata hoya che; nizcayasamyagdarzana na hoya to tenAM vrata-tapane sarvajJadave bALavrata (ajJAnavrata) ane ajJAnatapa kahyAM che. ema sarvatra samajavuM. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 150 ] [ puruSArthasiddhiupAya zrAvaka samyagdarzanano dhAraka hoya che, te sAta vyasanono tyAgI ane ATha mULaguNono pALanAra che. 2. naiSThika zrAvaka uparanI vAto sahita bAra vratonuM pAlana kare che. e naiSThika avasthA jIvanaparyata rahe che. 3. sAdhaka-zrAvaka jyAre maraNano samaya nikaTa AvI jAya che tyAre te naiSThika zrAvaka sAdhaka avasthAne prApta thaI zake che. -A rIte je manuSya A traNe avasthAone prApta kare che te avazya svargane pAmI zake che ane paraMparAe mokSa prApta karI le che. e ja mokSaprAptino krama che. 195. aticArano tyAga karavAnuM phaLa ityetAnaticArAnaparAnapi saMpratayaM privrnny| samyaktvavratazIlairamalaiH purussaarthsiddhimetyciraat||196|| anvayArthaH- [ ti] e prakAre gRhastha [patAna] A pUrve kahelA [ gativIrAna] aticAra ane [ kaparA ] bIjA doSa utpanna karanAra atikrama, vyatikrama Adino [ pa ] paNa [ saMprataryuM] vicAra karIne [ parivarSe] choDIne [samalai] nirmaLa [sabhyattvavratazIauM:] samyakatva, vrata ane zIla dvArA [ virA] thoDA ja kALamAM [puruSArthasiddhina] puruSanA prayojananI siddhi [fa] pAme che. TIkA:- 'ti tAna tivArIna pi apAna samRtavarya 2 parivarSe amarta sagyavattvavratazIzna: marIna puruSArthariddhima ti' artha-A rIte A aticAra ane bIjA paNa je doSa che tene sArI rIte vicArIne choDa che ane nirdoSa samyagdarzana, 5 aNuvrata, 4 zikSAvrata, 3 guNavrata-e badhA vratonA pAlana dvArA jIva zIdhra ja mokSane prApta karI zake che. bhAvArtha- puruSa nAma AtmAnuM che ane artha nAma mokSanuM che. A rIte (svAzrita nizcayazuddhi sahita) vratonA pAlanathI samyakracAritranI prApti thAya che ane sammacAritranI prApti thavAthI zIghra ja mokSa prApta thaI jAya che. tapa vinA samyakracAritranI prApti thatI nathI.196. 1. samyakatAno artha zuddhopayogarUpa munidharma athavA nijaparamAtmAnA Azraye nizcayasamyagdarzanajJAna-cAritrarUpa zuddhivaDa zubhAzubha icchAonA nirodhapUrvaka AtmAmAM nirmaLa-nirAkuLa jJAnaAnaMdanA anubhavathI akhaMDita pratApavaMta rahevuM; nistaraMga caitanyarUpe zobhita thavuM te tapa che. AvuM nizcayatapa bhUmikAnusAra sAdhakane hoya che. tyAM bAhyamAM 12 prakAranA tapamAMthI yathAyogya nimitta hoya che, tenuM jJAna karAvavA mATe tene vyavahAratapa kahevAya che. (vizeSapaNe samajavA mATe juo mokSamArga prakAzaka a0 7, nirjarAtattvanI zraddhAnI ayathArthatA). Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates sakalacAritra vyAkhyAna cAritrAntarbhAvAt tapopi mokSAGgamAgame gditm| anigUhitanijavIryaistadapi niSevyaM smaahitsvaantH|| 217 nA anvayArtha:- [ sAme] jaina AgamamAM [ vAritrAntarmAvata] cAritranuM antarvartI hovAthI [ taY: ] tapane [ ]i paNa [ mokSAna] mokSanuM aMga [ tim] kahevAmAM AvyuM che, tethI [ gani hitaninavIyeM] potAnuM parAkrama na chUpAvanAra tathA [samAhitasvAnta:] sAvadhAna cittavALA puruSoe [ tava]i te tapanuM paNa [ nivevyam ] sevana karavA yogya che. TIkA- "cAritrAntarbhAvAta tapa: api gAme mokSama vitam zata: pUrva nihitananavIrve: samAditasvAnta: tava iniSevyam' artha-samyakacAritramAM samAveza pAmatuM hovAthI tapane paNa zAstromAM mokSanuM kAraNa kahyuM che, tethI potAnI zakti chupAvyA vinA potAnuM mana vaza rAkhI te tapanuM paNa AcaraNa karavuM joIe. bhAvArtha:- tapa eka prakAre vyavahAracAritra che. (bhUtArthano Azraya karanArane ) vyavahAracAritrathI nizcayacAritra ke je samyaphacAritra che tenI prApti thAya che arthAt e niyama che ke tapazcaraNa vinA nizcaya samyakracAritranI prApti thatI ja nathI tethI mokSa icchanAra puruSoe avazya tapa dhAraNa karavuM joIe. 197. [noMdha:- cAritra to vItarAgatA che ane te nija zuddhAtmAnA Azraye ja pragaTe che. paNa tyAM te kALe vyavahAracaraNa kevuM hoya te batAvavA tene vyavahAranayathI kAraNa kahyuM che. rAga che te bAdhaka ja che paNa te te bhUmikAne yogya rAga te guNasthAnano nAzaka nathI eTalo meLa batAvavA mATe upacAra-vyavahAra nirUpaNanI e rIta che. rAga karatAM karatAM nizcayacAritra thAya nahi ema prathamathI ja niHsaMdehapaNe pratIti karavI joIe.] bAhya ane aMtaraMga evA bhedathI tapa be prakAranuM che. pahelAM bAhya tapanA bheda batAve anazanamavamaudaryaM viviktazayyAsanaM rstyaagH| kAyaklezo vRtteH saGkhyA ca niSevyamiti tapo baahym|| 198 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ puruSArthasiddhiupAya anvayArtha:- [anazanam] anazana, [avamauvarya] UNodara, [vivitta zayyAsana] vivikta zayyAsana, [ rasatyA: ] 2sa parityAga, [ balavanteza:] kAyakleza [4] ane [vRtte: saMdhyA ] vRttinI saMkhyA[ ti] e rIte [vAdgha tapa: ] bAhyatapanuM [niSevyas] sevana karavA yogya che. 152 ] TIkA:- 'anazanuM avamaurya vivizayyAsanuM rasatyAga: hAyavajJeza: zva vRtta: saMdhyA: vAhyaM tapa: kRti niSevyam| ' artha:-1-anazana tapa-arthAt upavAsa dvArA cAre prakAranA AhArano tyAga karavo. khAdha, svAgha, lehya ane peya e-rIte AhAra cAra prakArano che. 2avamaudaya tapa-eTale ekAzana karavuM, bhUkhathI ochuM khAvuM, e beu prakAranA tapa dvArA karmonI nirjarA thAya che ane dhyAnanI prApti thAya che. nidrA maTe che, doSa ghaTe che, saMtoSa thAya che, svAdhyAya karavAmAM mana lAge che. 3-vivikta zayyAsana-jyAM manuSyonuM AvAgamana na hoya evA ekAMta sthAnamAM vAsa karavo. 4-2satyAga-dUdha, dahIM, ghI, sAkara ane tela-A pAMca rasano tyAga ane mIThAno tema ja lIlotarIno paNa tyAga karavo tene rasatyAga kahe che. joke 2sa to pAMca ja che topaNa indriyasaMyamanI apekSAe sAteno tyAga karavo joIe. enA tyAgano krama mIThuM, lIlotarI, sAkara, ghI, dUdha, dahIM ane tela e pramANe che. ane te ravivAranA divasathI zarU karavuM joIe. 5-kAyakleza-zarIrane pariSaha upajAvIne pIDA sahana karavI tenuM nAma kAyakleza che A kAyaklezano abhyAsa karavAthI aneka kaThora upasarga sahana karavAnI zakti utpanna thAya che, zarIra sAtheno mamatvabhAva ghaTe che ane rAgano abhAva thAya che. 6vRttisaMkhyA-vRttinI maryAdA karI levI. jema ke Aje mane AvuM bhojana maLe to huM AhAra karIza athavA ATalAM ghare bhojana mATe jaIza vagere prakArathI niyama karI levo. A rIte cha prakAranAM bAhyatapanuM nirUpaNa karyuM. 198. have aMtaraMga taponuM nirUpaNa kare cheH aMtaraMga tapanA cha bheda vinayo vaiyAvRttyaM prAyazcittaM tathaiva cotsargaH / svAdhyAyo'tha dhyAnaM bhavati niSevyaM tpo'ntrnggmiti| %0degdeg11 anvayArtha:- [vinaya: ] vinaya, [ vaiyAvRttva] vaiyAvRtya, [prAyazvitaM] prAyazcitta [tathaiva 6] ane evI ja rIte [ utsarna: ] utsarga, [ svAdhyAyaH ] svAdhyAya [ atha ] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 153 ttarama] aMtaraMga [ tA:] tapa [niSevyuM] sevana ane [ dhyAnaM] dhyAna-[phati] e rIte [ karavA yogya [mavati] che. TIkAH- "vinA: vaiyAvRAM prAyazcitta 2 3: taLeva svAdhyAya: dhyAna ti antaraMtipa: niSevya' artha-1-vinaya-vinaya aMtaraMgatapa cAra prakAranuM che. 1. darzana vinaya, 2. jJAna vinaya, 3. cAritra vinaya ane 4. upacAra vinaya. 1. samyagadarzananI prAptino upAya karavo, samyagdarzananA mahAmmano pracAra karavo, samyagdaSTi jIvonI vRddhi thAya tevA prayatno karavA tathA potAnuM samyagdarzana sadA nirdoSa rAkhavuMe darzanavinaya che. 2. jJAnanI prApti karavI, jJAnano pracAra karavo, svAdhyAyazALA, vidhAlaya kholAvavAM, zAstro vaheMcavA-e badho jJAnavinaya che. 3. cAritra prApta karavuM, cAritrano upadeza devo vagere cAritravinaya che. 4. ratnatrayadhArakono ane bIjA dharmAtmA bhAIono zArIrika vinaya karavo, te Ave tyAre UbhA thavuM, namaskAra karavA, hAtha joDavA, page paDavuM vageree badho upacAravinaya che. tIrthakSetranI vaMdanA karavI e paNa upacAravinaya che, pUjA-bhakti karavI e paNa upacAravinaya che. ratnatrayanI prApti karavI e ja sAco vinaya che. A rIte vinayatAnuM varNana pUrNa karyuM. 2-vaiyAvRtya-potAnA guru vagere AcArya, upAdhyAya, sarva sAdhu, ajiMkA, zrAvaka, zrAvikA, tyAgI ityAdi dharmAtmA sajjonI sevA-suzruSA karavI ane vaiyAvRtya kahe che. koI vAra koI vratadhArIne roga thaI jatAM zuddha prAsuka auSadhathI temano roga dUra karavo, jaMgalomAM vasatikA, kuTI vagere banAvavAM, e badhuM vaiyAvRtya ja che. 3-prAyazcitta-pramAdathI je kAMI doSa thaI gayo hoya tene potAnA guru sAme pragaTa karavo, temanA kahevA pramANe te doSane doSa mAnIne tathA AgAmI kALamAM te pramANe na karavAnI pratijJA karIne je kAMI daMDa de te daMDano svIkAra karavo tene prAyazcitta aMtaraMgatapa kahe che. enAthI vrata-cAritranI zuddhi thAya che. 1. Alocana, 2. pratikramaNa, 3. Alocana pratikramaNa, 4. viveka, 5. vyutsarga, 6. tapa, 7. cheda, 8. parihAra ane 9. upasthApanA-e rIte prAyazcittanA nava bheda che. 4-utsarga-zarIramAM mamatvano tyAga karavo tathA krodhAdi kaSAyono tyAga karavo ane saMsAranI vastuone potAnI na mAnavI ityAdi mamatva-ahaMkArabuddhino tyAga karavo tene ja utsarga nAmanuM aMtaraMgatapa kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 154 ] [ puruSArthasiddhiupAya 5. svAdhyAya-prathamAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga ane dravyAnuyoga, e cAre prakAranA zAstronI svAdhyAya karavI, zIkhavuM, zIkhavavuM, vicAravuM, manana karavuM. e svAdhyAya karavAthI samyajJAnanI prApti thAya che. anya jIvone samyajJAnano bodha thAya che, pariNAma sthira rahe che, saMsArathI vairAgya thAya che, dharmanI vRddhi thAya che vagere aneka guNa pragaTa thAya che, tethI svAdhyAya karavI joIe. 6. dhyAna-ekAgracitta thaIne samasta AraMbha-parigrahathI mukta thaI paMcaparameSThI ane AtmAnuM dhyAna karavuM tene ja dhyAna kahe che. te ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukaladhyAna-e rIte cAra prakAranuM che. temAM ArtadhyAna ane raudradhyAna saMsAranAM kAraNa che tathA dharmadhyAna ane zukaladhyAna mokSanAM kAraNa che. dhyAnanA sAmAnya rIte traNa bheda thaI zake che-azubhadhyAna, zubhadhyAna ane zuddhadhyAna. tethI ArtadhyAna ane raudradhyAna