Book Title: Mahapurana Part 2
Author(s): Pushpadant, P L Vaidya
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090274/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtidevI jaina granthamAlA : apabhraMza granthAMka 16 mahAkaipupphayaMtaviraiu mahApurANu [ mahAkavi puSpadanta viracita mahApurANa ] dvitIya bhAga [ nAbheyacariu uttarArdha ] AditIrthaMkara RSabhadeva kA jIvana-carita (sandhi 19 se 57) apabhraMza mUla - sampAdana DaoN. pI. ela. vaidya hindI - anuvAda DaoN. devendrakumAra jaina, indaura bhAratIya jJAnapITha dUsarA saMskaraNa : 2001 2 mUlya : 200 rupaye Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purovAk :: Txt. mahAkavi puSpadanta dvArA apabhraMzameM viracita mahApurANake nAbheya caritake meM. devendrakumAra jainake hinyo anuvAdakA yaha dUsarA khaNDa hai| vaidika mAnyatA viparIta jana pArANika mAnyatA anasAra jina bharatake nAmapara isa dezakA nAma bhArata par3A ve prathama tIrthaMkara RSabhanAtha ke putra the| isa khaNDameM digvijayake bAda prathama cakravartI bharatake dvArA pravartita samAja aura rAjya-vyavasthAoMke varNanake sAtha pramakha pAtroMke pUrva aura uttara bhavoMkA varNana hai| kAgyake anta meM sabhI pramukha pAtra tapa aura pairAgyake dvArA mokSa prApta karate hai| prastuta mAbhaya parita--mahApurANakA mahatvapUrNa aMza hote hue bhI-apane ApameM sampUrNa paritakAdhya hai, jo tIthaMkara RSabhanAthake parisake dvArA batAtA hai ki mAnaka saMskRtikA mUla karma hai| karmamUlaka moga usakA eka pakSa hai aura dUsarA pakSa hai rAgadveSase mukta hote hue apane pUrNa AdhyAtmika vyanitvakA vikAsa karamA / rAga-virAgake tAne-mAneme june hue mAnava jIvana karma baura mAga donoM saMtulana rakhate haiN| RSamake caritameM jisa karmamUlaka vItarAgatAkA kramazaH vikAsa hotA hai usakI tulamA gItAke anAsaka karmayogase kI jA sakatI hai / RSamake nirvANa prAsa honepara kahe gaye ye zabda, "mA moheM tuhaM saMcahi dukAmu" ( 37. 24. 9.) "tuma mohake dvArA duSkarmakA saMcaya mata karo" anAyAsa gItAkA smaraNa dilA dete haiM, "kutastvA kazmalamidaM viSame samupasthitam (2. 2) / " donoMmeM jo asamAnatA hai vaha do kAloMkI asamAnatA hai| kamamUlaka mAnava saMskRtike pravartaka hIrthakara RSabhanAtha syAgamalaka AdhyAtmika mUlyoM ke pratiSThAtA bhI the| ve zrIkRSNase pahale ie batAye jAte hai| pravRtti aura nivattike dU tayA saMnyAsameM pAsaNDake praveza kAraNa samAja vyavasthAmeM AyI viSamatAko dekhate hue gautAkArane anAsaktikarmayogake dvArA samAjako santulita kiyA aura kahA ki phalako Asaktise zUmya karma, phalako prAptanipUrNa saMnyAsase lAsa gunA acchA / ____ mahAkaviyoM kI racanAoM meM hamAre itihAsake vibhinna yugoMkI pravRttiyoMkA saMvedanazIla vizleSaNa hai| Uparase bhinna nAmoM baura rUpoMvAlI ina racanAoMkI mUla pravRtti aura cetanA eka hai / maiM AzA karatA hai ki vartamAna pIr3hI tulanAtmaka adhyayana dvArA ekatAke usa mala svarako khojego jisameM darzana aura saMskRtikI prAtmA hai tathA use apane jIvana meM sAkAra dekara kAvyake mahattvapUrNa prayojanako saphala bnaayegii| indaura, 12 maI 1979. devendra zarmA bhUtapUrva kulapati, gorakhapura vizvavidyAlaya evaM kulapati, imyora vizvavidyAlaya indaura Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA varNa vyavasthA prastuta khaNDa kavike 'nAbhepa parita' kA uttarArdha hai jisameM digvijayake pAba, eka pakravartI samrATke rUmameM bharatake pAsanase lekara tIrthaMkara RSabha Adike nirvANa takakA kapAnapha sammilita hai| cUMki RSama tIrthakara, karmamalaka saMskRti ke Adi saMsthApaka hai| unake dvArA sthApita samAjavyavasthA aura prazAsana tantrako bharata vistAra karatA hai| mahApurANa ke anusAra RSamane kSatriya, vaizya aura vAda-tIna vokI sthApanA kI thii| brAhmaNa' varNa kI sthApanA bAda meM unake patra cakravartI bharatane ko| vaidika matake anusAra brAhmaNoM kA janma sabase pahale brahmAke mukhase hyaa| yaha bAta dilacaspa hai| eka dina bharata socatA hai ki dhAna ke binA ghana zomA nahIM pAtA, usI prakAra jisa prakAra hamase Ahata kamalavana / prazAsana sambake dvArA saMcita dhanako zobhA bar3hAne ke lie bharata buddhimAn supAvoMko khojakara unheM dAna detA hai| isakA kahanA hai ki dhana maranepara eka bhI kadama sAtha nahIM jaataa| "dhaNU muyaho para viNa gacchaha / 19/! brAhmaNa kona vaha donoM ke uddhArameM dhanako sArthakatA mAnatA hai| bharata kSatriyoM ko bulavAtA hai aura unameM jainadharmaka niyamoMkA pAlana karanevAle dhArmika kSatriyako brAhmaNa ghoSita karatA hai| brAhmaNa ko paribhASA karate hue bharata dUsarI bahuta-sI bAtoM ke alAvA kahatA hai : jo hila kapAsa aura dravya vizeSauMko homa phara grahoMko prasanna karatA hai, pazu aura jIvako nahIM mAratA, mAranevAloMko mamA karatA hai, jo sva aura parako samAna samajhatA hai / ( vastutaH yaha kavike samaya ke vicAroMko jhalaka hai jaba sAmantavAda apano carama sImA para thaa)| kavika mamaya aise logoMko jainadIkSA dene kI prathA yo jo hisAse virata the aura jaina tIrthaMkaroM meM zraddhA rakhate the| unheM na kevala varNAzramameM sarvazreSTha ghoSita kiyA gayA apitu unheM sundara parisampanna kanyAeM alaMkRta karake dI gayIM, unheM zro-sukhase bharapUra paratIra diye gaye, pAnI se sicita jamaune do gayIM, unheM maNi, rasta, mukuTa, phaTiMsUtra, kar3e, ghar3e-bhara dUdha denevAlo gAyeM, dezAntara karasahita dharato aMgrahAra nagara ArAma grAma sImAeM aura sarovara pradAna kiye gye| 19/7. RSabhakI AlocanA lekina rAjA bharata khoTA sapanA dekhatA hai aura usakA phala pUchane ke lie tIrthakara RSabhake pAsa jAtA hai| aura duHsvapnake sAtha 'bAhmaNa varNa ke nirmANapara unakI rAya jAnanA cAhatA hai ! RSama bharatake kAryakA samarthana nahIM krte| vaha kahate haiM-"he putra, tumane yaha pApakArya kyoM kiyA, kyoMki dvijavaMza kutsita nyAya aura nAzakA kAraNa hogA? ve pApoMkA samarthana kareMge" 199. bhaviSya kathamameM vaha bhAvI mAdi mahApuruSoM ke hone kI ghoSaNA karate haiM / unake anusAra duSamAkAla meM unhoM sada burAiyoM, utpAta, nasika patana aura abhAntikA bolabAlA hogA, jinakA ullekha hindU purANoM meM kaliyugake nAmase milatA hai / [2] Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahApurANa brAhmaNoMke viSaya meM RSabha jina kahate haiM : ye loga ( brAhmaNa ) pazu mArakara usakA mAMsa khaayeNge| yaza meM ramaNa kareMge, svam krIr3A kareMge, madhura somapAna kareMge / putrako kAmanA karanevAlI parastrIko grahaNa kreNge| dUsaroM ko apanI patnI deMge ? madyapAna karate hue bhI dUSita nahIM hoNge| prANivadhase bhI dUSita nahIM hoNge| ve jo kareMge usIko dharma kaheMge / meM zUnyAgAroM, vezyAkuloM aura pApoMse amdhe rAjakuloMke karmako dharma kaheMge ! he putra, vahA~ maiM pApakA kyA fe ? ve gAya aura Agako devatA kaheMge / putrI aura pavanako devatA kheNge| mAsake nizya bhojanako vrata kaheMge / ve dUsare dUsare purANa likheMge - dekhoke dvArA yaha kiyA gyaa| svayaM apane kuloMko cAhakara dhokarIputra ( vyAsa ) aura gardanI putra ( durvAsA ) jaise kapaTa-AgamoM ko karane vAloMko parama RSitvakI saMjJA pradAna kI jAyegI / 19/10 RSabha jina yaha bhI ghoSita karate haiM ki kalikAlameM jaina muniyoMko mana:paryaya aura avadhijJAna hogA | 19/12. aura yaha ki jaina muni bhI kaSAya bA~dhane vAle hoNge| 19/13. bhAvaliMgI bharata apane pitA tIrtha aura upadeza sunakara bharata ayodhyA lauTakara jina pratimAkA abhiSeka karatA hai / usakA vizvAsa hai ki janapada rAjAkA anukaraNa karate haiM : 'rAmANuvaTTi jagi saMcaraha jii paravaha tiha jagavaTha' 28 /. bharata bhAgI hai, aura bhAratezvara hokara bhI jinavarake dharmakA bAcaraNa karatA hai| vaha roja yaha anubhUti karatA hai : "hou hou rAyateM gaMdhe aNu diNu ya zAyaM kayaM hajaM muNiva paridiu varaceM / va cahnivi jaMti rAgaparamANu // 28 / 2. ho ho, rAjyastra aura prigrh| maiM munivara haiM, para vastroMse ghirA huaa| pratidina yaha dhyAna karate hue usake ( bharata ke ) rAgaparamANu dhUlake samAna jAne lagate haiM / rAjanItizAstra * bharatakA rAjanIti vijJAna yaha hai ki jisameM zatru ke dvArA mantrabhedana na ho, talavArase jisakA pratApa dUra taka phailatA hai jo prAtaH paramAtmA kI upAsanA kara nyAyazAsana meM mana lagAtA hai, prajAke vAcaraNakI cintA karatA hai| adhikAriyoMko niyoga meM lAtA hai, vibhinna kriyAoMse logoMkA Adara karatA hai, zatrumaNDalameM ghara bhejatA rAjyakArya se nivRtta hokara gharameM svacchanda vihAra karatA hai, bhojanake uparAnta nRpagoSThI meM AghAta se sIsare praharakA jJAna honepara, vinodase vezyAoM ke sAtha krIr3A vilAsa karatA hai / yaha accha vAvilAsiNihi saha phIlAI bipo 28 3. rahatA hai, ghar3I kavike isa kathanameM bharatakA caritra eka pratIka hai, jisake mAdhyama se kavi apane samaya ke sAmanta rAjAoM ke caritra kI girAvaTakA sAMketika varNana karatA hai, uka kapanakI yahI vyAkhyA kI jA sakatI hai| nahIM to, jo cakravartI sabaire yaha dhyAna kare ki maiM munivara hai, dastroMse lipaTA usI dina zAmake tIsare pahara vAra vilAsiniyoMke sAtha kIr3A kareM, ina do bAloMmeM saMgati baiThAnA asambhava hai, eka samAdhAna yaha bhI diyA jA sakatA hai ki vastutaH yaha vasavIM sadI ke bhAratIya sAmantavAdI prattA puruSoM ko yathArtha sthitikA aMkana hai jisameM vIra loga kabhI eka kAmase yuddhakI lalakAra aura dUsare kAnase nUpurakI zaMkAra sunane ke bAdI 1 puSpadanta ke samaya sabere parama vItarAgatAkI anubhUti aura zAmako vAravamitAoMke sAtha vilAsa / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bada bhUmikA 11 puSpadanta kA kahanA hai bharata sabhI zAstroM kA jAnakAra thaa| kavi bharatako mantra tantra aura saMgIta kA Avi kAraka mAnatA hai / usa bharatake samAna rAjA na huA hai--aura na hogA "tahu marahahu sarisu mahANiva jagi Na huma Na hosa / " 28/4. bharata rAjAoM ke pAMca prakArake pArithyakA ullekha karatA hai| aura kahatA hai ki jinavara RSaya kSatriya kulake vidhAtA haiN| 28 4-5 / vaha basa lakSaNa dharmakA kathana karatA hai / vaha rAjA dharmakA AcaraNa anivArya mAnatA hai / puSpadam bharatake mukhase yaha mahatvapUrNa kathana karavAte hai "vizkAraNa mAraNa jo rANa misu maMfi halahara saMghAya hai sihaMdi vahivarAyahaM / kakSA 65, buduDhaNAra vibhaya saMtAmaNa jo ghaNa haraNa karaka bhIsAvaNu / aNaNIsAsa sihihi so aNuvi vikraya kammeM vaha / lagga paNa jiyatra dukhahuyA sada basa desu visadda paradesa / " 2818. jo rAjA akAraNa bahAnA banAkara kRSaka samUhoM, becAre brAhmaNa, baniyoM ko mAranevAlA, vRddha striyoM aura baccoM ko satAnevAlA hai aura bhISaNa ghanakA apaharaNa karanevAlA hai vaha logoM kI AhoMkI jvAlAmeM jala jAtA hai, tathA pApakarmase lipta hotA hai / lagI huI duHkhakI jvAlAse jIvita nahIM rhtaa| vaha deza meM nahIM raha sakatA, use paradeza jAnA par3atA hai / puSpadantase chaha sau varSa bAda honevAle mahAkavi tulasIdAsa kahate hU~ "tulasI Ai garIba ko kabahu~ na khAlI jAya / mue nAma ke yoga ta~ loha bhasma huI jAya // " puSpadantane rAjAke pA~ca cAritrya ( karane yogya kAma ) kA ullekha kiyA hai| usakA pahalA kAma hai apane kulakI rakSA krnaa| dUsarA kAma hai, isake lie zuddha mAcaraNa honA jarUrI hai / rAjAko apanA viveka zuddha rakhanA caahie| mithyA krIr3AoMne rAjAkA viveka calA jAtA hai ataH use barahantoMkI zikSAe~ grahaNa karanI caahie| kuguru kudeva kuliMga pasaMgeM 2816. prajAkA nirIkSaNa karanA cAhie; use nyAyakA pakSa 'NAsaha zivama micchAraMge tIsare, rAjAko dharmAcaraNa karanA cAhie, lenA caahie| 2818. rAjakulakA astitva rAjakulakI sattAke viSaya meM kavikA kahanA hai rahe haiM aura samaya-samayapara jinavara usakI sthApanA utpanna huA dikhAI detA hai / isa prakAra bIjAMkura myAyase kula calA A rahA hai / ki bhAratameM rAjAdhoMke dvArA rAjakula naSTa kiye jAte karate rahe haiN| isalie vaha sAvi anAdi hokara bhI, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mahApurANa "sAha baNAI vi dIsaha mAyau bIyaMkurakoNa kulu Aya bharahegavahiM kulu sijjaibrAli kAli jiNaNAhahi mijaa|" 2815. bharaherAvahiM pakke do artha sambhava hai-bharata aura airAvata kSetroM meM apavA bharata kSetrake rAjAboMke dvaaraa| antama marata cakravartI kahatA hai : "jiha govau pAlaha gomaMDalu tiha pAsaha govaha gomaMhalu / " 2018. jisa taraha gvAlA gAyoMke maNDalakA pAlana karatA hai usI taraha rAjA bhUmimaNalakA pAlana karatA hai| kRpaNakA citraNa jisake pAsa dhana nahIM hai, usake paMcama kone na do kA pAla nahIM karatA... lekina ko sama hote bhI kharca nahIM karatA usakI bharata AlocanA karatA huA kahatA hai| paMjUsa vyakti na nahAtA hai, na lepana karatA hai, na vastra pahanatA hai, vaha sadhana-sana striyoMko bhI nahIM mAnatA / sirapara rakhe hue zo ke DaMThaloMke gunchoMvAle ghAnyaphaNa tathA proNomara alasIkA tela rakhatA huA vaha svajanoM ko nikAla bAhara karatA hai| usake mana meM nirantara itanA lomadhana hotA hai ki bar3e tyohArake dina bhI donakI taraha khAtA hai| logoMkA manoraMjana karanevAle pAtrako hAthame lekara nagarameM ghUma-ghUmakara RNa mAMgatA hai / eka sar3I supArI isa taraha mhAtA hai ki eka hI supArIme pUrA dina bIta jAye / __'NiparayA pUyaphala vaMti kiha ekakeNa ji ravi atmada biha' 19-1 vaha bandherai ekAntameM bana TaTolatA rahatA hai| "baMSada melA pUrNa paNa mavaha / vasu gujja pavehiM puNu Thavaha // sA saDhi Na pUrai kiha mrmi| maNi jUraha kAI dazya pharami || lohidcha dula pAvi plu| pAhaNayaha uttara khasnu / pattA-gahigi gama gAmaho daniya kAmaho maNu NaM bhalliA bhijjA / mama vi dukkhA siMca tuhu Apa ghara bhaNu ehiM ki kijjA / / " dhana chor3atA hai, pAra-bAra mApatA hai 1 ghanako gupta sthAnameM phira rakhatA hai| yaha sAThakI saMsthA pUro nahIM hotI kisa prakAra use bharA jAe ? manameM aphasosa karatA hai ki he deva, payA kaha ? duSTa-pApo-lobho vyakti bahuta caMcala hotA hai| yaha duSTa apane atiSise kahatA hai-"patnI apane priya gAMvako gayo hai aura merA mana jaise mAloMse chiyA jA rahA hai, merA sira bhI phaTA jA rahA hai / tuma para Aye hue ho ? mero samAma nahIM kA rahA hai / " 19-3. jinati ___ kharAba sapane dekhane ke bAda bharata RSabha jinake darzana karane ke lie kailAsa parvatapara pAtA hai, unako stuti karate hue kahatA hai tuma cintAmaNi kalpavRkSa ho, tuma amRtamaya sarasa rasAyana ho, kAmadhenu aura akSayanidhi ho, tuma puSottama aura logoMkI paramanidhi ho; tuma sisamantra aura siddha pauSaSi ho / isake bAda nAmakA mahatva batAyA gayA hai| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . bhUmikA "tuha gAmeM gaDa bhAsaha ahi vi| tuha pAmeM NAsaha mastakari kara deMta vidhAi garaha hari / tuha gAneM hupabaha paDa rahA parabalu gaya paharaNa bhau vahada, . .....vaha NAma saMtosiya salau tuTTaivi jaMdhi pamasaMkhalau / suha jAme pAyari tarai Nava, mosaraha koha kaMpya-jaru / tui NAma kebala kiraNaravi gIroya hoti royA tara vi 1918 bharata ke ina sadgAroM meM bhAmarastotrako chAyA spaSTa rUpase hai kahIM-kahIM akSaraSaH anuvAda hai| eka udAharaNa dekhiye : "masadipendra-magarAja-davAnalAhisaMgrAma-vAridhi-mahodara baMdhanotpam / sasthAzu nAzamupayAti bhabhiyeva yastAvakaM stavamima bhatimAnadhIte // " bhaktA046 sekSaNaM samadakokilakaMThanIlaM krodhovataM phaNinamutphaNAmApatantam / AkrAmati kramayugena nirastazakasvannAbhanAgadamanI hRdi yasya puMsaH / / " bhakkA 4i zrIpAlako bhAgame-se nikalane para kavikI pratikriyA isa prakAra hai jinavarako smaraNa karanevAloMko nAga nahIM khAtA / viSase dharmada nAga sAmane nahIM aataa| talabAro ke saMgharSase utpanna agnivAle yuddha meM jinakA nAma smaraNa karanevAloMko acchese acche yovA ghekhakara bhAga jAte hai? 33-11 yaha bhAva bhannAmarastotrake paloka 39-40 meM dekhA jA sakatA hai| RSabhadevake mahAnirvANapara bharatake udgAroMmeM usako manodiyA desI jA sakatI hai 'he jina, Apake binA netra andhe hai| azeSa dizAe~ sUnI hai| prajA hAtha uThAye ro rahI hai| he vizvarUpI bAlakake pitA, tuma mere pitA ho, tumhAre binA kalA vikalpa kauna batAyegA ? tumhAre binA isa prajAkA pAlana kauna karegA ? mahAn tapazcaraNa niSThA kauna sahana karegA? tumhAre binA tatvabheda kauna jAnegA ? he deva, tumhAre binA ghevAdhideva kauna hogA ? he svAmI, tumhAre binA yaha triloka manAtha hai|' "paI vipu jiNa aMdhaI loyagaI disata asesau suNiyau / jagmivi itya ommAhiyara para parAyara prnniyu||"37-23 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa suhaM maha vapu jagadimavappa paI viNU ko kahA klaaviypyu| 56 viNu ko pAlai iTTa siTTha ko visahai guru tavacaraNa-NiTu paI vizu ko jAna tavabheTha ko hoha deva devahi videva / paI viNu praNAha sAmiya tilou 37-24 meSasvara ( jayakumAra ) sundara vANo jinavarakI stuti karatA hai / stutimeM saMsArako vRkSa kA rUpa dete hae jayakumAra kahatA hai ki yaha saMsArarUpI ghusa mithyAtvaphe mojase utpaSTa hai, jo mohakI ahoMse phailA huA hai, cAra gatiyAM jisake skandha hai, aura sukhako AzAe~ hI zAkhAeM hai, putra-kalA isake prAroha haiM / itanA hai ), zarIrarUpI pattoMkA yaha tyAga-mahaNa karatA rahatA hai / puNya-pApa isake phUla haiM / isa prakAra sukhaduHkharUpI phaloMkI zrIse paripUrNa isa saMsAravRkSapara indriyarUpI pakSI baiThe hue haiM, aise saMsAravRkSako bhaenI dhyAna-agnise bhasma kara denevAle he jina, ApakI, jaya ho / "bahumisamAsa-vIya uppaNNau / moha visAla mUlu vityiNNata // cajagaha khaMdhU suhAsAsAha takala hAya pArIharu : gahiya mukta vahuviha taNu pattau / puSNapAva kusumehi Ni uttau // sokta duksa phala siri-saMpaNNau / iMdiya paksi ulahi pahivaNNata // " pattA-iya bhavata zANa-hayAsaNeNa paI daDDau paramesara / jiNa jammi-jammi mahUM tuI saraNu jaya-jaya jiya vammIsara / / 28-37 prakRti yA saMsArakA svarUpa samajhAne ke lie vRkSakA rUpaka bahuta pahalese prayukta hai| zvetAzvatara upaniSadameM ullekha hai| "DhA suparNA samujA sakhAyA samAnaM vRkSaM pariSasvajAte, ___ tayorabhyaH pipalaM svAsti manaznanyo abhicAkayoti / " do mundara paMkhoMvAle sAtha-sAtha rahanevAle mitra pakSo samAna vRkSa ( prakRti ) para baiThe hue hai| unameM se eka pIpalako svAdase khAtA hai aura dUsarA use nahIM khAtA huA ho prakAzamAna hai| bhagavadgItAmeM saMsArarUpI vRkSako kalpanA isa prakAra hai UmbamUlabhadhaHzAkhamazvarayaM prAhuravyayam / chAndAsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit / / aparamodhvaM prasUtAstasya zAkhA guNapravRddhA viSayapravAlAH / / aSapaca mUlAnyanusaMtatAni karmAnubamdhIni manuSyaloke / / 15-1,2 na rUpamasyeha tapopalabhyate nAnto na cAdinaM ca saMpratiSThA / azvatyamena muvistanUlamasaGgazastreNa dRDhena chiravA 1 tataH padaM tatparimAgitavyaM pasmingatA na nivartanta bhUyaH / tameva cAcaM puruSaM prapadye yataH pravRttiH prasUtA purANI / / 15.3,4 zrIkRSNa bhagavAn kahate hai-he arjuna, jo manuSya usa saMsArarUpI vRkSako ( mUla sahita ) jAnatA hai, yaha veda ke tAtparya ko jAnatA hai| jisa vRkSakI jar3a para hai (mAyApati bAsudeva, saguNa rUpase isa vRkSake Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - - - - --- - - bhUmikA kAraNa hai ) aura zAkhAeM nIce hai (brahmA isa saMsArakA vistAra karatA hai jo paramAtmAse utpanna hai aura unake mIce brahmalokameM pAsa karaneke kAraNa nIdhe hai) jise avinAzI kahate hai, aura veda jisake patte hai / usa vRkSAkI jar3eM bar3ho iI hai, aura viSayarUpI koMpaloMvAlI zAkhAeM kapara-nIce phailI buI hai| tathA manuSyayonimeM karmoM ke anusAra bAMdhanevAlI mamatA aura vAsanArUpa jar3eM nIce Upara-phailI huI hai| isa saMsArarUpI vRkSa kA paisA svarUpa kahA gayA hai, vaisA vaha vicArakAlameM nahIM pAyA jaataa| isakA na to anta hai aura na Adi aura na isakI acchI prakArase sthiti I, ataH dRr3ha mUloMvAle isa vRkSako asaMga ( vairAgya ) rUpI zastrase kATakara usake bAda usa parama padakI khoja karanI cAhie ki jisameM gaye hue puruSa dhApasa saMsAramai nahIM aate| maiM uso Adi puruSako zaraNameM hU~ ki jisase saMsAravRkSako pravRtti vistAra pA skii| thImadbhAgavatameM saMsArako sanAtana vRkSa kahA gayA hai jo prakRtisvarUpa hai ephAyano'sau DiphalastrimU mahacatUrasaH paJcaviSaH SaDAtmA / sAtatvagaTaviTapo navAkSo dazacchado dvikhago hyAvivakSaH / / 10-3-27 tvameka evAsya salaH pramUlisvaM maniSAnaM tvamanugrahaNa / svanmAyayA saMvRtavelasattvAM pazyanti nAnA na vipazcitI ye 10-3-23. daha saMsAra eka sanAtana vRkSa hai. isakA Azraya -eka prakRti / isake do phala hai-mula aura dunna / tIna jar3eM hai-satya, raja aura tama / cAra rasa hai-dharma, artha, kAma, mokSa / ise jAnane ke pA~ca prakAra hai-boTalalAnetra, rasanA aura simaTa sake chaha svabhAva hai-paidA honA, rahanA, par3hanA, padalanA, ghaTanA baura naSTa ho jAnA / isakI sAta chAla hai-rasa, rudhira, mAMsa, meda, asthi, majjA aura zukra / isakI bATa zAkhAeM hai-paMca mahAbhUva, mana, buddhi, mahaMkAra / isameM nau dvAra hai (zarIrake nau chidr)| prANa, apAna, pAna, udAna, samAna, nAga, kUrma, kamala, devadatta aura dhanaMjaya me isa prANa dasa patte haiM / isa saMsArarUpI vRttapara do pakSo baiThe hai-jIva maura Izvara | isa saMsArarUpI vRkSakI uttike ekamAtra ASAra bApa hI hai| ApameM hI isakA pralaya hotA hai aura Apake ho anupahase isakI rakSA hotI hai| Apako mAyAse AvRta cittavAle jo tattvajJAnI puruSa nahIM hai, ye Apako nAnA rUpoMmeM dekhate haiM / zrImadbhAgavata 1012127-28 tulamAramA dadhise dekhanepara spaSTa hai ki bakSakA rUpaka Izvara jIva aura saMsArako pArasparika sthiti ko samajhAne ke lie hai| upaniSad yaha kahatI hai ki saMsAra ( prakRti ) ke vRkSapara do pakSI baiThe hai-sundara paMkhoMvAle, jo sAthI hai. mitra. eka vApara AsIna hai| eka bakSaka phalako lA rahA hai, jabaki dUsarA nahIM khAtA / gItAkArakA kahanA hai ki isa saMsArarUpI vRkSake janaka vAsudeva hai, brahmA jise vistAra dete hai, veda usake pase haiM, isI prakAra vaha bar3hatA jAtA hai, usakA na to Adi hai aura na anta hai / gotAkArake anusAra vRkSAkI paramparAko vairAgyase kATakara hI vyakti paramapadako pA sakatA hai, yaha tabhI sambhava hai ki jaba AdipuruSako zaraName jAyA jAye / zrImadbhAgavata saMsArako sanAtana vRkSa kahatI hai| vaha apane rUpa meM kucha nayI bAteM jor3a deto hai, isa vRkSakA sRjana-saMhAra-saMrakSaNa Izvarake hAthameM hai| 'puSpadanta' apane vRkSarUpaka meM kucha nayI bAteM jor3a dete haiN| eka to vaha janatatvoM ko ilameM ghaTita karate hai| dUsare jIva aura Izvara ke sthAnapara indriyoMko pakSI mAnaneke pakSa meM hai| tosare, Izvarako jagaha mithyAtvako saMsArakA kAraNa mAnate haiM jise dhyAnakI agnimeM bhasma kiyA jA sakatA hai| gIlAkAra bhI kahate hai ki dara bhUlavAle isa saMsArarUpI vRkSako vairAgyase kATakara AdipuruSa meM milAyA jA sakatA hai| prazna yaha hai ki jaba jIva saMsAravRkSase svataH nahIM baMdhA, to sasa bandhanako baha vairAgyase kase kATa sakatA hai, yaha bhI eka prazna hai ki pahale-pahala jovaphA mithyAtvase kisane bAMdhA ? saMsArako vRkSa kahanekA abhiprAya yahI hai ki vaha eka antahIna anAdi pravAha hai| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dArzanika vicAra bharatako vijJAsAke samAdhAnameM RSabhadeva kahate hai ki jisameM gdha spita rahate hai aura dikhAI dete hai vaha loka hai, use kisIne nahIM banAyA, aura na koI use dhAraNa kiye hue hai| naha-cetamase bharA huA vaha svabhAvase racita hai| kisI cIjakI racanAke lie upAdAna aura nimitta kAraNoMkA homA jarUrI hai / ziva, pRthvI Adi upAdAna kAraNa kahA~ pAtA hai ? kisI racanAke mUla meM icchA hotI hai, vyAdhihIna zivama icchA kaise ? kumbhakAra apanese bhinna ghar3ekI racanA karatA hai-pAnI racanAse racayitA bhinna hai| kartA-karma eka nahIM ho sakate, aura kartAke binA karma nahIM ho sakatA / kummakArake binA yadi prA bana sakatA hai to miTrIkA piNDa svayaM kalaza bana sakatA hai| jo sambhava nahIM hai| ziva yadi isa suSTikA paritrANa karatA hai to sapane dAmoM kI racanA hI pathIM kI ? yadi vatsalatA ke kAraNa sRSTiko racanA kI jAtI hai to samoke lie bhogoMkI racanA kyoM nahIM kI gayo? jaha vacchaleNa ji kiyana lou| to kiM Na kiyA sambaha bihota // RSama tIrthakarake kapanakA niSkarSa yaha hai ki loka ( Space ) meM jo kucha sthita aura dRzya I, vaha svataH hai, vaha anAdi-ananta hai| kisIko ( cAhe vaha koI ho ) usakA kI mAnanA mAnavI tarkako mabahelamA karanA hai| rAjA mahAbalakA mantrI svayaMdhi apane sAthI mantriyoMke dArzanika matoM kA khaNDana karatA huA pAka matako mUtayogavAdI kahatA hai| usakA mukhya tarka hai ki pRthvI Adi pAra mahAbhUtoMke melase jIvakI utpatti mAnanA ThIka nahIM / kyoMki eka to inameM paraspara viroSa hai, mAga pAnIko sokha letI hai, aura pAnI mAgako buptA detA hai| donoMkA mizraNa asambhava hai| jar3a aura cetana, donoM bhinna svarUpavAle hai| ataH janameM milApa sambhava nhiiN| kSaNikavAvakA khaNDana karate hue svayaMti kahatA hai ki saMsAramai sambarake binA koI vastu nhiiN| jo poSa hai hI nahIM usakA astistra kSaNameM kaise ho sakatA hai| yadi pratyeka vastu kSaNabhaMgura hai, to vAsanA kSaNa nAzako prApta kyoM nahIM hotI ? asaH bastu kSaNajIvI nahIM hai, pratyuta kSaNAntaragAmI hai| yastutaH jisake rahanese kAla pariNamama karatA hai, vaha kAla hai| jahA~ vaha kAla hai vaha bAkAzatala hai, galimeM sahAyaka dharma braNya hai aura sthiratAmeM sahAyaka adharma tavya hai / pudgala acetana hai / sacetanameM jAnakA kAraNa jIva hai| binA jIvake pudgala na dekha sakatA hai, na cillA sakatA hai| bataH abameM kiyA ghetanAke binA sambhava nahIM ho sakatI / prakRti-citraNa mAmeyacaritake isa uttarArdha bhAgameM prakRti-citraNakA vistAra nahIM hai / kAzIrAja-putrI sulocanAke svayaMSarake prasaMgake pUrva vasantakA varNana hai / sulocanAkA rUpa-citraNa karate-karate mantrI kahatA hai lolAndolanakI yuktiyAM vasantake Agamanapara zIghra A garyo / vasamtake prAgamanakA samaya aMkurita, kusumita aura pallavita hokara khila utthaa| jisa Rtu cetanAzUnya vRkSa khila uThate hai yahA~ manuSyakA mana kyoM nahIM khilegA? "viyati baceyaNa taru vi jahi / sahi para ki gau viyasai // ' 28-13. kavi prakRtike eka-eka vRkSakI halacalakA kama mAnavI cetanAke pratikriyA ke dvArA karatA hai : "padi AmravRkSa kaMThakita hotA hai to vasamtakI zobhA use AliMganameM bAMdha letI hai| yadi pammaka vRkSa aMkuroMse Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA aMcita hotA hai to aisA lagatA hai kAmadeva romAMcita ho uThA ho / por3A-thor3A paralavita azoka aisA phagatA hai jaise pighAtAko citrakArI ho / mandArakI dAlameM yadi koMpala phUTe hai to lagatA hai ki vasantane paladalako navA diyA ho / yadi punAgavRkSa meM kaliyA~ jAtI hai vo lagatA hai ki vaha pIgha matavAle cakoroM aura zukoMke zabdoMse bhara uThA ho| vanameM khilA huyA palAsa ( TesU ) aisA mAlUma hotA hai jaise rAhagIroM ke lie virahakI Aga jalA do gayI ho| mAlatI phUlaha kyA biga mAta kapaDabhoMme rasikA: lAlaca phaila gayA / kundavRja apane kusumalpI dAMtoMse haisane lage / aura koyalane kAmakA nagAr3A bajAnA zurU kara diyaa|" 28-14. usa avasarapara jo keligRha banAye gaye unakA nirAlA ThATha-bATa pA "sadhana madhuke chir3akAvoMse aura parAgoMkI raMgolIse gharatI vyAra ho utthii| vasanta rASA sapavanarUpI bhavanameM, mavapuSpoMkI phaliyoM-kapI dIpoM, mamUroMkI nRtyamudrAoM, pavala kusuma maMjariyoMko puSpamAlAoMpara gUMjate hae bhramaroMko gItAvadhiyoM tathA rAja-isiniyoMkI ramaNazIla kodAka sAtha Asana grahaNa karate hai|" 28-15. nArIrUpa citraNa bahupatnI prathA sAmantavAdakI sabase bar3I vizeSatA rahI hai| nAriyoMkI bharamAra honese unake rUpa citrapakI bahulatA hono svAbhAvika hai| strIko lekara honevAle isake mUla, usake prati yo puruSoMkA AkarSaNa hai, aura jahA~ aisA hai-vahA~ para honA anivArya hai| kavike zabdoM meM "ekkAhi bhisiNihi do haMsavara / ekahi kisakaliyahi do bhamara 1; jada hoti hoMtu Na ghaDA avA / saru saMghasa viSata kusumasA // " eka kamalinI aura do zreSTha haMsa hoM, eka dubalI-patalI kalI aura do bhramara hoM, to yaha honA nahIM ghaTa sakatA, kevala kAmadeva sara-sammAna karatA hai aura beSatA hai| eka taruNophe urojoMkA kyA do bhAvamI apane komala hAthoMse dhAnanda le sakate haiM? yaha socakara donoM vidyAdhara kumAroMmeM lar3AI una gyii| yaha duharAne kI AvazyakatA nahIM ki apabhraMza kAzyoMmeM varNita adhikAMza yuddhakA kAraNa 'nArIrUpa' hai| aura yaha sAmantavAdo samAjako yA puruSa pradhAna samAja vyavasthAkI vizeSatA nahIM-pratyuta manuSpa prakRtiko vizeSatA hai| yaha manuSyako hI prakRti nahIM, samUce cetana jagatko prakRti hai, cetanAke vikAsastarake sAtha rAgacetanAkA vikAsa hotA jAtA hai| sArI AdhyAtmika sAdhanAe~ isI rAgacetanAko pratikriyAse jammI sAdhanAeM hai / Astika darzana isa peThamAko Izvarako AsmaratikA bAhya vistAra mAnate hai, anIzvaravAdI darzana use kSaNika dAkhamalaka yA parabhAva mAnate haiN| nArIrUpa citraNa yA zrRMgArakI abhivyakti papAtakA antima uddezya nahIM hai ? parantu vairAgyakI anubhUtike lie rAgakI mAMsala anubhUtikA varNana jarUrI hai| sabhI dezoM aura samayoMke manuSya premake mAmale meM jo ekAdhikAravAdI rahe hai, vaha isalie ki apanI priya vastupara ekAdhikArakI bhAvanA premakI vizeSatA hai| zrImatIkA narasa-zikha varNana karatA hamA puSpadantakA kAya svIkAra karatA hai: kuMkumase bArakta usake paroMko maiM kAmadevakI bhujAeM mAnatA huuN| parAga maNiyoMkI taraha lAla lAla para kyA nakSoMkI taraha nahIM jAna par3ate ? casa yuvatIke ghuTanoM ke jor3oMko dekhakara muni kAmadevakA sandhAna karane chagate hai| aisA kauna hai ki jisakI vevArI manarUpI gaira-mazcakrIr3A maidAnama ( paugAnake khela ke maidAnameM) cala nahIM ho sakatI ? Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa "taMbaI pomarAya ruha pokhara rastA ki rAti Na NalAI peNThivitaNi jANa saMghANaI muNivikarati mayaNasaMpAgAI karUvAhayAmi aMtari cuna kAsu Na cala bappa maNaduI" 22-7, zrImatIphe vivAhake avasarapara varavadhUko AzIrvAda dete hue loga kahate haiM jAva gaMgANaI jAva mairUgirI tAmba bhujeha tumhe vi NicaM sirii| hotu muttA mahaMtA pahAbhAsurA jaMtu badhimaNNaNeheNa vo vAsarA / / 24-13. jabataka gaMgAnadI aura mumeparyata hai tabataka tuma bhI mitma zrIkA upabhoga kro| tumhAre mahAprabhAva pAlI putra hoM, tumhAre vina avichinna snehase bote| isake bAda kArya donoMko sambhogatamAlakAna karata yathArthavAdako bhI mAta denevAlA hai| lekina use zrImatI aura dhanabAhake samUce jIvana (jo jasma-janmAntaroM meM bhI vyApta hai ) ke sandarbhameM dekhanA cAhie / zrRMgArake isa prakAra khule varNanake kaI kAraNa hai / unameM eka kAraNa yaha hai ki kavi natAnA cAhatA hai, rAgAnubhUti jitanI taura hogI, usako pratikriyA bhI utanI hI tIca hogii| devI sulocanAke rUpavitraNameM kavi praznavAcaka citra lagA detA hai| jisakA artha hai ki usakA rUpa sImAtIta hai| ki taruNIvayaNaha sabamijjAda / bAsu saricchana taM ji bhaNijjai / / 28-13. puSpadanta ko sabase priya pravRtti hai nara-nArI rUpakI tulanA prakRtise krnaa| jayakumAra apanI patnI sulocanAke sAtha gaMgA pAra karate hue usake bIcameM pahuMcatA hai| vaha gaMgA, apanI navavadhU sulocanAkA pratibimba dekhatA hai| jasameM tairatA huA sArasa-jaDA dekhakara dekhatA hai priyAke stanakalaza yugala / gaMgAkI sundara taraMgoMko dekhakara priyAko vilitaraMgako dekhatA hai| gaMgAke bAdata bhramaNako dekhakara priyAke zreSTha mAbhiramaNa ko dekhatA hai, gaMgAke khile kamalako dekhakara priyAke mukhakamalako dekhatA hai, gaMgAke phaile hue matsyoM ko dekhakara priyA ke caMcala aura doghaMtara netroMkI dekhatA hai| gaMgAmeM motiyoMko paMktiyoMko dekhakara priyAkI dantapaMkiko dekhatA hai| gaMgAmeM matavAlI bhramaramAlA dekhakara kAntAkI nIlI coTI dekhatA hai? 29-7, isa tulanAkA uddezya yaha batAnA hai ki sulocanA kAmakI nadI hai| "Niya gahiNi bammabAhiNi devi muloyaNa jehI maMdAiNi jaNamuhadAiNi dIsai rAeM teho / " 29-7. apanI gRhiNo kAmakI nadI devI sulocanA jaisI hai janoMko sukhadenevAlI maMgAnadI bhI use vaisI dikhAI detI hai| yuddhavarNana mAbhaya cariuke isa uttarArSa bhAgame yuddhake prasaMga bhI kama hai| pramukha ullekhanIya yuddha bharatake putra arkaphoti aura jayakumArake bIca huA, vaha bhI sulocanAke svayaMvarako lekara / sulocanA jayakumArako Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA 19 varamAlA DAlatI huuN| arkakoti zakramaNase use chInanA cAhatA | mantrIkA samajhAnA AgameM dhaukA kAma ) dharkakIti jayakumArase pahalese hI cir3A huA thA-varaNa to eka karatA hai| (NaM paNa sittaDa ghuma bahAnA pA / vyarkakIrti kahatA hU~ : vAriNa patihi ba ajjU sayaMvara mAlA-tuppa so dUsaha pajjalita vaTTa riTa lohiyasisa mohaTTara 28-25 "jisa AgakA pitAne pracchanna uktiyoMse nivAraNa kiyA thA Aja vaha svayaMvarakI mAlArUpo pIse masarUpase prajvalita ho uThI hai aba jita ho uThI hai aba vaha zatruke raktale raktase sIMcI jAnepara hI zAnta hogI" / phira kyA thA ? sagarameri baja uTho, kalakala hone lagA / eka palameM caturaMga senA daur3I prazikSita aura surakSita vIra yoddhA mahAgajoM para baiTha gye| mahAvatoMse prerita ve garajate hue mahAmeghakI taraha daudd'e| tIkhe khuroMse gharIko lodate hue, uttama kAminiyoMke bhanake samAna caMcala ghor3e lA diye gaye / esoMke hilate hue vADambaravAle dIpti aura vicitra chatroMse AkAzako Acchanna karanevAle, water peTa viSaroMke siroMko dUradUra karanevAle, talavAra, asa, sUsala, lakuTi aura hala hAthoM meM liye hue bar3e-bar3e yoddhA yuddhake maidAna meM phuNce| 23-24 lar3ate hue pragalita vraNa rudhiravAle saimya aise mAlUma par3ate haiM mAno yuddhakI lakSmIne donoMko Teke phUla bAMdha diye hoM / jujyaMta biTTaI visarisaI payakriyaNaruharulla for viSNaNaM raNasirie vaddhaI phesu phullaI // 28-26. hArate hue akItikI orase sunabhi jayakumArako lalakAratA hai to vaha usakA muMha tor3a uttara detA hai "parastrIke ( apaharaNa ke ) tuma pramukha kAraka ho, arkakIti svayaM kartA hai| maiM nyAyaniyukta hU~ aura isa paropara apane svAmIkA bhakta hU~" 28-3. tu kAra parayAraupamuha akkakitti saI kala / havaM NAmaNija gharaNiyale yi paDhapAyahaM bharAu 1128-35. antameM somaprabhake putra jayakumArane duSTa zatruoMko pIr3A denevAle dRr3ha nAgapAza cakravartI bhara ke priya putra ko pakar3a liyA / nirnAmikAkI garIbI "kUrAritAseNa vaDhaNAyavAseNa pariyo rUsAraNa cakkavapi khaNau" 28-36. apanI garIbIkA varNana karatI huI nirmAnikA kahatI hai / mATha bhAI-bahana / pItala ke do hRSTe chAla vasana lapeTe hue, sphuTa hAr3a, rUkhe bAla dUsareko gAlI-galauja dete hue kula aura canoMkA muTThIbhara AhAra karanevAle / kamarapara isa prakAra hama dasa svajana, Apasa meM lar3ate hue aura eka sapheda virala lambe dA~ta, dUsaroMkA kAma karanevAle 11 22-15 bahubhAu iMDaI do piyaraI / kama khala caNaya muTThi mahAraI // phariyala vaiyi vakkala vAsa / haDa haTa phuTTa pharasa sira kesaI // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 narmadA a mahApurAna ambaI daha baNAeM vahi sayaNaI / kaI mAsima duvyayaNahaM // paharedArahara javaccha parakammu kataI | 22-16. nirnAmikAkA yaha kathana vastutaH kavi puSpadantakA kathana hai, jo isa bAtakA pramANa hai ki garIbIbhAratIya itihAsako janmadhuTIse milI / AdhyAtmikatA kI sAmantavAdI vyAkhyAoMoMne usameM cAra cA~da lagA diye| jisa ghara meM vasansa lAnevAle hoM, kamAnekA sAbana majadUrI ho vahA~ muTThIbhara ghanA aura khala ho mUlakI jvAlA zAnta karanekA ekamAtra sAdhana hai ! garIbokA yaha citra dasavIM sadIkA hai / yaha kAlpanika nahIM, balki vAstavikatAkA pratIka kathana hai| RSabha tIrthaMkara jaina mAnyatAke anusAra karor3oM varSa pahale hue, nirnAmikAkA parivAra, unake tIrthaMkara vananese bahuta pahale huaa| isakA artha hai ki isa dezameM ghI-dUdhakI nadiyA~ kabhI nahIM nahIM, yaha sapheda mUTha hai ki yaha deza kabhI sonekI cir3iyA thaa| vaha jitanA soneko cir3iyA kA utanA amIroMkA bhArata thaa| isameM koI zaka nahIM ki nirmAmikAkI garIbI dUra huI, mihitAba munike sadupadeza se yaha mainadharma grahaNa karatI hai, aura kaI uttama paryAyake bAda zreyAMsa rAjA banatI hai / aise udAharaNa dUsare matoMke purANoMmeM bhI milate haiN| bhagavAn rAmako zavarIke jUThe bera jitane pasanda haiM, utane seTakA aizvarya nhiiN| parantu bhagavAnkI pUjA-upAsanAkA kAma to bamase hI calatA hai, garIbo nhiiN| mujhe isameM sandeha nahIM ki nirmAmikAkI garIbI miTa gayI, parantu kyA ise dezakI garIbI miTAnekA musakhA banAyA jA sakatA hai ? bhAratIya mAdhyAtmika vicAra samAjameM santuna banAye rakhaneke lie svAga sAdagI aura sImita bhoga para jora dete haiM, jisase viSamatAkI khAI kama ho, vyakti tanAvoMse mukta ho / samayacakra: kALa haTTa acyute vega puSpamAlA murajhAnepara mRtyukI kalpanAse kA~pa uThatA hai / vaha kahatA hai : adya somasahAya mahArata / saMcalliya cala sati ravi bala // kiha ki kAla rahaTTa pAra / ghaDimAlai kaMSiTa bAuNIru | mahAkAlarUpI rahaTake saMcAra meM kaise baca sakatA huuN| usake caMcala candra aura sUryarUpI baila cala rahe haiM, unameM eka saumya bhAvakA hai aura dUsarA mahAraudra hai| ghar3iyoM ( ghaTikA ) kI mAlAboMse AyurUpI jala rahA hai / bhAgya hI saba kucha hai| prathama bhavameM jayavarmA ( RSabha ) ke pitA zrISeNane dIkSA lete samaya choTe putra zrovarmAko rAjya de diyA / jayavarmAko burA lgaa| vaha socatA hai susa buddhivuhasaNu / vihi basesu vi jalahi jale // kiM guNagaNu maNNA sajja RSNai puNNa ji mallata bhuvaNayale || 124. sumaTapana buddhikA buSapana saba samudrake jala meM pheMka ho / guNagaNako kyoM mAnA jAtA hai, sajjanakA varNana kiyA jAtA hai, saMsAra meM puNya hI bhalA hai / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA svargase cyuta hone ke pUrva RSabha jinake pUrvabhavakA jIva laLitAMga deva kahatA hai :-- jaNu vipaNaTTAI raMgaNA iva bhAvavicitta / mellivi sAsaya siddhi siri suratahAI para hoMti surasaI // raMgana kI taraha bhAvakI vicitratAeM utpanna hotI hai aura phira nAzako prApta hotI haiM, zAzvata siddhiko chor3akara surativetanAe~ ( kAmacetanAe~ ) durlabha nahIM hotIM / jayavarmA jisa vanameM varNana karane jAtA hai usameM sumaroM dvArA aMkura khAye jA rahe the, dUsarI ora me AsamAna ko chU rahe the, vaha vana svaroMse AvAja kara rahA thA, bar3e-bar3e bA~soMse yukta thA, jo latAoM aura priyA latAoM sahita thA, jo zahariyoMke lie priya thA, jisameM aMkura nikala rahe the, jisameM vicitra aMkuroMkA samUha thA, jisameM bhramara gandhakA pAna kara rahe the. jisameM nAgarAjoMkA dAsa hai, jo madhuse AI hai, aura jo dAvAnalase prajvalita hai, jahA~ pIlU vRkSa bar3ha rahe haiM aura polU ( gaja ) garjanA kara rahe haiM / bhA f "kIDI baddhakavaM payAsINa kada sareNa sarvataM mahAvaMsavaMtaM sallI piyAla puliMdI piyAla viNitaM kuro vicitaM kuro haM alIpIyavAsaM phaNidAhivAsaM mahUhi palitaM vaggI palitaM pIluM pagatapIluM" 21-6. 21 kucha uktiyA~ 'mahApurANa meM kucha uktiyAM aisI hai jinake uddharaNakA lobha saMvaraNa kara pAnA kaThina hai| kumAra vAgha zrImatIko dhAya dvArA pradarzita citrapaTameM apane pUrvabhavakI lIlAoMkA aMkana dekhakara kahatA hai : "paTTadda lihita hiyavai lihita ko saMsada Dila lihiya" 24-9. jo cIja citrapaTapara aMkita hai, hRdaya meM aMkita hai aura lalATameM likhI hai---tase kauna meTa sakatA hai | taM raNA vayazu samasthiu / khiccaha upari miti | 24-11, rAjAne usa vacanakA samarthana kiyA mAno khicar3ImeM ghI uDela diyA / "kammara diNNava sarasu bhojju laghuvi dANeNa kare kajja | 25-20. lobhI AdamI bhI dAna ( sa ) dekara apanA kAma banA letA hai| usane karmakara ( majadUra ) ko sarasa bhojana diyaa| raMgaMga gaDa bahuvAri aNavaraya duvii kammANudhAri / sAgara pati jahi jivaNa jAu // 27-11, raMgamaMca para gaye hue nadI para bahurUpa dhAraNa karamevAlA, anavarata duvidha kamakA dhAraNa karanevAlA yaha jIva, aisI sthiti nahIM hai ki jisameM na janmA ho / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa saMsArameM itanI cIjeM kaThina hai "NigavasIlu ko saMpayAi' 33-13. gaha pAlako sampAdana kauna kara sakatA hai ?) 'pAraddhiDa ko sebija dayAI' 33-13, ( aisA kauna aherI hai jo pyAse sevita hai ?) maNu sAsina rAyapasrAu phAsu 33-13, ( batAo kise zAzvata rUpase rAjaprAsAda milatA hai ?) ___'sagharatyu vinaM Na mhaha hayAsu' 33-13. (apane gharameM bhI rahanevAlI Aga kise nahIM jalAtI?) RSabhanAyake pUrvabhavaH kathAnakakI dRSTise nAbheyacaritake pUrvAddhameM RSabha tIrthakarakA uttaracarita ( isa povanakA carita hai| hai, jaba ki uttarArddha meM pUrva parita, nayoMki isameM unake pUrvabhoMkA kathana hai / bharatake anuroSapara RSabha tIrthakara malakApurI ke rAjA atibalase apanI pUrvamava kapA zurU karate haiM / yatimalako patnI manoharA hai / putra mahAbalako rAjapATa dekara vaha dIkSA grahaNa kara letA hai / mahAbalake mAco mahAmati samminnamati aura svayaMmati use galata parAmarza dete haiM parantu svayaMbuddha use sahI mArga batAtA hai| svayaMla jaina zrAvaka hai| nAnA dRSTAnta aura pUrvajanma-kapanake dvArA vaha rANAkI jainadharmameM bhASA dRr3ha karatA hai / rAjA aravindake mAyAna ke bAda mahAbalako usake pitAmaha sahalamala aura sabalakA pUrvajanma batAtA hai| svayaMbuddhi aura mahAbala sumeparvatakI vandanAbhakti karane jAte haiN| svayaMbuddha cAraNa yugala muni { bAdityagati aura parijaya) se apanA aura rAjAkA pUrvabhava pUmsA hai| bar3e muni batAte haiM ki yaha vidyAdhara rAjA dasarve mavameM tImaMkara hogA / pazcima videha ke gandhilla dezake siMhapuramai rAjA zrISeNa hai, usakI rAnI sundarI devI / unake do putra jayavarmA aura zrIvarmA / dIkSA lete samaya thopeNane choTe putrako rAjya de diyaa| bar3A bhAI jayavarmAko isase burA lgaa| daivako balavAn mAnakara vaha vairAgya dhAraNa kara letA hai| navapravaSita saMnyAsI (apavarmA ) mahIpara vidyAgharakA vaibhava dekhakara nidAna karatA hai ki maiM bhI vaisA hI bneN| sAMpa kATanese usakI mRtyu hotI hai, vahI jayavarmA yaha mahAbala hai / mahAbala mantro svayaMbuddhakA sapakAra mAnatA hai / atibalako rAjapATa dekara usane dIkSA grahaNa kara lI / saMlekhanA maraNase vaha IzAna svarga meM deva huaa| usakA nAma kalitAMga thaa| svayaMprabhA aura kanakaprabhA usakI mahAdeviyA~ thiiN| vahA~se vaha utpalaleTa nagarake rAjA vajavAhako vasumparA rAnose vanajaMghake nAmakA putra utpanna huaa| IzAna svagameM devI svayaMpramA vilApa karato hai / vaha puNDarIkiNa nagarImeM rAjA bamadantako zrImatI nAmakI kanyA huI / eka rAta yazodhara munike udyAnameM khAnepara usakI nIMda khulatI hai aura use pUrvabhavakA smaraNa ho AtA hai, vaha pUrvajanmake priya lalitAMgake lie vyAkula ho uThatI hai| pitA use sAntvanA dete haiN| zrImatI bAyako pUrvamanma batAtI hai ki vaha gampila dezake pATalI gAMvameM nAgadatta paniyA thaa| usake pAMca putra aura tIna putriyA~ thoM, sabase choTI nirvAmikA (zrImatI ) pii| sirapara lakar3iyoMkA gaThThA aura molo meM mAhura bharakara aba vaha baMgalase lauTatI hai to pihitAtraya muniko dharmasabhAmeM pahu~catI hai / munise apane pUrva janmake ninya karmako Anakara (munike zarIrapara sag2a kuttA pheMkA pA) vaha jainadharma grahaNa karatI hai, aura 150 upavAsa karanekA nizcaya karatI hai| marakara vaha svayaMprabhA devo huii| donoMkA ( vasaca aura zrImatIkA ) viAha / vajavAhakI kanyA anundharAkA vivAha badantake putra mamitatejase / donoM saMnyAsa grahaNa karate hai| lakSmIvatI gaNapakI sahAyatA mAMgatI hai / rAste meM vaha dhAraNayugala muniko vandanA karatA hai| muni apanA paricaya dete haiM, ye pUrvamabake Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA damadhara aura matisena the / devayogase dhUpake dhueMsa vasagaMdha dampati mara jAte hai aura uttara kurubhUmimeM agma sete haiN| svayaM RSabha tIrthakara kahate hai bhUlataH 1. maiM jayavarmA thA 1 2, phira dharmakA AcaraNa kara vidyAparendra huvaa| 3. phira mahAbala TumA / svayaMzise dharma saMbita kiyA / 4. IzAna svarga meM lalitAMga / 5. cyuta hokara vanajaMgha 1 6. kumbhUmikA manuSya / 7.dhIdhara deva / 8. vidhi| 9. ahmendr| 10. vacanAbhi / 11. sarvArthasidimeM mhmech| aura aba tiirthkr| isI prakAra I, nirnAmikA 2. lalitAMgako patnI 3. vanajaMghakI shriimtii| 4. svayaMprabha deva 5.kezava 6. pratIndra 7. ghamadeva 8. sarvArthasiddhi ahamendra 10. rAjA yAMsa jo kuruvaMzake sarovarakA haMsa hai 1 27-9, pastutaH 'nAbheyarita' kA uttarArddha RSabha tIrthakara aura unase sambaddha pramukha vyakyioMke pUrvajanma kapanoMse bharA par3A hai| prArambhameM varNAzrama, rAjanIti aura samAjavyavasthA, vibhinna darzana aura saMsAra svarUpakA kapana hai| jayakumArakA AkhyAna jayakumAra, kuruvaMzI rAjA somaprabhakA sabase bar3A putra hai jo apane caudaha bhAiyoMmeM jeThA hai / rAjA zreyAMsa usake cAcA the| eka bAra vaha nandana vAlo nAgaphe loreko lani parma mAnate hue dekhA hai.! sAlabhara bAda, jaba vaha nandanavana meM jAtA hai to dekhatA hai ki nAga nahIM hai, aura nAgina kiso dUsarI jAtike nAgase kor3Arata hai| jaba use lIlAkamalase Ahata karatA hai| nAmina vahAMse bhAga jAtI hai| rAjA gajabhavana vApasa bhAtA hai| rAtameM vaha nAginakA kissA apanI patnIko batAne jA rahA thA ki eka deva avatarita hokara use nAginako coTa pahu~cAneko bAta kahatA hai| vaha batAtA hai ki maiM ( mAra nAma) bhavanavAsI nAga huA hU~ tathA nAgina gaMgAmeM kAlI huI hai / nAmadeva jayakumArako upahAra detA hai| eka mantrI jayako kAzIrAjakI kanyA sulocanAke svayaMvarakI bAta karatA hai| ayakUmAra svayaMvarameM sammilita hotA hai| sulocanA jayakumArakA varaNa karatI hai / bharataputra arkakIrti kuddha hokara akampana rAjA dhaura jayakumArase milatA hai yaha jAnate hue bhI ki jA kampA kisIkA varaNa kara le to usakA apaharaNa karanA notiviruddha hai 1 arkakItiko yuddha meM muMhako khAnI par3atI hai / jayakumAra use bandI banAkara chor3a detA hai ! bakampana arkakItiko manAnA hai aura sulocanAkI bahana lakSmIbatIse usakA vivAha kara detA hai| arkakIrti jaba bharatake sammukha pahuMcatA hai to yaha usakI AlocanA karatA hai| rAjA akampana apane mantrI samatike dvArA rAjA bharatake sammukha apane tIna doSa svIkAra karatA hai-yaha ki usane arkotiko kanyA nahIM dI. yaha ki usane svayaMvara kiyA. yaha ki sulocanAne jayakumArakA varaNa kiyA / yaha ki parastrIkA apaharaNa karanevAle tumhAre pUtrase mere beTene yuddha kiyaa| bharatakI nyAyapriyatA aura udAratA yaha hai ki vaha mantrI ke sammukha svIkAra karatA hai ki vaha pitA RSabhakI jagaha rAjA somaprabhako mAnatA hai| bharatake uttarase kuruvaMzI somaprabha aura nAgavaMzI kampana rAjA santuSTa hae / rAste lauTate samaya rAjA gaMgAke taTapara DerA DAlatA hai| sulocanAko vahIM chor3akara jayakumAra sAketa jAkara bharatase bheMTa karatA hai| mulocanAke hAthIko magara pakar3a letA hai / vanadevo usakA savAra karatI huI apane pUrvabhavakA paricaya detI hai ki vaha vindhyAcalake rAjA vindhyaketuko patnI priyaMguthIko putrI vindhyatrI hai, jise pilAne kalAe~ sikhAneke lie tumhAre pAsa sauMpa diyA thA aura eka dina vanameM sAMpa ke kATanepara tumane NamokAra mantra sunAyA thaa| vaha kAlIkA mI pUrvabhava ( nAgina ) sunAtA hai| para Akara vidyAdharakI jor3I dekhakara donoM mUcchita ho jAte haiN| hoza mAnepara mulocanA pUrvamavakA kathana karatI hai jo isa prakAra hai : . pAobhApurake rAjA prajApAlakA sAmanta zaktiSaNa thaa| usakI patnI paTaSIzrI thii| donoM eka bAlakako pAlate hai (jise sautelI mAke vyavahArake kAraNa gharase nikAla diyA gayA pA) zaktiSaNa anAgAra velAvatI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa thaa| zaniSeNa dampati pAlisaputra satyadevake sAtha sasurAla jAte hae sarpasarovarake vaTapara Thaharate hai / mRNAlavatI nagarIke seTha suketukA putra bhavadeva duSTa thaa| vaha abapi dekara bAhara jAtA hai| zrIdatta aura vimalatrI apanI kanyA rativegAkA vivAha mazokadatta aura jinadalAke putra sukAtase kara dete haiN| bhavaveva itane meM lauTa aataa| aura vaha navadApatikA pIchA karatA hai| sukAnta aura rativamA bhAgakara jaMgala meM pAkSiNakI pAraNa lete haiN| baha unakI rakSA karatA hai| isa bIca sArthavAha merudata vahA~ uharatA hai / zaniSeNa vahA~ do cAraNayugala muniyoMko lAhAra detA hai / medasa nidAna karatA hai-zaktiSeNa agale janmameM merA putra ho / bhUtArtha apane putra satyadevako lene pAtA hai parantu vaha nahIM jaataa| pitA saMnyAsa grahaNa kara letA hai| zaniSeNane navadampatiko seTha sukttako sauMpA ki vaha ise rAjAke pAsa rakha de| parantu zaktiSeNa zodha samurAlase lauTa paayaa| pAkviNane sukAnta dampatiko basA diyaa| bhavada donoMko jalA detA hai| nagaraseThake gharameM katara hote hai aura pUrvajanmakI. kayA kahate haiM / merudatta marakara kuberamitra nAmakA vaNika iyA / pAriNI seThAnI huii| sukAnta bampadhine inhIM ke ghara janma liyA / kabUtarI sulocanA thI mora jayakumAra kabUtara (kramazaH ratisenA aura rtiveg)| pAritaSeNa kuberamitrakA putra hA kuberakAntake nAmase / pUrvajanmako SaTvotrI seTha sAgaradattakI kanyA huI priyadAtAke nAmase 1 kuberakAnta aura priyavattAkA vivAha / ve donoM pAraNayugala muniko mAhAra dete haiM, kabUtara-kabUtarI apanA pUrvaparicaya dete haiN| priyadattA tapasyA grahaNa karatI hai, kabUtara-kabUtarIko pilAba khA letA hai / kabhUtara ( rativega ) vidyAdhara putra hiraNyavaki nAmase utpanna huyA, mora dUsarI, ratiSaNA kabUtaro pramAvatIke nAmase tatpanna huI / hiraNyavarmA nandanavana meM samUtarakA yoga dekhakara apanI pUrvajanma-kayA likha detA hai| prabhAvatI virahase pIr3ita ho utthii| svayaMvarake patrAya donoMkA vivAha / dhAnyamAlaka vanameM bhramaNa karate hue sasarovarake bila dekhakara hiraNyavarmA virakta ho gyaa| prabhAvatIne mI dIkSA | Age lekara ye jayakumAra aura sulocanA meM utpanna hue / jayakumArake dIkSA grahaNa karane para sulocanA bhI usI mArgapara pAnekA AmAha pUrvajanma paramparAka uslekha ke sAtha karatI hai: jAmahaM vaNivarakuli baNi braaii| rija bhAyahaM chahiya mNdiraaii|| kaya kamma-pahA viDiyAI / NAsaMtaIkANaNi gihiyaaii|| priya kaMtara saha muhi hiyayapeNu / jayahaM sari miliyana sattisegu / / jaibaI muNivenAvAcu kiyu| hiya ulla kAI vi pammi viSala 15 jaya1 jApahaM paaraavyaaii| laiyaI pohi visAvaya byaaii| jaiyaI sappaNNaI kheya rAI / lIlAlaMSiya vitalalaMbarAI // risi dasaNeNa vibhiya ma nnaaii| jApaI surAI viNi vi SaNAI // tajhyahu~ laggivi bahu pa Nimastu / bho tujha caritu vi saha paritu // ina paMktiyoM meM vaNikakula (sukAnta-rativegA ) se lekara jaya-sulocanAke janmoka kathanake pAra sulocanA isa niSkarSapara pahu~catI hai ki hama donoM vara-vadhUkI bhUmikAkA nirNAha karate rahe hai| tumhArA-merA caritra eka hai / aura isalie priya yadi viraktike mArgapara jAtA hai to vaha bhI jaayegii| vikArake avalokana chor3atI huI sulocanA sapazcaraNa aMgIkAra kara letI hai| bamma-janmAntaroM meM phailI huI, vAtmAko kasanepAlI rAgacetanAse kaTakara 'bAsmasatya' ko anamatike pathapara cala detI hai| mahAmorajayantI 6-5-73 -devendrakumAra jaina Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNaM maccuNo ki jaNo kaMkhae hoi satthaM sirIsaM pi Aukkhae / 261 kyA manuSya mRtyukA kAraNa cAhatA hai ? Ayuke kSaya honepara ziroSa bhI hathiyAra ho jAtA hai| arahaMtu saraMtahaM hoi dhammU mA mohe tuhu~ saMcahi dukammu / 37/24 arahantakA smaraNa karanevAloMko dharma hotA hai| mohase tuma pApa karmakA saMcaya mata kro| [4] Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI sandhi 19 (1) bharata dAna ke bAremeM socatA hai / (2) kaMjUsa vyaktiko nindA / ( 3 ) guNI vyakti kauna ! { 4 ) rAjAoMko buTAyA gayA / brAhmaNa varNakI sthaapnaa| (5) brAhmaNoM ke bAda zapiya parNako sthApanA / ( 6-7 ) brAhmaNakI paribhASA / zrAhmaNoM ko dAna / (8) azubha svapnAvalIkA darzana / (1) / bharA dvArA RSabha jinake darzana ghora azubha svapnakA phala pUchanA / (10) RSabha jina dvArA brAhmaNoMko AlopanA / (11) bhaviSya kapana / {12) azuma svapna phala kapana : (13) bhaviSya kaSama | sandhi 20 (1) purANako paribhASA / (2)zikke kartRtvakA khaNDana / (3-4) lokakA varNana / (5) vijayA parvatakA varNana / (6-7) alakApurIkA varNana / (8) rAjA atibalakA varNama / (1) rAnI manoharAkA dhana(1) rAmasiMha putra mahAbalako gaddI aura upaveSA / (12) rAjA mahAvaka cora usake mntrii| (13) svayaMmukhakA upadeza / (14) indriyasukhakI nimdA / (15) viSaya-sukhako nindA / ( 16 ) svayaM buddhakA upadeza jArI rahatA hai / (17) mantrI mahAbhUta dvArA cArvAka matakA samayana / (18) svayaMvRddhi dvArA khaNDana / ( 19) kSaNikavAdokA khaNDana / (20) siyAra aura machalokA udAharaNa / ( 21 ) jinakathanakA samarthana / pUrvaja aravinda aura usake putra harizcanda aura kulavindakA rukha / (22) pitA aravindako vAhavara / { 22) aravinda raktasarovara banavAne ke lie kahatA hai / ( 24 ) kRtrima raktasarovarameM rAjAkA snAna / rASAkA krodha / usane churIse putrako mAranA cAhA, parantu usapara girakara svayaM bhara gyaa| sandhi 21 42-57 (1) svayaMvRddhi mahAbalako sahArA detA hai| mantrI dvArA pUrvajoMkA kayana / (2) rAjAke vistI zAnti / sumerU parvatakA varNana / ( 3) cAraNa muniyoM kA Agamana / unakA varNana / ( 4 ) muniyoM kA upadeza / rAjAke dasaveM bhavameM tIrthakara hone kA upadeza / (5) rAmA apavarmAne ( jo mahAbalakA bar3A puSa yA ) bhI choTe mAIko rAjya dene ke kAraNa saMnyAsa le liyaa| (6 ) vanameM gakara tapasyA karanA / vanakA varNana ! (7) muni jayavarmAkA nidAma / (8) sApake kATanese mRtyu| alakApurI meM manoharAkA putra / (9) svayaMkA rAjAko smjhaanaa| (10) svayaMTa mahAbalase kahatA hai ki munikA kahA sUra mahIM ho sakatA / (11) mahAbala dvArA svayaMbuddhakI prapAMcA / (12 ) binavaratI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa pUjA-vandanA / saMslekhanAse maraNa / (13) mahAbalakA devakulameM utpanna honA / avadhi jAnase vaha sArI bAta jAna letA hai| sandhi 21 58-81 (1)kAlatAMga devakI mAlAkA muramAnA / usako cintA / (2) dharmAvaraNa / (3) puSkalAvatI utsalakheDa nagarameM, rAjA pachavAhake yahA, lalitAMga, vama nAmakA putra humA / (4) putra dina dunA rAta caugunA par3atA hai| devI svayaMprabhAkA vilApa / vaha puNDarImiNI / (5) nagarIkA varNana / (6) zrImatI nAmako kanyA huI / (7) lalitAMgakA smaraNa | viyoga / (8) usane saba kucha chora diyaa| pitAkA samamAnA / (2) pUrvajanmaka vara laligako yAva / pitAphA yazoparake kevalajJAna-samArohama bAnA / (10) yazogharakA varNana / rAjAko pUrvabhavako yAda mAtI hai| (11) para pAkara apanI kanyA ko samajhAtA hai aura pUrvabhavakA kathana karatA hai| (12) zaya putrIkA marma pUchatI hai / (13) gaghilla pezake bhUtanAmakA varNana / mApadatta vaNik / usake kaI patra putriyA~ thiiN| antima kanyA nimikA / (14) sirapara kakar3iyoMkA gaTThA rakhe hue vaha jana munike darzanakA yoga pAtI hai| (15) muniko namaskAra kiyA / ( 16) muni pihitAtraya dvArA pUrvabhava kathana / {17 ) jainadharmakA upadeza / (18) upavAsakA vidhAna / (19) muninindAkA phl| {2) ninAmikA ghara AtI hai| marakara svargameM svaryaprabhA nAmakI devI patlA ho| sandhi 23 82-109 (1) pAyakA zrImatIkA citrapaTa lekara jaanaa| (2) citrapaTa dekhakara vibhinna rAjamAroMko pratikriyA / ( 3-15) pitAkA viSayayAvAse lauTakara apanI putrIko bAvAsama denA aura apanA pUrvamava kathana / (16) dArzanika vivecana (17-21) pUrvabhava smana / sandhi 24 110-125 {1) pitA zrImatIse kahatA hai ki bAja usakA bhAvI sasura bAnevAlA hai| pAyakA mAgamana / (2-3) bhAvI parakA varNana / ( 4-5 ) varakA viSapaTako dekhakara pUrvabhavakA smaraNa / (1) bApa bora varako bAtamotakA vivaraNa / (7) varakI kAmapIpAkA varNana / (8) pitA bajavAhakA putrako samamAnA / (9) bajAkA puNarIkiNI nagara pAnA / putrako dekhakara nagara-banitAoM kI pratikriyA / { 10 ) pratikriyA / ( 11 } rAjA dvArA babAhukA svAgata | banagAha apane putra pajaMSake lie zrImatI mAMgatA hai / {12) vivAha maNyama / (13) vivAha / (14) dahejakA varNana | sandhi 25 126-151 (1) ratikrIDAkA vrnnn| (2) baccabAha aura bajaSakA prasthAna | (2) varavaSkA mivAsa / pazaDakA dIkSA grahaNa karanA / (4)vajayako viraki honA / baha kamalameM mRta bhramara dekhatA hai / (5) rASAkA virakti bimvana / (1) putra amitatejako rAbarATa saupanekA prastAva / (0) putrakI asviikdi| (8) sanokA paritApa / (1)rAmI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI lakSmIvatIkA cintana / usakA vajajaMghako lekha bhejnaa| (10) vanajaMghakA patra pddh'naa| (11) vanajaMghakA prasthAna / ( 12 ) vanameM muniyoM ko AhAradAna / (13) pUrvabhavakA smaraNaH / ( 14-20) pUrvabhava kathana / ( 21 ) halavAIkA AkhyAna / ( 22 ) vanajaMghakA puNDarI kiNI pahu~canA / bahnakA rAjya saMbhAlanA / sandhi 26 152-173 (1) zrImatI aura usake patikA nidhana / (2) uttara kurubhUmimeM janma / ( 3 ) kurubhUmikA varNana / ( 4 ) donoMkA sukhamaya jIvana / (5) zArdUla AdhikA kurubhUmimeM janma lenA / (6) pUrvabhava kapana / (7) vedakA artha / (8) sacce guruko pahacAna / ( 1) tattvoMkA kathana / zArdUla Adike jIvoMko sambodhana / (10) muniyoMkA AkApA mArgase jAnA / vyAghra AdikA svargameM jAnA / (11) pUrvabhava kathana / ( 12-18) samminnamati Adika pUrvabhavakA kathana / sandhi 27 174-189 (1) Ayuke kSINa honekA varNana / / 2) pUrvabhavakA kathana / (3) lokAntika devoMkA vanasenako praboSa denA / (4) pUrvabhava varNana / (5) vacanAbhike tapamA varNana / (6) RddhiyoM kI prApti / vajanAbhikA mahamindra honA / (7) avadhijJAnase pUrvabhavakA jJAna / 16-19) pUrvabhava kapana / (11) pUrvabhava kathana aura bharatakA prazna / (12) RSabha dvArA bhAvI tIrthaMkaroM aura cakravatI Adi kI pUrva ghoSaNA / (13 ) bhaviSya kayana / (14) marata dvArA RSabha jinakI stuti / sandhi 28 190-231 (1) bharata dvArA zAntikarmakA vidhAna / rAjAke bAparaNakA kathana / (2) bharatakA zAtmacintana / (3) rAjanItivijJAnakA kayana / ( 4 ) bharatako dinacaryA ! (5) rAjAkA kathana / (6) kumunikI saMgatikA pariNAma / (7) dharma kapana / (8) prajAke dharma aura nyAyakI rakSA 1 (9) somavaMzIya rAjA zreyAMsake pUrvamavakA kapana / (1.) dIvara jAtike nAga aura nAginakI kathA / (11) jayakumArasa dvArapAlakI bheMTa / rAjA akampanakI rAnI suprabhAkA varNana / (12) supramAke saundaryakA varNana / usakI kanyA sulocanA / ( 13 ) usake saundaryakA citraNa / vasantakA Agamana | { 14 } vasantakA citraNa / ( 15) kanyAkA RtumatI honA / rAjAkI cintA / svayaMvarakI rapanA / (16) sulocanAkA svayaMvarameM praveza / (17-18) rAjAoM ke prtikriyaa| (19) sArathikA jayakumArakI ora raya hoknaa| (20) jayakumArake galemeM varamAlA DAlanA / (21) bharataputra arkakotikA Akroza / (22) nosi kapana 1 (23) yuddhake nagAr3oMkA bajanA / ( 24 ) yoddhAoMkA jamaghaTa / ( 25-26 ) yuddha kA varNana / (27) ghamAsAna yuddha / (28) dhanuSakA AsphAlana / ( 29) hApiyoM aura ghor3oMmeM bhgddd'| (30) tIroMkA tumula yutt| (31) dharpha kItiko garvokti / ( 32 ) jayakumArako cunauto| goMkA, Ahata honaa| ( 33 ) yuddhabhUmikA varNana / rAtrimeM yuddha karanese manA karanA / (34) striyoMko pratikriyA / (35) prAtaHkAla yuddhakA varNana / (36) jayakumArake yuddha kauzalakI prazaMsA / ( 37) sulocanAko pratijJA / arkakotikA pakar3A jAnA / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa sandhi 29 232-259 (1) akotikA Atmacintana / (2) maratako pratAr3anA / ( 3 ) akampama bharatase kSamA pAcanA karatA hai, bharatakA nIti kathana / (4) jayakumAra dvArA sasurakI prazaMsA / {5) pucokI vidaaii| (6) gaMgAtaTapara par3Ava aura jayakumArakA bharatase jAkara milanA / (7) jayakumArako bharata dvArA vidAI / (8) magarakA hAthoko pakar3anA / devI dvArA sulopanAkI rkssaa| (9) devI dvArA pUrva bhava kapana / (10) nAginakI kyaa| (11) gaMgA devI dvArA sulocanAko stuti / vidyAdhara jor3I dekhakara jayakumArako pUrvabhava smaraNase mUcha / (12) sulocanA dvArA pUrvamava kathana / (13) pUrvamava kathana / zaktiSeNa aura satyadevako kyaa| ( 14-15) pUrvabhava kapana / (16) dhanezvarakA DerA gAlanA / do pAraNa muniyoMko AhAradAna / (17) medattakA nidAna / ( 18) muni dvArA pUrvabhava kapana / ( 19) bhUtArtha aura satyadevakA paricaya / satyadeva ghara vApasa nahIM baataa|| 20 zaktiSeNa, navadamatiko seThako sauMpatA hai paranta zaktiSeNa zobhAyarameM bAkara use Azraya detA hai||21) bhavadeva satyadeva damatiko mAgameM jalA detA hai| ve seThake gharameM kabUtara-kataro hue| ve pUrvabhavakA kapana karate hai| ( 22-25) pUrva bhava kathana / { 26 ) bUr3he mantrI kuberamitrakA upahAsa / (27) vApikAke pAnIkA lAla raMga honekA kAraNa / ( 28) sulocanA kathA kahanA jArI rakhatI hai / sandhi 30 260-285 (1) rAjA lokapAla aura vanumatIkA kathAnaka / RSiko dekhakara pakSiyoMkA pUrvabhava smaraNa / (2) pUrvabhava kathana / muni unake pUrvabhava batAte hai / ( 3-10) pUrvabhava kapana / (11) prabhAvatoke vairAgya kA kAraNa / ( 12 ) pUrvabhava kapana / vidyAdharIkA sarike kATanekA bahAnA / (13) vidyAdharakA davA lene jAnA / (14) kurairakAntakA vimAna skhalita honA / zrAvaka dharmakA upadeza / (15) muniyoM ke sammAna pAra prasthAna / (16) ratiSeNa munikI vndgaa| (17)kuberapriyAkA dokSA grahaNa krnaa| ( 18 ) pUrvabhava kathana / ( 11 ) talavara bhRtyakA bAyikAse pratizodha / use jalA diyA / (20) prajAko karuNa pratikriyA / (21) svarNavarmA vidyAdharakA bahI pahu~canA / (22 ) maniko mancamA / { 23 ) mAloko kanyAoM dvArA jainadharma svIkAra karanA / ( 24) sulocanA jayako pUrvabhava matAnA jArI rakhadI hai| sandhi 31 284-311 (1-5) maNimAlI devakA pUrvabhava smaraNa / (7) sunArakI kyaa| (8) rASA guNapAlakI kahAnI / (9) navatoraNa nATya mAloko kpaa| (10) vezyAse seThakA prema / (11) baha seThakA apaharaNa karavAtI hai| (12) hArako ghaTanA / (3) rAjA dvArA daNDa aura seTha dvArA kSamAyAcanA / (14) kAmarUpa dhAraNa karanevAlI aMgUThI / ( 15) pratimAyogameM sthita seThakI priikssaa| (16) puravatAkA hstkssep| (17) seThakA tapa karanekA saMkalpa / (18) pUrvajanma saMketa / ( 21 ) vratadhAraNa / (19) deva-muni saMbAda / (20) muniko kevalajJAna / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAcA ...... ...... ..... karanevAlI dAsiyoMkA deyo honA / jyantara deviyA / ( 22) rAjA dharmapAlako putrokA ghAma / ( 23) pUrvabhava kathana / (24-28) nAgadasakA bAsyAna / ( 29) nAgadattakA nAgako vazameM karanA / sandhi 32 (1) jayakumArake pUchanepara sulocanA zrIpAlakA parita kahatI hai / puNDarIkiNI magarImeM kuberaSI apane pati ke lie cintita hai / mahAmuni guNapAlakA mAgamama / (2) vaha vandanAbhakti ke lie gyii| usake putra bhI dUsare rAstese vandanA-bhakti ke lie gye| unhoMne jagapAla yakSakA melA dekhA / (3) nara-nArIphe joDekA nRtya / (4) jorekA paricaya / zrIpAla puruSa rUpameM nAcatI huI kanyAko pahacAna letA hai, jo rAjakanyA pii| eka caMcala ghor3A use le jAtA hai| (5) ghor3A zrIpAlako vijayA parvatapara ke gyaa| (6 ) vetAla batAtA hai ki dhopAla ne pUrvabhavameM usakI patnIkA apaharaNa kiyA thaa| jagapAla yakSa usakI rakSA karatA hai| (7) yasakA vatAlase danta / (8) vetAla kumArako chor3akara bhAga jAtA hai ! sarovarama pAnI pIne jaanaa| eka bAlAse bheNtt| (1) kumArakA varNana / (10) kanyA paricayake sAtha apanA saMkaTa batAtI hai / (11) vaha zrIpAlako apanA pati mAnatI hai, aura bapanA hAla batAto hai| (12) azanivegane unheM yahA~ lAkara chor3a diyA hai| (13) zrIpAla unakI rakSAkA uttaradAyitva apane Upara letA hai| vidyuddhegAko dekhakara lar3akiyAM vanameM bhAga jAtI hai| (14) vidyAparIse kumArakI bAtarota / vidhAparI use chipAkara jAtI hai / bheruNDa pakSo use le jAtA hai| (15)opAlako sivakUTa minArUyake mikaTa chor3akara pakSI bhAgatA hai / jinavaraphI stuti / ( 16 ) siddhakUTake kivAra khulanA / vastusmitikA patA calanA / mogAvatI se vivAhakA prastAva / ( 17) bhogAvatIko bhopAla vArA nindA / pitA kumArako pretavanameM vidyA detA hai| (18)kumArako sarvoSadhi vidhAsI sidi / kumAra ko navayuvA banA detA hai, auSaSike prabhAvase / (19) eka vRddhA strose bheTa | kumAra parapara uThAkara rakhatA hai / vRddhA ra detI hai| (20)opAla unheM khAtA hai| (21) kumAra apanA paricaya detA hai / (22) zrIpAlakA pAramparicaya / (23) prajJA yauvanako prApta apanA paricaya detI hai| (24) pamilAkI premakathA ! ( 25) kumArako mAlUma ho jAtA hai ki vaha azanivega vidyAdhara dvArA yahA~ lAyA gayA hai| (26 ) vidyuvegAkA viyoga kavana / zrIpAlakI kathAkI samApti / sandhi 33 340-53 {1) jinAlaya meM jinavarakI stuti / (2) bhogAvatI AdikA vahA~ pahu~canA / (3) jinendra bhagavAnako stuti / vidyA siddha karate hue rAjakumAra zivakI gardana TeDI honA / (4) zrIpAla usake galeko sISA kara detA hai| rAjAkA kumArake pAsa jaanaa| (5) jimamandirama pahu~canA / sukhodama vAvar3ImeM pahu~canA / ( 6 ) sukhAvatIkA kAma / (7) azanivegakA aanaa| (8) azanivegakA AkramaNa / zatrusenAkA upadrava / (9) vidyAriyAM krIr3A kara apane ghara jAto hai / (10) usirAbatoke hiraNyavarmAko cintA / zrIpAla ApattiyoMmeM saphala utaratA hai| (11) jinendrakI mahimA / (12) zrIpAla surakSita rahatA hai / ( 13 ) vidyAdharIkA duzcarita 1 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #R sandhi 34 mahApurANa 354-367 ( 1 ) kamalAvatIkA sUtrase grasta honA / kumAra usakA bhUta bhagAtA hai| ( 2 ) pitA dvArA vivAhakA prastAva / ( 3 ) zrIpAlakA pAnI lene jaanaa| sukhAvatI nadIkA pAnI sukhA detI hai| ( 4-5 ) zrIpAla dvArA sukhAvatI kI prazaMsA | do vidyAdhara bhAiyoMmeM tU yuddha) (6) zrIpAlake mantaHpura ikaTThA honA / ( 7 ) zrIpAlako vAstavika rUpa prakaTa honA / (8) sukhAvato kA rUThanA / ( 9 ) sukhAvatophA pracchanna rUpameM surakSAkA AzvAsana / ( 10-11 ) madonmata gajako vaza meM karanA / ( 12 ) zrIpAlako vidyAbara kanyAoM kI prApti / sandhi 35 1) zrIpAlakA sukhAvatauke sAtha gharake lie prasthAna / ghor3ekA dikhanA / ( 2 ) ghor3ekA varNana / ( 3 ) kumArakA talavAra se sambhepara AghAta / ( 4 ) mhaanaag| (5) sarpakA ratna bananA / ( 6 ) anya kanyAoMse vivAha / ( 7 ) sukhAvatI aura ghUmavega 1 (8) donoMkA tumulayuddha / mugdhA sukhAvatI zrIpAlako pahAr3apara rakhakara yuddha karatI hai / ( 9-11 ) TADA vajana kasa kutsA | apanA paricaya detI hai| ( 12 ) sUryAstakA citraNa | paMcaNamokAra mantrakA mahattva / 13 ! pAnI meM virato jina bhagavAnkI pratimA / use sthApita kara abhiSeka ( 14 ) yakSiNI dvArA aneka upahAra (15) nagarIkI mora prasthAna | (16) skandhAvArakA varNana / ( 17 ) mAtA putrasevaibhavakA kAraNa pUchatI hai| (18) sukhAvatI kI prazaMsA / ( 19 ) caritrako samApti / 368-385 AIM sandhi 36 386-407 ( 1 ) sukhAvatI dvArA khAsako nmskaar| vivAha / ( 2 ) sukhAbasI vRtAnta sunAtI hai| usakA mAna karanA / ( 3 ) vidyAdharakA patra lekara jAnA / zrakampanakA Agamana / ( 4 ) atithiyoMkA Agata svAgata / (5) sukhAvatIkA Akroza | yazasvatI se IrSyA / ( 6 ) zrIpAlakA apanA vRttAnta kahanA / ( 7 ) anya kanyA se vivAha / ( 8 ) sunAvatI aura yastokI spardhA / ( 9 ) yazasvatI ke saubhAgyakA kathana / ( 10 ) seThakA nivedana / ( 11 ) guNapAlakA janma / ( 12 ) atizayoM se yukta tIrthakara hue| (13) mokSakI prApti / ( 14 ) jayakumArakI virakti / (15) tIrthayAtrA parvatapura / ( 17 ) taDitmAlinIkA apanA paricaya / ( 18 ) tIrthaMkaroMkI vandanA (16 ) himagiri sandhi 37 408-431 ( 1 ) sundarI dvArA vettha vandanA / ( 2 ) jayakumAra nAbheyake caraNoM meM baiThatA hai / ( 3 ) RSabhanAtha darzana / ( 4 ) RSabha jinakI stuti / ( 5 ) vibhinna udAharaNa / ( 6 ) jayakumAra dampati dvArA stuti (7) jayakA tapa karanekA Agraha / ( 8 ) pUrvabhava maraNa / ( 9 ) dUsaroMke dvArA anukaraNa / (10) pUrvabhava kathana ( 11 ) vidyAoMkA parirayAga | ( 12 ) RSabhakA upadeza / ( 13 ) bhaviSya kathana / ( 14 ) madata dvArA vandanA / ( 15 ) tarakha kathana ( 16 - 18 ) upaveSA / (19) bharatakA aSTApada zikhara para jAnA / (20 ) RSabhako mokSa / ( 21 ) pA~caveM kalyANaka kI pUjA / ( 22 ) agnisaMskAra / ( 23 ) bharatakA anutApa / ( 24 ) bharata dvArA stuti ( 25 ) stuti | ---- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa bhAga 2 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpadanta-viracita mahApurANa 5 ... 2 citai bharahesaru mahiparamesaha daviNe kiM kira kijjA // jaiNiyamiyacitaha evaM supattahaM diyahi diyahi Na vijai / / dhruvakaM // ekahi diNi paryaNAviyaNiyaha vasevAhiva NiyamaNi ciNtvaah| ki chanai viNu caMda gayaNu kiM chajjai chipaNaNAsu vynnu| kiM chajjahaNANu NiruSasamauM ki chajjai rajja avikm| ki chajjai varNayavirahiu kuTu ki chajjai pika kaduyaphalu / kiM chalai mIThahi gajjiyAI ki chana bhaDayaNalajjiyarDa / kiM chajjA mayaDahu bhUsaNa ki chajjai vinniyruusnnuN| kiM chaujai himayakamalavaNu phi chajaha salilavirahiu ghaNu / kiM chajjA paravasajIce jaNu kiM chajjA sitttthaaluydvinnu| pattA-jaM diNNu Na pacahu guNagaNavaMtaha ehana buhyaNu pecchaha // maNuyahu malabaMghaNu taM saMciu~ ghaNu muyaho para vi paDa gacchA ||1|| Nau hANu vileSaNu parihaNa yavidu Na mANira ghaNathaNauM / avolataMbasisthaI kharaI tAI vi siiskbhaarghrii| aisIrasu doNi kulatthakarNa acchaDa kajina ghArivi saiyaNa | asarAlu lohaghaNu dharivi bhaNe jevaMti kIrNa gAra vi chnne| riNu maggamANa hiMDaMti pure jaNaraMjaNu pattu pharevi kre| Nitvaraiyara pUyaphalu khaMti kiha ekeNa ji ravi athavA jiha / MBP give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza : zyAmaruSi nayanasubhagaM lAvaNyaprAyamagamAdAya / bharatacchalena saMprati kAmaH kAmAkRtimupetaH // 1 / / 1. 1. MBP NAmiya / 2. MBP vasuhAhiu / 3. M ki Na tAsu / 4. MBP Ni vikkama / 5. MBP taNaeM rahina / 6. MBP kaDuya pikkaphalu / 7. MBP vippiyarUsaNauM / 8. MBP salileM rahiu ! . MBPK jIvi / 17. B saMciyaSaNu / 11. P muyaisa para vipa gcch|| 2. 1. MBP siviMdu / 2. MB javaNAlavaMta / 3. M erasIrasa / 4 MBP kaNa / 5. MBP sapazu / 6. P hINa / 7. M Nigmasa pUyaphala: BP Nibaha pUyaphala / 8, MP eskeNa vi: B pakkeNa vi| 9. MBP atyamai / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pupphayaMtaviraiu mahApurANu ( hindI anuvAda) sandhi 19 dharatIkA paramezvara bharatezvara vicAra karatA hai ki yadi saMyata cittavAle supAtroMko dinapratidina yaha nahIM diyA jAtA to dhanakA kyA kiyA jAye ? eka dina rAjAoM ko apane pairoM meM jhukAnevAle usa pRthvIzvarane apane manameM vicAra kiyA, "kyA AkAza candramAke binA zobhA pA sakatA hai? kyA nakaTA muMha zobhA detA hai, kyA upazama bhAvaka binA zAna zomA detA hai ? kyA parAkramake binA rAjya zobhA detA hai ? kyA putravihIna kula zobhA pAtA hai ? kyA ekA humA kar3avA phala zobhA pAtA hai ? kyA bhIru vyaktiko garjanA zobhA pAtI hai ? kyA vezyAko lajjA zobhA pAtI hai ? kyA mRtakake AbhUSaNa zobhA pAte haiM ? kyA avinItakA rUThanA zobhA pAtA hai ? kyA himase Ahata kamalavana zobhA pAtA hai ? kyA jalavihIna ghana zobhA pAtA hai? kyA dUsaroM ke adhIna jIvavAlA manuSya zobhA pAtA hai ? kyA taSNA rakhanevAlekA dhana zobhA pAtA hai ? ghattA-budhajanoMkA kahanA hai ki jo dhana guNavAna buddhivAn supAtrako nahIM diyA jAtA, manuSyakA vaha saMcita dhana pApakA kAraNa hai aura maraneke bAda vaha eka paira bhI nahIM jAtA / / 1 / / (kRpaNa vyakti ) na nahAtA hai, na lepa karatA hai, aura na vastra pahanatA hai, saghana stanoMvAle strIsamUhako bhI nahIM maantaa| jisake pAsa, jo ke DaNThaloMvAle tuSake bhArase yukta, kaThora kulathIke kaNa aura eka droNI alasIkA tela hai, aisA kaMjUsa vyakti apane logoMko nikAlakara rahatA hai| apane manameM vyApaka lobha dhAraNa kara, vaha bar3e bhArI mahotsavake dina dInako taraha khAtA hai| logoMko priya laganevAle pAtrako hAthameM lekara RNa mAMgatA huA nagarameM ghUmatA rahatA hai / atyanta sar3I huI supAr3Iko vaha isa prakAra khAtA hai ki jisase eka supAr3ImeM ho sArA dina samApta ho Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5 to paMciditthu ciyauM jaracIraNiyAsaNa pharasasira viyANa dukaMtI yii 12 nai puNu puNu mavai sAsaNipUra ki bharami lohi pAvi ca mahApurANa hi appA baMciya / dAlidiya saNa vi kiviNa gara / hRtyu Na pattiyai / yi vasu 'gujjhapavesahiM puNu Thavai / maNi jUraikAI daztra karami / dhattA - gehiNi gaya gAmo icchiyakAmaho maNuM NaM bhali bhai // majjhavi dukkhai siru tuhuM Ayana ghara bhaNu eva kiM kii // 2 // ki kijjai dherai kAmuNa kulaputtaeNa ki pittaveNa avi vijjAharavarakiNareNa dharaNiya raMdha paDipUra eNa sAI jA sasiviSphuriya sAbijA jA saru viNiya te 'buha je buha Na macchAriya ghaNu jaM muttaraM diNi ji dini ghacA-sA siriMjA guNaNaya guNa te guNi te havaM maNNami puNu puNu 3 kisa papurieNa / samaeNa vi kiM phira NittaveNa / nivtriNaeM samayaM kiM NareNa / ki dakSiNapanbhArapaNa / sA kaMtA jAhiyavai bhairiya | taM rajju jammi bujhyaNu jiyai / te mittarNa ne vitariya / jaM puNaravi diSNaDaM vilayaNi / je gaya guNihiM citta hayaduriyana || vaSNami jehiM dINa uddhariyau // 3 // 4 [ 19.2.7 iya ciMtivirAeM daviNagaD Aiya saMvidhamaNa taraguNaparikakhasupayAsirayaM tarupallavapidiyaM paMgaNayaM cappati Na te virayA gihiNo kaya jehiM tasaMtahuM tasahuM daya NAdaNa kahiM vi sa micchiya uM 10. MBP diyat / 11. MB gujjhapaesahi parivadha; P gujjhapaehi paridvaya 12, M siTTha 13. MBP mahU maNu mallii / 3. 1. MRP pApasaM sieNa / 2. MBPK kulauttaeNa | 3. MBP paripUrae / 4. B ramaNI / 5. B hariya / 6 MBP sp| 7 M mahahiM Na maucchariya; BP buhahi Na macchara / 8. Pje vi / 9. MBP guNahi / 10. M havaM guNa se maNNami; B guNa haDhaM te mabhyami | P guNi havaM te maNami 4. 1. MR te guNaM / 2. MBP paratAvira K tAbira but corrects it to tAvira / 3. MP and after this: 7g mag gilera 1 8. MBP and after this: fere forming (P jogu ) paDicchiyacaM, phulavaMta vivAhita baMchipau 1 ikArAviya NANA Nivaha / je jo kiraNagaNasuddhamaNa / sanIya vIyaNitaM kurayaM / NaM varNasiridiNNA liMgaNayaM / paripAlayasAtrayavayavihiNo / patAvari aliyavAya virayai / aNu kattu yacchiyaivaM / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. 4.7] hindI anuvAda jAye / pA~cI haoNndrayoMke arthIsa yakta apane ko svayaM lobhiyoMka dvArA vaMcita kiyA jAtA hai| purAne kapar3oM kI laMgoTo pahananevAle aura kaThora siravAle kaMjUsa loga dhanavAna hote hue daridra hote haiM / ve pAsa AtI huI niyatiko nahIM jAnate / apane hAthase apane hAyakA vizvAsa nahIM krte| vaha bAMdhatA hai, chor3atA hai, phira bAra-bAra mApatA hai| phira dhanako guhya pradezoM meM rakha detA hai, vaha sAThakI saMkhyA pUrI nahIM hotI use kaise bharU! apane mana meM pIr3ita hotA hai ki he deva, kyA karUM? lomo, duSTa, pApo aura caMcala vaha atithiko uttara detA hai| patA-gharavAlI gA~va gayI hai, kAmako icchA rakhanevAlA merA mana jaise bhAlese bhida rahA hai, mere sirameM por3A hai, tuma ghara Aye ho, batAo meM isa samaya kyA karUM ||2|| bUr3he kAmuka vyaktise kyA kiyA jA sakatA hai ? pApo puruSake dvArA sune gaye zAstrase kyA ? lajjAse zUnya kulIna putrase kyA ? binA tapaka samyavatva se kyA? udAsIna vidyAdhara aura kinnarase kyA ? ghamaNDose kyA ? dharaNotalake chidroMko sampUrita karanevAle, lobhIke banake bar3hanese kyA ? rAta vahI hai jo candramAse Alokita hai, strI vahI hai jo hRdayase cAhatI ho, vidyA vahI hai jo saba kucha dekha letI hai| rAjya vahI hai jisameM vidvAn jIvita rahatA hai, patita vahI haiM jo paNDitoMse IrSyA nahIM karate, mitra ve ho haiM jo saMkaTa meM dUra nahIM hote| dhana vahI hai jo dina-dina mogA jAye, aura jo phira dIna-vikala janoMko diyA jaaye| pattA-lakSmI vahI jo guNoMse nata ho, guNa ve jo guNiyoMke sAtha jAte haiM, citta vaha jo pAparahita hotA hai| maiM guNI unako mAnatA hU~, aura bAra-bAra kahatA hUM ki jinake dvArA donoMkA uddhAra kiyA jAtA hai|" ||3|| dhanakI gatikA, isa prakAra vicAra kara rAjAne aneka rAjAoMko bulvaayaa| ve Aye jo dharmadhanakA saMcaya karanevAle aura yogakriyA-samUhase zuzamanavAle the| jo guNoMkI parIkSAse prakAzita haiM, jinameM sajIvarUpa bIja nitya aMkurita hai, jo vRkSoMke palladoMse AcchAdita haiM, aise prAMgaNako, ki jisakA mAno vanazrIne AliMgana diyA hai, jo virakta gRhastha nahIM roSate, jo zrAvakoMkI pratavidhikA paripAlana karanevAle haiM, jinhoMne sajIvoMke prati dayA kI hai, jo dUsaroM ko santApa denevAlI jhUTha bAtase virata haiM, jinhoMne nahIM diye gayeko kabhI bhI icchA nahIM kI, na Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19. 4, 8 mahApurANa gharasaMgapamANu jeI gahiu rayaNIbhoyaNaviraIsahiu / disividisAgamaNamANakaraNu bhogotrabhoyasaMkhAdharaNu / viramaNu aNatthadaMDAsiyauM bhAciyauM jehiM jiNabhAsiyau~ / ghattA-sAmAi posaha atihiparigahu kAmakohapariharaNaM || kiu jehi pasatyahi pavaragharatyahiM sahuM saNNAsaNamaraNe ||5|| 5 : te bharaheM vippa paridvaviya kara maulivi saI sireNa Naviya / uvavIyahu kerau ciMdhadhara dasaNari ghalliu eka sruu| vayacaMti NirUviya doNi sara sAmAiyadi puNu tiNi sara / sesA yaMtra hAsilara sabhittavirattai paMca sara / aNisAbhoyaNi jeDumANa sara daDhabaMbhaceraidhari satta sr| AraMbhavivajii aTTha sara apariggahi kaya pavasutta sara / aNumoyaNamukkA daha ji sara eyAraha sara hayamayaNasara / uriTTacAyakArihi viDiya e diyavara rAeM suhuM Nihiye / tayu baMbha jeNa ghosaMti jae baMbhaNakRlu saMThiu teNa vae / ghattA-dhiru saJcu ji mAgusu puNu NII vasu risaheM khattu parvattika / jiNapujAdhArana dhammapiyArau bharaheNa vi phaja sottila / / 5 / / vaNi vANijjArau jANiyAM kisiyA haladhAra bhaanniyr| so sottiu jo jiNavaru mahai so sotira jo sutacu khaa| so sottiSTha jo Na duda bhaNai so sottiu jo u pasu haNai / so sottiu jo diyeeNa sui so sottisa jo paramatyarui / so sokti jo NaM mAsugamai so sottiu jo Na suyaNi bhasai / so sottiu jo jAgu pahi thavai so soti jo sutaveM tavai / so sottiu jo saMtahuM vai so sottiu jo paNa micchu cavai / so sosiu joNa maju piyai so sottiu jo cArai kugai / so sottiu jo jiNadesiyau paNNAsatikiriyahiM bhUsiyana / ghatA-jo tilakappAsaI davavisesaI huNivi deva gaha pINai // pasu jIva Na mArai mAraya vArai paru appu vi samu jANai / / 6|| 5. BdeggamaNakaraNu / 6. MRP bhoga / 7. MBP samahi / 5. 1. MB udumANa 1 2. P ceru pari / 3. MBP saMmihiya / 4. MBP taba baMbhu / 5. MP patti yaja / 6. MBPK pAviyArau / 6. 1. M suptacca / 2. P pasu gau / 3. MBP hiyavayaNu suNaha / 4. M paramatya muNa; P paramatyu muNaha / 5. B mAsu Na / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19.6.11] hindI anuvApa jinhoMne dUsareko strIko kabhI dekhA, jinhone apane gRha saMgake pramANasvarUpa grahaNa kiyA hai, jo rAtribhojanakI viratise sahita haiN| jisane dizA aura vidizAmeM jAnekA parimANa kiyA hai, bhogopabhogakI saMkhyA nirdhArita kI hai| anarthadaNDake Azrayase jinhoMne virAma liyA hai aura jinhoMne jinendra bhagavAn dvArA mASitakA vicAra kiyA hai| ghattA-sAmAyika, proSadhopavAsa, atithiparigraha tathA kAma-krodhakA parihAra kiyA hai // 4|| aise una grAhmaNoMko bharatane pratiSThita kiyA, aura hAtha jor3akara sirase namaskAra kiyaa| unheM yajJopavItakA cihna dhAraNa karanevAlA bnaayaa| samyagdarzana dhAraNa karanepara eka vrata, pAMca aNuvata lenepara do yata nirUpita kiye gaye, sAmAyikase yukta honepara tona, proSadhopavAsa karanepara cAra, sacittAcitase virata honepara pAMca, rAtribhojanake tyAgapara chaha, dRr3habrahmacarya vrata dhAraNa karanepara sAta, ArammakA parityAga karanepara ATha, aura aparigraha karanepara nau, anumodana chor3anepara dasa, kAmadevako naSTa karane aura uddiSTakA tyAga karanepara gyAraha isa prakAra rAjAne sukhapUrvaka ye dvijavara bnaaye| cUMki ve vrata dvAdazavidha tapa yA brahmako jaya ghoSita karate haiM isalie unheM brAhmaNakulameM ghoSita kiyA gayA / __ pattA-aura bhI jitane manuSya nItike vazameM the, RSabhane unheM kSatriya ghoSita kiyaa| bharatane bhI jinakI pUjA karanevAle aura dharmakA priya karanevAleko brAhmaNa banA diyA ||5|| vANijya karanevAlA vaNik jAnA gayA, hala dhAraNa karanevAlA kRSaka kahA gayA, brAhmaNa vaha hai jo jinavarakI pUjA karatA hai, brAhmaNa vaha hai jo sutattvakA kathana karatA hai, vaha brAhmaNa hai jo duSTa kathana nahIM karatA, brAhmaNa vaha hai jo pazukA vadha nahIM karatA, brAhmaNa vaha hai jo hRdayase pavitra hai, vaha brAhmaNa hai jo mAMsa bhakSaNa nahIM karatA, vaha brAhmaNa hai jo svajanameM bakavAsa nahIM krtaa| vaha brAhmaNa hai jo logoMko supathapara lagAtA hai, vaha brAhmaNa hai jo sundara tapa tapatA hai, vaha brAhmaNa hai jo santoMko namaskAra karatA hai, vaha bAhmaNa hai jo mithyA nahIM bolatA, vaha brAhmaNa hai jo madya nahIM pItA, vaha brAhmaNa hai jo kugati kA nivAraNa karatA hai, vaha brAhmaNa hai jo jinamagavAnake dvArA upadezita trepana kriyAoMse bhUSita hai| pattA-jo tila, kapAsa aura draSya vizeSoMko homakara devoM aura grahoMko prasanna karatA hai, pazu aura jIvako nahIM mAratA, mAranevAleko manA karatA hai| parako aura svayaMko samAna samajhatA hai / / 6 / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 so sottiSTa jANa eka jiha aartaa koDicaDAviyaI diNNAI tAI su diNNAI tAI paratIrayaI diNNA tAI marAiyaI diNAI tAhaM maNamohaI diNNAI tAhaM saMtaraI diNNAI vAha jiyasa saharaI fruits vAha kara bharaghara ArAmagAmasIma saraI ahaM diNi sute sayagahare fast dukiya siviNAvaliya supahAkAli gai sajjiya saMdhu paramesa paramapa tu sarasurasAyagu amayama u tu kAmadheNu akkhINaNihi tu siddhamaMtu siddhosahi tri hArme NAsaha mattari tuha NAmeM hubahu ca Dahai tu NAmeM saMtosiyakhalaba mahApurANa hA sAyari taraha ru tu NAmeM kevala kiraNaravi 7 pattA - mahi kasaNaravaNI gheSali vidiNNI vippa jiNataNujAeM || tiha jiha u khijjai a~ji vi dijai viddile viinihAeM // 7 // lakkhAI diesaha teNa tiha | guNagaNA bhAviyaI / bhUvikA siyahumaI sicayAM NoreyaI / katti kamAI / pUraNaduddha gohaNa | hayagaya rahachatta paMDuraI / araNabhariyaI vividha gharaI / sAsaNalihiyAhArapuraI / diNNAI tAhUM NayarAyaraI / 8 rANisi pacchima par3are / AgAmidosati va miliyA / kelAsu gaMpi jiNu puniyaDa / jiNa tuDuM ciMtAmaNi amarataru tuhuM mayaraketa reNi laddhaja tu purisutamu jaNadiSNadihi | tuha gArmeNa bhakkhara ahi vi / kaidetu vi thakka rahu hari / parabalu gayapaharaNu bhava baddai / tuTTe vi jaiti payasaMkhau / osara kohakaMdaparu | pIroya hoMti royADara Si / pattA - phalai dumsitriNaDaM jaNi avasavaNaDaM tihu~baNabhavaNukii || pUrati maNoraha gahU sANuggaha hoti deva paI diTTha ||8|| 6. MBP bhavisesa | 7. 1. goriyaI / 2. MBPK dhavala vi. / 3. MBP ma 8. 1. MBP suptai / 2. MBP viDiya / 3. MP gae / 4. MBP surasu / 5. MB raNaM tu B kara sau; Pkamu takha / 7. BP saMkalana | 8. P sAyada / bhukidaha / [ 19, 7.1 / 6. M kama 9. MB] viNu Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 8. 14 ] hindI anuvAra jisa prakAra usa eka brAhmaNako jAnate ho usI prakAra lAkhoM brAhmaNoMko smjho| unheM varNAzramako parampa rAmeM sabase Upara rakhA gayA, guNoMke gaNanAbhedase unheM mAnA gyaa| unheM zaddhabhAvavAlI saikar3oM uttama kanyAe~ vibhUSita karake dI gayIM, unheM nadiyoM ke dUravatI kinAre diye gaye jA zrIsukhamaya | aura jaloM se siMcita the| unheM maNiratnoMkI rAziyA~ dI gyiiN| kaTisUtra, kar3e aura mukuTa Adi diye gye| unheM manamohana ghar3A bharakara dUdha denevAlI gAyeM dI gyiiN| unheM dezAntara, azva, gaja, ratha aura sapheda chatra diye gye| unheM candramAko jItane vAle, dhAnyakoMse bhare hue vividha ghara diye gye| unheM karabhAra dhAraNa karanevAlI dharatI aura zAsanake dvArA likhita agrahAra nagara diye gaye / ArAma, grAma sImAe~, aura sara rAjAke dvArA pradAna kiye gaye / ghattA-Adi jinendra ke putra bharatane brAhmaNoM ke lie kRSise ramaNIya bhUmi aura baila (gAya) isa prakAra diye ki jisase ki vaha naSTa na ho, aura isIlie Aja bhI samasta rAjasamUhake dvArA dAna diyA jAtA hai ||7|| dUsare dina apane zayanakakSameM rAjAne rAtrike pichale praharameM eka mazubha svapnAvali dekho jo AgAmI doSayukti ke samAna milI huI thii| prAtaHkAla yaha sajjita hokara gayA aura kailAsa parvatapara jAkara usane RSabhajinako pUjA aura stuti kI-"he paramezvara paramapara jina, tuma cintAmaNi aura kalpavRkSa ho, tuma amRtamaya sarasa rasAyana ho, yuddha meM labdhajaya tuma kAmadeva ho, tuma vAmadhenu aura akSayanidhi ho, numa janoMke bhAgyavidhAtA puruSottama ho| tuma siddhamantra aura siddhauSaSike samAna ho, tumhAre nAmase sA~pa taka nahIM kATatA / tumhAre nAmase matavAlA gaja bhAga jAtA hai| paira rakhatA huA bho siMha manuSyase Dara jAtA hai| tumhAre nAmase Aga nahIM jalAtI, gadA praharaNase yukta zagusenA bhaya dhAraNa karato hai| tumhAre nAmase khala santuSTa ho jAte haiM, aura pairoMkI zRMkhalAeM TUTa jAtI haiM / tumhAre nAmase manuSya samudra tara jAtA hai| aura krodha-kAmakA jvara haTa jAtA hai / hai kevalajJAna kiraNoMvAle ravi, tumhAre nAmase rogAtura manuSya noroga ho jAte haiN| ghattA-duHsvapna nahIM phalatA, aura na apazravaNa phalatA hai, tribhuvanarUpI bhavanameM utkRSTa tumheM dekha lenepara manoratha saphala ho jAte haiM, aura graha bhI sAnugraha ho jAte haiM" ||8|| 2-2 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. 10 ' 10 iya divi labharaba hohita ahiMsavittiyara ki akkhami havaM tu kevalihi phalukAI bhaDArA vajjarakSi paramesara NAhiNariMdasuGa puNNeNa keNa hauM cakkara kaMpAviyasihariNiyaMbathali paTTidAra soma mahApurANa 9 maI diyavara Nimmiya paramajai / kAle kiM bhaNu tira / Nisi dihiM maI siviNAvalihiM / saMdeha mahAraNa avaharahi / puNe ke huM aru u / jAya bhArabhUyalavijai / puNe ke bAhubali bali / puNe keNa se saMpa | hU saMbhavu somappahaho / saMbhUyAsayala vi tu taNaye / puNNeNa kaMNa pAliyaciNaya pattA - vA NavajalaharaNi kahai mahAmuNi suNase' puta jaM pucchi leM || paI ki viyasAsaNu NayaviddhaMsaNu kArle hosai "kucchiu ||9|| 10 hA putta kAI kiu pAtramalu ramirhiti jeviNa kIlar3a saru lehiMti sutthiNi paradharigi u dUsihiMti pijjetu maddu kahihiMti dhambhu jo jaM karai sUNAgAra sAu bhaNihita kula puNe jahi bhaNirhiti gAi devaya jalaNu vaNasaM teSaya jala devayaI bhArepaNu mayakhAhiti palu / Nivihiti somavANauM mahuru / rung dehiMti va niyataruNi / Na visihiMti nRvi prANivahu / so teNa ji kammeM uttarai / avaru vi pAvaMdhaI rAulahaM / kiM vaNNamidukita putta tahi / bhaNiti pui devaya pakSaNu / bhaNihiMti NattabhoyaNabayaI / lihihiti purANaI avaraI vi / lahU posihiMti jaDa dukiyaI / pattA - saI sakula chibi abaru durgAchivi jagi dhIvarakhariputtahUM || deta paNa parabharittiNu kayakava DAgamadhuttaI // 10 // mAsaI majjai parayAra vi sus devi kiyaI [ 19.9.1 9. 1. P cha / 2. MB pavattiyaraM / 3. MBP Nu / 4. P arahaMtu hau / 5. MB "mUla; P "a / 6. MBP keNa u bAhubali / 7. MBP seyaMsu 1 8. MBP saMbhava / 9. MBPK add after this maI paI jehA hohitika (P paI maI), kai halahara hari paDita ( Bpattisattu ) ka; MBP add fucher tavamaTukAmiNihi vayama (1 tavabhaTTa ya kAmiNibaddharaha ), kaha hosa yaha uddamAsu vi phira hosaha kavaNa gadda, mo mayaNakaridamayAvida eca ( P hahu ) salu dilahi parama 10. PK to / 11. P pisuNi / 12. MB puchiyata P puMchiu | 13. P Ni / 14. MB kuchiyara / 10. 1. MB aNNu; P jaMNu / 2. MBP muddaha / 3. MB] ni / 4. MBP pANica / 5 PK pUSNu / 6. MBP daNasaya / 7. M jitaM / 8. MBP eva yaI / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19.10.13 ] hindI anuvAda isa prakAra vandanA karake, bharatakA adhipati bharata pUchatA hai-"he paramayati, maiMne grAhmaNavarNakI racanA kI hai| ve bhaviSyameM samayake sAtha ahiMsAkI pravRttivAle hoMge yA nahIM ? he tIrthaMkara, batAie? Apa kevalajJAnoko maiM kyA batAU~? rAtri meM mere dvArA dekhI gayo svapnApalikA kyA phala hogA? he AdaraNIya deva, kahie aura merA sandeha dUra kIjie ? he paramezvara nAbhirAjake putra, tuma kisa pUNyase arahanta hue ho ? kisa puNyase maiM cakravartI tathA bhAratabhUmi talakA vijetA huA hai? parvata nitambataTakA kapAnavAlA bAhubali kisa puNyase balavAna huA ? kisa puNya dAnarUpI rathakA pravartana karanevAlA zreyAMsa rAjA utpanna huA ? kisa puNyase somaprabhake samAna somaprabha rAjAkA janma sambhava huA? kisa puNyase tumhAre sabhI putra vinayakA pAlana karanevAle hue ?" pattA-taba navamedhake samAna dhvaniyAle mahAmuni RSabha kahate haiM- "he putra, tunane jo pUchA hai vaha suno| tumhAre dvArA nirmita dvijazAsana, samayake sAtha kurisata nyAya aura nAza karanevAlA ho jAyegA" ||2|| "he putra, pApakArya kyoM kiyaa| ye loga ( brAhmaNa ) pazu mArakara usakA mAMsa khAyeMge / yajJa-meM ramaNa kareMge, svacchanda krIr3A kareMge, madhura somapAna kreNge| putrako kAminI parastrIkA grahaNa kareMge, aura dUsaroMke lie apanI patnI deveMge, madyapAna karate hue bhI dUSita nahIM hoNge| he rAjan, prANivadhase bhI ve dUSita nahIM hoNge| ve jo kareMge usIko dharma kaheMge, aura vaha bhI usI karmase tregaa| zUnyAgAroM, vezyAkuloM aura bhI pApoMse andhe rAjakuloMke kulakarmIko jahA~ dharma kahA jAyegA, he putra vahA~ maiM pApakA kyA varNana kruuN| ve gAya aura mAgako devatA kheNge| pRthvI aura pavanako devatA kaheMge, vanaspatiko devatA aura jalako devatA kheNge| mAMsake nityabhojanako vrata kaheMge, madya aura parastriyoMke sAtha / aura dUsare-dUsare purANa ve likheMge / devIke dvArA yahayaha kiyA gayA, lo isa prakAra mUrkha pApoMkA poSaNa kreNge| pattA-svayaM apane kuloMko cAhakara, dUsareke kulakI nindA kara dhIvarI putra ( vyAsa) gardabhI putra ( durvAsA ) jaise kapaTapUrNa AgamoMko pUrtatA karanevAloMko parama RSitva aura prabhutva deMge // 10 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [19.11.1 ehA yaMbhaNa hohiMti suya .. ...kiM kiyA gappa salIma puNu bhaNai bhaDAraca gaja rahAmi siviNoliphalu vi NisuNahi kahAmi / paMcANaNa je tevIsa paI dihA te jiNavara muNiya mii| vajjiyakusamayakusaMgamAliNa supasAhiyadhammatitthapuliNa | jo diTTa sajaMbuDaNe? mau kesarikisoru caugrIsamau / so aMtamillu jiNu joiyau kaamuykuliNgipcchaaiy| je diTThA hari kari bhArahaya bhajatapaTTi kaha kaha va gaya / te aMtimerisi bhatrapaMkaharu rihiMti Na te cArisamA / jaM viTThala jirNapaNNapaDalu saMNIrasu hohI gharaNiyalu / je diTThA durayArUDha kaha te Niva hohiMti kukula kumai / jaM diTTa ulUyahaM huyau ra ta hosai bahuNayalINu jaNu / jaM diTuna bhUyahaM NacaNauM karihI taM kusursmcchnnrdd| ghattA-jaM majjhi asuMdaru paI sukkhaI saru diTThapa jalu tIraMtahi / taM dhammu mahArasa ubasamagArau thAhI mahipaJcatahiM / / 11 / / jaM diI rayaNaI rayayahaI taM muNiulAI mlsNghii| paMcamajugi riddhividhajjiyaI hohiMti saiMdiyavinjiyeI / jaM vidvA eNjjiya paI kavila taM je viDa suhalaMpaDa kuDila / je guru AsattA taruNiyaNe pujAruha te hohiM ti jenne| sivitari NiSakulakumuyasasi paI avaloiya bho rAyarisi / je taruNa basaha kalakaMThajhuNi te taruNamaya hohiM ti muNi / jiha jiha jarAi taNu pariNavihI tiha tiha ghaNAsa gurubI havihI / dussamakAlai tihAi sahuM marihiMti dhera dhruyu kyaNu mhN| ghattA-jaM sasiparivesau diTTa durAmau taM kalikAli sasIsahaM / / uNiva maNapajjau avahiduijau hohI pANu risIsaha / / 12 / / 11. 1. MBP siviNavAla tuI NituNahi / 2. M13P gaTThamau / 3. MBP aMtimillu / 4. P puTThi / 5. P kaha di / 6. ABP aMtimi / 7. AMBE pA jiNacArita / 8, MBP juSaNa / 9. P tA / 10. 31BP subkr| 11. P tiirNtrh| 12. 1. paMcami jugi / 2. MPP nnijjiyii| 3. MHP paI pujjiya / 4. MRP muhara laMpara / 5. MB jiNe / 6. " kalayaMTha / 7. ABP gahavI / 8. MBP dhuu / 9. M bayaNa / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19.12.10] hindI anuvAda he putra, ye brAhmaNa isa prakAra hoNge| syUla bAMhoMvAle tUne inakA nirmANa kyoM kiyA ?" AdaraNIya jina punaH kahate haiM--"maiM chipAkara kucha bhI ratUMgA nahIM / svapnAvalikA phala bhI kahatA hU~, suno| tumane jo teIsa siMha dekhe, maiMne jAna liyA ki ve jinavara dekhe haiM, jo khoTe siddhAntoM aura khoTo saMgatikI malinatAoMse va iaura dharma nilo DApita karane kA hai| jo tumane jambUka sahita naSTamada siMhazAvakako dekhA hai vaha tumane antima caubIsaveM tIrthakarako dekhA hai jo kAmuka aura khoTe liMgadhAriyoMkA AcchAdana karanevAle haiN| aura jo tumane bhArase Ahata bhagnapIThavAle jAte hue azyoM aura gajoMko dekhA hai, ve bhavarUpI kIcar3ako haraNa karane. vAle antima muni hai, jo cAritrake bhArako dhAraNa nahIM kareMge: tumane jo jINaM patrapaTala dekhA hai, vaha yaha ki dharaNItala nIrasa ho jaayegaa| jo tumane gajoMpara ArUr3ha vAnaroMko dekhA hai, usase rAjA khoTe kula aura khoTI matike hoMge / aura jo tumane ulluoMmeM huA yuddha dekhA, usase loga bahuta-se nayoMmeM lIna ho jaayeNge| jo tumane bhUtoMkA nAcanA dekhA, usase khoTe devoMko pUjA kI jaayegii| __ghattA-jo tumane bIca meM asundara aura sUkhA sarovara aura kinAroMke antameM jala dekhA, usase hamArA upazama karAnevAlA dharma dharatI ke kinAroM para hogA // 11 // 12 jo tumane dhUlaghUsarita maNiratna dekhe, ve malase sahita munikula haiM, pAMcaveM kAlameM ye RddhiyoMse rahita svendriya cetanA (vidyA ) vAle hoNge| aura jo tumane kapilako pUjita hote hue dekhA be viTa sukha-lampaTa aura kuTila jana haiN| jo guru taruNIjanameM Asakta haiM ve logoMmeM pUjAke pAtra hoNge| he rAjarSi, jo tumane svapna meM nUpakula kumudacandra dekhA aura jo kalakaNThadhvanivAle taruNa baila dekhe, usase taruNajana muni hoMge, jaise-jaise bur3hApe meM zarIra pariNata hogA, vaise hI vese logoMmeM bhArI dhanAzA hogii| duSamA kAlameM muni loga tRSNAke sAtha mareMge yaha merA dhruvakathana hai| attA-aura jo tumane duSTa phaladAyI candra pariveza dekhA hai, vaha he navanUpa, kalikAlameM ziSyoM sahita muniyoMkA manaHparyayajJAna aura dUsarA avadhijJAna hogA // 12 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 14 jaM divaDa dhavala tara gaNu saMghAraNa bhamirhiti jaha jaM paI sivila takkiya jaM mehahiM jagu aMdhAriya jo di sukkha darkheta ru puttaI ullaMghiya piuvayaI kisa kAI viu sahihiMti pare hohitamitta kaiDDiya hoti viDeva NiSphala virasa mahApurANa 13 taM gharahI u ekku ji sarveNu / jANepiNu dussamakAlagai | jaM diyaramaMDala kiyanaM / taM kevala pura nivAriyau / so raNArihiMducaritaM / hohitikalAI pararayaI / kANINa dINa khala ghari ji ghare / pippala bayUlapAyeva khayara / hohiMti muNi vi zraddhAmarisa | patA- jidda jiha jiNu jaMpai vayaNu samappai bharaddi bhuvaNapaMkayaraci || titi tamu hara darsa disu pasarai kuMdapupphatacchavi // 13 // [ 145 13. 1 isa mahApurANe tisaTTamahAsiguNAlaMkAre mahAkapuSThayaMtajiraie mahAmanvabharadvANumaNie mahAkace mahasiNiyasaMsyAcchaNaM NAma ekkuNabIsamo pariccheo samatto ||19|| namaka- abhi // 19 // 13. 1. MBP samaNu / 2. MET DaMka / 3. P duritu / 4 MBPT vaGkSiya / 5. MB | 6. MBP viDava / 7. MB bhuvaNu / 8. P dasadisi / 9. MBP bharasaMsaucNaM / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. 13. 11] hindI anuvAda jo tumane bailoMkA gaNa dekhA hai usase eka bhI zramaNa vicaraNa nahIM karegA 1 yati loga duSamA kAlako gati jAnakara samUhameM vicaraNa kreNge| jo tumane svapna meM dinakara-maNDalako DhaMkA huA dekhA hai, vaha meghoMse andhakAramaya hai, aura kevalajJAna sAmanese haTA liyA gayA hai; aura jo tumane sUkhA patra-puSpa-phalarahita vRkSa dekhA hai vaha nara-nAriyoMkA duzcaritakA bhAra hai| putra pitAke vacanoMkA ullaMghana karanevAle hoNge| striyA~ dUsaremeM rati karanevAlI hoNgii| dUsare loga kucha mI kriyA huA sahana nahIM kareMge, kumArIputra dIna aura khala ghara-gharameM hoNge| mitra dera nikAlanevAle hoNge| pIpala, babUla aura khadira (khaira) vRkSa hoMge ekadama virs| muni bhI kaSAya bAMdhanevAle hoNge|" pattA-jaise-jaise bhudAyamAdi jinaHhate. jara gavata samarpita karate haiM, vaise-vaise bharatameM andhakAra naSTa hotA hai, aura kundapuSpake samAna unake dAMtoMko kAnti dasoM dizAoMmeM prasarita hotI hai // 13 // isa prakAra tresaTha mahApuruSoMke guNAlaMkAroMgALe isa mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA viracita evaM mahAmaNya bhArata dvArA anumata mahAkAnyakA bharatavinaya aura saMzayorachedana nAmakA tIsavA~ adhyAya samApta huA // 15 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 15 aAdikaH sAkSa zrI sui saMdhi 20 risa bharahu bhAsiya ciru evahiM huI gujnu Na rakkhami || bhAsa gotamu se suNi tisaddhipurANaI akkhami // dhruva // yAdettu ema telloku desu puru rajju titthu avi pAnipuNaThANi lolaMti paloiti jethu soviyA vi ghariu eg fung so sahAvaghaDiu bAlisa kahati jaDayaNa deva roars loupAyaNAI jagatthi tAI to lahai kelyu kiM gayaNi hoi paMkayapaviti dhammatthakAma va asthi jAsu kiri kahiM kiriyAvise su viNu titaM u phaLaMti fara kiM satra * 1 Nimuhi NaMdaNa ho madhuyadeva 1 dAga su~pasatthu / sAhevA holi mahApurANi / Poet " chou bhaNati aityu / jIvAjIvaddaM Nikhubsu bharita | AvAsaNivAsu vi ya paDiTha / ta saTTA kilo / mahimA vesAravaNAI / bahu hos fro vi catyu | dIpA dIvi pajala vatti / kahi labbhara icchApasaru tAsu / Nikalusa hoi paNa harisu rosu / ki karaNa haraNabuddhI hoMti / sibi laiggI ki katAravAhi / kuMbhu taM mahu maNi bhAvai || kariSi kAI guNavaMta sAvai ||1|| chAhi ghattA -- kuMbhaDa bhiNNa kuMbhayaka kara siM ape jagu parva ji MBP give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza ;phaNini vimuhyatIva me ruci kacanicayeSu yoSitAmalakiSu mUrcchatIva hasatIca tamAlatale pujitam / madamRci mAdyatIya lolAlini varakarigaNDamaNDale dizi dizi limpatIva pibatIya nimIlayatIva khaGgaNe // P Reads khaNDaNe for Ne | GK do nol give it ! 1. 1. P bhAsie / 2. MBP telokka / 3. MBP tabadANagaIhalu / 4. MP saha / 5. MBP taM loca / 6. P tet / 7. MBP kija ke viNa dhariva / 8. MB vitta P zikhuttuH T NikkumbhA niraMtaram / 9, K kaya 3 1 10. MBP Na rUci vatthU K Na paru vi vAyu and glass] maro'pi vasvaM pi na bhavati / 11. MBP tiTThAtarteM: 'T' tRSNA karaNaharaNAbhilASaH saiva tantram / 12. MBKT sAbadda; P chAyadai / 13. P laggau / 14. MBP siu / 15. P adhANu Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 20 "RSabhake dvArA bharatase ( pahale ) jo kucha kahA gayA, use maiM isa samaya chipAkara nahIM rakhU~gA / suno, maiM triSaSTi purANa kahatA hU~ / " Arthika 1 taba vahIM RSabhadevane isa prakAra kahA, "he manuSya devaputra suno, purANameM-- triloka dezapura-rAjya tIrthaM tapa-dAna- zubha-prazasta gati phala AThoM prArambhika puNyasthAna Adi bAteM kahI jAtI haiN| jisameM dravya sthita rahate haiM aura dikhAI dete haiM, use loka kahA jAtA hai| use na to kisI ne banAyA hai, aura na vaha kisake dvArA dhAraNa kiyA gayA hai| vaha nirantara jIva- ajIvoM se bharA huA hai, cala aura acala vaha apane svabhAvase racita hai| tathA AkAza meM sthita hote hue bhI vaha giratA nahIM hai / lekina mUrkha jar3ajanoM ko isakA kAraNa batAte haiM ki sRSTi karanevAle devane isa lokakA nirmANa kiyA hai| pRthvI, pavana, agni, jala aura lokake upAdAna dravya yadi nahIM haiM, to vaha sraSTA unheM kahIM pAtA hai ? nirAkAra se kyA koI vastu ho sakatI hai ? kyA AkAza meM kamaloMkI racanA ho sakatI hai| dIpaka dIpaka bAtI jalatI hai ? parantu jisameM dharma, artha aura kAma nahIM hai, usameM icchAkA prasAra kaise ho sakatA hai / niSkiyameM kriyA vizeSa kaise ho sakatI hai, jo niSpApa hai, usameM hameM aura ko nahIM ho sakatA / tRSNArUpI tantra ke binA phala nahIM ho skte| usake binA (karanA-haramA ) Adi buddhiyA~ nahIM ho sktiiN| kyA binA chatra chAyA A sakatI hai ? zivako kartAkI vyAdhi kisa prakAra laga gayo / ka dhattA - ghar3ese bhinna kumbhakAra ghar3e ko banAtA hai, yaha bAta mujhe jaMcatI hai| ziva apane se vizvakI racanA karatA hai, phira guNavAnoM ko zApa kyoM detA hai ? // 1 // 2-3 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 10 18 viNu ghaDeyAreNa sava i to ekam are gami jara Isaru muvaNaya Nimitta jar3a Ni Na to pariNAma riddhi virapappiNu bhajera muNakosu jaya sayala vi pasu Nikiriya kara puNu pAsu tAhaM saMjoyamANu jara lippai gaja durieNa sidhu jaya paNa sivu sidhaMsu caMDu puradAha variva ruhirapANu pariyANi hota jai hare jara vacchale ft forSTha loDa miDija saI kalasu hoi / to puNu bhevibhizu gaNami / totA kavaNu taM vicittu | fopariNAma kahiM kamma siddhi / japahI dIsai kIla tAsu / saMghArasamai sarIri dharai / pAveNa Na lippa kiM ayANu / to kiM agresaracaNi asudhu / to gAuM hoi kiM makhaMDu | kiM saMtAiNu to dAva Nimmiya kAI teNa / to kiMNa ki saba viho / miccchAvisa biMduyaNIsaMda || kiM vaNiya kuvAya sivarAyaNAraviMdamaI (13) mahApurANa 2 dhattA - jiNaMNANaNa diTThAI paNa yA saI ji bhaggu jai jAi jIu siSaperaNAra kojAi kehI harahu ceTTa kammAya sA ai bhaNasi ema mAIsara kiM govai thavaMti aNirveddharaM mahu NarajammayAri jiha sibu tiha yaMbhu Na viNhu asthi vi saMtA ma sattekapaNe kasurajjupiDuli vettAsArirayarUci tahu majjhi pariTTi tiriyaloDa paNa eku veDhiyeu tAma [20.2.1 3 Niva Narayavivaru saggApatram / to ki kAya tavabhAtraNAi / sis bhISaNa piTThaviTTu | tApalai suvaNa saMhara kema | jaha matta pisAya kiM cati / piMdya vaMbhayAri jaNaNi vi kumAri / viNu itthisaleNa Na hoi itthi / aNu aAi jagu siddha ema / ahamajvarbhuvaNAkuli / cocchedabhAva / gaya saMkhadIya alaNihi same / sayaMbhUramaNu jAma | cha 2. 1. K viNa / 2 MB ghaDayAraeNa / 3. MBP rUTa / 4 MBP hiDiva / 5. MT taMguNu vicittu / 6. MBP maNNaI / 7. M jara jayala; nai sayala / 8. P ayasiri luMcaNi / 9. MBP sikha / 10. MBP jiNanAga vi / 11. P viTTiyaI / 3. 1. MBP kayAi / 2. MBP hohI / 3. MEPT kammANuvasA / 4. MPK aNibaddha / 5. MBP bhaNu viSva / 6. MBP bhUyaNaM kuryAli / 7. NM maravarUvi; IP suravarUvi / 8. BP caladaha / 9. MB viDiyau / 10 MBP zepallU / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21.3.12] hindI anuvAra par3A yadi binA kumbhakArake svarUpa grahaNa kara letA hai, aura miTTIkA piNDa svayaM kalaza ho jAtA hai, to meM kartA aura karmako eka kahatA hU~ aura nahIM to bhedase donoMko bhinna mAnatA hai| yadi Izvara bhuvanatalakA nimitta hai to usakA kartA kauna hai? yadi vaha nitya hai to usameM pariNAmavRddhi nahIM ho sktii| pariNAmarahitake karmasisi kaise ho sakatI hai ? bhuvanakopakI racanA kara yadi vaha use naSTa kara detA hai, yadi usakI aisI krIr3A hai, yadi vaha samasta jaga aura jIvoMko niSkriya hokara bhI banAtA hai, aura saMhArake samaya apane zarIrameM dhAraNa kara letA hai, unake bandhanakA saMyoga karatA huA vaha pApase lipta nahIM hotA? to kyA vaha ajJAnI hai ? yadi vaha niDA hai moDa se lipa nahIM hogA to phira brAhmaNakA zira kATanese vaha azuddha kyoM hai ? yadi yaha kahate ho ki ziva nahIM zivakA aMza caNDa hotA hai, to kyA hemakhaNDa nAga ho sakatA hai ? (yaha kahalAyegI zivakalA hI ) nagaradAha, zatruvaSa, raktapAna aura nRtya karanA kyA yaha santoMkA vidhAna hai ? yadi zivake dvArA paritrANa kiyA jAtA hai, to usane phira dAnavoMkI racanA kyoM ko ? yadi usane vatsalabhAvase lokakI racanA kI, to usane sabake lie viziSTa bhoga kyoM nahIM banAye? pattA-jisase mithyAtvarUpI viSako baMde jharatI haiM, kuvAdiyoMke aise zivarUpI AkAzakamalake makarandoMko jina bhagavAnne nahIM dekhA hai, unakA kyA varNana kiyA jAye // 2 // ajJAnI svayaM apanA mArga nahIM jAnatA, naraka-zvira svarga aura apavarga yadi jIvake lie zikkI preraNAse hote haiM, to phira kI gayo tapako bhAvanAse kyA? kauna jAnatA hai ki zivako ceSTA kaisI hai, kyA vaha iSTako naSTa karanevAlI bhISaNa hogI? yadi yaha kahate ho ki vaha karmake anusAra hotI hai, to vaha svajanoMkA pralayameM saMhAra kyoM karatA hai ? zeva use gopati ( indriyoMkA svAmI) kyoM kahate haiM ? jar3a, pizAca aura masta asambaddha ye mujhase kyA kahate haiM ? nara janma denevAlA pitA brahmacArI hai aura mAtA bhI kumArI hai| jisa prakAra ziva, usI prakAra brahmA aura viSNu mI nahIM haiN| hastikulake binA hAthI nahIM ho sktaa| isI prakAra binA manuSya paramparAke manuSya kaise? isa prakAra jaga anAdi-nidhana siddha ho gayA / " sAta, eka, pA~ca aura eka rajjU vistAravAle kramazaH adholoka, madhyaloka, Uvaloka ( brahma-ajhottara svarga taka ) aura usake bhAgeke lokakA bhUtala hai / adholoka vetrAsanake samAna, madhyaloka jhallaro aura Urdhvaloka mRdaMgake samAna, kula caudaha rajjU pramANa UMcA hai| usake madhyameM tithaMca loka basA huA hai, jo asaMkhya dvIpoM aura samudroMse sahita hai / ekane ekako vahA~ taka ghera rakhA ki jahA~ taka svayambhUramaNa samudra hai| - - - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 5 10 20 dhattA 1- tahi leveNNNava mehalaha maMda maMDaI gAva || jaMbUdI pasidhu' jagi sabalahu dIvahu rAma NAvadda || 2 || mahApurANa dahakhettabhAya jahiM riddhivaMta dRDhakulisakavArDa ciyA sarisa cittu jivisI phalima kusumamaMjari museu jaMbUtara jaMbUdevaThA jagaddi bhUmaviyAra kkhata saMkhaNa muNi mAMti hiMdIvi merupacchima disAhi * [ 20. 3.13 chantrarisadhAra barasANumaMta / cadAI codAimuhAI / parimaNDaluma pariNamaNikela / asu devahi digs dhruvu NivANu) jaba bhamaMti do caMdasUra / amhArisa jaba kaha ki murNati / sIo jalakI liyazasAhi / pattA - dakkhiNatIri rammi biule phIlairihi uttaradisi maMDiyi || farafts thiu mahibahu NAvara avaruMDivi 5 jo pAriyAcaM payakelaMtramucukuMdakuMdamaMdArasArameriMdha gaMdhagugugubhiyamadhyarAtrImilana mora kIrakalAI sakurarakA raMDakoilArAvaram ||1|| jo matadaM tigaMDayala galiyamai yatuSpa biMducittaliyavAriviyaraMtatatiyasiMdakAmiNI siNighusiNapiMgaliyapheNa sohiyasa raMto ||2|| joNiphalaviyachetta kaNasuraddiparimalAmI ghuliyara ulakuddhaiNivimuko karaNa kalaravodiSNakRpaNa thiyacaraNahariNI ||3|| jo kalabarkagujaba mumgamAsasaMtuGkumaM thero gANo hidudhadaddiyavAjjita thiya samUho ||4|| jo ruMda va kiraNAhi rAmasAmAramaMgovAlagobiyAgIya geya rasa va savisaNNasuddANihirANIsAsatASavihago sihaMgaDI ||5|| jo basaha siMgalaya khollama hi yaluccha liyasa rasathalakamalamaMda meyaraMdapuMja piMjariyatuM - gaNaggoharoha pAroha DAlaDollAyemoNa jaba bI bilupiyA sAmaroho ||6|| 11. MBP lavaNaMbuddi / 12. MP maMdiraM / 13. P beDhi | 14. MBP pasatyu | 4. 1. sAvaMta 2. PT kavADaI ciyapahAI / 2. MBP mehalaNike / 4. MBP deveM / 5. MBP ghuTa / 6. MBP jagalacchihi NaM / 7. MBP uttarakhIri / 8 MBP dakSiNadisi 1 sotodAyAM uttaradizi iti saMbandhaH dakSiNatIre goladari iti saMbandha: MEK gaMdhilu / 5. 1, MBPdeg kayaMbaLe / 2. MBP mahamarotIM / 3. MB kuralaM; P kurula / 4. 13deg mayapabidu caMdu bur gloss snigdha / 5. MBP " bhariyaM / 6. M saMromaMya; BP saccharomayaM / 7. K mahisoha' / 8. MBP matajaMtapaMthiya / 9. M goho / 10. MP naraMdapuMjariyo / 11. MBP DolAyamANa / 0 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 21. 5. 12] hindI anuvAda pattA-usameM lavaNa samudrako mekhalAse ghirA huA aura mandarAcala ke mukuTa se zobhita rAba vIpoMmeM zreSTha jagameM prasiddha jambUdvIpa hai ||3|| usake Rddhise sampanna dasa kSetramAga haiM { bharata, haimavata, hari, ramyaka, hairaNyavatva aura airAvata, pUrvavideha, apara videha, kuma aura uttaramA divAle chaha lAi parvata hai| dRr3ha va kivAr3oMse jinake patha aMcita (niyantrita ) haiM, aise cAra dvAra aura caudaha nadImukha haiN| vahA~ jambUdevakA sthAna jambUvRkSa hai jo sasuruSake cittakI taraha vizAla hai, jisako marakata ratnoMkI zAkhAeM phailI huI haiM, jo sphaTikamaya kusuma maMjariyoMse zobhita hai aura pravara indranIla maniyoM ke phaloMkA ghara hai, jisake nirmANa saMsthAnako nizcita rUpase devoM dvArA dekhA gayA hai| usake Upara do candrasUrya ghUmate haiM, jo mAno nizcita rUpase vizvarUpI lakSmIka bhUSaNavikAra haiN| nakSatroMkI saMkhyA muni nahIM batAte, to phira hama-jaise jar3akatri usakA kyA vicAra kara sakate haiM ? usa dvIpake sumeru parvatakI pazcima dizAmeM sItodhi hai jisameM maya jala-krIr3A karate haiN| pattA-usake ramya aura vizAla dakSiNa taTapara, nIlagiriko uttara dizAko alaMkRta kara, gaMdhelu nAmakA viSayaviddha hai jo mAno dharatIrUpI vadhUko Aligita karake sthita hai ||4|| jo pArijAta, campaka, kadamba, mucukunda, kunda, maMdAra, sAra aura sairandhrake puSpoMko gandhase gunagunAtI huI bhramarAvatI, aura milate hue bayA, mayUra, phIra, kalahaMsa, kuru, kAraNDa tathA koyaloMke zabdoMse sundara haiM // 1 // madavAle hAthiyoM ke gaNDasthalase jharate hue madarUpI dhoke binduoM se raMga-biraMge jalameM vicaraNa karatI aura nahAto huI; devAMganAoMke stanoM ke hozarase pole hue. phenase jisake sarovaroM ke kinAre zobhita haiM ||2|| jisake sImAmArga vividha dhAnyaphaloMse jhuke hue kSetroMke koyo surabhita parimalake Amodase caMcala pakSiyoM ke samUhase kruddha kRpakatrAlAke dvArA kiye gaye chU-nchU karaneke kalaravake prati kAna deneke kAraNa, sthira caraNavAle hariNoMse mAcchanna haiM // 3 // jahA~para dhAnya, phaMgu, jo, mUMga aura ur3adase santuSTa, aura manda-manda jugAlI karate hue gaumahiSa-samUhase duhe jAte hue dUdha-dahI aura ghoko vApikAoMmeM pathikajana snAna kara rahe haiM / / 4 / / jahA~ke goTha pUrNacandrako kiraNoMse sundara nizAmeM krIr3A karate hue gopAla aura gopAlaniyoMke dvArA gAye gaye geya rasake bazase duHkhI baMdhuoMke dvArA mukta niHzvAsoMke santApase naSTa hotI huI goSThiyoMse zobhita haiM // 5 // jahAM vRSabhoMke sIMgoMse kSata gaDDhevAlI dharatose uchalate hue sarasa sthalakamaloM (mulAva) ke manda parAga samUhase pIle aura UMce vaTavRjhoMke ArohoM-prArohoM aura zAkhAoMpara jhUlatI huI yakSiNiyoM ke kAraNa nikaTavartI pAmara janasamUha lupta ho gayA hai / / 6 / / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 20 5 10 22 [ 20.5.13 jo khayara caMcuyapaDiya pikkamAcaMvagocchadhAvaMtavANaro mukkadhIra bukkAratasiya NAsaMtarAya ramaNIyApa viluliyaNe urAlagga hemarayaNaMsuphuriyavellIharaMto // 7 // lIlAvibhaGgANametaNivasaMtagAma puraNayarakheDa kabbaDa maDaM basaM vAhaNA iramaNIyaso ||8|| vipAya pAyAraviMda baMdaNapasattaNara mihuNagaruacA jo hIraNArasIhAraNAsaMbhava kuvA ika samayavirahio vIyarAyaNatoyadhoyaloyaMtaraMgasuddho sNh|sommo // 9 // porI caraNa ritabhattividdaviyavisamapASAva levo // 10 // ghattA-"jahiM beyaDUDhamahAsihari majjhi pariTThina dIsai kehau || rupadaMDa ghalliyau pui mate vihiNA jeha ||5|| 15 tarhi uttara seDhihi ramiyakhayari paphulliyasayadalaparimaleNa pakkhicittakayadU saNeNa AvaraNavizvittapaNa jANAvAramatirahiM dIsa idaNavaNaNIla kesa cUlAmaNicuMciyaNayalAI dhU dhU meM NIsasaMti aljhiMkAreM sare guNati ghaDaNaM kirayala dhuNaM ti aha sArikA divva geha pavasiya piyAhi pelliya karehiM mahApurANa jahiM pomarAyaNirasiyAI gharu hariNIle pIliyata jAma dhattA - amaliya maMDaNU muhakamalu virahiNI maNibhittihi diTTuDaM // suviddhiya jahiM apparaM maNNiva NikiTuvaM // 6 // yaNa Nalati NayANaNAi nideSpiNu raMgAvapiyAru 6 alyAuri NAmeM asthi gayari / parivediya jA parihAjaleNa / jA sohai nAi niyAsaNeNa / pAyAraNayaka hisuttaeNa / chaja kaMThaviNehiM / puri NaM avaiyariya anda besa / jahiM ghara sattabhUmIyalAI / NaM muttAlitarhi saMti / guruvakkaNahiM suNaM ti / sirihiM ke ke bhAMti / jahiM sirolaMbiyaNIlameha / saMtAvAra taLataMbirehiM / 7 bahupAyAdattayavilasiyAI / kerI soha tAma | jahiM ema kahiM bhijUriDa ghaNAi | jahiM bahu kaMThiharu / 12, M.kayamaya N / 13, M sahAvasomo | 14, All Mss arld: - imI visamasIsayachaMdajAI kahiyA / 15. MBPK hi / 6. 1. MB uttare Tihi / 2. MBP paphuliya / 3. K avasyiya besa 4 MBP dhUva sadhUmeM 1 5. MBP davihi 1 6 MBP saya 1 7. MP ambaI | ahaM K amahaM but loss basma tsadRzAH / 8 P taMhi / 9. MBIT saMkSahi suta Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 7.4 ] hindI anuvAda 23 jahA~ pakSiyoMkI coMcoM se Ahata par3e hue pake AmoMke gucchoMke lie dor3ate hue dAna roMke dvArA mukta dhIra bukkAra dhvaniyoMse trasta aura bhAgatI huI rAjaramaNiyoMke pairoMke agrabhAgase gire hue nUpuroMkI lagI huI hemaratna kiraNoMse latAgharoMke madhyabhAga sphurita haiM ||7|| jisake bhUpradeza, mugakI kor3A vistArako ur3AnakI sImAmeM base hue gAMva, pura, nagara, kher3A, kabbaDa, maDaMba, saMvAha aura jJAniyoMse ramaNIya haiM ||8|| narasiMha brajhara ra kuhiyoMke dvArA racita siddhAntoM se zUnya hai tathA bItarAganI jalase dhoye gaye logoM ke antaraMgoMse zuddha hai aura svabhAvase somya hai // 9 // ghora aura vIra tapazcaraNake karane meM pariNata munIndroMke caraNakamaloMke vandanameM lage hue narayugmoMkI mahAn caritra bhakti se jisane pApamalake mavalepako naSTa kara diyA hai ||10|| pattA - jahA~ madhya meM sthita vijayArdhaM parvata aisA dikhAI detA hai, mAno pRthvIko mApate hue vidhAtAne rajata daNDa sthApita kara diyA ho // 5 // 6 usakI uttara zreNI meM, jahA~ vidyAdhara ramaNa karate haiM, aisI alakApurI nAmakI nagarI hai, jo khile hue kamaloM ke parAgavAle parikhA jalase ghirI huI hai jo zatrupakSa ke cittako kSubdha karanevAle paridhAna se zobhita hai / ba~dhe hue ratnoMse vicitra prAkArarUpI svarNa kaTisUtra, nAnA dvAroM, maNi- toraNoMse aisI mAlUma hotI hai mAno kaNThake AbhUSaNoMse zobhita ho| nandanavanarUpI nolakezavAlI vaha nagarI aisI mAlUma hotI hai jaise koI apUrva vezyA avatarita huI ho / jahA~ zikharamaNiyoMse AkAzatalako cUmane vAle sAta bhUmiyoMvAle ghara haiM, mAno vaha nagarI dhUpake sundara ghuse nizvAsa letI hai, mAno muktAvalIrUpI dA~toMse ha~satI hai, bhAnI bhramaroMko zaMkArase haMsatI svaroMko minatI hai, mAno vizAla gavAkSoMke kAnoMse sunatI hai| usake dhvajapaTa aise haiM mAno apane karatalako hilA rahI hai, mAno mayUrake svaroMke bahAne vaha kahatI hai ki hamAre samAna divya geha kaunakauna haiM ? jahA~ gRhazikharoMpara avalambita nIle megha pIr3ita karoM aura Arakta hastataloMvAlI proSitapatikA striyoMke lie santApadAyaka haiN| pattA -- sandhyA samaya sokara uThI huI virahiNIne zRMgArase rahita apane mukhakamalako maNimaya dIvAlapara dekhA aura apaneko nikRSTa samajhA || 6 || 1 7 jahA~ vadhuoMke pairoMke Alakta vilAsa, padmarAga maNiyoMkI prabhAoMse haTA diye gaye haiM / ghara jabataka hare aura nIle maNiyoMse nIle haiM, tabataka netra kAjalakI zobhA dhAraNa nahIM kara pAte, natramukhI striyAM isa kAraNa jahA~ dukhI hotI haiN| jahA~ raMgAvalIke prakAroMkI nindA karatI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mahApurANa [20.7.5 jahiM riddhi vi rehAi pavara kA vi jahiM paMgaNi paMgeNi toyavAvi / pugayakijakarayaMkayAI jahi vAvihi vAviSTi paMkayAI / jahi paMkA paMkA iMsu thAi jahiM haMsi hasi kalarava vihAi / cAhiM kalaravi kalaratri hayaNimANa kAmeNa samatriya kAmayANa / sahi uvavaNA gheri siri caDaMti puNu viviha pakkhi uvavaNi pahati / yamuhaphehi kuMjaramaehi taMbolAha mANavamu~hacuehi / saMjaNiyapaMka jahiM rAyamagga vacaMtajANA cahi Niccunchava maMgalapasatya asimasikisi vijAvajiyastha / jigadhammANaMdiya muttamoya Nisavadava jAhi Nivarmati loya / dhattA-aibalu NAmeM tetthu pahu so jaha vi huNa hoI dosAya // tai vi hu kuvalayavosayaru somma vi caMDapAca pahAyaka // 7|| kulaNAisadhiyAra vi NivivayAru suhasIlu vi dhariyadharittibhAru / ichaloyatthu vi paraloyabhantu govAlu ci jANiyarAyavittu / jayegahiyaguNe vi akkhayaguNohu . NibbAha vi karikaradIyAhu / balavaMtu vi abalAsayaI gammu aviDappu vi laMghiyamarahammu / NIsu vi lakSaNalakkhiyasarIra sasahAve dhIru ci pAyabhIru / / dUratthu vi giya Datthu va hayAri rahavaMtu vi paravAzramayAri / suyabhiSaNamA vi daDhacittavitti bahapAliro vidisacittakitti / aisanchu ni rahiyasamaMtacAka guruo vi guru lahu vinnysaar| saMgama vi jiNai saMgari dujeya lacchIvAsu vi kharadaMDa Neya / supasuna vi caloyaNehi Niyai ThANatyu vitazcaraNehiM mamai / ghasA-jo mahimAdaka purigar3ari mahimAvaMtu muvaNi zikkhAya / / jo ahimANatraMtu puyazu jo riumANavatu saMjAyaH // 8 / / NaM penmasa lilAllolamAla NaM mayaNahu kerI paramalIla / NaM ciMtAmani saMdipaNAkAma NaM tijgtrunnimohggsiim| NaM rUbarayaNasaMbAyanAgi NaM hiyayahAri lAyapaNajoNi / 7. 1. MBPK sohai / 2. M.BP bAlarasa; K kalarava hut corrects it to kalaravu / 3. MBP gharasiri / 4. MP muhamuehi / 5. MB | 6. MY ho / 7. MBP somu / 8. MBP mNddpyaa| 8. 1. MBPK jaga 1 2, PNi / 3. K latriyayalakSyaNasarIka / 4. P NivaDAthu / 5. M vi1 6.P raiyaM / 7. M13 gato; P gruno| 8. M paradu; BP saradaMDu / 9, MBP vara; T pala / 10. M vANatyu; MP thANAdhu / 11. MBP paraNihi bhamaha / 2.1. MILJ khonni| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 1.3] hindI anuvAda huI kula-vadhU kaNThameM hAra bAMdhatI hai| jahAM pravara Rddhi zobhita hotI hai, jahA~ pratyeka A~ganameM bAvar3iyA~ haiM, pratyeka bAvar3I meM nikalate hue parAgoMkI rajase zobhita kamala haiN| jahAM pratyeka kamalapara haMsa sthita hai, aura pratyeka haMsakA jahA~ kalarava zomita hai, jahAM pratyeka kalarava meM manuSyake mAnako Ahata karane vAlA kAmabANa kAmadevane samarpita kara diyA hai| jahAM upavanase Akara gRhoMke zikharoMpara pakSo baiThate haiM, aura phira vApasa vanameM cale jAte haiN| jahAM azva-mukhoMke phenoM, gajamadoM, aura manuSyoMke mukhoMse cyuta tAmbUloMse rAjamArganeM kIcar3a utpanna ho gayI hai| jisameM calate hue yAna, jampAna aura durga haiN| jahAM maMgalase prazasta nitya utsava hote haiM, jahAM asi, maSI, kRSi aura vidyAse artha kamAyA jAtA hai| jahAM loga jinadharmase Ananvita hokara bhoga bhogate hue binA kisI upadravake nivAsa karate haiM / pattA-vahA~ atibala nAmakA prabhu hai, yadyapi vaha doSAkara [ candramA / doSoMkA Akara ] nahIM hai, phira bhI vaha kuvalaya (pRthvImaNDala ) ko santoSa denevAlA hai, saubhya hokara bhI sUryakI taraha pracaNDa hai // 7 // jo kularUpI nabhameM saviyAra ( savikAra aura savitA, sUrya ) hokara bhI nirvikAra pA, zubhazIla hokara bhI gharatIke bhArako dhAraNa karanevAlA thaa| isa lokameM rahate hue bhI paralokakA bhaka thA, gopAla hokara bhI ( gAyoM, dharatIkA pAlaka ) rAjyavRttiko jAnanevAlA thaa| bagake dvArA gRhota-guNa honepara bhI jo akSayaguNasamUhavAlA thaa| jo nirvAha (binA bAha, binA vASA) hokara mI gajakI sUr3ake samAna bAhuvAlA thaa| jo balavAna hokara bhI saikar3oM abaloMke dvArA gamya thaa| rAhu na hote hue bhI ( aviDappa ) jo sUryake tejakA ullaMghana karatA thA, ( phira bhI viTAtmA nahIM thA), Iza nahIM hote hue bhI usakA zarIra lakSaNoMse lakSita thA / apane svabhAvase dhIra hote hue mI vaha pApoMse bhIru thaa| dUra hokara bhI vaha nikaTa thaa| zatrukA nAza karanevAlA aura rativanta hokara bhI paravadhuoMke lie brahmacAro thA, zruta ( kAma aura zAstra ) meM pUrNamana hote hue bhI jo dRDhacittavRttivAlA thA, jo bahupAlito ( vezyAko grahaNa karanevAlA hokara bhI) dUsare pakSameM ( vadhUpAlaka hokara ) dizAoMmeM kIrti phailAnevAlA thaa| svaccha hokara bhI vaha svamantrAcArase rakSita thaa| guru (mahAn ) hokara bhI guruoMke prati choTA aura vinayazIla thaa| saMgrAmameM ajeya hote hue bhI vaha saMgara ( roga sahita ) hokara bhI yuddha meM jotanevAlA thaa| lakSmIkA nivAsa hote hue bhI vaha tIbadaNDako jAnatA thaa| suSupta ( atyanta sotA huA, atyanta nItibAlA ) hokara bhI caroMke netroMse dekhatA thaa| eka sthAnapara sthita hokara bhI vaha unake netroMse ghUmatA thaa| pattA-jo pRthvorUpI lakSmIkA para, puruSazreSTha, mahimAvAna aura vizvameM vikhyAta thaa| jo abhimAnavAlA, sujana aura zatruke lie mAnavAlA thA // 8 // ___ usakI manoharA nAmakI kamalanayanI gRhakamalakI lakSmI mahAdevI thI, jo mAno premasalilako kallolamAlA, mAno kAmadevakI paramalIlA, mAno kAmanAeM pUrI karanevAlI, cintAmaNi, mAno tInoM lokoMko ramaNiyoMko saubhAgyasImA, mAno rUpa ratnoMke samUhako khAna, mAno hRdayakA 2-4 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 26 * NaM gharasara siNi rasulli gharavaNadeva duriyasaMti NaM gharagirivAsiNi javakhapatti mahavi tAsu gharakamalalacchi tahi jaNi taNa khayarAhi veNa jeNa kummuNNayakam kesarika Aryanirahu Navajalahara jhuNi surakarikara karu visaikaMdharu guNaraMjiyajaNu dharaNa dujaigabaMdu sayalu saMtAvita // Nu va visAhitreNa viyagotta iriseM hiMsAvitra ||2|| 10 uNNayabhAlaca alikata kaleka mahApurANa 7 kimika saMkala lAlAvilu fusauraj solaha karda kAmeM jippai gharamaharu maMDaNiya velli / gharakRNasasaha vikaMti / NaM loyava saMkari maMtasatti / meNa maNora paMcchi / alayAuridharaNANa teNa / dujjayavikkamu / citrorattha | kasamappa kulacUDAmaNi / taruNImaNaharu / raghuraMdhara | aNiva jovaSaNu / pecchivi bAlaka ! citai aibalu | piMjarU | hircilibilu| aMta pohalu | pakhihiM bhoya / [ 20.964 NavadAraMtaru | lo cippar3a / chammai lii / mo mujha / ko as 'kamme bAi sa bhija jara kuhijja roeM jhijjai / kArle khijjai / 1 pattA- bhaNi saNaMdaNu patthiveNa saMti karejjasu zivasaMtAmaho / ajahi rAyasari saI puNu jAeva zivacaNo || 10|| 2. P manohari / 3. MBP kuvalayacchi / 4. MBP "varaNAheNa / 6. MBP viyasAdiu / 10. 1. MBP kaDiyala K kaDaya but correts it to kaDiyalu / 2. P rajja / 3. MP "kuMtalu / 4. Komits aTTiyapaMjara 5. M bhAyaNa / 6. B Reads this line as piuvaNabhANu, guNagaNamoyaNu and adds further soyakkomaNu, pakkhihi bhoyaNu / 7. MB and afier this: guNagaNamoyaNu, soya koyaNu / 8 MBPT kaMDa 9. MBP cha / 10. B kArye / 11. MBP khajjai / 5. MRP dujjaSNavaggu / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 10. 21] hindo amuvAna haraNa karanevAlI lAvaNya yoni, mAno ghararUpo sarovarako ratisukha dene vAlI haMsinI, mAno ghararUpI vRkSako alaMkRta karanekI latA, mAno pApoMko zAnta karanevAlI dhararUpI vanakI devatA, mAno ghararUpI pUrNacandrakI pUrNa bimghakAnti, mAno ghararUpI girimeM rahanevAlI yakSapatnI aura mAno logoMko dazameM karanevAlI mantrAkti thii| alakApurIko dharatIke svAmI usa vidyAdharako eka putra utpanna huaa| pattA-usa putrake utpanna hone se samasta dujainasamUha pIr3ita ho utthaa| lekina usakA apanA gotra harSase usI prakAra vikasita ho gayA jisa prakAra navadivasake adhipatti sUryase kamala vikasita ho jAtA hai .....:.::...:. :: .. .. ..... kUrmako taraha unnata krama ( caraNa ) ajeya parAkramI, siMhake samAna kaTitalavAle, vikaTa urasthalavAle svarNaprabha-navameghakI anivAle, kulake cUr3AmaNi, airAvatako sa~r3ake samAna hAyavAle, taruNiyoM ke lie sundara, vRSabharAjake samAna kandhoMvAle, rAjyameM dhurandhara, guNoMse anoMko raMjita karanevAle, abhinava yauvana aura unnatabhAlavAle apane putrako dekhakara, bhramaroMke samAna bAloMvAle rAjA atibalane vicAra kiyA, "manuSyakA zarIra haDDiyoMkA DhAMcA hai, kRmikulase vyApta, rudhirase vIbhatsa, lArase ghinaunA, AMtoMkI poTalI aura maraghaTakA pAtra, pakSiyoMkA bhojana, solaha guphAoM aura no dvAravAlA hai| yaha kAmase jIta liyA jAtA hai, lobhoMse grahaNa kiyA jAtA hai, krodhase tapatA hai, kSamAse ThaNDA hotA hai, karmase baMdhatA hai, mohase mUchita hotA hai, satya se bhidatA hai, rogase kSINa hotA hai, jarAse naSTa hotA hai, kAla khA jAtA hai|" pattA-rAjAne taba apane putrase kahA-"apanI paramparAmeM tuma zAnti sthApita rkhnaa| tuma rAjyazrIkA bhoga karo, meM aba nirvANako lie jaauuNgaa|" // 10 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5 w' 28 cacalayara kusAsaNavasa caraMti jaramaraNa kiMkara kiM karati pimmalagai rAyaDu raha rahaMti aMte aMte uru ji haNai bhapAsa baMdhu suhiyaMdhuNiyata phaNibha va bhItraNa bhujaNijju dukiyadeva desu bhaNami sIhAsaNu hAsa melamAzu kiM chattarhi chattAyArabhUmi cAmaka maru deza Na maraNahAri paliyaMkiyasIsu Na sIsu ho pattA- ema panivi rANANaNaM mehahiM dhArAjalavasihi / caddha paTTu mahAbalaho ahisiciva siha sirikalasahiM // 16 // OM jayajayasa caddha paTTU maNibhUgu viNu pariharevi jo liMdara siMha caMdaNeza jo thui jo Si duvcayaNu deva mAmaMtamaMtibhause vaNijju devaMgahi vivihiM parihahiM kAmiNikSaNasiharA liMgaNehiM tI pukkhara bajAiehiM ucchaliyapaya ghaDiyArabAlu bhillu mahAmaNiyamaMti tina sayama bahuridviriG mahApurANa 11 mahuM vAi kuvAihiM aNuharati / mAyaMga aMga kiM mokkhu deti / e avara vi jagi asubaha devaMti / rovai vazca sahu Na rakkha kuNai | khaNadhaMsa gayaru gaMdhavaNayaru | ghara vigvara kebala sapAlu / kavi kavi vaNijju / khayarata va gaNami / [ 20.11. 