e be azubhadhyAna che, dharmadhyAna zubhadhyAna che ane zukaladhyAna zuddhadhyAna che. mATe mokSArthI jIvoe dharmadhyAna ane zukaladhyAna avazya apanAvavuM joIe. dhyAnanA avalaMbanarUpe piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta-e cAra bheda che. enuM vizeSa varNana paNa jJAnArNava granthamAMthI jANI levuM. ahIM lakhavAthI ghaNo vistAra thaI jaze. bhAvArtha:- ahIM e vAta jANI levI bahu jarUrI che ke bAhyatapa ane aMtaraMga tapamAM zuM taphAvata che. bAhyatapamAM kevaLa bAhyapadArtha tathA zarIranI kriyA ja pradhAna kAraNa hoya che ane aMtaraMga tapamAM AtmIya bhAva tathA mananuM avalaMbana ja pradhAna kAraNa paDe che. jema agni sonAne zuddha banAve che tema A banne prakAranA tapa AtmAne zuddha banAve che. kAraNa ke tapa vinA cAritra hotuM nathI ane cAritra vinA karmonI nirjarA thatI nathI, mATe A banne prakAranA tapanuM AcaraNa avazya karavuM joIe. ahIM sudhI gRhasthanA vratonuM varNana karyuM. have tyArapachI zrI amRtacandrasvAmI munionA cAritranuM varNana kare che. munipada dhAraNa karyA vinA mokSanI prApti kadI thatI nathI mATe mokSArthI bhavyAtmAoe jyAMsudhI banI zake tyAMsudhI samasta AraMbha-parigrahano tyAga karIne munipada dhAraNa karI, ATha karmono kSaya karI mokSanI prApti karavI joIe. 199. munivrata dhAraNa karavAno upadeza jinapuGgavapravacane munIzvarANAM yduktmaacrnnm| sunirUpya nijAM padavIM zaktiM ca nissevymetdpi|| 200 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 155 anvayArthaH- [ binapuWvapravane] jinezvaranA siddhAntamAM [ munIzvarALa ] munIzvara arthAt sakalavratadhArIonuM [ ] je [zAvaraNam] AcaraNa [3jIn] kahyuM che, [9tat] e [ v] paNa gRhasthoe [ninAM] potAnAM [padrava ] pada [2] ane [za9i] zaktino [ sunidhya] sArI rIte vicAra karIne [ niSem] sevana karavA yogya che. TIkA:- "ninapuvapravacane munIzvaraTMAM yat kAvara, um tat kapi ninAM pavI suniSTa za$i ve suni niSevyam' artha-ahaMta bhagavAna tathA gaNadharAdie kahelAM jinazAstromAM je muni-mahAtmAonuM sarvadaza tyAgarUpa AcaraNa kahyuM che te AcaraNa potAnA padanI yogyatA ane potAnI zakti joIne avazya AcaravuM joIe. bhAvArtha- jyAM sudhI banI zake tyAM sudhI pratyeka AtmakalyANArthIe munipadano svIkAra karIne potAnA AtmAnuM kalyANa karavuM joIe. jo te koI paNa rIte sarvadazavratanuM pUrNapaNe pAlana na karI zake to pahelAM aNuvrata pALavAM joIe ane pachI mahAvrata dhAraNa karavAM joIe. 200. cha AvazyakanuM varNana idamAvazyakaSaTkaM smtaastvvndnaaprtikrmnnm| pratyAkhyAnaM vapuSo vyutsargazceti krttvym|| 201 / / anvayArthaH- [ samatAstavavandranA pratimAna] samatA, stavana, vaMdanA, pratikramaNa, [pratyArathAnaM] pratyAkhyAna [ a] ane [ vapuSo yu: ] kAryotsarga ti] e rIte [ rUma ] A [ lAvaNyaruSa ] cha Avazyaka [ kartavya ] karavAM joIe. TIkA:- "samatA stava vandranA pratikramamAM pratyArathAne vapuSo yutsa: ti purva Avazyaka ssttkm|' 1. samatA-samasta jIvo para samatAbhAva rAkhavo athavA sAmAyika karavI. 2. stava-zrI bhagavAna ahaMtadeva-tIrthakara bhagavAnanA guNonuM kirtana karavuM arthAt stuti karavI. e stava vyavahArastava ane nizcayastava-ema be prakAre che. 3. vaMdanA-pAMca parameSThIne pratyakSa athavA parokSarUpe sASTAMga namaskAra karavA. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 156 ] [ puruSArthasiddhiupAya 4. pratikramaNa-pote karelA doSono pazcAttApa karavo. arthAt jyAre potAnAthI koI doSa ke bhUla thaI jAya tyAre te potAnA guru samakSa pragaTa karI te bhUla mAnI levI e ja pratikramaNa che. 5. pratyAkhyAna-je ratnatrayamAM vighna utpanna karanAra che tene mana, vacana ane kAyAthI rokavA ane temano tyAga karavo tene ja pratyAkhyAna kahe che. A pratyAkhyAna 1. akhaMDita, 2. sAkAra, 3. nirAkAra, 4. parimAna, 5. itarata, 6, vartanIpAta, 7. sahetuka ityAdi bhedathI 10 prakAranuM che. 6. vyutsarga-zarIranuM mamatva choDIne vizeSa prakAranA AsanapUrvaka dhyAna karavuM e vyutsarga nAmanuM chaThuM Avazyaka che. bhAvArtha:- A rIte cha AvazyakonuM varNana karyuM ke je munioe ane zrAvakoe paNa pALavuM joIe. muni ane zrAvakoe temanuM pAlana pratidina jarUra karavuM joIe tethI ja emanuM nAma Avazyaka che. mATe munioe tenuM pAlana sarvadaza karavuM joIe ane zrAvakoe potAnI yogyatA anusAra ekadeza karavuM joIe. 201. traNa gutionuM varNana samyagdaNDo vapuSaH samyagdaNDastathA ca vcnsy| manasa: samyagdaNDo guptInAM tritymvgmym|| 202 / / anvayArtha:- [ vapuSa:] zarIrane [ saca:] sArI rIte zAstrokta vidhithI vaza karavuM, [ tathA] tathA [ vanasya] vacananuM [ sacavuM] sArI rIte avarodhana karavuM [2] ane [manasa:] manano [ sa pTa:] samyakapaNe nirodha karavo-A rIte [guptInAM tritayam] traNa guptione [kavacam ] jANavI joIe. TIkA:- 'vapuSa: sabhya 7: tathA vanaca sacaDDa: 2 manasa: sacavuM: rUti guptInAM tritaye namanuSpa ' artha:-zarIrane vaza karavuM, vacanane vaza karavAM ane manane vaza karavuM-A traNe gupti jANavI joIe. bhAvArtha:- gupti nAma gopavavAnuM athavA chupAvavAnuM che. jema ke mananI kriyA rokavI eTale mananI caMcaLatA rokI ekAgratA karI levI te managupti che tathA vacanane na bolavA te vacanagupti che ane zarIranI kriyA rokavI arthAt sthira thaI javuM te kAyagupti che. A traNe guptiomAMthI manoguptinuM pAlana ja ghaNuM kaThina che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 157 je munine managuti hoya che temane avadhijJAna avazya niyamathI hoya che. jyAre traNe gupti thaI jAya che tyAre AtmadhyAna hoya che. 202. pAMca samiti samyaggamanAgamanaM samyagbhASA tathaiSaNA samyak / samyaggrahanikSepau vyutsarga: samyagiti smitiH|| 203 / / anvayArtha:- [sAmanAmana] sAvadhAnIthI sArI rIte gamana ane Agamana, [ sakhyabhASA] uttama hitamitarUpa vacana, [ sabhya iSaTT] yogya AhAranuM grahaNa, saMcanikSepa ] padArthanuM yatnapUrvaka grahaNa ane yatnapUrvaka paNa karavuM [ tathA ] ane sacavyutsa: ] prAsuka bhUmi joIne maLa-mUtrAdino tyAga karavo-[ ti] e rIte A pAMca [ samiti: ] samiti che. TIkAH- "samanA manaM sabhASA tathA sabhya uSaTI sabhya nikSepa: sacava vyutsa: ti (paM) samiti:' artha:-1-IryAsamiti-be ghaDI sUrya UgyA pachI rasto prAsuka thaI gayA pachI yatnAcArapUrvaka cAra hAtha pramANa jamIna joI saMbhALIne AvavuM-javuM. 2-bhASAsamiti-hitakArI ane thoDAM evAM vacana bolavAM ke je sAMbhaLatAM koI paNa prANIne du:kha na thAya. 3-eSaNAsamiti-chaMtALIsa doSa, batrIsa aMtarAya TALIne uttama kulIna zrAvakane ghera AcArasahita vidhipUrvaka zuddha prAsuka AhAra ekavAra levo. 4-AdAnanikSepaNasamiti -AcArapUrvaka joI saMbhALIne pustaka, pIMchI, kamaMDaLa vagere levuM-mUkavuM. pa-pratiSThA5nAsamiti-joI saMbhALIne nirjIva sthAnamAM kapha, maLa, mUtra vagereno tyAga karavo, lIlotarI upara athavA bhInI jamIna para maLatyAga na karavo. -A rIte samitinuM varNana karyuM. A pAMce samiti gutinA pAlanamAM sahAyaka thAya che ane jevI rIte samitinuM kathana karyuM che te prakAre pAlana to munimahArAja ja kare che, topaNa jeTaluM banI zake teTaluM zrAvake paNa pAlana karavuM joIe. jema ke zrAvake joI saMbhALIne cAlavuM joIe, ochuM ane hitakArI vacana bolavuM joIe, zuddha prAsuka AhAra levo, badhI vastuo joI saMbhALIne levI-mUkavI ane joI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 158 ] [ puruSArthasiddhiupAya saMbhALIne jIvarahita sthAnamAM maLa-mUtra vagerenuM kSepaNa karavuM. e rIte yathAzakti zrAvakoe pAlana karavuM joIe. 203. daza dharmo dharma: sevyaH kSAntima'dutvamRjutA ca zaucamatha stym| AkiJcanyaM brahma tyAgazca tapazca sNymshceti||204|| anvayArthaH- [kSatti ] kSamA, [mRtvama ] mArdava, [gd] saraLapaNuM arthAta Arjava, [ zaur] zauca, [ 16 ] pachI [ satyam ] satya, [2] tathA [ gAgneinca ] AkiMcana, [vrA] brahmacarya, [2] ane [tyAreT: ] tyAga, [2] ane [ tA:] tapa, [2] ane [ saMyama: ] saMyama-[ rUti] e rIte [ dharma:] daza prakArano dharma [ sevya:] sevana karavA yogya che. TIkA:- kSAnti: mRdutve traTanutA | zauva 3tha satya sAnveinca vrahma ve tyA : 2 tapa: 2 saMyama: rUti dharma: selu: artha:-1-krodhano tyAga karI kSamA dhAraNa karavI te uttamakSamA pahelo dharma che. 2-mAna kaSAyano tyAga karIne komaLatA dhAraNa karavI te uttama mArdava nAmano bIjo dharma che. 3-mAyAcAra (kapaTa)no tyAga karIne saraLatA dhAraNa karavI te Arjava nAmano trIjo dharma che. 4-lobhano tyAga karI saMtoSa dhAraNa karavo te zauca nAmano cotho dharma che. zaucA nAma zuddhinuM che. A zuddhi be prakAranI che. 1 bAhyazuddhi, 2 aMtaraMgazuddhi. snAna vagerethI zarIrane pavitra rAkhavuM e bAhyazuddhi che ane lobhakaSAyano tyAga karavo e aMtaraMgazuddhi che. A banne prakAranI zuddhi karavI ene ja zaucadharma kahe che. ahIM A eka vAta vicAravA jevI che ke A banne zuddhi gRhastha-zrAvakanI apekSAe ja che, muninI apekSAe nathI; kAraNa ke munimahArAjane to aMtaraMgazuddhinI ja mukhyatA che. pa-bIjAne duHkha utpanna karanAra, nindanIya kapaTI vacano na bolavAM tene satya kahe che ane e ja pAMcamo uttama satyadharma che. 6-pAMca indriyanA viSayone tathA mananA viSayane rokavA ane cha kAyanA jIvonI hiMsA na karavI ene ja saMyama kahe che. vratonuM dhyAna karavAthI, samitionuM pAlana karavAthI, kaSAyono nigraha karavAthI ane mana-vacana-kAyAne vaza rAkhavAthI A saMyamanuM pAlana thAya che. e ja chaThTho saMyama dharma che. 7-jevI rIte sonAno mela dUra karavA mATe agnino tApa devAmAM Ave che tevI ja rIte AtmA sAthe lAgelAM karmo dUra karavAne mATe (sarvajJavItarAga kathita). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 159 tapa karavAmAM Ave che. A tapa bAra prakAranA che. e sAtamo tapadharma che. 8-lokamAM AhAra, auSadha, abhaya ane jJAnadAna ApavuM tene tyAgadharma kahe che, paraMtu e tyAga paNa sAco tyAga nathI. krodhAdi kaSAyono tyAga karavo te ja sAco tyAga che. mATe pratyakSapaNe munimahArAja kAMI dAna karatA nathI to paNa vAstavamAM kaSAyono tyAga karanAra teo ja sAcA dAnI che ane je vakhate je jIvane lobhakaSAyano tyAga thaI gayo tene bAhya padArthono to tyAga thaI ja gayo, kemake lobhakaSAya choDyA vinA bAhya vastuno tyAga thato nathI. tethI ema siddha thayuM ke (tattvajJAnanA baLa vaDe) lobhAdi kaSAyono tyAga karavo e ja sAco tyAga che, te ja dAna che. 9-mamatvabuddhino tyAga karavo te AkiMcanya dharma che. cauda prakAranA aMtaraMga parigraha ane dasa prakAranA bAhya parigrahuM-e banne prakAranA parigrahano tyAga karI devo te ja uttama akiMcanya dharma che. 10-saMsAranA sarva padArtho pratyethI mananI vRtti khaseDIne kevaLa eka AtmAmAM ja ramaNa karI zake te brahmacarya. e dazA te vakhate thaI zake che ke jyAre AtmA pAMca indriyonA viSayone rokavA mATe samartha hoya tathA khAsa karIne sparzendriyanA viSaya arthAt kAmavAsanAne jItavA mATe samartha thaI jAya, ane te kAmavAsanAno tyAga tyAre ja thAya che ke jyAre strI mAtrano tyAgI thAya arthAt saMsAranI strI mAtrane mana-vacana-kAyAthI tyAge. paNa evo tyAga to kevaLa eka munimahArAja ja karI zake che; zrAvaka to ekadeza tyAga karI zake che arthAt potAnI strImAM saMtoSa rAkhIne potAnI strI sivAya bAkInI saMsAranI samasta strIone mAtA, bena ke putrI samAna ja jANe che-e ja ekadeza brahmacaryanuM pAlana che. bhAvArtha:- A rIte A daza dharmonuM varNana karyuM. te dharmonuM pAlana karavuM e pratyeka prANInuM mukhya kartavya che, kAraNa ke A ja daza dharma mokSamArganuM sAdhana karavA mATe mukhya kAraNa che. 204. bAra bhAvanAonuM nirUpaNa adhruvamazaraNamekatvamanyatA'zaucamAJavo jnmH| lokavRSabodhisaMvaranirjarA: satatamanuprekSyAH / / 205 / / anvayArthaH- [ dhruvan] adhruva, [1zaram] azaraNa, [ 7] ekatva, [anyatA ] anyatva, [ zauca- ] azuci, [ zAstrava:] Asrava, [ banma] saMsAra, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 160 ] [ puruSArthasiddhiupAya [ novRSavothisaMvaranirnara: ] loka, dharma, bodhidurlabha, saMvara ane nirjarA [ StA vazamAvanA ] e bAra bhAvanAonuM [satata{] niraMtara [ manuprekSyA: ] vAraMvAra ciMtavana ane manana karavuM joIe. TIkA:- "gadhruvaM mazara nana virutve banyatA mazaurva zAstrava: saMvara: nirjarA to bodhi vRSaH iti dvAdaza anuprekSyAH satataM bhaavniiyaaH|' artha - 1. anitya bhAvanA-saMsAranI samasta vastuo zarIra, bhogAdi badhuM nAzavAna che, AtmA nitya che, dhruva che, mATe adhuva vastune choDIne dhruva vastumAM citta lagAvavuM ene ja anitya bhAvanA kahe che. 2. azaraNa bhAvanA-A jagatamAM koI koIne zaraNa nathI, badhA prANI kALane vaza che, kALathI bacAvanAra koI nathI. vyavahAranayathI cAra zaraNa che-atanuM zaraNa, siddhanuM zaraNa, sAdhunuM zaraNa ane jainadharmanuM zaraNa, ane vAstavamAM nizcayanayathI kevaLa potAno AtmA ja zaraNa che, bIjAM nahi. evo (svasammukhatA-sahita) vicAra karavo te A bIjI azaraNa bhAvanA che. 3. saMsAra bhAvanA-saMsAra bahu du:kharUpa che, cAre gatimAM kayAMya paNa sukha nathI. naraka gatimAM to pragaTarUpa tADana, bhedana-chedana, ityAdi ghaNAM du:kha che, tiryaMca gatimAM bhUkha, tarasa, ghaNo bhAra lAdavo vagere du:kha che. manuSya gatimAM paNa aneka ciMtA, vyAkuLatA vagere ghaNAM duHkha che, devagatimAM paNa viSaya-vAsanA che ane nAnA devo moTA devono vaibhava joIne duHkhI thAya che, devonuM AyuSya lAMbuM ane devAMganAonuM AyuSya TUMkuM hovAthI viyogamAM avazya du:kha thAya che. maraNanA cha mAsa agAu jyAre mALA karamAvA lAge che tyAre atyaMta kheda ane duHkha thAya che vagere prakAre devagatimAM paNa ghaNAM du:kha che. eka sukha mAtra paMcamagati arthAt mokSamAM che tethI pratyeka prANIe cAra gatirUpa saMsArathI udAsIna thaIne paMcamagati prApta karavAno upAya karavo joIe. AvuM haMmezAM ciMtana karatA rahevuM te trIjI saMsAra bhAvanA che. 4. ekatva bhAvanA-A AtmA sadA ekalo ja che. janmamAM tathA maraNamAM ekalo che, teno koI saMgI nathI. te sukha bhogavavAmAM ekalo, saMsArabhramaNa karavAmAM ekalo, nirvANa thavAmAM paNa ekalo. sadA AtmA ekalo ja rahe che, teno sAthI koI nathI evuM haMmezAM vicAravuM tene ekatva bhAvanA kahe che. 5. anyatva bhAvanA-saMsAranA jeTalA padArtho che te badhA judA judA che, koI padArtha koI padArthamAM maLelo nathI, mana, vacana, kAyA e badhAM AtmAthI judAM che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 161 jyAre A zarIra, mana ane vacana paNa AtmAthI judAM che to A pragaTarUpe judAM evAM ghara, makAna vagere eka kevI rIte hoI zake? A jAtanuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te anyatva bhAvanA che. 6. azuci bhAvanA-A zarIra sadeva navadvArathI vahetA maLa-mUtrano khajAno mahA azucirUpa che ane AtmA jJAnamaya mahA pavitra che, to AtmAno zarIrAdithI saMbaMdha kevI rIte hoI zake ? ema vAraMvAra ciMtavana karavuM te chaThThI azuci bhAvanA che. 7. Asava bhAvanA-pa mithyAtva, 12 avirati, 25 kaSAya, 15 yoga-e AsravanA 57 bheda che. A bhedo vaDe A jIva haMmezAM karmono Asrava karyA kare che. jyAM sudhI (zuddhabhAvarUpa saMvara vaDa) te Agnavono tyAga na thAya tyAMsudhI A jIva saMsAramAMthI chUTI zakato nathI. arthAt jIvane A Asrava ja duHkhadAyaka padArtha che -ema vAraMvAra ciMtavana karavuM tene ja AgnavabhAvanA kahe che. 8. saMvara bhAvanA-karmonA Agamanane rokavuM tene ja saMvara kahe che. A saMvara ja saMsArathI choDAvanAra ane mokSamAM pahoMcADanAra che. pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gumi, daza dharma, bAra bhAvanA, bAvIsa pariSaha, pAMca prakAranA cAritra -e badhAM saMvaranAM kAraNa che. badhA prANIoe A badhAM kAraNone dhAraNa karI saMvaranI prApti karavI joIe. -evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM tene ja saMvara bhAvanA kahe che. 9. nirjarA bhAvanA-karmono ekadeza kSaya thavo tene nirjarA kahe che. A nirjarA be prakAranI che : savipAka nirjarA ane avipAka nirjarA. savipAka nirjarA to saMsAranA samasta jIvone sadeva thayA ja kare che paNa avipAka nirjarA tapa vagere karavAthI ja thAya che ane avipAka nirjarA vinA jIva saMsArathI mukta thaI zakato nathI. mATe mokSArthI jIvoe A avipAka nirjarA avazya karavI joIe. evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM tene ja nirjarA bhAvanA kahe che. 10. loka bhAvanA-A anAdinidhana loka koIe banAvyo nathI, koI eno rakSaka nathI ke koI eno nAza karanAra nathI. e svayaMsiddha avinAzI-kadI paNa nAza na pAmanAra che. A lokanA traNa bhAga che. adholoka, madhyaloka ane Urdhvaloka. A jIva anAdikALathI A traNe lokamAM bhramaNa karI rahyo che. A traNe lokamAM sukhano aMza paNa nathI, e mahAna du:khanI khANa che. A lokano nivAsa kyAre tUTe evo vAraMvAra vicAra karavo ene ja lokabhAvanA kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 16ra ] [ puruSArthasiddhiupAya 11. bodhidurlabha bhAvanA-saMsAramAM badhI ja vastuo sulabha che arthAt zIghra ja badhAne prApta thaI zake che, paNa jo kAMI durlabha ane kaThina hoya to te eka kevaLajJAna che. ane kevaLajJAna vinA A jIvane mokSa maLI zakato nathI, mATe pratyeka prANIe te ja kevaLajJAnanI prApti karavAmAM tatpara ane prayatnazIla thavuM joIe. jyAM sudhI kevaLajJAnanI prApti nahi thAya tyAMsudhI A AtmA saMsAramAM bhramaNa karato ja raheze. tethI huM AtmA! jo tAre vAstavika sukhanI prApti karavI hoya to tuM zIdhra cAra ghAtikarmono nAza karI zIdhra ja kevaLajJAnane prApta kara. -A prakAranuM vAraMvAra ciMtavana karatA rahevuM tene ja bodhidurlabha bhAvanA kahe che. 12. dharmabhAvanA-vAstavamAM jIvane sukha ApanArI vastu eka dharma che, kemake dharma nAma svabhAvanuM che. pratyeka vastuno je svabhAva che tene ja dharma kahe che. jyAre te dravya potAnA svabhAvamAM pariNamana kare che tyAre te sukhI ane zuddha kahevAya che. A AtmAno je jJAnaguNa che te ja eno dharma che. jyAMsudhI te jJAnadharmano athavA samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra e traNe dharmono pUrNa vikAsa nahi thAya tyAMsudhI A AtmA saMsAranA baMdhanamAMthI chUTI zakato nathI. uttama kSamA, mArdava vagere paNa AtmAnA ja dharma che tathA dayA karavI e paNa AtmAno dharma che. joke A dharma pratyeka saMsArI AtmAmAM virAjamAna che topaNa jyAMsudhI eno AtmAmAM vikAsa na thAya tyAMsudhI A AtmA saMsArarUpI jelamAMthI chUTI zakato nathI arthAt mokSa pAmI zakato nathI, mATe A pramANe vAraMvAra ciMtavana karatA rahevuM ene ja dharmabhAvanA kahe che.-A rIte bAra bhAvanAonuM varNana karyuM kemake saMsArathI vairAgya utpanna karavAmAM e pradhAna sahAyaka che. bAra bhAvanAonuM ciMtavana karavAthI A vairAgyanI puSTi thAya che mATe enuM sadaiva ciMtavana karavuM joIe. 205. bAvIza pariSaho kSuttRSNA himamuSNaM nagnatvaM yaacnaartirlaabhH| daMzo mazakAdInAmAkrozo vyaadhiduHkhmnggmlm|| 206 / / sparzazca tRNAdInAmajJAnamadarzanaM tathA prjnyaa| satkArapuraskAra: zayyA caryA vadho niSadyA strii|| 207 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya | [ 163 dvAviMzatirapyete pariSoDhavyAH parISahAH sttm| saMklezamuktamanasA sNkleshnimittbhiiten|| 208 / / anvayArtha- [ saMvatteza mumanA] saMklezarahita cittavALA ane [ saMvanezanimittamItena] saMklezanA nimittathI arthAt saMsArathI bhayabhIta sAdhue [ satata{] niraMtara [ suta] sudhA, [ zMT] tRSA, [ dima+ ] zIta, [3] uSNa, [ nanatva ] nagnapaNuM, [ yAcanA] prArthanA, [ ratiH] arati, [manAma:] alAbha, [mazAhInAM vaMza:] maccharAdinuM karaDavuM, [ Akroza:] kuvacana, [ vyAdhidu:{] roganuM duHkha, [ manama] zarIrano maLa, [zvInAM sparza:] tRNAdikano sparza, [majJAnan] ajJAna, [gaddarzanam] adarzana, [ tathA prajJA] e ja rIte prajJA, [ sanhArapurAra:] satkAra-puraskAra, [ dhyA] zayana, [2 ] gamana, [ vadha: ] vadha, [ niSadyA ] besavuM te, [2] ane [ strI] strI te] A [viMzati: ] bAvIsa [ parISada: ] parISaha [ ]i paNa [pariSoDhavyA: ] sahana karavA yogya che. TIkA:- 'tRMIT. hima 3waaN nAnatve vAvanA arati: anAma: mazavAlInAM vaMza: AkrozaH vyAdhiduHkhaM aGgamalaM tRNAdInAM sparza: ajJAnaM adarzanaM tathA prajJA satkArapuraskAraH zayyA caryA vadhaH niSadyA strI ete dvAviMzatiH api parISahAH saMklezamuktamanasA saMvanezanimittamItena satataM pariSoDhavyo: ' artha:-bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI, nagnapaNuM, yAcanA, arati, alAbha, macchara vagerenA vaMza, nindA, roga, duHkha, zarIrano maLa, kAMTA vagere lAgavA, ajJAna, adarzana, jJAna, AdarasatkAra, zayana, cAlavuM, Asana ane strInA e bAvIsa parISahone munio saMkleza dUra karIne ane saMklezabhAvathI DaratA sadaiva sahana kare che. have ahIM bAvIsa pariSahonuM saMkSepamAM varNana kare che: 1. sudhA pariSaha-badhA jIvo bhUkhanA kAraNe ghaNA duHkhI thAya che paNa munimahArAjane jyAre bhUkhanI pIDA hoya tyAre temaNe ema vicAravuM joIe ke he jIva! tuM anAdikALathI saMsAramAM bhaTakI rahyo che, te aneka prakAranI vastuonuM bhakSaNa karyuM che paNa Aja sudhI tArI bhUkha zAnta thaI nathI tathA narakagatimAM paNa khUba bhUkha sahana karI. have tuM atyAre mokSanI prApti mATe taiyAra thaI rahyo che, A tAruM zarIra ahIM ja rahI jaze tethI (zAnta jJAnAnaMda svarUpamAM lInatA vaDa) bhUkhano nAza karI de ke jethI zIdhra ja mokSanI prApti thaI jAya. A prakArano vicAra karatAM muni bhUkhane jIte. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 164 ] [ puruSArthasiddhiupAya 2. tRSA pariSahu-badhA jIvo tarasathI khUba duHkhI thAya che. jyAre munimahArAja unALAnA vakhate parvatanI Toca upara beThA hoya che ane temane tarasa lAge che te vakhate temaNe ema vicAravuM joIe ke he jIva! teM saMsAramAM bhaTakatAM AkhA saMsAranuM pANI pIdhuM che topaNa A tarasa chIpI nathI. narakagati ane tiryaMcagatimAM te ghaNI tarasa sahaja karI che ane tyAM thoDuM paNa pANI pIvA mATe maLyuM nathI, tethI have tuM tarasa sahana kara ane AtmadhyAnamAM mana lagAva ke jethI A tarasa kAyamane mATe maTI jAya. A rIte ciMtavana karIne tarasanI pIDA sahana karavI-ene ja tRSA pariSaha kahe che. 3. zIta pariSaha-ThaMDIthI saMsAranA prANIo khUba duHkhI thAya che. lIlAMchama vRkSo paNa baLI jAya che evI poSa ane mAha mahinAnI ThaMDImAM paNa munimahArAja sarovara ke nadIne kinAre besIne dhyAna kare che. te vakhate jyAre ThaMDInI pIDA thAya che to te munimahArAja evo vicAra kare che ke he jIva! te anAdikALathI ghaNI ThaMDI sahana karI che ane te ThaMDI dUra karavAne ghaNA upAya paNa karyA paraMtu Aja sudhI ThaMDI maTI nathI. have te munivrata dhAraNa karyA che, A ja padathI mokSanI prApti thaze, tethI he jIva! tuM A ThaMDInI bAdhA-pIDA sArI rIte sahana kara. Ama ciMtavana-vicAra karIne AtmadhyAnamAM lIna thavuM tene ja zIta pariSaha kahe che. 4. uSNa pariSaha-unALAnI RtumAM sUrya khUba tapI rahyo che, AkhI duniyAnA prANIo garamInI pIDAthI vyAkuLa thaI rahyA che. nadI, sarovaranuM jaLa sUkAI gayuM che evA vakhate munimahArAja paththaranI zilA para besIne ema vicAra kare che ke he AtmA! agniparyAya dhAraNa karIne khUba garamI sahana karI che, narakagatimAM khUba garamI sahana karI che, to atyAre kaI vadhAre garamI che? A vakhate to te munivrata dhAraNa karyA che, ATalI thoDIka garamInI bAdhA AnaMdathI sahana kara -Ama ciMtavana karatAM uSNa pariSahune jIte che-ene uSNa pariSahu kahe che. 5. nagna pariSa-munirAja samasta prakAranAM vastrono tyAga karIne nagnadigaMbarapaNe rahetAM akhaMDa brahmacaryanuM pAlana karIne potAnA AtmadhyAnamAM lIna rahe che. nagna rahevAthI raMcamAtra duHkha mAnatA nathI paNa haMmezA potAnA AtmAmAM lIna rahe che-ene ja nagna pariSahu kahe che. 6. yAcanA pariSa-munirAjane bhale mahinAo sudhI AhAra na maLe, varSo sudhI paNa na maLe chatAM te munirAja kadI koI zrAvaka pAse AhAranI yAcanA karatA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 165 nathI, tethI ja muninI vRttine siMhavRtti kahI che. -A rIte yAcanA pariSahane jIte che. 7. arati pariSaha-jagatanA jIvo iSTa padArtha maLatAM rati mAne che ane aniSTa padArtha maLatAM arati-kheda mAne che, paNa te paramayogI bhale jaMgalamAM rahe, koI temane bhalA (sArA) kahe, koI temane bUrA (kharAba) kahe topaNa kadI potAnA cittamAM kheda karatA nathI. A rIte arati pariSahane jIte che. 8. alAbha pariSa-jema AhAra vagere na maLavAthI tenI yAcanA karatA nathI tema mahinAo sudhI AhAranI prApti na thavA chatAM paNa potAnA manamAM saMcamAtra paNa kheda lAvatA nathI. e rIte alAbha pariSahano jaya kare che. 9. daMzamazaka pariSa-DAMsa, macchara, kIDI, makoDA vagerenA DaMkhanI pIDA saMsAranA prANIo sahana karI zakatA nathI, yogI puruSo te badhAnI bAdhA-pIDA sahana kare che. kIDA vagere jaMtuo nagna zarIrane khUba bAdhA-pIDA utpanna kare che, paNa muni mahArAja manamAM kheda karatA nathI. A rIte dezamazaka pariSahane jIte che. 10. Akroza pariSaha-jo koI munirAjanI niMdA kare, kuvacana kahe, gALa vagere de to tene sAMbhaLIne jarApaNa kheda karatA nathI paNa uttamakSamA ja dhAraNa kare che. e rIte yogIo Akroza pariSaha jIte che. 11. roga pariSaha-pUrvanA azAtAvedanIya karmanA udayathI jo zarIramAM koI pIDA thAya to munimahArAja te rogathI du:khI thatA nathI paNa potAnA pUrvakarmanuM phaLa jANI AtmadhyAnamAM lIna rahe che. ene roga pariSaha kahe che. 12. maLa pariSa-munimahArAjane snAna vagere na karavAthI dhULa, parasevo Adi AvavAnA kAraNe mela jevuM jAmI jAya che paNa tenA tarapha temanuM dhyAna jatuM nathI, kAraNa ke potAnA AtmaguNomAM ja lIna rahe che. ene ja maLa pariSaha kahe che. 13. tRNasparza pariSaha-cAlatI vakhate athavA besatI vakhate jIvonI rakSA karavAmAM tatpara te munimahArAjane jo kAMTA, kAMkarA vagere pesI jAya to te pIDA dUra karavA mATe kAMI paNa upAya karatA nathI paraMtu potAnA AtmadhyAnamAM ja lIna rahe che tene tRNasparza pariSaha kahe che. 14. ajJAna pariSa-saMsAranA badhA prANIo ajJAnathI duHkhI thaI rahyA che. tevI ja rIte jo koI yogIne pUrva jJAnAvaraNIya karmano udaya thavAthI tathA ghaNuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 166 ] [ puruSArthasiddhiupAya tapa karavA chatAM paNa tathA paThana-pAThanano udhama karavA chatAM paNa jo jJAnanI vRddhi na thaI zake topaNa te munirAja potAnA manamAM kheda na kare ke mane hajI sudhI jJAna na thayuM. ene ajJAna pariSaha kahe che. 15. adarzana pariSahu-jagatanA jIvo samasta kAryo potAnA prayojananI siddhi mATe kare che, tyAM ja puruSArtha karavA chatAM paNa prayojananI siddhi na thAya to kleza mAne che, paNa te munirAja evo vicAra karatA nathI ke huM khUba tapa karuM chuM, svAdhyAya karuM chuM, samasta kaSAyo upara vijaya meLavI cUkyo chuM, saMyama pALuM chuM, paNa Aja sudhImAM mane koI Rddhi pedA thaI nahi, jJAnAtizaya thayo nahi, to zuM A tapa vagerenuM kAMI phaLa haze ke nahi?--e prakAre temanA manamAM kadI saMzaya thato nathI ane adarzana pariSaha kahe che. 16. prajJA pariSaha-saMsAranA jIvone jo thoDuM paNa jJAna thaI jAya to tenuM abhimAna karavA lAgI jAya che, paNa munimahArAjane avadhijJAna ke mana:paryayajJAna paNa thaI jAya topaNa temane potAnA jJAnanuM abhimAna-ghamaMDa thatuM nathI, ene ja prajJA pariSaha kahe che. 17. satkA2puraskAra pariSaha-deva, manuSya, tiryaMca, saMsAranA badhA jIvo AdarasatkArathI harSita thAya che, satkAra karanAra pratye maitrI rAkhe che ane anAdara karanAra pratye zatrutA rAkhe che. ajJAnI jIva aneka kuguruo ane kudevone pUjyA kare che, paNa munimahArAjanA manamAM evI bhAvanA utpanna thatI nathI ke koI pUjA karatuM nathI, arthAt teo koInI pAsethI Adara-sanmAna icchatA nathI. A rIte satkAra-puraskAra-pariSavijayI kahevAya 18. zayyA pariSahuM-jagatanA jIva viSayanA abhilASI thaIne komaLa zayyA upara zayana kare che ane munimahArAja vanavAsI banIne kAMkarAvALI jamIna upara pAchalI rAte eka paDakhe thoDI nidrA le che. kSINa zarIramAM jo kAMkarA ke paththara vAge topaNa duHkha mAnatA nathI, paraMtu evI bhAvanA bhAve che ke huM AtmA! te narakamAM tIvra vedanA sahana karI che, tyAMnA jevI bIjI koI viSabhUmi nathI, eno tuM nakAmo kheda kare che. te sailokyapUjya jinamudrA dhAraNa karI che, tuM mokSane icche che tethI moharUpI nidrAne jIta, sadA jAgrata thA, potAnA svarUpamAM magna thA. A rIte zayyA pariSahune jIte che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 167 19. carcyA pariSaha-gamana karatAM saMsAranA jIvo ghoDA, hAthI, 2tha, pAlakhI vagere upara besIne gamana kare che tathA tiryaMca paNa gamana karavAmAM duHkha mAne che, paNa munimahArAja sadaiva mArga joIne cAle che. kAMkarA, paththara, kAMTA vagere khUMcatAM jarAya kheda mAnatA nathI. A rIte carcyA pariSahane jIte che. 20. vadha pariSaha-bhavavAsI jIva mAravA-pITavAthI sadA Dare che, paNa munimahArAjane jo koI mAre, pITe, bAMdhe, koI kAMI paNa kare, chatAM paMcamAtra paNa kheda pAmatA nathI. teo evI bhAvanA rAkhe che ke huM AtmA! tuM to avinAzI cidAnandamaya cho, tane duHkha ApanAra koNa che? tane koNa mArI zake che? koNa pITI zake che? Ama vadha pariSahane jIte che. 21. niSadyA pariSaha- saMsAranA samasta jIva uttama manojJa sthAnamAM besIne sukha mAne che, paNa munimahArAja sakaLa parigrahano tyAga karI nirjana vanamAM jyAM siMha vagere aneka krUra jAnavaro vase che tyAM parvatanI guphAomAM, zikharo upara athavA smazAna bhUmimAM nivAsa kare che paraMtu raMcamAtra paNa duHkha mAnatA nathI. A rIte niSadhA pariSane jIte che. 22. strI pariSaha- jagatanA jIva ghaNuM karIne badhI strIo dvArA potAne sukhI mAne che ane tenI sAthe hAsya-kutUhalanI vAto karIne AnaMda mAne che. paNa munimahArAja sArI sArI suMdara strIonAM suMdara vacano sAMbhaLavA chatAM paNa hAvabhAva-vilAsa-vibhrama-kautukanI kriyAo jovA chatAM paNa jarAya vicalita thatA nathI paNa akhaMDa brahmacaryanuM pAlana karI potAnA AtmadhyAnamAM lIna rahe che. A rIte strI pariSahane jIte che.-A rIte bAvIsa pariSaha niraMtara sahana karavA joIe. je muni saMsAraparibhramaNanA duHkhathI kaMpAyamAna che te daDha cittavALA banIne bAvIsa pariSaho sahana kare, kAyaratA na kare. je munirAja pariSaha sahana karI zakatA nathI temanuM citta nizcala thaI zakatuM nathI ane cittanI nizcalatA vinA dhyAna thaI zakatuM nathI, dhyAna vinA karmono nAza thaI zakato nathI ane karmono nAza thayA vinA mokSa thaI zakato nathI; tethI mokSanA abhilASIe avazya ja pariSaha sahana karavA joIe. A rIte bAvIsa pariSahonuM varNana karyuM. 