1 phirakha gacchaMtu praNu / pAvijjai vijjau jahiM Na kAmi / paNa samati keu jhasa ke udhAri / jo munihiM mRdu so kugar3ha jAi / 12 s puru me likiparavai paTu / dhivaNijaNi vaNi jiNadikkha lebi / visare mai maNeNa / dohimi samANu huDa paramajoi / etaddivitAsu su karai rajju / oharaNaM maNikaMNaghaNehiM / jAhiM vAhaNehiM / sarigamapadhaNI saragAiehiM / bhoyAsata hujA kAlu / bIDa saMbhiNNama tti maMti / saMbuddha caUthau jagapasiddha 1 dhanA - teNa NairAhi SiSita hubahu taNehi kiM vA // sAye bahusarivapi visayasuddehiM mi jIu barAyaDa ||12|| 11. 1. MBP bahuta / 2. MB kevala daMsaNAsu / 3. P khajjaMtu / 4 MBP pANu / 5. MBP sIse / 12. 1. MBPK AharaNahi / 2. M paDhamilla / 3. MBP NarAhi / 4. MBP ki vaha / 5. P dhAdiGa / 6. M sAmara / 7. MBP vANiryAha / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa / 21.13.1 jiha pAmA pharasahaphasaNeNa saMbhAsaNapiyamuhadasaNeNa / tiha Nizcai kAmu sevijamANu vittharai hoi aiappamANu / ghaDUDhai loheNa mahaMtu loha bahai haMkAre tivya kocha / baDhai yahINu Nievi mANu paravaMcagaMNa maayaapihaannu| vaDai raha a~NuaMdheNa moha iya jIu kareppiNu dhammadohu / mahiNAhu hovi puNu hoi sANu saMsAri phavaNu rAyAhimANu / apajA jA phaMdappavAhi saMkappa tappai tAi dehi / sA keNa vi katthA ANiyAi pasamijjA jAi sumANiyAi / sA NAri sahAvadurgadha paDula aNNAsattI dhaNagamma kuddil| . . ghalAsusiyubhanAi yi dahA sA jhatti palittI / / asthi Na dehi gaMviTTha maI tahi upasamavihi paravasa uttI // 13 / / phAsarasavasaMgaya mahi bhemeci / gAyaMti ke vi NabhaMti ke vi vAyati ke vi vapaNaMti ke vi| sIti ke vi tupaNaMti ke vi dhaNajji par3hati lihaMti ke vi / karisaNu karaMti paharaNu dharaMti caDayammahi parahiyavahati // AbaMtu visiTu Na saMsahati aghaI guNavaMtA saI kahati / kammehi ghaNAI samajjiUNa ANedhi Nihe laNi puMjiU~ga / divasAvasANi samasaMta hoti NivyAiyamuha mANava suryati / aha umaga DDiyaNiNAya dhAvaMti saicchai ve vi bAya / Nidai rINattaNu khayahu jaai| khalu chipaNa: chipaNa rasu vi thAi / AhAru muttu pariNavai aMgi pajjalai pittu yasa sNgi| jaTuMti gosi puNu NIsasaMta ki rakkhahaM ghaNu paNaiNi bhaNaMta / pattA--bhayasapaNAvasa tharahariya leMti kera kAsu vi balavaMtaho / jIhAmehuNarasarasiya aMti jIva Narayahu suduraMtaho // 14 / / dhaNiyaravihINe kiM kuleza Ni yaNAi vihINe kiM ylenn| varasa lilabihINe kiM sareNa sukalattavihINa kiM ghareNa / suviyavihINe kiM pureNa paravavaNi kiM ThareNa / cAritavimuka kiM sueNa piupayapaDikUla ki supaNa / 13. 1. P ahi / 2. P Nicu / 3. MBP aNaMtu / 4. ALBP tibyu 1 5. MYK NiyahANu / 6. M' bacaNeNa maNi mAyaThANa; BdegcaMcaNeNa maNi mAi ThAgU / 7. MBP : a baMdheNa / 8. BhA / 9. M bicha / 10. MB buttii| 14. 1. MB bhamemi / 2. C pujjiUNa / 3. B pAya / 4. NB mabhabai / 5. MB1 sibha / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 15. 4] hindI anuvAda jisa prakAra aMguliyoM ke khujalAnese khujalI bar3hatI hai, usI prakAra manike bhASaNa priyamukhadarzana ke dvArA nityaprati sevita kiyA jAnevAlA kAma atyanta pramANahIna ho jAtA hai / lobhase mahAna lobha bar3hatA hai, ahaMkArase tIvra kroSa bar3hatA hai, nayahIna vyaktiko dekhakara mAna bar3hatA hai, dUsarese pravaMcanA karanepara mAyAvidhAna bar3hatA hai / anubandhase rati aura moha bar3hatA hai, isa prakAra jIva dharmadroha karake rAjA banatA hai aura phira kuttA banatA hai| saMsArameM kisakA rAjyAbhimAna rahA / jo kAmako vyAdhi utpanna hotI hai usase kampanake sAtha zarIra santapta hotA hai / kahIMse bhI lAyI gayI sumAninI jAyAkai dvArA vaha kAma-vyAdhi zAnta kI jAtI hai| vaha nArI svabhAvase durgandhita aura caTula hotI hai, anyameM Asakta dhanagamya aura kuTila hotI hai| pattA-bhUkha zarIrameM lagatI hai jo zIna bhar3akakara zarIrako jalA detI hai, maiMne yaha acchI taraha dekha liyA ki zAnta karaneko vidhi zarIra meM nahIM hai, vaha paravA hai // 13 // 14 sparza indriyake rasake adhIna pRthvImeM ghUmakara kucha loga gAte haiM, kucha loga nAcate haiM, kucha bAMcate haiM, kucha varNana karate haiM, koI sote haiM, koI dhunate haiM, koI dhanake lie par3hate haiM aura likhate hai| koI khetI karate haiM, koI astra dhAraNa karate haiM aura koI cATukamase dUsare hRdayavA apaharaNa karate haiM / mAte hue viziSTa vyaktiko sahana nahIM karate, apane Apako guNavAn kahate haiM / nAnA kosa dhanako arjita kara, lAkara apane gharameM ivA kara, dinake aMzameM zramase thaka jAte haiM, muMha phAr3akara AdamI so jAte haiN| bar3ha rahA hai ghuradhura zabda jinameM, aisI donoM havAeM svecchAse nIce aura Uparake mArgoM se jAtI rahatI haiM, nIMdase unako thakAna dUra hotI hai, khala ( khalI) to cavita hote-hote rasa bana jAtA hai, lekina khAyA huA AhAra zarIrameM pariNata hotA hai aura ileSmake sAtha pitta bana jAtA hai| savere uThakara punaH niHzvAsa lete haiM, aura apanI parinayoMse kahate haiM ki dhanako rakSA kisa prakAra kareM? pattA-harake kAraNa kisI bhI balavAnakI AjJA thara-thara kAMpate hue svIkAra karate hai| isa prakAra jillA aura maithunake rasakA AsvAda lenevAle jIva pApapUrNa narakameM jAte haiM / / 14 / / dhanarahita kulase kyA ? apane svAmIge rahita senAse kyA ? zreSTha jalase rahina marovarase kyA? sukalanase rahita gharase kyA ? pagiddhatase vihIna nagarase kyA, parastriyoMke nakhAsa kSata ura. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 5 10 5 32 kiM cAeM maNasaMtAvireza kiM kariNA aNi kuseNa kiM purise pasaridujja seNa paMcidivaseNa karaNa kiM kiM guruNA mohaMdhAraNa kiM duzaNamaharAlAbie sacceNa dAdANeNa dhammu teNettha kuNara NArayatirikkha dhamme hoMti kappAriMda ahamaMda dadAha joha maNimaDasihara sohillasosa paDavAsuva kusumasara rudda rAmammitAI soharU kula sIlu kaMti jaM dIsa caMga guNavisesu ghatA- - dugu sabuddha pasaNNabhai khagavada rayahu aggar3ha bhAsai // dhamma eti sAru Nitra je paka apasamANana dIsaha ||25|! mahApurANa pahU sAhivajaha saggApavaggu aNAuyAI kiM mArge piyamudIvireNa / kiM hariNA avagaNNiyakuse | kiM NariNa viyaliyara seNa / kiM te pemmaparatvaseNa / ki pariyaNeNa paravairaeNa | kiM sIse aviNayagArapaNa / kiM dharmmavihIna jIviNa / bhUya cayAri jahiM jAha milati gulajala piTThehi mayanti jema Na sarIrisara bheu asthi jammA u Na baccaiDa aNuM jammU jo paraharu pucchiSi para pAsi pattA - dhavalIhUyaeM sirakamalu bhou deva kettita bhujijjai // dhammu jiNAgamabhAsiya maNayakAyatisuddhi kivaja // 16 // 16 alieNa jIvasidda aham / kuccha sura hoMti tisallatikkha / arahaMta cakki cAraNa muNiMda / dhammeNa hoMti jagi rAma kaNh / maMDaliyamahAmaMDala Isa / dhamme hoMti NANAdi / dhammeNa havaMti buhattaNAI / porisa jasu bhuvalu vimala khati / taM dhamma ra phalu asesu / 17 tA disai mahAmai tahu kumaggu / mahimA vesArakhyAI / taha taha ceyaNacidhaI caleti / bhUpasu jo saMbhavada tema / karu NuM daMtu kokaNu hatthi | jaNu jeNa jiyai taM karai phambhu / gaccha iMdiya buddhIpayAsi / [ 21. 15.5 0 15. 1. MBP saMtAbaraNa 2. MB dAvieNa 3. B avigaNiyaM 4, MP maMta; B satteM / 5. P bahukathavaraNa / 6. MP moheM dhAraNa / 7. MBP lAvaNa / 8. MBP bammabirahieM / 9. MP jIvaNa / 10 MBP paramahiyattaM maMvivaru khayaravai rAyaDu | 16 1. K ati / 2. P soham sIla kula rUkha / 2. MB rU / 4. MPK porisu namu / I 17. 1. MBP jlvaa| 2. M jIva / 3. MBP RNa daMtu / 4. MB aNNajabhbhu / ng Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. 17.8] hindI anuvAda 33 sthalase kyA ? cAritrase rahita zAstra se kyA ? pitAke caraNoM ke pratikUla putrase kyA ? manako santAna pahu~cAnevAle tyAgase kyA ? priyako muMha dikhAnevAle mAnase kyA ? aMkuzako nahIM mAnanevAle gajase kyA ? cAbuka ko nahIM mAnanevAle azvase kyA ? jisakA apayaza phaila rahA hai aise manuSya se kyA ? rasase vigalita nRtya se kyA ? paMcendriyoMke vazIbhUta putra se kyA ? premake paravaza honevAle kyA ? dUsare ramaNa karanevAle parijana se kyA ? mohAndhakAravAle guruse kyA ? avinaya karanevAle ziSyase kyA ? moThA AlApa karanevAle durjanase kyA ? dharmase rahita jIvanase kyA ? dhattA - prasannamati svayaMbuddhi vidyAdhararAjase Age punaH kahatA hai- "he rAjana, dharmakA itanA sAra hai ki para apane samAna dikhAI de jAye ? // 15 // 16 satya aura dayA dAna dharma hai, jhUTha jIva hiMsAse adharma hai / usIse yahA~para khoTe manuSya ( adhArmika manuSya ) nArakIya niyaMca aura tIna zalyoMse pIr3ita khoTe deva hote haiN| dharmase kalpavAsI deva hote haiM, arahaMta cakravartI cAraNa aura munIndra hote haiN| dharmase vizva meM vizAla candramAke samAna kAntivAle ahamindra aura rAma kRSNa hote haiM jinake sirapara maNimaya mukuTa zobhita haiM aise mANDalIka aura mahAmaNDala patiyoMke svAmI hote haiM / prativAsudeva kAmadeva, rudra aura nAnA prakArake rAjA dharmase hote haiM / dharmame siddhAntavettA, vAgmI aura vAdI paNDita paidA hote haiN| saubhAgya, rUpa, kula, zola, kAnti, pauruSa, yaza, bhujabala, vimala zAnti Adi jo-jo bhalA guNavizeSa dikhAI detA hai, vaha samasta dharmakA azeSa phala hai / battA - he deva, sirarUpI kamala sapheda ho gayA hai, kitanA bhoga bhogA jAyegA ? mana, vacana aura kAphI zuddhise jinazAstroM meM bhASita dharma kiyA jAye ||16|| 17 , hai svAmI, svarga aura apavargako siddha karanA caahie| taba mahAmati mantrI kumAgaMkI zikSA detA hai ki anidhana - anAdi aura ahetuka pRthvI, pavana, agni aura jala ye cAra mahAbhUta jahA~ jahA~ milate haiM, vahAM vaha cetanAke cihna prakaTa hote haiN| guNa jala aura miTTI meM jisa prakAra madazakti utpanna hotI hai usI prakAra ina bhUtoMmeM jIva utpanna hote haiM / mAtmA aura zarIra meM bheda nahIM hai / batAo sU~Da, kAna yA dautameM kauna hAthI hai ? jIva eka janmase dUsare meM nahIM jaataa| manuSya jisa karma se jIvita rahatA hai, vahI karatA hai| jo dUsarese pUchakara apanI indriyoM aura 2-6 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [20, 17.2 viNa tehiM kema so sagge jAi puvijana patthara kiM punnnnbhaai| jAsuthari mubaMi malu jIvalou parajammi neNa kahi kiyatra pAla | jalabubbuya jai kammeNa hoti to jIva vi rAya ma karahi bhati / pattA-kahi kira suchiyadukkiyaI viNu bhayarahiM jISTha kahi dina / / jo bAhira pAsaDiyahi so hamaNNami corahi guja // 17|| 18 : taM NisuNivi caviuM cauttharaNa maMsi hi epa gaviyamattharaNa ! paripAliyasamAhisAvanr suyavaMta pariNAsAvapaNa | jaNi mairahi dIsai dipaNa' raau| caradvapasUyahi eku saau| dehe bhAveNa bi bhitaNu lou kiha pahai tuhAra bhUthajoja / kharavaDavAraharaisi vesarAsu saMbhavu NidiTTa katthara parAsu / duvvehi tehiM tehau ji hoi. vacittu kAI saMjoyavAda / movijjaDa pANieNa pANija sosijai jhatti teNa / ghavalayata pavANu thira jar3a dharitti asarUvaha kahiM melAvajutti / emeye karivi appaNiya uttika jaMpami pauradariya vitti / viNu jIva kaihi bhUyaI milaMti kAyAkAreNa Na pariNavati / jai pariNati bhAsahi kuheca to kADhayapiDhari sarIru hosa / ghattA-paMciMdiyahi vidhajjiyau maNavirahiu cimmettu ayANa: // jIu jAi.kiha bhaNasi tuI samiA hoi kiha suravararANau ! / 18 / / 12 dIsa payatthu jagi sahuM gugeNa pAhANeNa vi NicceyaNa / kaTijjai Ayasu kaMDUhaeNa jiha tiha so kammaNiSaMdhaNega / jaMpiDa paI bahupujjAhareNa kiM kisa sukija bhavi patthareNa / u rUsai so kaNimaheNa jau tUsai bhoyapariggaheNa / NijjIu Na yANai sonkhu dukkhu / jahiM jIu tahiM ji tuhuM tAI pekSu / bho bhUyavAi bhUehiM muttu tuhUM tujha Nasthi jiNavayaNamaMtu / vaiDiya paMDiya kabbu kavahi aNibaddha asaddhalaM kAI cAhi / tahi avasari saMbhipaNe parattu uppajjai khaNi khaiNabhaMgacittu / 5. MB saguH P sammi; K samga but corrects it to sammu / 6. K mubai / 7. MIP bhUehi / 8. MBP coreM / 18. 1. MB diNa rAu / 2. M vibhiNaloja; BP vihiSNaloja / 3. MBP rasu / 4. MISP upani karai aNNahu viNAsu 1 5. ullaavijnyi| 6. MB emeviP emeva / 7. MBP bhUyaI kahi / 8. ABP pariNamaMti / 9.MBP pariNayaMti / 10. M cimitta ; cimmitta / 19. 1. B kaDhieNa; ' kaTTaeNa / 2. MIP bhavi savikaTa / 1. MRI taha tujha / 4. MBP apada / 5. MIIP khaNi bhaMgacitta / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20.12.8] hinco anuvAda buddhike prakAzase dUsareke pAsa jAtA hai, binA inake ( indriyoM aura buddhike prakAzake binA ) svarga kaise jAtA hai / puNyabhAvase pattharakI pUjA kyoM kI jAtI hai| jisake Upara ( dharatI yA patthara) jIvaloka malakA rayAga karatA hai, dUsare janma meM usane kyA pApa kiyA? jalake buqhuda padi karmase hote haiM, to jIva bhI karmase hote haiM / he rAjan , isameM bhrAnti mata kro| ____ghattA-puNya-pApa kisake ? binA bhUtoM { pRthvI-jalAdi ) ke jIva kahA~ dikhAI diyA ? pAkhaNDiyoMke dvArA jo bahakAyA jAtA hai, maiM samajhatA hU~ vaha coroMke dvArA ThagA gayA ? // 17 // yaha sunakara mantriyoMmeM cauthe strabuddhine jo zAnti aura ahiMsA dharmakA pAlana karatA hai, zAstrajJa hai aura gapakA-sAvaka hai jAlA massA mAra karane kahA, "cAra dravyoMse utpanna madirAse logoMmeM eka hI svAda aura mada dikhAI detA hai, lekina loka, deha aura bhAvase bhinna haiM ( jabaki bhUtacatuSTayase utsanna honeke kAraNa use eka honA cAhie ) tumhArA bhUtayoga kisa prakAra nirmita hotA hai ? una banyoMse vaha vaisA hI hogaa| he saMyogavAdI, yaha vicitratA kaisI ? Aga pAnIse zAnta hotI hai, aura pAnI zIghra usake dvArA (Aga ) sokha liyA jAtA hai| pavana caMcala hai, dharatI sthira aura jar3a hai, isa prakAra eka dUsarese bhinna svarUpavAloMkI milApa yukti kahA ? binA jIva (cetanA) ke jIva kahA~ milate haiM; ve zarIrake AkArake rUpameM pariNata nahIM ho sakate / yadi pariNata hote haiM, to tuma kukAraNa kahate ho, aura taba kAr3heke piNDa meM zarIra utpanna honA caahie| pattA-pAMca indriyoMse vivarjita manase rahita, caitanyamAtra ajJAnI jIka kisa prakAra utpanna ho sakatA hai, aura kisa prakAra svargameM suravaroMkA indra hotA hai ? tumhIM batAo ? // 18 // 19 ___ jagameM padArtha guNake sAtha dikhAI detA hai, jisa prakAra nizcetana cumbaka pattharake gharSaNase Aga prakaTa hotI hai, usI prakAra karmoM ke bandhase jIva paidA hotA hai / tumane jo kahA ki bahapUjAko dhAraNa karanevAle pattharase kyA duniyAmeM puNya kiyA jAtA hai ? nigraha karanevAlese vaha krodha nahIM karatA hai, aura na bhogoMkA parigraha karanevAle se santuSTa hotA hai| nirjIva vaha na to sukha jAnatA hai aura na duHkha / jahA~ jIva haiM, vahIM hU~ unake dvArA ( sukha-duHkhake dvArA ) dekhA jAtA hai / he bhUtavAdI, tUM bhUtoM ke dvArA mukta hai, tUM jinavarake vacanoMkA rahasya nahIM jaantaa| he vitaNDAvAdo paNDita, dunI kAvya mI karate ho, anibaddha aura asaMgata kathana kyoM karate ho ?" usa avasarapara sambhiAvAne pahA-"joba jisa kSaNameM utpanna hotA hai, vaha kSaNa vinazvara hai| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 10 36 mahApurANa pariyA suru vi vAsaNAi | paDa appara pATha giva pAsabaMdhu / isiyacchiyaramiyayAsaNAi jo dIsa so khaTTi baMdhu ghattA-tA risisamayahu bhattaeNa uttama diSNu teNa varNavAihiM // raNasthi jaga tagajalarasu ji dudhu dharbu gAihiM " // 19 // [20.19.9 naM pathi vappa taM kummarobhu bhaNu ko khaNu vi thAi taM ko jANai jiNavaru muvi saccu ja chiNNauM maNu maNabhAva ceha jara davaI tuha svaNabhaMgurAI sAdha bAhiriya diThTha tA sayama vaSa maItrisAlu jiha eyaha kerI saba mAya gurusI vA eklA 20 taM DiMbhu taM gayaNapomu / asthin kiM puNu khayahu jAi / vajici aruci pariNAmi taccu / to aNNa thatriya aNNu le | to khaNadhaMsiNi vAsaNa Na kAI / ajuhavu khaNilaM ki bheNitaM vi / mAvizya siSiNaya iMdrajAlu / dIsaMtu vi tiha jagu Natthi rAya / sadehu / jiha soNari viha ru uheyabhaTTa aliyAI ji NisuNivi muyai ghI Ayasu paDhesara bhaNivi tasai isipAyapaNAma viNIyapaNa jatthi kiMpi kAraNu Na kajju jaDa hoi asaMta atthakAri fruits tehiyariMda dhattA - jaMburDe mAsakhaMDa muvi dhAyau saliluggayapADhoNaho || Amisu giddhaM hi yatra mINu nimajjivi gara niyaMThAho ||20|| 21 paralo laggivi koNa gahU 1 NiyataNu daMDa ki gayI / TiTTi uttANiyacara vasai / tA guruNA bhaNilaM turIyaNa / to ki bIhi jaba paDada vajju / to Ahi siviNaMtara mayAri / kiM cavahi asacca vida / usa tu paNa hA t hoi paDivatti kenthu / supi rAya jiSNA mahAsiyAI sumbheti Na jaDayaNabhAsiyAI / dhattA - Asi tuhAra baMsi huDa pahu arabiMdu NAma vikkhAya // paDhaputtu haricaMdu to puNu kuruviMdu iMdusamu" jAya ||22|| 6. MB khaNabaddha; P khaNi baMddhi / 7. MBP lega diSNu 8 MB 10. MBP ghu / 11. MB gaiho / svaNavA ho / 9 13 tratthi / 4. MBP jaMbU / 5. MUP 20. 1. MBP bhaNasi / 2 MBP mAiSTriya | 3. P gurutIsaghambhu / salila / 6. MB giyANaho / 21. MBP ubhayaM / 2. K ghoSa but corrers i to cI and gloss vastraM / 3. K dihi / 4. MB siviNaMtara' / 5. MAMB NiNNAsiya / 6. MBP visara / 7. MBIK'gamadUsiyAI / 8. K aribiMdu / 9. MBP paDhanu puttu / 10. M iMdusama; // iMdrasabhU / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. 21. 11] hinvI anuvAda hesanA, mAkA karanA, mANA maranA, bharekhar3A karanA Adiko saMskArase bahuta samaya taka jAnA jAtA hai| jo dikhAI detA hai vaha kSaNavartI skandha hai| he rAjan, na to AtmA hai aura na pAyabandha karma hai|" pattA--taba muni siddhAnta ke usa bhakkane kSaNavAdiyoMko uttara diyA / saMsArameM binA anyaya ( paramparA) kI koI vastu nahIM hai / gAyoMke zarIrakA jalarasa hI dUdha banatA hai // 19 // yadi becArI vastu nahIM hai, to kachuke roma, bandhyAkA putra aura vaha AkAzakusuma bhI ho. yadi ve nahIM hote to batAo eka kSaNake lie kauna sthita hotA hai aura jo astitvayakta hai vaha punaH kSayako prApta kyoM hotA hai| jinavarako chor3a satyako kauna jAnatA hai? jIvAdiko chor3akara tattva pariNAmI hotA hai| yadi kaTA huA mana mana ke bhAgako jAna letA hai, to anyake dvArA sthApita manako anya le legaa| yadi tumhAre saba dravya kSaNabhaMgura haiM to phira vAsanA kSaNameM nAza honevAlI kyoM nahIM hai ? kyA vaha skandhoM ( rUpa vijJAna vedanA saMjJA aura saMskAra ) se vAsanA bAhara hai to he dhRtaM ! tumane ananubhUtako kSaNika kyoM kahA / taba vizAla buddhivAlA svamati kahatA hai-"mRgatRSNA, svapna aura indrajAla jisa prakAra hote haiM, usI prakAra yaha saba isakI mAyA hai| ataH he rAjan ! dikhAI detA bhI vizva vAstavameM nahIM hai| guru-ziSya aura dharma tathA yaha vyavahAra vAstava meM nahIM hai aura na svadeha hai| pattA-siyAra mAMsakhaNDa chor3akara jalameM uchalatI huI machaloke Upara daudd'aa| mAMsako goSa AkAzameM le gayA aura machalI DUbakara apane sthAnako calI gayI / 20|| jisa prakAra siyAra usI prakAra manuSya bhI do prakArase bhraSTa hotA hai| paralokake lie lagakara kauna naSTa nahIM hotaa| jhUThI bAteM sunakara ( manuSya) dhairya chor3a detA hai aura isa prakAra naraka bhoga apane zarIrako daNDita karatA hai| AkAza gira par3egA, yaha socakara trasta honA hai| 'TiTrima apane paira UMce karake rahatA hai| taba munike caraNoM meM praNAmase vinIta cauthe mantrI ne kahA, "yadi koI kAraNa aura kArya nahIM hai, to jaba vaja giratA hai, to harate kyoM ho? yadi cAja nahIM hai, vaha arthakArI ho sakatI hai to svapna ke bhItara siMhako le Ao? usase ahitarUpI gajarAjako naSTa kara do, he vidvAnoM meM zreSTha, tuma asatya kyoM kahate ho ? na zabda hai, na tuma ho, na meM hai aura na vastu / to batAo iSTapravRtti kaise hotI hai| jinAgama meM kahI gayI bAta suno, jajanoM ke dvArA bhASita nahIM sunanA cAhie / pattA-tumhAre vaMzameM aravinda nAmakA vikhyAta rAjA huA hai| usakA pahalA putra harizcandra thA, aura dUsarA indra ke samAna kuruvinda huA // 21 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mahApurANa [20. 22.1 22 tahi Nayarihi suhikallANakAri righariNihArakaravalayahAri / gayagaMdhahatthi bhaDakAlaya paDikUlapisuNasirasUlabhUya: te tiNi vi suhaM acchati jAma laggau DAha najara piuhi tAma / NihAi hAru malayakahapaMku / dhagadhagai palayasUru va sasaMku / jalejaliu jAlajalagu va jalada AvaikAlai AvaI Na Nidda / uvasamaNa kema vi aMgaDAhu thiu kAyaramuhUM varakhayaraNAhu / vahiM avasari paMkayavattaNetta piuNA kokAviu paDhamaputtu / so bhaNiu teNa hayaraviyarAI jahi ghaNaI vaNaI vejiihraaii| jahi surahiu kapiu devadAru sIyalu saMcAriyaM himatusAru / jahiM vAi vAu NIcai sarIra taMNevAvahi sIoyatIru / Aisahi savijjAdevayAu / maI Natu turiu maaruyryaau| tA teNa bhaNivi pesaNapasAu AyAhija khagadeyI NihAva / dhattA-supaNa savijjau pesiyau tAu tAsu joyaMti Na saMmuhUM // maMtu deu osahu sayaNu puSiNa paraMmuhi hoi paraMmuhUM / / 22 / / pAviTThahu kaha va Na jAi prANu ADhattau teNa raurdu jhaannu| loehi bhaNijjai deva jIya saMpayasuhi suhiyaI sevIya / kaMdai karehi tADaMtu to? duhidesae~Na saMNihu griNdu| jujhataha kapiu kAyadaMdu pallIdehaMtahu ruhirabiMdu / Ni Diu AsAlita so raviMdu / sIyalu vaNaruhalavU charNidu / taM pecchivi hariyaMdANuyAsu Arasu diNNu tAeM suyaasu| , jai rattadahi jalaphIla karami to putta Niruttau Na' marami / kiMkarakarasiraghaDayANipaNa ssmesmhismRgsonnienn| khaNi kholla khaNepiNu bharahi tema suvihANa iha tahiM pahAmi jema / pattA-NisuNivi hiMsAvayaNa vihi gau kuruviMdu piuhi maulivi kara / / kArimakolAlA bhariye viraiya vAvi vihANai duttara // 23 // tUse ppiNu tetthu paidA rAu pahateNa teNa bujhiya u sAra / Na : lohiDaM lakkhArasu Niruttu mAyAraca NihaNami eha puttu / 22. 1. MBPK Nihada / 2. MRP jalajalai jaliu jala] 1 3, 115 pattadeg 1 4. MHP padama puttu / 5. P vallIharAI / 6. MRP saMcAriu 1 7. MSP muvija / 23. 1. MRP pANu / 2. MBF tuMDu; T toDu udaram; K toMdu, but records toMDu in second _hand 1 3. M reals this first ar lai 4. 1 desiehi / 5. M reads this foot as 36 / 6. MBP hiyayatyiu mAsAsita pariMdu / 9. NIBP la3 / 8. MRP rasaihi / 9. MBNeya / 10, MBP miga / 11. GK bhariya bAdi / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthI mAra 22 gRhiNiyoM ke hAra aura karavalayoMkA apaharaNa karanevAlI tathA zubhakalyANa karanevAlI gandha hAthiyoMse rahita usa namarImeM, yoddhAoM ke lie kAladUta, pratikUla zatruoM ke sirake lie zUla ke samAna ve donoM sAtha rahate the| itane meM pitA ke lie dAhajvara utpanna ho gyaa| hAra aura candanakA lepa use jalAtA / candramA use pralayasUryake samAna dhakabaka karatA hai| golA vastra agnijvAlAkI taraha jalAtA hai| Apattike samaya nIMda nahIM bhAtI / usakA aMgadAha kisI bhI prakAra zAnta nahIM hotaa| vaha zreSTha vidyAdhara rAjA apanA mu~ha kAyara karake raha gyaa| usa avasara para pittAne kamalake samAna mukhanevAle Apane pahale putrako bulAyA / usane usase kahA"jahA~ sUryako kiraNoMko Ahata karanevAle saghana vana aura latAghara hoM, jahA~ sugandhita kA~patA huA devadAru ho, aura jahA~ zItala hima tuSAra cala rahA ho, aura jahA~ havA bahatI ho aura zarIrako zAnti detI ho, aise zItala jalake taTapara mujhe le clo| pacana vegavAlI apanI vidyAko Adeza do ki vaha mujhe turanta le jAye / " taba usane 'jo AjJA' kahakara vidyAdhara devI samUhako pukArA / 20. 243] ... pattA -- putrane apanI vidyAe~ bheja diiN| lekina ve usake sammukha nahIM dekhatIM / mantra, deva, auSadha, svajana puNyake parAGmukha honepara parAGmukha ho jAte haiM ||22|| 23 pApIke kisI prakAra prANa-bhara nahIM jaate| usane roI dhyAna prArambha kara diyA ki sampati sukhameM logoMke dvArA kahA jAtA hai ki sudhIjanoMke dvArA sevanIya he deva tuma jio / apane hAthoM se peTako pITatA huA, duHkhakathanake sAtha rAjA cillAtA hai / lar3hatI huI donoM chipakaliyoM ke zarIra kaTa gaye, unake zarIrake madhyase raktako bUMda girI, usase aravinda Azvasta huA / raktakaNa aisA zItala lagA jese pUrNacandra ho / yaha dekhakara, "usane apane putra harizcandrako Adeza diyA ki "yadi maiM rakta sarovarameM jalakrIr3A karatA hU~ to he putra ! maiM nizcita rUpase nahIM mAratA hU~ / anucaroMke hAthoM aura sirarUpI ghaTakoMke dvArA lAye gaye kharagoza, meMDhA, mahiSa aura hariNoke khUna se gaDDhA khodakara isa prakAra bhara do ki jisase meM phala usameM snAna kara sakU~ / " dhattA - hiMsA vacana aura vidhi sunakara kuruvinda pitAko hAtha jor3akara calA gayA / savere usane bAvar3I banavAyI aura kRtrima raktase bhara dI ||23|! 24 santuSTa hokara rAjA usameM ghusaa| snAna karate hue usane svAda jAna liyA ki rakta nahIM nizcita rUpa se lAkSArasa hai| mAyAvI isa putra meM gAratA huuN| usake Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Xo [21.24.3 mahApurANa maNi pasarila tahu dukammareNu AyaDDiya bhIsaNu khaggadheNu / aibuddhivaMtu paracittajANu diTThala kuviduH palAyamAna / NaM karihi viruddha jaraphareNu pAravai tahu pacchai dhAvamANu / pakvalivi paDiu girirAyatuMga piyakarachuriyANiyaTTiyaMgu / muu gau garagahu suhisoyabhagi hAhArau Ti baMdhuggi | avaru viNimuNahi tuha vaMsakeu sveNa NAI saI mayarake u / ciru hotau garavA daMDadhAri daiDa gAmeM daMDiyaNiyAri / taha taNa 3 taNA pajiyadevAli mANimAli saulagayaNaMsumAli / "deva dAha kAlaNa endhu dhaNarAsihi uppari detu itthu / pattA-puttu kalattu citti dharivi puMjiyavivihdavyapaubhArai / / aTTahANe piDa mariyi ajeyaka huyaDa NiyayabhaMDArai // 24| 10 25 mANumu dADhahiM daMtahi dalaI jaM ghari paisaha taM taM gilii| sasimaNi jalaka yasihAgaNavaNi puNu raiyaNamAli pasaMtu bhavaNi / saMbhariyapuHvajammatareNa olakhita piyasisu pisahareNa / mabhIsita bhoyohoyaNeNa tA ciMtitra khagaSaijAyapaNa / mahu eDa ko vi ciraJjammabaMdhu NaM to ki Na'u bhakkhA mayaMdhu / puNu gapi teNa pucchiu mugiMdu bhAsiyA teNa daMiyariMdu / hUyau asamAhii marivi sappu kiMNa viyANahi appaNau bappu / taM muNivi teNa NivaNaMdaNeNa piDaNekaruNapiryamaNeNa / paDiAvepiNu gharu khaciyakammu jiNaNAhahu kera kahija dhammu / najhivi phaNiNA saMNAsu phayau muDa jAyau suru urayattu gayau / deveNa taNa jANiyabhavega kaya gurupujjA sumahucchaveNa / Avivi maNimAlihi viSNuhAra jANai puru desu kaSiyAha / ihu ajja vi acchai tujha kaThi tArANiyaru gheNaM merkNtthi| pattA-taM NisuNevi mahAbaLeNa bharahamotiyAvali joeppiNu / / hayatamu pupphadaMtasarisu AliMgiyara maMti dhihase ppiNu ||25|| isa mahApurANe tisahimahApurisaguNAlaMkAre mahAkApuratavirahae mahAmavamarahANumaviNae mahAkamne vijJApaMsiyaDAvihaMdaNaM NAma bIsamo parikemo samatto / / 3. // saMdhi / / 10 // 24. 1. MLP tuI gimuNahi / 2. " NAmeNa ji dNddiyaari| 3. MBP "duyAli / 4. MBP tA / 5. MP ajagara 1 25. 1. MPP dalei / 2. MP fgaleI / 3. MB] rayaNimAli / 4. MBP meM bhausiu / 5. MB bhoyAbhIyaNeNa, PT bhoyAbhoyANa / 5. ciradhammabaMdhu / 7. MRP karaNa / 8. MdegkappiyaM / 9. T nayAgAru vRttAvatAraH / 10, AMRI' va mehavakaThi / 11. M.BP puSphayaMta / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. 25. 15] hindI anuvAda manameM pApakI dhUla praveza kara gyii| usane apanI bhoSaNa churI nikAla lI, mAno gajake prati bUdA gaNa vizva ho uThA ho ! usake pIche daur3atA huA, girirAjakI taraha UMcA vaha rAjA phisala kara gira par3A, aura apane hI hAyakI churIse aMga kaTa jAneke kAraNa marakara naraka gyaa| sudhoke zokase bhagna bandhuvargameM hAhAkAra maca gayA / aura bhI tuma apane vaMzake cillako suno| jo mAno rUpameM svayaM kAmadeva thA, aisA bahuta pahale daNDaka nAmakA zatruoMko daNDita karanevAlA, daNDa dhAraNa karanevAlA rAjA thaa| usakA anyAyase rahita putra mamimAlI apane kularUpI AkAzakA sUrya thaa| he deva, vaha lambe samaya taka dhanarAzike Upara apanA hAtha pheratA huA dhattA-putra aura strIko apane manameM dhAraNa kara aura AtaM dhyAnase marakara jisameM vividha dravya mAra ekatrita hai ese apane bhaNDAra bharakara jamera mA / / 4 25 vaha apanI dAr3hoM aura dAMtoMse dalana karatA, jo gharameM praveza karatA use DasatA / jisameM candrakAntamaNike jalase racita zikharoMke agrabhAgase snAna kiyA jAtA hai, aise bhavana meM praveza karate hue apane putra maNimAliko, apane pUrvajanmakA smaraNa karanevAle viSadharane dekha liyaa| usane apane phana girAphara use abhayadAna diyaa| taba vidyAdhara rAjAke putra maNimAline socA ki yaha merA koI 'pUrvajanmakA sambandho hai, nahIM to madAndha yaha mujhe kyoM nahIM kaatttaa| phira usane jAkara munise pUchA / unhoMne kahA, "rAjA daNDaka asamAdhise marakara sAMpa huA hai| kyA tuma apane pitAko nahIM jAnate ?" yaha suna priyake sneha aura karuNAse kampina mana rAjaputrane apane ghara Akara, karmokA nAza karanevAlA, jinanAthakA dharma usase kahA / use samajhakara saupane saMnyAma le liyaa| marakara vaha svarga gapA, aura usakA sapatva calA gyaa| jisane apanA pUrvajanma jAna liyA hai aise usa devane utsavake sAtha gurupujA kI 1 Akara maNimAlAkA hAra diyaa| nagara aura dezane kathAvatAra jAna liyA / vaha hAra Aja bho tumhAre gale meM hai, mAno meruparvatake gale meM tArA. samUha ho / ghattA-yaha sunakara mahAbalane puSpadantake samAna andhakArako dUra karanevAle kAntipaya hArako dekhakara haMsate hue mantrIkA AliMgana kara liyA // 25 // isa prakAra presaTha mahApuruSoM ke guNAlakAse yukta mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA racita evaM mahAmadhya masta DvArA anumata mahAkAmbakA vitaNDA paNDina puddhi vigvagaDana nAmakA bIsavA~ pariccheda samApta huaa| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 21 khuiMcahu pArai par3ataho bahumaNiyabhavatahahalaho / saIbuddhe NANavisuddhe diNNau hatthu mahAbalaho / dhruvakaM // pugu teNa pajaipiuM suimahuru bhavasayasaMghiyamalamAraharu / tuinAyapiyAmahu kuladhavalu NAmeNa pasiddhau sahasayalu / uppAivi kevelu NANa gaNi gaDa mokvaNivAsahu paramamaNi | tuha tAyatAu sayabalu Nivaru paripAliSi sAvayavayapaiyaru / mAhidasaggi yatra amara sttNbuhiaaupmaanndhr| gata mekAhi tajhyA bhASiyAu tuhUM maI sahuM te bollaaviyu| aibalu tui piu mayavaMtu si gata vaNavAsaha hoevi risi| gayaviNayAlAI NavajoyaNahaM siri appipiNiyaNiyaNaMdaNeI / tuha ema piyAmahapiryapahA summati deva saahiysugi| ruhaTTazANArUDhadui saMpattA nnrytirikkhgi| pattA-hayakammeM jiNavaradhammeM vari uvari raMku vi caDai || kayagAH pathiva pArve heTTAmuhUM rAu vi paDai / / 1 / / taM suNivi pabuddhata bhankyaNu saMkAUMkhAhi vivjjiyu| aNNahiM. diNi ujugaNamehalaho aibalaisura hue uvasaMtamaNu / / guru teNa subaNNahiM pujjiyau | khalakhalakhalaMtaNijjharajalaho / MBP givi, at the commencement of this Saindhi, the follnwing Stanza - yasya janaprasiddhamatsarabharamanavamapAsya cAmaNi pratihatapakSapAtapAnacaurasi sadA virAjate / vasati sarasvatI ca sAnandamanAvilavadanapaGkaje rAjati jayatu jagati bharatezvaramayamamalamaGgalaH / / MP read virAjayate for virAjate; malANila' for manAvilaM; saJjayati jayatu for rAjati jayatu; M reads "zvarasukhamamalamala'; P reads varajayamayamamala for "zvaramayamamala / GK do not give it, 1. 1. MBP payaM piu| 2. MBP kevalaNANu guNi / 3. MRP padha: / 4. PdegjovaNAhaM / 5. "pNdnnaaii| 6. MBPdegpiu~ / 2. 1. MB NisuNivi / 2. MY aibala suu / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 21 saMsArarUpI vRkSake phalako saba kucha mAnanevAle rAjA aravindake raktakuNDa meM DUbane aura narakameM jAnepara svayaMbuddhine mahAbalake lie apanA sahArA diyaa| phira usane kAnoMko madhura laganevAlI yaha bAta kahI ki saikar3oM janmoMke malabhArako dUra karanevAle kulazreSTha tumhAre pitAke pitAmaha sahasrabala nAmase prasiddha the| vaha parama guNI muni banakara tathA kevalajJAna prApta kara mokSako prApta hue / tumhAre pitAke pitA nRpazreSTha zatabala zrAvakavata-samUha dhAraNa kara mAhendra svarga meM deva hue| unakI Ayu sAta sAgara pramANa hai| usa samaya hama loga sumeru parvatapara gye| vahAM unhoMne mere sAtha tumase kahA-bhayabhIta tumhArA jitendriya pitA, mani hokara vanavAsake lie calA gyaa| he deva, isa prakAra nyAya aura vinayake ghara navayauvanase yukta, apane-apane putroMko lakSmI sauMpakara, tumhAre pitAmaha pitA prabhRti loga mokSako siddha karanevAle sune jAte haiN| ( lekina tumhAre pitA ) roda-ArdradhyAnase ArUr3ha bAbhAke kAraNa naraka aura tiryacagatiko prApta hue| pattA-karmoko Ahata karanevAle jinavarake dharmase raMka bhI Upara-Upara jAtA hai| he napa, jaba ki gavaM karanevAle pApase rAjA naraphameM ( adhomukha ) giratA hai ||1|| yaha sunakara vaha bhagyajana prabuddha ho gayA, atibalakA putra upazAnta mana ho gyaa| taba zaMkAoM aura AkAMkSAoMse rahita guruko usane acche zabdoMmeM pUjA kii| eka dUsare dina, vaha nakSatrANa jisakI mekhalA hai, jisameM khalakhala karatA huA nijharoMkA jala baha rahA hai, jo Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 // 21. 2. 4 mahApurANa kaMdhaNadhUlIrayapiMgalaho kridnvihinnsilaaylho| maNiyarakaburiyaNAItaraho nihrucaaiysymdhrho| AsINasurAsurasuMdaraho gaDa baMdaNahattii mNdrho| sirimahAsAlasuNaMdaNaI sHmnnmsrmpNdduyvnnii| kRtrimaNikAziniyojAI hAliyA dhumalacAmaraI / kiNarapAraddhayottasayaI vikhaMsiyamANabhavabhaya iN| akayAI vilaMbiyatoraNaI paryasivi jiNabiyaNihelaNaI / maMdriya sIhAsa~Naveiyau paricavi aMcivi ceyau / dhattA-garaviNA khagavaiguruNA karu jiu sesAsa badalaho / / namaNiyahiM mahuyarajhuNiyahiM bhaNai va tara dukiyajalaho / / 2 / / tA tahiM olaMbiyamuyajuyalu saMpattau caarnnmunnijuglu| malu jAsu sIri Na jhANi malu u paratAvaNi balu muvi balu / jasu bhamai jAsu Nau bhamai maNu Nahu bhajjai kahiM mi Na sIlaguNu / dhakattaNu bhauhai Ayariu Nau jAsu mana ki pi vi gharina / rasu paramAgasi 3 kAmarasu basu jaNa samicchAI dhammavasu / siri kesajaDattaNu jAsugaya Nau sIsa viyANiyasattaNaya / dummA maya aTTa vi jAsu maya kaya paMciMdiyahR jeNa daya / taM risijuyalubAu baMdiyana saiMyuddha appara nnidiyu|| hArDa aeNnji vi ema Na karami tapa kettiu kira posAma asuiv| pattA--mirigehai pudhvavideha vesu mahAkacchata vasA / / saMNayarahu suragirisiharahu Ayatra taM tahu dihi disai / / 3 / / te aruhajuyaMdharatisthasare pahAyau Na vaDai sNsaarjre| tahiM eka sAhu Aizvagai aNNeca arijau suddhmi| te pucchiya buddha ve vijaNa tumhaI tiNANapANIyagheNa / mahu sAmi mahAbalu saMbharaha kiM bhAvu abhandu Sa bajaraha / jANiyatasathAvarajIvagai taM NisuNivi japai je? ji| iha jaMbudIdhi dAhiNabharahe amAi juyaaipaarNbhvhe| 3. BP vNnnmtii| 4, Pdegbhii| 5. MBF bhvsyii| 6. MBP paisivi / 7. Mil sihAsaNa / 8 MBPKT taka 1 3. 1. PmaI and gloss matau / 2.M.BP jo| 3. BPNa jI jIvakSya / 4. MIP aja / 4, 1. MBP"juyaMpari / 2. MBP saMsAradare / 3. MBP jaNA | 4. MBP ghaNA / 5. M jeTchu --- - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda svarNadhUli rasase pIlA hai, jisakI caTTAne gajadantose vidIrNa haiM, jisakA AkAza maNiyoMkI kiraNoMse citakabarA ho gayA hai, jisake zikharoMko indra-vimAnoMne uThA rakhA hai, jo AsIna devoM aura asuroMse sundara hai, aise sumeru parvatakI vandanA-bhaktike lie gyaa| jinameM zrImadrasAla nandanavana haiM tathA saumanasa sarasa pANDukavana haiM, jinameM nAgarAjako kAminiyoMke nUpuroMkA svara ho rahA hai, jinameM candramAke samAna ujvala camara bore jA rahe haiM, kinnaroMke dvArA saikar3oM stotra prArambha kiye jA rahe haiM, jo manuSyoMke janma-janmAtaroMko naSTa karanevAle haiM, jo akRtrima hai, jinameM toraNa laTake hue haiM, aise jinapratimAoMke mandiroM meM praveza kara, usane siMhAsanoM aura vediyoMko alaMkRta kiyA tathA caitya ( pratimA) kI parikramA aura pUjA kii| pattA-narazreSTha, vidyAdhara rAjAoMke gurune nirmAlyakA kamala apane hAthameM le liyA, jo mAno sundara madhukarako dhvaniyoMse kaha rahA thA ki pAparUpI jalase tara // 2 // usa avasarapara apane donoM hAtha uThAye hue dhAraNayugala mani vahAM aaye| unake zarIrapara mala thA, parantu unake dhyAna meM mala nahIM thaa| dUsaroMko satAneke lie unake pAsa bala nahIM thA, unake sutaparme bala thaa| jinakA yaza bhramaNa karatA thA, jinakA mana bhramaNa nahIM karatA thaa| AkAza bhagna hotA thA, unakA zIlaguNa naSTa nahIM hotA thaa| unako bhauMhoM meM Ter3hApana dikhAI detA thA, unako matimeM kahIM bhI vakratA nahIM thii| unheM paramAgamameM rasa bAtA thA, unameM kAmarasa nahIM thaa| vaha dharmake vazIbhUta the, vaha dhana nahIM cAhate the| jinake sirameM bAloMko jar3atA jA cukI thI, parantu sAta nayoM ko jAnanevAlA unakA mastiSka jar3atAko prApta nahIM huA thaa| jinake AThoM durmada naSTa ho cuke the, parantu unhoMne pA~ca indriyoMpara kabhI dayA nahIM kii| aise una donoM cAraNa muniyoMkI usane bandanA kii| svayaMbuddhi apanI nindA karane lagA-maiM Aja bhI isa prakAra tapa nahIM kara rahA huuN| maiM apavitratAkA kitanA poSaNa kara rahA huuN| pattA- lakSmIke para pUrvavidehameM mahAkacchapa nAmakA deza hai| sumeru parvatake samAna zikharavAle usa nagarase AyA huA vaha cAraNayugala muni use samajhAtA hai |zA jo sugandhara arhantake tIrtharUpI sarovarameM snAna kara letA hai, vaha saMsArako jvAlAmeM nahIM pdd'taa| usa yugala meM eka munikA nAma Adityagati thA aura dUsarekA zuddhamati mariMjaya / svayaMbuddhine una donoMse pUchA ki Apa loga tIna jJAnarUpI jaloMke megha hai, mere svAmI mahAbalake bAremeM batAie ki vaha bhavya hai yA abhavya ? yaha sunakara trasa aura syAvara jIvoMkI gatiko jAnanevAle unameM se jeThe muni kahate haiM--"isa jambUdvIpake dakSiNa bhAratameM Age prathama karmabhUmikA praveza Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [12.4.7 AsaNNabhancu so Nivakhayaru dahamai bhavi hosai titthayA / bhoyAsiu jaM taMNau raha mi dummAyattaNu tahu tuha kahami / pacchimavidehi gaMdhilavisAe sIhari garidu vimuktabhae / NAmeM siriseNu sirINilau suMdaridevihi darisiyapulau / tahu pardamu puttu jayevammu huna yIyau siridhammu pArehi thun| so rucai jaNaNijaNaNamaNaho so bhAvai sayala pariyaNAho / pattA-suhaDattaNu buddhicuhattaNu ghihi' asesu vi jalahijale // kiM guNagaNu maNNai sajaNU varNa, puNNa ji bhalau subNayale !!4!! ........ . melaM te saMte rajarai vara lata jaMte prmgi| garaNA hai aiaju kinna lahutaNayahu rajju samappiyau / jayavammeM tA paridhitiya ko pheDada dRzya niyaMtiyatra / Niibahu savvu vi cAphala Nidaivaji jagu sIyalau / Nizvu parSatu vi ko gaNai Nivahu bhAsita ko sugi| NirAivaha sukhada bhariu sara Na phalai Ni iveM mihiu taru / thiivahu baMdhu dhi hoi para piivahu deva Na deti varu / Na haNai bhesahu vi ruyApasarU viyalai suvaNNu pattau vi karu / Nidabahu vikaDai riNi ghANa karai saNehu~ mAyApiyaka / ujjama karevi appa damai / Niivaha ki siri saMkamai / ghattA--Nahu laMghau giri AsaMghau ji karai ta giphalau / / hayakAeM ki yabasAeM sabahu daivu ji aggalAu ||5|| iNaM citamANo arAyaM vahato piyaramAthahato raIsUhaveNaM jaseNa khiyaM jaM dayaMga samato ahaM nnidmaanno| aNaMgaM vhto| rmaasaayhto| sayAsUhaverNa / muheNaM jiyaM / sameNaM samaMto / 6. NMB damabhai / 7. 13 aMtau gaja; " ja ta Na / 8. MISP paDhamu punu / 5. A111 ajavam / 17. MBP garibathuu / 11. P ghivahuM / 12. M maNai / 5 ! PNaraNA ajutta / 2. M13P ajavameM / 3. / Nidazyahu / 4. MBP Nii3 / 5. MP gukvai / 6. 13P miNeha / 7. M]3' ujau / 6. 1. / NihamA go| 2. "mAyatI / 3. MBPT miyarja / 4. NHIY1 jiyajaM anal igloss in I mukhena kRtvA jitAnnaM yadyounam / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 5.6] hindI anuvAda honepara vaha Asanna bhavya vidyAdhara rAjA dasaveM bhavameM tIrthakara hogaa| usakA jesA bhogAzaya hai use chipAU~gA nahIM, usakA duryodapana tumheM btaauuNgaa| pazcima videhake gandhilla dezameM bhayase rahita siMhapurameM zrIkA Azraya zrISeNa nAmakA rAjA thA jo apanI patnI sundarIdevIko pulaka utpanna karatA thaa| usakA pahalA putra jayavarmA huA aura dUsarA zrIvarmA jo manuSyoMke dvArA saMstuta thaa| vaha apane mAtA-pitAke manako acchA lagatA aura samasta parijana use caahte| pattA-subhaTatva aura buddhike azeSa budhapanako samudra ke pAnI meM DAla do| guNagaNako kyA mAnA jAtA hai, aura sajjanakA varNana kiyA jAtA hai ? saMsArameM puNya hI bhalA hotA hai / / 4 / / rAjyameM rati chor3ate hue nata lete aura paramagati prApta karate hue rAjAne eka bAta bahuta burI kI-apane choTe beTeko rAjya de diyaa| taba jayavarmAne apane manameM vicAra kiyA ki devake niyantraNako kona ThukarA sakatA hai| devahInakA saba kucha caMcala hotA hai| devahInake kArya meM sArA saMsAra ThaMDA hotA hai, devahInake praNAma karanepara bhI kauna ginatA hai, nirdevakA kahA huA kona sunatA hai, devahInake lie bharA huA sarovara sUkha jAtA hai| bhAgyahInake lie bhAI bhI zatru ho jAtA hai, devahInake lie devatA bhI vara nahIM dete| usake rogake prasArako davAI bhI nahIM roktii| hAthameM AyA huA sonA bhI gira jAtA hai| devahInake ghara aura gRhiNI donoM naSTa ho jAte haiN| mAtA-pitA bhI sneha nahIM krte| udyama karaneke lie vaha apanA damana karatA hai lekina kyA devahIna vyakti ke pAsa lakSmI jAtI hai| ghattA-cAhe vaha AkAza lAMghe cAhe pahAr3akI zaraNa le, vaha jo jo karatA hai vaha saba niSphala jAtA hai| zarIrako naSTa karanevAle vyavasApase kyA ? deva hI sabase bar3A hotA hai ? ||5|| yaha socatA huA apanI nindA karatA huA, vairAgya dhAraNa karatA huA kAmadevako naSTa karatA hamA, pitAse kahatA huA lakSmIke svAdako naSTa karatA huA jo kAmadevase utpanna hai, sadeva sabakA abhilaSadhIya hai, jo yazase nirmala hai, jo mAdhAke dvArA jItA gayA hai, dayAluoM ko zAnta Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 [21. 6.7 mahApurANa Niya jodhaNataM gao so varNataM / kiDIkhaddhakaMda NeyAsINakradaM / sareNaM sarvataM mahAvasavaMta / savellIpiyola puliNdiipiyaalN| viNittaMkuroha vicittNkuroh| alIpIyavAsaM phnnivaahivaas| " yahi mine...: . . lasIpalitaM / pavadaMvapIlu pagajjatapIla / huyAtAvasIyaM sayA tAvasIyaM / pavitta pasaraNaM hyaanneysnnN| vilu tayAsaM pphullNtyaasN| susaMtAvayAsa nnihisaavyaasN| dhattA-tahi kANaNi thiyapaMcANaNi vidachu bhaDArau duriyamahu / / jayavamma samiyakukammeM mokkhahu kerau gAi pahu / / 6 / / 15 jasu titthagamaNu ahavAvaThANu asu dharmamaNaNu ahavA sumoNu / jasu iMdiyaraNu aha paramakaruNa __ jasu aruhaciMta aha suyasaraNu / jasu joyaNi ai jAgaraNu jasu khalekiu duha aha tavacaraNu / jasu sayaNu dharaNi Ai keTu tiNu jo taNumalaghara maNamaleMNa viSu / tvacAsu jAsu aha jiNakahiu parapiMDu jeNa suddhau gahiu / tahu dummaivammaNimmamaho paNivATa karevi syNpho| siriseNaKeNa samicchiyau aNagArataNauM paDicchiyau / chuDu kesabhAru AluciyA chuDu karaNaviyAra vi khaMdhiyA / tAmAyau paNavahuM paramajai mahiharu NAmeM svyraahivaa| pattA-aMpAhiM vi vihavimAgahiM Nihilu NahaMgaNu chAiyata / / bhaie NavapAvaieM mehu~ NivAyavi' joiyau // 7 // badana NiyANu erisiya jahi kuli riddhi hou mahu jammu tAhi / jA asthi ki pi risidhammaphalu to hou rajju vidaviyakhalu / tA takkhaNi Niggau girivivare phAlau visaharU tahu laggu kare / 5. MBP girIlaggada; T payAsINakaMda mirolagnamedhaM / 6. M viyaalN| 7. T pahallalyAsa / 8. MBP ajvaaye| 7. 1. MHPT ahavA saThANu / 2. P dhammasaghaNu / 3. MBP smonnu| 4. MBT paramakaraNu / 5.P khalikiu / 6. M1 ktinnu| 7. MBP malaharu vi mlenn| 8. P seNu supaNa / 9. MBP tAvAyaja / 10. MP muhU / 11. MRK givyA ivi / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21.8.3] hindI anuvAda karatA huA, tathA zamabhAnase apane govanako zAnta harAre hue. lahAna ke lie calA gyaa| usa vanameM jahA~ suaroMke dvArA aMkura khAye jA rahe haiM, megha zikharoMse lage haiM, jo svaroMse AvAja kara rahA hai, jo bar3e-bar3e bAMsoMse yukta haiM, jo latAoM aura priyAla latAoMse sahita hai, jo zavariyoMke lie priya hai, jisameM aMkura nikala rahe haiM, jisameM vicitra aMkuroMkA samUha hai, jisameM bhramara gandhakA pAna kara rahe haiM, jisameM nAgarAjoMkA adhivAsa hai, jo madhuse AdraM hai aura dAvAnalase prajvalita hai, jahA~ pIlU vRkSa bar3ha rahe haiN| pIlu ( gaja) garjanA kara rahe haiM, jahA~ zIta garmI hotI hai, jo tapasviyoM ke lie hitakArI hai, jo pavitra aura prasanna hai, jahA~ AhArAdi aneka saMjJAeM naSTa kara do gayIM haiM, jisameM mRtyukI AzA samApta ho cukI hai, jisameM dizAeM khilI huI hai, jisameM avakAza zAnta hai, aura jisakI dizAoMmeM tapasvI hai| ___pattA-siMhoMse avasthita usa kAnanameM kukarmako zAnta karanevAle jayavarmAne pApoMko naSTa karanevAle AdaraNIya bhaTTArakako isa prakAra dekhA jaise vaha mokSake patha hoM / / 6 / / 7 jisakA tIrthagamana athavA kAyotsarga, jisakA dharma kathana athavA mauna / jisakA indriya yuddha athavA parama karuNA, jisakI ahaMtu cintA athavA zAstrazaraNa, jisakI yoganidrA athavA jAgaraNa / jisake lie duSTake dvArA kiyA gayA duHkha athavA tapazcaraNa / jisakA dharatI para sonA, athavA kATha yA tRNa pr| jo manake malake binA zarIrakA mala dhAraNa karate haiM athavA jisakA jinendra ke dvArA kahA gayA upavAsa hotA hai, athavA jinake dvArA zuddha AhAra grahaNa karate haiM aise una durmada kAmadevakA nAza karanevAle svayaMpramako praNAma kara zrISeNake putrake dvArA cAhA gayA anagAra dharma svIkAra kara liyA gyaa| zIghra hI usane kezaloMca kara liyaa| zIghra hI usane indriyoM ke vikAroMko roka liyaa| taba itane meM mahIdhara nAmakA vidyAdhara rAjA paramamuniko praNAma karaneke lie aayaa| pattA-japAnoM aura vividha vimAnoMse AkAzatala chA gayA / nava prajita ( nayA saMnyAsa lenevAle ) ne vismita hokara use bAra-bAra dekhA // 7 // usane yaha nidAna bAMdhA ki jisa kula meM isa prakArakI Rddhi ho, vahA~ merA janma ho| yadi merA munidharmakA kucha bhI phala hai to zatruoMkA nAza karanevAlA merA rAjya ho| isanemeM usI kSaNa eka kAlA sApa pahAike vivarameMse nikalA aura usake hAthameM kATa khaayaa| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21.84 * mahApurANa kahi malla3 dhArahi parigelija gharaNiya li kalebaru rulughuliu / guruNA bhavapAsaNAsakaraI kahiyAI paMcaparamakkharaI / asuthAmu viseNe jhADatti hau gara jIu~ Isiucasamiyarasa / alayAri rAyaTra taNai ghare uppaNNu maNoharAhi uyre| so ehu mahAbalu bhoyarasu pau muyai teNa saNiyANavasu / ghattA-micchatte maNakuDilane avaru NiyANaNibaMdhaNeNa / / jagu tAviu Avai pApita paM vaNagayaulu baMdhaNeNa ||8|| sthittavivAihiM dugmaiviM saMbhiNNamahAmaisayamahahiM / muyadaMkhihi cappivi pelliyau appANa kadama liyaDa / paI kaDhivi sucivArihiM pahaniTa ucAivi sIhAsaNi viu | Nisi siviNai ajju Niyacchiyau tuha NA duriu duguMchiyau / suttuhina kAI mi u cavaI acchaha ciMtAUriu nnivi| diTThala Nimittu taM Nae kahA AgamaNu tuhArau maNi mhi| acireNa jAhi humaMdiraho bhamasa va bhamaMtu iNdiivrho| jANa kahai so pasthivu suyaNu tA pahilaja siviNa tuhu~ ji bhaNu / aNNu vi lai TukI va yeNiyai evaIi so ekku mAsu jiyai / paDivajjai dhammu ma bhaMti karu divasahi hosaha telokaguru / saMbohahi jAivi turi tuI pAvesai bhavvu arNatu suhu~ / taM NisuNivi jahavaratrolliyau Niyahiyavau dukha salliya u / sAhArivi sumarivi jiNavayaNu Aloivi garmaNicchai gayagu / pattA-risi saMsivi be vimaMsivi lahu saMcalliu maMtivara / / paha pavimalu guru dasaNajalu tapahai joyai comasaru // 9|| 10 tovettAhi Naiyali NivyADi citai so bahuviha bhiNNamai ki ghaNu Na NaM paDikhaliyamaru iya jAma kameNa viveiyau uTTivi AliMgiu Niva vareNa kheyara khagavaididihi ghaDiu / ki girivara gaMNa khylgi| phi pakkhi Na pahu palaMcakara / tA dhudhu saMgIvu parAiyau / teNa vi NivU paNaviu NiyasireNa / 8. 1. MRP pariyali / 2. miDatti viseNa / 3. P jIviu isiuksapiyau / 9. 1. MRP gicchattavivAihi / 2. MRP suzvArihi / 3. 17 siviNau ajja / 4. 1118P bugaMdiraha / 5. MI khaNivai / 6. MBP gaNijchai gamaNu / / 10. 1. MIP tA ettahi / 2. MB bahuvih / 3. MB khptH| 4, AMBP piveNa Nivaiyatra / ... Mer mmiiu| 6. MRP Niu / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 10.5] hindI anuvAda dhArAoM meM khUna baha nikalA, aura usakA zarIra paratopara loTapoTa ho gyaa| gAne saMsArake bandhanako kATa denevAle pAMca parama akSaroMvAlA mantra use sunaayaa| viSane usake prANoMkI zakti naSTa kara do| aura usakA jIva kacha upazama bhAva dhAraNa karatA A calA gyaa| aura alakApurameM rAjAke ghara rAnI manoharAke udarase utpanna huaa| vahIM yaha mahAbala hai bhogrsvaalaa| apane nidAnake adhIna honeke kAraNa vaha ise nahIM chodd'taa| pattA-mithyAtva manako kuTilatA aura nidAnake nibandhanase yaha vizva santapta hai aura Apatti uThAtA hai vaise ho jese bandhanase vanagaja-kula // 8 // nAstikatAvAdI durmati sambhinnAti mahAmati aura svayaMmati Adi mantriyoMne mu nadaNDoMse caupakara mAsmAko kIcar3a meM DAla diyA thA, Apane nikAlakara pavitra jalase nahalA diyA hai aura uThAkara siMhAsana para sthApita kara diyA hai| Aja rAta tumhAre svAmIne eka sapanA dekhA hai, usane pApa naSTa kara diyA hai| sokara uThane ke bAda kucha bhI nahIM bolatA rAjA cintAse vyAkula baiThA hai| jo nimitta dekhA hai vaha kisIse nahIM khtaa| vaha tumhAre AnekI bATa dekha rahA hai| tuma zIghra hI rAjAke ghara jAo, usI prakAra jisa prakAra ghUmatA huA indIvarake pAsa jAtA hai| yadi vaha rAjA svapna nahIM khtaa| taba pahalA sapanA tumhIM kaha denA / aura lo usakI kSaya niyati A pahuMcI aba vaha kevala eka mAha jovita rhegaa| tuma bhrAnti mata kro| vaha dharma svIkAra kara legaa| aura kucha hI dinoM meM triloka-guru ho jAyegA / tuma zona jAkara use sambodhita kro| vaha madhya ananta sukha prApta kregaa|" munivarake ina boloMko sunakara usane du:khase pIr3ita apane hRdayako DhADhasa dekara aura jina-vacanakI mAdakara jAne kI icchAse AkAzako dekhkr| pattA-donoM muniyoMkI prazaMsA kara aura namaskAra kara mantrIvara zodha claa| prabhu, pavitra guru darzana-jalakI icchA karatA hai aura AkAzarUpI sarovara dekhatA hai / / 9 / / itane meM AkAzameM AtA huA vidyApara rAjAko dRSTimeM AyA / bhinnamati vaha tarahatarahase socatA hai ? ki kyA hai girivara hai ? nahIM nahIM yaha AkAzatala mati hai ? kyA ghana hai ? nahIM nahIM pratihatapavA hai? kyA pakSI hai ? nahIM nahIM ? yaha lambe hAthoMvAlA hai| isa prakAra jabataka vaha kramase jAnatA hai tabataka pAsa Aye hue svayaMbuddhako usane pahacAna liyA / nRpabarane ghaTakara usakA AliMgana kiyA, apane siraseM rAjAne bhI usako praNAma kiyA aura bolA, "Apane Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5 10 5 52 bhaNitaM asA ki tA bhai rAja Nili lakkhiyau pacu bho Na rahami cappiyara jehiM te jaDa kuguru jaM jalu taM jiNavarridevayaNu harivIkArohaNu sugaihuM si spettare att po. & mahApurAma kiM paramuNNaddi Niu | paI jIviyantu maha rakkhiyau | paI diDa daMsaNu darja kaddami ! jo paMku taM ji duggaivihuru | dhoma huM suvisuddha taNu / puNu kaha saMtuSiyasaMtamuhuM / pattA - maI desi cAraNabhAsisa deva kayAi paNa saMcalai // sardu sA parkamA Au tuhAra parilam ||10|| kamakamalapaDiyabhuvaNattayaho tiyasiMdavidavaM viyapayo ktta ca pINI bhUya itthiddaDA iva ghaMTAmuhala jalaNihivelA iva sarayaNiya does va viSakusumathazya ghA iva dittadISasahiya aTThAI mahivi jiNAhi va pAumA maraNacihi teNa kaya 11 kallANamittu baMdha paramu / AlaggaNakhaMbhu susaMtiyaru | havaM evahiM saMNANi sarami / puri apavi puttahu aibalaho / tA bhagai mahAbalu rayaviramu bappa maj dAhiNau karu ANNamaraNu kiM tara kairami iya jaMpivi maMDalikarayalaho pariyaNasayaNAI khamA hayaI aNumaya sira Si muMDiyaI malabhariyaI pariyaI chaMDiya NIse pariggahu pariharivi pacchA ghutasAhAravaNi bhAvaNasutaraM bhAviyaI / iMdiyaI khagide iMDiyaI / mAyAmicchatta khaMDiyaI / arahaMtu bhArau saMbharivi / thi sahasasihari jiNavarabhavaNi / attA - ahisittaI suddhapavittaI jiNapaDibiMgaI pujjiya // iyabhamarahiM cAliyacamarahiM khayarakumArahiM vijiyaI || 11|| 12 unmAsithasiyattatta ho / pAraddha pujja paramadhyayo / mAyA iva ucAI dhUryai / varaNaravaisevA iSa saddala | vesA iva darisiyadappaNiya | - ilavicha va parakecha / surasihari va caMdaNamahamahiya / bAvIsa divasa saMNAsagai | suhANAraMbha prANa gaya | B pariyala 7. P paramuSNadra Nihiu / 8. B caMpiyau / 9. 11. 1. MBP AsaNNu maraNu / 2. MBP carami / 3. MBP saMNAsaNu karami / 4. M jiyabhASaNa / 5. MBP NIsesu / 6. MBP puSNavitta / 12. 1. MBP pINiyabhumaho / 2. MRP uccAimaghuna ho; T dhUya putro dhUpazca / 3. MB kRpaNaya / Y. K omits this line. 4. MBP | Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 12.2J hindI anuvAda apUrva prasAda kiyA, mujha dAsako Apa itanI unnati para le gaye ! taba rAjA rAtameM dekhA huA svapna use batAtA hai ki tumhAre dvArA merA jIvana bacAyA gayA hai / " mantrI bolA--"maiM chipAkara nahIM luuNgaa| tumane jo svapna dekhA hai use maiM kahatA huuN| jinhoMne tumheM caupA hai ve khoTe guru haiN| jo kocar3a hai, vahI durgatikA kaSTa hai, jo jala hai vaha jinavarakA vacana hai, suvizuddhatama tumheM maiMne dhoyA hai aura jo siMhAsana para ArohaNa hai, vaha sugatikA sukha hai| phira vaha, vikasita mukha usase kahatA hai ? pattA-maiM kahatA hU~ ki cAraNamuni vArA kahA gayA he deva, kabhI bhI jhUTha nahIM ho sktaa| zvAsake sAtha, eka mAhameM tumhArI Ayu parisamApta ho jAyegI // 10 // taba, pApase zAnta mahAbala kahatA hai-'tuma mere kalyANamitra aura parama bandhu ho| tuma mere pitA aura dAeM hAtha ho, zAnti karanevAle AdhAra stambha ho| merI mRtyu nikaTa hai aba tapa kyA karUMgA ? maiM isa samaya saMnyAsase maratA huuN| isa prakAra kahakara hAtha jor3e hue apane putra ativalako rAjya dekara usane parijanoMseM kSamA maaNgo| munibhAvanAke sUtroM kI bhAvanA kii| zArIra mana vaya aura sirako bhI mUr3a liyA, vidyAdhara rAjAne indriyoM ko bhI daNDita kiyA / pApase bhare AcaraNa chor3a diye, mAyAmithyAtvoMko khaNDita kiyaa| samasta parigrahakA parihAra kara AdaraNIya arahantakI yAda kara Andolita sahakAra banameM sahasrazikhara jinamandirameM jAkara sthita ho gayA / pattA-pAddha pavitra jina pratimAoMkI ki jinapara bhramaroMko ur3Ate hue camaroMse vidyAdhara kumAriyoM ke dvArA havA kI jA rahI hai| usane abhiSeka aura pUjA ko ||11|| jinake caraNa-kamaloM meM bhuvanamaya par3atA hai, jinake Upara tona chaya sthita haiM, jinake caraNa, devendra samUha dvAra vandita haiM, aime paramapadameM sthita jinakI usane pUjA prArambha ko| usane apane sthUla hAthoMmeM naivedya le liyA, usane mAtAke samAna dhUya ( kanyA aura dhUna ) UMcI kara lii| jo pUjA, hassighaTAke samAna ghaNTAoMse mukharita thI, zreSTha rAjAkI sevAkI taraha saphala, mamudrakI velAke samAna svarayukta, bezyAke samAna dArpaNa dikhAnevAlo, vRkSapaMktikI taraha vividha kusumoM aura phaloMse sthApita, AkAzakI lakSmI ke samAna pracura ke tuoM ( patAkAoM aura grahoM ) se AcchAdita hai, jo prathama naraka bhUmikI taraha dIpta dIyoM ( hopoM, dopoM ) se sahita hai| jo deva-parvatakI taraha candanase suvAsita hai| ATha dina taka jinakI pUjA kara aura bAIsa dina taka saMnyAsatise usane salekhanA maraNa vidhi kI aura zubhadhyAnakA Arambha karanepara usake prANa cale gye| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21.12.10 mahApurANa ghasA-IsANai saMggavimANai siripahi sirikama liNibhamaru || NicchammeM piDa giyadhammeM khaNameteNa ajara amaru // 12|| 10 maNimai sumahatadhataSilai upavAyasaMyaNi saMpuDaNilai / so marivi mahAbalu tivasakule NaM vijupuMju alhrpddle| huu dela dicu laliyaMgadharu leliyaMgu NAma NaM kusumasaru / veTivayaNayaNasuhAvaNiya sarbaNIyateya ojhAvaNiya / bihiM ghaDiyahiM rajiya suravaNiya jiha taNu tiha jovyaNasiri jaNiya / lai puNNavisese sArvaDiu pAeM sahu~ Neuru bahu pahilA hatya sahu~ phaMkaNu maNijaDila sIse sahuM mauDa vi pAyaTirDa / maNDe sahu~ kusumamAla calima kaM maTuMligavArA lie / vacche sahu~ babhasu vimalu sahuM kaDiyaleNa kaDisucu clu| taDa jammavilAsapayAsa gaje sahajAyaja NivasaNabhUmaNa / NayaNahi sahu~ agamisapecchaNalaM lAyaNNu bhaNami kiM tahu vaNa / vattA-u romaI ahiyacammaI ta chira Nau muhi mIsiyaca // ghaNaMDimahi phaMcaNapaDimahi saMNihu vehu~' payAsiyA // 13 // chuDu deu NisapaNau gambhahare Niyadihi detu nniyyaahusire| vA duMduhi valiya gahirasara dhAiya jayajaya pabhaNaMta sura / varisiya kappayaru kusumavarisu amaraMgaNagaNu Nakhiu srsu| ee ke kohakavaNu ghara avaloyai Niya uru pAra kr| suttahiu jiha jA saMbharai tA avahitAsu maNi vittharai / bujhina saiMyuddhahu saMcarika saMNAsu vi jaMNarabhavi caritra / uhira sIhosaNi saMNihiTa devahiM ahiseu tAsu ghihita / jiNu kAma kasAyavivajiyau teNa vi paramesa pujiyau / upeziyapINapayohara cAlIsasaya pavaraphacharaI / gakhattatisaMkAsaha mhaavisyNphknnyph| 6. MBP saggi vimaannii| 13. 1. MI3PK sayaNaM / 2. ? vijmapuMju / 3. MBP laliyaMgaNAmu / 4. MBP tayaNIyati / 5. P jovnnu| 6. M saMpaDau; BP saMgaDiu / 7. B pAyapau / 8. MBP add after this : kapaNe sahuM kuMDala viparita / 9. MBP vliy| 10. MBP aNimisa / 11. MBP sira / 12. T ennnnividdN| 13. MB deu| 54, 1. PpabhaNati / 2. MP sarisu / 3. MRP pAya / 4. MRP to / 5. P siMhAsaNi / 6. MB vihiM / 7. M pari; BP ri / 8. harihaM / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 14.10] hindo anuvAda ghasA-isa prakAra mAyArahita svadharmake dvArA zrIrUpI kamalinIkA bhramara baha rAjA eka kSaNamaiM IzAna svargake zrIprabha vimAnameM yuvA deva ho gayA / / 12 / / 13 vaha mahAbala marakara atyanta mahAn aura andhakArako naSTa karanevAle maNimaya saMpuTa nilayameM senAlajheM utpana manAramA vidyut utpanna huA ho / vaha divya lalitAMga deva huA. lalita aMga dhAraNa karanevAlA mAno kAmadeva ho| vaikriyaka netroMse mahAvanA. svarNakI dIptikA tiraskAra karanevAlA ! do ghar3I meM hI usane suravanitAoMko raMjita kara diyA, jaisA usakA zarIra thA vaisI ho usakI yauvanazrI utpanna huI thii| aura puNyake kAraNa yaha bhI huA, pairoMke sAtha usake nUpura bhI gar3ha diye gaye, hAthake sAtha maNi vijaDita kaMgana aura sirake sAtha mukuTa bhI pragaTa ho gyaa| mukuTa ke sAtha kusumamAlA bhI car3ha gayo aura kaNThake sAtha zveta hArAvalI / vakSake sAtha pavitra brahmasUtra / aura kaTi talake sAtha caMcala kaTisUtra / isa prakAra usake janmavilAsako prakAzita karanevAle vastra aura bhUSaNa sAtha-sAtha utpanna hue| usake netroMke sAtha apalaka darzana thA, maiM usake lAvaNyakA kyA varNana karUM? pattA-usake na roma the na haDDiyAM aura camar3A, na tila ? aura na muMhameM muuNche| ghanoMse nimita kaMcanapratimAke samAna usakI deha prakAzita thI // 13 // zIghra ho vaha deva, apane bAhuoM aura sirapara dRSTi DAlatA huA garbhagRhameM baiTha gyaa| taba gambhIra svarameM dundubhi baja utthii| aura devatA 'jaya-jaya' zabda ke sAtha daudd'e| kalpavRkSoMne kusumavRSTi kI, devAMganAsamUhane sarasa nutya kiyaa| ye kauna haiM, maiM kauna hU~, yaha kauna-sA ghara hai ? vaha apane paira hAtha aura ura dekhatA hai ? santuSTa hokara vaha jaise hI yAda karatA hai ki usake manameM avadhijJAna phailane lagatA hai| usane jAna liyA ki usane svayaMbuddhike dvArA prerita saMnyAsa manuSya janmameM kiyA thA / use uThAkara siMhAsana para sthApita kara diyA gayA, aura devoMne usakA abhiSeka kriyA / usane bhI kAma aura kaSAyoMte rahita paramezvara jinakI pUjA kii| urase apane cIna stanoM. ko prerita karanevAlI cAlIsa sau apsarAeM usake pAsa thIM / nakSatroMko kAntike samAna nakhovAlI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 apa kisI mahApurANa cirabhavaparipAliyasuddhavaya sohaM haM huM tahiM vasaI dhattA - suhasAu pare paramADa jalahimANa vitthari so jIvai aikasa jemai varisasahAsa bharieNa ||14|| sorAyaNi satta samucchiyatra tahu palAusa bagiya kAle ciraMtana avahariya tahi allaDa kAmeNa rasu vahiNAhi desi gahirattaNa thaNajuyalai kaThiNattaNauM 15 sukAriNa ke thicchiu / mAlUrapaNapItrarathaNiya | aNeka saha avayariya | tahi diTThasiyattaNiNiyayajasu / bhAju kuDilattaNaDaM / meNa ji saMNihiyarDa appaNauM / kuMDalarujagaddiguhAvivare / bahu laliyaMgahu raharamaNavasa / risiMha purANahiM bajarie || gayakAla aiasarAlai pupphayaMtagaisa bharie ||15|| maMdara kaMdari kIliyakhayare tahi tapaviyA gaya divasa kAyalaya suddAsiNi vijrjulaya / eka pakkheNa samUsasaI / // [ 21. 14. 11 pattA - bharahAdiva NisuNi mahANiSa isa mahApurANe siTTimA purisa tu NAlaMkAre mahAkai pupphayaMta virahae mahAbhaNva bharadvANumaNie mahAkave mahAbalasaMNAsamaraNaM ruhiyaMguSpattI yAma ekavIsamo pariccheo samanoM // 13 // saMdhi // 21 // 9. M vijjuliya / 10. MBP sahuM tahi / 11. MS bhiru; P thiya / 12. MBP "vitthrithrnn| 13. M ekkusu / 15. 13 samiui 2 MBP par3hatAusa ghayi 3 1p risaha / 4. MB purANa P purANihi / 1. MBP vajjariya; T vajjarai / 6. MBP saMbhariya; T saMbharadda / 7. MBPK saMNAsaNaM / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 15. 1.] hindI anuvAda mahAdevI svayaMprabhA aura kanakaprabhA thiiN| pUrvabhavameM zuddhavratoMkA pAlana karanevAlI kanakalatA, subhASiNI aura vidyullatA / vaha inake sAtha sukhase vahA~ rahatA hai, aura eka pakSameM sAMsa letA hai| pattA-zubhasvAdavAlA zreSTha eka sAgarako zreSTha aayuvaalaa| eka hajAra varSa bItanepara eka bAra khAtA hai aura jIvita rahatA hai ||14|| vaha sAta hAtha uuNcaa| zubha karanevAlA vaha kisake dvArA nahIM cAhA gayA? usakI eka elya AyuvAlI patnI hai jo belake samAna pona stanoMvAlI hai, jo bahuta samayake bAda use milI, eka aura svayaMprabhA avatarita huI / kAmadevane usake oThoMmeM rasa, dRSTikI zvetatAmeM apanA yaza, usako nAbhidezameM apanI gambhoratA, usakI donoM bhauMhoM meM kuTilatA, stanayugaloMmeM kaThinatA, isa prakAra apaneko sthApita kara liyaa| jisameM vidyAdhara kor3A karate haiM, aisI mandirakI guphAoM, kuNDalagirike vivarameM, usa lalitAMga devake ratikor3A aura zArIrikabhogameM dina bIta gye| ghattA-gautama gaNaghara kahate haiM ki he zreNika mahAnRpa, suno purAne RSiyoM dvArA kahe gaye purANako bahuta samaya bIta jAne para, puSpadanta tIrthakarako gati yAda AtI hai / / 15 / / isa prakAra presaTha mahApuruSoMke guNa bhakAroMse yukta mahApurAmame mahAkavi puSpadanta dvArA thiracita aura mahAbhavya bharata dvArA anumata mahAkAvyakA mahAsaMnyAsa maraNa aura chakivAMga-utpatti mAmakA ikkIsavA~ pariccheda samAsa bA // 2 // 2-8 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNamaNasaMtAviraI raisuhavAraNAI duppecchaI / / diI duphiyadumahalaI laliyaMgeNa maraNaNevacchaI / / dhuvakaM / duddharakhayakAle paDipellila divATa kusumadAmu ohallina / maTa devaMgaSatthu daramaIliu dita aMgu ki pi malakAliu / parivaddhi bhopasu virAyau AharaNohu dichu nnitteytth| pariyaNu soyavirasu japataSa dihana surataruSaNu kaMpaMtau mohiyamaNu mANiNi NirikkhA jA so mANasadukne sukkhai / tA tiyasaguru ko vitahi mAsaha / NiyaiNioeM saku vi nnaasaa| bho laliyaMga pamellAhi bhayajara tihuyaNi tthi ko vi ajarAmaru / suryarahi jaM saiMyuddha sihAM jasu sevAhalu etyu ji diTThau / * jiNapAyapomu sambhAve jeNa vimuMbahi bhvkypaaveN| dullesAI NarattaNahANihi mA paDihIsi bappa bhRgaMjoNihi / saMsArapivamUlummUlAI mohohiMti dUri pretasIlaI / ghatA-jAyaI puNu vi paNahAI raMgaNaDA iva bhaavvicitsii|| mellivi sAsayasiddhisiri dullahAI NaDa hoti surattaI // 1 // tA laliyaMgeM taM Aya piNaSi vAravAra Niyahiyavai maNidhi / titthaI jAiSi suhatitthaMkara caparahi parya paramasuhakA kuvalapahiM kuSalayaddhAraNu kuMdahi kuMdadasaNu suhakAraNu / MBP give, at the commendement of this Samdhi, the following stanza; madakaridalitakumbhamuktAphalakarabharamAsurAnanA mRgapatinAdareNa yasyA ghRtamanayamanarghamAsanam / nirmalatarapatrimUSaNagaNabhUSitavapuradAruNAM bhAratamalla sAstu devI tava bahuvidhamambikA mude 11 GK do not give it. 1. 1. MB vAma / 2. MB yatya / 3. MBP daramaliyau / 4. MRP kalipaja / 5. M pariyaTTiya; B parivatiya / 6. P dumlaa| 7. MBP ko vi gariya / 8. M mumvarahi; BP mumahi / 9. MBP jeNa ji mundhahi bhavabhayapAveM / 10. MBPT mig'| 11. MBP mA ho hoti / 12. MBP bayasIlaI; Kysiil| 13. MB saasyrisi| 2. 1. MBP tirakara / 2. M para B pr| 3. BP suhakara ! Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 22 sajjanoMke manako santApa denevAle ratisukhakA nivAraNa karanevAle durdarzanIya, pArarUpI vRkSatako maraNarupI lihoM ko prazitAMgane dene / ::..:: durdhara kSayakAlase Ahata, murajhAyI huI mAlA usane dekhI / komala devAMga vastra kucha maile ho gaye, usakA zarIra malase kAlA ho gyaa| usakA bhogoMmeM vairAgya bar3ha gyaa| AbharaNoMkA samUha nisteja ho gyaa| zokase khinna rotA huA parijana aura kAMpate hue kalpavRkSa use dikhAI diye / mohita mana vaha jaise hI mAninIko dekhatA hai vaha mAnasika duHkhase sUkhane lagatA hai| usa avasarapara koI devaguru usase kahatA hai-"niyati ke viyogase indra mI nApAko prApta hotA hai| he lalitAMga deva, bhayajdhara chor3a do| tribhuvanameM ajara aura amara koI nahIM hai / jaisA ki svayaMbuDhane kahA thA, yahA~ bhI jisakA sevAphala dikhAI detA hai, una jinacaraNoMko saddhAvase yAda karo jisase saMsArameM kiye gaye pApase mukta ho sko| hai subhaTa, khoTo lezyAse manuSyatvakI hAni karanevAlI pazuyonimeM mata par3o / saMsArarUpI vRkSakI jar3oMko naSTa karanevAle vrata aura zIla tumase dUra na hoN| pattA-bhAvakI vicitratAeM raMganaTakI taraha utpanna hotI haiM aura phira naSTa ho jAtI hai, zAzvata mokSalakSmIko chor3akara surati cetanAeM ( kRtibhAvanAe~ ) durlabha nahIM hotI ( arthAt unheM pAnA Asana hai ) ||1|| lalitAMga una zabdoMko sunakara aura bAra-bAra apane manameM mAnakara tathA tIrthoM meM jAkara zubha tIrthakara aura paramazubha karanevAle caraNoMko cammakapuSpoMse, kuvalaya ( pRthvImaNDara ) kA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22.2.4 mahApurANa seMdarahiM dUrujjhiyavammA maMdArahiM daaraasaannimmeh| vAsaMtahiM va sillu jiyaviggahu jUhiyAhiM risijUhaparigahu / tilayahiM tijagasilau jo jANiu surahiM Na mehu meruhu hANija / baMdhUehiM baMdhU viddhaMsaNu ... baulahi avaulakevaladasaNu / ghaNasAlahi sIlasusalilaghaNu caMdaNehiM pasamiyaNicaMdaNu / dhUvahaDehiM NihIhadadApaDa dIvahiM tellokahu dIrau / mAlaIhiM mAlaiyAmahirAhu jiNu pujiyaDe teNa 'yAruhu / aJjayakappajiNAlA jAivi ceIsahali jaiyai sAivi / jIDiu mukAu khaNi laliyaMga aMgu vilINa puNNavihaggeM / ghattA-jaMbUdIbahu maMDaNiya maNuyajaNaNi ciMtiyasuhavAiNi / / meruhi puSavidehi thiya NAma puskhalAvai jaNabheiNi // 2 // kUrAridaviMdadalabaTTaNu cappalakheSa NAma tahi paTTaNu / sAduddharaNu jetyu paMdaNavaNi Nau NavaMti kahi mi dIsai jaNi / jetthu lou viNapaNoNallaDa uddhANaNu eku ji krhulldd| kari kaMkaNu baMdhaNu paiDaNekara aNNu Na jetthu asthi dukhAuru / khalu terilayahari Niru NipaNehana aNNu savvu jAhi suyaNu saNehata / vAhi lihiya bhittihi cittyreN| dIsA taNuhi Na NaravaraNiyareM: sarasaMghANu jetthu vAyaraNai gata parrayakabhImi sayaraNai / . jahiM yavanahari paDaNArIyaNu vaMsu ji chihasahiu pau purayaNu / kuNaddhi rasaknaja Nau dhivaNIvahi aeNsihi apeu pAri Nau saridahi / aMjaNu NayaNi jetthu Na tavoiNi NAyabhaMgu gAruDi Na dhaNajaNi / saMkara pahuNa thaNNavihisaMkaru dohana govAla ji u kiMkaru / jahiM kuMjaka bhaNNA mAyaMgau paramANavu kA vi mAyaM gara / ghattA-jaNu kalaI sahuM sajjaNeNa Na karai ko vi Na vipiu bhAsaha / / jahi kalahaMsaha gaipasaru paMgaNi' paMgaNi vAvihi dIsai / / 3 / / 4. MBP siMdUrahi / 5. P"nnimmuhu| 6. PT vAsaMtihi / 7. P mekAhi meruhi / 8. MP3 baMdhaNavicasaNu / 9, MB aviyala; P aviula; T avalaM / 10. P sulaliya / 11. dhUbaDahehiM / 12. P pugji / 13, MBP pajjAmaha / 14 MRPK vihaMge; T"vige / 3. 1. M upalu kheddu| 2. MB NAmeM; gaamu| 3. T sAhulAoNallau / 4. M paja; B pae / 5 na asthi jetyu / 6. MRP telsiyagihi / 7. B prvinniyreN| 8. MB para cakkabhImarAyaraNa; P parayaka bhIma / 9. MB asi appera / 10. AIBP mANau kayA ci| 11. MBP maMsirapaMgaNavAvihi / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22, 3. 14] hindI anuvAda uddhAra karanevAleko kuvalaya puSpoMse, zubhake kAraNa aura kundake samAna dAtavAlekI kundapuSpoMse, kAmadevase dUra rahanevAle ko sindUrase, kalatrako AzAkA nAza karanevAlekI manvAra puSpoMse, svAdhIna aura zarIrako jotanevAlekI vAsantI puSpoM ( atimuktaka ) se, munisamUhakA parigraha karanevAleko juho puSpoMse; jo tInoM lokoMmeM tilaka ( zreSTha ) samajhe jAte haiM, aura jinakA merupara abhiSeka kiyA jAtA hai, unakA tilaka puSpoMse, bandhakA nAza karanevAle kA baghUka puSpoMse, azarIramAhI kevalajJAnabAlekA vakula puSpoMse, zIlarUpI susalilavAlekA kapUroMse, Akrandanako zAzvatarUpase zAnta karanevAlekA candanoMse, niSighaToMko dikhAnevAlekA dhUpaghaToMse, trailokyadIpakakA dIpakoMse, lakSmIrUpI latAke vRkSakA mAlatI puSpoMse, usane pavitra mahaMta jinako pUjA kii| aura acyata kalpa jinAlayameM jAkara caityavakSake nIce yativarakA dhyAna kara, lalitAMgane eka kSaNameM apane prANa chor3a diye / puNyake naSTa hone se usakA zarIra vilIna ho gyaa| pattA-jambUdvIpakA malaMkAra manuSyako jananI, cintita zubhako pradAna karanevAlI, janabhUmi puSkalAvatI nAmakI nagarI sumeruparvatake pUrva videhameM hai // 2 // usameM krUra zatrusamUhako naSTa karanevAlA utpalakheTa nAmakA nagara hai| jahA~ zAkhAoMkA uddharaNa kevala nandanavana meM hai, Anandase rahanevAle vahA~ke logoMmeM uddhArako AvazyakatA nahIM hai| jahAM loga vinayase namramukha rahate haiM, vahA~ kevala UMTa hI apanA mukha UMcA rakhanevAlA hai| jahAM hAyameM kaMgana aura pairoMmeM nupura bAMdhA jAtA hai, vahAM aura koI duHkhase jyAkula nahIM hai| jahA~ telIke ghara meM binA snehake khala dekhe jAte haiM, aura saba loga sujana sasnehI haiN| jahA~ vyASi citrakAroM dvArA dIvAloMpara likhI jAtI hai, narasamUhake dvArA zarIra meM koI bImArI nahIM dekhI jaatii| jahA~ vyAkaraNameM hI sara sandhAna (svara sandhi) dekhA jAtA hai vAtruke lie bhayaMkara rAjayuddha meM sarasandhAna nahIM dekhA jAtA hai jaha! hari ( azya ) yavara hai, vahIM nArIgaNa hatavara nahIM haiN| jahAM bAsa chidra sahita hai, vahA~ke loga chidra sahita nahIM haiN| jahA~ kunaTameM rasakA kSaya hai, bAjAramAgomeM rasakSaya nahIM hai / jahA~ talavAroMkA hI pAnI apeya hai, vahA~ka sarovaroM aura nadiyoMkA pAnI apeya nahIM hai / jahA~ aMjana netroMmeM hai, vahA~ke tapasviyoMmeM aMjana (pApa) nahIM hai / jahA~ gAyabhaMga (nAgabhaMga-- nyAyabhaMga) gArur3a mantra meM haiM, dhanake upArjana meM jahAM nyAyakA bhaMga nahIM hai| jahAM saMkara ziva hai, vahAM varNavyavasthAmeM saMkara nahIM hai| jahA~ gvAla dohaka ( dUdha duhanevAle ) haiM, vahA~ke anucara drohI nahIM haiM / jahA~ hAthoko hI mAtaMga kahA jAtA hai, vahA~ loga mAyAko prApta nahIM hote| ghattA-loga sajjanake sAtha kalaha nahIM karate, koI bhI apriya nahIM bolatA / jahA~ prAMgaNaprAMgaNa aura vApikAoM meM kala-haMsoMkI gatikA prasAra dekhA jAtA hai // 3 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 mahApurANa [ 22.4.1 vajAbAhu NAmeM tarhi paravaDa riddhii jeNa parijiu suravai / jAsu kitti gaya dasa hiM diyaMtahiM. ArUDhI varadikaridaMtahi / jAsu khaiggu beraMtu viyamita jAsu rajju Na parehi NisuMbhita / jAsu kosu cApaNa vittira meNa tijagu sukuDaMbu vi ciMtiu / jeNa gotu dhammeNujjoiDa jeNa cittu jiNapayajui Dhoiu / pemmasAsavAsAlavasuMdhari tosa devi jAmeNa vsNghri| saggahu gambhavAsi aSayariyau NavamAsahiM uyarahu NosariyaDa / tAhi teNa jaNiyau laliyaMgau paMdaNu NaM paravesu aNaMgau / kuDilahiM kesahi ujjuyagattara rahasahiM jaMghahi diiiirnnettv| kisamajheNa thoramuyajuyale viyaDe kaDiyaleNa bcchyleN| saite NAdi sare gaMbhIreM chajjai sIse chttaayaa| komalapayahiM akomalahatyahi avarahiM milakkhAhiM pasatyahi / dhattA lakkhaNapuMju va puMjiyau ekahi vihiNA akayavihAyatA vajaMkiyakaracaraNayalu vajajaMghu yajjovamakAyau ||4|| so kumAra tahiM vaDhada jaiya huM NavarIsANakappi tA taiya hu~ / ruyai sayaMpaha piyavirahAlasa hA Na sudAsi majjhu sara mApAsa / hA de saggaloya vizchAyara viNa mAheNa Nivasu jAya / hA kappaduma kiM kira phullAha paimaraNe vi kaTTha No hullahi / hA tuMbaraM gAiyarSa pahacaha ramaNe viNu maDha ki pi Na uccai / hA leliyaMgadevu kahiM pecchami hA he sAvi pheva karhi acchami / ko vArai bhaviyaca havaMtara iha devahu vi kammu balavaMta / emba avaMti vimukkucchAdiya dadhammeM sureNa saMbohiya / tAvasapariNi va maMdaravaNNI maMdaraselahu mNdrvnnnnii| gaya saumaNasasurAsAjiNahari muiya sarAribiMbu pArivi siri puvya videhi tahiM ji sakamalaMsara Nayari puMDariMgiNi paDuraMdhara / dhattA-jahi gharasihari matapaNa dharasiharovari NiyaDi vilaMbiDa / / NayajalakaNacakkhataeNa sUsivi mehu maUreM cuMbiu / / 5 / / 4. 1. MBP para jiu / 2. MBP disahi / 3. MB khagi dhIratu / 4. MB pabattija / 5. JIIP saphuhuMcha va / 6. MBF taha vallaha mahaepi vasuMdhari / 7. MB ujjuyagatahi; Pujjayagatahi / 8. MBP khIharaNettahiM; 9. MBP mutteM / 10. MBP lakSaNehiM / 5. 1. tubaha / 2. MBP laliyaMgu deu / 3. MIT mAmi and gloss in T sakhi / 4. MBP bhavaMtau / 5, P uri / 6. MB sari / 7. M jayara / 8. MB ghari / 9. "NivaThi / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 5. 13] hindI anuvAda usameM vajabAha nAmakA rAjA hai, jisane vaibhavameM indrako mAta de dI hai| jisakI kIrti dasoM digantoMmeM phela gayI hai aura dheSTha diggajoMpara ArUr3ha hai, jisakI talavArase zatrukA anta ho cukA hai, jisakA rAjya yAtruke dvArA naSTa nahIM kiyA jA sakatA, jisakA koza tyAgase pavitra hai / jisane trijagako apane kuTumbake samAna cintA kI hai, jisane apane kulako Sarmase uyotita kiyA hai, jisane apanA citta jina-caraNayugala meM lagAyA hai, jo usakI vasundharA nAmakI devI hai, jo premarUpI dhAnyake lie varSAyukta bhUmi hai / ( vaha lalitAMga ) svargase usake garbhavAsameM avatarita huA aura no mAhameM usake udarase bAhara aayaa| usase vanajaMghane lalitAMgako putrarUpameM janma diyA jo mAno manuSyarUpameM kAmadeva thaa| dhuMgharAle bAloM Rjuka ( sIdhA-sarala ) zarIra thaa| vegazIla jAMghoMse doghaM netravAlA thaa| kSINa madhyabhAga, sthUla bhujayugala, vizAla kaTitala aura vakSaHsthalase nAbhi zobhita hai| gambhIra svara, chatrake AdhArasvarUpa zira, komala caraNoM aura paruSa hAthoM tathA dUsare-dUsare prazasta lakSaNoMse jo pattA- lakSaNoMke sUhA binA koI vicAra nahI viSAlAne eka jagaha puMjIbhUta kara diyA thA / vajrase aMkita caraNakamalavAlA dana samAna zarIra vaha vanajaMgha thA ||4|| jaba vaha kumAra vahA~ bar3hane lagA, tabhI usa kevala IzAna svargameM, priyake virahase pIr3ita svayaMprabhA vilApa karatI hai, mujhe mAnasarovara acchA nahIM lagatA, hA ! he ! svargaloka phokA paha gayA hai, svAmIke binA maiM paravaza ho gayI hai| hA kalpakSa! tuma kyoM phUlate ho, patike maranepara kaSTa mujhe chede DAlatA hai| hA tumbaru ! tumhArA gAyana paryApta ho cukA hai, priyake binA mujhe kucha bhI acchA nahIM lagatA hai| lalitAMgako maiM kahA~ dekhU? hA,he svAmI ! kisa prakAra kahA~ rhuuN| honevAlI bhavitavyatAko kona TAla sakatA hai| yaha karma devase bhI balavAna hai| meruke samAna varNavAlI, tapasvinI-gRhiNIke samAna kucha-kucha sundarI mandarAcala gyo| saumanasa vanako pUrvadizAke jinamandirameM jinapratimAko sirapara dhAraNa kara mara gayo / vahIM pUrva-videhameM kamaloM aura sarovaroM se yukta sapheda gharoMvAlI puNDarIkiNI nagarI hai| pattA-jahAM gRhazikhara para nRtya karate hue tathA navajalakaNoMkA AsvAda karanevAle mayUrane gRhazikharoMke Upara laTakate hue meghoMko cUma liyA // 5 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [ 22.6.1 NiveseNa rammA nnhaalgghmmaa| muNivehi sommA jinnutttthidhmmaa| dhaNeNaM samiddhA ..... jase pasiddhA ... ... ... supaNaM pabuddhA vaNaM visuddhA / ghaNArAmavaMtI visAlA bstii| supAyAraduggA kyaanneymaaNgaa| aNeyAduvArA anneyppyaaraa| jaNaM mahatthA karaNaM kysthaa| bhaeNaM vimukkA sayA jaannirisskaa| imIe purIe kSemeo miriie| maheNaM mahato guNI pndNto| pahU cakacaTTI sumggaannuvttttii| karyato vva daDI saI tassa cNddii| pattA lacchi va sohana lacchimai tAnu viDali bacchayali vilagI / / zatti jhasaMke kudvaeNa mukkI bhanli va hiyavai lamgI // 6 // arihariNoDaviyAraNevAhadu tahi suMdarihi tAsu garaNAhahu / siri va sirippAhasuraharavAsiNi cavivi sayaMpadatiyasavilAsiNi / sirimai NAmeM taNuru huii| NAi kumAraha kAmavisUi / pAya sakuMkuma kiM tahi SaNNami vammamuhAvesu va maNNami / taMbaI pomarAyaruicokkhaI rattaTha kiMrAvaMti Na nnkkhii| pecchivi taruNijANusaMdhANa muNi vi karaMti mayaNasaMdhANaI / UrUvAhiyAliaMtari cuta kAsu Na calai vappa maNadu / kAsu Na NipaNAsiSTha kavai kittaNu soNIgaikhyattaNi Na guruntaNu / mayaraddhayahuyavadhUmAvali romAvali taruNahaM hiyyaavli| NAhikUDa raivAirasasAsaNu tivalibhaMgu vayabhaMgapayAsaNu / tharNathaDaDhateM viDathadattaNu ayasaiNAsaha viseNa visattaNu / yammabhUmi jAsu dehI kara tAsu ji kAmakuMDa thiu suhaya / ghatA-pophailikaMThasamANaho kaMThaha koNa hoi ukaThina || muharasu muddhahi siddhagsu suhasuvaNNasiddhiyaru pariTThila / / 7 / / 6. .1.jiNodi{ / 2. Bormits this foot | 3. MP vibuddhaa| 4. MBP add after this: guNANaM pvittii| 5. MBP add after this : mahAtemavaMtI / 6. MBP spaayaar| 7. MBP agoyaduvArA / 8. B raeNaM / 9. P hameMyA sirIe / 7. 1. B vAbahu / 2. MK kiyakittaNu / 3. MBPK soNIgaSyate Na / 4. MK guruyattaNu / 5. M roads this line as : abaseM NAsaha viseNa visattaNu, SaNaSaDDhattai viSaDDattaNu / 6. P gina / 7. MB kokilaka: kokilikNtt| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22, 7.14] hindI anuvAda jo racanAmeM sundara hai, jisake prAsAda AkAzatalako chUte haiM, jo munIndroMke dvArA maumya hai, jisameM jinake dvArA upadezita dharma hai, jo dhanase samRddha aura yazase prasiddha hai, jo zAstroMse prabuddha aura vratoMse vizuddha hai, jo saghana udyAnoMse yukta hai aura vizAla bastIvAlA hai, jisameM prAkAra ( parakoTe) aura durga haiN| jisameM aneka mArga haiN| jisameM aneka prakArake kaI dvAra haiN| jo janoMse mahArthavatI hai aura kRtyoMse kRtArtha hai, jo bhayase vimukta aura sadeva coroMse rahita hai usa nagarI meM lakSmIse aprameya mahAnase mahAn guNI vajradanta nAmakA cakravartI rAjA hai jo sanmArgakA anukaraNa karanevAlA hai| kRtAntake samAna vaha damDa dhAraNa karatA hai aura usakI priya patnI satI hai| patA-lakSmIvatI vaha lakSmIke samAna usake vizAla vakSasthalapara lagI huI zobhita hai, mAno jaise kruddha kAmadevake dvArA mukta bhalloke samAna hRdayameM jA lagI ho / / 6 / / zatrurUpI hariNasamUhako vidAraNake lie jyASAke samAna usa rAjAphA usa sundarIse zrIke samAna, zrIprabha suravimAnameM nivAsa karanevAlI svayaMprabhadevase vilAsa karanevAlI (svayaMprabhA ) dhomatI nAmakI kanyA huI, jo kumAroMke lie kAmasUcIke samAna thii| kaMkuma sahita usake pairoMkA kyA varNana karUM, maiM use kAmadevakI mudrAkA avatAra mAnatA huuN| parAga maNiyoMkI kAntikI taraha cokhe aura lAla usake caraNa kyA nakSatroM kI taraha zobhita nahIM hote| usa taruNIke ghuTanoMke jor3oMko dekhakara muni loga bhI kAmadevakA sandhAna kara rahe hai, usake urarUpI azva krIr3Asthalake bhItara girI haI, kisakI becArI manarUpI geMda nahIM calane lgtii| usakI karadhanIko gurutAko dekhakara kisakA gurutva aura yaza naSTa nahIM huaa| usakI hRdayAvalI aura romAvalI yuvakoMke lie kAmadevakI agniko dhUmrAvalI thii| isakA nAbhirUpI kUpa ratirasakA zAsana thaa| aura trivalibhaMga usakI umra ke bhaMgakA prakAzana paa| usake stanoMkI saghanatAse viToMkI saghanatA (duSTatA) avazya naSTa hogI, viSase viSa avazya naSTa hotA hai| jisakA zarIra kAmadevakI bhUmi thA, aura usakA hAtha zubha kAmakuNDake rUpameM sthita thaa| pattA--pUgaphalake kaNThake samAna usake kuNThako dekhakara kona utkaNThita nahIM huaa| usa mugdhAkA mukharasa zubha suvarNakI siddhi karanevAlA siddharasake rUpameM pratiSThita thA // 7 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [ 22.8.1 bahuvapaNahiM NayaNahi kayarAyau rattara ekkavaNNu jagu jAya / kAsu Na hittau kira dhuttacaNu / bhavhAvaMkata kattaNu / aMgovaMgapaesadhulataI kesapAsu pAsu va prcitthai| jAdi rUpa sUraigara Na vicakkara .. jA SaNNaI phaNivAi vi | sakkai / sA jAmaccha manaliyaNetI sirihAra sattamabhUmihi susii| pisi sasaharakarahimalaya leMtI sAlasu aMgavilAsu pahaMtI 1 maNaharavaNu jasaharu jiNu Ayau kahi miNe mAyaja deyaNikAyata / vINAvaMsamauMdaNiNehi NANAthottavittathuisahahiM / tA uhiu kalayAlu garaArata viyalica kaNNahi NihAbhArata / ghattA-sura joyaMtihi tAhi tahiM jammASaraNaI khaNi osriyii|| saragamavaMcara saMbharivi thakAI maNi laliyaMgahu cariyaI 8 // hA laliyaMga deva pabhaNatI paMDiya sa mahiyali taNu vihunnNtii| mucchiya siMciya salilaNivAI AsAsiya clvaamrvaaeN| uSTriya NIsasaMti airINI diyviorgvaiyvidaannii| bammahu a8 vi aMgaI tAva citta jalaha jalai jaNiyAvai / malayANilu palayoNalu bhAvara bhUsaNu saNu kari baddhaH NAvai / ahiM saMjAyau cittu ji sayadalu tahiM kiM kiMgjai sIyalu sayadalu / pahANu soyaNDANu va Nau sAi vasaNu vasaNasaMNihu sA suzca / asuhAsa va AhAru Na geNha NaMdaNavaNu pitravaNasamu maNNai / phullu NayaNaphullu va asuhAvana / taMbolu Si bolu va kayatAvau / puru jamapura va gharu vi araiyarau parahRyalavitra mahuru NaM mahuraDa / geyasaru vigaM ricamukkara sasa savalahaNa sabalahaNu va dihihruu| caMdagu iMdhaNu viraha yAsaha tA sehIhiM vipaNavitra mahIsahu / ghattA-AveppiNu lacchImaii saha sapiyAi paIharavAhe / / piyasumaraNaduhanummaNiya duhiya NihAliya garavaraNA / / 2 // 8... MP vihavapaNahi rayaNahi: B vihavahiM ramaNani / 2. M hittii| 3. MBK kesapAsa / 4. MBP suraguru vi Na abi| 5. : samAja / 6. PdegNiNa hi / 7. yuibhahi / 8. M guttvbhvNt| 9. 1. AMBI paTiya mahIyali / 2. MRP "nnihaaeN| 3. MIBP uTThI / 4. MBPK vibho / 5. AMBP aTTaI aNgii| 6. BP palayANilu / 7. MBP pamahayaM / 8. MRP viraha / 9. M mhoi| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvA 8 aneka raMgoMvAle netroMse rAga karanevAlA anurakta vizva usa samaya ekaraMgakA ho gayA / bhauMhoMkI vakratAse usane kisakI ghUrtatA aura vakratAkA apaharaNa nahIM kiyaa| usakA kezapAza aMgopAMga- pradezoMke nikaTa Ate hue dUsaroMke cittoMke lie pAzake samAna thaa| jisake rUpakA bRhaspati bhI varNana nahIM kara sktaa| nAgarAja bhI jisakA varNana nahIM kara sktaa| vaha jaba A~kheM banda kiye hue, zrI hameM sAtavIM bhUmipara, candrakiraNoMse himakaNoMko grahaNa karatI huI alasAye aMgavilAsako dhAraNa karatI huI rAtrimeM soyI huI thI ki manahara udyAnameM yazodhara nAmaka jinavara aaye| devasamUha kahIM bhI nahIM samA sakA / yoNA-vaMza aura mRdaMgoM ke minAdoM, nAnA stotravRttoM kI stutizabdoM se bhArI kolAhala uThA / usase kanyAkA nidrAbhAra khula gayA / 22. 9.14 ] pattA- vahA~ devoM ko dekhate hue usake janmAvaraNa eka kSaNake lie haTa gye| svargake janmAntaroMko yAda kara usake manameM lalitAMgako lolAaiM baiTha gayIM ||8|| lalitAMga kSetra | yaha kahatI huI, apanA sira pITatI huI dharatIpara gira pdd'ii| mUcchita use pAnIko dhArAse socA gyaa| caMcala camaroMkI havAse Azvasta huii| atyanta dubalI vaha nizvAsa letI huI uThI, priyake viyogako anubhUtise khinn| kAmadeva usake bAThoM aMgoM ko jalAtA hai| DAlA huA kaSTakara gIlA vastra jalatA hai, malayapavana pralayAnaka jAna par3atA hai, bhUSaNa hAthameM aisA lagatA hai jese sana baMdhA huA ho / jahA~ cittake sau Tukar3e ho gaye hoM vahA~ zItala vAtadalase kyA kiyA jAye ? snAna zokastAna ke samAna use acchA nahIM lagatA, vastrako vaha vyasana ke samAna samajhatI hai, prANoMke AhAra kI taraha vaha AhAra grahaNa nahIM karatI / nandanavanako vaha pretavana samajhatI hai| phUla netrakI phulIke samAna asuhAvanA lagatA hai, tAmbUla bhI bolakI taraha santApadAyaka hai| pura yamapurake samAna aura ghara bhI aratikara hai| kokilakA madhura AlApa mAno viSa hai / gItakA svara aisA lagatA hai jaise zatruke dvArA mukta tIra ho / candanAdikA lepa svabala ghAtaka ke samAna dhairyaM haraNa karanevAlA thA / candana virakI jyAlA ke lie IMdhana thA / saheliyoMne jAkara rAjA se nivedana kiyA / pattA-- ( apanI patnI) lakSmIvatIke sAtha Akara lambI bAMhAvAle naravaranAthane priyasmaraNase duHkhita mana kanyAko dekhA || 2 || Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 mahApurANa [ 22.17.1 suyariba muddhA pugvillA varu kiM jANahuM suru kiNaru kiM Naru / iya pariNAmapacitti triyappiSi paMDiyadhAihi putti samaSidhi / gau dharaNIsuNileNu jAvahiM paharaNauvavaNavAlaya tAvahi / Aiya dohi mi kAhi ta NavaipiNu deva deva NisuNahi maNu deppiNu / jasaharAsu udhyapaNaDa kevalu AusAlahi cakku Niragagelu / vArAeM sIhAsaNu meklivi siramauDeNa mahIyalu pellivi / bhagiu jayahi araItabhaDArA jaya sNsaarmhaannvtaaraa| jayahi tisallaghelligillUraNa saviNayasuyaNamaNorahapUraNa | dhattA-timima haNaMtu karaMtu dihi uvasamavetahu viyaliga ho| tobuggamiSana divasayara NANavisesu va sohai bhavyaho // 10 // 11 daMtaghAyAMgaribhittiviyANi karaNatAlaalivAraNi vAraNi / kulisadasaNu kayamaNatamaNirasaNu Aruhevi sasisiyasuiNivasaNu / samavasaraNu gaTha seNNe sa hiyau aNNu vi jo ehata so sahiyau / didA asoyaha mUli asoyau kusumaMcica hayakosumasAya cha / divvavANi muNi NivvANesaha amau mayArivIDi saMThipa pru| calacAmA NizAmaraseviTa bhAmaMDala ruimNddldiip| duhirau duhiravaiNivAraNu loyasAra saMsAruttAraNu / chattasamAsiu chattatiyAlaya atiyAlau saMyuddhatiyAlA / kamalAsaNu kesara jagi so hara visthaNAhu NAmeNa jsohru| deu aNiviu baMdiu bhAve vadateNa visuddhe bhaa| avahiNANu rAeM, uppAiDa rUpi dabbu NIsesu vi veina / ghattA-vidha kaNayaraseNa jiha loDa vi mittaNu paDivAi // 1 tiha jiNabhAyeM bhAviyaho bhaviyahu NANabhAu saMpajai // 11 // 10 paTu guru caMdivi Aya u gehahu titti Na puNNI putti sahahu / AliMgivi aMke vaisAriya sA tappati teNa viNivAriya / cavai Nivai ciru paI jANataTa abui suravariMdu hA hotA / 10. 1. MRP sumariu / 2. MBP NihalaNi / 3, MBpdhAlahi / 4. 1111' Avidhi / 5. NMBP suNimmalu / 6. MRP nA uggamiyAu / 11. 1. 5 NicAmaru 1 2. P dadahi / 3. M duhava'; T duhirv| 4. MBP upAyau / 5. 11B dinu / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 12.3.1. Mono PWN hindI anuvAda 2 10 mugdhA pUrvajanmake varako yAda karatI hai--kyA jAneM ki vaha sura, nara yA kinnara hai ? isa prakAra pariNAmoM kI pravRttikA vicAra kara paNDitA dhAyake lie putrI samarpita kara jaba rAjA apane ghara gayA to praharaNa aura upavanake pAlaka vahA~ aaye| donoMne praNAma kara rAjAse nivedana kiyA, " he dena, dhyAna dekara sunie, yazodharako kevalajJAna utpanna huA, aura AyudhazAlA meM nirvAdha cakraratnakI prApti huI hai|" taba rAjA siMhAsana chor3akara siramukuTase gharatI chUkara bolA, "he arahanta bhaTTAraka ! ApakI jaya ho, saMsAra samudrase pAra lagAnevAle ApakI jaya ho, trizalyoMkI latAoM ko naSTa karanevAle Apako jaya ho, vinIta aura sujanoMke manoratha pUre karanevAle | pattA -- saba itane meM andhakArakA nAva karatA huA, upazAnta aura garvako vigalita karane vAloMke lie bhAgyakA vidhAna karatA huA divasakara (sUrya) uga AyA jo bhavyoMke lie jJAna vizeSa ke samAna zobhita hai || 10 || 11 jisane apane dAMtoMke AghAta se giribhittiyoM ko vidAraNa kara diyA hai, aura jo kAnaki tAr3apatroMse bhramaroMko ur3A rahA hai aise hAthIpara baiThakara vajra ke samAna dAMtavAlA, apane manake andhakArakA nivAraNa karanevAlA, candramAke samAna zveta aura nirmala vastra pahane hue vaha senAka samavasaraNa ke lie gyaa| dUsarA bhI yadi aisA hai, to yaha bAtmAkA hita karanevAlA hai| azoka unako usane azokavRkSa ke nIce baiThe hue dekhA, kusumazAyaka ( kAmadeva ) ko naSTa karanevAle vaha kusumase aMcita, divyavANIvAle muni nirmANake Izvara vikArarahita siMhAsanapara AsIna zreSTha / cAmaroMse yukta, nitya devoMse sevanoya, bhAmaNDala ke dIptimaNDalase Alokita unakA dumbubhikA zabda duHkhita zabdakA nivAraNa karanevAlA thA / loka meM zreSTha aura saMsArakA uddhAra karanevAle | kSatako Azraya denevAle tIna chatroMse yukta strI rahita aura trikAlako svayaM jAnanevAle / vizva meM vahI brahmA kezava aura ziva hai, jo nAmase tArthatA bag2odhara hai| una anindyadevakI usane bhAvase vandanA kI / bar3hate hue vizuddha bhAvase rAjAko avavijJAna utpanna ho gyaa| usako samasta rUpo dravyoMkA jJAna ho gayA / dhattA--- kanakarasase viddha hokara jisa prakAra lohA svarNarUpameM badala jAtA hai, usI prakAra jinendra bhAvase dhyAna karanevAle bhavya jIvako jJAnabhAva prApta ho jAtA hai // 11 // 12 rAjA apane prabhukI vandanA kara ghara AyA aura apanI kanyAko goda meM baiThAyA / santapta ho raho use usane manA kiyA ki he putrI ! sneha karanese kabhI tRpti nahIM hotii| rAjA kahatA hai, maiM tumheM bahuta samaya se jAnatA hU~ ki jaba acyuta svarga meM meM suravara thaa| tuma dUsare svarga ke vimAna meM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [ 22.12.4 bIrAna dApi vimANi pilhAmiTi ... tuI baliyaMgaha taNiya vilAsiNi / maharAlAviNi pANapiyArI va hiM hUI dhUva mhaarii|| mA jhijahi so tujjhu milesai hAra va uraruhajuyali ghulesai / bAlahi mai vIlai pacchAiya puNu vidhAi pahuNA saMkeiya | dutthiu jayaMNu kUrasarAbahu gogAihi khaka kharahu sarAvahu / ulhAviyapioyasaMtAbahu NavajovaNu jaNu kAmAlAvatu / vibuhahu buhu govAlu vi govahu mahilahi mahila jAi samArahu / NiSeNa kahi vi diDhatakahANa eNu digvijayATu diNNu payANauM / pattA-AciyataNu tharahariu phaNivA bhIyau ki pi Na jaMpai / / iyagayarahaNarapayadaliya jaMta rAeM meiNi kaMpai // 12 // taralatamAlatAlatAlIpaNi gai Naridi vakaMkallI vaNi / phalihasilAyalammi AsINI parabhavapiyasaMbharaNe jhiinnii| suiru mahAmahAu saMcAliSi komalakarakamale taNu lAlivi / ekahiM diNi karaNihiyakavolI paMDugaMDaviluliyacihurAlI / NaghakarthalIkaMdalasomAlI kaMcuIi auupichaya vaalii| putti pusi moNatyAu cha.hi putti putti taNu taNulaya maMDahi / putti putti phi appau daMDahi paNNavIDi daMtaggahi khaMDahi / mAyahi gujjhu kAI kira rakkhahi majhu vi ki NiyamaNu Na samakkhahi / pattA- AyaNNivi rAyasuya NIsasaMti Niyajammu payAsaha / / gharaNi va velihi majhu tuhu~ jaNaNi mAi tuhU kAI Na sIsai / / 13|| dhAda isaDi merupugvijaya puvavidehi desi dhimai / bhUyagAva jiha loyapasiddhava pADaligAuM asthi dhnnridvaar| gArasaDcha jo tavasi vasillu va karisaNajANa u jo saMkarillu va / paviulagkhalu vi Na jo khalasaMkulu jo halaharu ci mutraNi Na maNija balu / jo kari ba garavAiDhoiyakara bahukaMkagu pa vara kAmiNikaru / kachujalu NaM gihivayadhArau Niyabairakkhiu NaM sevArau | NAgayattu NAmeM tahiM vaNivaru murahavahulliyAhi vallahu vru| 12. 1. MRP vilAsiNi / 2. MJP lANi / 3. MB bAla ema volaha / 4. MP jADayaNa / 5. R uNhAthiya / 13. 1. MP tahiM kaphellINi; B tahiM kislovaNi / 2. MBP kayalIsukaMva' / 3. ABP A ucchI / 4. MIP chaDDahi / 14. 1. MB pAya; P dhAiyaM / 2. T bhUpagAmu / 3. MB sakarilla / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 14.7] hindI anu apanI dikSI nivAsa karanevAlI thiiN| tuma lalitAMga devakI strI thiiN| aura isa samaya tuma atyanta madhura bolanevAlI aura prANapyArI hamArI kanyA huI ho| tuma dubalI mata homo, vaha tumheM milegA aura hArakI taraha donoM stanoMke bIca vyApta hogaa| bAlAkI buddhi lajjAse mAcchAdita ho gayo / phira usane (pitAne ) dhAmako izArA kara diyaa| isa prakAra dRSTAnta aura kahAniyA~ kahakara usa rAjAne digvijaya ke lie kUca kiyaa| dhattA - nAgarAja apanA zarIra saMkucita kara tharrA uThA Darakara vaha kucha bhI nahIM bolA / rAjAke calane para adha-gaja-ratha aura manuSyoMke pairoMse padadalita hokara dharatI kA~pa uThatI hai // 12 // 13 rAjAke cale jAnepara, caMcala tamAla tAla aura tAlI vRkSoMse saghana, nava azoka vanameM, mahAvRkSoM ko bahuta samaya taka saMcAlita kara aura komala hAtharUpI kamalase zarIrako sahalAkara vaha sphaTika zilAtala para baiThI huI thii| eka dina, jisane apanA hAtha gAloMpara rakha chor3A hai aura . jisake sapheda gaNDatalapara bAloMkI laTeM caMcala hai, aisI navakadalIke piNDake samAna komala vasa bAlAse ghAgane pUchA, "he putrI ! he putrI, tuma mauna chodd'o| he putro, putrI ! kRza zarIralatAko alaMkRta kro| he putro, putrI ! apaneko kyoM daNDita karatI ho / pAnake baur3eko apane dAMtoM ke agrabhAgase khaNDita kro| he AdaraNIye, tuma rahasya chipAkara kyoM rakhatI ho ? kyA tuma apanA ma mujhase bhI nahIM kahatIM / ghattA - yaha sunakara rAjaputrI niHzvAsa letI huI apanA janma prakAzita karatI hai, ( aura kahatI hai ) latAke lie dharaloke samAna tu mere lie jananI hai| he mAM, tumase kyA nahIM kahA jA sakatA ||13|| 14 meru pUrva ghAtakI khaNDa meM pUrva videhake gandhilla dezameM, bhUtagrAma ( zarIra ) kI taraha prasiddha dhanase samRddha pATalI gAMva hai, jo vazI tapasvI ke samAna gorasAdaya ( gorasa aura vANorasa se yukta ) hai, jo hastipAlaka ke samAna, karisana * jAnau (karSaNa aura hAthI zabdake jAnakara ) haiM, vizAla khaliyAnoM se bharapura hote hue bhI khalajanoMse dUra haiM, haladhara hote hue bhI jise balarAma nahIM kahA jAtA, jo hAthI ke samAna rAjAke lie Dhoiyakara (kara denevAlA, sUMr3apara DhonevAlA) hai, jo mAno uttama kAminIkA hAtha thA, varakaMkaNu ( bahujala-dhAnyase yukta aura svarNavalaya se yukta ) kase ujvala jo mAno giripathako dhArAke samAna thA, jo sevakameM ratake samAna, nijavas { apane svAmI, apanI meMr3ha) kI rakSA karanevAlA thaa| usameM nAgadatta nAmakA vaNik thA, jo Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22.14.8 mahApurANa gardu Nadimitta vi suu jAyau diseNu vahi gambhi samAyau / puNu mAya maNamohaNu la ddhau dheraseNu vijayaseNu thaNaddhaSTa / pattA-sirivaha sirihara vaNitaNaya apara vihAM tijI lAhuyArI / / :: :: ... bhagA pitRNApiNi visama dAlidiNi jarNa vippiyagArI / / 14 / / ::: 15 amhArau ghara mokkhu visesaha NikkalasaNIraMjaNu dIsai / NidaNu Na ghaNaNAsi NahaMgaNu NikkaNu toTI va sAriyaraNu / NIrasu kabu va kukaihi keraTha 'taM jiha tiha puNu giralaMkArata / aTThabhAja iMDaI do piyaraI kyskhlcnnymudviaahaarii| kaDiyalavediyavakkalavAsaI haDahaDaphuTTa pharasamirakesaI / amhaI dahajaNAI taIi sayaNaI kalahaMtaI bhaasiyduvyynnii| paMDurapaciraladIharavaMtaI jAvacchatuM parakammu krNtii| vAraNacariyahu tarasaMgaha tAvekkarhi diNi ha gaye rapaNaha / sahi aMbarasilayammi mahIhari viharatiyaha mhiirvriiiri| sarale riyapattahu taMvirayaha maI boli bhariya mAhurayahu / aNNu vi dArabhAru garayAra sIsi Nihila NaM duknaI bhArau | dhattA-jA pallami Niyagharaho tAma lou maI eMtu paloiu // rayaNAlaMkArahiM viphurija jiNu baMdahuM NaM suraMyaNu Ai ||15|| tA kaTubhAru mahiyali dhivedi pucchiyau heu tA teNa vuttu sidbhutthakAmu jo mukkasatthu jo cuha NihANu NaM dukkhbhaaru| Naru maI nnvedi| kahiM caliu loDa / sutiguttiguttu| jo jittakAmu 1 bhnndhriymtyu| guNamaNi nnihaannu| 4. M gaMdi gaMdimittu vi suTa jAyau; B diminnu gadi vi suu jAyara; PMdi gaMdimitta vi saMjAyau / 5. MBPK paraseNu / 6. P jayippiya but addsdegmaNa in thi; margin hit ween jaNa and vippiya / / 15. 1. MBPK toNIru / 2. M jaM jiha / 3. MK gj| 4. MBP tahiM puNu aMbaratilayamahIhari / 5. MB saralu / 6. M bharaya / 7. MBPK dukkiya 1 8. MBP phurija / 9. M surayaNu ghAija; P suramaNu 'pahilA / 16. 1. P puchiyau / 2. G omits this fool; K however adds the margin | 3. M magi pariya / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 16.6] hindI anuvAda 73 suratike samAna apanI vadhUkA priyavara thaa| usake nandI ora nandImitra putra hue| nandIsena bhI usake garbha meM AyA, phira mAtA manamohana, gharasena ( dharmasena ) aura vijayasena putra hue| ghatA - aura bhI usakI patnIse zrIprabhA ( zrIkAntA ), zrIdhara ( madanakAntA) putriyA~ huI, tIsarI meM sabase choTo nAmase nirnAmikA viSama daridrA aura logoM kA burA karanevAlI ||14|| 15 hamArA ghara mokSase vizeSatA rakhatA thA / vaha niSkalaza ( kAluSya aura kalazoMse rahita ), nIraMjana ( zobhA aura kalaMkase rahita ) dikhAI detA hai| meghake naSTa honepara, nabhake A~ganake samAna viddhaNu ( ghana aura ghanase rahita ) tUNIrake samAna jo niSkaNa ( annakaNa ) sAriyaraNu ( yuddhakA nirvAha karanevAlA, RNase nirvAha karanevAlA ) thA / jo kukavike kAvya kI taraha naurasa thA, aura jisa prakAra vaha kAra bhI kase rahita thaa| Aru bhAI-bahana rItala do haNDe ! khala aura canoMko muTThokA AhAra karanevAle / kamara taka valkaloMke vastra pahane hue, nikale hue sphuTa hoTha, sapheda kezarAzi usa ghara meM hama dasa loga the, Apasa meM lar3ate hue aura kaThora zabda karate hue| sapheda bar3e virala lambe dAMtoMvAle hama dUsaroMkA kAma karate hue raha rahe the| jisameM hAthI vicaraNa karate haiM aura jo per3oMse AcchAdita hai, aise usa jaMgalameM eka dina maiM gayo / vahA~ gambhIra ghATiyoMko dhAraNa karanevAle ambaratilaka mahodhara meM ghUmate hue maiMne tAmra aura mAhurake hare pattoMse jholI bhara lii| aura bhI bhArI lakar3iyoMkA bhArI gaTThA sirapara rakha liyA, mAno duHkhoM kA bhAra ho ! dhattA - jaise hI meM apane ghara lauTatI hUM taba maiM logoM ko Ate hue dekhatI hU~ / ratnoM aura alaMkAroMse camakate hue surajana mAno jinavarakI vandanA karaneke lie Aye hoM ||15|| 16 usa lakar3I ke bhArako, mAno duHkhoMke bhArakI taraha dharatIpara rakhakara, eka AdamIko namaskAra kara kAraNa pUchA ki loga kahIM jA rahe haiN| tatra usane kahA- "jo tIna guptiyoMse yukta, siddhArthakAma aura jitakAma haiM, jo parigrahase rahita, zAstroMko manameM dhAraNa karate haiM, jo ke lie koSa haiM, guNarUpI maNiyoMkI khadAna haiM, jinhoMne mohapAza dho diyA hai, jo tamUlameM 2-10 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [22. 16.8 dhuyamohavAsu srumuulssaasu| jo pAusesu cmmssttisesu| gayasarirayAli jo sisirayAli / vahi sayaNasAI jo suavsaaii| tivaNje Tri ......... .... ... : vAmAiTi! . . raviyara visahai joeNa shii| jo muNisasaMku iyprmsNku| tahu gapi vAsu pihiyaasbaasu| parNavati pAya pucchati rAya paraloyamaggu saggApavaggu / cirasaMbhadhAI jANai bhvaaii| risi gANadhAri jinndhmmcaari| iha girivarammi so kaidrmmi| Nivasai kulINi dogasvasvINi / ghaptA-tA maI thorathapazyalie daMDikhaMDa pasareppiNu thaviyaH / paisivi sAhu mahAsahahi jaipayajuyalau bhattii Naviyau // 16|| tavapahAvavibhAviyavAsabu pucchiu~ puNu tehiM so pihiyaasp| kavaNe daiveM e dAlidiNi hUI voggayaNosaNiyaviNi / / kahahi veva tuhaM saghana jANahi dINa vi maI piyavayaNe pINahi / tA pabhaNaha samaNagaNapahANau dINu vi rAja vi majhu samANana | NisuNi puci akkhami jammaMtara Asi kayata jaMpaI kammataru / gAmi palAsapuSi tahiM gahavara devilu sumai tAsu rNjiymi| gehiNi tAhi dhUya tuhUM hUI heliya juvANahaMNa rduuii| vIyarAyasiddhaMtu patahu jIvAjIvabheya bhaarthu| ekahi diNi vaNi khaM disaNAhatu isidhi samAhiguttamuNiNAhahu / apayANai paI uppari ghatti risiNA taNubhUsaNu va viciMtiu / kimikkulapUyaruhiradugaMdhara payaDiyadaMvau viDiyaraMdhara | suNahakalevaru diyahi dupajjA teva ji puNu vi padiTa tainjAi / pattA-Nata tUMsahi hasati Na vi sui kNdppdppkhygaaraa|| jo maMDai jo khaMDaha pi vihiM mi samANA samaNabhaDArA // 17 // 4. B"muulu| 5. P pAvasenu / 6. MB add after this: barisaMti mehi, duhu mayi dehi / 7. M paNavaMta / 8. MBP mahAsahaho / 17.1. MBP vAsau / 2. MBP pugchiu teM pRNu so| 3. MBP pabhaNAi muNi samaNapahANau / 4. MP pii| 5. MBP gAma / 6. MB laliya / 7. MRP tema ji puNu paI dicha / 8. MBP tusaMti / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 17. 14] hindI anuvAda nivAsa karate haiM, jo pApase rahita haiM, jinakI camar3I aura haDDiyA~ hI zeSa bacI haiM, jo nadiyoM ke vaigase rahita zizirakAlameM bAhara zayana-Asana karate haiM, jo SaD Avazyaka kArya karate haiM, jo tIna uSNatAse mahAn vaizAkha aura jeThameM ravikiraNoMko sahana karate haiM, yogase zobhita hote haiM, jo muni zazAMka (municandra ) dUsaroMko zaMkAko dUra karate haiN| aise pihitAsrava munike vAsapara jAkara rAjA paira par3ate haiM aura paralokakA mArga tathA svarga apavargake viSayameM pUchate haiN| vaha pUrvake janmoMko jAnate haiN| RSi jJAnadhArI haiM aura jinadharmakA AcaraNa karate haiM, vaha isa girivarako dharatomeM lIna durgatiyoMke naSTa karanevAlI kandarA (guphA) meM rahate haiN|" ghattA-taba sthUla stanoMvAlI maiMne apanA jIrNa-zIrNa vastra phailAkara sthApita kiyA aura mahAsabhAmeM praveza kara sAdhuke caraNakamaloMko bhaktipUrvaka namaskAra kiyA |16|| 17 apane tapake prabhAvase indrako prabhAvita karanevAle pihitAnaba munise una logoMne pUchA, ki maiM kisa debase daridra aura nIcagotrako strI huii| he deva batAie, Apa saba jAnate haiM, dAna bhI mujhe priya vacanase prasanna kariye / " taba zramaNagaNoMmeM pramukha vaha kahate haiM ki dona aura rAjA, donoM mujhe samAna haiN| he putrI ! suno, meM janmAntara kahatA huuN| dUsare janmameM tumane jo karmAntaka kiyA thaa| palAza gAMvameM vahAM eka gRhapati thA devala nAmakA / mati raMjita karanevAlI usakI sumati nAmakI patnI thii| usakI kanyA tU huii| kisAna-kanyA hote hue bhI tU yuvakoMke lie mAno ratiko dUtI yo| vItarAga siddhAntako par3hate hue, jIva aura ajIvake bhedakA vicAra karate hue, zAntise yukta samAdhigupta muninAthako haMsI ur3Ate hue eka dina vanameM tune kRmikula poparudhirase durgandhita, nikale hue dAMtoMvAlA aura khaNDita aura chedoMvAphA kuttA unapara pheMkA / lekina munine use zarIrakA bhAbhUSaNa smlaa| dUsare dina bho aura tIsare dina bhI tUne kutteke zarIrako usI prakAra dekhaa| pattA-pavitra tathA kAmake dapaMko naSTa karanevAle muni na to santuSTa hote haiM, aura na prasanna hote haiM, cAhe koI alaMkRta kare aura cAhe khaNDita kare donoMmeM hI AdaraNIya zramaNa samAna rahate haiM // 17 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 mahApurANa [22.181 18 pecchivi muNi parihariyasakAyaSTha tuha aNukaMpabhou saMjAyasa / bhasaNasarIru cittu aNNettahi paI NayaNehiM Na dIsAijettahi / paNaDa kareppiNu joi khamAvita teNa ji khamabhAu ji saMbhAvita / Isi samega marevi asuhAuli tuI hUIsi etthu duggeykuli| dhammeM muhi dukriyadukkhA dhammu NisuNi sui kAraNu sokkhdddd| phaNicaraNaI jagi ko ahiNANA paramatyeNa dhammu ko jANai / loiyadhammu hoI jalaNhANe ssiirpurisbhNddnnvkhaanne| dhammu hoi puNu ghRNu acavaNe pAhANuppari ptthrtthvnne| dhammu hoi ghai NiyamuhadasaNi dhammu hoi surahItaNuphaMsaNi / dhammu hoi tilapAyasamoyaNi dhammu hota aastyaaliNgnni| dhammu hoi gozuSTa citrahu . . ... ..yAma mAhuH / dhammu hoi palavegu karataha chelau kukudu kiddhi mAratahu / pattA-ehu kuliMgu kudhammu sue eNa Navara dugai jAijjai / / jiNaNAreNa payAsiyata dhammu ahiMsAlakkhaNu kilaha // 18 // mehalakaNhAiNadabhayaNaI gharivi kAI jaNu mArai hrinnii| kiM liMgeNa liMgisaMdohahu jAi Nadha muccai Ni ji kohahu / aMtaraMgu jasu suddha Na dIsaha kAyaphilesa tahu ki hosa / daMDava appana maiNibihiyArau vAsu tahe dila bhvsNsaarkh| bhavasamepuvANuvvayadhArahiM aliu ma pahi jIu ma mArahi / karapallA paravadhiNi ma DhoSahiM parapurisu vi sarAva mA oyahi / muyahi saMgu bahulohupmAyaNu rayaNIbhIyaNu dukkha bhAyaNu / avarupAcaposaha paripAlahi jiNapahibibaI miSa NihAlahi / ahisiMdhivi aMciSi giyasasiha tAI Navejasu garuyaha bhttih| tusagAsu vi upasaMtahu devasu NiyamaeNa giyamaNu giyamejasu / pattA-paNNAsattaru sasa vi siyapaMcamihi bAli jai vasahi / / suyari muNikari jaM kiyA to tuI taM ciradurita paNAsahi // 19 // 18. 1. MP parihariyakasAyara; B pariharisaMkAya / 2. bhAva / 3. MBP isi saksaggeM bharidhi / 4. M asuhAlchi / 5. MB duggama / 6. M hoya / 7. MBP phUDa accamaNe / 8. MBP taNu surahI phaMsaNi / 9. P piyaMtaha / 19. 1. B kiM ligiNa saligisaMdohaha / 2. MRP sIsaha / 3. BPT muNimAhiyAra / 4. P vahini / 5. P uksam / 6. MBP jIva / 7. MBP Q tuI / 10 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 19.12] hindI anuvAda 18 77 muniko apane zarIra ke prati tyAgabhAva dekhakara tumhAre manameM dayAbhAva utpanna huA / tumane usa kutte ke zarIrako vahA~ pheMka diyA, jahA~ vaha AMkhose dikhAI na de| praNAma karake tumane yogI se kSamA maaNgii| unhoMne bhI kSamAbhAva de diyA karamarakara azubhase pUrNa yahA~ isa nIca kula meM utpanna huI / pApakA duHkha dharmase ho jA sakatA hai. sukha ke kAraNa pavitra dharmako suno| saMsAra meM sapike pairoMko kauna jAnatA hai ? paramArtha rUpase dharmako kona jAnatA hai ? laukika dharma hotA hai jalameM snAna karanese, vIra puruSoMke yuddhoMkA varNana karanese, dharma hotA hai bAra-bAra bAcamana karanese pahAr3ake Upara pattharako sthApanA karanese / dharma hotA hai dhImeM apanA mu~ha dekhanese / dharma hotA hai gAyakA zarIra chUne se dharma hotA hai tila aura pAyasa bhojana karanese | dharma hotA hai pIpala vRkSakA AliMgana karanese dharma hotA hai gomUtra pInese / dharma hotA hai madhu aura mayake rasAsvAdana se dharmaM hotA hai mAMsakA vedhana karanese dharma hotA hai bakarA, murgA aura suarako mAranese / 1 dhattA - he putrI, yaha kuliMga aura kudharma hai, isase kevala naraka gatimeM jAyA jA sakatA hai| isalie jinanAtha ke dvArA prakAzita ahiMsA lakSaNa dharmakA AcaraNa karanA cAhie ||18|| 19 mekhalA kRSNAina (kAle mRgakA camar3A ) aura darbhAkura dhAraNa karaneke lie loga mRgoM kI kyoM mArate haiM ? muniyoMke samUha ke cihnase kyA, jabaki yadi vaha nizya hI krodhase mukta nahIM hotA / jisakA antaraMga zuddha dikhAI nahIM detA zarIrakleza se usakA kyA hogA ? muniko vidhi karanevAlA svayaMko daNDita kare usakA bhavasaMsAra vahIM sthita hai ? upazamase pUrNa aura aNuvratadhAriyoM se jhUTha mata bolo, jIvako mata mAro, karapallava meM dUsareke dhanako mata ddhoo| parapuruSako rAgadRSTise mata dekha, bahulobhako utpanna karanevAle saMgako chor3a de, rAtribhojana duHkhakA kAraNa hai, aura bhI parva ke upavAsakA pAlana karo, jinapratimAoMke pratidina darzana karo, apanI zaktise abhiSeka aura pUjA kara unheM bhArI bhakti ke sAtha praNAma karo / upazAntako bhI tuSa prAsa do / niyamase apane manakA niyamana karo / pattA - he bAle, yadi tU zukla paMcamiyoM meM 150 upavAsa karatI hai to zrutadhArI una munipara tUne jo kiyA hai, vaha terA cirapApa naSTa ho jAtA hai ||19|| REA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 38 mahApurANa 20 te diMta dumma vilasad / vaMdaNijju Nu kiha Nivijjai / Asi jammievahi kari sakina / toto pachutA / guru mi pisuNattaNu / emapmANa NidiSi garaddivi / laggI sahi sucavavAsa / ma dalidiNI tarhitayahu~ / chaDiDa sabajISapesuNNajaM / mohi dIva dulha telleM | [ 22. 20. 1 muNihiM sarIri paramu samu Nivasadda cUDAmaNi kiM caraNi Nihijjai dudditiya duboliu dukhiGa tA sA khaviya tabiya gayagAveM kAlaya zu mAyAmohu muvi marNe rohivi gaya rasavas defa fryaivAsa kAI vi dakSiNuNa vijaya jayahu~ khalu pitta diNu diSNasa jisa niNavaru doNaya hu ghattA - puja iMdu NarAhivara avaru vi ddhiNu sirigai bhAsaha || ekku ji phalu maI akkhiyata jara maNi Nimmalamati Na NAsaha ||20| 21 | 10 ema tetthu havaM ciru jIveSpiNu puNu AhAra sarI muepiNu muiya gaMpi sAmiANaha laliyaMga mahaSi paha muha piyayami chammAsa jieppiNu pi suyaraM tihi caMdu vi tAvaDa aci aMgaI haI aNaMge ema caveSpiNu paDa ANAvija NiyacararUpa tahiM ji AliDiyaTa aNNA kolAsaMvANaI tors tarirahariyaI patSasaMtI pattharamaMtI emapi guj Na rakkhi guru upasale le paramakkharahaM paMca sumareSpiNu / sirapaNA miramiyagivvANaH / hUI juiNijjiyacaMdaSpakSa / iha hUI saggAu caSpiNu / caMdaNu dehiNa laggau bhaavh| tuhuM kiM Namupaddi iMgiyaliMgeM / nADu lipi bAihi dAyiu / phura va vecali saMNihiyaja / lihiyaI saMrisara girivaraThANahUM / dhutta bhaI gUDhaI dhariyahU~ / so pahala havaM ehI hotI / suMdarI yihi akkhi / 20. 1. MBP ki bhaNU 2 BP pacchattAveM / 3. BP pAvahi / 4. MBPK maNU Na rahiSi / 5. MBP sanivAsa / 6. P dAliddiNietahi / 7. MBP bhoya | 21. 1. Pdeg uvaelu / 2. MB pAvepiNu / 3. Bomi is this foot 4. MBP piya bharatahi / 5. B iMdriyaliMgeM / 6. MB sarasari / 7. MBP gaI / 8. MBP rairasasaMcariyaI / 9. P bhae and gic ss bhayena / 10. MBP piNu / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 21. 13] hindI anuvAda 79 muniyoMke zarIrameM parama sama nivAsa karatA hai, unako nindA karanevAloMko durgati vilasita hoto hai / dhUr3AmaNiko kyA peroMmeM rakhanA caahie| jo vandanIya haiM kyA unakI nindA karanI caahie| jo tUne usa janmameM, duzcintita durbola aura pApa kiyA thA, isa samaya yadi tuma kara sakatI ho to, gatagavaM bAra-bAra pazcAttApase tapa kara use naSTa kara do| parantu mere pApasamUhameM pApakA nivartana kaisA ? ki jisane gurupoMke sAtha bho duSTatA kii| mAyAmohako chor3akara manakA zoSa kara isa prakAra apanI nindA aura gahIM kara, RSipatiko vandanA kara apane nivAsapara gayI, aura he sakhI, meM upavAsameM laga gayo ( zrImatI pAyase kaha rahI hai| jaba mere pAsa kucha bhI dhana nahIM thA, taba bhI mujha daridrAne usa samaya supAtroMko pratidina khala dAnameM diyA aura sarvajIvoMke prati duSTatAkA bhAva chor3a diyaa| maiMne damanapuSpase jinavarakI pUjA kI aura durlabha { dUsarese yAcita) telase dIyA jlaayaa| pattA-cAhe indra pUjA kare, yA cAhe rAjA yA nirdhana pUjA kre| zrImatI kahatI hai, yadi manameM nirmala bhakti hai to usakA eka hI phala hai, aisA maiM kahatI hai // 20 // 21 isa prakAra vahA~para maiM bahuta samaya taka jIkara guruke upadezakA aMzamAtra pAlakara phira AhAra aura zarIra chor3akara, pAMca parama akSaroMko yAda kara maiM mara gayI aura jAkara, jisameM devatA ramaNa karate haiM, aise zroprabha nAmake IzAna vimAnameM lalitAMga devakI, apanI gutise pandraprabhAko jItanevAlI meM svayaMprabhA nAmako mahAdevI huii| priyatamake maranepara chaha mAha jIvita rahakara aura svargase nyuna hokara isa samaya yahA~ utpanna huI huuN| priyako smaraNa karate hue mujhe candramA santapta karatA hai| dehameM lagA huA candana acchA nahIM lgtaa| kAmadeva AThoM aMgoMko jalAtA hai, indriyake cihnase kyA tuma nahIM jaantii| yaha kahakara usane paTa bulavAyA aura svAmIkA citra banAkara pAyako btaayaa| vahIMpara usane apanA purAnA rUpa citrita kiyA aura camakate hue vastrake bhItara rakha diyaa| dUsarI-dUsaro kor3A-paramparAoM, nadI-sarovara aura girivara sthAnoMko bhI usane likhA 1 aura bhI usane usameM ratiko rahasya kolAoM aura purtatAke gar3ha bhayoMko aMkita kara diyaa| yahA~ rahatI huI, yahA~ ramaNa karanI huI yaha meM hU~ aura yaha vaha hai| yaha kahakara usane kucha bhI gopanIya nahIM rakhA / sundarIne apanA dila batA diyA / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [22. 21. 14 pattA-ANahi paMDii prANapUla pheDahi vammahavAhi mahArI / / __ bharaha "puSpadaMtuJjaliya aNNa Na tiyamaI magaThayArI // 21 // iya mahApurAName tisaTTimahApurisaguNAkAre mahAkApuSkaryatavirahae mahAmanamAhANu. mapiNae mahAkamme NiNNAmiyAdhammakaMbho NAma bAvIsamo paripakamo samato // 22 // sadhi // 2 // 11. MRP pANapila / 12. MJBP phuphpharyatuM / 13. MBP Niyamai / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 21. 14] hindI anuvAda pattA--he paNDite ! tuma merA prANapriya lA do, merI kAmako vyAdhi zAnta kara do| nakSatroMko taraha ujjvala aura koI dUsarI strI mere samAna matimeM bhArI nahIM hai, tuma yAda karo // 21 // isa prakAra presara mahApuruSoMke guNAlaMkArovAle isa mahApurANameM mahAkaSi puSpadanta dvArA viracita evaM mahAbhabya bharata dvArA anumata mahAkAvyama nirnAmikAdhamalAma mAmakA pAIsavA~ adhyAya samApta humA, 22 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 saMdhi 23 taM NiNiva par3a karayali karivi gaya paMDiya jinagehaho || akhila suMteya mohariya caMdaleha NaM mehaho // dhruva // usaka and gown, apa 1 dubaI - etahiMsA diya visaharU piyayamavirahaveyaNaM / etaddi paMDiyA paviloiDa paramappayaNilaNaM // 1 // parveNudUdhuyadhayamAlA caSalaM himakuMda samANasuddAdhavalaM / gAyaNagaNagAiyajiNadhavalaM siddhaMta paDhaNakalayamuddalaM / gaNagaNalagabhahAsihara iruMda caMdakararAsiharaM / je kkhikkha paDimA NilayaM vidumatasaMbhayatala silayaM / marayamaya bhaisamuddhariyaM maNimattavAraNAkariyaM / AyAsa phalimayabhittaryala hariNIla nibaddhadharittiyalaM / God idhUvaM gAravaraM gumugumugumaMta mattAlisa raM | lipaliyA cayaM olaMbiyamottiyadAmasayaM / ise piNu taM muNiNAghara NaciUNa jiNaM jiyajammajaraM / paDu vicasi pasariSi dAviya NAyaraNa rehiM paribhAviyau | dhattA-- iya dasadiSu vatta samucchaliya jo paDavaiyara jAi // dharaNIsaraterNayahi sirimaidi so "thaNajuyalaM mANai ||1|| 2 dubaI - vivihAreNakiraNa vippharaNoddAmiya phaNisuresarA / tAmAgatuMgaturaiyAsaNa calliya naravaresarA ||1|| MBP give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza : aGgulikalApamasamadyuti nakha nikurumvakaNika surapatimukuTakoTimANikyamadhuvratacakracumbitam / vilasadaNupratApanirmala jalajanmavilAsi komala ghaTayatu maGgalAni bharatezvara taba jinapAdapaGkajam // GK do not give in. 1. 1. P sateya / 2. MBPK pavaNayaM / 3. M gAyaNagaha / 4. M AnaMda / 5. 1 vida jakkha' / 6. MBP talaubhayaM / 7. M kharca / 8. P mayamata / 9. MBP bhittiyalaM / 10. MBP ucAiyadhUmaMgAe~ / 11. P taNaya K taNa / 12. MBP juyalaja / 2. 1. MharaNakiraNa viSphuraNo hAmiya B haraNa viSphuriyaNoddAmiya; PhaNakaraNa viSphuriNohAmiyaM / " 2. P turayAsaNA / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sandhi 23 I yaha sunakara citrako hAthameM lekara vaha dhAya jinamandira ke lie gayI / mAno atikuTila, tejavAloM aura sundara candralekhA meghake lie nikalI ho / , vaha rAjaputra priyatamakI virahavedanA sahana karatI hai, aura vahA~ paNDitA dhAyane jinamandira ke darzana kiye| jo pavanase ur3atI huI dhvajamAlAse capala tathA hima aura kunda puSpake samAna sudhAse dhavala thaa| jisameM gAyaka-samUha dvArA jina bhagavAnke dhavalagIta gAye jA rahe haiM, jo siddhAntoM ke paThana ke kalakala zabdase mukhara hai, jisake zikhara AkAza prAMgaNako chUte haiM, jo atyanta vizAla candramAkI kiraNarAziko dhAraNa karatA hai, jo yakSoM aura yakSiNiyoMkI pratimAoMkA ghara hai, jahA~ talazilA vidrumoMse racita hai| jo marakatamaNiyoMke khambhoMpara AdhArita hai, maNimaya mattarAjoM se alaMkRta hai| jisakA bhittitala AkAzake sphaTika maNiyoMse nirmita hai aura bhUmitala hare aura nIla maNiyoMse racita hai| jahA~ aMgAravarameM dhUpa leI jA rahI hai, jisameM gunagunAte hue bhramakA svara ho rahA hai, jahAM car3hAye gaye puSpita puSpoM kA samUha hai, jahA~ saikar3oM motiyoM kI mAlAeM laTaka rahI haiM, aise muninAthake usa ghara meM praveza kara janma-jarAko jItanevAle jinako namaskAra kara, usa dhAyane citrapaTako phailAkara dikhAyA / nAgaranaroMko vaha bahuta vicAra kiyA 1 pattA - isa prakAra dazoM dizAoM meM yaha bAta phaila gyii| jo citrapaTake vRttAntako jAnatA hai vaha zrImatI ke stanayugalako mAnegA ( Ananda legA ) // 1 // 2 vividha AbharaNoMkI kiraNoMke visphuraNase nAgoM aura devendroMko tiraskRta karanevAle nazvarezvara hAthiyoM aura UMce ghor3oMpara baiThe hue cle| jisane zvetatA meM sapheda zaradko parAjita Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23. 2. 3 mahApurANa seyatte NijiyasiyasarayaM Niva siyavirayaM vAriyaNarayaM / pattA rAyA taM jiNaharayaM duniyaharayaM subhaSiyavarayaM / divo lihio tehiM paho sadhaNaDo maNi thiyo| taM pecchivi ahilasiyasivo bhaNu ko Na Nivo romNciyo| pheNa vi maiNiyA-puttaliyA layekomaliyA vnngujliyaa| esA bAlA sAmaliyA NAmeM laliyA alikotliyaa| cirabhavi hotI majjha piyA paJcakhasiyA vihikatthANiyA / keNa vi bhaNiyaM-"maI muNiyA suravaragaNiyA "mRgloynniyaa| hotI kata'mahu vaNiyA NIlaMjaNiyA pINasthaNiyA / keNa vi bhaNiyaM-diNNasiri rahu~ merugiri iha sA taruNi / iha maI deva hotaiNa gAyataiNa mohiya hariNi" / vi agchu ma ni ma amuvi diNu gaMvami / ku vi bhaNai-hA ki karami Nicchau marami jai gau ramami | ko vi"sadIi u jIsasai tAyeM susai urayalu haNai / appau ghallai dharaNiyale ANehi hale "muhUM maNai / ko vi mucchApasu NivaDiyau raivipADiyana pijjI thina / ucAeppiNu pariyaNiNa dUmiyamaNiNa Niyagharaha Niu / dhAI jiNeppiNu uttarahiM pazusarahiM ku vi cavai varu / haDa parAmavaMtarikha iha avayariu tAhi "dharivi karu / pattA-vihasevi pabolliDa paMDhiyaha jo gujjhaI mahuM akkhai / / so "suavelloraisuihalaho rasu paramatthe cakkhA / / 2 / / dubaI-aha vararamaNiruvaraMjiyamaNu jo Naha aliu bhaase| so sarasaravihiSNu sA lahai peisai garaiyavAsapa / / 1 / / tA tetyaMtari ghirhmhaamri| kumArihi ghaNathaNi jAyai jovaanni| chakkhaMDAvaNi jiNivi mahAphaNi / 3. B lihilo tahe tehi P lihiyo so tehiM / 4. MBF sasabigha / 5. MEP citviyo| 6. F aiccheviNa / 7. MEP bhaNiyaM / 8. MBP pttliyaa| 9. MPB lai / 10. M maI bhuNimuNiyA; P maNi muNiyA / 11. MBP mima / 12. MBP katA / 13, NABP mahalaliyagiri / 14. MBP add after this: mazkSa vipariNi / 15. MRP ko vi emba bhnni| 16. MB mudIhaH / 17. MBP sammuhUM / 18. MBP NijjITha; 19. MBP ghAiu / 20. MJP duttarahi / 21. PSarayatta / 22. M bhayaMtA / 23 MRP prmi| 24. M gh| 3. 1. P aliyata bhaasi| 2. MBP nnivh| 3. P 1. MBP etyNtri| 5.MIP read this line at pasariyarAyai, kuvarihi ( P kuvarahi ) jAyai / 6. MBT add atter this: uttugatyaNi, dhaNi vaNi jotraNi / . Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23.3.61 hindI anuvAda 85 kara diyA hai, jisameM viraktoMkA nivAsa hai, jisane narakakA nivAraNa kiyA hai, jo pApoMkA haraNa karanevAlA hai, aura jo subhavyoM ke lie varadAna denevAlA hai, aise usa jinamandirameM rAjA loga phuNce| unhoMne vaha citrapaTa dekhaa| unake manameM kAmadevarUpI naTa nAca uThA / use dekhakara apanA kalyANa cAhanevAlA batAo, kauna sA rAjA vahAM aisA thA ki jo romAMcita na huA ho| kisI ne kahA - " yaha kanyA raMgameM ujalI aura latAkI taraha komala hai| sundarI yaha bAlA, isakA nAma offer aura bhramara ke samAna kAle bAloMvAlI meM mahilA polI vidhAtA na jAne ise kahAM le gayA / " kisIne kahA- "maiMne jAna liyA hai ki devendroMke dvArA mAnya yaha mRganayanI pInastanoMvAlI nIlAMjanA merI kAntA thI / " kisIne kahA - " dinako zobhA, yaha parvata, yaha vaha trunnii| yahAM maiMne deva hote hue aura gAte hue isa hariNIko mohita kara liyA thA" koI kahatA hai- "AzA ke binA eka kSaNa bhArI ho rahA hai, dina kaise bitAU~" koI kahatA hai- "hA ! kyA karU~ ? nizcaya hI maratA hai yadi isase ramaNa nahIM karatA / " koI lambI sA~sa letA hai, tApase sUkhatA hai aura apanA uratala pITatA hai| apaneko dharatItalapara girA letA hai / hai sakho ! use le Ao, bAra-bAra kahatA hai| koI mUchoM ke vaza hokara gira par3A, aura ratise prabaMcita hokara usane prANa chor3a diye / duHkhita mana parijana use uThAkara apane ghara le gaye / usa dhAyako jItane ke lie uttaroM aura pratyuttaroMse koI vara kahatA hai ki "janmAntarakA vara maiM hU~, usakA hAtha pakar3aneke lie yahA~ avatarita huA hai / " dhattA - taba usa paNDitAne ha~sakara kahA- jo mujhe guhya bAteM batAyegA, vaha sutArUpI latAke ratirUpo phalakA rasa vAstava meM calegA ? ||2|| 3 athavA, zreSTha ramaNI ke rUpase rajitamana, jo manuSya jhUTha boleMgA, kAmadevake tIroMse bhinna use vaha svIkAra nahIM karegI aura vaha narakavAsameM praveza kregaa| taba atyanta virahase bhare hue isa kAlakumArIkA saghana stana yovana Anepara chahakhaNDa dharatIko jItakara devoM, vidyAdharoM aura Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apn 10 15 20 86 25 devavi khayara vi coya~va gayacai purihi paTTau mA sur bollAciya piyapariNAmeM puti ma jhijjaddi hA viva guru raMjahi bajjara vAyahi akhera bhAvahiM tujjha mujha "haNAloyami vAyahu jaMpi puNu AveSpiNu fres NisaNI AliMgeppi yAdeM mahApurANa Nittayai ravi / Ayau mahivada | sari NivikRta | raNayabhAveM 1 Niru saMtAyiya / yikA | dohiM vi viNivAriya pAtramaha ciNi vi jAyA mAhiMdasura ciru jIvepi hi tiyasathuya lai paDivajjahi / pariha | bhoNu bhuMjahi / hi gAyahi / pakkhi paDhAvahi / bhila | to jala jIvami / taM suddhadda kie| kareNu / viraviNI 1 siri beSpiNu / bhaNiya pariMde | kami kahANa | NiNi kisoyari / cAru cirANa mayaraddhasiri - ciru etthu puMDarigiNipurihi imahu bhavaddu paMcemabhavi // ha addhacakava vihitaNau hotaDa kuli piccucchavi // 3 // ghattA 4 dubaI -- jAmeM caMdAkitti jayakitti sumitreNa bhUsio / sui jaNa ahaM pi lacchIi mahIi ciraM samAsio ||1|| bimasuhasayaddariliyamaNehi fare bhut ra dohiM mijaNehi / avasANi vihi vi siri pariharevi pIIvaNi vaNi pasarevi / vayasevicaMdraseNaguruhi ki te NiNi ugrAya kuruhi / saha vivi katha kALagai | sataMbuhi AupamANadhara / puNNakkhara suMdari tahi vi muya / [ 23.3.6 7. P coya / 8. M kaMkaNu pahiraNu; B kakaSNu pariharaNa, P kaMcaNu pahiraNu / 9. P akkhara / 10. MBP jara mohallava | 11. MB hauM Aloyami P havaM avaloyami / 12. Gomis virah visaNNI / 13. M13 paMcamaha bhavi / 4. 1. MBP jasakitti / 2. M dhareNa / 3. MBF va 4 MBK hiyatiyasaya / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AO 23. 4.8] hindI anuSAva sUryako nisteja karatA huA apane gajavarako prerita kara rAjA A gyaa| usane purameM praveza kiyA aura apane ghara aayaa| madhura AlApa aura praNayabhAvase usane cirasantapta apanI kanyAse kahA"he putro ! tuma zoka mata karo, lo svIkAra karo, snAna-vilepana-kaMgana aura paridhAna / gurujanoMko raMjita karo, bhojana karo, vAdya bajAo, nAvo-gAo, akSara par3ho, pakSiyoMko par3hAo, tumhArA mukha tInoM lokoMmeM bhalA hai, yadi maiM use nahIM dekhatA to meM jIvita nahIM rhegaa|" taba, pitAke kathanako kumArIne mAna liyaa| vaha phira Akara aura praNAma kara baiTha gayo / virahase duHkhI pAsa baiTho huI usakA AliMgana kara aura sira cUmakara, netroMko Ananda denevAle rAjAne kahA-"maiM eka atyanta purAnA sundara kathAnaka kahatA hai| he kAmadevako lakSmo kRzodarI, tuma suno| dhattA-pahale yahA~ puNDarokiNo nagarameM, isa janmase pUrva pAMcaveM janmameM, maiM nityotsavavAle kulameM ardhacakravartIkA putra huA thA // 3 // candrakIti nAmase, sumitravara japakIrtise vibhUSita / pitAko mRtyu honepara, maiM cirakAla taka, bhUmi aura lakSmIse mAliMgita rahA / anupama zubha rAtoMse harSita manavAle hama donoMne bahuta samaya taka rAjyakA bhoga kiyaa| anta samaya hama donoM lakSmIko chor3akara prItivardhana vanameM praveza kara, jisane candrasena guruke caraNoMkI sevA kI hai aise udgatakuruke nirjana vanameM tapa kiyaa| donoMne pApabuddhikA nivAraNa kiyA aura zAyada sAtha hI samayakI gati pUrI kii| donoM hI mAhendra svargameM deva hue, sAta sAgara pramANa aayuvaale| devoMke dvArA stuta vahA~ bahuta samaya taka Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [23. 4.5 pukkharavari putvamerusihare tahu pulvavidehi rsNtkre| dhaNadhaNariddhi jAyA isAu jAmeNa maMgalAvai vist| jahiM dahiu duddha jalu jiha sulaDDu jahiM Nasthi dosu guNagaNu ji bahu / ghattA jahi vaNachettAlipAliyahi sura heliNihi kaha bhAsai / / ArattacaMcu caMcelamuhu japamANu meNu tosai // 4 // duvaI-mattamahaMtadhevalagalagajiyabahiriyaviulagojale / visarisavisagabhiDiyagharase rihakayakAha liyaphalayale ||1|| tahi kiDidADhAyathalakamale kamaladalacchAiyavimalajale / jalajatasittakelItaruNe trunntrukusumryaarnne| chacaraNAlaMkiyadiyapavare diypvrklrvuttuNtsre| sarasImArAmapaesasuhe suyarachuhapaMDuriH raaygihe| gihasiharAliMgiyaghaNaNiyare / NiyarAyaNAyaNiJcitapae payapADiyaparaNaravIrasae / sayavattasAhiyajalaparihe parihariyapAvi maMdira sirihe| siriharu puri rayaNasaMci Nivai Nivaicchivitti sudhammarai / rai viSa kAmaha kaMta saha sai gaMdevidaha haMsagai / ghattA-sA NAmeM devi maNoha riya jiha tiha "sakSasaucce / / ''amhaI viSiNa vi saggahu hasiya iyakhayakAladahA / / 5 / / 10 duvaI-jAyA tAI gami halahara hari viNi vi sukayakAriNo / caDiya judANamAvi sirivammapibhIsaNaNAmadhAriNo ||sh dohi mi bhAyahaM jayalachisahi ahisi civi amhaha devi mahi / gau jaNaNu sudhammasUrisaraNu kita ghoru vIca jiNatavacaraNu | chipaNauM umpattijarAmaraNu pattaiu kavalu NikalakaraNu / chudu paribhAvita kaMcaNu vi taNu rAeNa vimuka ghara ji vaNu / NijjhAiyaajjhAsAjhyaho thaMDilu vi thaNasthalu raaiyho| 5. P hAliNihi / 6. M jaNu / 5. 