208. AgaLa ema batAve che ke mokSAbhilASIe ratnatrayanuM sevana karavuM joIe. iti ratnatrayametatpratisamayaM vikalamapi gRhasthena / paripAlanIyamanizaM niratyayAM muktimabhilaSitA / / 209 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 168 ] [ puruSArthasiddhiupAya avayArthaH- [ rUti] A rIte [tat] pUrvokta [ ratnatrayama] samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritrarUpa ratnatraya [ vinam] ekadeza [] paNa [ niratyayA] avinAzI [ musi] muktine [ mittaSitA] cAhanAra [ gRhasthana] gRhastha [ niza] niraMtara [pratisamAM] samaye samaye [paripAnanIyan] sevavA yogya che. TIkA - 'ti pratat ratnatrayaM pratisamaye vivarane kapi niratyayAM mu#i miSitA gRhathena nilsa paripAnanIyam' artha-A rIte A ratnatraya arthAt samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritranuM gRhastha zrAvake paNa ekadezapaNe sadeva mokSane icchato thako pAlana karavuM joIe. bhAvArtha:- munine ratnatraya pUrNarUpe che ane gRhastha zrAvaka saMpUrNa ratnatrayanuM pAlana karI zakato nathI tethI teNe ekadeza pAlana karavuM joIe paNa ratnatrayathI vimukha thavuM na joIe, kemake ratnatraya ja mokSanuM kAraNa che. munine ratnatraya mahAvratanA yogathI sAkSAt mokSanuM kAraNa che ane zrAvakane aNuvratanA yogathI paraMparA mokSanuM kAraNa che, arthAta je zrAvakane samyagdarzana thaI jaze tenuM alpajJAna paNa samyajJAna ane aNuvrata paNa samyakracAritra kahevAze, tethI ratnatrayanuM dhAraNa karavuM ghaNuM jarUrI che. sAta tattvonI zraddhA karavI te vyavahArasamyagdarzana ane nijasvarUpanI zraddhA arthAt svAnubhava thavo te nizcayasamyagdarzana che. jinAgamathI AgamapUrvaka je sAte padArthone jANI levA te vyavahArasamyajJAna ane nijasvarUpanuM bhAna arthAt AtmajJAna thavuM te nizcayasamyajJAna che. azubhakAryonI nivRttipUrvaka zubhakAryomAM pravRtti karavI te vyavahArasammacAritra ane zubhapravRttithI paNa nivRtta thaIne zuddhopayogarUpa nijasvarUpamAM sthira thavuM te nizcayasamyaphacAritra che.-A rIte saMkSepathI ratnatrayanuM zrAvake ekadezapaNe avazya ja pAlana karavuM joIe. ratnatraya vinA koInuM paNa kalyANa nathI. 209. gRhasthoe zIdhra munivrata dhAraNa karavuM joIe, ema batAve che - baddhodyamena nityaM labdhvA samayaM ca bodhilaabhsy| padamavalambya munInAM karttavyaM sapadi pripuurnnm|| 210 / / anvayArtha- [2] ane A vikalaratnatraya [ nityaM ] niraMtara [ vahvocamena] udyama karavAmAM tatpara evA mokSAbhilASI gRhastha [ vothinAma ] ratnatrayanA lAbhano Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 169 [ samayaM] samaya [nadhvA ] prApta karIne tathA [munInAM] munionA [pavan] caraNanuM [avattasthya] avalaMbana karIne [savi] zIghra ja [paripUrNam] paripUrNa [rtavyas] karavA yogya che. TIkA:- 'nityaM vandvoghamena voSitAmasya samaya naththA 4 muninAM pavam avAsthya sapavi paripUrNa vartavyam' artha:- gRhasthe sadA udyamazIla thaIne samyajJAnanI prAptino samaya meLavI munipada dhAraNa karIne zIghra sarva dezavrato pALavAM joIe. bhAvArtha:- vivekI puruSa gRhastha dazAmAM paNa saMsAra ane zarIrathI virakta thaIne sadAya mokSamArgamAM udhamI rahe che ane teo samaya pAmIne zIghra munipada dhAraNa karI, sakaLa parigrahano tyAga karI nirvikalpa dhyAnamAM ArUDha thaIne, pUrNa ratnatrayane prApta karI, saMsArabhramaNano nAza karI zIghra mokSanI prApti kare che. ekadeza ratnatrayane dhAraNa karI indrAdika uccapada pAme tathA paraMparAe mokSa paNa pAme. 210. asamagraM bhAvayato ratnatrayamasti karmabandho yaH / sa vipakSakRto'vazyaM mokSopAyo na bndhnopaayH|| 211 / / anvayArtha:- [asamagraM] apUrNa [ratnatrayam] ratnatrayanI [bhAvayata: ] bhAvanA karanAra puruSane [ya: ] je [rmavandha: ] zubha karmano baMdha [asti] thAya che, [sa: ] te baMdha [vipakSata: ] vipakSakRta athavA rAgakRta hovAthI [avazya] avazya ja [vandhanopAya: ] baMdhano upAya che, [ mokSopAya: na] mokSano upAya nathI. TIkA:- 'asamagra ratnatrayaM bhAvayata: ya: rmabaMdha: asti sa: vipakSanRta: ratnatrayaM tu mokSopAya: astittavandhanopAya:|' arthaH-ekadezarUpa ratnatrayanuM pAlana karanAra puruSane je karmabaMdha thAya che te ratnatrayathI nathI thato, paNa ratnatrayano vipakSa je rAgadveSa che tenAthI thAya che. te ratnatraya to vAstavamAM mokSano upAya che, baMdhano upAya nathI. bhAvArtha:- samyagdaSTi jIva je ekadeza ratnatraya dhAraNa kare che tene je karmabaMdha thAya che te ratnatrayathI nathI thato paNa teno je zubhakaSAya che tenAthI ja thAya che. AthI ema siddha thayuM ke karmabaMdha karanAra zubhakaSAya che paNa ratnatraya nathI. 211. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 17) ] [ puruSArthasiddhiupAya have ratnatraya ane rAganuM phaLa batAve cheyenaaNshen sudRSTistenAMzenAsya bandhanaM naasti| yenAMzena tu rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhvti|| 212 / / yenAMzena jJAnaM tenAMzenAsya bandhanaM naasti| yenAMzena tu rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhvti|| 213 / / yenAMzena caritraM tenAMzenAsya bandhanaM naasti| yenAMzena ta rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhvti|| 214 / / anvayArthaH- [1] A AtmAne [ enAMzana] je aMzathI [ sudaSTi] samyagdarzana che, [ tena] te [vaMzana ] aMzathI [ ai] baMdha [ nArita] nathI, [1] paNa [pena ] je [ gaMzena ] aMzathI [ garca ] ane [ rasaT: ] rAga che, [ tena ] te [ vaMzana ] aMzathI [ Ni ] baMdha [ mavati] thAya che. [ yena] je [ aMzena ] aMzathI [ maraca] ane [ jJAna] jJAna che, [ tena ] te [ vaMzana] aMzathI [vazvanaM] baMdha [ nAsti] nathI [ 1 ] paNa [ yena] je [ aMzena] aMzathI [ rAT:] rAga che, [tena] te [aMzena] aMzathI [ maraca] ane [vazvana] baMdha [ bhavati] thAya che. [1] je [aMzena] aMzathI [ 0 ] ane [ varitra] cAritra che, [ tena] te [jzena] aMzathI [ vajana] baMdha [nArista] nathI, [7] paNa [yena] je [ aMzena ] aMzathI [25T:] rAga che, [ tena] te [ vaMzana] aMzathI [ raca] ane [vanaM] baMdha [bhavati] thAya che. TIkA- 'pena aMzena sudafe: tena maMzena vanya nAsti hindu yena vaMzana rAT: tenA zena vanthanuM bhavati' artha:-jeTalA aMze samyagdarzana che eTalA aMze karmabaMdha nathI tathA jeTalA aMze rAgabhAva che teTalA ja aMze karmano baMdha che. bhAvArtha- jIvanA traNa bheda che-1. bahirAbhA, 2. aMtarAtmA, 3. paramAtmA. A traNamAM bahirAtmA to mithyASTi che kemake tene samyagdarzana nathI, kevaLa rAgabhAva che tethI sarvathA baMdha ja che; ane paramAtmA bhagavAna jemane pUrNa samyagdarzana thaI gayuM che temane rAgabhAva raMcamAtra paNa nathI tethI sarvathA baMdha nathI, mokSa ja che. aMtarAtmA samyagdaSTi cothA guNasthAnathI mAMDIne bAramA guNasthAna sudhI che, mATe A aMtarAtmAne jeTalA aMze samyagdarzana thaI gayuM che teTalA aMze karmanuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 171 baMdhana nathI ane jeTalA aMze rAgabhAva che eTalA aMze karmano baMdha che. jemake cothA guNasthAne anaMtAnubaMdhI saMbaMdhI rAgabhAva nathI to eTalo karmabaMdha paNa nathI, bAkInA apratyAkhyAnAvaraNano baMdha che. pAMcamAM guNasthAne apratyAkhyAnano paNa rAgabhAva na hovAthI teno paNa baMdha nathI paraMtu pratyAkhyAnano baMdha che. e ja pramANe AgaLa jeTalA aMze rAgabhAvano abhAva che teTalA ja aMze karmano baMdha nathI tathA jeTalA aMze rAgabhAva che teTalA ja aMze karmano baMdha che. 21ra. jeTalA aMze je jIvane samyajJAna thaI gayuM che teTalA ja aMze rAgabhAva nahi hovAthI karmano baMdha nathI. jeTalA aMze rAgabhAva che teTalA ja aMze karmano baMdha che. bhAvArtha:- jevI rIte samyagdarzananuM kathana karyuM che tevI rIte samyajJAnanuM paNa samajavuM, jema ke bahirAtmAne samyajJAna nathI, mithyAjJAna ja che tethI tene pUrNa rAgadveSa hovAthI avazya karmano baMdha thAya che. paramAtmA je teramAM guNasthAnavartI che temane pUrNa samyajJAna pragaTa thaI gayuM che, rAgabhAvano bilakula abhAva che tethI temane karmano baMdha bilakula nathI. ane aMtarAtmA je cothA guNasthAnathI laIne bAramA guNasthAna sudhI che temane jeTalA aMze samyajJAna pragaTa thaI gayuM che teTalA ja aMze karmano baMdha nathI tathA jeTalA aMze rAgabhAva che teTalA ja aMze karmabaMdha che. 213. jeTalA aMze samyakracAritra pragaTa thaI gayuM che teTalA ja aMze karmano baMdha nathI ane jeTalA aMze rAgadveSabhAva che teTalA ja aMze karmano baMdha che. uparanI jema ahIM paNa samajI levuM. jemake bahirAtmAne mithyAcAritra che, samyakracAritra paMcamAtra paNa nathI tethI ene rAgadveSanI pUrNatA hovAthI pUrNa karmano baMdha che, ane paramAtmAne pUrNa samyaphacAritra che tethI ene raMcamAtra paNa karmano baMdha nathI. aMtarAtmAne jeTalA aMze rAgadveSa bhAvono abhAva che eTalA ja aMze karmano baMdha nathI. bhAvArtha:- mohanIya karmanA be bheda che-1. darzanamoha, 2. cAritramoha. darzanamohanA udayathI mithyAdarzana thAya che ane cAritramohanA udayathI mithyAcAritra thAya che. jeTalo te kaSAyono abhAva thato jAya che teTalo teTalo tene samyagdarzana athavA samyakracAritra guNano vikAsa thato jAya che. jemake darzanamohanIyano abhAva thavAthI samyagdarzana guNa pragaTa thAya che. ane anaMtAnubaMdhI cokaDIno abhAva thavAthI svarUpAcaraNa cAritra pragaTa thAya che. apratyAkhyAnAvaraNI cokaDIno abhAva thavAthI dezacAritra pragaTa thAya che. pratyAkhyAnAvaraNI cokaDIno abhAva thavAthI sakalacAritra pragaTa thAya che. saMjvalana cokaDI ane nava nokaSAyano abhAva thavAthI yathAkhyAtacAritra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 172 ] [ puruSArthasiddhiupAya pragaTa thAya che. -A rIte A mohanIyakarmanI 25 prakRti ja jIvane rAgadveSa thavAmAM nimittakA2Na che. emAMthI anaMtAnubaMdhI krodha ane mAna, apratyAkhyAnAvaraNIya krodha ane mAna, pratyAkhyAnAvaraNIya krodha ane mAna, saMjvalana krodha ane mAna-e ATha ane arita, zoka, bhaya, jugupsA-kula e bAra prakRti to dveSarUpa pariNamanamAM kA2Na che tathA bAkI rahelI tera prakRtio rAgarUpa pariNamanamAM kAraNa che. A rIte A jIva anAdikALathI pacIsa kaSAyone ja vazIbhUta thaIne nitya aneka duSkarmo karato thako