1. M dhavalagajjiyaravavAhiriya / 2. MB trunnii| 3. MB taruNataraM / 4. MB chncrgi| 5. MRP pNddur| 6. 3 diyarAya / 7. MEP NivaMta / 8. MBP payAsiya / 9. P maMdarasirihe / 10. MBP kAmaha taha kata / 11. MB sirima saJceM / 12. P aNNa vi sirimA samgaha lhasiya amhaI hpnniymicceN| 6. 1. MBP vihosaNa / 2. MBP sudhammu / 3. MB pattaca Nikkalu himmalu karaNa; P pattara Nimmala nikalakaraNu; T Nimakalu krnnu| 4. M tiNu / 5. M para / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AN 23. 6.7] hindI anuvAda jIvita rahakara, puNyakA kSaya honepara, he sundarI, vahAM bhI. mRtyuko prApta hue| puSkarAdha dvIpameM pUrvamehake zikharake pUrva videhameM ki jahAM saba rasoMkA anta hai, dhanadhAnya aura Rddhise atizaya mahAna maMgalAvato deza hai / jahA~ daho aura dUdha jalake samAna sulabha hai; jahA~ bahuta se guNa haiM, doSa eka bhI nahIM hai| pattA-jahA~ totA sadhana khetoMko rakhAnevAlI kRSaka bAlAse kathA kahatA hai| lAla-lAla coMcavAlA bakramukha kucha kahatA huA manako santoSa detA hai / / 4 / / jisameM vizAla matavAle bailoMke garajanese vipula gokula bahare ho gaye haiM, aura jahAM asAmAnya aura viSama lar3ate hue bhaiMsoMke kAraNa gvAloM dvArA kolAhala kiyA jA rahA hai, jahA~ suaroMkI dAr3oMse sthalakamala (gulAba) Ahata haiM, kamaloMke daloMse vimala jala AcchAdita haiM, jalayantrose kadaloke taruNa vRkSa sIMce jAte haiM, jahA~para taruNa taruoMkI kasama-reNapara SaDacaraNa ( bhramara) hai, jahAM dvijArA aura pI.) mAnAdi caraNoMse sahita haiM, jahA~ sarovarameM dvijapravaroM (pakSizreSTha, brAhmaNazreSTha ) kA kalarava ho rahA hai, jo sarovaroM, sImAoM aura udyAnoM se zubha hai aura jo zubhatara cUnese sapheda hai, jo gRhazikharoMse meghasamUhakA AliMgana karatA hai, aise usa rAjagRhameM ratnasaMcayapura nagara hai, jisameM rAjyanyAyase prajA nizcinta hai, jisameM saikar3oM zatru rAjAoMko caraNoMmeM jhukA liyA gayA hai, jisakI jala-parikhAeM kamalose AcchAdita haiM, jo pApoMse rahita aura lakSmIkA ghara hai, aise usa nagarakA rAjA zrIdhara thA jo rAjAko vRtti kI icchA rakhatA thaa| sudhama meM rata, kAmako satI kAntA ratike samAna, yA mAno devendrakI haMsagAminI indrANI ho / pattA-vaha devI nAmase jaise manoharA thI, vaise ho satya aura pavitratAmeM bhI manohara thii| hata kSayakAlarUpo detya ke kAraNa hama donoM bhI svargase cyuta hue // 5 // puNya karanevAle hama donoM unake garbhase halapara ( balabhadra ) aura hari ( vAsudeva ) utpanna hue| zrIvarmA aura vibhISaNa nAmake hama donoM yauvanako prApta hue / hama donoM bhAiyoMkA abhiSeka kara evaM vijayalakSmIko sakho mahI hameM dekara pitA sudharma muniko zaraNameM cale gaye aura unhoMne ghora vIra tapazcaraNa kiyaa| utpatti jarA aura maraNakA unhoMne nAza kara diyA, aura siddhAvasthAko prApta karAnevAlA kevalajJAna prApta kara liyA / mero mAtA (manoharA) ne zIghra hI svarNako tRNake samAna samajha liyaa| kyoMki jo rAgase mukta hai usake lie ghara hI vana hai / tathA navavadhUke 2-12 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5 10 15 90 girimaMdira ka safa mohara thiya bhavaNe ciSNavaM jaNaNii duzvaru cari saMNANi zAvi paMcaguru mahApurANa dhattA -- miri bhuMjiya bhoyatisatisiGa muyaDa bihINarANa || upaNa rayamahAviSari kAle ko Na vidoNau || 6 || se pecchivaha dukhAuliu hA cakrapANi hA pANapiya susahoyara dAmoyara cavahi sura paravar3a vihivai puhazva maI mAbhAve bhAtriya taM pusami hama mRdu kAI mi saMbharami tahi avasara Ayau jagagicaru pahi dhi coyaM vasat labhaya bhaI bhaNimaNiyabalu bihi kiM gehu hoSa dAsIsuyahe taM suNivi deva bhANiyatra teNa rAhu duniyapariNAmutaM ghara / jiNavaru jhAyaMti NizrayamaNe / pakhAli jammaMtaraduriva / sAhUI divi laliyaMga suru | 7 dubaI -- lacchisarA saNa sahavAsu va vihiNA dalikhighalio durieater vAhi khayakaridasaNapellio ||1|| soyariMga devarukkhu jaliGa / hA baMdha ki avaheri kiya / hA ekebAra maI saMthavahi / kiM marai bhaDAraNa cakavara / maDaulaTa saMdhi caDAviyaTa | upaiti pacattara dehi mahu / puragAma sImaraNacirami / laliyaMgu baliyabhAsiru amaru / so jaMta NippIlaha siyaya / kiM pANii loNi ubahi / kiM tena viNiggar3a bAluhe / jai paiTha bappapaI ANiya dhanA to evaM viyAhi kiM tuhuM kIsa visUrahi halahara || je mugraM te puNaratri diha paI kahiM jIvaMtA paraghara ||7| 8 duvaI - hAhAkAra puta kiM mella hi dhorivi jAhi appayaM / dharAdhAra bIre va suyaNaM pigaNaMti gopyayaM // 1 // kiM bhAra mAyara ekarahi mAya tumhArI saMbharahi / tuha maMdira Nivasavi kiDa ta saMpattI teNa suhAsibha | ema bhaNivi suru piyaraho maI muhaM joIu cakremara ho / saca Ni jANiva DaM saluna yAsa ANiyala / [ 23.6.8 6. PdegkaMdara / 7. MB bhariSi; P bhaNidi / 8. P "tisAtisau 7. 1. MBT sau / 2. P ekavAra / 3. MBP aMgami / 4 maimU 5. P covaMtu // 6. P lopauM / 9. B bihIsaNu / I 7. B maya / 8. 1. MBP sa meM mellahi / 2. MBP dhIra / 3. P ciNaM / 4 bhAva bhAya / 5. MK kathau / 6. P joyana 1 7 rAla rayau / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 23.8.6] hindI anuvAda AliMganakA svAda karanevAle rAgIke lie thaNDila ( janturahita bhUmi ) bhI stanasthala haiM / giriko guphA yA ghara kyA karatA hai ? yadi vaha pApapariNAma nahIM krtaa| yaha vicArakara manoharA jinavarakA dhyAna karatI haI apane bhavana meM rahane lgii| mAno usane kaThora tapa svIkAra kara liyA aura janmAntarake pApoMko dho DAlA / vaha saMnyAsinI paMcagurukA dhyAna kara svargameM lalitAMga deva huii| pattA- lakSmIkA bhoga karatA huA aura bhogako tRSNAkI vyAkulatAse marakara vibhISaNa rAjA narakake mahAvilaya meM utpanna huA, samayake sAtha kisakA anta nahIM hotA ||6|| lakSmI aura sarasvatIke sahavAsake samAna vidhAtAne use cUra-cUra karake phaMka diyA / vinAzake hAthoke dAMtoMse ThelA gayA vaha sukhAdhipa ukhar3e hue kalpavRkSake samAna thaa| usake zava ko dekhakara meM dukhase vyAkula ho gyaa| zokako jvAlAse deharUpo vRkSa jala gyaa| he cakrapANi, he prANapriya, he bhAI, tumane abahelanA kyoM kI ? mere acche bhAI dAmodara bolo, hA! eka bAra mujhe sAntvanA do, sura-rAjA-bera-pRthvIpati aura cakravartI kyA he AdaraNIya ! marate haiM ? maiM mithyAbhAvase grasta thaa| maiMne zavako kandhepara rakha liyaa| maiM use chUtA huuN| usake sAtha haMsatA huuN| maiM kahatA hU~ ki mujhe pratyuttara do| maiM matimUla kucha bhI yAda nahIM kara pAtA aura nagara-grAma-sImA aura araNyoM meM vicaraNa karatA hai| usa avasara para maukA dUta, madhura bolanevAlA lalitAMgadeva aayaa| vaha bhayapUrvaka belako prerita karatA huA rAstemeM sthita ho gyaa| vaha yantrase retako peratA hai| maiMne usase kahA-apano zakti naSTa mata karo kyA pAnIse navanIta (loNI ) nikalatA hai ? kyA dAsIputrImeM prema ho sakatA hai? kyA bAlUse tela nikala sakatA hai| yaha sunakara vaha deva bolA-he subhaTa, yadi tumane yaha bAta jAna lI pattA-to tuma yaha bAta kyoM nahIM jAna pAte ki he haladhara, tuma kyoM zoka manA rahe ho ? jo loga mara cuke haiM, una naravaroMko kyA tumane phirase jIvita hote hue dekhA hai ? |7|| he putra ! tuma hAhAkAra kyoM kara rahe ho, apaneko dhIraja dekara clo| dhIrake AdhArako lekara calanevAle vIra vizAla vizvako gopadake samAna samajhate haiN| bhAI-bhAI, kyA pukArate ho? yAda karo maiM tumhArI mAM huuN| tumhAre gharameM rahakara tapa kiyA, usIse devabhavameM jnmii| yaha kahakara vaha deva apane ghara calA gayA, maiMne cakravartIkA mukha dekhaa| sacamuSa maiMne use nizcetana Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa lahu vAsueu sakAriyala taNuruhu saraji vaisAriyaja / vayasaMjamamAradhuraMdharaho dikkhaMkita pAsi juydhrho| paMciMdiyagayaulu pIDiyeTa ne kiyau sIha NikIDiyaja / puNu sancamA ucAiya ''micchattajaDattu nnivaaiyu| "aNasaNavihANi jaM sAr3iyala taM caravir3a maI ArAhiyau | hau aruhu bhareNa bharevi muDa accui AIDalu Navara huu / pattA-tA rayaNavimANArohiyau maI accuyappAho NiyaH / / laliyaMgadekha so Niyayaguru gayai bhattii pujjiyara 8 / / duvaI-cuu leliyaMgadeu jaMbUtaralaMNi dIvi suhabaI / suragiri suradisAi sa~videhai jaNamahi maMgalAvaI // 1| khagasaMmAhiyavijAvalihe ... ruppygiriNduttrlihe| gaMdhavaNayAra sahiM vimalajasu " vAseja NAma vAsavasarisu / pAyaupayAu garabai ksai jasu dihihi kalikayaMtu tasai / tahi devidhi uyari pahAvAhi uppaNNa kalamarAlagaihi / NAmeNa mahIdharu dhorajhuNi tAeNa ariMjana divamuNi / suu rajija thavaippiNu saiSiyau NiggaMthabhAu sNbhaaviyu| muttAvalita vatAyeM taviu daDhakammAlANu parikkha vic| sate date ruddhAsaveNa aparau Niu mokkhAhu vAsaveNa / NaM sasasiNisAhi pahAvaihi paNavaMtihiM tAhi phaavihi| tau dipaNa yajagasaMtiyai suddhai pomAvaikatiyai / sIsiNiyaha puNNu samajjiyau savisayakasAyabalu Nijjiyau / rayaNAvali NAmeM jeNiyadihi kayadehasosauvavAsa vihi / ghattA-sa vi maya tahi giru NirasaNu karivi Aukhai phi jijjaI / solahamada sagiga pabiMdu huMye bhagu kiha dhammu Na phijai / / 9 / / dubaI-ahaNaliNaki dIvi pacchimadisamaMvarapundhi riddhiyaa| putvayidehi choNi bacchAvA puri pahayari pasiddhiyA // 11 // 8. MBP saMkAriyau / 1.PpIliyana / 10. Bamits this foot, 1t. Bomits this line. 12. 6 micchattu jaDattu / 13. B onits this foot. 14. kappahi / 15. P guruyai / 9. 1. MRP laliyaMgu deu / 2. BdeglaMchapadIvi / 3. MBP suvidehaha / 4. MBP svarayala hai / 5. vasava 6. P dikhAmuNi / 7. MRP prisskhyuN| 8. MBP jagaphavasaMciyaha / .. MBP jAyadihi / 10. MBP kijjA / 11. MBP huna / 10. 1. MRP pachima visi maMdari puncha / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 10.2] hindI anuvAda jAnA 1 citA banAkara Aga le aayaa| pIta hI vAsudevakA saMskAra kiyA aura putrako apane rAjyameM sthApita kara diyA / tathA vrata aura saMyamakA bhAra uThAne meM dhurandhara yugandhara munike pAsa jAphara dIkSA le lii| pAMca indriyarUpo gajoMko pIr3ita kiyA aura sihavikrIDita tapa kiyaa| phira sarvatobhadra tapa kiyA aura mithyAtvakI jar3asA samApta kara dii| anazanake vidhAnameM jo kucha kahA gayA hai, cAra prakArako ArAdhanAko maiMne sampanna kiyaa| maiM arhata ko bAra-bAra yAda kara mara gayA aura kevala acyuta svargameM utpanna huaa| pattA-taba ratnavimAnameM Arohita (baiThAkara ) mujhe acyuta svargameM le jAyA gyaa| apane usa guru lalitAMga devakI bhArI bhaktise pUjA kI 8 // + lalitAMga deva vyuta huaa| jambUdvIpake meruparvatako pUrvadizAke videha kSetrameM sukhavatI manuSyabhUmi maMgalAvato hai / usake vijayA parvatako uttarazreNImeM, vahAM vidyAdhara vidyAvalo siddha karate haiM, gandharva nagarI hai| usameM indrake samAna vimala yazavAlA vAsava nAmakA rAjA hai| prakaTa pratApapAlA vahA~ nivAsa karatA hai jisako dRSTise kaliyama DaratA hai| usakI kalahaMsagAminI prabhAvatI nAmako devIke udarase, lalitAMga mahIdhara nAmase gambhoraSyani putra huaa| pitAne putrako rAjyameM sthApita kara divya muni arijayakI sevA kI aura digambaratvakI dIkSA grahaNa kara lii| muktAvalI nAmaka tapake tApase usane apaneko tapAyA aura dRr3ha karmamalako naSTa kiyaa| zAnta dAMta-vAsavako rokanevAle yAsava svayaM mokSa cale gye| prakAzapUrNa candramAse yukta rAtri meM praNAma karatI huI usa rAnI prabhAvatIke lie vizvameM zAnti sthApita karanevAlI AryikA pAvato kAntAne tapa pradAna kiyA / ziSyAne puNyakA samAna kiyA aura apanI viSadhakaSAyakI zaktiko jIta liyA / kI gayI hai deha zoSaNa kI upavAsa vidhi jisameM, aise bhAgyajanaka ratnAvalI upavAsa usane kiyaa| pattA-vaha bhI vahAM anazana kara mRtyuko prApta huI, mAyukA kSaya honepara kyA jIvita rahA jA sakatA hai ? vaha solahaveM svargameM pratIndra huii| batAo phira dharma kyoM nahIM kiyA jAtA ||9|| ' .. 10 puSkara dvIpakI pazcima dizAmeM mandarAvalake pUrva, pUrvavidehakI bhUmipara vatsakAvatI deza hai| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26. 10.. mahApurANa tijagavaidhariyachattattayaho jinnidesiyrynnttyho| parigaNiyamuNiyakolattayaho iyjaaijraamrnnsyho| thiraiparivariyaguttittayaho (isaMbohiya muraNattayaho / viddhAMsayeNiyamalatayaho priyaanniyjiivgittyho| viyaliyaramAiganvatjayaho gaIphammAiyadehattayaho / bajjiyaddehimANattayaho kykiriyaacheypyttyho| kevlceynngunnittyho| sIdIbhUyaha Na nniyttyho| NivANapujaviNayaMdharaho 6 karivi kuhrkkrvrho| phaNimaNibhAbhAsiyaahiharaho gau pddhmdiivsurmhihrho| tahiM gaMvaNi supasiddhammi yaNe iNdaasaasNtthiyjinnbhvnne| vijaya pujavau diThu saI mahiharu bolAviu muddhi maI / dhattA-kiM Na muNahi tuhaM khayarAhivAi hauM gaMdaNu tuha hotau / / sirivammu sIrimAyaramaraNe jaiya kaluNu ruyaMvada // 10 // duvaI-taiyatuM taI sureNa saMbohiu ecaDi ki pA yANase / sirihararAyapariNimaNaharibhavu kiM Naitra sarasi mANase / / 2 / / anja vi ki muMjahi visayavisu vimu mArai mitta eku Ni misu / bhavi bhavi saMghArai visayavisu tA deNa ji laddhana ji misu / ahiNadivi suvararAu khayaru saMprAiu sahasA NiyaNayaru / bhakkhiNi NAvai DAiNiya mahikaMpaDu puttahu menniy| Dhoivi padaNu muNiguruvihita vayamagi ugi vavasita sahiu / bhaI aibahuhi vijAhahiM tarUkoDaragirivaravarahi / tavu ciNu teNa kaNayAvaliya cirasaMghiyaduriyArali galiya / kAleNagalaMta mahiharaho puNu aMtayAlu "saMpaNNu taho / so prANiprANaparirakkhayaru "prANai jAyapha viysiNdvruu| pattA-jIviyau thIsasAyarasamaI puNu kAle "saMcAlita / / dhAdaisaMDai puvillasue jo suragiritahamAli / / 19 / / 2. MJP sylttyho| 3. MRP thiydhriy| 4. B ormirs this foot, 5. Bumits this lini:. 6. MP gayakammA / 11. 1. 138 bhaja / 2. MBPNa sarIsi / 3. MBP bhuMjasi / 4. MBPK suravaha gau / 5. NIRP rAMpAi3 / 6. MP gaMdaNa / 7. MP tavamagi uggiH / vayamamme vavasiu samasahiu / 8. MBP truvottri| 1. MIP tdd| 10. MBP bahaneM / 11. MP saMpuNNu / 12. M pANipANuH B pANipANa' / 13. MBP pANai / 14. MBP saMcAliyau / 15. MBP mAliyau | Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 11.13] hindI anuvAda usameM prabhAkarI nAmakI prasiddha nagarI hai| jinhoMne trijagapatike tIna chatroMko dhAraNa kiyA hai, jinhoMne jagako sona ratnoMkA upadeza diyA hai, jinhoMne tInoM kAloMko parigaNita kiyA aura samajhA hai, jinhoMne janma-jarA aura mRtyukA nAza kiyA hai / jinhoMne Agamase tInoM bhubanoMko sambodhita kiyA hai, sthira caryAse jinhoMne tIna guptiyoMko dhAraNa kiyA hai, jinhoMne jovako tInoM gatiyoMko jAna liyA hai, jinhoMne rasAdimeM tInoM ga ko naSTa kara diyA hai, jinake tInoM zarIra (kArmika, audArika aura tejasa ) jA cuke haiM, jisameM nIceke tInoM dhyAna chor3a diye haiM, jinhoMne kriyAchedopasthApanAkA prayala kiyA hai, jo kevalajJAna guNase yukta haiM, jo kabhI zithila nahIM hue, jo apane yalameM lona haiM, aise vinayadhara svAmo aura parvata zikharako pUjA kara, maiM jisameM nAgoMke phaNamaNiyoMkI kAntise prAcIna devadhara Alokita haiM, prathama dvIpake aise sumeru parvatapara gayA thaa| vahA~ suprasiddha nandanavanakI pUrvadizAmeM sthita jinabhavanameM vidyA kI pUjA karate hue maiMne svayaM rAjAko dekhA aura usase kahA ghattA-he vidyAdhara rAjA, kyA tuma mujhe nahIM jAnate ki maiM tumhArA putra thA zrIvarmA nAmakA / ki jaba balabhadra bhAIke maranepara maiM ro rahA thA ||10|| taba tuma devane mujhe sambodhita kiyA thaa| usa samaya kyA tuma yaha nahIM jaante| zrIdhara rAjAko gahiNI manoharAke janmako kyA tuma manameM yAda nahIM krte| Aja bhI viSayarUpI viSakA bhoga kyoM karate ho| he mitra, yaha viSa eka kSaNameM mAra degA / viSaya-diSa bhava-bhavameM saMhAra karatA hai| taba usIne isa bAtako grahaNa kara liyaa| suravararAjakA abhinandana kara vidyAdhara sahasA apane nagara A gyaa| DAinake samAna yojAoMkA bhakSaNa karanevAlI apanI bhUmi, apane putra mahipaMkako dekara munirUpI guruke dvArA batAye gaye ugra vratamArga meM apane hita ke lie vyavasAya karane lgaa| taru koTara-giri-vivaroM meM rahanevAlI bahuta-sI vidyAriyoM ke sAtha usane kanakAvalI vrata grahaNa kara liyaa| aura usako birasaMcita pApAvali gala gayo / samaya bItane para usa mahIdharakA antakAla A gayA / prANiyoMke prANoM kI rakSA karanevAlA vaha rAjA prANata svarga meM devendra huA 1 ghasA-vaha bIsa sAgara paryanta vahI jIvita rahA aura kAlake sAtha bA bAme cy| dhAtako khaNDa meM taruoMse Achanna jo pUrva meru hai-||11|| 1, pANibhuktA, lAMgalI aura gomUtrikA / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 96 mahApurANa 12 dubaI - tassAbaravidehi gaMdhilavitayammi vimukAvippiyA / unjhANayari tIi jayaSamsu paresa sudhdA piyA || 1 || ajiyaMjana NAmeM laddhajana | jaNa ahiNaMdaNu maggiyau / mukAI se lapta miyaI iiparayAsa vikhayahu gayA / kama gatihiNIrivi / si suhahu NAmu Niru NIrayaho / ture org taM kaSAlakaraho / gaNiNihi pAsammi sudaMsaNahe / kiM vaNija ikadara saMddhaphAsarasaNAsiyai / pacchAvirazyasaMNAsiyai / sahi cavivi puraMdaru huDa taNa dikhahi kAraNa olaggiya taM diors paMca mevvayaI mayaNijiyasI gAI mayA AyaMbilu vu dukharu varivi hoU sa ga viSayo sUlihi NarasiramAlAvaraho chukAmako viddhasaNa jaM vaSTa paripAliu suppahar3a suzcakkhusokkhaNipaNAsiya raNNAvalikayaraNNAsiya pattA - melleSpiNu mANavakuNimataNu deva nikAya huM balahu // aha adisadettu khage pattara tAI sudulahuM ||12| 13 thita aggai maMDaliyauya karu meru ca sarveNu Nicca thaviru suvisuddhacita risitriva gaNita mAyAsuyavaiyaru sAhiyava muNidhammaisavaNasAmiyama ihiM gurumaMdarathavima samAsiya AliMgiu cAraNariddhiyae vaNi putti pAvayakhAmiyama ahihariNabhila bhikSoNilae paI duvaI - coharayaNapaharaNuttAsiyaNAsiyariubhaDantaNaM / kayamajiyaMjaraNa varisaharaNayAvahi mahipattaNaM // 1 // dharmaghosa DiDimapau kahiM hiNi samavasaraNu gayau | vaMdi aNaMdaNu titthayaru | paMcAsAraNirohu ki / piDiyAsa so surehiM bhaNica / tahiM avasara maI saMbohiyau / bIsahiM sahasA sahuM NaravahiM / hue jahavara mohu piNAsiyaDa / sohiNANasaM siddhiyae / hoivi NAmeM niSNAmiyae / aigs giriSari aMbaratilae / kiM bahueM majju vi so ji guru / daha daha ji doNi sAyarasamaI | tAsu pAsi su dhammu ciru diSi jIbiDa harDa mANiyarama [ 23. 12. 1 12. 1. 3 cmits this line 2. MBP mahAvayahaM / 3. MBP saba duddhara parivi / 4. B kammaTTahaM / 5 MBP NIsarivi / 6. MUP sivaharaho / 7. MBP sivasu NAma / 8 MBP gaNiyahi / 9. MBP taM vaNijna kaha / 10 MP rayaNAvali / 13. 1. P cacadaha 2. MBP dhammugdhosara DiMDim hayau / 3. MBP samamaNu 14. MBP " dhammu samaNaM / 5. MP saMboyiyANasamiddhiyae / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 13. 14 ] hindI anuvAda a are a 12 -- 97 usake pazcima videha gandhilla dezameM, apriya cIjoMse mukta ayodhyA nagarI hai| usakA rAjA jayavarmA hai aura usakI priyA suprabhA hai| vahA~ Akara vaha indra una donoMkA putra huA, ajitaMjaya nAmase vijaya prApta karanevAlA / rAjA dIkSA ke pIche par3a gyaa| pitAne ( muni ) abhinandanase yAcanA kii| unhoMne use pAMca mahAvrata diye| usane sAtoM bhayoMko chor3a diyA / mRgoMko vijita karanevAle sihase jaise siMha naSTa ho jAte haiM, vaise hI usakI bhI ihaloka aura paralokako AzAeM naSTa ho gyiiN| kaThora AcAmla tapakA AcaraNa kara karmako AThoM gA~ThoMko naSTa kara vaha zitrI hokara, zivapada ke lie calA gyaa| nirAmaya sukhakA nAma hI ziva hai| kisI dUsare trizUlI naramuNDoM kI mAlA dhAraNa karanevAle hAtha meM kapAla lenevAle kA nAma ziva nahIM hai / kSudhA, kAma aura kodhakA nAza karanevAlI sudarzanA ke pAsa supramAne vratakA pAlana kiyA, usakA affar dvArA kaise kiyA jA sakatA hai ? kAnoM aura okhoMke sukhoMkA nAza karanevAle sparza aura rasanA indriyoMke svAdapara aMkuza lagAnevAle ratnAvalI vrata aura ratnatrayase yukta aura bAdameM saMnyAsa dhAraNa karanevAlI ttA - usane manuSyake kunimittoMko chor3ate hue sudurlabha devanikAya ke acyuta svarga meM anudiza vimAna meM devatva prApta kara liyA ||12|| 13 vaha ratnoM aura praharaNoMse zatruoMke subhaTatvako trasta aura dhvasta karanevAlI dharatIko prabhutA ajitaMjayane kSetra vibhAga aura parvatAdikI avadhi banAkara kii| dharmakI ghoSaNA karanevAlI DugaDugI piTavAkara vaha eka dina samavasaraNa meM gyaa| apane donoM hAtha jor3akara usane tIrthaMkara abhinandanakI vandanA kI aura unake Age baiTha gyaa| vaha meruke samAna nizcala mana sthita thA / usane pAMcoM apassravoMke dvAroMko roka liyA / vizuddha citta vaha munike samAna samajhA gyaa| vaha devoMke dvArA pihitAlava kahA gyaa| maiMne usa avasarapara mAtA aura putrakA vRttAnta kahA aura use sambodhita kiyaa| munidharmako sunaneke kAraNa zAnta mativAle bIsa hajAra rAjAoM ke sAtha, vaha gurumandara munikI zaraNa meM gayA aura muni hokara usane mohakA nAza kara diyaa| cAraNa RddhiyoM aura sarvAvadhijJAnakI saMsiddhise AliMgita huaa| kSamAko prApta karanevAlI vaNika putrI tUne nirmikA nAmase hokara sAMpa, hariNa, bhola aura bholaniyoMke gharasvarUpa ambaratilaka parvata meM unheM dekhA / unake pAsa bahuta samaya taka dharma sunA / bahuta kahane se kyA, vahI mere bho guru haiN| svarga meM hama donoM ramaNako mAnate hue, dasa-dasa sAgara ( bIsa sAgara ) jiye / 2-13 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23. 13.5 pa Na mahApurANa Yi R ki suMdari kailimalajjiya | vAvIsa deSa laliyaMga maI guru maNepiNu pujjiya / / 13 / / duvaI-calataruNahariNaloyaNajui chaNasasibibajapaNe / aba pi kaha vi tujjhu piya virahemahANalasusiyacaMdaNe // 1 // jammatari vitta saMbharami ahiNANu NisuNi tuha pajjAmi / icchiu viyaliyatummaiNA caMbhe lNtvsurvnnaa| lIlAgddhariyavasuMdharaho maI akkhiI cariu juyaMdharaho / dIvammi jaMburukkhaMkiyaya meruhi videhi puvAsiyae / sIyAsaridakSiNayali pavara vacchAtraidesu paMchapauru / NAmeNa susImA para gayari sAhiM pahu ajiyaMja purisari / amayamai mati sairattamaNa tahu sambAhAma NAmeNa dhnn| tahi musa pahasiDa pahasiyavaNu taha sahayaru viyasiu siyaNayaNu / saha te viSiNa vi kavareNa viNu NisuNaMti paDhati garmati diNu / te bevi vizvasa viSchiNNamaya chalajAideukuvivAyaraya / ekahiM diNi rAeM saI suhatha maisAyararisisAmIvu gaya / so pahuNA puSichaDa jIvagai AhAsai sa~khyA tAsu jai / saMteNa jeNa jagu pariNamA taM kAraNu phAlu mahANivai / pattA-jahiM acchA taM dhruca gayaNayalu gaihi dhammu sahakArina || phuDa hoi mahammu thirattaNaho paramesahi uvaIrina // 14 // duvaI-poggalavu hoha NizyaNu jaM jaM Niva suceyaNaM / tahi tahiM kahAmi tujhu paramatdhe jIna ji NANakAraNaM // 1 // viNu jI poggalu ki tasaha viNu jI poggalu ki isai / viNu jIrSe poggalu ki ramaha viNu jIveM poggalu kiM bhamai / viNu jI poggalu ki jiya viNu jIvaM poggalu kiM Niyai / viNu jI ki poggalu suNA kiM viddheDa veyaNAi kaNai / tA vuttana pahasiya viyasiyahi aNuhunapuhaipasthivasiyahiM / jai jIu ji pecchA kahahi kaha to yiNu jayahiM Na Niyaha kaha / 6. MP kalamala / 14. 1. BP virahANala / 2. MBP viNa / 3. paMchita / 4. MP pacchapavaya; B muSamachapavaka / 5. MBP sAmIu / : P chiTha / 7. MBHK samanacha / 8. MRP pariNavaha / 9. MBP ghuu| 10. MB eca Iriu; P iu IriyaH / 15. 1. MBP saceyaNaM / 2. MRP kiha / 3. B kima / 4. na kiha 1 5. MBP pompala / 6. MB baddhana / 7. B"pasthivasayahiM / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 15.8] hindI anuvAda pattA-he sundaro jananI, (pahalA lalitAMga deva ) kalimalase rahita karaneke lie Ayo aura bAIsaveM deva lalitAMgako maiMne guru mAnakara pUjA hai // 13 // caMcala aura taruNa hariNake netroM ke samAna tivAlI, candramAke bimbake samAna kahI jAnevAlI aura virahakI mahAgnise candanako sukhA denevAlI he priye, terI aura bhI kahAnI hai| mujhe janmAntarakA vRttAnta yAva A rahA hai, usakA abhijJAna suno, maiM tumheM batAtA huuN| vigalita hai dubhati jisakI, aise brahmendra, lAntava, surapati dvArA pUche jAnepara maiMne lolAse basundharAkA udAra karanevAle yugandharakA carita khaa| jambUdvIpake sumeruparvatake pUrva videhameM sItA nadIke dakSiNa taTapara vatsakAvato deza hai, jo vRkSoMse pracura hai| usameM susImA nAmakI zreSTha nagarI hai / usakA rAjA puruSa zreSTha ajitaMjaya thA ! usakA mantrI amRtamati svacchanda manavAlA thaa| usako satyamAmA nAmakI patnI thii| usakA putra prahamita, prahasita mukhavAlA thaa| usakA mitra vikasita pA, jisakI AkheM zveta thiiN| ve donoM binA kisI kapaTake sAtha-sAtha sunate-par3hate hue dina bitA rahe the| ve donoM hI vidvAn the aura ghamaNDase dUra the| chala jAti hetu aura kuvivAdameM pravINa the| eka dina donoM mitra rAjA ke sAtha matisAgara RSike pAsa gaye / rAjAne unase jIvamati puuchii| muni use saba kucha batAte haiN| jisake rahane se jaga pariNamana karatA hai, he mahAnRpati, usakA kArapA kAla hai| dhattA-jahAM vaha kAla vidyamAna hai vaha nizcaya se AkAzatala hai / gatikA sahakArI dharmadravya hai aura sthiratAkA spaSTa kAraNa adharmadravya hai / aisA paramezvarane kahA hai // 14 // pudgala dravya acetana hotA hai, he nRpa ! jo-jo sacetana hai, maiM tujhase kahatA hU~ ki vahAM-vahA~ vAstavameM jIva hI jJAnakA kAraNa hai| binA jIvake kyA pudgala asta hotA hai ? binA jIvake kyA pudgala haMsatA hai ? binA jIvake kyA pudgala ramaNa karatA hai ? binA jIvake kyA pudgala bhramaNa karatA hai ? binA jIvake kyA pudagala jIvita rahatA hai ? binA jIvake kyA pudgala dekha sakatA hai ? binA jIvake kyA pudgala sunatA hai ? kyA vedanAse viddha hokara cillAtA hai ? isapara pRthvI aura rAjAkI zrIkA anubhava karanevAle prahasita aura vikasitane kahA-yadi jIva hI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 20. 14 ] hindI anuvAda vaha jayasena cakravartI huaa| hotI huI puNyazaktikA nivAraNa kauna kara sakatA hai ? yahA~ bhI usane apanI bhayaMkara talavArase chaha khaNDa dharatIkA upabhoga kiyaa| phira kevalajJAnarUpI zrIko dhAraNa karanevAle sImandhara svAmIke caraNoMke mUlameM caudaha ratnoM aura niSiyoMko chor3akara dudhara caritrabhAra uThAkara, vidyutakI taraha vidravita hokara, solaha bhAvanAoMkA dhyAna kara, nAga-nara aura devendra jisakA kIrtana karate haiM, aise tIrthakaratvakA arjana kara, prANoMkA visarjana karate hue, ur3atI huI patAkAoMse yukta madhyama greveyaka vimAnameM ahamendra huaa| vahIpara tIsa sAgara pramANa Ayu jIkara, vaha ahamendra cyuta hokara puSkara dvIpake pUrva videhameM merasiri aura byUsiri nAmakA giri hai, usake pUrva videhameM sukha denevAlI manuSyabhUmi maMgalAyatI nAmako vasudhA hai| vahA~ ratnasaMcaya nAmake nagaramai zrAvaka tokA pAlana karane vAle rASaajitajayakA, sundara svapnAvalIko dekhanevAlI vasumatI devIkA vaha putra humA / pattA-vaha deva kAmadevake marmakA nivAraNa karanevAlA yugAdhara parama jina utpanna huaa| samasta suravaroMne meruparvatapara AdaraNIya unakA abhiSeka kiyA // 19 // 20 ve phira nara aura vidyAdhararAjakA rAjapATa chor3akara banake lie cale gye| apane manako rokakara hAtha lambe kiye hue vaha lagAtAra sthita rahe / jJAnavAn pApako naSTa karate hue, bhAgamokta caritrakA pAlana karate hue unheM saMsArameM kSobha utpanna karanevAlA aura tattvoMkA nirUpaNa karanevAlA kevalajJAna utpanna huA / unhoMne mukhya tIrthakA pravartana kiyA, aura tribhuvanako kupathapara jAnese rokA / avinazvara vaha akSaya mokSake lie gaye 1 paramezvarake zarIrakA saMskAra, agnIndrake dvArA apane mukuTakI Agase kiyA gyaa| batAo puNyake phalase kyA nahIM hotA? isa prakAra mere kathAprapaMca karanepara devoMne apane hitameM samyaktva grahaNa kara liyaa| he-he mere kula kamalako ekamAtra zrI lalitAMga priye, tumhAre lalitAMgakA indriyoMkI nindA karanevAlA hRdaya usa samaya jinadharmasa mAnandita ho gyaa| he putrI, tuma, jisameM deva ramaNa karate haiM, aise aMjanA nAmake parvatako yAda karatI ho| hama aura tuma, mahAsarovaravAle nandIzvara dvIpa gaye the| putrI tuma yAda karatI ho, pracura kamaloMvAle svayambhUramaNa samudra ke jalameM hamane krIr3A kI thii| aura phira jAkara, bAravako roka denevAle pihitAnavako nirvANa pUjA kI thii| 2-14 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. [23. 20.15 15 mahApurANa ghattA-saMbharasi puti maI bhAsiyaI eyaha bahuahiNANaI / / tumhaI dezahiM raIyaraI suravaraphIlAThANaI // 20 // . duvaI-tahiM NivataddhamANu yuvAusu acchA vihi pi jaiya hu~ / havaM kAleNa kaha va NilloDina IdayayAu ta jhyahaM / / 1 / / : . cayA ao supaM ... kula suridasathue / vasuMdharAvahUyare mhNtpunnnngoyre| NibaddhapenmarANA jasohareNa raannaa| suo huo hiyaMtao iiva vdNto| kuSAiehi mohio sumaMtiNA pbohio| kayaMgayArimhANao marevi dinnnndaanno| sudhammabhAvaNAmalo khagAhiyo mhaablo| duijjasaggaThANae sirippahe vimaanne| layArapucaNAmao sruuvjittkaamo| huo suro duSIsamo mahaM guru sa pcchimii| piyanvayA aNAmiyA gayAuNA seyaM nniyaa| tuma pi tapiilliyA pahUMya atimilliyaa| divAyarassa NaM pahA salakkhaNA syNphaa| kaiyaMtacaMDimAhao tuhaM pio tahiM mo| varupalAi kheDae pure vicittnniidde| palaMbathorapAhuNo Nivassa bjbaahuo| suSaNNavaNNakAyao kulaMgaNAi jaayo| ravi va so dulaMghao mayacchi vjgho| piosuyA suhaMkarA maha suhINa te praa| samIdhu bhUmimaMhale baseti te sukoNtle| surAlayAu AiyA ramAvaIi jaaiyaa| tuma sayo pahAyarI mahaM suyA kisoyrii| varaM varaM vihApihI piyakkhaNA "vihaassihii| piyAgamaM payAsihI diNehiM tIhi bhaasihii| sirImaIi bhAsiyaM tae mahaM pyaasiyN| "bharAmi hai paraM bhavaM ciraM pi tAya NaM NavaM / 6. B dNpiriiprii| 21. 1. MP sae / 2. MEK khayANiyA / 3. BP tuma ti / 4. MBP pahU ayaM ti milliyA / 5. MBP sulkssnnaa| 6. MP kati / 7. MBP samova 1 8. MBP sukomle| 9. 13 sayapahAyarI / 10. M ihAvihI / 11. MBP sarAmi / 12. P gayaM / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 23. 21. 28] hindI anuvAda ghattA-hai putrI, mere dvArA kahe gaye ina bahuta-se abhijJAnoMko tuma yAda kara rahI ho? tuma dampatine jina ratigRha aura sukharake krIr3A-sthAnoMko bhogA thA // 20 // 21 vahA~ jaba tumhAre pUrva Ayuke niyutakA mAdhA, arthAt pacAsa hajAra varSa Ayu zeSa baco, aura jaba donoM vahA~ the, taba kAlane kisI prakAra mujhe haTA diyaa| he putrI, svargase vyuta hokara maiM surendra saMstuta kulameM puNyoMse pratyakSa rAnI vasundharAke udarase rAnIse babaprema rAjA yazoSarakA sundara putra huA yahIM vaSadanta naamkaa| jo kuvAdiyoM ke dvArA guma kara diyA gayA thA parantu sumantrIne use prabodhita kara liyA thaa| jinendrakA abhiSeka karanevAlA, dAna denevAlA sudhamakI bhAvanAse vidyAdhara rAjA mahAbala marakara dUsare svargake zrIprabha vimAna meM apane svarUpase kAmako jItane. vAlA bAIsau lalitAMga deva huaa| vahI antima deva merA guru hai| aura jo priyavratA anAmikA pI vaha Ayu bItanepara kSayako prApta huii| vahIM tuma usa lalitAMga devako antima priyatamA huii| lakSaNavatI suprabhA nAmakI, mAno sUryako prabhA hI ho| parantu kRtAntake pratApase Ahata hokara tumhArA priya vahA~ bhI mRtyuko prApta huaa| aura yaha vicitra gharoMvAle zreSTha utpalakheDa nagarameM lambe aura sthUla bAhuoMvAle vacabAhu rAjAkI kulAMganAse hai mRgAkSiNI, svarNavarNa zarIravAlA putra huA hai vanajaMgha nAmakA, jo sUryake samAna dulaMcya hai| ve sugho mere pUrva janmake zubhaMkara pitA putra haiN| he sukuntale, ve samIpa hI bhUmimaNDalameM rahate haiM / aura devAlayase AyI huI, tathA lakSmIvatIse upagna sadA prabhAkarI tuma merI kuzodarI kanyA ho| acchA tU apanA vara dekhegI, dhAya praayegii| pripake Agamanako btaayegii| tIna dina meM priya prakaTa hogaa| taba zrImatI bolI, 'tumane mujhe (saba kucha ) batA diyaa| meM parabhavako yAda karatI hU~, yaha purAnA bhI, he tAta nayA-nayA lagatA hai|' Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 [23.21. 29 mahApurANa attA-suNi seNiya Asi samAsiyasa bharahahu risahajiNi / / NaSakaMdapuSpadaMtahiM hasivi puNu suya bhaNiya garidai / / 21 / / isa mahApurANe visadvimahAparimANAlaMkAre mahAkApupphayaMtraviraie mahAmamvabharahANumaNNie mahAkAve sirimAmayasabharaNaM NAma sevIsamo parikSetrI samato // 23 // saMdhi // 1 // 13. MBP kumphayaMtAhi / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 21.30 ] hindI anuvAda pattA - he zreNika, jo RSabha jinendrake dvArA bharata ke lie kahA gayA thA, samAna dA~tose haMsate hue rAjAne putrI zrImatI se kahA ||21|| 109 apane nava isa prakAra tresaTha mahApuruSaka guNa aura alaMkAroMle yukta isa mahApurANa meM mahAkavi puSpadanta dvArA viracita aura mahAmadhya bharata dvArA anumata mahAkAvyakA zrI bhavasmaraNa nAmakA teIsavA~ pariccheda samApta huA // 23 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 15 saMdhi 24 sahuM gaMdaNeNa NiyapariyaNeNa mahu loyaNesuddha desai || surAla mAca a putti Avesai // dhrubakaM // pacchai sayalaI Ayala jo varu so NaM vammaNa pesita saru so raharale salilahu sAyaru 1 ana putti jAyava suvidhANa | akarama karaNi saiMbiNayahu / nihAlahi / Agami / ajja ma karahi vayaNakamalu tuDuM dINauM AyaDu vajjabAhupAhuNayahu sAyakilesa paMku pakhAlar3i AyA mANaNijjJa te mANami jAmi bhaNi gaTa paravara jAvahiM muNihi vimayako vajaNerI NaM gaMgANaIhi jaNANa NiyaDa NisaNI sAvaralacchihi kariNi kaNi jema karu maggiya matthai cuMvivi purava Nivesiya muhAeNa ji siDe niyacchiu ghattA - visiha kahiu DhaMkivi lihie paI jaM tahiM maI Dhoiya || ources amiya osaravi bhiya vAsavadudAi || 1 || paMDiya bhaivaNu parAiya tAvahiM / diTThI suya paraNAha kerI / mahi miliya suyasaMta / purisujjamalIlA iva lacchihi / vellii Navavelli va AliMgiya / iMsiha kalahaMsa va saMbhAsiya / kajju to vi vikaNNai puccheiDe / 2 so sohA ke ghara | soNaM juvaiyaNahUM jIviyaharu | soha muhakamaladivAyaka / MBP give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza:-- himagirizikhara nikara paripANDuravalitagagana maNaDalaM pulakamiyAtanoti tata havaratadakusumasaMkareM | vikasitaphaNiphaNAsu surasarito maNiruvigatamaSaH kSite - riyamati citrakAra bharatezvara jagatastAvakaM yazaH 13 GK do not give it. 4. P suviNayahu / 5 B addhava 1. 1. B loyaNu suha 2. P rAvala / 3. MBP bajju - and throughout this Kadvaka 6 M em| 7. MB jAvehi P jAvihi / 8. MB tAvehi, P tAvihi / 9. MBP mayaNukkoyaM / 10. MB suTTha: P siddhu / 11. P vija / 2. 1. MBP liya / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 24 putra aura parijanoMke sAtha vaha mujhe lovana sukha degaa| he putrI / suno, tumhArA rAjA ? mugura pAca bAyegA / ..........: ... .... :.. suma apanA mukhakamala malina mata kro| he putrI, Aja sundara saverA huA hai| Aja maiM bAye hue vinayazIla atithi vastrabAhake lie karaNIya kruuNgaa| tuma zokake phlezarUpI paMkako yo baalo| he putrI, tuma Aja apane patiko dekho| ve mAnanIya Aye haiM, maiM unheM mAnatA hU~ aura zoghra bhASe mArga taka jAkara unheM ghara lAtA huuN| maiM jAtA hU~, yaha kahakara jaise hI rAjA gayA hai, vaise ho paNDitA bhavanapara phuNcii| usane muniyoM ko bhI kAmakI utkaNThA utpanna karanevAlI rAjAkI kanyAko dekhA / ( vaha usase isa prakAra milI) jaise yamunA nadI gaMgA nadIse yA zruta paramparA kaSikI matise milI ho| caMcala A~khoMvAlI usake pAsa vaha isa prakAra baiThI jese lakSmIke pAsa puruSakI udyama lIlA ho / hapinIke dvArA hathinIse jisa prakAra kara ( ) mAMgI jAtI hai, usane hAtha mAMgA, jaise eka latA dUsarI latAkA AliMgana karatI hai, usI prakAra ekane dUsarIkA AliMgana kiyaa| mastakameM cUmakara sAmane baitthaayaa| jaise kalahaMsI kalahaMsIse bAta karatI hai usa prakAra usane sambhASaNa kiyaa| muMhake rAgase kahA gayA usane saba dekha liyA, phira bhI rAjakanyAne kAryake bAremeM puuchaa| pattA-usa paNDitAne kahA ki tumane jo citrapaTa cupacApa likhakara diyA thA maiM use vahA~ le gayI ki jahA~ damita vAsava durdAnta Adi haTakara raha gaye // 1 // jo vara sabase bAdameM AyA vaha mAno saubhAgyakA ghara thaa| vaha mAno kAmadevake dvArA preSita taura hai, vaha mAno premarasake jalakA samudra hai| yuvatIjanoMke prANoMkA apaharaNa karanevAlA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mahApurANa so NaM rUvavilAsu pasArita so NaM katikosu baDhAriu / so NaM vijjAvihi vityArita so NaM puNNapuMju avayArija / ...so NaM sUhau maha maNi bhAvA ....... jotA aTTa vi aMgaI tAvai / putti mahAsiMharahu duhaNAsaha devi payAhiNa jiNavarayAsahu / pheNahimaTTeDAsasaMkAsahu NAI puraMdareNa kelAsahu / hiyavau ra iSiyasi maleppiNu teNa ce vi Niyakara maulepiNu / baMdiu jiNu suharvajjiyavajjita vaMdiu jiNu surapujjiyapunjina | diu jiNu jagadiyavaM viu vaMdiGa jiNu buddaNidiyaNidiu / jammavAsu devahu paTa jujjA viNu sayaleNa satthu kiha jai / akirikha Nikkala gayaNasaricchau jaMpa jaDayaNa buddhiA tucchau / ghattAruyatra gaiDo sIyalu himaho jiNa tui para guru kehala / / balaiyamuyaho baMzAsuyaho khakusumaseharu jeharu / / 2 / / jiNu vaMdeppiNu baMdiya muNivara muNivara se suyaharaNaM gaNahara / aMgaNahararuharrajiyadasa disa dasadisivApasa riyaNimmalajesa / jasu Na kalaMku goti pAu hiyavai vayavAliNi maha jasu thiya jiNaNai / Nayasi paTTasAla sa paTTara sapaTuta maI saMmuhUM ditttth| didvaja paDa saha mulihiyacita citteM citiu teNa sasaMta / mate vioyakate kaM te dhuNiyauM bhvskte| phate" jayalacidrahi vijhate 'phata sumriypemmukkte| kate INa va saMpuNe puNNa piyasaMjou Na kaNNa / rupaNe para sarIru pivvadi mircaTriu deu viNa pvttttaai| vaTTai jANi kahiM dIsaha sA sA maNagaliNoyaravAsiNi jaa| jA sA sA bhaNaMtu so muzkila somucchica caMdu va Niyacchiu / acchi u vimaNu papucchiu dhAvA dhAii pariyaNi kahiM miNa mAii / mAi bhaNai ramaNu tucha akkhami akkhamiyaM jaM taM kiha rakkhami / dhattA-saMcarita paDiuddhariu bahupayAra pareDha kiu // . paraSairuyai sulaliyamuyaha kIsa sahiyavau baMki // 3 // 2. MP himAda / 3. P kAlAsaha / 4. MBP raI / 5. MP mellepiNu / 6, BPT suhvjig| 7. M jayavaMdimavaMdiuB BP bhayavajjiyavaMdiu / 8. MBP paraguru / 3. 1. MRP "dasadisu / 2. MBP jasu / 3. MP vamapAliNi / 4, BdegsirapaTTa / 5. M omits this foot. 6. BPK pemmarakateM suyriykte| 7. HBPT NovaTTara / 8. MRP NIvaTTita deha / 9. abhiyauM / 1. MBP bhAva / 11. MRP kiyau / 12. MBP kiyau / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. 3. 15] hindI anuvAva 113 tIra hai| vaha mAno tumhAre bhUkharUpI kamalake lie dinakara hai| vaha mAno prasArita rUpavilAsa hai| vaha mAno bahuta bar3A kAntikoSa hai, vaha mAno vistArita vidyAnidhi hai, vaha mAno avatarita puNya samUha hai| yaha subhaga mere manako bhAtA hai aura jo tumhAre AThoM aMgoMko jalAtA hai / jisake bar3e zistara haiM aura jo duHkhanAzaka hai aise jina mandirakI usI prakAra pradakSiNA dekara ki jisa prakAra phena hima aura aTTahAsake samAna kailAsa parvatako indra detA hai, ratise vikasita apane manako mukulita ( banda ) kara tathA apane donoM hAtha jor3akara puNyahInoMse dulama devoMko pUjitoMke dvArA pUjyakI vandanA kI, vizvavanditoMke dvArA bandanIyakI vandanA kii| paNDitoMke dvArA ninditoMkI nindA karanevAle jinavara kI vandanA kii| devakA garbhavAsa nahIM hotA parantu zarIrake binA ( zivakA ) zAstra kaise yuktiyukta hai / jo jar3ajana buddhise tuccha haiM, ve kahate haiM ki vaha (ziva) niSkriya niSkala AkAzakI taraha nirAkAra zUnya hai / pattA-he jina, AkAzase adhika mArI, himase adhika ThaNDA aura tumase mahAn guru kauna hai ? vaha vaisA hI hai, jaise mur3I huI bhujAvAle vandhyAputrake Upara AkAzakusumoMkA zekhara / / 2 / / jinakI vandanA kara, usane manivaroMkI bandanA kii| zubha karanevAle ve muni mAno gaNadhara hoM / apane aMgoM aura nakhoMkI kAntise dasoM dizAoMko raMjita karatA huA dasoM dizAoM meM apanA yaza phailAtA huA, jisake kula aura hRdayameM kalaka nahIM hai| vratoMkA pAlana karanevAlI jisakI mati jinanayameM sthita hai, aisA natazira vaha paTTazAlAmeM praviSTa huaa| praveza karate hue maiMne use sAmane dekhA / apane sulikhita cittase usane paTTa dekhA aura zvAsa lete hue usane socaa| iSTake viyogase pIr3ita usa uttama puruSane jIvana kI AzaMkA karate hue apanA sira hilaayaa| vijayasamIke lie vikrAnta sundara, smRta premase uskaNThita, sampUrNa candramAke samAna sundara ( usane socA ) ki priyasaMyoga puNyase hotA hai, ronese nahIM / ronese zarIra naSTa hotA hai, zarIra naSTa honepara deva mI pravRtta nahIM hotA ( kAma nahIM karatA ) ( patA nahIM ) vaha kahA~ hai, kahA~ dikhAI degI, jo mere manarUpI kamalake bhItara nivAsa karanevAlI hai| "jo vaha, vaha jo" yaha kahatA huA vaha mUrchita ho gyaa| vaha saumya candramAke samAna dikhAI diyA, dhAyake dvArA pUchA gayA vaha vimana baiTha gyaa| parijana daur3ane (vita ) honepara mana kahIM bhI nahIM smaataa| vaha kahatI hai hai putrI ! tumhArA priya batAtI hU~, jo kucha usane kahA hai vaha tumase kaise chipA sakato huuN| pattA-acchI tarahase AcchAdita, bahuta prakArase pratilikhita yaha pUrvabhakcarita rAjaputrIne apane sundara hAthase apane hRdayake sAtha kaise aMkita kara diyA / / 3 / / 2-15 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 114 4. mahApurANa aNNetahi vi etthu No lihiyau rasa romaMci amhat aNuparimalaparibhamiyanuM patthu Na lihiyaca lajjAdesiha is ferrery vividhAma ehu divvataruvaruNaMdaNavaNu paDu laliyaM deva havaM hota ghaNa laghuliyA ramaNahArI ayaNAhu pahu ti kahai juyaMdharadeva kA pa eya am be viSaharaM iya mehar3i gayAI jagakhebhahu ehu aMjaNamahiharu mahu rucai iha sasuraNA muhaliya aMbarati pahu girisAraGa etthu tAsu kamakamalu NamaMtaI ghA - ehu malarahie ha pADahiDa eha saha catra // viyasiddhiSaNe jiNavarabhavaNe mahi payapomahiM aM ||4|| 4 lihiya paihu sirimahu suraharu / palavamANu calakalakor3alagaNu / patthu vartata etthu rasaMta | Rs saha devi mahArI / Tiparamesara | sababhesara maI lINacaM | keha NisuNini niyamaNi saMtuhaI | isa laggaI jiNahANAraMbhahu | ehu dIva vIsa vuzca / dahati viNi vi caliyaI / pahiyAsa lihita bhArata / fres a fva jidhambhu sutaI / bharaNu iNuiNa lihiya paNa lihiya parivahu vilasita iha kolapattAvalimoDaNu paNa lihiu birahA muhu tyu viDiyas bhUNu pesi eka ji lihiyasa aNuNyagArau paDie sAraM muyAvi va ahir3I va vihUI aNNadi paNiI saI [ 24.4. 1 jo maI kaulAraM pavihiyata / etthu Na lihiyau moruM paNaci / etthu Na lihiyaDaM aligu sugumiyavaM / suya guruyaNaAgamaNukramAsika jaM bahuNavaNahaM sohai mahiya / etthu Na lihiya paNayArosita / etthu Na lihiyara kisalayatANu | etyu Na lihiyata priu~ viSaraM muhu | etthu Na lihiyaDa dUyayabhAsija / hu hu diNNava pAyapaddArava / etthu tAi i Asi khamAviva / devi sarvapada mANavi hUI / aNu" lii kiM madhu pArita | 11 1. P i and throughout this Kadavaka 4. MI niyama / 5. MB saraI / 5. 1. MBP NAliyau / 2. B me / 2. MBP suddha 4 MB guruy| 1 MBP read this line as: etyu Na lihiu paNayArosiDa, etyu Na lihiya paviDUvilasita / 6. MBP virahAu 7. MBP piu | 8. MB bhUSaNa / 9. M eraNa: B eu mahU / 11. MB aNNa | 10. MBP bihAI 2. MB supara" / 3. MB kahi / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. 5. 13] hindI anuvAda _ "yaha vividha devoMvAlA IzAna svarga hai| yaha zrImaha vimAna citrita hai| yaha divya vRkSoMvAlA nandanavana hai / yaha bolatA huA sundara kokilagaNa hai| yaha maiM lalitAMga deva rahA / yahA~ vasatA huA, yahA~ ramaNa karatA huA / stanatalIpara Andolita hArase sundara yaha hamArI pyArI svayaMprabhA devI hai / devoMke indra yaha acyutanAtha haiN| yaha paramezvara indra citrita haiM / yaha mujhameM lIna lAntava brahAvara yugandhara devakA kathAnaka kaha rahA hai| ye hama donoM baiThe hue haiN| kathA sunakara apane manameM santuSTa haiM / ye hama vizvake stambha sumeru parvatapara gaye hue haiM, ye hama jinendraka abhiSeka meM lage hue haiN| yaha aMjana mahIdhara mujhe bahuta acchA laga rahA hai, ise nandIzvara dvIpa kahA jAtA hai| yahAM hama donoM sundara mukhavAle indra ke sAtha vandanA bhaktike lie gaye the| yaha parvatazreSTha ambaravilaka hai| yaha AdaraNIya pihitAzraya citrita haiM / yahA~ unake caraNakamaloMko praNAma karate hue aura jinadharmako sunate hue hama donoM beThe hue haiN| pattA-graha maiM nirdoSa nATyAcArya hU~, aura yaha svayaMprabhA nRtya kara rahI hai| visivanake jiravaramaghanameM dharatI caraNakamaloMse zobhita hai / / 4 / / dUsarI jagaha jo kor3A maiMne Arambha kI thI vaha yahAM nahIM likhI gyii| rati nUpurake zabdase romAMcita mayUra jo yahA~ nAcA thA, vaha yahAM nahIM likhA gayA / hama logoMke zarIrake parimalase parimita bhramarakA guMjana yahAM nahIM likhA gyaa| gurujanoMke AgamakI sUcanA, aura lajjAkA upadeza denevAlA zuka yahAM citrita nahIM kiyA gyaa| yahA kAnoMkA AbhUSaNa yaha kamala nahIM likhA gayA, jo vadhuoMke netroMse bhI adhika mahanIya zobhita hai| yahA~ pratibadhUko ceSTA citrita nahIM hai, yahAMcara praNayakopa citrita nahIM hai yahIpara mAloMkI patharacanAkA maNDana aura kisalayatAina likhita nahIM hai / yahA~para virahAtura muMha likhita nahIM hai, yahA~ kA~patA huA priya muMha nahIM citrita kiyA gayA, yahA~ bhejA gayA AbhUSaNa nahIM citrita kiyA gayA, yahA~para virahase Atura muMha nahIM likhA gayA, yahA~para dutIkA sambhASaNa nahIM likhA gyaa| yahAM eka hI cIja likhI gayI hai aura vaha mujhapara kRpA karanevAlA mujhapara kiyA gayA paadprhaar| maiMne pairoMpara par3akara usakA koSa dUra kiyA thA aura yahA~ para maiM usake dvArA kSamA kiyA thaa| rUpako bibhUti svayaMprabhA devI anyatra mAnadhI huI hai / mApa ( saundaryake ) ke niSAna netra kyA dUsareke haiM / dUsarA kauna merA caritra zikha sakatA hai? Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __116 .. mahApurANa pattA-bhaNu ki kahami Na virahu sahami duii piya mahu ANahi // sA vetthu pure thiya jammi ghare tahiM jAyavi saMmANahi / / 5 / / - pUI andhA ::. : yadi harikiNi purisArI / bajayatu pahu bahu suhagArI lacchImai mahavi bhhaarii| dhIya tAhi sirimA sappaNNI piu sumarivi jokhiynnibdhinnnnii| pahu tAi lihiyaDa kahavaiyaru paI jANiyarDa Nirutsau tuI cahA ema bhaNeppiNu evaM esthAiya paDasaMbaMdhiNi vatta Nivezya / tAvesahi kumAra gau tettahi nappalakheDau puraSaru jettahi / piyaSioyasiddijAlAchittau ghari valimayalai dehu Nihittau / taruNIvagguravaSTi paloitra vaNavAheM muMgu saMbhAviu / pattA-iriddhapaNa mayaraddhapaNa viddhata paMcahiM bANahiM / vivarIla huna so rAyasukha kaha va Na mukata prANahiM // 6 // duppariNAmeM kAmeM tappaDa sIyalamalayajapaM lippd| rasai hasaNIsasai virujhAi uu bahasai moheM mujhi| kara moDai dhammejaya mejhAi aharu isaI aNibaddha payolAi / veyai balai vilAsahiM gacchA paru pacchaiNNu pauttihi puccha / ekahi Nilai Na Nivisu vi acchai disi lihiyaM piya piyamuhUM pecchada / nahAi Na dhuSANa jiNavara pujA bhUsaNu lehaNa bhoyaNu muNjii| ramAiNa kaMdura turahaNa bAii kari vi rahu vi NayeNehiM Na cAhai / geDa Na sugaiNa vajana vAyada para NimmIliyacchu pa~ya zAyada / eku vi rAyaviNo Na mANa kAmagahillara ki pi Na yANai / maMtihiM baJjabAhu viNNaviyau taNau deva mayaNe pariI viyau / ghattA-duI saihi lakaDImaihi jA sirimai tahi rtt|| hukI Niyai dukara jiyaha kAmANalasaMtasau // 7 // 12. MBF jesya / 13. MBP hare / 6. 1. MBP buttu / 2. MBP tAhi / 3. M vagagurU pahiu viloiu; P vagguru vahina viloina / 4. MBP migu / 5. M rahaviddhaeNa; P rairidieNa / 6. MBP pANahi / 7. 1. MBP aNidabau bollai / 2. MB pacchaNa / 3. P Nimisu / 4. M turiu / 5. MBF Nayahi vi Na / 6. P pari / 7. MBP piya / 8. P parihAvica / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 himbI anuvA 24.7.12] www. batA-batAo meM kyA karUM, meM viraha sahana nahIM kara sktaa| he dUtI, priyAko mere pAsa chA vo| vaha jisa nagara meM mora gharameM sthita hai vahA~ jAkara merI kuzalavArtAse use santuSTa karo" // 5 // 6 taba dUnI bolI--"hamArI nagarI puNDarIkiNI saba nagariyoMmeM zreSTha hai| usakA kalyANa karanevAlA rAjA vadanta hai, usakI AdaraNIya mahAdevI lakSmImatI hai| usakI kanyA zrImatI utpanna huI hai, jo priyakI yAda kara jIvana se virakta ho cukI hai| yaha kathAvRttAnta usane likhA hai| tumane ise ( vRttAntako) jAna liyA hai, tuma nizcita rUpase isake vara ho| yaha socakara meM yahA~ AyI huuN| pacitra sambandhI vArtA nivedita kii|" isa bIca kumAra vahA~ gayA ki jo utpalakheDa nAmakA nagara thA / priyake viyogakI jvAlAse jalatI huI dehako gharake bhUmitala meM DAla diyA / yuvatIke jAla meM par3A huA vaha aisA dikhAI diyA, mAno vanavyAdhAne mRgako Ahata kiyA ho / dhattA - ratise samRddha kAmadevake dvArA, pA~ca bANoMse viddha vaha rAjakumAra ekadama chaTapaTAne lgaa| kisI prakAra usane apane prANa-bhara nahIM chor3e ||6|| 19 duSpariNAmavAle kAmase vaha santapta hai, zItala candana lepase usakA lepa kiyA jAtA hai / vaha bolatA hai, ha~satA hai, niHzvAsa letA hai, viruddha hotA hai, uThA huA baiTha jAtA hai, mohase mugdha ho jAtA hai / hAtha bhor3atA hai, bAla bikharAtA hai| oTha kATatA hai, aNTasaSTa bolatA hai| kA~patA hai muhatA hai, vilAsoMke sAtha jAtA hai| dUsarese pracchanna uktiyoMse pUchatA hai| eka dharameM vaha ekamAtra bhI nahIM ThaharatA na nahAtA hai, na dhotA hai, aura na jinavarakI pUjA karatA hai| na mAbhUpaNa pahanatA hai aura na bhojana grahaNa karatA hai, na geMda khelatA hai| na ghor3e para car3hatA hai| hAthI mora rathako to vaha A~khoMse bhI nahIM dekhatA / na gIta sunatA hai aura na vAdya bajAtA hai| kevala ater banda kara apanI priyAkA dhyAna karatA hai| eka bhI rAjavinoda vaha pasanda nahIM karatA / hamase abhibhUta vaha kucha bhI nahIM caahtaa| taba mantriyoMne rAjAse nivedana kiyA, "he deva, putra kAmadeva parAbhUta hai / pattA - he deva ! satI lakSmImatIkI jo zrImatI kanyA hai, vaha usameM anurakta hai, usako niyati A pahu~cI hai, kAmAgnise santapta usakA isa samaya jInA kaThina hai" ||7|| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5. 10 118 mahApurANa 8 ss ra dara base ppiNu / pAipa suthile ki kAla / ajjU ji. "are tu pRyamela / suvichoDa deNiNu ga tahiM jahiM accha so bAlaba Avahi jAma Na hoi vidyAla suha mahArI paI kahi vihI kumAru paribhrama salIlai putrajammu tahiM paNa niyacchiu kAmu vimAnaruvi jaM pADai paTTe lihiyauddiyavai lihila avarse hosa Niva vihiciDi tAsa te sama kalate jAhu sahasati padhA racchasoha puri kArAveSpigu pattA - AraMtu padde para addhavahe patribhuSaNa jayakArija || so teNa jiha devI hi tiha suraNa 'kyArita ||8|| "siddhI / diu pahu Alihira jiyAlai / cirakatAvAda parihacchila / tAhi rUtra ke kaMNa bhamAiDa / ko taM sai NiDAlar3a lihiyau : ema jAma madhe kahiyatra / sa seNNeNa baladhayachat I yari puMDariMkiNi saMprAIDe | lIlAi mattaridi SaDepaNu / sAlaya sasa ciNi tri jogaSpiNu ri recipes saissIya puraNArIyaNu karhi misAi fasts pherau sahi dharaNIvara jasarAma dhIya jijiMdaha cappalakheDaresa jo saggAra deu avayariyaDa ihu so vajajaMghu hali paravana so viNa pAvai cintu ji pAtraha purisu hoi jai evambha kA vi bhaNai cAhi bhaI piya tAi niyaMtiya ruvu kumArahu ghatA - rahapeliyaDaM uThaveliyanaM Nicchutu niraMbha || kaNi yahuM ra phala pAveSpiNu / ahiM rUvara pIyata / avarupa cUraMtu padhAi / bAhu hu so vahiNIvai / eha vasuMdhara mahiNi NariMda fruit suMdari fornvesahu / jo sirimaivama jammaMtariyana / ehu muhuM maI periya karu | taM paraMtu vi taNu saMtAbaI | NaM NaM so anaMga munimaNamaDu | koTa paloyami vasRya / pemma jaloliya taNu bhattArahu | 12345 cuye mehalae dadu pariha niyaMdha ||19|| [ 24. 8. 1 8. 1. MB so acchai / 2. MBP ki pikha / 3. MBP piyame / 4. MBP ci kaMtA / 5. MHP paddAli hiyata / mits this line. 7. MBP pilAii / 8. Bhi / 9. MBP madateM / 10. BP dhavalachatataM / 11. MBP saMpA3 / 12. M NaviyAriu / 9. 1. MEPT sIyaja / 2 MBP puri / 3 K parAi 4 MUP K but recte it 10 pahuM / 5, MBPK hi / 6. MBP pasariu 7 MBP rAtu ji / 8. MBP varasipa / 9. MP ghRDa mehalae darda: B hue mehalae 10. MP parihANu nibaMdha Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mahApurANa [24. 8.1 taM NimuNNivi NachoDa deSiANu uhiu paravai dara vihaseppiNu | gara tahiM jahiM acchai so bAla pabhaNai pahu suya thiI ki kAlau / Avahi jAma Na hoi viyAlaya ajju ji kijai tuha pUyamela / suNha mahArI paI kahiM viTThI avara vatta garidaha sitttthii| gau kumAru parimama salIlai didRu paDu Alihiu jiyAlai / puSajammu tarhi eNa Niyanchina cirakatAzyAsa parihacchina / kAmu vi kAmarUvi jaM pADa tAhi rUu ke kaNa bhamADai / paTTeDa lihiyau hiya vai lihiyana ko taM pusai NiDaoNlai lihiya u / abase hosaha Nica vihivihiryau ema jAma maIbaMdhe kahiyaH / sA lahuM purne samau kalatteM sahaM seNeNa dharvaladhayachatte / vajavAhu sahasa si padhAiu Nayari puMDarikiNi sNpraaije| raphachasoha puri kArAvepiNu lIlai mattakaridi caDeppiNu / dhattA-AbaMtu pahe pahu addhavahe pavibhueNa jayakAriu // ___ so teNa jidda devIi tiha tiha sueNa'NedayArita / / 8 / / sAlau sasa viNi vi joepiNu ___NayaNahuM kerala phalu pAveppiNu / rAeM avaloiyara sassIyau acchiuddehi rUvarasu piiyu| puraNArIyaNu kAhi mi Na mAiDa avaruppaDa cUraMtu pAila! zivaihi kera u sahi dharaNIvai valabAhu paMhu so bhinniivr| jasaharaNAmahu dhIya jiNidahu eha vasuMdhari bahiNi gariMdahu / eyahu uppalakheDaNaresaha viSNo muMdari Niruvamavesaha / jo saggAu deu avayariyala jo sirimaivaru jammatariyaja / ihu so vajajaMdhu hali paravaru eyahu saMmuhu~ maI paisariya kara / so Si Na pAvai cittu ji pAvai ta pAvaMtu vi taNu saMtAvai / paMNa so aNaMgu muNimaNamahu / kA vi bhaNaI uccAyahi maI piya laMghadhi koTaTu paloyami varasya / tAi giyatiya rUyu kumAraha pemma jaloljiya taNu bhattArahu / pattA-raipejhiya amvelliya NicchuItu NiraMbhai // kaviNimmalae curya mehalae dadu parihaNuNinna dhai / / 2 / / 8. 1. MB so acchaha / 2. 11B1' ki thi| 3. MBP piyamela / 4. MBP cika katA / 5. MBP padAlihiyau / 6. 13 milk this lint, 7. MBP nnilaaddi| 8. B vahiyau / 9. MBP macaMteM / 10. BP dhavalachattatta / 11. MBP saMpAina / 12, MNaviyArikha / 9. 1. MBPT sasIyata / 2. MRP puri / 3. K parAiu / 4. MBP eha: Keha but Drrecta it to ph| 5. MBPK bahiNa / 6, MBP pasariu / 7, MBP pAvaMtu ji / 8. MBP varasiya / 9. MP dhuu mehalae daIB cue mehalae davaM 110. MBA parihANu NibaMdhai / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24.9.14] hindI anuvAda 119 yaha sunakara apanA nAkhUna tor3atA huA rAjA kucha musakAtA huA utthaa| vaha vahA~ gayA jahA~ vaha bAlaka thaa| vaha bolA-"tuma kAle kyoM ho gaye ho| Ao, jabataka zAma nahIM hotI, tabataka Aja ho tumhArA priyamilApa karA diyA jaayegaa| merI bahuko tumane kahA~ dekhaa|" taba kisI ekane kahA-"kumAra lIlApUrvaka kahIM ghUmane ke lie gayA huA thaa| usane jinAlayameM eka biTa liyA kakSA meM isa mA pUrvajanma dekha liyA aura apanI pUrvajanmakI kAntAko jAna liyaa| jo kAmako kAmAvasthAmeM DAla detI hai, aisI usake rUpase kauna-kauna nahIM nacAyA jaataa| jo paTa meM likhA hai, hRdayameM likhA hai aura jo bhAgyameM likhA hai, use kona miTA sakatA hai| bhAgyakA likhA huA he rAjan, avazya hogaa| isa prakAra jaba matibandha mantrI ne kahA to rAjA putra aura paranI ke sAtha senA aura dhavala choMke sAtha claa| vanabAhu ekadama daur3A aura puNDarIkiNI nagarI aayaa| nagarameM mArga zobhA karavAkara aura lolApUrvaka mattagaja para car3hakara pattA-pathapara Ate hue prabhukA Adhe pathapara baccabAhune jayakAra kiyaa| jisa prakAra usane, usI prakAra usako devI aura putrane mI namaskAra kiyA // 8 // sAle aura bahana donoMko dekhakara, apane netroMkA phala pAkara rAjAne apane bhAnajeko dekhA aura AMkhoMke puTase usakA rUparasa riyaa| pura nArIjana kahIM bhI nahIM samA ske| ve eka dUsareko cUra-cUra karatI ( pakApela karatI huI ) daudd'ii| "he sakhI, yaha jo rAjA vajavAhu hai vaha rAjAkA bahanoI hai| yaha yazodhara nAmake jinendrako kanyA, yaha vasundharA rAjAkI bahana hai| anupama rUpavAle utpalakherake rAjAko yaha vI gayI hai| jo svargalokase avatarita huA hai vaha zrImatIkA janmAntarakA vara hai| yaha vaha narazrezTha vanajaSa hai| he sakhI ! isake sammukha maiMne yaha apanA hAtha phelAyA, lekina yaha bhI nahIM pA sakatA, citra hI pA sakatA hai| use pAte hue bhI zarIra santapta ho uThatA hai| zAyada yaha kAmadevakA puruSa ho, nahIM-nahIM, yaha to muniyoMke manakA mapana karanevAlA kAmadeva hai|" koI eka kahatI hai- "he priya ! mujhe Upara uThAo, parakoTA lAMghakara maiM parakI zrI dekha luu|" priya kumArakA rUpa dekhatI huI usakA zarIra premajalase AI ho gyaa| pattA-ratise prerita, ujvelita aura skhalita hotI huI ruka jAtI hai| koI apanI nirmala karadhanImeM dhotIko kasakara bAMdhatI hai / / 9 / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 120 mahApurANa a aMtariSTa sUna pAyAreM / ki pecchami aMgAI samayaNaI / ajja parai mellemi peisayaI / jIvami chuTTai muhakamalu niyacchami / biyANahuM cile kAI utthI / chuDa ko vi mahAta cipNa / pAhuNAI paMDhesu NivihaI | ... tAI ma survasu paMcidiyahuM piyArata / / maM kAvi bhai jagaduvAreM Bf karu karayalai Na NayaNaI kA vi bhaNai bhAsiya dubvayaNaI ehu dhari dAsita samicchami kA fares vasu sayatthI pahava jAhi ramaNa saMpaNNa saM tahi avasara pahubhaNi paTTaI uNi hANu vileyaNu zivasa pattA - puNe viviharasu surahiu jeva jimi NAvara rami rahuM dhuttihi kera ||10|| bhAi riMdu kiMpi vippami tuhuMgharu Aya tu kiM ki jaba was kuliseyara dhaNukaya saMkala ghaNu majju va majjAva mANusu yaNa jANami maimAilAI aNu kiM saMNivA hosaha vg kANI do dullahu salu asthi mahu tujha pasAeM sakulAyaDa soihau~ dAbahi taM paraNA va samatthiSva parabhavAja suramidRNu ji Ayau accha virahANasaM tattatra 11 ghaNu jaM maggahi taM ji samappami / bhAgu bhaNu banjabAhu kiM dijjana / dhaNu guNeNa sahuM Ni ji baMka / dhaNu mAraNa baMdhuDhoiyavisu / seNa ji pi iTaDa viNa NihAlai / teNa ji dhaNi aNibaMdhauM bhAsai / uttamapuramA sudulahu / eku ji maggami suhiaNurAeM / sirimai vajjajaMvakari lAvahi / khica upari ghiu omatthiu / tu maMdira mANusa jAya | saMjoijjatra vicitaM / 4 pattA-cakesara ho tahu paviyaraho kaNNa" lihiyakSa ANiu || guNabhUyitA vivasiyara padmapacu vakkhANita ||11|| [ 24.10.1 10. 1 B mellivi / 2 MBP pijasayaparaM / 3. MBP phuDu / 4. P sakiyatyo / 6. MB sabasu | 19. MBP jemaNu / 11. 1. B viyapami / 2 MBP kulis| 3. MBP ghaNu paraNayagaI ANami mahalaI / 4. MBP M matthi / 8. MBP 5. B cira 5. MBP aNibaddharaM / 6. MBP mANu suballahu / 7. kAhi / 9. MBP eva ji / 10. MBP vihAra / 11. MBP bAlara lihije viyANijaM / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. 11. 14] hindI anuvAda 121 10 koI kahatI hai ki "AMganake per3a, pratolI ( nagarakA agradvAra) aura parakoTene priyako chipA diyA hai !" usane hAtha utthaayaa| na to hAthase aura na netroMse, (kucha dikhAI detA hai ), maiM kAmadevake samAna aMgoMko kisa prakAra dekha ? durvacanoMse pratAr3ita koI kahatI hai-"maiM Aja yA kalameM pati aura svajanoMko chor3a detI haiM aura isake gharameM dAsI honA cAhatI huuN| maiM usakA muMha dekhakara jIvita rhuuNgii|" koI kahatI hai ki yaha rAjakanyA kRtArtha huI, na jAne pahale isane kauna-sA vrata kiyA thA jisase yaha vara isakA ho gayA ? jarUra isane koI mahAtapa kiyaa| usa avasarapara rAjAke bhavana meM unhoMne praveza kiyA aura atithi pauThoMpara baiTha gye| jahAM unheM snAna-vilepana-vastra-puSpadAma aura maNibhUSaNa diye gye| ghattA-phira vividha rasa surabhita jIraka, pAMcoM indriyoMko priya laganevAlA bhojana unhoMne kiyA, mAno kisI dhUta ke ratisukhakA ramaNa kiyA ho // 10 // rAjA kahatA hai-"maiM kucha bhI nahIM soca pA rahA hai, jo dhana mAMgo meM detA huuN| tuma ghara Aye tumhAre lie kyA karU~, tuma jo dhana mAMgate ho vaha maiM duuNgaa| he vajravAha, kaho kaho, kyA diyA jaay|" taba dhanuSase zaMkA utpanna karanevAlA vajrabAhu kahatA hai-'dhanuSa-gaNake sAtha nitya hI vaka rahatA hai| ghana madyakI taraha manuSyako matavAlA kara detA hai; dhana mAraka hotA hai aura bhAiyoMmeM viSa saMcAra karatA hai / dhanako maiM netroM aura buddhiko mailA banAnevAlA mAnatA hai| yahI kAraNa hai ki maiM ghanameM kucha bhI malAI nahIM dekhatA / Sanase kyA? vaha sannipAta jvarake samAna hai; isIlie dhanameM anibaddhatA ( alagAva ) kahI jAtI hai / dhana kAnInoM ( kanyAputroM aura donoM ke lie durlabha hotA hai, uttama puruSoMke lie mAna atyanta durlabha hotA hai, Apake prasAdase mere pAsa saba kucha hai, sudhike anurAgase kevala eka cIja mAMgatA hU~, apane kulakA sauhArda dikhAyeM aura zrImatI vavajayake hAthameM de deN|" rAjA vaz2adantane isakA samarthana kiyA, jaise khicar3Ike Upara ghI DAla diyA gayA ho, dUsare janmase yaha devayugala AyA hai aura isane hamAre-tumhAre gharameM janma liyA hai, vaha jo virahako jvAlAse santapta hai, devase viyukta isakA saMyoga karA denA caahie| pattA-cakravartI vacabAhako kanyAke dvArA likhita citrapaTa guNabhUSita viduSI dhAya lAyo aura usakI vyAkhyA kI ||1shaa 2-16 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [ 24. 12.1 piyarAhirAmA sNpussnnkaamaaii| mukAi vAyA tuhAi maayaa| parikhaviyakammAi kaDyAi rmmaai| lig dipaNAi dhuuvaai| sAmAgAu~kehi : ... gddiykhNbhehi| ruppabhaiyahi aalihiybhrehi| vipphuriyarayaNehi vrhiirgaannehi| AsaNavirAiyahi mANikavezyahi / paDiNetapacchA kaMtIi ceina / bhalaMtamottiyahi NaM daMtapaMtiyahiM / visaMtu paDihAi dihIsuhaM deh| NANApayArehi nnaannaaduvaarehi| kara maMDao tAma saMmAi jaNu jAma / miliehi suhiyaNahiM bhariehiM toraNahi / ghaNaravagahIrehiM pahaehiM tuurehiN| NacaMtataruNIhi maMDaliyacaraNIhi / nayarIhiM jakkhiNihiM jaayrnniybinnihi| himahArasarisehi sajalehi klsehi| paraputtavaMtIhiM mhinnaahpttiihiN| sohagasuMdaraI ND viyAI vhuvrii| puNu puNu pasAhiyaI nnvrirsaahiyii| thuivayaNakalayahi dhavalehi maMgarlAha / puNu puNu ji gAiyaI aaspnnddhoiyii| dhattA-pasariyakarahe mayaNijbharahe maNu mayaNe 'mudhiyAriu / muhabaddha piyahe gaM gayagharahe varasuhAu~ osAriu ||12|| Ata 25 sohaNe vAsare cAmalagguggame umgadohagadukAvAvalINiggame / pANiNA pANi tIe tiNA dhArio aMgaDAho paraM dUsAho haario| rAyarApaNa bhigoraeNANiyaM bhAyaNeyassa vittaM kare pANiyaM / apaNajammAgayA tujjha sImaMtiNI tujjhu me dipiNayA peslaalaavinnii| vANo vAuveyA pamasA gayA paMcavaNNA pavittA vicittA dhayA / 12. 1. P saMdiNNAdhUvAi / 2. MBP ghaDiu khaMbhehi / 3. MBP kaeNDehi / 4. MB Dehi / 5. NMBP ciMcahaja / 6. MBP jhullata / 7. P suhRyAha / 8. RP ghariNIhiM / 2. MsarasehiM / 10. MB saviyArikha / 13. 1. bhagAra / 2. MBP bhAiNeyasya / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [24. 12.1 piyarAhirAmAi sNpussnnkaamaah| mukAi vAyA tuhAi maayaa| ..: : parikhajiyArama :: :ikAi smaa| jiNaNAhapUyAi dipaNAi dhuuvaai| suisAyakuMbhehi gheNaghaDiyakhaMbhehiM / ruppabhayakuhi aalihiybhrehi| viSphuriyarayaNehi parahIragAhaNehiM / AsaNavirAiyadi mANikaveiyahi / paDiNettapacchadAra kaMtIi ceina / rulaM vamottiyahi NaM daMtapaMtiyahi / visaMtu paDihAi dihIsuI dei / NANApayArehi paannaaduvaarehi| kala maMDao tAma saMmAi jaNu jAma / miliehiM suhiyaNahi bhariehiM toraNahi / ghaNarayagahIrehi pahaehiM tuurehi| NatataruNIhiM maMDaliyargharaNIhi / khayarIhi jakkhiNidi nnaayrnniyviiihN| himahArasarisehi sajalehiM klsehi| paiputtavaMtIhiM mahipAipattIhi / sohagasuMdaraI NDa viyAI bhuvrii| puNu puNu pasAhiyaI vrirsaahiyii| thuikyaNakalayalahi dhavalehiM maMgarlAha / puNu puNu ji gAiyaI aaspnnddhoiyii| ghatA-pasariyakarahe mayaNinbharahe maNu mayaNa suviyAriu / muhabaddha piyahe NaM gayaSaDahe varasuha he osAriu ||12|| 25 sohaNe vAsare cAmalagguggame uggadohaggaduHkAmAvalINiggame / pANiNA pANi tIe tiNA dhArio aMgar3Aho paraM dUsAho haario| rAyarApaNa bhiMgAraeNANiyaM bhANeyAsa cittaM kare pANiyaM / ApaNajammAgayA tujjha sImaMtiNI tujha me dipiNayA peslaalaavinnii| vAiNo vAjaveyA pamattA gayA paMcavaNNA pavittA vicittA dhayA / 12. 1. P sadiSNadhUvAi / 2. MBP pa6 ghaDiu khaMbhehi / 3. 11:P degkuMDehiM / 4. MB Dehi / 5. MAP cipAiu / 6. MBP mullata / 7. P muhayahiM / 8. 13P ghariNIhi / 9. MsarasehiM / 10. MB saghiyArija / 13. 1. P bhaMgAraM / 2. MBP mAiNeyasya / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 12 apane priyake lie sundara, sampUrNa kAma, mukta aura satuSTa mAtAne karmoMkA kSaya karanevAle jinanAthako pUjA kI aura dhUpa dii| pavitra svarNa ghaToM, saghana nirmita khambhoM, rajatanirmita dIvAloM, alikhita bhAMDoM, camakate hue raznoM tathA zreSTha hIroMse saghana Asana se zobhita vediyoM aura kAntise alaMkRta zatruoM kI khoMko AcchAdita karanevAlA, camakate hue motiyoMke samAna apane dAMtoMkI paMktise jo ha~satA huA jAna par3atA hai aura dRSTisukha detA hai| nAnA parakoToM, nAnA dvAroMse yukta itanA bar3A maNDapa banAyA gayA ki jahA~ taka sambhava hai usameM janasamUha samA sake / ekatrita sudhIjanoM, nibaddha toraNoM, medhvatike samAna gambhIra bajate hue tUpa, nRtya karatI huI taruNiyoM, nusarer gRhiNiyoM, vidyAdhariyoM, yakSiNiyoM, nAgaravanitAoM, himahArake samAna jalamaya kalazoM aura patiputroM vAlI rAjamahiSiyoMke dvArA saubhAgya se sundara vadhUvarako snAna karavAyA gyaa| unakA navati rasase atyanta paripUrNa prasAdhana kiyA gyaa| pAsa-pAsa baiThe hue unake stuti zabdoM kI kalakala dhvanise pUrNa dhavala maMgala gItoMke sAtha bAra-bAra gIta gAye gaye / 24. 13.5 ] ** 123 dhattA - jo madase paripUrNa hai, tathA jisake hAtha phaile hue haiM aisI priyAkA kAmase vidArita mana usane mukhapaTako haTA diyA mAno varasubhaTane gajaghaTAkA mukhapaTa haTA diyA ho // 12 // 13 jisameM ugra durbhAgya aura duHkhAvalIkA anya ho gayA hai aisI zubha lagnavAle sundara dina, usane usa khIke hAthako apane hAtha meM le liyA aura usakI asahya kAmapor3Ako zAnta kara diyA / rAjarAjezvara ne bhiMgArase lAye gaye pAnIkoM bhAnajeke hAthapara DAla diyA ( aura kahA ), dUsare janmakI tumhArI komala AlApa karanevAlI patnI maiMne tumheM pradAna kara dii| rAjAne vAyu Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 mahApurANa [24. 13.6 jANa jaMpANa chattaM siyaM cAmaraM desa gAmaM puraM sattabhUmaM gharaM / sajalaM haMsalAsejjAyalaM dIcao maMcao daasdaasiiul| hArivIrohao icchiyaM maMDalaM kaMcidAma varaM kaMkaNaM kuNkhl| rANA puttisaMlosappAyarNa patthusAraM aNeyaM pi" dipaNaM dhaNaM / rAyaputti kareNu va lIlAgI taM kare geNhiuNaM varo nniggo| maMDave veiyApaTTi AmINao vajabAhU samAdio raanno| akkhayA pUyardUvaMkurummIsiyA baMdhuloeNa vittA sire se siyaa| jAva gaMgANaI jAva merU girI tAmva muMjeI tumhe vi NizaM sirii| hoMtu puttA mahaMtA pahAbhAsurA" jaMtu acchiANaNeheNa vo vaasraa'| acchamANAi lacchIvisAlA jahiM so varo sA bahU do di tAI tahi / dhattA-laggivi varaho tahu vAsaraho parivAhii suhavAsahi / / ahisiMciyaI puNu aMciyaI Nivahi dutIsasahAsahiM // 13 // 10 bAlamuNAlasanalakomalayaru diyahahiM jaitahiM kIla bahucaru / baru sakAmu kAI vi jaMpAvara vahu lajjati taM ji saMbhAvai / varu taNupayAjoggu AliMgai vahu mukkI taM puNu maNi mgaai| varu phesana zoNAma... - gibhuhaM muhu~ vikaayd| varu mauala ji karai aharagahu hu hu~ melli dara bhAsai Navavahu / varu thaNasiharaI chivaha saha] bahu bolAvasa DhaMkA vasthe / cIru pasAriu saNiya; pujA vara kare UrUjuryali NiuMja / vasa pheDavicallai pallaMkA pANi deza behu vynnssNkh| baru soNIyeladvattasa joyA yA tahu dihi"karahi pacchAyai / aligaNaddehi NAhu saMghaTTai bahu uggayapulaeNa visadRi / cavai ramaNu raihari sijjataI __ Asi be vi bhaNu kiM lajjataI / pattA-kIlivi pavare himagirisihare baliyaI uDDAyAsaho / ___ tuha siriharaho bharadesaraho pupphayaMtakaI vAsaho // 14 // iya mahApurANe sisadvimahApurisaguNAlaMkAre mahAkApupphayaMta viraie mahAmadhyamarahANumaphNie mahAkabbe bajaaMdhasirimaisamAgamo NAma ghaDavIsamo paricchebho samato / / 2 // saMdhi || 24 // 3. MRP 'tUlaMka ; "talaMka but corrects is to tUla and glors apiSuH arphatUlaH / 4. M hAraM / 5. MB padiparNa / 6. MRP sayapatte / 7. P kareNa sva / 8. MBP dUvaMkurAmoliyA / 9. M jevi / 10. MBP bhAsuraM / 11, MBP vAsaraM / 12. MP pabidhADii / 14. 1. P baalu| 2. MBP pAsabogu / 3. P kesagAheNa / 4. BP NikAva / 5. P ma ji| 6. M maha mellAha dara; BP laha melahi para / 7. B kara / 8. najuyalu / 1. MBP NiyAyaNa / 10. M soNIyalu ittara; P sogoylhttH| 11. MBP karahiM diSTi / 12. MP kayamAsaho; T records ap puSphayaMtakAvAsaoho iti pAThe padApityadIptisthAnakAt / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. 14.13] hindI anuvAda samAna vegavAle pramata gaja, paMcaraMgI pavitra kvaja, yAna, jampAna, zveta chatra, camara, deza, grAma, pura, sAta bhUmiyoMvAle ghara, haMsa, ruI aura sUryake samAna ujjvala zayyAtala, dIpaka, maMca, dAsa-dAsIkA samUha, sundara vIra samUha, icchita maNDala, kocodAma, vara kaMkaNa aura kuNDala Adi aneka zreSTha, vastue~ tathA putrIko santoSa utpanna karanevAlA pracura dhana diyaa| jisa prakAra lolAgaja hathinIko le jAtA hai usI prakAra baha usa rAjaputrIko hAthameM lekara calA gyaa| bhaNDapameM vedikApaTTI para baiThe hue rAjA vajrabAhukA abhinandana kiyA gyaa| pavitra durvAMkuroMse mile hue akSata aura sarasoM, bandhuloka ne usake sirapara pheMke aura kahA ki jabataka gaMgA nadI hai, jabataka sumeru parvata hai, tabataka tuma loga bhI sampatti kA upabhoga kro| tumhAre prabhAse bhAsvara mahAna putra hoM aura tumhAre dina acchinna snehake sAtha bIte / lakSmIse vizAla yaha vara aura vaha vadhU jahA~ vidyamAna the vahA~ pattA-usa dinase lekara paramparAke anusAra, sukhase nivAsa karanevAle battIsa hajAra rAjAoMne unakA pUjana aura abhiSeka kiyA ||13|| 14 dina bItate rahe, aura bAlamRNAlake samAna sarala tathA komala karavAle vadhUvara kor3A karate rahe / sakAma vara vadhUse kucha bhI manavAtA hai, lagAtI huI vadhU jasoko mAna letA hai| vara apane zarIrake anurUpa usakA AliMgana karatA hai| AliMganase mukta honepara vadhU phira usIko apane manameM cAhatI hai / vara bAla pakar3akara vadhUko jhukAtA hai, vadhU apanA muMha nIcA karako muMhako chipAtI hai| vara adharoMke agrabhAga, mRdu-mRdu kucha karatA hai, navavadhU hu~nheM kahakara kucha bolatI hai| vara apane hAthase stanazikharoMko chUtA hai, vadhU lajjAke kAraNa unheM apane vanase Dhaka letI hai| phaile hue vana ( sAr3I ) ko priya dhIre-dhIre ikaTThA karatA hai, aura apanA hAtha donoM jAMghoM meM DAlatA hai| vara usa ( vala) ko nikAlakara palaMgapara DAla detA hai, vadhU mukhapara zaMkAse apanA hAtha rakha letI hai 1 vara kaTitalameM usa (ke guptAMga) ko dekhatA hai, badha hAthoMse usakI dRSTi Dhaka letI hai| samarthapremase priya bhir3a jAtA hai, vadhU romAMcase viziSTa ho jAtI hai| ratigRhameM priya kahatA hai ki yahA~ hama donoM haiM, batAo...aura lajjA karane se kyA / ___ghattA-vizAla himagirika zikharapara kor3A kara, ve donoM tumhAre zrIgRha bharatezvara aura sUryacandra ke nivAsa UvaM AvAsako ora cale // 14 // presaTha mahApuruSAMke guNa aura alaMkAroMvAle isa mahApurANameM mahAkaSi puSpadanta dvArA viracita aura mahAmanya marata dvArA anumata mahAkAvyakA vanajaMgha zrImatI samAgama nAmakA caubIsoM paripacheda samApta hubhA // 2 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 25 aNudiNu daMsaNeNa saMbhAsaNeNa dANasaMgavIsAse / / ubhAugamaNe ramaNIramaNe ramai visesavilAseM // dhruvakaM // pappuramapomapahasiyamuhAra kmaannnnhaannpujaarhaaii| manamaNiyamammaNullAvirAha ururuhjuylaaliykraaii| avaruMDaNapasariya yavalAI muhakaMThemUli cuNbnnryaaii| raijalarelliyasayaNoyarAI thiyakesaI mhpiiyaahraaii| kayapaNayakoIsaMbhAvirAI lIlAkaDakkha vikkheviraaii| pavijaMghasirImaivahuvarAI kolaMtahaM gybhuvaasraaii| rUyaM sogeM aduIya himkirnnkti'kulisyrdhiiy| sirimAivaralahuIsasa mayamicha Na vikamalakara sayameva lacchi / NAmeNANudhari sokvaja NiyarNadaNu NaM so kAmapana / 'laicchImaidevIgabbhajAu pariNI miDa rAeM amiyatena / pattA-taNaya vasuMdharahi gharabharadharahi chajai tahu kari lagI / kula uttahu hiri ya kAhahu siri va dihi va risihi AvaggI / / 1 / / apaNahi diNi viNNa payANabheri dasasu vi disAsu tharahariya veri / paraNAhe karikaradIbAhu NiyaNayarahu pesiu vajavAhu / sahuM suNDAi sahu~ NiyataNuruheNa sardu sakalatte sasaharamuheNa / Aucchivi ghaTTa visi baMdhu saMcaliu suyaNu caMdaviMSu / uppalakheDAhiu cmusmeu| ammaNu aMcahuM NIsarija raau| MBP give, at the commencement of this Samdhi, the following stanzn: unnatAtimanumAtrapAtratA bhAta bhadra bharatasya bhUtale / kAyyakItighaNTAravo gRhe yasma puSpabantI dizAgajaH // GK do not give it. 1. 1. MIP bIsAsahi / 2. MAP piyaM / 3. MBP vilaashi| 4. MBP vari uraruha; K urauraruha / 5. MBP bhuyalayAhaM / 6. MB mUla / 7. BdegrahAhaM / 8. MBP kobasaMbhAvirAha / 9. MBPT adutIya / 10. B kuliseyabIya / 11. MBPK 6 / 12. MB siyanchi / 13. MP vigapakamala; B vikamalakala / 14. MBP lacchoma idevihi gabhi nAu / 15. MBP pariNAvita / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PA sandhi 25 pratidina vaha priyabhAvako utpanna karanevAle ramaNI ramaNa meM darzana, sambhASaNa, dAna saMga aura vizvAsa tathA vizeSa vilAsake sAtha kIr3A karatA hai| 1 khile hue kamaloMke samAna apane mukhoMse ha~sate hue, arahanta bhagavAnkA kalyANasnAna aura pUjA karate hue, mRdu sundara aura mArmika bolate hue, vizAla urojoMko apane hAthoMse sahalAte hue, AliMganake lie hAtha phailAte hue, mula aura kaNThoMke mUla bhAgameM cumbana karate hue ratijalase svajana samUhako haTAte hue, keza pakar3ate hue, adharoMkA madhurAsava pIte hue, kRtrima krodhakI sambhAvanA karate hue, lIlA kaTAkSa calAte hue, isa prakAra vaJcajaMdha aura zrImatI vara-vadhUko bahuta se dina kIr3A karate hue bIta gaye / vaha zrImatI rUpa aura sobhAgya meM advitIya po candramAko kAntike samAna, vastrabAhUkI kanyA / zrImatIke vara vajrajadhakI choTI bahUna mRgAkSiNI, mAno khile hue kamaloMke samAna hAthavAlI svayaM lakSmI ho| anundharA nAmakI sukhakI kAraNa / usakA ( vAdantakA ) apanA putra thA jo mAno kAmadeva thA, lakSmImatI devIke garbhase paidA huaa| rAjAne amitatejakA usase vivAha kara diyA / pattA- -gRhabhArako dhAraNa karanevAlI vasundharA ( vaJcajaMghako mAM ) kI kanyA anundharA usake hAtha lagI huI aisI mAlUma detI hai mAno kulaputra ke sAtha lajjA (hU) kRSNake sAtha zrI aura RSike sAtha dhRti lagI huI ho ||1|| dUsare dina usane prasthAnakA nagAr3A bajavAyA / zukra dasoM dizAoMmeM kAMpa uThe / rAjAne hAthoke samAna doghaM bAhuvAle vajrabAhuko apane nagarake lie bheja diyaa| apanI bahU, putra evaM candramukhI apanI patnI ke sAtha, iSTa aura viziSTa bandhuoMse pUchakara candrArka cihnavAlA vaha sRjana claa| utpalakher3akA vaha rAjA, apanI senA ke sAtha kitanA mArga calaneke lie bAhara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 10 15 128 darikhuralIdhUsari sabhbhu paharaNatri kuraNArha jigijigaMtu gayamayajaladhArahiM bhara na guruvioyatArthe cuyAI saha kAmiNI paMka muhIi AsaNapaMthi suMdarapasi pecchivi paripucchivi sayaNaviMdu pattA - iyaru vi jaMtu padde bhallai diyahe mahApurANa piughari raDaraMjiye mAru lakkhaNarvajaNa pasAhiyAI varataNayahiM jaNiyaI sirimaIi ekahiM diNi rAtra vajabAhu sesiMga piNNU hayali avaloiDa sarayamehu uttuMga siMha rasurairasamANu ciMta pahagaDa vAriharu jema jIvi bhRgu puttu kalantu vAsu isa bhaviti teNa paraNara dulaMghu saha susurahiM subaha suha jiNa dikkha maMtri ka kammamokkhu hiDiya surasuMdarI hi puraNapariyahiM kayatoraNahiM maMgalasesarhi diu ||2|| chattahiM chAi ditridisamagu / pAsahi dIsaha mahidiyaMtu / halAla huDa cikkhullu khollu / putiyahi puMsepiNu aMsuyAI / paMDiya saMpesibi samaya tIi / sarasobhArAma siroNivAsi / bhivagaDa paDa pariMdu | uppalakheDa pazTUu || joiDa para gAyeM lebi peliNu ghAite so ramaNarAi taM vAravAra mitra kareNa 3 sahuM bahuyai sahaM accha kumAru / jamalaI paNa kAhiyAI / sula liyakavAI va kazmaIi | jAvaccha suIlIlaMbubAhu | tI kAlIyaravara kiraNavaNNu / NaM vihiNA NimmidindhuM gehU / puNeravi so viThu vilIyamANu / jAesami palahu hu mitesa / ho thiru ghaNasaMkAsu kAsu / kulasiriddi samapi vajjajaMghu / avarehiM ma yahiM thiramuehiM / veNAsAiDa taM paramasokkhu / ehi vipuMDarIkaNipurIhi / pattA- jA" so cakavai suhabaddharai acchara mahulimANiu // tA Nisi miliyadalu suraddivaM kamalu uvavaNavAle ANiDaM ||3|| 4 ko kiraNa niyai gomaNihi bhavagu / kalImuhaNi kAmu mAI / viDiya kamalu sUreNa tena / [25.2.6 0 2. 1. MBPK dhUli dhUsariu / 2. MBP disi vivisi / 3. M bhArahi / 4. MBP cikit 5. K. Nivesi / 6. NBP pallaTTiba / 7. MBP uppalakheTi / 3. 1. MB raMjiyakumAru / 2. MBP baijahi / 3 K suisI laMbu 4 MBP sahyalakS / 5. MET sohAsa P sIhAsaNi / 6. MBP tA teM kAlIyara kiraNa / 7. MBP dikhane / 8. MBP siha / 9, MBP sAM puNaravi / 10. MBP hohada / 11. MBP puMraNi / 12. MP jo / 4. 1. M DiNU / 2. MBI "daMsaNakAmu / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . ....... hindI anuvAda nikalA ? ghor3oMkI ghulase svagaM dhUsarita ho gyaa| dizAoM aura vidizAoMke mArga chanoMse AcchAdita ho gye| astrAMka visphuraNAsa camakate hue mahI dizAnta cAroM ora dikhAI dene lge| hAthiyoMke madajaladhArAoMse tAla bhara gaye | ghor3oMko lArase gambhIra kIcar3a ho gyii| gurujanoMke viyoga-santApake kAraNa girate hue putrIke AMsuoMko poMchane ke lie dUsarI kAmi. niyoM sahita kamalamukhI usake sAtha eka paNDitA bhejii| jisameM pAsa-pAsa mArga haiM, sarobara somodyAna aura zrIkA nivAsa hai aise sundara pradezako dekhate hue apane svajana samUhako pUchate hue rAjA apane bhavanakI ora lauTA / pattA-sundara pathapara jAtA huA dUsarA bhI dina utpalakher3a meM praviSTa huaa| purajanoM aura parijanoMne toraNa bAMdhakara maMgaloM aura tiloMke darzana kiye ||2|| apane pitAke dharameM vadhU ke sAtha kumAra sukhase rahane lagA, mAno ratise raMjita kAmadeva ho| lakSaNoM aura sUkSma cihnoMse prasAdhita ikyAvana putra-yugala (eka adhika pacAsa ) zreSThaputra zrImatIse paidA hue, usI prakAra jisa prakAra kavi-pratibhA sundara kAvyoM ko janma detI hai| eka dina rAjA bajrabAhu, jo sundara kor3AoMke lie meghake samAna thA, sauSatalameM siMhAsanapara baiThA huA thA, taba usane AkAzatala meM candramAkI zreSThakiraNake raMgakA zarISa dekhA, mAno jaise vidhAtAne divya ghara banA diyA ho| U~ce zikharavAle devavimAnake samAna vaha bhI phira vilIna hote hue dikhAI diyaa| rAjA vicAra karatA hai jisa prakAra yaha medha calA gayA, usI prakAra meM bhI nAzako prApta houuNgaa| jovana-dhana-putra-kalA aura ghara meghake samAna kisake pAsa sthira rahate haiM ? yaha socakara usane zatrunarake lie alaMdhya vanajaMghake lie kulathI sauMpa dI / aura apane bahuta-se bahuzruta putra-putroM aura dUsare bhI sthira bhujAvAle rAjAoM ke sAtha usane jinadIkSA se lii| usane kamose mokSa pAkara parama sukha prApta kara liyaa| yahAM bhI jisakI galiyoMmeM surasundariyA bhramaNa karatI haiM aisI puNDarIkiNo nagarImeM pattA-zubhameM premako nibaddha karanevAlA vaha rAjA cakravartI raha rahA thA, taba rAtrike samaya eka mukulita dalavAlA surabhita kamala udyAnapAlane lAkara diyA / / 3 / / usa kamalako lekara rAjAne dekhA, lakSmI { zobhA) ke gharako kauna nahIM dekhatA? krIr3AnurAgI vaha rAjA usa phUlako kholatA hai, jaise kAma lakSmIkA muMha dekhaneke lie ( utsuka ho); 2-17 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 25. 4.4 mahApurANa puNu puNu lIlA kolaMtaraNa ekophu pattu avrnnvenn| icchita rAeM kharavaMDaNAsu kharadaMDaNAsu taha gunnvises| vavagayamaladalavalayaMtarAli apaloiDa ali kesararayAli | sarakahakaraDi NimmukajIva NaM iMdaNIlamaNi Niyavi rAu | bhAsa he parAmi sitamu ...: makipaNajhaDappaNu sa hiu eNa / dANuli kavoli dhurNatapaNa saMpattaMDa dukkhu rddtenn| ghattA-disahi samuhaMlA lolaha valai ruddhaH kahi pasarai kA / jisi tamapihiyamuhe etthaMburuhe gaMdhalolu mau mahuyA // 4 // ArohaNabaMdhaNatAhaNAI aMkusakhayAI kiideynnaaii| gaNiyAriphAsavasamAgaeNa bhaNu kiMNa vihuru visahiu~ garaNa | rasalAlasu mAsakaNAvaluddha paridhAvamANu saMmuha muMddha / sariSiulavimalajali phIlamANu dhIvaragaleNa gali bhiSaNu mINu / saMgIyagoriMgayacittasottu jaTa pekkhai saMmuhaM sara srNtu| Napa peknai visayAsAi damirDa paudisahiM vi vagguravedu bhami / prAeM saMprAvita prANaNihaNu vaNi vAhe viddhaSTa hariNamihuNu / paSa siyamahilesuyahatasiheNa tiDitiddhiyatiDikAravaNiheNa | verillakusumasamavaNNapaNa doghucchavi dehalidiNNaeNa / ' ruparayapayaMgaI kayakhaeNa NaM bhAsiSa bhAvai dIvapaNa / emeva kayaMtANaNi paDati moiMdha sayala sahi khayaha jaMti / ekiviyavasamuvagayAha evaDDu dukkhu tehiM jaMtuyAI / asariyapaMcakkharasAbhisAI pakkhiyapaMcakkharasAmisAha / kaMpAviyasaidisiSaharasAI akkhavitaM kiM amhaarisaah| ghattA-iya saMbharidi maNe AhUu khaNe amiyateSa nRsNsiu|| teNa samAyaeNa juvarAyaeNa jaNaNu sireNa maMsira / / 5 / / 3. MBP himmupa jIu / 4. MBP iMdhaNIlu maNi / 5, MBPK culataeNa / 6. M saMpattu duvakha karadaMDaeNa; MP saMpattu duzkhu krddtenn| 7. BP samullasaha / 8. MBP muu / 5. 1. MBP tADaNabaMdhaNAI / 2. MBP kaya / 3, B suddhR / 4. MRP disahi vagarAveta / 5. MBP pAveM saMpAila pANaM / 6. MRPK haya / 7. MBP phaillikusuma'; T vichilla. koraNTakaH / 8, M svayarapayaraMgaha; BP svyrpyNgh| 9. MBP jahiM ! 10.1 asarisapatra: T asariya / 11. MBK dasadisa; T dasapisi / 12. MRP akkhami / 13. MBP Niva / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 5.16] hindI anuvAda bAra-bAra apane hAthase caupakara usa vorane usa kamalako masala diyaa| phira bAra-bAra kor3Ake sAtha usase khelate hue, usakA eka-eka pattA tor3ate hue rAjAne usa kamalako cAhA / kharako daNDase nAza karanA usakA ( rAjAkA ) guma-vizeSa thaa| maile pattoMkA samUha jisake antarAlase haTa gayA hai, aisI kamalarUpI maMjUSAmeM parAgarajameM lIna eka nirjIva bhramara usane dekhA, jaise indranIla maNi ho| use dekhakara rAjA kahatA hai-he sakhI, dekho isa bhramarane hAthiyoMke kAnoMke AghAtoMko sahA hai, madajalase gIle kapoloMpara ghUmate hue aura gunagunAte hue, yaha duHkhako prApta ___ ghattA- yaha dizAoMmeM ullasita hokara calatA hai, mur3atA hai, ruva honepara apane kara kahA~ phelA pAtA hai ? lekina rAtrimeM andhakArase DhaMke hue isa kamalameM gandhalolupa yaha bhramara mara gayA / 41 'ArohaNa bandhana tAr3ana' aura vedanA utpanna karanevAle aMkuzoMke AghAta, aura hathinoke sparzake vazIbhUta hokara AtA huA hAthI, batAo kauna-sA duHkha sahana nahIM krtaa| rasakA lobhI mAsakaNoMkA lolupa sAmane daur3atA huA mUrkha mona, nadIke vipula jalameM krIr3A karatA huA dhIvarake kAMTese gale meM phaisA liyA jAtA hai, gAtI huI gorI apanA citta aura kAna lagAye hue hariNa nahIM dekhatA, sAmane AtA huA tIra, viSayoMko AzAse damita hariNakA jor3A khetake cAroM ora ghire hue bAgarako nahIM dekhatA, aura prAyaH vanameM vyApake dvArA viddha hokara nidhanako prApta karatA hai, jisakI zikhA proSita-patikAoMke yAMsuoMse Ahata hai, jo tiDa-tiDa-tir3akI dhvanise mukta hai, jo koraNTaka puSpake samAna pIle raMgavAlA hai, dehalIpara rakhe hue, tathA rUpameM lona zalabhoMkA kSaya karanevAle dIpakake dvArA kahA gayA use acchA nahIM lagatA, isa prakAra sabhI yamake muMhameM par3ate haiM / he sakhI, sabhI mohAndha kSayako prApta hote haiN| eka-eka indriyoMke vazameM honevAle jIvoMko jaba itanA bar3A duHkha hai, taba pAMca akSaroMke svAmI ( arahantAdi) kA smaraNa nahIM karanevAle, sathA pAMca indriyoM kA svAda cakhanevAle tathA dasoM dizAoMke pathoM aura dharatIko kaMpAnevAle hama logoMke duHkhoMko kahane se kyA ? pattA-apane manameM isa prakAra vicAra kara usane eka palameM rAjAoMse prazaMsanIya amitatejako bulAyA / Aye hue usa yuvarAjane apane pitAko sirase namaskAra kiyA ||5|| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 mahApurANa [25. 6.. rAeNa bhaNi bho bho kumAra dhari dharaNibhAga gheureyadhIra / kalikalusapaMku tavayavaheNa hara sosami kaMpiyasayamaheNa | tuhaM dehi kulakamabharahu khaMdhu tA cavai taNa so myrciNdhu| maI pAhaNevau paramAyareNa tamaNiya va bAladivAyareNa / kAmiNi me INi vi jagekarAya paI muttI bhujami kema tAya / tuha payapaMkayarayacaMcarIja kuuraarilulaayypuNddriitth| jiha lacchIharu tiha puMDarIu AsaNu azlivahi sapuMDarIu / mahU taNana taNau so puMDaroDa iha karaDa rajju vpuNddriidd| hauM tuhUM mi ve vi sAhahuM paranu NisuNivi rAeM taM ji usa / pattA-tA sisu sasisarimu jayakayaharisu mahiNAI somAlacha / / rajji parinita NaracaraNa viu puttu puttu paya pAlau // 6 // his :- AzA zrI sAgara jI rAtra paMrisesiyamattAhAgaraNa parisesiyacalahisiyahaeNa / parisesiyakaMcaNasaMdaNeNa parise siyabhaDavaraNadapoNa / parisesiyanahadesaMtareNa parisesiyapauratevareNa / parise siyasayalavasuMdhareNa jAyavi veve cakesareNa / jasaharasIsahu gaNaharaDa pAsi pavajja laiya girikuharavAsi / diti | icchiya puhai jeNaM saha amiyateyaNAmeNa teNa / ucAriyajiNavarathuimuhAI sahasa ji vayamA siH taNukahAI / pavaiyA muNimarAjANiyAI saha sahisahasa raayaanniyaaii| dikhe kiyAI luMcevi kesa NANANivAI saisAI vIsa / iya rAeM ki zikkhavaNu jAma saMpatta vilAsiNi tahi ji tAma ! pattA-paMDiya tavacaraNu duyiharaSu levi thaka Niyajoga / / kiu maNu appavasu kaMdappaivasu hotau khaMtii bhamAu // 7 // NiruddhayaM jirANA samANasaM viraainnaa| vimukao savAsao sabhUsaNo svaaso| se mAsio tavAsao luo kyNtvaaso| 6. 1. MBIPK thoreya' / 2. K sosabi / 3.M meiNi jagi ekaka'; BF meiNi ca jageraka / 4. MEPT allavahi / 5. MBP fNa / 6. 11BP to| 7. 1. K adds this tot in the margin 2. Kami: this fool. 3. M gaMvareNa; ? | dasaNeNa, but reciords abNadaNeNa | 4. M seNa / 5. MBP prvaaiyii| 6. P kaMdappu vasu / 8. 1. T vimukkAmavAsabhI and alds : savAsau isi pAThe nigagRhamityarthaH / 2, MBP samAhiyo / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25.03] hindI anuvAda 133 rAjA bolA- "he kumAra, dhurI uThAnemeM dhIra tuma dharatIkA bhAra utthaao| maiM saikar3oM pApoMko pAnevAlI tapako Agase kaliyugake pApake kalaMkako zoSita karatA hai| tuma kula-paramparake bhArako apanA kandhA do|" taba vaha kAmadhyajI puna jAnara detA hai. maiM zrI .paramAdarake sApa isako naSTa karatA hai usI prakAra, jisa prakAra bAlasUrya ke dvArA andhakArasamUha naSTa kara diyA jAtA hai| he vizvake ekamAtra samrATa, Apake dvArA bhogI gayI bhUmi aura paratIkA upabhoga meM kaise kruuNgaa| Apake caraNakamalakI dhUlakA bhramara, kara zatrurUpI lakSmI ke lie vyAghra, maiM | jisa prakAra lakSmoSara hai usI prakAra puNDarIka hai| isalie apane puNDarIkako Asana de diijie| vaha puNDarIka merA putra hai / hama-tuma donoM hI sAghutvako prApta hoN|" yaha sunakara rAjAne bho apanI svIkRti de dii| pattA-taba candramAke samAna komala, jayameM harSa manAnevAle bAlakako rAjAne rAjyameM pratizcita kara diyA ( aura kahA ) ki narazreSThoMke dvArA praNamya he rAjan, putra-putra! tuma prajAkA pAlana karanA / / 6 / / matta mahAgajoMko chor3a denevAle, caMcala hinahinAte ghor3oMko chor3a denevAle, svarNarathoMko chora denevAle, zreSTha yotAoM aura putroM ko chor3a detevAle, bahuta-se dezAntara chor3a denevAle, vizAla antaHpura chor3a denevAle, samasta dharatIko chor3a denevAle, cakravartI deva vajradantane yazodharake ziSya gaNaparake pAsa girikuharake ghara jAkara dIkSA le lI, usa amitatejake sAtha ki jisane dI jAtI huI pRthvIko bhI nahIM caahaa| apane mukhoMse jinavarako stutiyoMkA uccAraNa karanevAle eka ibAra putroMne yata liye aura munimArgako jAnanevAle sATha hajAra rAjA bhI prayajita hae / aura bho dUsare-dUsare bIsa hajAra rAjAoMne kezaloMca kara dIkSA grahaNa kara lii| isa prakAra jaise hI rAjAne saMnyAsa liyA ki vaha vilAsinI ( anundharA ) vahA~ phuNcii| __ pattA-vaha paNDita pApoMkA haraNa karanevAlA apane yogya tapazcaraNa lekara sthita hai| pAntise bhagna aura kAmavaza hote hue usane apanA mana vazameM kara liyA // 7 // virAgI rAjAne apanA mAnasa roka liyaa| apanA vAsa, apane AbhUSaNa aura apane vakSa Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 5 20 5 10 134 nivArio kasAyao maharo pisAyao calehiM jANa sAhiyA dahI saraMtu so basI ayaM vivANarIDaraM tilA niyA hideha kaMcuyaM mahIhare bhayAlaya ravire saMmuMho Thi 'ahiSNabhUtaNaggayaM mahAle vi sAmiNaM tao asuMdharIsuyA dharevi puMDarIya paIvioyakAliyA samaMdiraM samAiyA mahApurANa hasiyacaMdu so ghare maMtimaMta Nismala saIdda Nijjai davagga baNi mAruraNa asahAya kA vi Natthi siddhi jo dhari bhAru pAcheM bisAlu jaM dhavalu dhuraMdhara dhIra dharai gaMdhavaNaryararAhu sutrAya citAgai maNagai svayararAya ig lihiu lehu maI kaI maNammi jAivi vararamaNI dulahAsu Ni suNiSi ammahi kama deSi gaya te gaddeNa kaMTaiyadeha okasAo | jio hulasAyao | thirehiM jANa sAhiyA | parajiyA chuhA tisA / sai mAisIyayaM / bharatarukhakoDaraM | caNAgame vikaM cuyaM / | humma gayA tave mokkhapaMthio | sAhivaNagyaM / maMsiUNa sAmi / 11 aNuMdharI sasAsuyA' siri" puMDarIyayaM / acaMdisa va kAliyA / . ameyateyamAiyA / ... 13 ghattA - suyarivi piyayavada sA haMsagai dhivara sarIka mahitthale " || pAyajaNamailu kuMkuma kabilu aMsupavAhu thaNatthale ||8|| [25.84 9 jo pattiyavaraNAraviMdu | saMciti maNi lacchImaIi / jIva NAva vaiNi vAruNa / citeSI padama sahAya riddhi / taM va kema va bAlu / tahi bhariNa va bacchu para visara / maMdaramalihi suMdarihi jAya / devI bhaNiya se ve bhAya / sAmuggar3a, Nihiu~ salalasi / jikkhirvahu sirImaibahAsu / pAhuDu lekhi Aharagu afa pathajuhIrAruNiya meha | 3. P kasAIo / 4. MT pihalI : 5. MB dihi dihaM / 6. GK vayaM but gloss ajam / 7. MBPK gibhayAlae / 8. M saMmuhe / 9 MBP thio / 10. MBP abhiSNa' / 11. K sakhAsuyA but corrects it to mujJAsuyA / 12. P sarivva / 13. MBP sumarivi suMyarivi / 14. MP mahIyale; B mahayale / 9. 1. MBP maMtimaMta ; K maMte maMta 2. K jali | 3. MBPT abRhatta / 4. 13 niyare rAya / 8. MBP pikkhehu sirimaI / 5. MBP lehu lihiu / 6. M kaya / 7. BP lihiu / 9. MUP saM visuNivi avahiyavayaNu be vi / 10. MBP celiu / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25.912] 135 hindI anuvAda chor3a diye / tapakA Azraya le liyA / yamake pAzako kATa diyaa| kaSAyoMkA nivAraNa kara diyaa| paramAtmA svAdakI icchA kii| buddhikA apaharaNa karanevAle pizAca kAmadevako jIta liyA / jo caMcala cittavAloMke dvArA siddha nahIM hotI sthira cittavAloMse siddha ho jAtI hai, aisA jAno / jo dRr3ha dhairyako bhI naSTa kara detI hai aisI usa kSuSAko jIta liyaa| vaha vazIjina calate hue mAgha mAhakI ThaNDa sahana karate haiM / varSAkAlameM bhI jo vAnariyoMko bhaya pradAna karatA hai| vRkSoMke phoTaroMko bhara detA hai, sAMpoMke keMculoMko pravAhita kara detA hai, girate hue jalako sahana karate haiM, grISmakAlameM bhaya se paripUrNa bhayaMkara pahAr3apara dharatIpara sthita hokara mokSapanthI jo sUryake sammukha tapa karate haiM / jinhoMne bhUmike tinakeke agrabhAgako naSTa nahIM kiyA, aura jo satya aura antaraMgase mukta haiM, tathA bar3e-bar3e duSToMko zAnta karanevAle haiM, aise svAmIko namaskAra kara, usa samaya vasundharAkI putrI anundharA apanI sAsake sAtha ( lakSmIvatI ke sAtha ), chatrakI zobhAkI taraha, puNDarIka bAlakako lekara pati viyogase ghandarahita rAtrike samAna kAlI, amitatejakI mA~ ( lakSmImatI ) apane bhavana meM A gayI / dhattA -- phira apane patikI yAda kara vaha haMsagAminI apane zarIrako mahosthalapara aura netroMke aMjanase maile kezarase lAla A~suoMke pravAhako stanatalapara girA detI hai -- ||8|| S 9 phira zoka chor3ate hue usane candramAkA upahAsa karanevAle apane poteke mukhakamalako dekhA | gRhamantrIko mantraNAse nirmalamati lakSmImatIne apane mana meM socA - "havA ke dvArA vanameM dAvAnala le jAyA jAtA hai aura pAnI meM nirjIva nAva kevaTake dvArA le jAyI jAtI hai| asahAya vyakti ke lie koI bhI siddhi prApta nahIM hotii| isalie pahale sahAyatArUpI Rddhiko cintA karanI cAhie, jisa vizAlabhArako svAmIne uThAyA, use yaha apragalbha bAlaka kisa prakAra uThA sakatA hai ? jisa bhArako dhIra aura ghurandhara padala uThAtA hai, usa bhArase to bachar3A eka paira bhI nahIM cala sakatA / " gandhavai nagarake rAjAkI mandaramAlA sundarI devIse utpanna cintAgati aura manoti vidyAdhara the / devIne una donoM bhAiyoMse kahA- "mere dvArA kiyA gayA, yaha likhita lekha mudrAyukta sundara maMjUSAmeM rakhA hai| tuma jAkara zreSTha ramaNiyoMke lie bhI durlabha zrImatI ke pati (gha) ko yaha lekha do|" yaha sunakara, mAtA ke paira par3akara, upahAra aura AbhUSaNa lekara, romAMcita zarIra ke donoM apane pairoMkI kezarase meghoMko lAla-lAla karate hue cala diye| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 [25. 9.13 mahApurANa ghattA--Ni maNapavaNagai khayarAhivai uppalaneTu parAiya / / bajagaNiveNa icchiyasiveNa te paNaSata paloiya ||5|| 10 taha tehi samapira maNikaraMDu umyADiu teNuverikhaMDa / uThaveDhivi vAiu ati leha jiha jAna jAI mahiNAhaNAhu / ' jiha dijata vi pariharivi bhUmi huu amiyateu tamsANugAmi / jiha puMDarIyasiri badhu paTu melleppiNu NiyajJovaNamaraTTu / jiha laya dikkha navakAmiNIhiM jidda maMDaliyahiM mukkAvaNIhi / jiha taNusahehi jiha paMDiyAi hayakAmakoha vicchaDiyAi / gau pahu jih avaru vi amiyateu tuI pAlahi terau bhAiNeu / jaMjiha taM tiha leddeza phahiu tA suhiNA suhi hi dharittu mahi / jaMgala kina deveM mayaNajUra jaM lar3ayA sevu bhavatimirasUru / caMgau kiu sAsu taNurubhaveNa jaMu saMgahiyau NavaraNa | pattA-dhaNNava so Nivai pariharivi rai arihu jeNa maNi bhAvida // Nihiyadarisiyai ghaDadosiyai ma hiya ko Na bihAviDa // 10 // itha bhaNivi turisa saMcalina rAu disiMgayajattAbherINiyAu / samvattha rahehiM Na jAI jAi jaMpANu skhalai mAyaMgu thaai| saMcAru Na lambhai hayavarehi jalu thalu saMdANi kiMkarehiM / chattaI na kusumeI viyasiyAI sirimAmuisasaharapahasiyAI / camagaI calaMti kAmiNikaresu NaM haMsaI rttidiivres| dIsaMti sutrasArUDha keTa NAvara suputtkulphittihej| lIlAi miliya maMDaliya jati maivara suragurusAricchu mNti| ANaMdu purohiu divya dihi ghaNavaisamANu dhamittu setttthi| balavara vi apaNu kaMpiyAri saMcaliyata calakaravAladhAri / NivasaMtagAmapurapaTTaNehi vagu saMprAiya kaiyadiNehi / battA-cabalarahelicalu phulliyakamalu tahi saravara avaloiDa / / NaM rAyahu mahie Ayahu sahie agyavattu uccAija // 1|| 11. M BP uppalu kheDu / 10. 1. MLP "gurillu / 2. MBPT ulliyi; K ujvedvi| 3. K teNa leha / 5. MB joDa jAu / 5. MEIP dijjatI / 6. M miyau teu / 7. B baddha paTu / 8 MBP AmelleSpiNa jovANu maraT / 9. MBP vakAmiNohi / 10. MP ta3; tava / 11. MBP 43; Ka but GTects in tv u / 12, MRP gharadAsiyai mhie| 11. 1. AIBP kumuyaI / 2. MH dhagayana / 3. K saMcallita / 4. MSP saMpAiu / 5. rahiAla caluH // rahillicalu; P hillacala / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. 11.12] hindI anuvAda pattA-vidyAdhara rAjA nanogati aura pavanagati eka kSaNameM utpalakheDa nagara pahuMca gaye / kalyANa cAhanevAle baccoMgha rAjAne praNAma karate hue unheM dekhA // 2 // 10 unhoMne usake lie maNimaMjUSA dii| usane usakA UparI khaNDa kholaa| phailAkara usane zodha patra par3hA ki kisa prakAra rAjAoMkA rAjA yogI bana gayA hai aura kisa prakAra dI jAtI huI bhUmi chor3akara amitateja bhI usakA anugAmI ho gayA hai ? aura kisa prakAra puNDarIkake sirapara paTTa bAMdha diyA gayA hai| kisa prakAra apane yauvanake ahaMkArako chor3ate hue, rAjastriyoM tathA dharatI chor3ate hue mANDaloka rAjAoMne dIkSA grahaNa kara lii| kisa prakAra putroMne tathA kAma-krodhake samUhako naSTa karanevAlI paNDitAne dIkSA le lii| kisa prakAra rAjA amitateja bhI calA gayA / isalie tuma aba apane bhAnajekA pAlana karo / jo jaisA thA, vaisA lekhane kaha diyA / taba usa sudhIne sudhIke caritrakI sarAhanA kI ki devane yaha acchA kiyA jo kAmako pIr3ita karanevAlA aura saMsArarUpI andhakArake lie sUryake samAna tapa grahaNa kara liyaa| usake putrane bhI acchA kiyA jo usane navavayameM vrata saMgrahIta kara liyaa| .. pattA-vaha rAjA dhanya hai jisane kAmako chor3akara apane manameM arahantakA dhyAna kiyaa| nidhikA ghar3A dikhAnevAlI gRhadAsI puthvIke dvArA kona khaNDita nahIM kiyA gayA ? ||10|| yaha vicArakara rAjA vanajaMgha turanta claa| usakI yAtrAke nagAr3oM kI AvAz2a dizAoM meM phaila gyo| sarvatra rathoMse nahIM jAyA jaataa| jampAna skhalita hotA hai, mAtaMga Thahara jAtA hai| azvavaroMko saMcAra nahIM mila paataa| chatra aise mAlUma hote haiM mAno zrImatIke mukharUpI candramA kA upahAsa karanevAle khile hue kusuma hoM, kAminiyoMke hAthoMmeM camara cala rahe haiM mAno lAla kamaloMpara haMsa hoN| acche bA~sapara lagA huA dhvaja ho, jaise vaha suputra kula aura kotikA kAraNa ho / lIlApUrvaka mANDalIka rAjA bhI milakara jAte haiM aura matimeM zreSTha brahaspatike samAna mantrI bhii| divyadRSTi Ananda nAmakA purohita, kuberake samAna seTha dhanamitra / zatruko kapAnevAlA makaMpana senApati bhI hAthameM talavAra lekara cala par3A / isa prakAra grAma-pura aura nagaroM meM rahate hue ve loga kaI dinoMmeM usa vanameM phuNce| pattA-vahAM unhoMne caMcala laharoMse capala aura khile hue kamaloMvAle sarovarako isa prakAra dekhA, jaise Aye hue rAjAke lie dharatIrUpI sakhIne aghaMpAtra UMcA kara liyA ho // 11 // 2-18 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mahApurANa karikarahagaliyamayaviMdumaliNu mayamihuNaNiseSiyaSiulapuliNu / mayalaMdhaNeyarakaradaliyaNaliNu mymaicbhmrgiriyvlinnu| mayageyadalavATTiyasiriNikesa mayavaimuijIhAvilihiyAra / taha vIri vimukkara simira jAma sahu~ sAyaraseNe sUri vAma / citaMtu bhojamAyaNaparikta risi paribhamaMtu katArabhikkha / damaru NAmeM puraIsarAsu saMpattana dUsAvAsu vaasu| zrIvaMta Niyavi maliyakaraNa sirimApavijayabahUvareNa / ThAbhaNiya ve vi upasamavaseNa thiva dhAraNaM muNi viNayakuseNa / ghacA-surasirakusumarayarayamukarayamahudharapaMtirhi kAli / caMdayarujaleNa pAsuyajaleNa payajuyalaTa pakkhAli // 12 // caMdeppiNu bhAve gharaNakamalu ucAsaNi Nihiyau sAhujamachu / taM dIsai bhoyaNu muMjamANu suresesu bi Nirasesu vi samANu | itthu Si uItu Na hoi doNu letu vi pANaI Na vi dhammahINu / Nikara vi karahu dihi deva NiNNehu vi dipaNe saNehu~ lei| timmaNu geNiMtu ghi babhavAri rasu jANatA rasa NiviyAri / mitthaiddhe laiya' thardU dahita jagamahie pIya sI mahiu / maNasacchahu Doina maccha vAri iya 'bhuttu bhojnu bhudoshaari| uccAiyathiradIharamueNa AsIsa diNNa tahu muNijueNa / uvavidvaNihitaI AsaNAI vihiyaI pypnnmnnpesnnaaii| puNu dIDa velu jiNadhammu suNivi jaipiTa NiveNa NiyasIsu dhuNivi / ghasA-ruvaI muNiSaraha saMjamadharahaM Asi kahiM mi maI divaI / Navara Na saMbharamidA kiM karami bihi" loyaNahaM suiTThaI / / 13 / / 14 to mAsi bihasivi maiyareNa tui guruha damavara jalahiseNa / jamalAI paNNAsahaM pacchimilla suyajuyalu Na yANahi kiM gahi / 12. 1. MRP laMchaNakara / 2. MBP mayarata / 3. myagala / 4. MBP siviru| 5. MBP bhoyabhAyaNaM / 6. BP paribhayaMta / 7. B damayara / 8. BP AvaMtu / 9. MRP gievi / 10. MP pAraNagaya / 13. 1. MBP sarasesu NIrase muvi / 2. P uDe / 3. PNau / 4. M diNNa / 5. K sinneh| 6. MBP Ni gimviyAri / 7. MRP NityAin / 8. MBP yA / 9. MBP aNi mhieN| 10. MRP soya / 11. MBP saJchu / 12. MBP bhutabhoju / 13, ABP vihiloyaNahaM / 14.1.MEPo / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. 14:2] hindI anuvAda 139 jo hAthiyoM ke sUDoMse bharate hue madajala binduoMse malina haiM, jisake vizAla kinAroMpara mugayugala ThaharA diye gaye haiM, jisake kamala sUryako kiraNoMse khilate haiM, jahA~ matavAle bhramaroMkI gatikA skhalana ho rahA hai, jahA~ madavAle gajoMke dvArA kamaloMko naSTa kara diyA jAtA hai, jo siMhoMko jihvAvaliyoMse alikhita hai usake taTapara jaise hI zivira ThaharatA hai, vaise hI sAgarasenake sAtha eka muni mojanake pAtrakI parIkSAko cintA karate hue tathA vanabhikSAke lie paribhramaNa karate hue damavara nAmaka mahAmuni usa rANAke tambuoMke nivAsapara phuNce| unheM Ate hue dekhakara zrImatI aura vanaaMdha vadhUvarane donoM hAtha jor3akara donoMke lie 'Thaharie kahA / upazama aura vinayake aMkuzake kAraNa ve donoM cAraNa muni Thahara gaye / / pattA-devoMke siroMkI kusumarabameM rata mukta madhukara-paMktiyoMse kAle unake caraNayugaloMko candramAke samAna ujjvala prAzuka jalase prakSAlita kiyA // 12 // bhAvapUrvaka caraNayugaloMko vandanA kara donoM sAdhuoMko UMce bAsanapara baitthaayaa| ve bhojana karate hue aise dikhAI dete haiM-surasa aura nIrasameM samAna dikhAI dete haiM, hAtha uThAte hue bhI ve dona nahIM hote, hAthase grahaNa karate hue bhI dharmahIna nahIM haiM, akrUra hote hue bhI kUra (krUra = duSTa, bhAta) para dRSTi dete haiM, snehahIna hote hue bhI diye gaye sneha { tela ) ko lete haiM, brahmacArI hote hue bhI timmaNa (kar3hI, strI) lete haiM, rasase nivRtta hote hue bhI rasako jAnate haiM, svayaM tarala hote hue jamA huA dahI le liyA, jo vizvameM mahAna haiM, unhoMne zItala mahI pI liyA ! manase svaccha unake lie svaccha jala diyA gyaa| isa prakAra unhoMne saba prakArake doSoMse rahita bhojana kiyaa| taba donoM muniyoMne apane sthira lambe hAtha uThAkara unheM AzIrvAda diyA / ye diye gaye AsanoMpara baiTha gye| unhoMne pairoMmeM praNAma, unheM dabAnA Adi kriyAe~ kiiN| phira lambe samaya taka jinadharma sunakara, apanA sira hilAte hue rAjAne kahA pattA-"saMyama dhAraNa karanevAle munivaroMkA rUpa kahIM mere dvArA dekhA humA hai| netroMke lie donoM iSTa haiM, kevala mujhe yAda nahIM A rahA hai, hA ! maiM kyA karUM?" ||13|| tana haMsate hue matiyara bole-"hama tumhAre mitra damavara aura jaladhisena haiM-pacAsa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 140 mahApurANa pasthitI guNakAra kiM tu hoi mahu mahuI jibIsai sayalu kAlu Ayariyau kiM pariNayavAraNa mahu damavara damiyANaMgalIla ror vi eyahi tu mAuyAhi ANaMda puroddiyamazvarAI cirajambhu kaddasu mahuM garuDa gehU risiNA patu pariSattaNANu jAo si bapa tuhuM khayaragAhU dhattA-ciru rupayagirihi alyAurihiM sabuddhaM saMboui // mukhayarAhiva subisuddha sIgeNehiM pasAu || 14 || 15 jAo side ahilesiGa korDa tarhi marici bhavaMtari eMthu Au puNu kaha sA bhavabhAva muM gavasu dhaNasiri suhAsu huI dalidiNi vaNiyadhIya sA me sAvayava kiM pilabi pAmeNa saha caSivi tetyu sirimaisa suMdari majjhu mAya jaMbUdIvAmaragirividehi IsAkapi laliyaMguNA / tuhuM vajjajaMdhu mehaM taNa tADa | suNi sirimaijammaMtaraca u~ku / jaba laggu kareNu muNivarAsu / piyAsaveNa uvasamahu gIya / hUI devaNi tujnu devi / hUI NaraNAhahu dhUya patthu / Ayadi bhicutAya / purimiri gayaNavilaMbimehi / hota paravaDaNAme giddhu / aTuMjivi paMkahi barAca / hula bagghu disAgaya kusumavAsi / chAdekhi so samiddha gaNarayahu sasAyarasamAu piyaNayaraNiyahi yiva sunivAsi ghasA - tA tahiM madirae lavalIharaNa pIIceNu bhAmitra || upari nAyaro samarAyaraho jaMtu rAtra AvAsi ||15|| 2. Bja zibu jaruNibU 7. MP ki pariNayavaseNa [25. 14. 3 va nivaDa parigaliyagavyu / jareNiSu Na mahurattaNahu jAI / ajaya hiM maI mohajAlu / kammuji balavaMta kiM vapaNa / gayarbhavaI samAsahi sAmisAla | jaipuMgava cakkAddivasyAhi / tApaNakiMkarAI / ki kAraNa tI bajara sAhU | jayenmu NAmadhiviNiyAzu | gAmeNa mahAbalu basAhU | 3 P mahara / 4. M sayala / 5. MP6. Mur T pariNatavacasA / 4. Maf 9. M 11. K 0 10. MI' ajaganmuH R ajavammu but gloss jayavarmA evaM 15. 1. MUPK ahilakSiya / 2. P kA / 3 1' NA / 4 MP eka jAu 5 MDP mahu | 6. MBP "zukka | 7. MBP cakka 8. M subarA / 9 A1B kareM | 10. dAliyi / 11. P muya / 12. BP ramAsamiddha GK uote this as in ihe margin: rasAsamiddha iti pAThe pRthvIparipUrNaH T ramAsamiddha atikopI rasAsamRddho vA pRthvIparipUryaH / 13. pIpaTTaNu BP pIIva / manu I Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. 15.14] himbI anuvAda 141 yugaloM meM se antima / kyA pAgalA ho, apane donoM putroMko nahIM jaante| he rAjan ! yativara saba Anate haiN|" isapara parigalita gavaM rAjA kahatA hai--"guNakA kAraNa bur3hApA nahIM hotA, jIrNa nIbU moThA nahIM ho jAtA / lekina madhu hara kSaNa madhura dikhAI detA hai / putroMne tapa aura pariNataatha maiMne mohajAlakA AcaraNa kyoM kiyA ? kyA Ayuse kama ho balavAna hotA hai ? kAmadevakI lIlAoMkA anta karanevAle he damavara svAmizreSTha, mere gata janma thor3emeM batAie? aura bhI he yatizreSTha, isa cakravartIkI bhI zumhArI Ananda mosamajhikara anamitra aura akamgata anucaroMkA cirajanma batAie aura mere bhArI snehakA kyA kAraNa hai ?' isapara muni kahate haiM ki RSike dvArA kahe jAnepara bhI jJAnase rahita jayavarmA nAmake he subhaTa ! tuma nidAna bAMdhakara vidyAdhara rAjA hue, senAse sahita mahAbala nAmake / pattA-prAcIna samayameM vijayAdhaM parvatapara alakA nagarImeM svayaMbuddhake dvArA sambodhita vizuddha mativAlA aura zIlaguNoMse prasAdhita vaha vidyAdhara rAjA mara gayA // 14 // tuma lalitAMga nAmase IzAna svargameM deva hue, kAmako abhilASA karanevAle / vahA~se marakara tuma yahAM Aye, tuma vanajaMgha mere pitA / bhavanabhAvase rahita vaha muni phira kahate haiM-tuma zrImatIkA janmAntara ( cAra pUrvajanma ) muno| gRhapatiko putro dhanazrI zrutadhArI munivarako upasarga kara baniyAkI daridra vAnyA huI / muni pihitAdhavane use upazAnta kiyaa| vaha kucha zrAvaka vrata grahaNa kara svarga meM tumhArI devI huI svayaMprabhA nAmako / vahA~se Akara yahA~ rAjAko kanyA huI zrImatI sato sundarI merI maaN| he tAta ! aba bhRtyoMke pUrva janmoM ko sunie| jambUdvIpake sumera parvatake pUrvavidehameM vatsAvatI deza hai, jisapara sadaiva bAdala chAye rahate haiM, usameM krodhase prajvalita guDa nAmakA rAjA thaa| vaha becArA naraka gayA aura paMkaprabhA bhUmimeM dasa sAgara paryanta duHkha bhogakara jahA~ dhanakA nivAsa hai, aise apane nagarake nikaTa, diggajarUpI kusumoMko mandha lenevAlA bAgha huaa| pattA- vahAM lavalolatAmoMke ghara usa parvatapara prolivardhana nAmakA rAjA, yuddhakA Adara karanevAle apane bhAIpara AkramaNa karane ke lie jAtA huA, Thahara gayA // 15 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mahApurANa [25. 16.1 tehi Nivasai pahayariNayariNAhu jA taubolaMbiyalaMba yAhu / cAraNamuNi Nahali oyaraMtu...... vaNi cariyAmoM paisaraMtu / girivavivaraMtarasaMThieNa mmmaasaahaaruktthienn| dihala pulli pihiyAsavakhu paramesara gimmailaNANacaknu / saMbhariyajammu harDa maMdabhAba etthu ji cira hotaca puhAirAu | gau sambhaha puNu aliyalli jAna pasumArse posami kAI kAu | maNu jANiSi muNi vi samIu Au saMbohiu sAhita dhammaNA / ghiu saMNAsaNi 'mRgu NisAu gau bhikkhahi bhikkhu mahANubhASa / to thAhi maNivi mahure sareNa paDigAhiu jhatti cakrasareNa / pakavAliu jamikamajuga jaleNa aMciu pomeNa sakesareNa / guNavaMtahu saMtaha kayau mANu te tahu dipaNa AhAradANu / taM pucchica icchiDa Niyahiehi seNAvaimaMtipurohiehiM / so tAhaM teNa darisiyara pulli jaiNA pattaH surviisuhilli| IsANi divAyaru NAma tiyasu aNNu vi suhaM pAva ki savasu / gau mahivai mokkhahu khavivi kammu tihiM 'tiNi samIhivi dANadhammu / pattA-muNipayapomaraya kAleNa maya camubaha maMti purohiya / / kurubhUmihi maNuya huya pINamuya NANAharaNahiM sohiya / / 16| maiDa maMti kuruhi gai AumANi kaNayAhu NAma kaMcaNavimANi / uppaNNau suru IsANasaggi vipphuriyavivihamANikamaggiM / saisiyai varamaNi pahaMjaNaku jAyau purohavara galiyasaMku / seNANi pahAyaka pahagharaMti huu dibaditti dIviyadiyaMti / sattAri vi Nikacu ji bihiyaseva devatti tujhu parivAradeva / paI cui puNu hUyA jetthu oma AhAsami NisuNahi tetyu tema / sadUladeu sirimaihi uyari sAyaraseNo huna punnnnaapvri| maivaru maivaru tuha maMti rAya ko pAvai eyahu taNiya chaay| he tAya pahAyarU maribi deva ajayahiM akaMpaNu puttu jAu / seNAvai terau tivvateu parapalahu ma muggau dhUmakeca / 16. 1. K tihiM / 2. G sArolaMbiya / 3. P himmalu / 4. MBP saMbhariu jammU / 5. MRP subhaha; T sambhaha narake / 6. MBP migu / 7. M tI ThAha bhaNivi; UP to thAha bhaNebi; K bho cAhi bhaNidi / 8. M puNu kamajuu jalega; BP kamajuyala paresareNa; T kamajagu sareNa / 9. MBP icchiya / 10. MBPT illi / 11. RPK suravara / 12. IP tahiM / 17. 1. MBP muja / 2. MBP rUsiyabara / 3. P cattAri ji Nicnu bi| 4. B devattu / 5. MB sAyaraseNu gha huu; P sAyarasaiNaho huu; K sAyaraseNe hau / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17.10] hindI anuvAda 143 9C - - prabhakarI ( rAnI ) kA svAmI prItivardhana rAjA jaba vahAM raha rahA thA, taba apane lambe hAtha uThAye hue, AkAzase utarate hue, banameM caryAmArgake lie praveza karate hue cAraNa muni aaye| girivarake vivarake bhItara sthita aura pazuoMke mAMsakA AhAra karaneke lie utsuka vyAghrane pihitAzrava nAmaka nirmalajJAnako AMkhavAle paramezvarako dekhaa| apane pUrvajanmakI yAda kara (yaha kahatA hai) maiM mandabhAgya pahale yahIMkA rAjA thaa| maiM naraka gyaa| phira vyAghra banA / maiM pazumAMsase apane zarIrakA poSaNa kyoM karatA hai| usakA mana jAnakara muni bhI usake pAsa Aye aura usase dharmakA nAma kahA / vaha vyAghna kaSAyabhAva se mukta hokara saMnyAsa meM sthita ho gyaa| mahAnubhAva bhikSu bhikSAke lie cale gye| taba, 'Thaharie' madhura svarameM kahate hue, cakravartI rAjAne unheM zIghra par3agAhA / usane jalase unake donoM pairoMkA prakSAlana kiyA aura kezara sahita kamalase usakI pUjA ko| guNavAn santakA mAna kiyA, tathA usane unake lie AhAradAna diyA / apanA kalyANa cAhanevAle senApati, mantrI aura purohitoMne apanI icchita bAta pUcho / unhoMne unake lie vaha vyAna btaayaa| yatike kAraNa vaha bApa indrakI sukha paramparAvAle IzAna svargameM divAkara nAmakA deva huaa| svavaza hokara dUsarA kona nahIM sukha pA sakatA? rAjA karma naSTa karake mokSa calA gayA / ve tonoM ( senApati Adi ) dAnadharma kI icchA rakhate hue pattA-tathA munike caraNakamaloM meM lIna hokara samaya ke sAtha mRtyuko prAza hue aura kurubhUmimeM sthUlabAhavAle aura nAnA alaMkAroMse zobhita manuSya hue / / 16 / / kurukSetrameM AyukA mAna samApta honepara mantrI mara gyaa| vividha mANikyoMse camakate mArgovAle IzAna svarga-svarNake vimAnameM kanakAbha nAmakA deva huaa| zaMkAhIna purohitakA jIva prabhaMjana nAmase ruSita nAmaka uttama vimAnameM deva hubhA / senApati prabhAkara nAmase dIptadoptivAlA dizAoMko Alokita karane vAle prabhA vimAnameM utpanna huaa| he deva, ve cAroM ho tumhArI sevA karanevAle svarga meM tumhAre pArivArika deva the ! vahA~se cyuta honepara tuma jahAM jisa prakAra utpanna hue, usI prakAra ye bhI utpanna hue 1 he deva ! sunie; zArdUladeva zrImatIke puNyapravara udarase sAgarasena nAmakA putra huA / mativara, tumhAga zreSTha mativAlA mantrI huaa| he rAjan ! isakI chAyA kauna pA sakatA hai| he tAta ! prabhAkara deva marakara ArjavA rAnose akampana nAmakA putra huaa| senApati, tumhArA divya teja senApati huA jo mAno zatrusenAke lie ghUmaketuke rUpameM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 [25. 17.1 // mahApurANa kaNayAhu tiyasu cuta kaI hiM bhaNi suyakittiaNetamaIhiM jANi / jo pazu kapara so vizuddhi , purohi pimalabuddhi / ghattA-amara pahajaNa raMjiyajaNa rusiyavimANahu aayu|| dattayavaNiSa iNA viraiyara iNA dhaNayattahi suna jAyara // 17 // dhaNamita seTikulaNaligagija kiMkaka ahavA tu parama mittu / prayaI chaha baddhasiNehayAI tumhaI saggAu smaagyaaii| paravai cau kiMkara samaramIma sirimai rANI sohagasIbha / NisuNevi bhavAvali bimhiyAI cha vi jirNaraviguNa citivi thiyAI / puNu bhaNai rAu bhayavaMta dhimAla sala kola gopuccha ula / cattAri vi parahaM Na osarati acchati NisaNNa Na vaNi carati / gaDa bhakkhu leti Na u jalu piyaMti NaviyAgaNa tuha bhAsi suNati / kiM kAraNu kahahi mugiMdacaMda tA bhaNai sari KNi bho NariMda / iha desi hasthiNAya'uri rammi vaNi sAyaradattu vicittaimmi | tahu dhaNa dhaNavai sudha ugaseNu so kAmu kAmiNipAyareNu / pahu koDAgAri aisame ci bhatteI bharaNaI bali maha levi / uvaNetu paNayasImaMtiNIhi baMdhAvita rAeM NiyayaNIhi / muu koheM jAyau esthu vagghu ohanchai maI maNivi salagghu / ghattA-hotata sUyarau ciru mANarau vijayaNayari 'buddhie kisu / / mahaNaMda jaNiva jaMNevaimuNiu Niva vasaMtaseNAhi sisu // 18|| harivANu NAmeM bUDhamANu dappaMdhu samaMdiri kIlamANu / NaraNAI NaMdaNu bhaNi eMva mANeNa paraMmuhUM hoti deva / taM NisuNiSi dhAiTa cavalu Timu siri laggu silAmau bhavaNakhaMmu / muu ethu pahu yatra varAhu puNu kahAi sAhu asaMtasAhu / uddhRyadhayamAlApaMcavaNi kai Asi jammi Nayarammi dhaNi / vaNikariSya kubera jaNisa puttu paNaiNihi sudattahi NAgadattu / bahiNihi vivAha kijai dhaNeNa bhAsiu mAyai tA sA aNeNa / 6. MBP kahahi / 18. 1. MRP vidhiyAI / 2. MBP jiNavara / 3. PT gopuMcha / 4. MSP bhI muNi / 5. 3.BP hatyiNAri purammi / 6. 15 vtyaabhrnnii| 7. M BP vnimNdd| 8. MBP uvayaMtu; T uvaNenu / / 9. M] tuha acchada; P huna acchai / 10. MEI' buddhoi| 11. MBP saha gardai / 12. MDP | jaNavayaM / 19. 1, MP pAviu cavala / 2. B avAsasAhu / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. 19.7] hinyo amuvAda utpanna huA hai| kaviyoMke dvArA kahA gayA hai ki kanakAbha nAmakA deva cyuta hokara zrutikIrti aura anantamatise utpanna hokara yaha subhaTa zuddhi pradAna karanevAlA vimalabuddhi, Ananda nAmakA purohita hai| pattA-janoMkA raMjana karanevAlA prabhaMjana nAmakA amara kaSita vimAnase Akara ratimeM Asakta dattaka seThakI patnI dhanadattAkA putra huA ||17|| .. 18 zreSThokularUpI kamaloM ke lie sUrya, dhanamitra tumhArA anucara athavA paramamitra huA / snehase baMdhe hue ye chahoM tuma loga svagase Aye hae ho| isa prakAra rAjA, yuddha meM bhayaMkara cAroM anucara aura saubhAgyako carama sImA rAnI zrImatI apanI bhavAvalo sunakara vismayameM par3a gye| chahoM jinarUpI sUryake guNoMko sunakara sthita ho gye| rAjA phirase kahatA hai-ye bhayabhIta tathA vimala siMha-kola-bandara aura nakula ye cAroM manuSyoMse nahIM haTate, yahA~ baiThe hue haiM, vanameM vicaraNa nahIM karate, na kucha bhojana karate haiM, aura na pAnI pIte haiM, apanA muMha nIce kiye hue tumhArA bhASaNa sunate haiN| he munizreSTha, isakA kyA kAraNa hai ? taba munivara kahate haiM- 'he rAjan ! suno, yahA~ sundara hastinApura nagara meM sAgaradatta vaNika apane vicitra mahalameM nivAsa karatA thaa| usakI strI dhanavatI aura putra ugnasena thaa| striyoMke caraNoMkI ghUla vaha atyanta kAmI thaa| rAjAke koSThAgArakA atikramaNa kara cAvala Adi vastue~ balapUrvaka haraNa kara, apanI preyasI strIke pAsa le jAte hue rAjAne use rassiyoMse baMdhavA diyaa| vaha marakara krodhake kAraNa yahA~ bAdha huA / mujhe zlAghanIya mAnakara aba yaha Upara sthita hai| pattA-vaha suara pUrvajanmameM vijayanagarameM mahAnanda rAjAse utpanna vasantasenAkA putra thaa| atyanta mAnarata aura buddhise kRza / lekina janapadameM mAnya ||18|| 19 harivAhanake nAmase vaha bar3A huaa| darpase andhe aura apane gharameM khelate hue usase rAjAne kahA ki mAna karanese devatA bimukha ho jAte haiN| yaha sunakara vaha caMcala bAlaka dor3A aura usakA sira zilAmaya bhavanake khambhese jA lgaa| marakara vaha becArA yahA~ subara huA hai / atyanta sAdhu vaha sAdhu punaH kathana karate haiM ki ur3atI huI pacaraMgI ghdajamAlAoMvAle dhAnyapura nagarameM yaha bandara, pUrvajanmameM, baNigya ra kuberase utpanna praNayinI sudattAkA nAgadatta nAmakA putra thaa| 2-19 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mahApurANa paMcivi pAmIyaru Niyara sanyu tA vahiM vi vAi tahu~ gahiTa dancha / suI mAyArasa huca patthu e vaNi maMkaDu maannusmetve| NAyAri NisuNi NiSa putvayAli supaSTiyapaTTaNi toraNAli / hotasa kaMduvi loluyama NAma diyaihiM Navara rAmAhirAma | pAraMbhisa jiNaina pasthiveNa kAravahu~ eNa kArAvaeNa | dhattA-juNNa rAyaharu tamhAu tara levi vahada pura pariyaNu // ghaTTa visaMgha jahiM sahasa ti tahiM kaMdui pecchaha kaMcaNu // 19 // 10 toleppiNu calakarayalatulAi pariyANeppiNu paNivarakalAi / iTTA cAmIyarapUriyAu bahi mippiDehiM samAriyAu / kAvayara Na keNa vi mAviyAu lahu~ NiyamavaNahu NevAviyA / kambheyarahu diNNa sarasa bho... luddha vi dANeNa phareha phaja | "itha garahi kammu karavi gUdu aNNahi diNi moharaseNa mUdu / ghari taNana dhaveppiNu viyasiyAsu gaja gArmataru taNuruha hi pAsu / ettahi puttaM piyarANa bhiNNa sovaNNa iTTa dAriyahi diNNa / vaM khaMDai jAma suvaNNayAra tA pecchA pahupicaNAma sAru / te gaMpi pakaMpiyajIyaeNa jANAviu rAya bhiiyenn| bhAsina vesa vittaMtu savvu taM jAyaja rAyahu taNa dancha / gharaNIsarakulaciMdheNa jaDiya loluyagehe Nivamura pahiya / parirabhinayamAhidhamANaveDiM parabhIyarehiM NaM dANavehiM / suna paMdhiSi kArAgAri ghintu tahi avasari phaMdui tarhi ji pasu / ghasA-gaMdaNu teNa hara kaha vihu Na ma daMDapahArahiM tAsi / / paradhaNaloluyana so lolu yau rAuleNa virumADica / / 20 / / 21 puNu bahudaviNAsAUrieNa kahiM gaye bhaNevi saisa rienn| tumhaI biNi vi mahaM sattu jAya pAhANe cUrivi Niyaye pAya | muu lohaphasAyamaleNa mAlu iha chUyaca pekkhu gariMda paDalu / 3. MBP taM gahina / 4. MBPK muj| 5. MBP makkA mANusu / 6. MRP losUta / 7. M tumhAu bhava / 8. B visiTTa / 1. MB kaMdusa; P kNdum| 20. 1. MP yahi mipiDehi; B bAhimipiDehiM / 2. M kammarayahaM / 3. MBP dANeNa ji pharaha / 4. MBP gahira / 5. MBF tA / 6. MBF to. MBP sN| 8. MBP loluyahi gahi / 9. T mAhiMya mA lakSmIrhatA; mAhiSa mAhiyA iti paatthe| 21. 1. MBP gaja / 2. MBP kuluurienn| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 25.21.3 ] hindI anuvAda mAtAne kahA ki banakA vivAha dhanase kiyA jAtA hai parantu isane samasta sonA Thagakara le kiyA, taba usane ( maune) bhI usase saba dhana chIna liyaa| vaha mAyAvI putra yahA~ isa vana meM manuSyamAtra ke samAna dehavAlA vAnara huA hai| he rAjan ! suno, yaha nevalA pUrvakAlameM toraNoMse mukha supratiSThitanagara meM lolupa nAmakA halavAI yA / kucha dinoMmeM hai vajrajaMgha, rAjAne eka jinamandira kArIgarase banavAnA prArambha kiyA / dhattA- vahIM purAnA rAjaghara thA; vahAMse lakar3I lekara purajana nagara le jAte / jahA~para eka IMTa phUTI thI, vahA~ halavAI acAnaka sonA dekhatA hai ||15|| 20 jisameM karatala aura tarAjU caMcala hai aisI vaNikvarako kalAse, jAnabUjhakara svarNase pUrita IMTa tolakara bAhara miTTIke piNDoM se unheM Dhaka diyaa| kisIne bhI kisI prakAra ise nahIM jAnA / vaha zIghra unheM apane ghara uTavA le gyaa| kAma karanevAlako usane sarasa bhAMjana diyaa| lobhI vyakti bhI dAnase kAma kara letA hai| yaha gUr3ha aura nindanIya kAma kara, dUsare dina vaha mUrkha mohake vazase, prasannamukha apane putrako gharameM rakhakara dUsare gA~va putrIke pAsa gayA / yahA~para putra pitAkI AjJA se khaNDita, sonekI IMTa vezyAko de diiN| jaise hI sunAra use tor3atA hai vaha usameM rAjAke pitAkA nAmazreSTha dekhatA hai| Darakara aura kAMpate hue prANoMse usane yaha bAta rAjA ko btaayii| vezyAne sArA hAla batA diyaa| vaha sArA dhana rAjAkA ho gyaa| rAjAke kulacihnase jar3I huI nRpamudrAe~ lolupa rasoieke ghara jA pdd'iiN| dUsaroMko DarAnevAle mAno dAnavoMke samAna rAjAke rakSApuruSoMne putrako bA~dhakara kArAgAra meM bAla diyaa| usa avasarapara halavAI vahA~ pahu~ca gayA / ghasA--usane DaNDoM ke prahAroMse lar3akeko itanA mArA ki vaha kisI prakAra marA bhara nahIM / dUsare ke dhana ke lobhI usa halavAIMko bhI rAjakulane naSTa kara diyA ||20| 21 phira atyadhika dhanako AzAse mare hue halavAIne 'tuma kahA~ gaye the, tuma donoM mere zatru hue yaha kahakara apane donoM paira kucala kara, lobha kaSAyase melA vaha mara gayA aura he rAjan, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 148 NisuNepiNu maDumaDurakharAI basaMta vati Na bhaNa rosu paI diSNu dANu maNicaM imehi bahubhoyabhAvasuidA iNIhiM aTTama jammi tuhuM jiNabariMdu sirimai hosa seyaMsarAja suraNarasuhAI saMpAviti saMsAraviharaNiveieNa kamarkamalaja malavalaiyasi reNa vaMdiya maMtirhi sAvayagaNeNa saMpattA duridaM vaNaratu pattA - mRga mahApurANa suyareSpiNu gaya jammatarAI / surabhIrNe ajja khavaMti dosu / kavi saharadamehiM / paramA baddhu kurumeNIhiM / hohi parajuyaNAmi suriMdu | pahilau ji dArNattisthaya radeza / e khudda suhi hoivi sijhiIiti / jiNaNAhadhamma aNurAieNa / taM NiNivipaNaviya bahuvareNa / gaya risi payara naha paMgaNeNa / saMbhAsivi cArivi Nihasu / vaseci surugami pahu Niggala / / pusivi varhi Nisi karighaMTAsarahiM pasariyakarahiM bhayabhesAkSiya diggara ||21|| chaNayaM va varNaketi esa sAdhArapavAryANilayakuhiNi paNa miya sAsubha jANa AliMgirAeM bhAryaNinju miliyaDa lacchImaisirimaI niryayaM hi saMcitiyasiveNa samizraNaguNi saMNihiu sAmi roars visAviyasa desu vittIi balAI niyaMtiyAI paDivakkhu asesu vikhayahuNIva appe puNu gharavattAi laiu 'bhizca samuiNa ko ema sasayahaM dei riddhi 22 ....disahiM puMDariMkiNi pavaSNu / oloiya teNa NavaMti vahiNi / aviyasa pasariyamupaNa / aviu~ bAlu pahasiyamuijju / gaMgAjaNAI | tarhi te vajjajaMgheM ziveNa / maMti vikiNiyANugAmi / suhi saMmANiya saMghiya kosu / joga duggaI parivitiyAI / thika rAjji bhavepi puMDarI | saGkhu kaMtai uppalaikheDu aG / thi rajju karaMtu suhI suddeNa / ekA sAmanyasiddhi / [ 25 21.4 3. MBP mA ji jaM khavadhi / 4. B kaikaTThava ; P kakolavagdha / 5. M bahubhe / 6. MBP " dAvaNIhi / 7. MBP NAviyagaridu / 8. M dANU titthu / 9 PK karakamala / 10. M sagaitye phaMsivi tahi pisi Nivase bi; B sagahatyeM phaMsivi taha baNi zivasevi; P sagahayeM phaMsivi taha vi saMsivi / 22. 1. MNavati / 2. MBP abaloiya / 3. MVP paNaviya / 4. MBP jAmAieNa / 5. MBP "siNeha / 6. MBP bhAiNejju / 7. MBP avilu vi; T avilu iti pAThe'pyayamevArthaH / 8. MBP tANibaMdhuhi citiya / 9. MB vivaha; P vibuddha / 10. MP maMtiyA / 11. MBP samapivi / 12. HP appU / 13. MBP uppalu kheDa | 14, Bomits this foot 15. MBP mahAsuheNa / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.22.13] hindI anuvAda dekho, yaha yahA~ nakula huaa| madhuke samAna mIThe akSaroMko sunakara aura gata janmAntaroMkI yAda kara ye upazama bhAva dhAraNa karate haiM / na inheM Dara hai aura na krodha / zumadhyAnake dvArA Aja bhI ye apane doSa naSTa kara rahe haiN| tumhAre dvArA diye gaye dAnako ina vAnara, suara, bAgha aura viSadharadama arthAt nakulane mAnA hai| bahu-bhogabhAva aura pavitratA pradAna karanevAlI kurubhUmiko Ayu inhoMne bA~dha lI hai| mAThaveM kATA jusa ( vAjalaMka apane varaNagAla meM devendroM ko namana karAne bAle jinavarendra hoge / zrImatI rAjA zreyAMsa hogI pahalA dAna tIrthaMkara dev| ye deva aura manuSyoMke sukhako prApta kareMge aura tumhAre ye suSIjana siddhiko prApta hoNge| saMsArake kaSToMse virakta hokara, jinadharma anurAgI tathA donoM caraNakamaloMmeM apane sirako jhukAnevAle vadhUvarane unheM praNAma kiyaa| mantriyoM aura zrAvakagaNane unako vandanA kI, AkAzagAmI RSivara nabhake prAMgaNase cala diye| bAtacIta karake cAroMne nizcita kara liyA ki ve pApase hI pazuyoniko prApta hue| ghattA-mRgahasta nakSatra botanepara aura rAtrimeM vahAM rahakara sUryodaya honepara rAjA vahA~se nikalA, hAthiyoMke ghaNTAsvaroM aura phailI huI sUMDoMsa diggajoMko bhayase kapAtA huA ||21|| 22 apanI zarIrakAntise pUrNacandrake samAna prasanna vaha kucha hI dinoMmeM puNDarIkiNI pahuMca gyaa| anundharA sahita tathA pativratAke gharako pagaDaNDIko saraha usane apanI bahanako praNAma karate hue dekhaa| avirata snehase apane vAha phailAye hue jAmAtAne sAsako praNAma kiyaa| rAjAne bhAnajekA AliMgana kiyA / avikala aura haMsate hue mukhakamalavAlA bAlaka lakSmImatI aura zrImatIse milA, mAno gaMgAnado aura yamunA nadiyoMse milA ho, apane bhAIkA kalyANa socanevAle usa bajrajaMgha rAjAne bahAM svAmitvake guNameM svAmIko rakhA, vidvAnoMkA anugamana karanevAleko mantrI bnaayaa| rAjAke dvArA zAsita samUcA deza upadava rahita ho gayA / sudhiyoMko sammAnita kiyA gayA aura koSa saMcita kiyA gyaa| puttiyoMse senAoMko niyantrita kiyA gyaa| yogya durgoko cintA kI gyii| azeSa pratipakSako naSTa kara diyA gyaa| usane puNDarIkako sthira rAjyameM sthApita kara diyaa| svayaM gharakA vRttAnta pAkara apanI patnIke sAtha utpalaleDa nagara gyaa| candramukha cAroM anucaroMke sAtha vaha sudho sukhase rAjya karatA humA rahane lgaa| isa prakAra kauna apane logoMko ati detA hai ? itanI bar3I sAmathyaM aura siddhi kisake pAsa hai ? Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 [ 25.22. mahApurANa pattA-thira parakajaraya Niyavasadhaya supurisa ko nnaasNghd|| ghaNatamabharaharaNe dittIya raNe puSpadaMta ko laMghaha // 22 // ima mahApurANe tisaTimahApurisANAlaMkAre mahAkahapuppharyataviraie mahAmababharahANumapiNae mahAkambe vajabAvajadatavacaraNakaraNaM NAma paMcavIsamo parijolo samacI // 15|| saMdhi // 25 // 16. P dittIharaNeM / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. 22.15] hindI anuvAda 151 pattA-sthira, parakAryameM rata, apane vaMzakA dhvajasvarUpa sajjana puruSakI zaraNa meM kauna nahIM jAtA ? saghana andhakArake bhArakA haraNa karanevAle yuddha meM dIptiko kona lAMca sakatA hai / / 22 / / isa prakAra presa mahApuruSoMke guNa alaMkAroMse yukta mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA viracisa aura mahAmavya marata dvArA anumata mahAkAvyakA vanavAhu vanadanta tapazcaraNa nAmakA pacIsavA~ pariccheda samApta hubhA // 256 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 26 kAmabhoyasuharamavasaho tahu vasumaihi kAI vaNijjai / / jaM jaM citai ki pi maNe taM taM mayalu vi khaNi saMpaujai ||dhruvk|| jakkhapaMko vada vallahAliMgaNaM mAlaImAliyA kaMkumAlevaNaM / uMcao maMcao cArusejjaoNyalaM AvarohAri somaI thaNANaM thalaM / uNhayaM bhoyaNaM tuppadhArAiraM rattao kaMbalo chaNNaraMdhaM varaM / puvapuNeNa sarva pi saMjuttayaM sIyayAlammi teNerisaM bhuttayaM / caMdaNaM caMdapAyA piyA NehalI maliyAvAmayaM tArahArAvalI / dAhiNo matharo mAo sIyalo rukkhakIlANio pallavo komlo| vajharImaMDavo pomaMjutto saro vIyaNaMdolaNAlINao siiyro| thAddhathaddha dahi sIyaya pANiyaM upahayAlammi teNerisa mANirya / phulliyAsAkayaMbodhUlIrao matamAUravaMdassa keyaaro| NIradhArAmuyaMtaMbuSAhajhuNI saMgayA sUhavA pAsi sImaMtiNI / NiggalaM maMdiraM Nikiya bhUyalaM dhAvamANaM rAlaM paNAlIjalaM / iTThagoTThIvisihahiM viSNAyayaM divvagaMdhatvayaM kanvayaM pAyayaM / vijjumAlAphuraMtaM NaI dipahaM tassa mehAgame taM pi sokkhaavh| doharoM kAlao jAva vocchipaNeo gehae dhUpao tAma se dinnnno| sottasaMcAri dhUmeNa tANaM io daMpaINaM "khaNeNeva jIo go| kAraNaM madhuNo ki jaNo kaMkhae hoi"satthaM sirIsa pi AThakkhae / pattA-jathUdIvasurAlayaho uttarakuruhi rmnnmnnehaarihe| marivi varavara avayarita uyari aNi ajavaNArihe // 1 // MBP give, at the commencement of this Sardli, the following stanza : dhanaSavalatASayANAmacalasthitikAriNAM mubana manAm / gaNanava nAsti loke bharataguNAnAmarINAM ca // 1 // GK do not give it, 1. 1. MBP uccayo / 2. MdegsejjAvalaM; P sejjAlam / 3. MBP soNhaM / 4. GK mAramo bu Floss vAyuH / 5. MBP pompunnnno| 6. MB paddhathaDnu P badathaDDhe / 7. MBP sImalaM 1 8. / rayANaM / 9. MBP voloNamo; T vocchinnnno| 10. MBP saNeNeya / 11, B satyaM piyAkSara P satyaM sirIsaM payAmao khae / 12. MBP hAraho / 13. MBP NAriho / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 26 kAmabhoga aura sukharasase vazIbhUta usa zrImatIkA kyA varNana kiyA jaaye| manape vaha jojo socatI hai, vaha saba eka kSaNameM use prApta ho jAtA hai| yakSa kadama, priyakA dRr3ha AliMgana, mAlatImAlA, kezarakA lepa, U~cA maMca, sundara zayyAtala, sthUla unnata USmA sahita stanoMkA bhAga, uSNa bhojana pIkI dhArAse sarAbora, lAla kambala, aura randhroMse AcchAdita ghara-pUcaM puNyake saMyogase use saba kuchakA saMyoga prApta ho gyaa| zItakAla meM usane isa prakAra bhoga kiyaa| candana, candrakiraNe, snehamayo priyA, juhIkI mAlA, svaccha hArAvalo, dakSiNa manda zItala pavana / vRkSako krIr3Ase Andolita komala pallava / latAmaNDapa, kamalayukta sarovara, paMkhoMke Andolanase vyApta jalakaNa / khUba jamA huA dhii| ThaNDA jala / uSNakAlako usane isa prakAra bitaayaa| khile hue dizAkadamba samUhakI dhUlase rata, masta mayUravRndakA kekA zabda, jaladhArAko visarjita karanevAle meghoMko dhvani, saMgata subhaga, pAsameM baiThI huI strii| Nimgala mandira, aura pavitra bhUmibhAga, daur3atA huA vegazIla pravAlI jala / iSTa goSThiyoM aura viziSToMke dvArA vijJApita divya gandhavaMgAna aura prAkRtakAvya / bijaliyoMse sphurita AkAza aura dizApatha, ye bhI medhoMke Agamanapara use ( zrImatIke lie ) acche lge| jaba usakA bahuta samaya bIta gayA to eka dina, usane gharameM dhUpa dii| usake dhueMne unheM kAnoMke chedameM Ahata kara diyA / usa dampatikA eka kSaNameM jIva calA gyaa| kyA manuSya mRtyukA kAraNa cAhatA hai ? zirISa puSpa bhI AyukA kSaya honeera zastrakA kAma karatA hai ? ghatA-vadhUvara donoM marakara jambUdvIpake mahA sumeruko uttaradizAmeM ramaNake lie sundara utara kurubhUmimeM anindya ArjavanArIke udarameM, avatarita hue // 1 // 2-20 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 10 15 154 sariya mAsamma uttAyi muddAI NiSasaM tAI sapta sapta dina gaya raMgataI satta khaliya paryeSaNaI devahaM puNu satAI thirAI saMjAya avarahiM satahiM aliNiha cihuraI asitahiM diyaha hiM poDhaI tAI tigArayatuMgasarIraiM so vigAsu ti tidivasa hiM dhavA--hiM cAmIyaradharaNiya pANiuM miTTauM NAI rasAyaNu // maNimappamavahiM ci ravi sattAvIsa joyaNu ||2|| jahiM jaNiyasokkha jaNamaNu hati masahi pejju sUraMgatUru kesa dorA gehaM gehU Dhoti tuMga bhAyaNavihati je bhoraMNakkha bhoyaNasayAI sAI puSNAya gAya NavamAliyAca mAlaMgakurudda yadimirabhA mahApurANa 2 tAhaM vihiM vi saMciyesuhacariyahUM / karakamalaMguliyAsa piryaMta puNu vi puNu vitataI / avaroppara darakeli jayaMtaI / gayekusalAI pariSvAyaI / milikalAkalAvaNiNayaraI / jonvaNasiMgArArUDhaI / babadarIharUmettAhArahaM / pattA - Nitruji ucche gile dina iya bhosiuM risIhiM hayairisahiM / 3 vahabheya rakkha / vitiya deti / jaMgu bhajju / bhUyaMgu hAru / baccI / sarame / tarubhAyaNaMga / digaditti / te vivimakkha | rasasaMgayAI / jaNu mahai jAI | vara pAriyAya / aliyA liyA | Dhoti Nira | dIdI | gidhu ji taNutAruNNu Navau // bhobhUmimANusa jaM jaM dIsai saM taM bhalla // 3 // [ 26.2.1 2.1 B saMciyasusupariyahaM / 2. MBP piyaH T paya padAni / 3. MBP gaI / 4. MBP varabadala: T kubalI badarI / 5. B sudivasahi / 6. MBP mAsiyauM risihi / 7. MP pica ; B bija; T ci prAvitam / 3. 1. MBPKT mamasahita 2 MBP bhUsaMtu / 3. MBP kekareM: 4. McchaM / 5. MBP rohana / 6. MBP vihiti / 7 MP moyaNekkha / 8. P vi 9 MBP mA / 10, MBP dIvaMgadIu / 11. MBP 12. MBP Nic / Q Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 3. 17] hindI anuvAda 155 nau mAhameM garbhase nikalanepara, zubha caritakA saMcaya karanevAle, una donoMke UMcA muMha kara rahate hue aura hAthakI aMguliyoMko pIte hue sAta dina bIta gaye / sAta dina ghuTanoMke bala calate hue, phira-phira uThate-par3ate hue, sAta dina kucha pada vacana bolate hue aura eka dUsareke sAtha kucha phor3A karate hue bIta gaye / phira sAta dinameM sthira, gatimeM kuzala aura sphuTa vANIvAle ho gye| aura bhI sAta dinameM bhramarake kAle bAlavAle aura samasta kalAkalApameM nipuNatara ho gye| dUsare sAta dinameM praur3ha tathA navayauvana evaM zrRMgArameM rUr3ha ho gye| unakA tIna kosa ( gavyUti ) UMcA zarIra thA / berake samAna unakA zreSTha AhAra thaa| vaha bhI tIna dina meM ve eka kora grahaNa karate ye| aisA harSase rahita RSiyoMne kahA hai| pattA-jahAM soneko jamIna hai, pAnI aisA moThA ki jaise rasAyana ho| jahA~ sUrya kalpavRkSoMke dvArA sattAIsa yojana taka AcchAdita hai ||2|| jahA~ sukha utpanna karanevAle isa vRkSa haiM, jo janamanakA haraNa karate haiM aura cintita phala dete haiM / madyAMga vRkSa, harSayukta peya aura madya, vAditrAMga, turaMga aura tUyaM, bhUSaNAMga hAra, keyUra aura hora, vastrAMga vAtra, guhAMga ghara, jo mAno zarad megha hoN| bhAjanAMga vRkSa, aMgoMko dIpti denevAle taraha-tarahake bartana dete haiM aura jo bhojanAMga vRkSa haiM, ve vividha mojya padArtha tathA rasayukta saikar3oM prakArake bhojana dete hai / mAlyAMga nAmake vRkSa dete haiM una puSpoMko jinase manuSyakA sammAna bar3hatA hai, punnAga nAga zreSTha pArijAta, bhramaroMse sahita navamAlAe~, nirdoSa doSAMga vRkSa timirabhAvako naSTa karanevAle dIpa dete haiN| ____ pattA-nisya ho utsava, nitya hI napA bhAgya aura nitya hI zarIrakA tAruNya / bhogabhUmike manuSyoMkI jo-jo cIja dikhAI detI hai, vaha sundara hai ||3|| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 mahApurANa [ 26.4.1 Na dujjaNu dUsiyasajjaNavAsu Na khAsu Na sosu Na rosuNa dosu / Na liMka Na jibhaNu NAlaisu diTu Na Ni Na NeNimIlaNu suTchu / Na ratti Na vAsaru dhatu Na dhammu Na ivioDa Na kucchiya kammu / ayAli Na maMSu Na ciMta Na dINu kayAi kahiM pi sarIka Na jhiinnu| purIsavisagu Na muttapavAha / Na lAla Na samuNa pittu vi DAhu / Na roja NaM sou Na seTa visAva kilasuNa dAsu Na ko bi' vi raau| surUva salakSaNa mANava divva agavva subhaba samANa ji sabda / muhAu viNIsiu sAsu suyaMdhu kalevari vajjasamaliyabaMdhu / tipallapamANu thirAuNibaMdhu karIsara kesari te vi hu baMdhu / ma coru Na mAri Na ghoruvasaggu aho kurubhUmi visesai saggu / dhattA-vihiM mi tAhaM tahiM saMThiyaha ekamekarairamaNa luddhii|| bhujaMtahaM NANAsuhaI jAi kAlu didaNeha NibaMdhahaM / / 4 / / tAhi ji paIharathorakara malAiya jAya nnr| pattabhoyabhUmIbhaveNa vjrjghraayjdenn| samAhileNa acchaMtapaNa suraMta rasiri pecchtepaa| kAsu vi bhAsiyasammayaho kajeNeya smaagyho| devahu dIviyadippo Nievi vimANu ravippahaho / pudhabhavaMtara saMbharikSa vaM laliyaMgadevacariu / thiu NiyamaNi jA vibhaiDa bhvnniveybhaavli| tANahAja cAraNajuyalu oyarita kahANihu vimalu / paMtu teNa hakAriyana ruirAsa Ni visaariyp| sIsa sIseNa ji vikha saviNayavAyai viNNaviu / ke tumhaI ki AgamaNu ki kiM tumhahaM upari mnnu| mahra vaTTala gehulliya tA gurumuNiNA bolliyaH / pattA-jaiyatuM tuhaM alayArihi hotau Asi mahAbalu rANau / / taiyahuM hau~ saiMyuddha tudda maMti maMtasambhAvaviyANau ||5|| 4. 1. MB dujnn| 2. MBP Na romu Na sosu / 3. MBP nnaals| 4. M Nitta / 5. MBP vaSNu; T SaSNu / 6. MR micca / 7. MRP puromuvasaggu / 8. MBP siMbha / 1. MBA pitta Na DAha / 10. MB | seu Na soja / 11. MBP koi / 12. MBP add after this : mahajmi (B mahunjiA muhaje ) Na mausiya mAsiya ( B cammu Na) roma, suresahu budi visesiyakAma ( B kamma ). 13. MRP sarUva / 14. M karIsari / 15, MBPK bhujaMtaha / 16. MB bddhnnehnnivaaii| 5. 1. MBP sadlAi vi, 2. MBP suraharasiri / 3. MBP kara keNa / 4. "deu / 5. P vi / 6. MBP ki amhhaM tumhaha / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 5.14] hindI anuvAda * vahA~ saJjanake nivAsako dUSita karanevAlA durjana nahIM hai| jahA~ na khola hai, na zoSa koSa hai aura na doSa na chIMka, na jaMbhAI aura na bAlasya dekhA jAtA hai / na nIMda aura netra nimIlana / na rAta na dina / na dhvAnta ( andhakAra ), na dhAma / na iSTa viyoga aura na karma / na akAla mRtyu, na cintA, na dInatA, kabhI bhI kahIM zarIra dubalA nahIM / na pu visarjana aura na mUtrakA pravAha / na lAra, na kapha, na pitta aura na jalana, na roga, na zoka, aura na viSAda, na kleza, na dAsa aura na koI bhI rAjA sabhI manuSya surUpa, sulakSaNa aura nirabhimAnI, subhavya aura sabhI samAna unake mukhase sugandhita zvAsa nikalatA hai, pa vajravRSabha nArAca saMhanana hai, tIna palya pramANa sthira AyukA andha hai| jahA~ gajezvara ko donoM bhAI haiN| jahA~ na cora hai, na mArI hai na ghora upasarga | Acarya hai ki kurubhUmi svara adhika vizeSatA rakhatI hai / pratA - eka dUsare ke sAtha tilandha, du snehameM baMdhe hue, vahA~ rahate hai donoMkA nAnA prakArake sukha bhogate hue samaya bItane lagA ||4|| 5 zArdUlAdi bhI ( siMha, vAnara, suara aura nakula ) vahIpara sthUla aura doghaM ba manuSya hue| mogabhUmimeM janma pAnevAle vajrajaMdha rAjAke jIvako, apano mahilA ( zrIma sAtha rahate hue, kalpavRkSoMkI lakSmIkA nirIkSaNa karate hue, kisI kAryase Aye hue, samyaka kA bhASaNa karanevAle, kisI sUryaprabha devake dizApayoMko Alokita karanevAle vimAnako apanA pUrvabhavakA lalitAMga carita yAda yA gyaa| jaba vaha apane manameM vismita thA, aM saMsArase nivedabhAva ho rahA thA, tamro AkAzase eka vAraNayugala muni utare 1 Ate hue usane pukArA aura eka UMce Asana para baitthaayaa| ziSyane sirase namaskAra kiyA aura apanI pUrNa vANI se nivedana kiyA- "Apa kauna haiM, kisa lie yaha Agamana kiyA, hamArA sneha huA mana Apake Upara kyoM hai ?" isapara guru bole 1 pattA - jaba tuma alakApurImeM rAjA ye mahAvala nAmase taba meM mantra aura sad jAnanevAlA tumhArA svaryabuddha mantrI thA // 5 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 mahApurANa [26.6.1 NihAi bhutto si viratadhitto si| jajhyA kuvAIhiM siviNaMtare tIhi / ho bappa dumoha taiyA mae tujjha / saMsAraDArAI jinnvynnsaaraaii| siddhA risI jehi dipaNAI ta tehiM / hoUNa laliyaMgu mottaNa divNgu| bhImAriNiNNAsi bhUmIsu hUo si| muNivANabuddhI bhupunnnnsiddhiii| tuhaM etthu jAo si NaNeNa NAo siN| saMbaMdhio hosi ki Neya jANAsi / khagavaivioeNa maI muphbhoenn| kira ghoru tavayaraNu iMdiyachihAharaNu / soimmi sohAla huuumanilu / saiMpaivimANammi duknaavsaannmmi| iha jaMbudIvammi pugve videhmmi| pukkhalahi meiNihi puripuNddriNkiNnnihi| piyaseNarAyassa psrNtraayss| kayaNAhaNehammi suMdarihi vehmmi| jAo mi I bhara AlAviNIsaha / pIIkaro NAma suNi samiNIkAma / alivalayaNiha kesa pIIsaro es| majhANuo hoi dindo mhaajoi| ghattA-Ni ciya hAulaho Nigaya biNi vi NiyagharaSAsaho / jAyA sIsa sayaMpahaho arahaMtaho saMtAriviNAsaho / / 6 / / 7 avahiNANi cAraNa saMjAyA bigiNa vi paI saMbohaDaM AyA lai sammasu alAhi palAva bhAvahi jiNadaMsaNu smbhaav| asthi Nasthi kiM saMkaNa kinnai ihaparaloyakha vajija 1 guNavaMtahu dohu~ vi DhaMkijA __ maggabhaTTa puNu mangi ThavilAi / asuIkalevaru jaNu Na viyappaI sAhuhUM dehe dugula Na ghippai | 6. 1, MBP vivarati / 2. MRP hA bappa / 3. MP add after this : gayaNehi divo si, Na gayo to si / 4. BchuhA'; T chihA~ / 5. MBP AlAvaNI / 6. MRP poIkaro 1 7. MIIP kAmiNI : T rAmiNI / 8. P iis| 7. 1. M alaMhi / 2. MBP vi domu / 3. P amuha / 4. M dehu duguchaga; P deha duguMchu Na / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 159 jana tuma nidrA meM the aura jaba kuvAdiyoM dvArA gataMmeM pheMka diye gaye the, taba svapnAntarameM bhI durgAya hai subhaTa, maiMne tumheM saMsArakA haraNa karanevAle jinavarake una vacanoMkA sAra tumheM diyA pA ki jisase bar3e-bar3e RSimuni siddha hue haiN| phira tuma lalitAMga deva hokara, divya zarIra chor3akara, bhayaMkara zatruoMkA nAza karanevAlI bhUmimeM utpanna hue| lekina muniko dAnako buddhi aura aneka puNyoM kI siddhise tuma yahAM utpanna hue ho, jAnake dvArA tuma mere dvArA jAna liye gaye ho ? sambandhita ho, kyA tuma nahIM jAnate ? vidyAdhara rAja vidhoyA bhovate. mor3akara maiMne indriyoMkI bhUkhako naSTa karanevAlA bhayaMkara tapa kiyA aura sauSama svarga saubhAgyazAlI maNicUla deva utpanna huA, duHkhako nAza karanevAle svayaMprabha bimAnameM / isa jambUdvoke pUrva videhako puSkalAvatI bhUmimeM puNDarIkiNI nagarI hai| usameM apane rAjyako prasArita karanevAle rAjA pripasenako sundarI patnI hai| apane patise mneha karanevAlI usase, vINAke samAna zabdavAlA meM prItikara nAmase utpanna huaa| striyoMke dvArA icchita, he bhadra, tuma suno, bhramara samUhake samAna kezarAzivAlA, premakA sarovara, divya mahAjyoti yaha merA choTA bhAI hai| pattA-snehase nitya bharapUra apane gahavAsase hama donoM nikala par3e tathA vidyamAna zatruoM kA nAza karanevAle svayaMprabha arahantake ziSya ho gaye ||6|| hama loga avadhijJAnI cAraNa ho gaye haiM aura tumheM sambodhita karane Aye haiN| tuma samyaktva grahaNa karo, vyartha bakavAda mata karo, sadbhAvase jinadarzanakA vicAra kro| 'hai' yA nahIM hai, isakI bilakula zaMkA nahIM karanI cAhie, ihaloka aura paralokako bho AkAMkSA chor3a denI caahie| guNavAna vyakti ke doSoMko DhakanA cAhie, jo mArgabhraSTa haiM, unheM mArgameM sthApita karanA caahie| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mahApurANa vejAvakSu samaTha vacchalle phijjai hiyaeM sNghehiylle| micchu tucchu jo basu kahibAda aNNadidvivaDhe so Na dhunniji| vaDAi vaDiyadukkiyalevA malu kudevakucchiyagurusevaha / samayaveyaloiyamUDhattaNu aSaseM karai aNatyapavattaNu / acchai vujhyaNArthaNibaddha viThaNANammi dhAna supsiddhH| ena:- kisa jIvedamA paru sayalu vi jaanninaai|| hammai jeNa jiyaMtu pasu taM karavAlu Na veDa bhaNijAi / 7 / sayA NAriratto sayA bhenymtto| sayA vittaludo sayA sttphuddho| samoho samAo sadoso sraao| Na so hoi devo khaM sunnnnbhaavo| palaM jassa khaja mahu~ jamsa pej| bahU jassa gehe raI jaissa vehe| guru so vi hA he jage mNdmehe| sapA sapASA NavaMtA vigaavaa| Na gacchati sagaM Na vA te'pvrg| patA mahaMtA Na kAyasa ciNtaa| visasmAvi hAre khamA hoi bhaare| pamottaNa veyaM khagaM vAiNateyaM / jiNi aNi suriMdohavaMda / bihu~ pIyarosa ahiNsaanniyosN| vihAUNa eka NayANIyasakkaM / paro ko hayArI jage mohhorii| tiNA jo patto asapeNa ptto| ahiMsApayAso viyANAgamo so| pattA-pattIya dhammu dayAparasu risi guru veDa jiNiMdu bhahAra // lai lai tuTuM sammattaguNu maI akkhi saMsAraha sArata / / 8 / / - - 5. B saMhahiyalleM / 6. MBPT pahu / 7. MP munnijjd| 8. MBP gaMyahi bara; T gaMmaNi bdu| 9. MBP jiivdyaa| 8. 1. P majji mto| 2. P sttkuro| 3. MRP sayaM suSaNa; T saMNa na gaganaM devaH / 4. MBP tassa ! 5. MBK visassAvahAre; visssaahvaare| 6. MBP mohayArI; T mohayArI mohajArakaH / 7, MB ettIya; P pattima and gloss pratItyA / 8. MB para; Pdegparu / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26.8.20] hindI anuvAda yaha vicAra nahIM karanA cAhie ki manuSya apavitra zarIra hai| sAdhuoMkI dehase ghRNA nahIM karanI caahie| saMghake hitase bhare hRdayase aura vAtsalyake sAtha unakI beyAvRtya karanI cAhie / anyakA dRSTipatha jo mithyA tuccha aura bandhya kahA jAtA hai, usako prazaMsA nahIM karanI cAhie / bar3hatA hai pApakA leza jisameM aisI kuguru aura kudevako sevAse mala ( pApa ) bar3hatA hai| zAstra. zAna aura lokako mUr3hatA avazya hI anarthakA pravartana karatI hai| budhajanake granthoMmeM nibaddha suprasiddha vid dhAtu jJAnake artha meM hai| pattA-jJAna ( veda ) ke dvArA jIvadayA karanI cAhie, sva aura para sabako jAnanA cAhie, jisake dvArA jIvita pazu mArA jAtA hai usa karavAla ( talavAra) ko veda nahIM kahA jAtA || jo sadeva nArImeM rakta hai, sadA madirAmeM matta hai, sadeva dhanalubdha hai, sadA zatrupara kuddha hotA hai, moha sahita, mAyA sahita tathA doSa aura rAgase sahita hai, vaha deva nahIM ho sktaa| aura deva zUnyabhAva ho sakatA hai, jisake gharameM vadhU hai, jisake zarIrameM rati hai, are khedakI bAta hai ki mandabuddhivAle jagameM vaha bhI guru hai| pApa sahita loga pApa sahitako, vigatagavaM namaskAra karate hai| aise loga svarga nahIM jAte aura na hI apavarga ( mokSa ) jAte haiN| mahAn ve kahe jAte haiM jinheM, zarIrakI cintA nahIM hotI, hArameM yA bhArameM, jinako vizvake prati kSamA hotI hai| isalie vedako aura vainateya ( garur3a ) ko chor3akara anindya deva samUha dvArA vandanIya, vItakoca ahiMsAkA nirghoSa karanevAle indra ke dvArA praNamya ekamAtra anindya jinendrako chor3akara jagameM dUsarA kauna zatruoMkA nAza karanevAlA hai, aura mohakA apaharaNa karanevAlA hai| unhoMne jo kucha kahA hai, vaha asatyase vyakta hai, vaha ahiMsAkA prakAzana karanevAlA aura vijJAnakA Agama hai|| pattA-dayAse zreSTha dharma aura RSi-guru-deva-AdaraNIya-jinakA vizvAsa karo, tuma samyaktva guNako svIkAra karo; maiMne saMsArakA sAra tumase kaha diyA |8| 2-21 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w' 15 10 162 fertite : bho baliyagatta mita chavvabheya paMcayikAya paMca risivaya paMca challesabhASa teraha carita navaviha pattha satta bhaya siTTha appANumAra dharaNANioca jaMli suNivikarmaNa ajjeNa jema mahApurANa 9. bho dhavalaNetta / tapAI satta / chajjIcakAya / bhattie Navica bhaviyaNaravarge kulisavAta te kiMkara ca karevi jAyA NirapajjAha loyasAra amiMdasurattaNu vajjajaMghu sai sirimai ajjaha hu IsANakappi vara surakSa tahi ji kappikuMdadusamappahi jiNacaraNAraviMdara yacitteM huI amaru sarvapaNA aries vi ka mukha laliyaMgara suraNikAya | gaibheya paMca | giviyaI paMca | maNi tiNi gAva / * gupti vi titta / dadda dhammapaMtha / maya aThTha duTTa / kammANuSAca / karaNANioTha / maNipuMgaveNe taM hi teNa / abjAima | ghattA - jiha saddUrlajjaghaNareNa kolaNAreNa vi tiha paDivaNNaraM // vANaracaraNiricarehUM sammaIsa muNiNA diNNalaM // 95 // 10 gaya risi vellalevi imageM / maivarAi bhattAri suIkara | avimANi dvimagevajahi / pattA puNapAdapahnuttaNu / beviyAI samaMciyapujjaI / siripamaMdira NArme siriharu / sImaMtiNi suragehi sapadi / riliMga chiMdevi samateM | so ruveNa Na Nibjita kArme / gilai manohari DuDa siMga [ 26.91 9. 1. K adds this line in the margin but sooren ft out 2 MBP suraca uNikAya / 3. M gayameya 4. MP ra titta / 5. K " puMgameNa / 6. B sisuNavi P pisuNavi 7. MBP mahiu / 8. MP sadddala ajjaNareNa: B saddUlavajjaNareNa / 9. MP riucaraI / 10. 1. P ulleni / 2. MBP bahumidu / 3. MBP bajajajaMSu sirimadda taha ajja / 4 P mubAI 5. hu / 6. MBPK samma / 7. K vizvaca / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 10.10] hindI anuvAda he sundara zarIra, dhavala netra mitra! tuma zraddhAna karo ki tatva sAta hai| dravyake chaha bheda haiM, jodakAyake chaha bheda haiM, mastikAya pAMca haiM aura devanikAya pAra haiN| jJAna pAMca haiM, gatibheda pAMca haiM, munitrata pAMca haiM, gahasthoke bhI pAMca vrata hai| lezyAmAva chaha haiM, garva tIna prakArake jAno, cAritrya teraha prakArakA hai, aura guptiyAM tIna prkaarkii| padArtha nau prakArake haiM, dharmake mArga dasa prakArake haiM, sAta prakArake bhaya kahe gaye haiM, duSTa mada ATha prakArake haiM, AtmAnuvAda (jIvAnuvAda) pharmAnuvAda, caraNa niyoga aura karapaniyogakA una munine jo varNana kiyA, use kamase sunakara usane grahaNa kara liyA, Aryane jisa prakAra, AryAne bhI usI prakAra / pattA-jisa prakAra zArdUla ke jIva manuSyane samyakdarzana svIkAra kiyA, usI prakAra subo ko sampapa svIkArA pAra aura nakulake jIva manuSyoMko mo munine . samyagdarzana pradAna kiyA ||5|| bhavya narasamUhake dvArA bhaktise praNamita RSi AkAzamArgase ur3akara cale gye| vaz2abAhuke ke cAroM mativara Adi zubhaMkara anucara tapakara nirakhadya adhaHpreveyaka svargake ahamendra vimAnameM utpanna hue| unhoMne lokazreSTha ahamendrasurava aura puNyake prabhAvako prabhutAko prApta kiyaa| vajaya aura AryikA zrImatI, donoM samatAse aMcita aura pUjita hokara mara gye| dhamajaMgha IzAna svargake proprabha vimAnameM zrIdhara nAmakA zreSTha sura huA aura usI svargameM kunda aura candramAke samAna AmAvAle svayaMprama vimAnameM vaha strI ( zrImatI ) jinake caraNakamaloMmeM bhakti rakhaneke kAraNa samyaktvase strIliMgakA uccheda kara svayaMprabha nAmakA deva huI, jise rUpameM kAmadeva bhI nahIM jIta skaa| vyAnakA mI jIva manuSya marakara sundara vimAnameM sundara aMgoMvAlA sundara Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 deu varAhaca vi saMjAya davimANi sarayakaMdAhai mahApurANa NAmeM kuMDalillU suphalAya | ANi sAmAi T ghattA - kurubhUmihi mAvu maritri kaMti NAI miyaMku duiva || hikameM periyara pahacari mogara huDa klajja ||10|| 11 suhuM bhujepaNu kurudharaNIgaru / NAma goru deva saMkhyau | jeNa mahAbalu dhamma lAviva / so saMjAyata kevalijiNavaru / gati bahu siriharu / thu yiguru gurubhakti karepiMNu / paI mahU diSNu hatyu paramesana | pakiya visuddha | tuhuM samu sa viNIsesu vi / havaM tuha caraNajuyalu saraNaM gaI / battA - bhicchAdiTTi 'duTTamaNa pAtrayamma ziddhamma varAyA // kahi mayaNamaNimaNa kahi te saMti mahArA jAyA // 11 // sic Asi jamma jo vAda dAvattaviNai hU jo buddha ho bhAvi pIkara tiloyapIka pArNa pariyANivi surasahayaka amararAli paisepizu feng vivari muNosara pa sabuddha buddha' jagu buddhava joIye taNIse vi tuhuM mahugaNa "abhaMga kahai bhaDAra viNi kudhAmanu asahari saMta saMjoyehu suNyAyavivaraNadUsiyamai taM suni siriharu ga tetahi papi taM satimiru kuvivaru aho aho sayama suhi mahAbalu bhuttI suru jeNa alayAuri suraduMduhi gaMbhIraNiNAeM gurugA jiNavayaNammi Niuttara [ 26.10.11 12 gaya bhiNNasahasamai bhImahu / zcitamaMdha viNigoyahu / viDiva Narai duijjai sayamai / NAra para NisaNNava jetahi / bhai vimANA suravaru | havaM so khayararAja jasaNimmalu / sAmasA tuhuM rikarike sari / tumha,iM viNi vi jiNivi vivAeM / sopa pattava / 8. MP kuMDilillu / 9. MBP mAga / 10. MBP maNaharu K majahara but currcats it to bharahu / 11. 1. 6 so / 2. MBP vimANe mahU / 3. M manohara / 4. MBP surUpa / 5. M poIka 6. MP pIvara B goyaMkaru / 7. MH bhaktihi; Pmati / 8. B kareviNu / 9. MP pII mRdhu / 10. MBP jANiyauM / 11. MUP abhaggajaM / 12. 1. P so jaoNbahu / 2 MBP muhi / 3 zuru | 4 12. MB sudiTTimaNa; P sumudumaNa | MBP paraMparA / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 129] hindI Apa zrI&rs fair deva huaa| varAhakA jIva bhI deva huA kuNDalilla nAmakA sundara kAntivAlA / zarada maitroMke samAna nandavimAnameM vaha aisA lagatA, jaise eka kSaNake lie meghameM vidyut samUha zobhA detA hai| ghattA -- nakulakA jIva, manuSya marakara kurubhUmimeM manuSya huA jo kAntimeM mAno dUjakara cauda thaa| isa prakAra apane zubhakarmase prerita hokara manarathavAlA ||10|| 11 jo pUrvajanma meM vAnara thA, vaha kurubhUmike manuSyake rUpameM sukha bhogakara nandAvataM vimAna meM utpanna huA, sundara manohara nAmake devake rUpa meN| paNDitasamUhako acchA laganevAlA jo svayaMbuddha thA aura jisane mahAbalako dharma meM pratiSThita kiyA thA trilokako priya laganevAlA vaha prItaMkara nAmakA jinavara kevalI huaa| devasahacara zrIdhara jJAnase yaha jAnakara usakI vandanAbhakti karane ke lie gayA / devasabhAke bhItara praveza karake aura gurubhakti kara apane gurukI khUba stuti kI - 'he paramezvara ! bhanavivarameM girate hue tumane mujhe hAthakA sahArA diyA, tuma svayaM buddha buddha ho, duniyAmeM buddha mAne jAte haiM ? Apane hRdaya vizuddha kara diyA hai| Apane azeSa tatvakA sAkSAtkAra kara liyA hai, Apa dhanI aura nirdhana meM samAna haiN| Apa mere lie AdhArabhUta abhagna stambha haiM, maiM tumhAre caraNayugalakI zaraNa gayA thaa| batA -- mithyAdRSTi atyanta dRSTamana pApakarmA dharmahIna aura becAre ve hamAre mantrI kahA~ utpanna hue hai kAmadevake madakA nAza karanevAle kRpayA batAie ?" // / 11 // 12 AdaraNIya vaha batAte haiM- " ve donoM sambhinnamati aura sahasramati khoTe sthAnavAle bhayaMkara, kaSTako paramparAse yukta nitya andhakAravAle nitya-nigoda meM gaye haiM / zUnyavAdake vivaraNa se dUSitamati zatamati dUsare naraka meM gayA / " yaha sunakara, zrIdhara vahAM gayA, jahAM narakameM vaha thA / andhakAramaya usa kuvivara meM praveza kara apane vimAna meM baiThe hue zrIdharadevane kahA, "he mahAbala svayaMmati suno, maiM vahI yazase pavitra vidyAdhara rAjA hai jisane bahuta samaya taka alakApurIkA bhoga kiyA / tumhArA svAmIzreSTha aura zatrurUpI hAthI ke lie siMha / suradundubhikA gambhIra ninAda jisameM hai, aise vivAda ke dvArA tuma tonoMko jItakara guruke dvArA jina vacanoM meM niyukta meM sukhakI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 166 I tuhuM puNu pA ettha Nihittava atara jiNu bhaNu paramappaDa | jIvadayodameNa paricattava duure mA bigaDahi apaca ghattA -- dhammu ahiMsa sahahi mokkhamaggu Nidhu vidyApahi // jIvattha chiddArahila muNi Nimukamohu saMmANahi ||12|| pahA jittataraNI pahU teNa muNio darda kSaiti gahio jiviMdassa samao mubbhUyaduriyaM vo madhuraM suro sommaNo tao biduradalio rika vihiyasamarA mI limalie sirArUDhahariNo surAsAi saha jalA UriyA gaI mahApurANa tahu hiNi sohama suMdari pADa asesu ci aNuhuMje SpiNu samai suhaileNa tahi taguruhu so jayaseNu bhArNaharu tA sirihararu tarhi ji pahucaTha te vindhu bhIsaNu pAraddha 13 vigeNa karuNI jayAdi bhaNio | yA dosarahio / amovima / mahAdukhabhariyaM / gao saggasiharaM / siyAyaMtraNayaNo | Padam as cle kAle calio / mahAravivarA | vare dIva valae | mahAmeru giriNo / videhammi vicale | mI maMgalAI / ghattA - paTTaNu rayaNasaMca sadhaNu tetyuM ji gariMdu mahIdhara gAyeM || suivaM subbhavu' guNasahita cAvadaM NaM dAvi kAmeM // 13 // [ 26.12.1 x kiM vaNijAmeM suMdari / jiNa mahArASpiNu / saMNimuhu jAma vivAha dhara kaNNAkaTha | vAra dhUli lohu bi muka / uccha ke sokkhu Na laddhaDa | 5. MBP dayAkSaNa / 6. MBP bhaNu jiSu / 7. MB jimmukkamo; P Nimukkako / 13. 1. B karaNI / 2. MBP jiNideNa bhnnio| 3. MBP bharti / 4 M samunbhUya / 5. MBP pottUNa / 6. MRP somaM / 7. MB yaraM / 8. MBP 'kariya; K Uriya but corrects it to kariyA in second hand 9 MBPK Tyu gariMdu / 10. MBP mahIru / 11. MBP "subhava / 14. 1. P gehaNi / 2. MBP jinamaI / 3. K pAlepiNu / 4. MBP saMNiyaM / 5. M.BP hi / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 14.6] hindI anuvAda 167 paramparAko prApta haA hai| jovadayA aura saMyamase rahita tuma loga pApake kAraNa yahA~ utpanna hue ho / durnayoMse apaneko mata bhaTakAo, vItarAga jina paramAtmAkA nAma lo| ___pattA-ahiMsAdharmakI bhaddhA kro| nirgrantha mosamArgako jAno tathA jihvopastha bhUkhase rahita aura mohase mukta munikA sammAna karo" // 12 // usane prabhAse sUryako aura gatibhaMgimAse hathinIko jotanevAle svAmIko mAnA aura kahA. hai anindha, tumhArI jaya ho / zIghra hI usane hamezA doSase rahita jinendra ke siddhAntako dRr3hatAke sAtha svIkAra kara liyaa| amohake sAtha vaha mRtyuko prApta hubA / mahAn duHkhoMse bhare hue tamase utpanna duHkhoMvAle usa narakako chor3akara zrIdhara apane yadhura svarga-vimAnameM calA gyaa| usa samaya pApoMko naSTa karanevAlA pAtamati apane sAmAna nahIM haeH mahAlAlA vivaroMko chor3akara calA / maNimaya kamaloMke sthAna zreSTha puSkarA) dvIpameM, jisake agrabhAgameM hariNa sthita hai, aisA sumeru parvata hai| usakI pUrvadizAmeM saphala videhakSetrameM jalase bharI huI nadiyoMvAlA maMgalAvatI deza hai| SatA-usameM dhana-sampanna ratnasaMcaya nagara hai| usameM mahIdhara nAmakA rAjA hai jo aizA jAna par3atA hai mAno kAmadevane pavitra bAMsase utpanna pratyaMcA sahita dhanuSa hI pradarzita kiyA ho // 13 // saubhAgyameM sundara aura nAmase sundara usakI gRhiNIkA kyA varNana kiyA jAye ? apane azeSa pApoMko bhogakara tathA jinamatameM zraddhAnako pAkara zatamati puNyake phalase usakA pUrNacandrake samAna mukhavAlA putra utpala huaa| vaha jayasena sUryako kiraNoM ke samAna pratApavAlA thaa| jaba vaha vivAhake lie kanyAkA hAtha pakar3atA hai, tabhI zrIvaradeva bhI vahAM A phuNcaa| usane dhUlase bharI huI hvA chodd'ii| usane bhISaNa vighna zurU kiyaa| vivAhameM kisIko bhI Ananda Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 mahApurANa [26. 14.7 taM pecchivi varadatta bhAviu pahau ciru mahaM kaha va Niseviu / ema kahi mi pAhANihi tADiu emva kahi vi kharapavaNe moDita ! ema kahi mi rayapuMja jhaMpiu : emba kahiM bhI le vana kaMpiu | ema sarivi sumariu NArayabhava" jamahararisihi pAsi layajavaLa / tara karevi baMbhidu pahUyau dhammu ji jIvaha ''aggai.hUyata / ghattA-aigaruA vi Navati guru caMdasUravaMdArayabaMda / / sAmaNNu tri suru dhammaguru siriharu pujiu baMbhasuriMdeM // 14|| cuu muibi NiyakA siriharU vi sggaar| sasisUradIcammi iha jaMbudIvammi / hariNiya girIsassa maMdaragirIsassa / uttarodehammi surdisividehmmi| visthiNNasImAhi Nayarihi susImAhi / suididi NaraNAha raNi jassa Na rnnaahu| jo rosu saMvaraha jo sirivahuM dhri| jo kAmu parihara paraNArirai hrh| jo mANu Niggahai mauyattu sNgh| je uNiu jaiNi harisu jaMNa kiDa aiharisu / je lohu pimma hiTa purisatthu jeM mhiu| maDa jeNa Niviu maNu jeNa thiru Thaviu / ghattA-rUrva sohaggeM guNeNa NAvai uvasi gaM iMdoNI / / ki thuncAi amhArisihi suMdari NaMda NAma vahu rANI / / 15|| surevaru saggu mupappiNu AyAu teNa suvihigAmeNa juvANe muNihiM vi mayaNummAya jagerI suya lIlANijiyataMberama jo mirimai hi jIu sa sayaMpahu~ putsu magoramAi saMjaNiyau tAhi gambhi so gaMdaNu jAya / NaM paJcakkha vammavANa / abhayaghosacakkaghAihi kerii| pariNiya paNa Ni NAma maNorama / suramaMdiracuja bahupuNNAvahu / kesara NAmeM jaNavai bhaNiyau / 6. Komics this font. 7. MB kahi mi / 8. RK pAhANAhi / 9. MB' pAyara' / 10, MBP ta; ca / 11. MBP magaha; K saggaha, but corrects it to agai / 15.1. M hariNi / 2. M utuMgagehammi / 3. MBP sirivahU vrii| 4, MBP jaNaharim / 5. P jiga kana / 6. MIBP iMvAiNi / 7. K suMdara / 8. 8 rAigi / 16. 1. MBP mirihae / 2. MBdegpuNyAuda / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda nahIM aayaa| yaha dekhakara vara apane mana meM vicAra karatA hai ki isako to maiMne kahIM bhogA isI prakAra kahIM pattharoMse pratAr3ita kiyA gayA hai| isI prakAra kahIM kharapavanase mor3A gayA isI prakAra kahIM ghUlasamUhase DhakA gayA hU~, isI prakAra kahIM meM duHsase kopA huuN| isa para vicArakara use narakako yAda A gayI aura usane yamadharatrIke pAsa jAkara prata grahaNa kara sira tapa karake vaha brahmendra huaa| jIvake dharma ho sabase Age rahatA hai| ghatA-bar3e-bar3e loga bhI guruko namaskAra karate haiN| candra-sUrya aura devoMke dvArA vanda brahmasurendrane bhI deva zroSarakI dharmaguruke rUpameM pUjA ko // 14 // zrIdhara bhI svargase apanA zarIra chor3akara candramA aura sUryoke dvIpa isa jambUdIpameM, : indra jina tIrthakarako le gayA hai, aise sumeru parvatako pUrva dizAmeM vizAla AkAravAle videha / ko vistIrNa somAoMvAlI susImA nagarI meM zubhadRSTi nAbhakA rAjA hai, jisake yuddha meM saMgrAma nahIM hai, jo krodhakA saMvaraNa karatA hai, lakSmIrUpI vadhUko dhAraNa karatA hai, jo kAmakA pari karatA hai, parastriyoMmeM ratise dUra rahatA hai / jo mAnakA nigraha karatA hai, mRdutAko dhAraNa ka hai, jisane logoM meM harSa paidA kiyA hai, parantu jo svayaM adhika harSa nahIM karatA, jisane lobhako kiyA hai, jisane puruSArtha kA bAdara kiyA hai, jisane ahaMkArako naSTa kara diyA hai, jisane / manako sthira banA liyA hai| pattA-jo rUpa, saubhAgya aura guNameM jaise urvazo yA indrANo yo aisI usakI nAmako sundara rAnIkA varNana hama-se logoM ke dvArA kaise kiyA jA sakatA hai ? // 15 // vaha deva ( brahmandra ) svarga chor3akara, usake garbhasa putra paidA huaa| sudiSi nAmave yuvakase, jo mAno sAkSAt kAmadeva thA, muniyoM ke bhI manameM unmAda utpanna karanevAlI abha cakravartIko apano gatise hAthoko jItanevAlI manoramA nAmakI praNayinI putrose viva liyaa| jo svayaMprama nAmakA deva zrImatIkA jIva thA, aneka puSyoMkA dhAraNa karanevA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 26. 16.6] hindI anuvAda nahIM AyA / yaha dekhakara vara apane manameM vicAra karatA hai ki isako to maiMne kahIM bhogA hai / isI prakAra kahIM pattharoM se pratAr3ita kiyA gayA hai| isI prakAra kahIM kharapavanase mor3A gayA hU~ / isI prakAra kahIM dhUlasamUhase DhakA gayA hU~, isI prakAra kahIM maiM duHkhase kA~pA huuN| isa prakAra vicArakara use narakakI yAda A gayI aura usane yamadharazrI ke pAsa jAkara vrata grahaNa kara liyA / tapa karake vaha brahmendra huaa| jIvake dharma ho sabase Age rahatA hai / pattA - bar3e-bar3e loga bhI guruko namaskAra karate haiM / candra-sUrya aura devoMke dvArA vandanIya surendra ne bhI deva zrIdharakI dharmaguruke rUpameM pUjA kI // 14 // prabha 15 zrIdhara bhI svargase apanA zarIra chor3akara candramA aura sUryoke dvIpa isa jambUdvIpameM, jahA~ indra jina tIrthaMkarako le gayA hai, aise sumeru parvatako pUrva dizAmeM vizAla AkAravAle videha kSetrakI vistIrNa sImAoMvAlI susImA nagarI meM zubhadRSTi nAmakA rAjA hai, jisake yuddhameM saMgrAmadoSa nahIM hai, jo krodhakA saMvaraNa karatA hai, lakSmIrUpo badhUko dhAraNa karatA hai, jo kAmakA parihAra karatA hai, parastriyoM meM ratise dUra rahatA hai| jo mAnakA nigraha karatA hai, mRdutAko dhAraNa karatA hai, jisane logoM meM harSa paidA kiyA hai, parantu jo svayaM adhika harSaM nahIM karatA, jisane lobhako naSTa kiyA hai, jisane puruSArthakA Adara kiyA hai, jisane ahaMkArako naSTa kara diyA hai; jisane apane manako sthira banA liyA hai, pattA--jo rUpa, saubhAgya aura guNa meM jaise urvazI yA indrANo yo aisI usakI nandA nAmako sundara rAnIkA varNana hama jaise logoMke dvArA kaise kiyA jA sakatA hai ? ||15|| 16 vaha deva ( brahmendra ) svargaM chor3akara usake garbhase putra paidA huaa| suvidhi nAmake usa yuvakase, jo mAno sAkSAt kAmadeva thA, muniyoMke bhI manameM unmAda utpanna karanevAlI abhayaghoSa vartI apanI gati se hAthIko jItanevAlI manoramA nAmako praNayinI putrIse vivAha kara liyaa| jo svayaMprabha nAmakA deva zromatokA jIva thA, aneka puNyoMkA dhAraNa karanevAlA vaha 2-22 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 [26.1 mahApurANa jo salajIja cittaMga saggahu NivaTija kAlavasaM gaja / so vi bihIsageNa siyaNettahi huu suu barayattA pUryadattahi / jo cira kolajIu kuMDalasuru so saMprAI- puNu jammataru / paMdiseNarAeM aNuruvau taNau aNaMtamaIhi phuuyu| sayahiM barola ji jaNi komiDa : jo vANaraha jIla maI takkiu | so ji maNIharu mANava sugaihi raiseNe hUyau caMdamaihi / ghattA-tahu cittaMgara gAuM kiu Na ulu maNoharu suru sggaayu|| jo so NiviNa pahajaNeNa puttu cittamAliNiyahi jAyaja | // 16 // 17 saMtamayaNu jANijai NAmeM e Naravasuya suhapariNAmeM | kaya risi suvihi hi suvihi hi sahayara abhayaghosarAeM sahUM kiNkr| vimalavAi jiNavaMdaNeittida gaya vividavaNavaNa vittii / abhayaghosu jiNaghosu suppiNu caku NihANaI vasuha mueppiNu / kAmaphasAyaSisAyavihaMjaNu huu muNivara Niggathu NiraMjaNu / paMcasayAI suyAI ajiMdaI aTThArahasahasAI pridhN| teNa samaya dikkhiya yarAyA varadattAi vitahi risi jAyA / suvihiNihAliyaphesabadeheM gharavai sNtthinnNdnnnneheN| paMdhANuvvaya tiNi guNavyaya caca sikkhAvaya kaya vajjiya maya / pattA-jeNa sacittu Nirohiyara iMdirya visayarasesuNa thakAi / / taha mANaSiyahu dhari ji tau jo appAgalaM daMDehuM sakaI // 17|| 18 dasaNa va sAmAIva posahu macittayaviramaNu jaNadUsahu / vAsari NArisaMgaparivajaNu baMbhacera aarNbhsmujjhnnu| dubihu vi saMgamAru avagaNita pArne Na kAI vi maNi aNumaNi | Nidiva Na teNa paDivaNNa muttau parakiu keNa vi diNNAM / aMtai saMthArayasaveNasaNu karivi patu acchaMda iMdanaNu / tAyavioeM meiNi mellivi| sIlAyArabhAra ucvnivi|| jiNatau tivvu careppiNu kesau tahi ji nAsu jAryatra paDivAsa' / do vi duvIsaMbuhisarisAusa iMdAuhadhara NaM nnvpaaus| 3. MBP varadattau / 4. MBP pimadattahi / 5. MI3P kuMiliguru 1 6. MBP saMpAija / 7. M ula / 17. 1. MBP bNdnnbhttii| 2. MB pakka / 3. AMBP ziyanuvarNaheM / 4. Pidiu / 5. MBP daMDi 18. 1. MBP saNu / 2. P saamaayh| 3. Af jiNa / 4. ' pAu vi kAI Na / 5. MBP saraNata 6. MBP anuyaI / 7. P kareppiNu / 8. MB paDijAyau; P pahibhAyau / 9. MEP uhA NaM ( PNa ) paas| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 18.8] hindI anuvAda 171 svasi cyuta hokara manoramAkA putra huaa| janapadameM usakA nAma 'kezava' rakhA gyaa| jo siMhakA jIva citrAMga thA, vaha bhI samayake vazIbhUta hokara, svargase cyuta hokara, vimoSaNakA zveta netroMvAlI priyadattAse varadatta nAmakA putra huaa| jo suarakA jIva kuNDaladeva thA, vaha bhI phira janmAntarako prApta huA / nandIsena rAjAkA anantamatose utpanna usIke anurUpa putra utpanna huaa| svajanoMmeM use barasena nAmase pukArA gayA aura vAnarake jIvako maiMne jo kalpanA kI thI vaha bhI ratisenakA sugatiyAlo candramatIse sundara manohara nAmakA manuSya huaa| pattA-usakA citrAMga nAma rakhA gayA / nakulako manohara nAmakA deva svargase Akara, prabhaMjana nAmake rAjAkA rAno citramAlinIse putra utpanna huA ||16|| jo nAmase prazAntavadanake rUpameM jAnA gyaa| jisane muniyoMkI sevA kI hai aise suvidhike sahacara mitra aura anucara ye rAjaputra zubha pariNAmake kAraNa abhayaghoSa rAjAke sAtha vimalavAhana tIrthaMkarako vividha pUjAoM aura vividha zabdoMse vibhakta vandanA bhaktike lie gye| vahA~ rAjA abhayaghoSa jinaghoSa sunakara cakra, khajAnA aura dharatI chor3akara tathA kAmakaSAyakA vibhaMjana karanevAlA nigrantha niraMjana muni ho gyaa| usake sAtha anidya rAjAoMke rAgako naSTa karanevAle aThAraha hajAra pA~ca sau rAjaputra tathA varadattAdi jana muni ho gye| apane putra kezava zarIrako dekhabhAla karanevAle putrasnehake kAraNa suvidhi gRhastha hI banA rhaa| usane pAMca aNuvrata, tIna guNannata aura cAra zikSAnata grahaNa kiye aura madoMko chor3a diyaa| dhattA-jo apane citakA nirodha kara letA hai, usako indriyA~ viSayarasameM nahIM lgtii| tapa to usa manuSyake gharameM hI hai ki jo apaneko daNDita kara sakatA hai // 17 // 18 darzana-vrata-sAmAyika-proSadhopatrAsa, logoMke doSose apane cittakA viramaNa / dina meM strIke sAtha sahabAsakA tyAga, brahmacarya aura ArambhakA parityAga / do prakArake parigraha bhArakI usane upekSA kii| aura apane mana meM usane kisI bhI prakArake pApakA anumodana nahIM kiyaa| nirdiSTa ( soddezya ) AhArako usane grahaNa nahIM kiyaa| dUsareke lie banAyA gayA aura kisI dvArA diyA gayA bhojana svIkAra kiyaa| anta meM saMnyAsapUrvaka mRtyu prApta kara acyuta svargameM indratvako usane svIkAra kara liyA / apane pitA ke viyogameM dharatI chor3akara zIlAcArake bhArako uThAkara jinavarakA tIvratama tapa tapakara, kezava uso svargameM janma lekara pratIndrapadako prApta huaa| donoM hI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 172 varadattaya varaseNa jiyaMgaya e cattAri vicAravibhANa mahApurANa [ 26 16 9 saMtamayaNa muNivara cittaMgaya / tetthu ji jAyA masi samANahaM / D dhanvA - kiM sasi bharajjoyayaru rNa" gahakaDitti Nihitiye kAgaNi // ava guNagaNu guNai puSpayaMtu suraguru buIsiramaNi ||18|| butha mahApurANe tisaTTimA purisaguNAlaMkAre mahAkapu phavaMta viraie mahAbhayamarahANumajie mahAkabje bhoSamUrma siddirasyaM he suviha kesa va iMdupadibhavAvaNaNaM NAma chabbIsamo pariccheo samato // 26 // weten ermed Ni vorbera difiere redu 10. M kaDiti NaM / 11. MBP vittaya / 12. MB bRhasirimaNi / 13. MBP suvihiM / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. 18.9] .::..:: :: :: . hilI anusAra .... 173 bAIsa hajAra varSa AyavAle aise the mAno indrAyudha karanevAle navapAvasa hoN| varadatta, varasena, citrAMgada aura kAmavijetA prazAntavadana ye cAroM hI munivara samAna cAra vimAnoMke bhItara utpanna hue| pattA-kyA bhAratako Alokita karanevAlA candramA hai ? nahIM, AkAza-kaTitalapara kAgaNI maNi rakha diyA gayA hai / devoMkA guru, budhoM meM ziromaNi acyutendrake guNasamUha ginatA hai ||18|| isa prakAra presaTha mahApuruSoMke guNAlaMkAroMbALe isa mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA viracita evaM mahAmanya marata dvArA anumata isa kAmpakA mogabhUmi zrIdhara-svayaMprabhA-suvidha-kAva indra-pratInya janma varNana mAmakA bIsavA~ adhyAma samA hubhA // 2 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 aisomasahAva mahAravaha kiha baMcavi kAlarahaTTacAma sts jAtiry viyaliyAu siriNi teaf se saMjayaI vicchAya te ohAmiyacaMdaho || NiyayaMgaI khayaliMga ayakapariMdo ||dhruv 1 saMcaliya cala sasiravi vala / ghaDimA ghiu AuNIya / chammAsa samanivi vIyarAu | bhaviyahu bhavaNAse vi vittu vimalu / kaddU kAle kira kavalisa Na dehu / kiM bhaNami videha vilAsadiSbu | hi vara pukkhalava NAma desu / airu puMDariMkiNI tetthu sAmi / rAhu jiNesaha vajaseNu / sirikaMtA gAyeM tAsu kaMta / tahi hu NAme vajjaNAhi / saMdhi 27 cuDa rihuta caraNajamalu 'kAle *asaNA iha jaMbuMdIvi suragirihi pubu ramaNIya bAgha liNivesu cavaNNamaNisilAbaddhabhUmi harimapavicchriyapAya reNu muhasa sijopAdhava liya diyaMta so tisarA duriyavAhi varaseNu vi hUya vajayaMtu suraloyaDu celici pasaMtamayaNu pa saddUlAiya ca sahAya himavajjabimANavAsu AyaTa maddavaru jAyau subAhu ghattA - saggAyaDa saMbhUyau varayattu vi tahi bAlau / / vijayaMkaja hariNakarNa uggamitra suhAlau || 1|| 2 cittaMga NAmeM puNu jayaMtu / avarAiDa hUu pallavayaNu / jAyA juvarAya iTTha bhAya melleSpiNu jammahu mANavAsu / AnaMdu vi NAma mahaMtabAhu | MBP give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza :gurudharmodbhavapAvanamabhinandita kRSNArjunaguNopetam / bhImaparAkramasAraM bhAratamiva bharata tava caritam // 11 // GK do not give it. 1. 1. MVP ki baNami / 2. MBP dhitta / 3. M risi / 4. MBP calaNajulu 1 4 MBP bhavaNAsa vivittu vimalU / 6. P jaMbudou / 7. MBP uvavaNAvaNi / 8. MBP hi puskhalavadda NA de / 9. MBP puri / 2. 1 MBP cayivi 2 MUP sadddlAI vi / 3. G vamma | Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sandhi 27 apane tejase candramAko parAjita karanevAle acyatendra ke kSayage Aligita aMga ekadama kAntihIna ho utthe| ___ atyanta saumya svabhAvavAle aura mahAbhayaMkara candramA aura suryarUpo caMcala bela cala rahe haiM, paTImAlA (ghaTikA aura samaya ) se prAyarUpI nIra kama ho rahA hai, maiM kAlarUpI rahaTake AcaraNase kaise baca sakatA huuN| apanI Ayuko vigalita mAnakara chaha mAha taka bItagaga bhagavAnkI samarcA kara, zrIse yukta aura pApase rahita unake caraNakamala, jo bhavyake lie bhavakA nAza honepara vitta ( dhana )ke samAna hai| samaya Anepara acyuta svargase vaha cyuta huaa| kAlo dvArA kisako deha kavalita nahIM hotii| isa aAbUtIpameM sumerupUrvatako dizA dilAsase diya videhakA kyA varNana karU ? usameM sundara upavanoMkI katAroM aura gharoMse yukta puSkalAvatI nAmakA deza hai| aneka raMgoM kI maNizilAoMse vir3ita bhUmivAlo puNDarikiNo nAmako nagarI hai| usakA svAmI indramukuToMse cAhI gayI caraNadhUlivAlA vajrasena nAmakA sUryako jItanevAlA g2ajA hai / apano mukhacandrakI jyotsnAse digantako sapheda banA denevAlo zrIkAntA nAmakI usakI patnI hai| pApako vyAdhiko naSTa karanevAlA vaha acyutendra usakA vacanAbhi nAmakA putra huaa| pattA-svargase AyA varadatta bhI usakA ghAlaka huA bijaya nAmakA, mAno jaise sudhAphA Alaya candramA hI udita huA ho // 5 // barasena bhI vaijayantameM huA, aura citrAMgada jayanta nAmase utpanna huaa| prazAntavadana bhI devalokase cayakara praphullamukha aparAjita huaa| 'ye zArdUlAdi (siMhAdi ) cAroM sahAyaka bhI yuvarAja vacanAbhike isa bhAI hue / adho| veyaka vimAnake vAsako chor3akara, mAnava janmameM Akara 1. siMha - vijaya, subara = vaijayanta, nakula = jayanta, vAnara - aparAjita, matibara mantrI = subAhu, bAnanda purohita = mahAbAha, akampana senApati = pITha, dhanamitra seTha = mahApoTha, zrImatIkA jIva =dhanadeva / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 mahApurANa [27. 2.5 AI miMdu akaMpaNu huyau pIdu dhaNamittu vi tetthu ji gaThayapITu / je bajjajaMghabhavi bhizca tAsu rAyaDa ppplkheddaahivaasu| hotA cika evAhi vihivaseNa hUyA cattAri vi sahu~ jaseNa / te devihi gambhi mahAsaI hi tAhi ji sursiNdhurvigiidi| susaNehA zeTThasahoyarAsu ko hoi vesu NiyabhAyarAsu / pAleppiNu bhakkayakammachaMdu tetthu ji puri kesavu so pabiMdu / caNivatteM surayAsattamaihi sisu jaNi u kubere gaMtamAhi ghasA-iyatUrahiM gaMbhIrahi baMdhuvA ANaMdiu / / samANe dhaNadANe dhaNadeva ji so sahita / / 2 / / ekkAhi diNi jhanti samAgamahi bhAsiu kiM tuhaM mohiu~ gaehi / ki hittabuddhi tuha hiya hapahiM jehiM rajio si NArIraehiM / tuhUM devadeu telokaNAtu tahi aNNAha ko kira bohilAhu / itha saMbohiu loyaMtiehi so vajaseNu kayasaMtipahiM / siMgArabhAravevamarasTu paviNAhihi baMdhivi rAyapaTaTu / aMbayavaNi khaNi NikkhavaNu kiyau titthaMkareNa Niyahiyau jiyaH / ucpaNAcaM tAyaH ghAmalA asisAlai rynncku| dAeNa parajjisa mohacA putaNa vi Nijjita vairicaku / tAyahu saMThiya Nihi samavasaraNi puttahu vi va vi saMbhUya saraNi / tAyA iMdA vi karaMti seva puttahu vi bhicca gaNabaddha deva / hula tAja dhammavaracakavaTTi suba chakkhaMDAvaNicAvaTTi / pattA-siri' meiNi suhadAiNi juNNa taNu va viyppivi|| pavitaho Niyaputtaho pacchai ranju samappivi // 3 // aMgulidalu NahapahakesarAlu survrhsaablirvbmaalu| muNibhamarapIyamayaraMdabiMdu AsaMghiu piucaraNAraviMdu / panyajja laiya dharaNIsareNa vijaeNa vadajayaMteNa teNa / saMveu viveta parAvahiM dhIrehiM jayaMtavarAiyahiM / tau laiu subAhuM pasthiveNa saMteNa mahAbAhuM nnivenn| 4, MBP ahamida / 5. M paNumettR;BP paNamettu / 6. MBP sasaNehA / 5. G suhoyarAsu / 8. M tavayaM ; BP bhavU kayakamma chedu / 9. MBP kesau / 3. 1. M mohiu / 2. jiha / 3. kahi kir| 4. MBP Nihi saMThiya / 5. B sirimehaNihi suhadAiNihi / 6. M rajma / 4, 1.M3P dala / 2. P subAhu / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 177 masivara subAhu huaa| Ananda bhI mahantabAhuke nAmase utpanna huaa| akampana ahamendra poTha huaa| aura dhanamitra bhI vahIM para mahApoTha huaa| vanajaMdhake janmameM, jabaki vaha utpalakheDa nagarakA adhivAsI rAjA thA, usa samaya usake jo mutya the ve bhI ( pUrvokta) vidhike vazase, yazake sAtha cAroM hI utpanna hue| ve devendagajapatike samAna gativAlo usI mahAsatI devIke garbhase janme / snehase pUrNa jeThe sage aura apane bhAiyoM ke lie deSya kona hotA hai ? pUrva janmameM kiye gaye karma chandakA pAlana karanevAlA vaha pratondra kezava bhI vaNikaputra kuverakA suratimeM apanI mati Asakta rakhanevAlI anantamatIse puna utpanna huaa| : ... . ....... .... dhattA gambhIra nagAr3oMke bajanepara bandhuvarga atyanta Anandita huaa| sammAna aura dhanadAnake sAtha usakA nAma dhanadeva rakhA gayA // 2 / / 3 eka dina zIghra Aye hue laukAntika devoMne usa ( vajrasena se kahA ki tuma mohita kyoM ho? kyA tumhArI hitabuddhi calI gayI, jo tuma nArImeM rata rahanevAle, indriyarUpI azvoMke dvArA yahA anurakta ho| he devadeva, jahA~ tuma trilokanAtha ho vahAM kisI dusareke lie bodhilAbha kyA hogA? zAnti karanevAle lokAntika devoMne isa prakAra usa baccasenako sambodhita kiyaa| taba bajranAbhike lie zrRMgArabhAra vaibhavake ahaMkArakA pratIka rAjapaTTa bAMdhakara usane AmravanameM eka kSaNameM saMnyAsa le liyaa| tIrthakarane apane hitapara vijaya prApta kara lo| pitAko dharmacakra utpanna huA aura putra ko zastrazAlAmeM cakraratna / pitAne mohacakako jItA, putrane bhI zatrucakrako jIta liyaa| pitAko nidhi samavamaraNameM sthita thI, putrake bhI nava-nava nidhiyoM zaraNameM aayauN| pitAkI indra sevA karate hai, putrake bhI gaNabaddha deva anucara haiN| pitA dharmazreSThake cakravartI hue, putra chaha paNDa dharatokA cakravartI rAjA huaa| pattA-phira zubhadAtrI zrI aura dharatIko purAne tinakeke samAna samajhakara, apane putra vaz2adantako bAdameM rAjya sauMpakara // 3|| jisako aMguliyAM hI dala haiM, nakhoMko prabhA kezara hai, jo suravararUpI haMsAvalIke zabdase zabdAyamAna hai| munIndrarUpI bhramaroMse jisakA makaranda piyA jA rahA hai, aise pitAke caraNarUpI kamalakI sevAmeM A phuNcaa| dharaNIzvara vijaya aura vejayansane bhI pravajyA le lii| saMvega aura vivekako prApta dhIra jayanta varAdine bhI tapa grahaNa kara liyaa| rAjA hote hue bAha-mahAbAhune, 2-23 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mahApurANa NIsesajIvavirakSyakiveNa / pIDheza mahApIDhAhiyeNa / dhaNadeva NivagharAhiveNa / sajjIveM pahurayaNullaeNa himmuzaviviharayaNullaeNa / dasa rAyahaM suyaha vi isasayAI jaibhAvahu veNa samau gayAI / ekku ji vihara risi vajjaNAdi parigaNai sadehi ghulaMta NAhi / ghattA-mahi hiMDai taNu daMDa Nivasai kahi miNirAsai / bhIsAvaNi Thita piuvaNi suNNAvAsapaesai ||4|| dasaNavisuddhi guruviNayasAra sIlambaesu aiannjhyaah| raMtara thiru goNovavAra sattii taTa Niru sNveybhaauN| kiu bajhambhaMvaragathacAu muNisaMghahu vejjaarjor| jiNabhattipatarasuyasAhubhatti te viraDyapavayaNi paramabhaci / chAvAsaema jAyarai hANi sarahatabhana pAvabANANi / bhabvesu karai kalimaliNasamaNu vacchallu pabohaNu dhambhaThavaNu / NIrAeM sahu~ rayahAraNAI asataha solhkaarnnaaii| eyaI avamArohaNAI telokckksNkhohnnaaii| bhAveNa teNa saMbhAviyAI ghoraI duriyaI nhaaviyaaii| ghattA-saMpuSaNa va ciNNa kAlakameNa ji laddhalaM // jagapiyaraho vitthayaraho NA gottu te baddhalaM // 5 / ko ema de daiveNa puNNu ko saMbaI kira evaDDu puNNu / cagAtaDa tattu ghoratau tattu dittataDa tattu saMkhINagattu / AbhosahIhi khelosahIhi jajhosahIhi vipposhiihiN| sambosahohiM gAvai sahIhi so sahaI sAhu raMjiyamahIhi / tahu kohabuddhi varaSIyabuddhi saMbhiSaNasotta NAmeNa buddhi / pAyANusAriNI avara buddhi uppaNNI tnnuvikiriyriddhi| aNimAmahimAlahimAi siddhi surasaddhi ahINamahANasaddhi / so suhurmasaMparAyattakaraNu caDiyaTa guNaThINu aunvakaraNu / 3. MB add after this line : ghaNaya vva vivihadavvAhiveNa / 4. M bhIsAvaNi piuramaNi BP bhIsAvaNi vaNi piuvaNi / 5. 1. P aisaNaiyAru / 2. MBP gaannovou| 3. MBP saMveyacAu 1 4. MB vejjAva __P vijjAvajja / 5. P chAvassaesu / 6. MBP ArAhivi solaha / 7.G apavaggaI roh| 8. MBP teloya / 6. 1. MUP AmosahIhiM jallosahohiM khelalosahIhi biTTosahIhi ( P vipposahIhiM ) / 2. MBP mura siddhi; T surasaddhi / 3. MRP mahAsini / 4. MBP suhum / 5. MBP guNaThANu / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27.6.8] hindI anuvAda 172 samasta jIvoMke sAtha kRpA karanevAle pITha-mahApITha rAjAoMne, rAjagharake adhipati dhanadevane bhI jo satajIva, prabhuko rajameM nata, aura vividha ratnasamUhako tyAganevAlA thA / ( isa prakAra ) dasoM rASAoM aura eka hajAra ( dasa sau) putroMne unake sAtha munipada grahaNa kara liyaa| lekina muni pacanAbhi akele hI bhramaNa karate the vaha apane zarIrapara calate hue soko nahIM ginte| pattA-dharatIpara ghUmate haiM, zarIrako barSitA karate haiM, aura kahIM bhI AmahIna pradeza : rahate haiM / Azraya pradezoMse zUnya eka bhayAnaka maraghaTameM vaha sthita ho gaye / / 4 // (1) darzana vizuddhi, (2) guruoMkI vinayase zreSTha ( vinaya sampannatA ), (3) zIlavatoMmeM anaticAra (zIlata), (4) nirantara sthira zAnakA upayoga karate rahanA ( abhIkSNa jJAnopayoga ); (1) apanI zakti ke anusAra tapa ( zaktitaH tapa), (6) aura saMvegabhAva ( jinadharmase anurAga ) / unhoMne bAhya aura Abhyantara parigrahakA tyAga kara diyA aura munisaMghakA vaiyAvRtya yoga kiyaa| binabhakti, pracura zruta aura sAghukti, tathA prajita logoMmeM unhoMne paramati kii| chaha prakArake kAyotsargameM vaha kamokA AcaraNa nahIM karatA, apane jJAnase ahaMta mArgakA prakAzana karatA hai| vaha bhavyoMke pApamalakA zamana karatA hai| vAtsalya prabodhana aura dharmakI sthaapnaa| isa prakAra vItarAga bhAvase pApakA haraNa karanevAlI bahantako ye solaha kAraNa bhAvanAeM mokSakA ArohaNa karAnevAlI aura trilokacakrako kSubdha karanevAlI haiN| unhoMne usa bhAvase inakI bhAvanA kI ki jisase ghora pApa naSTa ho gye| pattA-kAla kamase unhoMne sampUrNa pratako grahaNa kara liyA aura pA liyaa| jagalpitA tIrthakara nAmagotrakA unhoMne bandha kara liyA // 5|| kona deva, isa prakAra devase paripUrNa hai / itanA bar3A puNya kauna saMcita kara sakatA hai ? usane ugra tapa tapA, ( aura ugra tapa RddhikA dhAraka banA) ghora tapa kiyaa| usane dIpti tapa, Rddhi tara kiyA, saMkSoNagAtra tapa kiyA, amRta-auSadhiyoM, zvela-auSaSiyoM, vipra-auSadhiyoM, sarva-auSadhiyoM, pRthvIko raMjita karanevAlI auSadhiyoMse vaha muni zobhita haiN| unheM zreSTha buddhiRddhi ( koThArIkI taraha jina siddhAntoMkA rahasya batAnevAlo ) vara bIja buddhi-Rddhi ( bIjAkSara jJAnase siddhAntoMkA nirUpaNa karanevAlI), sambhinna zrotra-buddhi-Rddhi ( bhinna zAstroMkA rahasya AnanevAlI ); pAdAnusAriNI buddhi-Rddhi, ( padake anusAra artha jAnanevAlI ), tanuvikriyA-Rddhi, aNimA-mahimA-ladhimAdi siddhi, surasiddhi aura mahAna mahAnasa siddhiryA utpanna huii| vaha AThaveM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 [27.6.1 mahApurANa NIsesamohasaMdohasamaNu siripahamahiharamehalahi samaNu / AhArasarIraI cAu karivi pAuvagamaNamaraNeNa marivi / samvatyasiddhi surahari surAhu ahamidu huya: risi bajaNAhu / it ver..........., bahAH-jiva Disahi vihilar3iyahiM divyu sarIru laeppiNu // sukayaMgau aicaMgaDa appANau joeppiNu // 6|| avAhI seNa jANiyarDa jamma paNaviu jigu jiNavarakahila dhammu / ghaNamaNimaharSijariyamaggi teshipslsircuulyriNg| sivapayaNivAsu sirisohamANi bArahajoyaNahi ApAvaimANi / pihujaMbUdIvaparipamANi himasaMkhasasippahi nahi vimANi / paviNAhabhAu kayadhammaseva aTTa vi jAyA ahamidadeva / Nava te paramesara sukayapuNNa suvisuddhphlihmaannikvnne| taNumANe jANiya rayaNimeta ahiNavasayadaladalasaralaNetta / te sukalesa majjhatthabhASa apisuNasahAna parihariyagAva / maddhamAdhuliyamaMdAradAma pairiyArarahiya saMpepaNakAma / khettAna Na khettarahu jaMdi uttaravegviya taNu Na leti / varisahu~ vitIsasaMhasahi asaMti tettiyahi ji pakvahiM NIsasaMti / tettIsa samuddoyamu jiyati jagaNAdi asesa vite NiyaMti 1 pattA-NAIdahI khayariMdaho ta u sadhayamaMdaho / 'puhaIsaho ga suresaho ja suhu~ jagi ahamidaho // 7 // gayagatava mamvattaNArUDha dharaNIsa puNu bhaNai risaisaro NisuNi bharahesa / jayavammu hoUga saiNiyANadoseNa jAo mi khayariMdu kayadhammaleseNa / ho mahAbaliNa saMNAsu maI kriyana saibubuddhIi bahupuSNu sNciyu| tahi marivi IsANi laliyaMgu sura jAu testhAu avayarivi pavijaMghu huda raau| 6. M siripahahiharamehalihi; B siripahahihalihe; P siripamahiharamehaliya / 7. MBP pAigamaraNamaraNeNa / 8. M surahare sarAhe ; BP murahari sarehaH surahari sarAha: T sarAha / 9. BP parivaDiyahiM / 7. 1. MBP kahiya / 2. MBP "siriliyaM / 3. MP apAvamANi; B AyAvamANu / 4. K pavi jAhi 1 5, MBP add after this; dahamaja SaNadeva uppaNNu tetpa, ahilacchi piraMtara soksa jetthu / 6. MBP sarisaNetta / 7. MRP parigaliya / 8. MAP paviyAra / 1. MBP saMpRSma / 10. BP letIsa / 11. P tettimahahiM pakvahiM / 12. MB taNyamajhasaddhayaryAcaSaho; P zava suha jayamadaho; T zasaddhayamaMva / 13. MBP puhaIsaraho Na suresrho| 8. t. MBP banavammu / 2. MBP muNiyANa / 3. MP bAyo si / 4.P sAdhu / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17..4] hindI anuvAda 181 apUrvakaraNa guNasthAnase nauveM anivRttikaraNa guNasthAnameM car3hakara dasaveM samasAmparAya guNasthAnameM par3a gaye / samasta moha samUhoMkA nAza karanevAle, zrIprabha rAjAko dharatIke rasika, AhAra zarIrakA tyAgakara, prAyopagamana maraNake dvArA, sarvArthasiddhike zobhita devavimAnameM RSi vacanAbhi prahamendra hue| pattA-vidhise ghaTita paripATiyoMse divya zarIra dhAraNa kara aura svayaMko puNya zarIra aura atyanta sundara ( acchA ) dekhakara / / 6 / / 7 usane avadhijJAnase apanA janma jAna liyA / jina aura jinavarake dvArA kahe gaye dharmako usane praNAma kiyaa| jisameM saghana maNikiraNoMse mArga pIlA hai, aise presaTha paTalavAle svargakA antima paTala zikhAmaNike samAna hai| usase bAraha yojana dUra zrIse zobhita siddhakSetrameM zivapadakA nivAsa hai| yahAM jambUdvIpake samAna eka lAkha yojana pramANavAle hima zaMkha aura candramAke pramAna vimAnameM vahA~ dharmakI sevA karanevAle vajanAbhike AThoM hI bhAI ahamendra hue| ve nau hI puNya sampAdita karanevAle deva the, jo vizuddha sphaTika maNike samAna AbhAvAle the| zarIrake mAnameM unheM eka hAtha barAbara UMcA smjhie| abhinava kamalake pattoMke samAna unake sarala netra the| zukla lezyAvAle ve madhyasthabhAva pAraNa karate the| aduSTa svabhAvavAle aura garvase dUra the| unake mukuToMke anamAgapara mandAramAlA par3I huI thii| kAmase rahita sampUrNakAma the| ve eka katrase dUsare kSetra nahIM jaate| ve uttara vaikriyika zarIra grahaNa nahIM krte| taiMtIsa hajAra varSoM meM ve bhojana grahaNa karate haiM aura itane hI pakSoM meM sAMsa lete haiN| taiMtIsa samudra paryanta jIvita rahate haiN| ve vizvarUpI nADIko dekhate haiN| pattA-jamameM jo sukha ahamendrako hai, vaha kAmase manda nAgendra, khagendra, pRthvIzvara aura devendrako prApta nahIM hai // 7 // RSabhezvara kahate haiM- "he gavarahita, bhagyatvameM ArUr3ha, dharaNIza bharata suno--jayavarmA lokara, apane nidAnake doSase por3A-sA dharma karanese vidyAdharendra huaa| phira mahAbala hokara maiMne saMnyAsa kiyA / aura svayaMbuddhise bahuta-puNya saMcita kiyaa| vahAM marakara maiM IzAna svargameM / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 [27.8.5 kurudharaNiNaru puNu vi bIyammi kappammi siriharu sudAsIya iMkayaSiyappammi / puNu suvihivi hivi hiyajiNasAsaNArNadu asu muivi hara husa solimsriNgdu| puNu vANAheNa hoUNa me ciNNu parikhaliyajamakaraNu tavacaragu saMpeNu / samvasthi ahamidu ho attiharu puNu bhai hUo ahaM estha vitthayA / gapaisuyA ghaNasirI NihayaNayajupti jAmeNa NiNNAmiNI vihaNa vaNinti / jAyA puNo sUhavA baddhaNehassa sirisarisa sImaMtiNI liyadessa / sirimajhamahIsassa meyaM puNu vi kuruNAri puNu ravi saryapahu'dhugaravi vaNuyAri / kesavu puNo marivi saMbhUu paddhisA saMsAri saMsarai agi jIca iha pachu / dhaNadeu vau dharivi puNu huyala ahamidu sayalasthi sarayambhi"saMkamiva NaM caMduH tamhA samoyarivi kuruvaMsasarahaMsu iTa patthu uppaNNu NaraNAhu seyaMsu / pattA-malu chidaha jiNu vaMdaha tirayaNAI maNi bhASaha / / amarattaNu suNarattAzu gaiNu Na mokkhu Si pAvaha // 8 // jo NaravANAmeM Asi giddha aahaarnnaarirssaaygiddh| garayammi cautthai sAhivi Sidguru puNu huyara pujhi calakuDilaNaharu / puNu veca divAyata maiyarakkhu, para gevanAmaru so vizvacakchu / puNu ravi subAhu cirjmmaar| Nihilathadeu AimiMdu jaau| aNuhu~jivi jAyaca etyu bharahu mA suTalA hosahi tuI vinnirhu| pIIbaddhaNa camuvai sugaNNu kurumaNuyapahAyara pura psNpnn| chayapaMku arphapaNu riddhipodu gaIveyadekha puNu huyaDe pIDhu / sambatthaIdu 'mahu suu areNu / puNu ehu paTTayara vshsennu| jo haoNvara'suisa mahIsamaMti kurukuvalayamANaca amiyati / jo puNu jAyaTha kaNayA tiyasu ANaMdu NAma hoevi savasu / huu paDhamahiM pahuM paviSi sAhu puNu se mahAvAhu dharittiNAha / dhattA-gau iTaho sambaTThaho paTTahamidasarIrau / / / huna bhuyabali pasamiyakali kecali bhAi tuhArara / / 2 / / 5. MB suhAsiyata haM kaya P suhAsIya hau pIyaM / 6. MBK saMpuSNa / 7. MBPT ahlshchi| 8. MB dehassa / 9, MB suya; P muya and gloss mutA / 10. MBP pahAvaMtu dahAri / 11 MBP saMkramiya / 11. MBP gejjAmA / 2. MBP bhAi / 3. MBP jAi / 4, M ji / 5. MBP sugattu / 1. M apaayh| 7. MBP pamuttu / 8. P gaiveI / 2. MBP rAu / 10. MBP maha taNau pUna T araNu jAbhAvaraNAviraghorahitaH / 11. B sro hutu / 12. M e bhaevi: B eha paepi; PF caevi; T para bahamiyaH. 