saMsArasAgaramAM bhramaNa karI rahyo che mATe AThe karmomAM A mohanIya karmane sarvathI pahelAM jItavuM joIe. jyAM sudhI mohanIya karmano parAjaya na thAya tyAM sudhI bAkInAM karmono parAjaya thaI zakato nathI. tethI sauthI pahelAM samyagdarzana prApta karIne darzanamohano nAza karavo. samyajJAna vaDe jJAnAvaraNano nAza ane samyagyAritravaDe cAritramohanIyano nAza karI samyaktnatraya prApta karavAM joIe. jyAre koI paNa jIva A krame karmono nAza karI AtmAnA guNono vikAsa karaze tyAre ja te potAnA dhyeyane prApta karI zake che. 214. AtmA sAthe karmono baMdha ka2AvanAra koNa che e vAta have batAve che: yogAtpradezabandhaH sthitibandho bhavati tu kaSAyAt / darzanabodhacaritraM na yogarUpaM kaSAyarUpaM ca / / 295 / / anvayArtha:- [pravezavandha: ] pradezabaMdha[yogAt] mana, vacana, kAyAnA vyApArathI [tu] ane [ sthitivandha: ] sthitibaMdha [ SAyAt] krodhAdi kaSAyothI [mati] thAya che, paraMtu [ varzanavodhavaritra] samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritrarUpa ratnatraya [6] na to [ yogavuM] yogarUpa che [ ] ane na [SAyapaM] kaSAyarUpa paNa che. ca TIkA:- 'yogAt pravezavandha: bhavati tuSAyAt sthitivandha: bhavati yata: varNanavoSaritra yogamaM ca SAyarUpa na bhavati ' artha:-mana, vacana, kAyAnA traNa yogathI pradezabaMdha ane prakRtibaMdha thAya tathA krodhAdi kaSAyothI sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha thAya che. ahIM zlokamAM joke prakRtibaMdha ane anubhAgabaMdha gaNAvyA nathI topaNa upalakSaNathI grahaNa thaI jAya che. samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritra e traNe na to yogarUpa che ane na kaSAyarUpa paNa che. tethI ratnatraya karmabaMdhanuM kAraNa thaI zakatAM nathI. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 173 bhAvArtha:- baMdha cAra prakAranA che-prakRtibaMdha, pradezabaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha. AmAMthI prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yogathI thAya che tathA sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha kaSAyothI thAya che. have A cAre baMdhonuM svarUpa kahe che. 1. prakRtibaMdha-prakRti nAma svabhAvanuM che. karmonI mULa-prakRti ATha ane uttara-prakRti ekasoaDatAlIsa che, jema ke jJAnAvaraNIya karmano svabhAva paDadA samAna che. je vastu upara paDado DhaMkAyo hoya te paDado te vastunuM jJAna na thavAmAM kAraNa che, tevI ja rIte jyAMsudhI AtmAnI sAthe jJAnAvaraNIya karmarUpI paDado hoya tyAMsudhI te AtmAne padArthonuM samyajJAna na thavAmAM kAraNa che. darzanAva2NIya karmano svabhAva darabArI jevo che. jema darabArI rAjAnuM darzana thavA deto nathI tema darzanAvaraNIya karma AtmAne sva-52 padArthonuM darzana thavA detuM nathI. vedanIya karmano svabhAva madha copaDelI talavAra jevo che. jema te talavAra cATavAthI mIThI lAge che paNa te jIbhane kApI nAkhe che. tema vedanIya karma paNa pahelAM thoDA samaya sudhI sukharUpa lAge che, pachI te ja duHkha ApanAra banI jAya che. mohanIya karmano svabhAva madirA jevo che. jema madirA pIvAthI manuSyane potAnA manuSyapaNAnuM bhAna rahetuM nathI tevI ja rIte A mohanIya karmamAM joDAvAthI AtmA potAnuM svarUpa bhUlI 52 padArthomAM potApaNuM, kartA-bhoktA, svAmIpaNuM mAne che. Ayukarmano svabhAva heDabeDI sahita jela samAna che. jema je mANasa jyAMsudhI jelamAM che tyAMsudhI te mANasa tyAMthI kayAMya paNa jaI zakato nathI tevI ja rIte je jIve je Ayukarmano baMdha karyo che te Ayu jyAMsudhI pUrNa na thAya tyAMsudhI tene te ja gatimAM rahevuM paDe che. nAmakarmano svabhAva citrakAra samAna che. jema citrakAra judI AdI jAtanA arthAt koIvAra manuSyanuM, koIvAra ghoDAnuM, koIvAra hAthInuM citra banAve che, tevI ja rIte nAmakarma paNa A jIvane koIvAra mANasa banAve che, koIvAra ghoDo banAve che, koIvAra kANo, koIvAra bahero, koIvAra lUlo ityAdi prakAre anekarUpa banAve che. gotrakarmano svabhAva kuMbhAra jevo che, jema kuMbhAra koIvAra nAnuM vAsaNa banAve che ane koIvAra moTuM vAsaNa banAve che, tema gotrakarma paNa A jIvane koIvAra ucca kuLamAM ane koIvAra nIca kuLamAM pedA kare che. antarAyakarmano svabhAva bhaMDA2I jevo che. jema rAjA koIne kAMIka InAma Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 174 ] [ puruSArthasiddhiupAya vagere ApatA hoya ane bhaMDArI tene ApavA deto nathI, tevI ja rIte aMtarAya karma paNa AtmAne prApta thanAra padArthomAM aneka prakAranAM vighna nAkhIne te padArtha prApta thavA detuM nathI. - A rIte A AThe karmono svabhAva che. e potapotAnA svabhAva sahita jIva sAthe saMbaMdha kare che. have pradezabaMdhanuM varNana kare che. AtmAnA asaMkhyAta pradezomAMthI eka eka pradeza sAthe karmanAM anaMtAnaMta paramANu baMdhAya arthAt jIvanA pradeza ane karmanA paramANu-bane ekatrAvagAha thaIne rahe tene pradezabaMdha kahe che. have sthitibaMdhanuM varNana kare che. je karma (jIvanI sAthe rahevAnI) potAnI sthiti sahita baMdhAya tene sthitibaMdha kahe che. jema ke jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya A cAra karmonI utkRSTa sthiti 30 kroDAkoDI sAgaranI che ane mohanIya karmamAMthI darzanamohanIyanI 70 kroDAkoDInI ane cAritramohanIyanI 40 kroDAkoDI sAgaranI che. nAma ane gotrakarmanI sthiti 20 kroDAkoDI sAgaranI che. AyukarmanI sthiti 33 sAgaranI che. A badhAnI utkRSTa sthiti thaI. jaghanya sthiti nAma gotranI ATha muhUrta, vedanIyanI bAra muhUrta, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya ane Ayu e pAMca karmonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. madhyamasthitinA anaMta bheda che. A prakAre sthitibaMdhanuM nirUpaNa karyuM. have anubhAgabaMdhanuM varNana kare che. karmomAM je phaLa devAnI zakti hoya che tene ja anubhAgabaMdha kahe che. A anubhAgabaMdha ghAtakarmono to kevaLa azubharUpa ja hoya che ane aghAtI karmono zubharUpa ane azubharUpa banne prakArano hoya che. jema ke jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya-e cAra karmono latA-lAkaDuM-hADakAM ane paththararUpa kamathI vadhato vadhato baMdha thAya che ane nAma, gotra, vedanIya Ayu-A cAra karmono ja zubharUpa hoya to goLa, khAMDa, sAkara ane amRta samAna zubhaphaLa Ape che ane jo azubharUpa hoya to lIMbaDo, kAMjI, viSa ane haLAhaLa samAna azubha phaLa Ape che.-A rIte A badhAM karmono vipAka thayA kare che. A rIte cAre prakAranA baMdhanuM varNana karyuM. 215. ratnatrayathI baMdha kema thato nathI e vAta have batAve che darzanamAtmavinizcitirAtmaparijJAnamiSyate bodhH| sthitirAtmani cAritraM kuta etebhyo bhavati bndhH|| 216 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 175 anvayArtha:- [Atmavinizciti: ] potAnA AtmAno vinizcaya [ varzanam ] samyagdarzana, [ AtmaparijJAnan] AtmAnuM vizeSa jJAna [odha: ] samyajJAna ane [Atmani] AtmAmAM [ sthiti: ] sthiratA [ cAritraM] samyacAritra [ te] kahevAya che to pachI [ ytemsa: 'trimsa: ' ] A traNathI [ ta: ] kevI rIte [ vandha: ] baMdha [bhavati] thAya ? TIkA:- 'Atmavinizciti: varzana, AtmaparijJAnaM vodha:, Atmani sthiti: vAritra kRSyate temya: aMdha: tA: mati|' artha:-AtmAnA svarUpano nizcaya thavo te samyagdarzana che, AtmAnA svarUpanuM parizAna thavuM te samyajJAna che ane AtmasvarUpamAM lIna thavuM te samyakcAritra che. A traNe AtmasvarUpa ja che. jyAre A traNe guNa AtmasvarUpa che to enAthI karmono baMdha kevI rIte thaI zake? arthAt thaI zakato nathI. bhAvArtha::- ratnatraya be prakAranA che-1. vyavahAraratnatraya ane 2. nizcayaratnatraya. devazAstra-gurunuM tathA sAta tattvonuM zraddhAna karavuM te vyavahArasamyagdarzana che, tattvonA svarUpane jANI levuM te vyavahArasamyajJAna che, azubha kriyAothI pravRtti haTAvIne zubhakriyAmAM pravRtti karavI te vyavahArasamyakacAritra che.-A vyavahAraratnatraya thayAM. AtmasvarUpanuM zraddhAna te nizcayasamyagdarzana, AtmajJAna thavuM te nizcayasamyajJAna ane AtmasvarUpamAM pariNamana te nizcayasamyakcAritra. te A jIvane karmothI choDAvavAnuM kAraNa che, paNa karmonA baMdhanuM kAraNa nathI. 216. ratnatraya tIrthaMkarAdi prakRtiono paNa baMdha ka2nA2 nathI, e vAta have batAve cheH samyaktvacaritrAbhyAM tIrthakarAhArakarmmaNo bandhaH / yo'pyupadiSTaH samaye na nayavidAM so'pi dossaay|| 217 / / anvayArtha:- [pi] ane [tIrtharAjJArnanA: ] tIrthaMkaraprakRti ane AhAra prakRtino [ya: ] je [ vadha] baMdha [ samyaktvavaritrAmyAM] samyaktva ane cAritrathI [ samaye ] AgamamAM [upavida: ] kahyo che, [ sa: ] te [ pi] paNa [nayavivaI] nayanA jANanArAonA [voSAya] doSanuM kAraNa [7] nathI. TIkA:- 'samyaktvaritrAmyAM tIrthajAdAra jarma: vandha: (mati) ya: api samaya upavida: sa: api nayavivAM poSAya na bhavati ' arthaH-samyagdarzana ane samyaka * Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 176 ] [ puruSArthasiddhiupAya cAritrathI tIrthaMkara-prakRti ane AhAraka-prakRtino baMdha thAya che, evo je zAstromAM upadeza che temAM paNa nayavivakSA jANanArane doSa arthAt virodha jaNAto nathI. bhAvArtha:- jo koI ema zaMkA kare ke samyagdarzana thayA pachI ja tIrthaMkaraprakRtino baMdha thAya che ane samyakcAritra thayA pachI ja AhAraka-prakRtino baMdha thAya che to upara je A kahevAmAM AvyuM che ke ratnatraya karmano baMdha karanAra nathI e kevI rIte ? teno khulAso kare cheH sati samyaktvacaritre tIrthakarAhArabandhakau bhavataH / yogakaSAyau nAsati tatpunarasminnudAsInam / / 218 / / anvayArtha:- [yasmin] jemAM [samyaktvaritre sati] samyaktva ane cAritra hovA chatAM [tIrtha rAhAravandhau] tIrthaMkara ane AhAraka prakRtino baMdha ka2nA2 [yo|SAyau] yoga ane kaSAya [bhavata: ] thAya che [ puna: ] ane [ asati: na] nahotA, thatA nathI arthAt samyaktva ane cAritra vinA baMdhanA kartA yoga ane kaSAya thatA nathI [taMt] te samyaktva ane cAritra [gasmin] A baMdhamAM [ 3vasInan] udAsIna che. TIkA:- 'samyaktva paritre sati yoASAau tIrthAhAra vaMdhau bhavata: tasmAt tatpuna: ariman havAsInas' arthaH-samyagdarzana ane samyakcAritra hoya tyAre ja yoga ane kaSAya tIrthaMkara tathA AhArakano baMdha karanAra thAya che, tethI ratnatraya to prakRtiono baMdha karavAmAM udAsIna che. bhAvArtha:- jyAre AtmAmAM samyagdarzana ane samyakcAritraguNa pragaTa hotA nathI tyAre paNa AtmAnI sAthe karmono baMdha thAya che ane jyAre ekadeza samyakcAritra pragaTa thAya tyAre paNa AtmAnI sAthe karmano baMdha thAya che, tethI jaNAya che ke karmono baMdha karavAmAM kAraNa yoga-kaSAyonuM thavuM ane karmonA abaMdhamAM kAraNa yoga-kaSAyonuM na thavuM ja che. 218. zaMkA:- jo Ama che to samyaktvane devAyunA baMdhanuM kA2Na kema kahyuM che ? nanu kathamevaM siddhyati devAyuH prabhRtisatprakRtibandhaH / sakalajanasuprasiddho ratnatrayadhAriNAM munivarANAm / / 299 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 177 anvayArthaH- [7] zaMkA-koI puruSa zaMkA kare che ke [ ratnatrayadhAriratnatrayanA dhAraka [ munivarA] zreSTha munione [sava nenana suprasiddha ] sarvajanomAM sArI rIte prasiddha [vevAyu: amRtisa-vRtivazva:] devAyu Adi uttama prakRtiono baMdha [] pUrvokta prakAre [ 5tha{] kevI rIte [ sikyati] siddha thaze? TIkA:- 'nanuM ratnatrayadhArini munivaraTMAM savarNananasuprasiddha: vevAyu: amRtivrativarSa: parva the sikyati' artha:-ahIM koI zaMkA kare ke ratnatrayanA dhAraka munione devAyu vagere zubha prakRtiono baMdha thAya che evuM je zAstromAM kathana che te kevI rIte siddha thaze ? 219. teno uttara: ratnatrayamiha heturnirvANasyaiva bhavati naanysy| Asravati yattu puNyaM shubhopyogo'ympraadhH|| 220 / / anvayArtha- [ rUda] A lokamAM [ ratnatrayaM] ratnatrayarUpa dharma [ nirvAci yva] nirvANanuM ja [ detu] kAraNa [ bhavati] thAya che, [ carca] anya gatinuM [7] nahIM, [ 7 ] ane [yat] je ratnatrayamAM [puSya sAmravati] puNyano Asrava thAya che, te [A [ aparAdha: ] aparAdha [zumopayo:] zubhapayogano che. TIkA:- 'da ratnatraya nirvAci wva hetu: bhavati sanyastha na tu yar puSya sAmravati mAM aparAdha: jumopayo: ' artha-A lokamAM ratnatraya mokSanuM ja kAraNa che, bIjI gatinuM kAraNa nathI. vaLI ratnatrayanA sarbhAvamAM je zubha prakRtiono Asrava thAya che te badho zubhakaSAya ane zubhayogathI ja thAya che, arthAt te zubhopayogano ja aparAdha che paNa ratnatrayano nathI. bhinna bhinna kAraNothI bhinna bhinna kArya thAya che topaNa vyavahArathI ekabIjAnuM paNa kArya kahI devAmAM Ave che. ra20. ekasmin samavAyAdatyantaviruddhakAryayorapi hi| iha dahati ghRtamiti yathA vyavahArastAdRzo'pi ruuddhimitH|| 222To anvayArtha- [ di] nizcayathI [parimana ] eka vastumAM [atyaMtaviruddhAryayo: ] atyaMta virodhI be kAryonA [5] paNa [ samavAyIta] meLathI [ tAdaza: ] tevo je [ vyavahAra:] vyavahAra [ ruDhin] rUDhine [ta:] prApta che, [1thA] jema [ rUda] A lokamAM "[vRtam] ghI [dati] bALe che''-[ ti] e prakAranI kahevata che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 178 ] [ puruSArthasiddhiupAya TIkAH- "hi parizmana atyaMtaviruddha vAryayo: pi samavAyIt yathA vRtaM veti rUti vyavahAra: ga itAdaza: vyavahAra: Dhi phata:' artha:-nizcayathI eka adhikaraNamAM paraspara viruddha be kAryono baMdha thavAthI "jema ghI bALe che" evo ekano bIjAmAM vyavahAra thaI jAya che, tevI ja rIte ahIM paNa vyavahAra prasiddha thaI gayo che ke samyakatvathI zubha prakRtiono baMdha thAya che. bhAvArtha:- joke ghI bALatuM nathI topaNa agninA saMbaMdhathI jyAre ghI garama thaI jAya che tyAre evuM jANavAmAM Ave che ke ghI bALe che. tevI ja rIte samyakatvanuM kAma karmabaMdha karavAnuM nathI topaNa jyAre AtmAmAM samyakatva ane rAgabhAva banne maLI jAya che tyAre ema ja kahevAmAM Ave che ke samyakatvathI karmano baMdha thAya che. tethI ja lokamAM vyavahAra paNa evo thAya che ke samyakatvathI zubhakarmono baMdha thAya che, ratnatrayathI mokSano lAbha thAya che. ra21. samyaktvabodhacAritralakSaNo mokSamArga ityessH| mukhyopacArarUpa: prApayati paraM padaM purussm|| 222 / / anvayArtha- [ti ] A rIte [: ] A pUrvakathita [muthopavArA:] nizcaya ane vyavahArarUpa [sacavartavodhavAritranaikSaNa:] samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra lakSaNavALo [ mokSamA:] mokSano mArga [puruSam] AtmAne [para pataM] paramAtmAnuM pada [ prApati] prApta karAve che. TIkAH- "sampattvivothavAritranaHT: ti: US: mokSamArgI: muradhyopavAraH: puruSa paraM pavuM prAyati' artha-samyagdarzana, samyajJAna, samyaphacAritra e traNa svarUpa ja mokSamArga che. e mokSamArga nizcaya-vyavahAra ema be prakArano ja AtmAne mokSa pahoMcADe che. bhAvArtha- nizcayamokSamArga sAkSAt mokSamArgano sAdhaka che tathA vyavahAramokSamArga paraMparAe mokSamArgano sAdhaka che arthAt vyavahAramokSamArga nizcaya mokSamArganuM kAraNa che. ra22. nityamapi nirupalepaH svarUpasamavasthito nirupghaatH| gaganamiva paramapuruSa: paramapade sphurati vishdtmH|| 223 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] | [ 179 anvayArtha- [nityapi] haMmezAM [nirupanepa:] karmarUpI rananA lepa rahita [svarupasamavarizvata:] potAnA anaMtadarzana-jJAna svarUpamAM sArI rIte Tharelo [nirupaghAta:] upaghAta rahita ane [ vizavaMta:] atyaMta nirmaLa [5ramapuruSa:] paramAtmA [ nam rU] AkAzanI jema [paramapade] lokazikharasthita mokSasthAnamAM [ rati] prakAzamAna thAya che. TIkAH- nityam pi nirupansepa: svaruparsamavarita: nirupaghAta: vizavatama: paramapuruSa: nama phuva paramapadde ratiH' artha:-sadAkALa karmamaLa rahita, potAnA svarUpamAM sthita, koInA paNa ghAtarahita, atyaMta nirmaLa evA je paramAtmA siddha bhagavAna che te mokSamAM AkAza samAna daidIpyamAna rahe che. bhAvArtha:- puruSa nAma jIvanuM che ane parama puruSa nAma paramAtmA siddha bhagavAnanuM che. jIva to nara-nArakAdi cAre gatiomAM potAnA AyuSya pramANe thoDA kALa sudhI ja rahe che ane siddhabhagavAna mokSamAM sadA anaMtakALa sudhI rahe che. saMsArI jIva karmarUpI melathI malina che, siddha bhagavAna karmamaLathI rahita che. saMsArI jIva puNya-pAparUpI lepathI lisa che, siddha bhagavAna AkAza samAna nirlepa che. saMsArI jIva vibhAva pariNatinA yogathI sadA dehAdirUpe thaI rahyo che, siddha bhagavAna sadA nijasvarUpamAM ja virAjamAna rahe che. saMsAranA jIva bIjA jIvono ghAta kare che ane bIjAo dvArA huNAya che paNa siddha bhagavAna koI jIvane haNatA nathI ke koI jIvo vaDe haNAtA nathI. AvA siddha bhagavAna akhaMDa, avinAzI, nirmaLa, potAnA svarUpamAM sthita sadAkALa mokSamAM ja birAjamAna rahe che. rara3. paramAtmAnuM svarUpa kRtakRtyaH paramapade paramAtmA sklvissyvissyaatmaa| paramAnandanimagno jJAnamayo nandati sadaiva / / 224 / / avayArthaH- [vRtavRtva:] kRtakRtya [savanaviSayaviSayAtmA] samasta padArtho jemanA viSaya che evA arthAt sarva padArthonA jJAtA [paramAnandanimanaH] viSayAnandathI rahita jJAnAnaMdamAM atizaya magna [ jJAnamaya:] jJAnamaya jyotirUpa [paramAtmA] muktAtmA [paramapade ] sauthI upara mokSapadamAM [sava ] niraMtara ja [najvati] AnaMdarUpe sthita che. TIkA:- 'paramAtmA kRtakRtya: satnaviSayaviSayAtma (viratAtmA ) vA gharamAnandra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 180 ] [ puruSArthasiddhiupAya nima: jJAnamaya: paramaparve savaiva nanvati' artha:siddha bhagavAnane kAMI kAma karavAnuM bAkI rahyuM nathI, sakala padArthone potAnA jJAnamAM viSaya karanAra athavA sakaLa padArthothI virakta, parama sukhamAM nimagna ane kevaLajJAnasahita mokSamAM niraMtara AnaMda kare che. bhAvArtha- saMsAranA jIvone aneka kArya karavAnI abhilASA che tethI kRtakRtya nathI, siddha bhagavAnane kAMI kAma karavAnuM bAkI rahyuM nathI tethI kRtakRtya che. jagatanA jIva mokSathI vimukha che ane siddha bhagavAna mokSamAM birAjamAna che. saMsAranA jIvo viSaya vikAra sahita che, siddha bhagavAna viSaya vikAra rahita che. saMsAranA jIva aneka zarIro dhAraNa karIne duHkhI thaI rahyA che, siddha bhagavAna mana, vacana, kAyAthI rahita che. ityAdi anaMta guNo sahita siddha bhagavAna che. 224. jaina nIti athavA naya-vivekSA ekenAkarSantI zlathayantI vstutttvmitrenn| antena jayati jainI nItirmanthAnanetramiva gopii|| 225 / / anvayArthaH- [masthAnanetrama] ravaI-valoNAne kheMcanAra [opI rUva] govAlaNanI jema [mainI nIti:] jinendradevanI syAdvAdanIti athavA nizcaya-vyavahArarUpa nIti [vastutattvama ] vastunA svarUpane [ 1] eka samyagdarzanathI [ kAvarSantI] potA tarapha kheMce che, [phatare ] bIjAthI arthAt samyajJAnathI [ snathayantI] zithila kare che ane [kantana] antima arthAt samyakAritrathI siddharUpa kAryane utpanna karavAthI [nayati] sarvanI upara varte che. (athavA bIjo anvayArtha) anvayArthaH- [manthAnetrama] ravaIne kheMcanAra [ gopI rU] govAlaNanI jema je [ vastutattvam] vastunA svarUpanI [gphrena santana] eka aMtathI arthAt dravyArthikanayathI [sApharSantI] AkarSaNa kare che-khece che, ane vaLI [phatareT] bIjA paryAyArthikanayathI [ strathayantI ] zithila kare che, te [ nainInIti: ] jainamatanI nyAyapaddhati [ Mti] jayavaMtI che. TIkA:- manthAnanetre navI rUva nainI nIti: vastutattva ina sAkarSaknI rUtarekha znathayantI mattena nayati artha-valoNAmAM ravaI kheMcanAra govAlaNanI jema jinendra bhagavAnanI je nIti arthAt vivekSA che te vasturUpane eka naya-vivakSAthI khecatI, bIjI nayavivakSAthI DhIlI mUkatI aMte arthAt banne vivekSAothI jayavaMta rahe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 181 bhAvArtha:- bhagavAnanI vANI syAdvAdarUpa anekAntAtmaka che. vastunuM svarUpa pradhAna tathA gauNanayanI vivakSAthI karavAmAM Ave che. jema ke jIvadravya nitya paNa che ane anitya paNa che. dravyArthikanayanI vivakSAthI nitya che ane paryAyArthikanayanI apekSAe anitya che, e ja naya-vivekSA che. 225. [ noMdha:- A zlokamAM ema batAvyuM che ke zAstramAM koI ThekANe nizcayanayanI mukhyatAthI kathana che ane koI ThekANe vyavahAranayanI mukhyatAthI kathana che, paNa teno artha ema nathI ke sAco dharma koI vakhate vyavahAranaya (abhUtArthanaya)nA AzrayathI thAya ane koIvAra nizcayanaya (bhUtArthanaya)nA AzrayathI thAya che; dharma to sadAya nizcayanaya arthAt bhUtArthanayanA viSayanA AzrayathI ja thAya che. mokSamArganuM nirUpaNa be prakAre thAya che paNa mokSamArga be nathI. sarAgatAthI paNa mokSamArga tathA vItarAgatAthI paNa mokSamArga-ema paraspara viruddhatAthI tathA saMzayarUpa mokSamArga nathI.] graMtha pUrNa karatAM AcArya mahArAja potAnI laghutA batAve che: varNaiH kRtAni citraiH padAni tu padaiH kRtAni vaakyaani| vAkyaiH kRtaM pavitraM zAstramidaM na punarasmAbhiH / / 226 / / anvayArtha- [ citra ] aneka prakAranA [ varSe ] akSaro vaDa [ kRtani] racAyelA [pavAna] pada, [va] padothI [vRtAni] banAvelA [vAvayAni] vAkayo che, [1] ane [vAva:] te vAkyothI [puna:] pachI [ rUdra] A [pavitra] pavitra-pUjya [zAstram ] zAstra [a] banAvavAmAM AvyuM che, [ sarAmiH ] amArAthI [ 7 mipi vRtam'] kAMI paNa karAyuM nathI. TIkA:- trei va: pAni kRtAni tu parva: vAvayAni kRtAni vAvasthepavitra zAtre tuM puna: karamAma: nA artha:svAmI amRtacandra mahArAja grantha pUrNa karatAM potAnI laghutA batAve che ane kahe che ke A graMtha meM banAvyo nathI. to pachI koNe banAvyo che?--to kahe che ke aneka prakAranA svara, vyaMjana, varNa anAdi kALanA che, te varSothI pada anAdinAM che, tathA padothI vAkaya bane che ane te vAkayoe A pavitra zAstra banAvyuM che, ame kAMI paNa banAvyuM nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ puruSArthasiddhiupAya (dohA ) amRtacandra munIndrakRta graMtha zrAvakAcAra, adhyAtamarUpI mahA AryA chanda jI sAra; puruSAthakI siddhiko jAmeM 52ma upAya, jAhi sunata bhavabhrama miTai Atama tattva lakhAya. bhASA TIkA tA upara kInI ToDaramalla, munivarakRta bAkI rahI tAke mAMhi acala; ye to 52bhavakuM gaye jayapura naga2 maMjhAra, saba sAdharmI taba kiyo manameM yahai vicAra. grantha mahA upadezamaya parama dhAmako mUla, TIkA pUraNa hoya to miTe jIvakI bhUla; sAdharminameM mukhya haiM ratanacandra dIvAna, pRthvIsiMha narezako zraddhAvAna sujAna. tinake atiruci dharmasoM sAdharmina soM prIti, deva-zAstra-gurukI sadA umeM mahA pratIta; Ananda suta tinako sakhA nAma jI daulatarAma, bhRtya bhUpako kula vaNika jAko basave dhAma. kucha ika guru paratApaseM kInoMI grantha abhyAsa, lagana lagI jinadharmasoM jina dAsana ko dAsa; tArUM ratana dIvAnane kahI prIti dhara eha, kariye TIkA pUraNA ura dhara dharma saneha. taba TIkA pUraNa karI bhASArUpa nidhAna, kuzala hoya cahuM saMghako lahe jIva nija jJAna; sukhI hoya rAjA prajA hoya dharmakI vRddhi, miTeM doSa du:kha jagatake pArthe bhavijana siddhi. aThArahase Upare saMvata sattAIsa, mAsa mArgaziraRtu zizira sudi doyaja rajanIza. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pariziSTa-1 puruSArthasiddhi-upAyanA zlokonI varNAnukramaNikA zloka pRSTha 30-33 68-63 67-63 193-147 a akramakathanena yataH aticArAH samyaktve atisaMkSepAda dvividha: atyantanizatidhAraM atha nizcittasacittau anavekSitApramArjita adhruvamazaraNamekatva anavaratamahiMsAyAM anusaratAM padametat abudhasya bodhanArthaM | aprAdurbhAvaH khalu abhimAnabhayajugupsA | amRtatvahetubhUtaM aratikaraM bhItikaraM arkAlokena vinA arthA nAma ya ete prANA avabudhya hiMsyahiMsaka anazanamavamaudarya avitIrNasya grahaNaM avidhAyApi hi hiMsA aviruddhA api bhogA aSTAvaniSTadustara asadapi hi vasturUpaM asamagraM bhAvayato asamarthA ye kartuM asidhenuhutAzana asti puruSazcidAtmA A AtmapariNAmahiMsana zloka pRSTha | 19-23 | AtmA prabhAvanIyo 181-140 | AtmAM vA pakkAM vA 115-91 | AmAsvapi pakkAsvapi 59-59 | AhAro hi sacittaH 117-92 192-147 | iti yaH parimitibhogaiH 205-159 | iti yo vratarakSArthaM 29-35 | iti yaH SoDazayAmAn 16-21 | itiratnatrayametat 6-9 | iti niyamitadigbhAge 44-48 | iti virato bahudezAta 64-62 | iti vividhabhaGgagahane 78-69 itthamazeSitahiMsaH / 98-81 | ityatra tritayAtmani 133-103 | ityetAnaticArAparAnapi 103-84 | idamAvazyakaSaTkaM 60-59 | ityAzritasamyaktvaiH 198-151 | iyamekaiva samarthA 102-83 | iha janmani vibhavAdInya 51-54 164-124 | uktena tato vidhinA 74-67 | upalabdhisugatisAdhana 93-78 | ubhayaparigrahavarjana 211-169 106-86 | UrdhvamadhastAttiryaga 144-109 9-13 | ekamapi prajighAMsarnihantya ekasmina samavAyAda 42-47 | ekasya saiva tIvra 166-125 180-140 157-118 209-167 138-106 140-107 58-58 160-120 135-104 196-150 201-155 31-37 175-133 | 24-31 156-117 87-75 118-92 188-145 | / / 162-121 221-177 53-55 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 184 ] [ puruSArthasiddhiupAya zloka pRSTha | 12-17 22-26 165-149 | ekasyAlpA hiMsA ekanAkarSantI zlathayantI eka: karoti hiMsA evaM na vizeSa: syAdundu evamativyAptiH syAt evamayaM karmakRtabhAvai evaM vidhamaparamapi jJAtvA evaM samyagdarzanabodha zloka pRSTha 52-55 | jIvakRtaM pariNAma 225-180 jIvAjIvAdInAM 55-57 | jIvitamaraNAzaMse 120-94 114-90 | tajjayati paraM jyoti: 14-19 | tattvArthAzraddhAne niryuktaM 147-111 | tatrAdau samyaktvaM 20-25 | tatrApi ca parimANaM 1-2 124-96 21-25 139-106 e da 216-174 208-163 89-76 dha aihikaphalAnapekSA ka kartavyo'dhyavasAyaH kandarpaH kautkRcyaM kasyApi dizati hiMsA kAmakrodhamadAdiSu kAraNakAryavidhAnaM kiMvA bahupralapitairiti ko nAma vizati mohaM kucheNa sukhAvAptirbhavanti kRtakAritAnumananai kRtakRtyaHparamapade kutmAtmArthaM munaye 88-76 154-116 76-68 204-158 27-33 80-71 | 169-127 | darzanamAtmavinizciti dvAviMzatirapyete 35-41 | dRSTApara purastAdazanAya 190-146 56-57 28-34 | dhanalavapipAsitAnAM 34-40 | dharmadhyAnAsakto vAsara 134-103 | dharmamahisArUpaM 90-77 | dharmaH sevyaH kSAnti 86-74 | dharmo'bhivadharmanIyaH 75-67 dharmo hi devatAbhyaH 224-179 174-132 / navanItaM ca tyAjyaM nanu kathamevaM siddhyati 95-80 na vinA prANavighAtAna 173-131 | na hi samyagvyapadezaM 36-42 | nAtivyAptizca tayoH | nijazaktyA zeSANAM 197-151 | nityamapi nirupalepaH 39-45 | nirataH kAtya'nivRttau nirbAdha saMsidhyet 183-141 | nizcayamabudhyamAno 97-81 | nizcayamiha bhUtArthaM nIyante'tra kaSAyA 200-154 | naivaM vAsarabhukterbhavati garhitamavadyasaMyuta gRhamAgatAya guNine | granthArthobhayapUrNa 163-123 219-176 65-62 38-44 105-85 126-98 223-178 41-46 122-95 50-53 cAritrAntarbhAvAta tapopi cAritraM bhavati yata: chedanatADana bandhA chedanabhedamAraNakarSaNa 5-7 ja 179-139 132-102 | jinapuGgavapravacane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates puruSArthasiddhiupAya ] [ 185 zloka pRSTha 176-133 177-134 7-10 123-96 / 116-91 | 184-142 152-154 | 112-89 pa paradAtRvyapadezaH paramAgamasya jIvaM pariNamamAnasya cita pariNamamAno nityaM paridhaya iva nagarANi pAtraM tribhedayaktaM saMyogo pAparddhijayaparAjaya punarapi pUrvakRtAyAM pUjyanimittaM ghAte paizUnyahAsagarbha pRthagArAdhanamiSTaM pravidhAya suprasiddha pratirUpavyavahAra pravihAya ca dvitIyAna prAgeva phalati hiMsA prAtaH protthAya tataH kRtvA preSyasya saMprayojana zloka pRSTha | maraNAnte'vazyamaha 194-148 | maraNe'vazyaM bhAvini 2-4 | mANavaka eva siMho 13-18 | mAdhuryaprItiH kila dugdhe 10-15 mithyAtvavedarAgAt 136-105 | mithyopadezadAnaM 171-129 | mukhyopacAravivaraNa 141-108 | muktasamastArambha: 165-125 | mUcholakSaNakaraNAta 81-72 96-80 | yatkhalukaSAyayogAt 32-37 | yadapi kila bhavati mAMsaM 137-105 | yadapi kriyate kiJcin 185-143 | yadidaM pramAdayogAda 125-97 | yadvedarAgayogAna 54-56 | yadyevaM tarhi divA 155-116 | yadyevaM bhavati tadA 189-145 | yasmAtsakaSAyaH sana yAni tu punarbhaveyuH 210-168 | yA mUrchA nAmeyaM 127-99 | yuktAcaraNasya sato 17-22 | yenAMzena caritraM / 82-72 | yenAMzena sudRSTim 84-73 | yenAMzena jJAnaM 85-74 | ye nijakalatramAtraM yogAtpradezabandha 143-109 | yonirudumbarayugma 161-120 | yo'pi na zakyastyaktaM 101-83 | yo yatidharmamakathayannu 158-118 | yo hi kaSAyAviSTaH baddhodyamena nityaM bIharaGgAdapi saGgAt bahuza: samastaviratiM bahusattvaghAtajanitA bahusattvaghAtino'mI bahuduHkhAsaMjJapitAH bha bhUkhananavRkSamoTTana bhogopabhogamUlA bhogopabhogasAdhanamAtraM bhogopabhogahetoH 33-48 66-63 109-88 91-77 107-86 131-101 113-90 47-51 73-66 111-89 45-50 214-170 212-170 213-170 110-88 215-172 72-65 | 128-99 18-23 178-135 madhu madyaM navanItaM madhuzakalamapi prAyo madyaM mAsaM kSaudraM madyaM mohayati mAno 71-65 | ratnatrayamiha hetarnirvANa 69-64 | rajanIdinayorante 61-60 | rasajAnAM ca bahUnAM 62-61 | rakSA bhavati bahanAmeka 220-177 149-112 63-61 86-73 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 186 ] [ puruSArthasiddhiupAya rAgadveSatyAgannikhila rAgadveSAsaMyamamada rAgAdivarddhanAnAM rAgAdyudayaparatvAd rAtrau bhujAnAnAM lokatrayaikanetraM nirUpya loke zAstrAbhAse va vacanamanaHkAyAnAM varNaiH kRtAni citraiH vastu sadIpa svarUpAta vAgguptenastyinRtaM na vAstukSetrASTApadahiraNya vigalitadarzanamohai: vidAvANijyamaSIkRSi vidhinA dAtRguNavatA vinayo vaiyAvRtyaM viparItAbhinivezaM vyavahAranizcayau yaH vyutthAnAvasthAyAM zloka pRSTha 148-112 | samyaktvabodhacAritra 170-128 | samyaggamanAgamanaM 145-110 samyagdaNDo vapuSaH 130-101 | samyagjJAnaM kArya 129-100 sarvasminnapyasmina | sarvAnarthaprathamaM mathanaM 3-5 | sAmAyikazritAnAM 26-32 sAmAyikasaMskAraM | sUkSmApi na khalu hiMsA 191-146 / sUkSmo bhagavaddharmo 226-181 | saMgrahamaccasthAnaM pAdodaka 94-79 | stokaikendriyaghAtAda 159-119 | sparzazca taNAdInAma 187-144 | smaratIvrAbhinivezo 37-44 | svakSetrakAlabhAvaiH sadapi 142-108 | svayameva vigalitaM yo 167-126 199-152 | haritatRNAMkuracAriNi 15-21 | hiMsAto'nRtavacanAt 8-11 | hiMsAparyAyatvAt 46-50 hiMsAphalamaparasya tu | hiMsAyAaviramaNaM 182-141 | hiMsAyAH paryAyo 153-115 | hiMsAyAH steyasya ca hiMsyante tilanAlyAM 23-30 hetau pramattayoge 11-16 218-176 | kSataSNAzItoSNa 217-175 | kSutRSNA himamuSNaM zloka pRSTha 222-178 203-157 202-156 33-39 | 99-81 146-110 150-113 151-114 49-52 79-70 168-127 77-69 207-162 186-143 92-78 70-64 121-94 40-46 119-93 57-57 48-51 172-131 104-84 108-87 100-82 zaGkA tathaiva kAMkSA zritvA viviktavasatiM sakalamanekAntAtmaka sarvavivattauttIrNaM yadA sati samyaktvacaritre samyaktvacAritrAbhyAM 25-32 206-162 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com