13. MBP sunahIM / 14. 1 parati / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himbI anuvAda lalitAMga deva huaa| vahA~se avatarita hokara maiM vanajaMgha rAjA huaa| phira kurubhUmikA manuSya huA, phira maiM kRtavikalpa dUsare svargameM subhASI zrIdhara deva huA, phira vidhipUrvaka jinazAsanakA Ananda karanevAlA suvidhi, phira prANoMkA tyAga kara maiM solaha svarga meM ahamendra huaa| phira maiMne vacanAbhi hokara, yamakaraNako naSTa karanevAlA sampUrNa tapazcaraNa svIkAra kiyaa| phira sarvArthasiddhimeM pApoMkI vedanAkA haraNa karanevAlA amendra huaa| he bhadra, phira maiM yahA~ tIrthakara huaa| vaNik kanyA dhanazrI, jo nayako thuktiko samApta karanevAlI tho, nirnAmikA nAmako atyanta garIba lar3akI huii| phira vaha subhaga baddhasneha lalitAMga devakI lakSmIke samAna patnI huii| phira marakara kurubhUmimai zrImatI nAmase rAbAkI rAnI hii| phira svayaMprabha deva, phira rAkSasoMkA zatru kezava, phira marakara pratIndra huaa| isa prakAra jIva akelA saMsArameM paribhramaNa karatA rahatA hai| dhanadeva mI vrata dhAraNa kara, sarvArthasiddhimeM ahamendra humA, mAno zarameghoMmeM candramA ugA ho| vahA~se avatarita hokara, vaha kuruvaMza rUpI sarovarakA haMsa yaha rAjA zreyAnsa utpanna huaa| pattA-isalie tuma mala naSTa karo. jinakI vandanA karo, tona raloMko manameM dhyAna kro| amaratva aura sunaratvako to grahaNa ho nahIM karanA, mokSa bhI prApta karo ||8|| jo giva nAmakA AhAra aura nArIke rasake svAdakA lAlacI rAjA thA, vaha cauthe narakameM kaSTa sahakara caMcala aura kuTila nakhoMvAlA vyAghra huaa| phira deva aura mativara nAmakA tejasvI manuSya, phira divya dRSTi, preyakakA deva / phira purAne janmakA bhAI subAhu, phira nikhila arthokA devatA mahamendra huA, jo vahA~ sukha bhogakara yahA~ merA putra bharata huA hai / lo tuma bhI zogha hI pApa rahita hoge / jo prItivardhana nAmakA suguNa senApati thA, kurubhUmikA manuSya prabhAkara nAmakA prasanna deva, phira hatapApa aura RddhiyoMse praur3ha, akampana, phira veyaka deva, phira pITha, phira sarvArthasiddhikA indra, phira yaha pAparahita merA putra vRSabhasena huaa| jo pahale rAjAkA mantrI pA, kurubhUmikA manuSya nAmase amitakAnti / jo phira kanakAma nAmakA deva huA, mAnanda nAmase apane adhIna thaa| vahAMse cyuta hokara pahale vaha rAjA mahAbAhu dharatIkA svAmI huaa| pattA-phira vaha iSTa sarvArthasiddhi gayA / phira ahamendra pArIra naSTa honepara, kalahako zAnta karanevAlA yaha bAhubali tumhArA bhAI kevalajJAnI huA // 9 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mahApurANa [27.10.1 jo rAyapurohiu samiyaDamaru phurumaNuyapahaMjaNu paSA amaru / dhaNamittu puNu vi ila suhapahANi oja AIvihu paramaThANi / puNu havivi mahApIThu vi saMbheTa samvatyasiddhi saMbhUba dekha ! so marivi mahArau NaMtabijaTa sappaNNu putu jIvesu skch| jo Asi marepiNu uggaseNu hovi vagghu muNicAlaNalINu / kurumANusu so cisaMgayakSu varavat NarAhima kamalacakkhu / accui samasuru huu vijayarAma tapAcaraNe khINu kareSi kaau| savvaTTaiMdu vayagayasarIru jasavaisusa eNhu soNaMtavIru / pahilArasa harivAhaNakumAra puNu sUyara puNu kuru ajasAru / suru kuMDalinlu varaseNu saMtu samaSibuhu puNu vi jo vAjayatu / ahamamaraNAhu saMjaNiyaviNata tahi cuu accura huSTa majhu vaNasa / vaNi NAgadattu vANaru pelAsi anjara yau kurubhUmivAsi / ghattA--sumaNorahu surU hayaduhu puNu cittaMgata ptthiyu"|| saMciyasamu suravaisamu puNu jayaMtu NAmeM Nivu" // 10 // puNaravi ahamIsaru mokkheNiyaDi hUyau vimANi mANikapayaDi / jo so duIsaMNaduriyabhIra iDa amhAraca suu NAma vIka / lolupa kaMdui loheNa muyatta jo ciru giriphANaNi Nakhalu huyasa / puNu ajja maNohara amayabhoi puNu saMtamayaNu NaraNAhu joh| puNu harisamANu givyANu pAru aparajiva NAmeM NivakumAru / puNu aMtimillu suravAsavAsu supasidhu ahaMvai timiraNAsu / AveppiNu huba tuha mAladehi so eDa voru maha taNai gehi / jA vajajaMghabhavi majhu bahiNi sANuMdhari NaM paraloyakRhiNi / hUI padAhi NaM dhammalIla bAhubalihi laduI sasa susiil| jA sirimaibhavi paMDIya dhAya sA mamivi patthu ramaNIya jAya / baMbhI Si tujha jANahi mahIsa jaNu moheM tammai edu kIsa / parimamiyasayalamuvaNasthalI kettica phira kahami bhavAvalIsa | raMga gaDa gaDa bahuruvadhAri praNavarayaduvikammANuvAri / sA Nasthi yatti jehiM jisa Na jAca puNu dhUmichasa bharaheM vIyarAcha / 10. 1. MBP huna / 2. MBP ovillu / 3. MBP eDama / 4. KP sahecha / 5. K suru pitta / 6. P tavayaraNe / 7. P eha annNtviiru| 4. MBP sura / 9. P phakAsi / 1.. MBP smnnorh| 11. MBP pariyaTa / 12. MBP jiu I 11. 1. MBP sokkha / 2. MBP pusaNu / 3. MBP kaMdana / 4:MBP paranAi / 5. MP givvANa / 6. MBP sirimA ciru / 7. MBP raMgagata gadu va mii| 8. Kpita ahiM / 5. P puchiTha / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 10 ADambarako zAnta karanevAlA jo rAjapurohita yA vaha kuru manuSya prabhaMjana pravaradeva, phira dhanamitra, phira sukhapradhAna paramasthAna meM ahamendra huaa| phira mahApITha hokara bho, sarvArthasiddhi meM deva utpanna huaa| vaha marakara merA anantavijaya nAmakA putra huA jo jIvoMmeM sadaya hai / aura jo ugrasena thA, vaha marakara aura bAgha hokara munike caraNoM meM lIna hokara vaha kurubhUmimeM citrAMgada manuSya huA phira kamalanayana rAjA varadatta huaa| phira acyuta svarga meM vijayarAja sAmAnika deva huA | tapazcaraNa se apane zarIrako kSINa kara sarvArthasiddhikA phira kara vaha yazovatIkA putra yaha anantavIrya hai| pahalA jo harivAhana kumAra thA, vaha suara phira kurubhUmi meM zreSTha, phira maNikuNDaladeva aura varasena phira sAmAnika deva phira vaijayanta, phira vinayase sampanna ahamendra aura phira vaha acyuta deva cyuta hokara merA putra huaa| jo nAgadatta palAza grAmakA vaNik thA vaha kurubhUmikA nivAsI Arya huA / 27.11.161 185 pattA- phira sumanoratha deva huA, phira duHkhakA nAza karanevAlA citrAMgada rAjA huA / phira samatAkA saMcaya karanevAlA sAmAnika deva, phira jayanta nAmakA rAjA ||10|| 11 phira bhI vaha, jo mANikyoMse racita hai mora mokSake nikaTa hai ( arthAt jahA~ siddhazilA kucha hI yojana dUra hai ) aise vimAnameM amendra huA / durdarzanIya pApoMse DaranevAlA thA, vaha yahA~ hamArA vIra nAmakA putra huaa| aura jo lolupa kanduka lobhase marakara pahale girikAnanameM nakula huA thA, phira amRtabhogI AyaM manohara, phira prazAntamadana rAjA yogI, phira sundara sAmAnika dev| phira aparAjita nAmakA nRpakumAra / phira antima prasiddha amendra deva andhakArakA nAza karanevAlA | vaha vIra Akara tumhArI mAtAko dehase mere ghara meM utpanna huaa| jo vajrasaMgha janma meM merI bahana thI, vaha anundharA jo mAno paralokake jAneke lie pagaDaNDI thI, vaha sunandAkI dharmakA AcaraNa karanevAlI suzIla kanyA aura bAhubalikI choTI bahana huii| aura jo zrImatI ke janma meM paNDitA dhAya thI, vaha paribhramaNa kara yahIM strI huI hai| he mahIza ! tuma use brAhmI jAnate ho, Aja bhI jana mohase kisa prakAra vedako prApta hote haiM ? yaha samasta bhuvanasthalI ghUma raho hai, maiM kitanI bhavAvaliyoMko batAU~ ? raMgamaMcapara gayA huA bahurUpa dhAraNa karanevAlA naTa anavarata do prakArake karmokA anukaraNa ( abhinaya ) karatA rahatA hai| aisA eka bhI sthAna nahIM hai jahA~ yaha jova paidA nahIM huA / " taba bharatane punaH vItarAga RSabhajinase pUchA / 2-24 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. 13.10] hindI anuvAda 187 pattA-kitane balabhadra, kitane nArAyaNa, kitane pratinArAyaNa, mujha jaise kitane cakravartI rAjA aura Apa jaise kitane tIrthakara utpanna hoMge // 11 // yaha sunakara devane isa prakAra kahA-mujha jaise rAgadveSase rahita teIsa jinavara isa bhuvanameM hoMge jo zrIdharmatIrthako prakaTa kreNge| jisa prakAra inake, usI prakAra una bAIsa tIrghakaroMke AgAmI zarIra grahaNa karane aura chor3anevAle janmAntaroMkA kathana unhoMne kiyA aura kahAjisane apane mukhacandrase candrakiraNoM ko parAjita kara diyA hai, aisA tumhArA putra aura merA nAtI yaha marIci zrI vardhamAnake nAmase caubIsavA viSaganAtha aura tIrthakara hogaa| taba jisakA dvija kapila ziSya hai aisA mahAn bharatakA putra yaha sunakara prasannacitta hokara khUba naacaa| yaha mUrkha hokara mithyAtvako prApta hogaa| merA ahaMkAra chor3akara mregaa| pattA-kapilakA guru tathA sAMkhyasUtroMmeM nipuNa deva hogaa| vinaya karanevAle apane putrase AdaraNIya RSabhajana bAra-bAra kahate haiM // 12 // 13 pokA pAlana karanevAle kroDAke viputa zailake samAna balavAn pahAr3oM sahita dharatIko dhAraNa karaneko lolAvAle tumhAre-jaise nyAyAnugAmI gyAraha cakravartI bhUmitalapara hoNge| nava balabhadra, nava nArAyaNa bhI hoMgeM, isameM bhrAnti nahIM hai| aura nI hI pratinArAyaNa bhI dharatIkA bhoga kareMge / aura bhI teIsa kAmadeva, rovabhAvavAle gyAraha rudra, tathA mukuTabaddha bahuta-se nAmavAle mANDalIka rAjA utpanna hoNge| tumhArA kSAtradharma aura merA paramadharma aura bhI jo viziSTa karma haiM, dhe saba yugAntake dinoMmeM naSTa ho jaayeNge| agnimaya aura viSamaya meghoMkI varSA hogii| taba jinhoMne tRSNArUpI kadalIkandakA nAza kara diyA hai aise jinendrakI rAjAne stuti kI pattA he jinasaMta bhagavanta, Apake dikhanepara pApa naSTa ho jAtA hai| bora manuSyako sampUrNa pavitra kevalazAna utpanna ho jAtA hai // 13 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R [27.11. 10 mahApurANa pattA-kA halahara kA sirihara kai pahisata garesara // maI jehA paI tehA kA hohiMti jiNesara // 11 // 12 taM NisuNivi deveM vusa emba maI jehA jiNavara gayevileva / hohiMti muvaNi tevIsa endhu kairihi ti payaha siridhammavityu / AgamiyAI jehA imAI dhAvIsAI vaI tehAI taaii| kahiyAI jiNahaM jammatarAI sNghiyvimuktklevraaii| muhayaMdohAmiyasasimarIha mahu Nattisa tuha taNuruha mrii|| hosai paravIsamu tijagaNAhu. sirimANu NAmeNa ehu| viya kapilasAMsa gurubharahavasaM NisuNipi Navisa muiyamaNa / jAhI micchattahu mUDha hovi marihI mahu kerasa maDa muevi / pattA-hohI suru kavilahu guru saMskhasukhapaviyArata || NiyataNayahu kayaviNayaha puNu puNu kahA mahArau ||12|| siribAlA kolAviulasela plvNtsghrghrdhrnnliil| para hA Niva mAyApaTTi payAraha mahiyali cAvaTTi / Nava bala NArAyaNa jaba maiti parisattu va ji mahiM muNjihiti| avara vi tevIsa ji kAmadeva eyAraha rahamANe / maMDaliya mauhabaddha vi aNeya hohi ti hutta viNAmadheya / tuha kharAdhammu mahu paramadhammu bhavara vija ki pi visiTTakam / samvahiM juryati diNi NAsihiti sihimaya visamaya ghaNa parisiditi / ummUliyaviTThAkaryasikaMdu tA bharaNAheM saMyudha jiNiMdu / pattA-jiNasaMvaha bhayavanai paI viThThA malu khisA / / __ sayaLAmalu se phevalu NANu Narahu appajai / / 13|| 10. MBPK jehaa| 12. 1: Pvigayaleva / 2. M karahiMti / 3. MBP jehAI jaah| 4.7 pmmtraaii| 5. N. saMgahivi / 1. MBP risivakamANu / 7. P vilakara / 8. tnnn| 9. G maica maNuna ' gloscisH| 13. 1. P maNati / 2. MBP kAmaeva / 3. MBP add after this: hosahi NAraya Nava kakaharU jayabharavAparaNasola ( PparaNalIla)| 4, MBP pRtta bahamAma / 5. P savaI / 6. P kelie Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mahApurANa [27.14.1 Namo vIyarAyA mahAdevadevA kayANeya givaannnninvaannsevaa| sarIreNa bhUsA samIve Na NArI tumaM deva sa annNgaavhaarii| " cA Na ca Na svayaM Na sulaM / daMDo Na hatthe kivANaM karAlaM / tumaM deya paNa riUNaM Na gammo ahiMsANivAso sahAveNa sommo| Na DiMbha Na DaMbho Na i viloho / Na mitto Na sattU Na kAmo Na koho / Na mAyA Na cite paihuttA himANe samaM pecchase rAyarAya pi doNaM / Na chatteNa No ki pi sIdAsaNeNaM ___ gayomarAhIsasaMaisaNe / uyAsINabhAva sakammanapaNaM tuma je Na vadati NAhaM NireNaM / garA te dhuvaM lohayArassa bhatthA sasaMtA vasaMtI ihA ki nnirtthaa| jaI so NirAso tumaM chiNNapAso tuma loyabaMdhU pahU divbhaaso| tumaM jammakaMtAraDAhe kisA' tuma bhUyabhAbaMdhayArammi bhANu / jar3A kiM NimaMjaMti micchettatAe tumAhi paro ko 'guro jiivloe| gamasevi deva gao bhUmiNAho asamjhAuribhUriseNAsaNAho / pAho NiyaM maMdiraM baMdirola mahAtUraposa mahAmaMgalAlaM / pattA-dharaNIsaru bharahemA purataruNihi vihasaMtihi // avaloiDa pomAica puSpadaMta darisaMtihiM // 14 // 3 :25 . isa mahApurANe nisadimahApusmiguNAlaMkAre mahAkahapuppharyataviraie mahAmAvabharahAmajie ___mahAkAve paNAhitivaNasaMkhohaNa hi puNNAvaNaM NAma sattAvAsamo pariccheko samato 2011 saMdhi // 20 // 14. 1. PNiyANa / 2. K karAlaM kakSAlaM / 3. MB gammo / 4. M para pAhimANaM; BP baha jAhimAmaM / 5. ABP sachataNa / 6.M siMhAsaNeNa / 7. P udAsIga / 8, MBP kisANa / 9. MBP bhaann| 10, BNa majjati / 11. MBF minachattarAe / 12. MBP guru| 13, MB pUraseNA / 14. ABP pajaNAha / 15. MBP pujjAvaNaM / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20....16 ].:...:..::: : : hindI anuvAda he vItarAga mahAna devadeva, ApakI jaya ho| Apako aneka deva nirvANa sevA karate haiN| Apake zarIra para vastra nahIM haiM, pAsameM nArI nahIM hai| he deva, Apa sacamuca kAmakA nAza karanevAle ho| Apake pAsa na cApa hai, na cAka hai, na khaDga hai, na zUla hai, na daNDa hai aura na karAla-kRpANa hai| he deva, Apa nizcayase zatruoMke lie gamya nahIM haiM / ahiMsAke nivAsa Apa svabhAvase saumya hai, na bAlaka hai, na dambha hai, aura na hI visakA lobha hai, na mitra, nazatru, na kAma aura na koSa / pittameM na mAyA hai aura na prabhutAkA abhimAna / Apa rAjarAjA aura donako samAna mAvase dekhate haiM / na chatrase aura na siMhAsanase aura na gavase bhare indra ke AdezoMse Apako kucha lenaa-denaa| udAsInabhAvavAle, apane karmokA nAza karanevAle niSpApa ApakI jo loga vandanA nahIM karate, ve loga nizcita rUpase lobhAcArake bhRtya haiM, aura zvAsa lete hue hA-hA, vyathaM kyoM saMsArameM rahate haiN| pati vahI hai, jo AzAoMse rahita ho, Apane bandhana kATa diye haiM, Apa lokabandhu aura divyabhASI hai| Apa saMsArarUpI kAntAra jalAneke lie agni haiM, Apa prANiyoM ke bhAvAndhakArake lie sUrya haiN| mUrkha loga mithyAtvake jalameM kyoM nimagna hote haiN| tumase mahAn guru jIvalokameM dUsarA kona hai| isa prakAra devako namaskAra kara. bhaminAtha bharata apanI pracara senAke sAtha ayodhyAke lie ca diyaa| bandIjanoMse mukhara, mahAturyoM se ninAdita tathA mahImaMgaloMse yukta apane bhavanameM usane praveza kiyaa| __ pattA-haMsatI huI puSpoMkI taraha dAMta dikhAtI huI nagara-taruNiyoMke dvArA bhUmIzvara bharatezvara dekhA gayA aura prazAsita huA / / 14 / / isa prakAra zresaTha mahApuruSoMke guNoM aura bhakAroMse yukta isa mahApurANamai mahAkavi puSpadamta dvArA viracita bhaura mahAbhAya marata dvArA anumata isa mahAkAmpameM bananAbhikA nibhuvana saMzomana aura jinapUjA varNana nAmakA sacAIsoM pariccheda samApta hubhA // 20 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 28 puru paisivi teNa parAhiveNa bahudANehi samiddha // dussiviNayavasaNahalaharaNu saMtikammu pAraddhaI / / dhruvaka / / jAuddhajaDilaraseNAyabaI ahisittAI jiNesarabiMbaI / himakaNekaNayaphaiNoliviyAhiM dhaSThapahasthiyarpayaghayadhArahiM / muNi aNituhAsayahorihiM caMdaNatoDillavaravArihiM / pujjiyAI chappayasaladhAmahi kuvalayaSaDalamahuppaladAmahi / saMthuyAI bahuthottAlAvihi bhAviyAI subisuddhahi bhAvahiM / kaMcaNaNimmiyamuNipaDimAla NANAmaNimaUhaNiyalau / dasadisi gayaTaMkAravisadRSTa laMbiyAu ghauvIsa ji ghNtts| pahi pahi raiyaTha toraNamAlata eMtarjataNivaNayaNasuhAlau / , diNNaI dipaNasokkhasaMvANaI abhyaahaarossuydaannii| bhUmidohakayagoduhasatyahi aMghiu dhari dhari aruhu ghrsthaahiN| diNNaI kAraNeNa di aNNaI dINANAhara ciirhirnnnnii| posAhu sIlu dANu devaccaNu 'rAeM saMcoii pAlai jnnu| ghacA-dhammahi rAe dhammiTTa dhuTha dukkiyarai dukkiyarau / / rAyANuvaTTi jagi saMcaraha jiha Naravai tii jaNavaca / / 1 / / sohu va sAvayAI aggesara jiMNavaradhammu karada bharahesaru / bhAvailiMgi hoeSi garesaru ciMtai caittadehu lNbiykru| gosayAhaM godudhu ji pijjA NArIsahasaha eka rmiji| khArIsayabhattaI pasarallara rahalakkhaI maha pA rahullau / MBP give, at the comruencement of this Sandhi, the following stanza : mukhanalinodarasani guNahatahadayA sadaiva yadasati / __ cojAmidamatra bharate zuklApi sarasvatI rajA // 1 // M ready guNadhutaM for guNahata / GK do not give it, 1. 1. MBPT muNibaddhalaM / 2. MBP himakaNa kaNayaM / 3. BP kaNAli / 4. Pghayapaye / 5. AME hArahiM; P dArahi / 6. M caMdaNatoyataDilla / 7. MBP varadhArahi / 8. MB bhAvihiM / 9. M maNi / 10. MBdegNiyarAliu / 11. ME raaii| 2. 1. M jiNa yammu / 2. M bhAvaliMga hoeva / 3. MBP cattadeha / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 28 ___ apane nagarameM praveza kara usa rAjA bharatane khoTe svapnoMke phalako dUra karane ke lie nAnA prakArake dAnoMse samRddha zAntikama prArambha kiyaa| himakaNa aura kanaka kaNoMko paMktiyoMke samAna pariNAmavAlo ghar3ose girato huI dUdha aura dhoko dhArAoM, muniyoMke aniSTa aura duSTa AzayoMkA nAza karanevAlI candanase mizrita uttama jaloMse, jAuDa deza meM utpanna kezarase lAla jinezvara pratimAoMkA abhiSeka kiyaa| bhramarakulako parasvarUpa kuvalaya-bakula-madhu aura kamaloMko mAlAoMse pUjA kii| bahuta-sI stotrAvaliyoMse saMstuti kI, vizuddha bhAvoMse bhAvanA kii| svarNanirmita muni-pratimAoMse yukta, nAnA maNikiraNoMke samUhavAle, dasoM dizAoMmeM jAnevAlI TaMkAra vanise racita caubIsa ghaNTe laTakavA diye gye| patha-pathameM bandanavAra sajAye gaye, jo Ate-jAte hae rAjAoMke netroMko suhAvane lagate the| jinhoMne sukhaparamparA do hai, aise abhaya AhAra, auSadhi aura pAstroMke dAna diye gye| bhUmidohana aura gAyoMkA dohana karanevAle gRhasthoMne ghara-gharameM arhantako pUjA kii| karuNAbhAvase dUsare dona-anAthoMke lie vastra aura sonA diyA gyaa| rAjAke dvArA prerita proSadhopavAsa zoladAna aura devAcanakA loga pAlana karate haiM / pattA-rAjAke dharmaniSTha honepara janapada dharmaniSTha hotA hai, rAjAke pApI honepara janapada pApI hotA hai, vizvameM janapada rAjyakA anugAmI hotA hai, rAjA jaisA calatA hai, janapada bhI vesA hI calatA hai // 1| sAvayoM ( zvApadoM aura zrAvakoM) meM siMhake samAna agrasara hokara bharatezvara jinakara dharmakA AcaraNa karatA hai| vaha bhAvaliMgI hokara, zarIrako cintA chor3akara hAtha lambe kara ( kAyotsarga kara ) vicAra karatA hai-"saikar3oM gAyoMmeM eka gAyakA hI dUdha piyA jAtA hai, hajAroM striyoM meM se eka hI strIse ramaNa kiyA jAtA hai, saikar3oM sArI ( mApavizeSa ) bhara Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 10 192 mahApurANa kiM rakkhai ka rAhaM vidhu mahallAI pAsA vi jhi sayaNIyalu jai vi ema jANai saMgAya to vi jIca khajjai rAyate kAlaca daMDa gaidaMDa darisAva asahi kAraNu kAMgaNikhaNi sohaI duhulIha ho ho rAyateM ho gaMtha aNudizAyaM kathaMda va ghattA - siDhilAI hoti "rAesaraho NigyaimaNamalapUraI || viDaMti jhatti khoNIyalaI karakaMkaNa keUraI ||2|| 3. 1. 6. hari harivAha kari Si karillaI / i parabhuMja Nijju dharaNIyalu / ciMtita salu parAya / khaviNAsi saMtAvi pahutte / chaga jIva Na pekkha / maNi sodAmaNi Nahacuta jAvu / cammu kayaMta paravadhAraNu / amhArisahaM dharittisamIhahUM / suNiva pariveTiva / uSi aMti" rAyaparamANuya / 15 [ 28.2.5 3 ma. jAsU gaM bhariera ki jAdita cha / maMgalaNeSatthaI paDivabbivi / sayala paryAvittiya saMcitam / Niva sabhAsadAnahiM raMjai / saMmANihiM ho alisiyahiM / cara paramaMDalaMtu paTThAvai / pavarapaDIpiMDarhi pINai / ghari sacchedavihAra accha NiyasarI bhUsaNAhaM vihUsivi / acchara koI vipatthiya lIlai / gama kAlu garAi saMtuhi / rAyaNANu kiM tAsu hija jAsu khaggu raNi ko vi NaM kai jo pahAi paramappa pucivi NayasAsaNi citta ahiyAriyariee NiuMja ke trisaNehAloyaNaI siyahiM daviNobA purisa~ saMbhAva sayalakalAkusala vi saMmANai pazu atthANavisaggu samiccha majjhai majjAuM paIsivi bAlAcAliyacAmaramAi tara pahu~ vigoTThi ghattA - saMpaNNai khaNi tijjai pahare jANiva ghaDiyAvAeM // pahu acchara vArabilAsiNihiM saha kIlAi viNoeM ||3|| 4. MBP NaravarAhu | 5. G paTibaddha gahallahaM / 6. MBP rAitte / 7. MB kArgANi khargeNa hoi duhalohahaM; P kAgaNi khaNi hosa duhalIla; T khANi AkaraH / 8. MBP rAyatta garthe / 9. MBP bara baikiTa / 10. MR kayasya and gloss roga; I kathaMru va dhUlivi / 11. G jaMtu; K jaMtu but corrects to jaMti and glosschanti / 12. MBP rajjesaraho / 13. G nigama; K Niggamala'. but carrects it to NiggayamaNaM / ma kaTTara / 2. MBP papAca / 3. G paTTaI / 4 MBP hiullauM / 5. M payavittava / sahiyahi / 7. MBP purisu / 8. Our manuscript P ends with cAmaraM / 9. MB kAIva / 10. MB buNivagoTThahi / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28.2.14 ] hindI anuvAda 193 bhAtameM se a~julI-bhara cAvala khAyA jAtA hai| lAkhoM rathoMmeM merA eka ratha hai / manuSya bar3e manuSyoMkA pratibaddha (dAsa) hai, azva azvavAhoMkA, aura hAthI hAthiyoMkA / prAsAdoMke bhItara bhI zayanatala hotA hai| lo, isa prakAra pariNItalakA bhoga kiyA jAtA hai| taba bhI jIva rAjyatvasekSapako prApta hotA hai; yaha kSaNabhaMgura aura bahuta santApakArI hai| cakra kyA kAlacakra se bacA sakatA hai, kyA vaha chatrase Dhake hue jovako nahIM dekhatA / daNDa kugatike daNDako darasAtA hai, maNi AkAzase cyuta bijalIkI taraha hai| asi (talavAra) kRSNa udbhaTa lezyAkA kAraNa hai, senA yamake nagAr3oM ke zabdako dhAraNa karanevAlI hai| duHkhoMse Aligita gharatokI icchA karanevAle hama-jaise logoMke pAsa kArkaNI maNi kSaNa-bhara ke lie zobhita hotA hai / rAjyatva aura parigraha rahe / maiM muni hU~, kevala vastroMse ghirA huA hU~ / pratidina isa prakAra dhyAna karate hue usake ( bhArata ke ) rAga paramANu dhUlike samAna ur3akara jAne lagate haiM / pattA - isa prakAra rAjezvarake nikalate hue manomalase pUrita karakaMgana aura keyUra AbhUSaNa zIghra hI dharatIpara girane lagate haiM ||2 // pada 3 rAjanIti vijJAna usIkA kahA jA sakatA hai, jisake mantrakA medana zatrumanuSyoM ke dvArA na kiyA jA ske| jisakI talavAra se yuddha meM koI nahIM bacatA, jisakA pratApa dizAoMoM meM phailatA hai, jo savere paramAtmA kI pUjA kara maMgalavastra pahanakara nyAyazAsanameM apanA mana lagAtA hai, samasta prajA-vRttiyoM ko cintA karatA hai, adhikAriyoMko apane niyoga meM lagAtA hai, rAjA sambhASaNa ora dAnase raMjita karatA hai| vaha snehapUrNa avalokana haisIse sammAnita loka abhilASAmoM aura dhanake upAyase kitane logoMkA bAdara karatA hai, zatru maNDala meM dharoMko mejatA hai, pravara svarNapiNDoMse prasanna karatA hai, phira darabArako visarjita karaneko icchA karatA hai, aura gharameM svacchanda vihArase rahatA hai| madhyAhna meM snAnake lie pravezakara apane zarIrako bhUSaNoMse sajAkara, jisameM bAlAboMke dvArA saMcAlita hai camara aisI kisI rAjalIlAse rahatA hai| bhojana karaneke uparAnta rAjA nRpagoSThI meM atyanta santuSTi ke sAtha apanA samaya bitAtA hai| pattA - ghaNTI bAghAtase jAne gaye tIsare praharakA eka kSaNa bItanepara rAjA vezyAoMke sAtha kor3A vinoda karatA huA rahatA hai ||3|| 2-25 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 mahApurANa [28.4.1 mahiSar3a gayalIlai parya Dhoyei puNu aMteyaha bhamivi plothi| khaNi saMsahArya maMtu pamataI dhamu Nasthi ki chagguNa ciMtai / jANai appara vaNNapavitti vi vattIyaraNu NeyANayajunti vi| puNu avaloyai vivipayAra paharaNabhavaNaI bhNddaagaar| puNu guruyaNasahamaMDavi paisa dhammasatthasaMdehu vi NAsai / kAmasatthu avaloyai jAvahiM kAmu vi tahu AsaMkai tArahi / ' isthisasthi harisasthi Na muMbaI Audhesa dhaNuveu viumAi / joisasacaNasamUhaNimittaI NaraNArIlakkhaNaI vicittii| taMtu maMtu teNa ji saMjoina bharaheM saI ji bharahu uppAina / dhattA-jasu jAsu diyaMtahiM paribhemai sasikaraNiyarasa posaha // . taha bharahahu sarisu mahANivai jagi Nau huyau Na hosai // 4 // so rAyAhirAu sAmaMtaha maMDaliyahaM mahimAi mahaMtaI / ekAhiM diNi dhIraI giravAyaha akkhai khavittu bhuraayii| phulamaiappayapayaparipAlaNu avara samaMjasattu mlkhaalgu| NisuNaha muyabalatuliyakariMdaI paMcabheu cArita griNdhN| jeNa carivi tara girivarakaMdari ajina tisthayarattu bhavaMtari / eha lora je dhammi pabattira paritAita khayAu so khattina / kulu NaraNAhahaM etthu visese kulu lakvija vuhasahavAsa / dasaNaNANacaritamAse kulu rakkhijjai duNNayaNAse / kulu lakhinai suddhAyAre paDheUNa annuvvybhaar| sAi aNAi vi dIsai jaayu| bIyaMkarakameNa kulu Ayata / bharaherAvaehiM kulu khijada kAli kAli jiNaNAhahiM kijjaai| ghattA-paSiyasika maDalikhakarakamalu jAeM karai iri phittaNu // te pasthiva kulasaMtANayara tAI mahAdevattaNu // 5 // 4. 1. MB pr| 2. 18 Dhoina / 3. JB paloiu / 4. / vattArayaNu / 5. MB yANai jutti di| 6. MB satyu saMdeDDa / 7. MB tahi 1 8. B mujhai / 1. M diyattahi / 10. MB bhari bhamai / 5. 1. BNiyAya: T hirvaay| 2. MB khattaviti / 3. Btariya / 4. MRK cAritta / 5. M paratAisa; T paritAiu / 6. MB kula gara / 7. MB carittAbhAse 8. M dalauDDheNa; T daDhaUdveNa / 9. M bIyaMkuru / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda Y rAjA gajalIlAse apane paira rakhatA hai, aura phira ghUmakara antaHpura dekhatA hai / eka kSaNa meM apane svabhAvase mantrakA vicAra karatA hai| yaha vastu chaha guNavAlI hai yA nahIM, yaha vicAra karatA hai| vaha apaneko aura varNoMkI pravRttiyoMko jAnatA hai; vaha kRSyAdi vArtAoMke AcaraNa aura nyAya tathA anyAyakI uktiko jAnatA hai| phira vaha vividha prakArake Ayudhabhavana auaura bhAMDAgAroMkA avalokana karatA hai| phira vaha gurujandoMke sabhAmaNDapameM praveza karatA hai, tathA dharma aura zAstra ke sandehako dUra karatA hai / jisa samaya vaha kAmazAstrakA avalokana karatA usa samaya kAma bhI usase AzaMkA karane lagatA hai| vaha hastizAstra aura azvazAstrako nahIM chor3atA, Ayurveda aura dhanurvedako bhI samajhatA hai| jyotiSa, zakuna samUha aura nimitta zAstrako bhI jAnatA hai| nara-nAriyoMke vicitra lakSaNoM ko samajhatA hai / tantra aura mantrakA saMyoga usone kiyaa| bharatane svayaM bharatasaMgItako utpanna kiyA / 28.5.13] 195 pattA - jisakA yaza dizAoMmeM ghUmatA hai, aura candramAke kiraNasamUhakA poSaNa karatA hai / usa rAjA bharatake samAna mahAn rAjA janameM na to huA hai aura na hogA ||4|| 5 eka dina rAjAdhirAja vaha, mahimAdise mahAt sAmantoM, mANDalIka rAjAoM, dhIra aura apAya rahita bahuta-se rAjAoMse kSAtradharmakA kathana karatA hai-- kulamati apanA aura prajAkA paripAlana bhI malako dUra karanevAlA sAmaMjasya ( karanA cAhie ) sunie, apane bAhubalase gajarAjoMko tolanevAle rAjAoMke cAritryake pA~ca bheda haiN| jisase giriguphA meM tapakA AcaraNa kara, jinane pUrvabhava meM tIrthaMkara prakRtikA arjuna kiyaa| jisase yaha loka dharma meM pravartita kiyA aura usa kSatriyatvako kSaya hone se bacAyA gyaa| naranAthako apane kulakI rakSA vizeSa rUpase karanI cAhie / paNDitoMke sahavAsase kulako lakSita karanA caahie| darzana-jJAna aura cAritrake abhyAsase aura durnayoMke vinAza kulako rakSA karanI caahie| zuddha AcAra aura dRr3hatApUrvaka dhAraNa kiye gaye aNuvrata bhArase kulakI rakSA karanI caahie| yaha kula sAdi anAdi aura utpanna huA dikhAI detA hai, bIjAMkura nyAyase kula AyA hai / bharata airAvata Adike dvArA kula nAzako prApta hotA hai, phira samaya-samayapara jinanAyake dvArA vaha kiyA jAtA hai| ghattA - sira jhukAkara aura karakamala jor3akara indra jinakA kIrtana karatA hai, ve rAjakulaparamparA vidhAtA hai aura unakA ho mahAdevatva hai ||5|| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I ! ' 1 I 10 ' 5 196 avaru vimai rAeM rakkhebI NAsai jivamai micchAraMgeM NAsas maha cAmIyarako NAsa mai hariseM calate ories maha maraNa mANeNa vi NAsaha mai vesAyaNagamaNa sai maha jUyammi vittI maNa jAsu kalikaluseM chittI vivibjA ritivijjAgAmiNi mahApurANa 6 ring ji sikkha sikkhebI / kugurudeva kuliMgapasaMgeM / NAsa mai piru kAmeM kodd'eN| NAsaha mai jiNapaDhikUlateM / NAsa mai mairApANeNa vi / NAsaha mai kuraMgabaharamarNe / NAsaha maha pararamaNihi ratI / jiNavaracaraNabhoruSittI | tahu hosa ihaparabhavi gomiNi / pattA - masuddi SaDDhadda dhammaimai dhammu vi me so ghosita || after helihiM jIvaloi uSarasita ||6|| dhammu khamAi hoi gairuyArasa ajjara dhambhu pArnu mAyArau dhamma ucca dhammu tavatapaNu dhammai baMbhareM paricAeM gure so viu iya masuddhi kahiya Nau rakkhami hupaviNu huyalaliyaMgaDa satthaggaNu mahAjalavolaNu eyaI kucchriyamaraNaI duddami su avaru virANa kara NirikkhaNu dummara huI jANiva dhADai jiha govara pAla gomaMlu 7 dhattA - murNicaraNakamala uvasamu karivi jo Na muya saMNAseM // carAsIlakkhajogimuhahiM so paribhamai kileseM ||7|| . dhamma maddevaguNu pahilA / dhammu cavaryeNo viyAra / asesavatthupapaNu / jeNa Na kiyau viyANavi raaeN| rajje puNu virai pADevara | taNuparirakkha riMda akkhami / visakaNakavalaNu maraNu Na jaMgala / giriNivaDaNu aMtAvaligholaNu / ru bhAvi ghiti bhavakadami / paryahi dhammaNAeM parirakkhaNu / tibve daMDe gAi paNa tADhai / tiha pAlaka govai gomaMDalu / [ 28.6 0 6. 1. MB kubela / 2. M cavalitaM / 3. MB read this line and the following as: mahaNa jAsu kalikaluseM chitI, pAsa maha pararami 6. MB so maI / mai jumma NiutI, jiNavaraca raNabhoruha cittI ratI / 4. G maimuvi / 5. MB dhammU saI / 7. 1. B gurumAraja / 2 MB mau guNu / 3. MB pAu / 4 MB vayaNau / 5. MBK sa 6. MB dhammu ji- baMbhaceraparicAeM / 7. MB hubahu pavisaNu huna lakhiyaMga / 8 MB caraNa 8. 1. pahiM / 2. M pAva | 0 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28.83] hindI anuvAda 197 aura bhI rAjAke dvArA buddhikI rakSA kI jAye aura arahantakI hI sIkha sIkhI jaaye| mithyAtvake raMga kuguru, kudeva aura kumunike sampakase rAjAko mati naSTa ho jAtI hai| svarNake lobhase mati naSTa ho jAtI hai| atyanta kAma aura krodhase mati na ho jAtI hai| harSa aura apakatAse mati naSTa ho jAtI hai, jinake pratikUla honepara buddhi naSTa ho jAtI hai, mada aura mAnase buddhi naSTa hotI hai| madirApAnase buddhi naSTa hotI hai, vezyAjana-gamana karanese buddhi naSTa ho jAtI hai| hariNavA karane se duniSTahAlA hai| gurameM na honese buddhi naSTa ho jAtI hai / parastrImeM ramaNa karanese buddhi naSTa hotI hai, jinake caraNa kamaloM meM par3I huI jisako buddhi kalike pApako sparza nahIM karato usakI buddhi nRpavidyA aura RSividyAmeM gamana karanevAlI hotI hai aura ihaloka tathA paralokameM dharatI (yA lakSmI) usakI hotI hai| pattA-mati zuddha honese dharmamati bar3hatI hai, aura dharma bhI maiM use kahatA hU~ ki jisakA upadeza kSINakaSAyavAle kevalajJAniyoMne vizvameM kiyA hai / / 6 / / dharma kSamAse gauravazAlI hotA hai| dharmakA pahalA guNa mArdava hai| bArjava dharma aura mAyArata honA pApa hai| vicAra karanevAlA satya vacanoMkA samUha dharma hai| pocya dharma hai, tapa tapanA dharma hai, samasta vastuoMkA parityAga karanA dharma hai, brahmacarya aura tyAgase dharma hai| jisa rAjAne jAnate hue bhI dharma nahIM kiyA, pUrNAyu honepara vaha naSTa ho jAyegA aura rAjya use phira narakameM girA degaa| isa prakAra maiMne matizuddhi kahI, maiM kucha bhI chipAkara nahIM rakhUgA, rAjAoMko aba zarIrako rakSA batAtA huuN| AgameM praveza karanA, sundara zarIrako jalA lenA, viSakaNoMko khA lenA, aisA maraNa acchA nhiiN| jAtmaghAta, mahAjalameM atikramaNa karanA, pahAr3ase giranA, apanI AMtoMko ghola denA (saMgharSaNa ) ye khoTe maraNa haiM jo manuSyako dhumAkara durdama bhavapakameM girA dete haiN| ghattA-munivarake caraNakamaloMmeM upazama dhAraNa kara jo saMnyAsase nahIM maratA, vaha caurAsI lAkha yoniyoMke mukhoMmeM kaSTapUrvaka paribhramaNa karatA rahatA hai // 7 // bhora bhI rAjAko nirIkSaNa karanA caahie| prajAkA dharma aura nyAyase parirakSaNa karanA paahie| durmati hokara gAya cillAtI hai, yaha jAnakara ghase tIna daNase tAr3ana nahIM karanA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 -. -. - . mahApurANa [28.41 NikAraNamAraNu jo rANau so rakkhasu jamayasamANa / misu maMDivi halaharasaMghAyaha NihosahaM diya vaNihiM varAyahaM / buDDhaNAriDiMbhayasaMtAvaNu jo dhaNaharaNa karai bhiisaavnnu| jANIsAsasiTihiM so DajhAi aNNu vi dukiyakammeM bajjhai / lagagai Na jiyai durkhahuyAsai Na vasai desu visai prdes| pahu aNurattapayaI jo tAsaha kAhi vi diyahahiM so saI NAsai / rattau sattara bhica bharijai tavivarIya avaherinai / bujhiyakajAvAyasavAeM NaraNAheNa nnihaaliynnaaeN| gurucaraNAraviMda sevevau avaru samaMjasattu bhAvevau / rose para visidcha paharevau dudvapakkhu Na kayAdi dhrevaa| pattA-iya paMcapayArapayAsiyana Nirvacarittu jo pAlai / / kamalAsaNa kamalA kamalamuhi tahu muhakamalu jihAlai // 8 // tahi acchai bharahesaru jaiyaha gaNi pabhaNai suNi seNiya taiyaha / kurujaMgalajANavayagayauravaha jiNakamakamalajuyalasevArai / somappahamahiNAhahu NadaNu lacchIvaimAyahi dosiyamaNu / suMdaka codehabhAihi jeTara jau NAmeM atyANi pNjhuu| kumavasAhiveNa paNaveppiNu pamaNisaM teNa rAma vihaseppiNu | tAeM rAyapaTTi mahu baddha risirayaNattai saI uvlddhi| vammi huyai Nikkali kalusacui dANAravattaNi suravarasaMthui / jANiyaeyANeyariyappana risahasAmipayapaMkayachappaha / ghoravIratavacaraNavamujha pittiI seyaMsAhivi Ninbuda / samahoyaru dimmuhAi NiyaMtara jaNiyapuravarati viharaMtau / mAruyacoliyacalasAhANu ekAhi vAsari gAuNaMdaNavaNu / dhammANaMde maNu ANadiu dihara sIlaguttu muNi vaMdina / viTTara phaNivaru samana muyaMgii dhammu surNatu saralalaliyaMgie / gayasaMvacchari puNaravi aaeN| sA diTThI mukkiya nniyNnnaaeN| dhatA-dIva kAoyaka NAiNi vi vipiNa vi dhammu surNataI / / maI lIlAkamale tADiyaI tehiM hi jAirairattaI |9|| 3. MB degnniisaassyh| 4. MB dukkhu hayAM / 5. M aNurattu pyii| 6. MB raviMdu / 7. B bhAvaMtau / 8.GNiyacaritu / 1. MB jaMgalu / 2. MB cavadaha / 3. MdegbhAvahiM / 4. 8 baiThThau / 5. MB vliycvlsaahaa| 7. MB phnniv| 8. M saralalaliyaMgai; B srlliyNgii| 1. MB mukkI NiyaNAeM / 10. CdegNiyaNAyaeM / 11. MB kAoyaha visaharu NAdaNi vi / 12. M tahi jApayarairattaI / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28.916 hindI anupAva caahie| jaise gvAlA gomaNDalakA pAlana karatA hai usI prakAra rAjAko pRthvomaNDalakA pAlana karanA cAhie / jo rAjA kAraNa prajAko mAranevAlA hotA hai, vaha rAkSasa aura yamadUtake samAna hai| doSa lagAkara kRSaka samUhoM, nirdoSa brAhmaNoM aura becAre paNikoMkA bhISaNa dhanApaharaNa karatA hai, buDDhoM, striyoM aura baccoMko satAnevAlA hai, vaha logoMkI zvAsajvAlAoMmeM jala jAtA hai aura pApakarmase baMSa jAtA hai| duHkhako jvAlA laganepara vaha jIvita nahIM rahatA, vaha dezameM nahIM raha sakatA, paradezameM use praveza karanA par3atA hai| jo rAjA anurakta prajAko satAtA hai, vaha kucha hI dinoMmeM svayaM naSTa ho jAtA hai| use sacce aura anurakta bhRtyakA bharaNa karanA pAhie, jo viparIta hai usakI upekSA karanI caahie| kAryake upAya aura apAyako jAnate hue, vyAyakI dekhabhAla karate hue rAjAko guruke caraNakamaloMkI sevA karanI cAhie aura use sAmaMjasyakA vicAra karanA caahie| koSameM Akara viziSTakA parihAra nahIM karanA cAhie, aura duSTakA pakSa kabhI bhI grahaNa nahIM kahanA caahie| pattA-isa prakArase prakAzita nupacaritakA jo rAjA pAlana karatA hai kamalAsana kamalamukhI kamalA (lakSmo) usake mukhakamalako dekhato hai // 8) gautama gaNadhara kahate haiM- "he zreNika ! suna, jaba vahA~ bharata thA, tabhI jinabhagavAnke caraNakamaloMmeM rata rahanevAlA kurujAMgala janapadake gajapurakA rAjA somaprama thaa| apanI mA~ kamovatIke manako santuSTa karanevAlA somaprabha rAjAkA caudaha bhAiyoMmeM sabase bar3A jaya nAmakA sundara putra gaddIpara beThA / kuruvaMzake usa rAjAne praNAma kara bora haMsate hue rAjAse kahA ki pitAke mujhe rAjapaTTa bASa dene aura svayaM RSiyoMke ratnatraya prApta kara lenepara, aura usameM bhI niSpApa aura kAluSyase vyuta ho jAnepara tayA suravaroMke dvArA saMstuta dAnakA pravartana honepara, ekAneka vikalpoMko jAnanevAle RSabhasvAmIke caraNakamaloMke bhramara, ghora vora tapazcaraNase adbhuta cAcA zreyAMsa rAjAke birakta ho jAnepara meM dizAmukhoMko dekhatA huA apane bhAIke sApa puravarake bhItara ghUmatA huA eka dina nandana banake lie gayA jo havAse hilatI huI caMcala zAkhAoMse saghana thaa| vahA~ maiMne zolagupta muniko dekhA, unakI vandanA kI aura dharmAnandase merA mana nAca utthaa| maiMne saralasundara aMgoMvAlI nAginake sAtha eka nAgako dharma sunate hue dekhaa| eka sAla bIta jAnepara maiMne usa nAginako phira dekhA parantu apane nAga dhArA chor3I huii| pattA-dIpar3a jAtikA kAkodara ( nAga ) aura nAgina donoMko dharma sunate hue / vahA~para mI jAtItara { jAtise bhinna ) snehameM anuraka honevAle unako apane lIlAkamalase pratAr3ita kiyA||9|| - -- Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mahApurANa [28.10.1 10 kasaNAruNabiMduyattaNurAihi kahiM NAiNi kahiM laggavi jAihi / iya garahivi parivAreNAiya sahu~ jAreNa teNa sA Niggaya | kAsepupphakaMtisaMkAsaha harSa pahiAga NiyaAvAsaca / siMli miyatAhi maI AhAsira sayaNAlA taM NANivilasisa / khumahilakhalapariyAI payAsami jAma kiM pi kira piya saMbhAsami / vivihAharaNakiraNaraMjiyadharU sAva tahi ji avayarija parAmaru / pucchiSTha so maI ki avaloyahi dihi viyAramariya ki Dhoyahi / teNa pauttara ki Na ciyANahi loyaha tuhuM vi dhammu vakkhANahi / dosaggahaNu Na kAsu vi kijjai paMgulu paMgulu kema bhnnin| paI vi jAirai mahu kulakattI pANipomapoMmeM jaM chittii| dhattA-taM pADiya sayale pariyaNeNa upalahiM vaMDasahAseM // kaMpatadeha jAreNa sahu~ sA mukko NIsAseM // 10 // puThavameva muta phaNi vayadhArara hara husa bhAvaNu NAyakumArau / sappiNi huI samapariNAmeM surasari devaya kAlI NAmeM / bipiNa vi miliyaI hiyavai dhariyara taM tuha duvavasita saMbhariyara | Ayata ettha jAma kira mArami ArUsidhi bacchayalu piyArami / tA maI jANi tuI puSaNAhicha caramadeha sIleNa pasAhica / ema bhaNepiNu teNa phaNIse smjlsiNciyroshuyaase| diNNaI maha divaI parihANaI diNNaI bhUsaNAI asmaannii| avasari sarasu bhaNivi gau settahi ahivaiviSari NihelaNu jesahi / NimaNi deva sAsayasaMpayayara jagi jIbahu dhammu ji laggaNataru / ghattA-vihasi vi kuraNAheM bolliyara bharaipasAhiyamehiyala / / deva vi taha pAyahiM paddhahiM phuDa jAsu dhammamai Nicala // 11 / / 12 iya jee kahANa sAhiya jAvahiM avaru vi maMti parAiu taavhiN| gIyolaMbiyamottiyahArai so dAviDa rAyahu pddihaareN| teNa pajattu NisuNi Nivararisi kAsIvisai Nayari vANArasi 10. 1. MRdegtaNurAyahi / 2. MBK kAsasasaMkati / 3. MB jaairy| 4. MB pomapaMkRSTa / 5. MBK saaddiy| 11. 1. M puvvavasiha / 2. MB caramadeha / 3. MB samajala siNciy| 4. M bhuuvaannii| 5. MB mhiyl| 12. 1. B jaiNa / 2. K govolaMbiyaM / 3. MB rAyaha dAviu / 4. MB varasasi / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 12.3] hindI anupAva 201 (yaha socakara ki ) kAle aura lAla dhabdoMvAle zarIrase zobhita vijAtise nAgina kahA~ laga gayI / isa prakAra parivArase Ahata hokara vaha apane yArake sAtha calI gayo / maiM kAsa puSpakI kAntike samAna apane ghara vAyA sA nayA / sanimeM rAyatakAlameM nAginanA baha vilAsa apano palIko btaayaa| maiM jabataka khoTI mahilAoMke caritako batAU~ aura priya sambhASaNa karUM ki itane meM vividha mAmaraNoMse gharako raMjita karanevAlA eka suravara avatarita huaa| maiMne usase pUchA, 'mujhe kyoM dekhate ho, mujhapara vikAra-bharI dRSTi kyoM karate ho' / usane kahA-'kyA nahIM jAnate, logoMko tumhIM dharmakA vyAkhyAna karate ho, kisIkA bhI doSa grahaNa nahIM karanA caahie| tumheM paMgula-paMgula ( puMzcalI-puMzcalI ) kyoM kahanA cAhie thaa| tumane janmase anurakta merI kulaputrIko karakamalake kamalake dvArA jo tADita kiyA thaa| pattA-use samasta parijanoMne pattharoM aura hajAroM daNDoMse girA diyaa| kAMpatI huI dehavAlo vaha, apane yArake sAtha sAMsase mukta ho gayo / // 10 // vrata dhAraNa karanevAlA nAga pahale ho mara gayA aura maiM bhavanavAsI nAgakumAra humA aura vaha nAgina samapariNAmase gaMgAmeM kAlI nAmakI devatA huI hai| hama donoM bhI mila gaye aura tumhArI usa kuceSTAko yAda kara use manameM dhAraNa kara liyaa| maiM yahA~ mAyA aura jabataka maiM tumheM mArUM aura kruddha hokara tumhAre vakSasthalako phAr3a dUM, ki itanemeM maiMne jAna liyA ki tuma puNyazAlI ho, caramazarIrI aura zIlase prasAdhita ho / yaha kahakara samatAke jalase apanI kroSAgni zAnta karate hue usa nAgezane mujhe divya paridhAna diye, aura asAmAnya AbhUSaNa diye / usa avasarapara atyanta sarasa bolakara vaha vahA~ gayA jahA~ nAgarAja bilameM usakA bhavana thaa| he deva sunie, jIvakA saMsArameM dharma ho zAzvata sampatti karanevAlA AdhArabhUta vRkSa hai| pattA-kurunAthane haMsakara kahA ki jisakI dharmameM nizcala mati (yA nizcala dharmamati) hotI hai-he deva, bharatake samAna dharatIko siddha karanevAle bhI usake caraNoMmeM par3ate haiM // 11 // isa prakAra jaise hI jayakumArane kahAnI kahI ki vaise hI dUsarA mantrI vahAM A phuNcaa| jisakI gardanameM motIkA hAra laTaka rahA hai aise pratihArane rAjAse usakI bheMTa kraayii| usane 2-26 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mahApurANa [28.12.4 rAkSa aphaMpaNu rANI suppaha sAlaMkArI NaM vrkikh| phujakusesayasaMNihasamuhaha sahasu suyaha mNgypmuhhN| sasa mRgaloyaNa tAI suloyaNa lahuI lacchIvai suhabhAyaNa | jehi rUsa kAI phira sIsaha ubamANu ji jahiM kiM piNa dIsai / pAyahuMkAI kamalu samu bhaNiyacaM taM khaNabhaMgura kAhiM Na muNiya / vikalAI vAsari gari nigama kaNNAgamahA iNaM nnttuii| ghattA-kuMrupiMdu taNu vi jaMghA yaho NAsavaMtu karu daMtihi // Urujuyalahi jo sameM bhaNai so sai paDiyA bhatihi / / 12|| vaNNami phAI NiyaMbaguruttaNu jAhiM pattau tihuyaNu ni lahuttaNu / bhamana bhama so bhUeM muttA jAhi hi sarisuNa salilAvattaDa / kahiM thaNajuyalu cittagairabhaNu bhAsada kaNayakalasa karhi kazyaNu / daDDhA tAI dAsisiramaMDaNu caMgau sasahara samalu sarkhakhaNu / ki taruNIvayaNahu uvamijA tAsu saricchata daM ji bhaNijaha / jeMce kumarihiyavauM saMdANa mRgu Na te avaloyaha jANai / kiM sAraMgaNeyaNi sA uttI ketti phijAi uttpttii| Navaha lamgivi jA kesagAI vAma tAhi NizvamaI vrNgii| lIlabolaNakIlAjuttaI chuhu ji vasaMtamAsi saMpattaI / ghattA-aMkuriyau kusumiva pajaviu mahusamayAgamu vilsi|| viyasati aceyaNa taka vi jAhi dahiM NA kiM Nau viyasai / / 13 / / chuDu mAyademakkhu kaMdaiyata mahulakichai AliMgivi laiyau / chuDu capayatara aMkUracita NaM kAmukha irisa romaMciu / chuDu kehi kiM pi koraiyaca NaM vammacittAre riiytt| chuDu maMdArasAhi pallaviyara caladalu NaM mahuNA NaJcaviyara / chuhu jAyara Naimeru kaliyAlau mattacaorakIrarAvAlaya / chudu kANaNi papphuja palAsa pahiyaDe laggara virahahuyAsau | chuTu phullira malliyaphulloiDa ramaNIyaNi pasariu railohaDa / 5. Bdeg samuhaha / 6. bhigaloyaNa | 7, MB takmaNi bhaMgaru / 8. B kuruviMdattaNu / 9. MB jaMghA juyalaho / 10. K sama / 13. 1, MB vi / 2. jima kumarihi hiyavaH / 3. MB migR Na ma ! 4. MB degNamaNa / 5. MB utta pachutI / 6. MB kolaNajusaI / 14. 1. MB mAyaMdu ruSaSu / 2. B rAyasa ra rasau / 3. MNaM meru; BNAmaru / 4. MBK papphusla / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 14.7] " hindI anuvAda 203 kahA-he nRpavara RSi sunie, kAzI dezameM vArANasI nagarI hai| usameM rAjA akampana, rAnI suprabhA hai / alaMkaroMse yukta vaha aisI lagatI hai mAno varakavikI kathA ho| khile hue kamaloMke samAna mukhabAle hemAMgada pramukha usake eka hajAra putra haiN| unakI bahana maganamanI sulocanA hai| aura choTI sukhabhAjana lkssmiivtii| unameM-se bar3Ike rUpakA kyA varNana kiyA jAye ki jisake lie koI upamAna hI nahIM dikhAI detaa| pairoMko kamalake samAna kyoM kahA gayA ? vaha kSaNabhaMgura hotA hai, kavine isakA vicAra hI nahIM kiyaa| nakSatra dinameM kahIM bhI dikhAI nahIM dete, mAno jaise ve usa kanyAke nakhoMko prabhAse naSTa ho gye| pattA-jo kavi choTese zaMkhako aMpAyugalake, tathA hAthIko kSaNabhaMgura sUDako karuyugalake samAna batAtA hai, vaha bhrAntimeM par3A huA hai / / 12 // 13 usake una nitamboMke bhArIpanakA kyA varNana karUM ki jahAM vibhuvana choTA par3a jAtA hai| jalAvarta ( bhaMvara) usakI nAbhike samAna nahIM hai, logoMke dvArA usakA ghUma-ghUmakara bhoga kiyA jAtA hai| cittako gatiko rokanevAlA stanayugala kahA~ ? aura kahA~ kavigaNa use svarNakalayA batAtA hai ? eka to ve ( svarNakalaza ) Aga, tapAye jAte haiM, aura dUsare unase dAsoke rikA maNDana kiyA jAtA hai / khaNDa aura kalaMka sahita candramA acchA, parantu usase yuvatIke mukhako upamA kyoM kI jAtI hai ? usake samAna to usIko kahA jAnA caahie| jisa prakAra kumArIkA hRdaya prakaTa hotA hai, vaisA avalokana bhuga nahIM jaantaa| phira use mRganayanI kyoM kahA gayA ? kitanI ukti-pratiukti dI jaaye| nakhase lekara kezoMke agrabhAga taka usake jitane utsama aMga haiM ve nirupama hai| itanemeM zona vasanta mAsameM lIlAdolana aura kroDAko yuktiyA~ bA gyiiN| pattA--aMkurita, kusumita aura pallavita vasaMta samayakA Agamana zobhita hai| jisa basantameM acetana tara bhI vikAsako prApta hote haiM usameM kyA manuSya vikasita nahIM hotA ? ||13|| zIna ho AmravRkSa kaNTaphita ho gayA, madhulakSmIne AliMgana karake use grahaNa kara liyaa| zIghra campaka vRkSa aMkuroMse acita ho gayA, mAno kAmuka harSase romAMcita ho gyaa| zIghra azoka vRkSa kucha-kucha pallavita ho uThA, mAno brahmAkapI citrakArane usakI racanA kI ho; zIghra hI mandArakI zAkhA pallavita ho gayI mAno caladala (pIpala ) ko madhune nacA diyA ho| zIghra nameru ( punnAga vRkSa ) kaliyoMse lada gayA, aura matavAle cakora aura koroMko dhvaniyoMse gUMja uThA / zIghra hI kAnanameM TesU vRkSa khila gayA, aura pathikoMke lie virahAgni lagane lgii| zIghra Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 mahApurANa [28.14.8 chuDu chahayeNaviDauli mau vaDhiDa vellikusumarasu cudhivi kaDhim / kuMdu kAmadanaIi. pahAliyara. ....koIlu kApabaDhaNaM rasiyana / davaNayakaryakuDyalapatattaI cNdnnkhmpiNddvilittii| dhattA-chuDu kelIharaI viNimmiyaI "pupphanchuraNa pittaI / / chuDu laggaI mihuNaI sarahasaI avaropparu rayarattaI // 14|| thippiramahuchaDayahiM mahighuliyaiM sumaNasurahirayaraMgAvaliyahiM / NavastuppalakaliyAdIbahi caMdaSayaNaDaNavaNabhAvahiM / dhavalakusumamaMjaridhayamAlAI gumugumaMtamahuliyageyAlahiM / rAyahaMsakAmiNikayaramaNahiM thiu vasaMtapahu uvaivaNabhavaNahiM / kurarakIrakArajaNiNAyahi paSNijaMtu va thottnnihaannaaii| siyajalakaNataMdulasohAlahiM bhisiNipattavaramaragayathAlahiM / aNalasasayadaladala saralakichaha citta sesa gaM tahu vaNalapichaha / phagguNapaisAraha gaMdIsari chuDu suraNavika dIvi gaMdIsari / posahaparisamakhAmasarIraha dhaNa ylNtvilNbiyhaari| puttii pahasaMta muhakamale pahu divau jinnsesaaphmleN| pattA-telokapiyAmahu Navavi jiNu NavamayaraMdakarabiu / / taMNaliNu paridai NihiTa sire mahuyaraulamuhacubiu // 15 // 16 teNa dhUya piyavayaNahiM pujiya gaya suMdari Niyagehu parAiya bhar3ayaNu sabbu dari osArija taNayahi ba? diNi galiyaiM rattaI NaM duputtaraiyaI ducaritaI pari kumAri kettiu rakkhi jA sAyaramaMti cavada saramahamuhu Dhoyahi tAsu phaNNa kiM apaNe kari pAraNa bhaNevi visjiy| vAyahu citte ciMta saMbhUdaya / rAyaeM maMtihi maMtu samIriu / mahu~ duiMdi bho aTu vi gaittii| avaloyahu lahu NavavaraittaI / kAsu vi kulaguNavaMtaha diji| akkakitti cakkavaihi taNuruhu / sAmateSa loysaamnnnn| 5, B viDayaNavijali / 6. MB kuMda / 7. MB koil| 8. MB kykNduynnptii| 9. MBK "piMgavilitaI / 10. MB puppattharaNaI / 11. MB rirttii| 15. 1. M.B ramaNihi / 2. MB bahuvaNabhavaNihiM / 3. MB kAra / 4, MdegNikAhi; BFSaNAhi; K"NihAyahi; 5. MB jayati vilaM / 6. MBK vivi / 16. 1. MB rAeM maMtihu / 2. MB uDaviNaM / 3. MB Dahati / 4. MB aMgaI / 5. MNa duputta rahamAI; BNaM puttriyii| 6. MB ki maMNa / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 28. 16.8] 205 hI juhIkA puSpa samUha khila uThA aura ramaNIjanoMmeM ratilobha bar3hane lgaa| zIghra hI bhramararUpI viTajanoMmeM mada bar3ha gayA aura unhoMne latAoMke kusumarasako cUmakara khIMca liyaa| kundavRkSa apane puSparUpI dautoMse haMsane lagA aura koyalane mAno kAmakA nagAr3A bajAnA zurU kara diyaa| damanaka latAke kuDamaloMse racita aura candanakI kIcar3ase lipta pattA-zIghra hI keligaha banA diye gaye aura unameM puSpoMke bichaune DAla diye gye| zIghra hI vegayukta mithuna ratimeM rata ho gaye ||14|| saghana madhuke chir3akAvoM aura phUloMko surabhi rajakI raMgolose dharatI raMga uThI / vasantarUpI prabhu, nava raktakamaloMke kalikArUpI dvIpoM, mayUrarUpI naTake nRtyabhAvoM, dhavala kusuma maMjariyoMkI puSpamAlAoMke gunagunAte hue zramaroMko gItAvaliyoM, rAjahaMsakI kAminiyoM dvArA kiye gaye ramaNoMke sAtha upavana bhavanoM meM sthita ho gyaa| kurara, kIra aura kAraMja pakSiyoMke ninAdoMke dvArA jo mAno stotrasamUhake dvArA varNita kiyA jA rahA ho| zveta alakaNoMse cAvalako zobhA dhAraNa karanevAle, kamalinIke pattoMkI paMktiyoMkI thAliyoMke dvArA, khile. hue. kamaloMke samAna A~khoMvAlI vanalakSmIne mAno use zeSAzata samarpita kiyA ho| nandIzvara dvIpameM phAgunake Anepara, zIghra devendra dvArA namita nandozvara dvopameM, jisakA zarIra upavAsake zramase kSINa ho gayA hai, stanayugalake antameM hAra laTakA huA hai, aisI putrIne haMsate hue mukhakamalase jinapUjAke kamalake sAtha rAjAko dekhaa| pattA-trailokya pitAmaha jinako praNAma kara, navaparAgase aMcita aura madhukarakulake mukhase cumbita usa kamalako rAjAne apane sirapara dhAraNa kara liyA // 15|| pitAne priya bacanoMse putrIkA saskAra kiyA aura bhojana (pAraNA ) karo yaha kahakara use visarjita kara diyaa| sundarI gayI aura apane ghara phuNcii| pitAke manameM cintA utpanna huI 1 usane saba bhaTajanoMko dUra haTA diyaa| rAjAne mantrIse vicAra prArambha kiyA, "RtudinameM ( mAsika dharmake dinoM meM ) kanyAke galita aura lAla AThoM aMga mujhe isa prakAra kaSTa dete haiM, mAno kuputrake dvArA kiye gaye duzcarita hoN| isalie pIghra naye varako khojo| kumArI kanyAko gharameM kitanA rakhA jAye, kiso kulona aura guNavAn vyaktiko do jAye / " sAgara mantrI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 mahApurANa [28 16.9 siddhatyeNa bhaNiuM maNaraMjaNu acchAi rANata NAmu pahuMjaNu / gaM paJcakkhIhUyaca saI rahavaha bali vajjAuMhu ghaNasaru / samvatyeNa lavica mui mahihara tui puttihi vaha jai vijaahr"| hoti'Na aNNahu taM lAyaNNa sumai kahai maI paTTa pddivnnnn| avirohaNa sayaMvaramakhaNu hou Na kAsu vi Nehu khNddnnu| ghattA-jaM bahusueNa pariNayamaiNa sumaibujheNacbhasthita // pariyANiyi hoMdI kAjagaha taM sayalahiM mi samasthita // 16 // 17 vimANagomiNIghavo kumaaripuvyNdhvo| suro vicittaraMgao tao tahiM smaago| triNA sumaMDavo kao' vicittmittisoho| lalavatoraNAlao dhultpupphmaalo| samaMdramatabhiMgao ........ prahamgalarAsiMgako!...... ... ... suNIlabaddhabhUyalo tameNa NAi saamlo| kahiM pi hemapiMjaro saro vba kNjkesro| kahi pi ruppayAmalo vilittcNdmNddlo| kahi pi vatthuchaNNao suspichlnnnno| gavataNasthalIsamo mhNcpunnnnsNgmo| maNIhi rAyarAio raIi NAI chaaio| kahiM pi desi ratao vahUdaNAi rtto| thiyo yo vva mittao siriivilaasditto| NihittamociyapaNo ssNkhkuNbhvppnno| asesamaMgalAsao pgiiygeyghoso| visAlamattavAraNo divaayrsuvaarnno| ghattA-maDavu kiM vaNNami deva hau bahumANikkahiM jliyaa| jahiM dosai tahiM ji suhAvaNasa sagaM mahihi NaM paDiyara // 17 // 7. MB pahajaNu / 8. MB suru| 9. K vajjAlaha; dhaNamA meghezvaraH / 10. MB mahiyaru; T mahiharU rAjAnaH / 11. MB vijjAharu / 12. MB honn| 17. 1. MB add after this : samujyamaMcasaMgo ( B saMghasaMgao) / 2. MR sohiyo / 3, MB add after this: : vrNgnnaahirohiyo| 4, B bharmatamatta / 5. MB bicittavapaNamaMTalo; K vijitapada / 6. MB vatyakapaNo and gloss vastreNAvacchannaH / 7. GK suesupichavaNNo but gloss zukezapicchavarNaH; T suesa NukAdhAnaH / 8. M jayazvaNatyalI; BNavattaNatpalI / 9. MB desa / 1.G disIdeg but corrected to sirI in the margin | 11. MB kuMda / 12. MBdeggIya / 13. MBK sagu / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 17. 18) hindI banuvAra 207 kahatA hai-"cakravartIkA putra, kamalake samAna mukhavAlA akIti hai, kanyA usako dIjie, kisI dUsare loka sAmAnya sAmanto kyA ?" siddhArya ( mantrI) kahatA hai ki prabhajana nAmakA sundara rAjA hai, jo mAno sAkSAt svayaM kAmadeva ho| rathavara balI vadhAyuSa aura meghezvara bhI hai| tana sartha mantrI bolA-"yadi manuSyako chor3akara, tumhArI putrIkA vara vidyAdhara haiM, to kisI anmameM vaha lAvaNya nahIM hai|" sumatine kahA-"he prama, maine svIkAra kiyaa| sabase aviroSI bAta yaha hai ki svayaMvara kiyA jAye, jisase kisIke bhI snehakA khaNDana na ho|" pattA-isa prakAra bahuzAstrajJa pariNata buddhi sumati mantrIne o prArthanA kI usase kAryako gati hogI, yaha jAnakara sabane usakA samarthana kiyA // 16 // 17 usa avasarapara vimAnarUpI lakSmIkA svAmI aura kumArIkA pUrvajanmakA bhAI citrAMgada deva vahAM aayaa| usane sundara bhaNDapakI racanA kI, jo vicitra bhittiyoMse zobhita, mUlate hue toraNamAlAoM, hilatI huI puSpamAlAoMse yukta, matavAle bhrAnta bhramaroMvAlA aura apane zikharoMse bhAkAzake agrabhAgako chUtA huA 1 nIlamaNiyoMse nibaDha bhUmisala aisA lagatA hai jaise andhakArase kAlA ho gayA ho, kahIMpara svarNase pIlA kamalaparAgase yukta sarovara ho, kahIM codI-se svaccha aisA lagatA hai mAno pradIpta candramaNDala ho, kahIM vastroMse AcchAdita aisA lagatA hai, mAno zukoMko pUMchoMke raMgakA ho / navatRNasthaloke samAna bora mahAn puSyoMkA saMgama, maNiyoMkI zobhAse ghobhita aura kAnsise AcchAdita, kahIM raka dikhAI detA hai jaise vacUke dvArA anurakta ho| zrIke vilAsase dIpta jo navasUryake samAna sthita hai, motiyoMke acanase nihita, zaMkha-maMgala kalaza aura darpaNase sahita, azeSa maMgaloMkA bAzraya, pragIta gItaghoSoMvAlA, vizAla matta gajoMvAlA aura sUryako kiraNoMko AcchAdita krnevaalaa| pattA he deva, meM maNDapakA kyA varNana kruuN| aneka mANikyoMse jar3A humA vaha jahA~ dikhAI detA hai, vahIM suhAvanA lagatA hai mAno svarga hI dharatIpara A par3A ho // 17 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 208 mahApurANa 18 jahiM kumAri alisa se varu paI viNu teNa vi kAI Navala afar etdhu meM ho malAsi taM NiNivi hU koahalu merughIru jagaNaliNadiNesaru caliu paDibhaDagaya ghaDamaNu cali bali raheMSaru bajAuchu bhUgoyara vijjAhararANA pahuhu akaMpaNu paNavita jAvahi sahaM ghAii bhUsAhiM satI coya haya mahiMdarahieM tahiM joya suMdari kaMcui dAi pattA- tahi akkakitti palayakaNihu bali bhUyavali visamANau // vajjAvahu vanju va AvaDisa ruthai ko viNa rANau || 18|| taruNivayaNu joyavi jocAreM puNu rahabara saMco te " so pAra NAsayaMvaru / lahu callaha kiMkaracchaleM / kAra ha saMpaisiu / diNa bheri gururava miliyata blu| pisuNiyi cali bharaddesaru / kittiNAta daNu / calita ghaNarau NaM kusumAuhu / gaMpi sayaMvaraghari AsINA | saMNi taruNi caDAviya tAvahiM / bhAsa hA rakkhitI / rAyakumAra paridvaya te jehiM / eku vi Naravai maNahu Na bhAvai / jiha jiha suMdari appala dAvai koNIsasa sasei dihi chaMDe kaMThAharaNu ko vi saMjoyai ko viniyayiNar3aI agAI cirabhavi maI Na kiyaca maNaNiggaha ko simicchahi aharaggahu arat as virahamahAjaru muli paDi ko vi vihalaMgalu ghasA - kara moDai choDai sirecihara ubhagatasiMgArahiM // ahilasaha hasai bhAsai bhaDaka bhajjai kAmaviyArahiM // 19 // 19. 1. MB sukhai | 2, MB chahuI / 5. MB mahAga / 6. B siri bihAra / 20. 1. MB] saMjoddau / 2. B jayagarabadda 19. tihu tiha zivataNayahuM taNu tAvai / ervie puNa Si puNu viku vi maMDai / appara dappaNi ko vi paloyai / ya eyahi thaNahi Na lggii| kiha virayami eyahi kaMThaggahu / kAsu vilaggaDa kAmamehaggahu / kAsu vi uri khuttara vammaisaTha / keNa viniyalajjahi diNDaM jalu / 20 pariyANi surgirissiireN| AsIpaDa jar3e paravai jettahi / [ 28.18 1 18. 1. MB sayaMvada / 2. MNa hoha / 3. MB tumhahaM peMsila / 4 MB rahabara / 5. MB bhAI | 6. MB jetahi / 3. MB aMga ko vi pRNu vi pRNu maMDaI / 4. MB ahaMgadaM / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 18 I jisameM kumArI svayaM apane varakI icchA karatI hai aise patikA svayaMvara prArambha kiyA gayA hai| tumhAre binA kiMkara vatsala usa navInase kyA ? Apa zIghra caleM, kisI doSa ke kAraNa yahA~ avinaya na ho, maiM tumheM bulAneke lie bhejA gayA hai| yaha sunakara kutUhala huaa| bherI bajA dI gayI / aura bhArI balake sAtha senA ikaTThI huii| meruke samAna dhIra evaM vizvarUpI kamalake lie sUrya ke samAna bharatezvara yaha sunakara cala pdd'aa| taba zatrukI gajaghaTAkA mardana karanevAlA akIti nAmakA usakA putra bhI cala par3A / balo rathavara vajrAyuSa bhI cala pdd'aa| ghanarava bhI calA mAno kAmadeva ho| isa prakAra manuSya aura vidyAdhara rAjA jAkara usa maNDapameM Asona ho gye| jabataka rAjAoM dvArA akampanako praNAma kiyA gayA, tabataka taruNI ( sulocanA ) ko rathapara car3hA diyA gyaa| ghAyake sAtha AbhUSaNoMse zobhita hotI huI vaha apane hajAroM bhAiyoMse rakSita thii| mahendra sArathine vahA~ko ora apane ghor3e calAye jahAM rAjakumAra baiThe hue the| phekI batA batAtA hai aura kumArI detI jAtI hai| eka rAjA usake manako acchA nahIM lagatA / pattA- vahA~ arkaikIrti pralaya ke sUrya samAna aura bali bhujabalike samAna thA / vajjAyudha vajra ke samAna dikhAI diyaa| parantu use koI bhI rANA acchA nahIM lagatA // 18 // 28. 20.2] 209 19 jahA~-jahA~ vaha sundarI apaneko dikhAtI, vahA~-vahA~ rAjaputroM ke zarIroMko santapta kara detI / koI nizvAsa letA, koI lambI sA~sa chor3atA, koI apane Apako bAra-bAra alaMkRta karatA, koI kaMThAbharaNako ThIka karatA / koI svayaMko darpaNa meM dekhatA / koI apane abhagna nakhoMko dekhatA ki jo abhI isake stanoM ko nahIM lage haiM, pUrvabhavameM maiMne apane manakA nigraha nahIM kiyA, meM isake kaNThagrahako kisa prakAra pA sakatA hai| koI usake adharoMke agrabhAgakI icchA karatA hai aura kisIke lie kAmarUpI mahAgraha laga jAtA hai| kisIke lie viraha mahAjvara A gyaa| kisIke hRdayameM kAmadevakA tIra cubha gyaa| koI vihvalAMga hokara mUcchita ho gayA aura kisIne apanI ke lie pAnI de diyA / pattA - hAtha mor3atA hai, sirake bAla kholatA hai| umar3a rahA hai zRMgAra jinameM, aise kAmavikArose vaha icchA karatA hai, ha~satA hai, madhura bolatA hai aura bhagna hotA hai ||19|| 20 sumeru parvatakI taraha gambhIra sArathine yuvatIkA mukha dekhakara aura mana jAnakara phirase ratha usa ora calAyA jahA~ rAjA jayakumAra baiThA huA thaa| vaha gajagAminI use dekhatI huI pUchatI 2-27 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 5 mahApurANa [28.20.3 puchada pecchaMtI gayavaragada pabhaNai kaMcui Ni muNi mahAsai / aihu keralavaha pahu siMghalavai eDa mAlavavaha ehu koMkaNavai / eDva babbaravai eha gujaravai eha jAlaMdharisu ehu vjrvh| rAu ehu satya mi kliNgaaeN| eDu kassIraNAhu dekesara paDa avaru avaloyahi tuI vr| somapahasura aiDa seNAvaha kurukulaNahi gara sasi NAvai / ruddhaNahaMtaradharavitthArahi visaharavarisamANajalavArahiM / NiSa digvijai aNeyaM parajiya meccha atucchavaMsa raNi Nijjiya / gajina NavaghaNaghosaNiNAeM. mehesaha jihakArica raaeN| iya AyaNNivi piyasahivayagaI muddhA pesiyAI nniynnynnii| ghattA-viha joiDa tAi suloyaNae jara Niyavai jayagArata || jiha romi romi tahi vipphurita vammahu vammaviyArau ||20|| 21 jiha jiha kapaNai pai Aloiu tiha tiha rehieM saMdaNu Dhoiu / paravariMda NIsesa pamAidi bharvasiNehasaMbaMdhe jAivi / sajjhasakaMpAviyagaigattai vIlAvasaparimaMDaliyaNetahi / jayahu lacchikIlAbhUmityali pita sayaMvaramAla urthli| 'kusumasareNa NaM kusumasarAvali gahiya kumAri teNa keypNjli| gata lahu saraha bharaha sApheyaha dummai parivaDiya juyarAyahu / tA duIsaNu duddharu dujjaNu duchu durAsa dUsiyasajjaNu / ravikittihi suhivaMdAkarisaNu asthi maMti NAmeM dummrisnnu| maccharavaMta veNa pautta jahiM ahiMsa tahiM dhammu nnittr| jahiM arahatadeu tahiM sayamahu / / jahiM muNivaha tarhi iMdiyaNiggahu / jahiM mahivai tahi rayaNahaM saMgahu / Na karaheNa khareNa vA grbNdch| ghaMTAlaMbaNu sahai karibahu / / harikaridhIAIyaI NiyaMdahu sayalaI rayaNaI hoti NariMdahu / dhattA-saMkezya putti akaMpaNeNa eha NihAliu bAlae / / / ___avamANivi tumhaI pita nAya ghaNarabu pujjita mAlae // 2 // - - - 3. GK gaivara but glogs gajavaragatiH; K corrects gaI to game / 4. MB read lines 4, 5 and 6 as: eha keralavai eDa kosalavai, eDsa siMdhalavai eha mAlavapai; eha kuMkaNanambaragujjaravai, eha jAlaMdharesu vajjaravai; eha kabhoyakoMgagaMgaMgaha, rAja eva savvahaM mi kaliMgahaM / 5. MB iskaisA / 6. MB ph| 7. MB jldhaarhi| 8. MB aNeNa / 9. MB jiha kAriu / 21. 1. MB rahimaM / 2. MB bhavasaha / 3. MB maNiya / 4. MB sakusuma gaM kusumasarasarAvali / 5. MB ki / 6. M13 arahaMtu gheu / 7. MB add after this : ahiM suvaNNu tahi visayapariggahaH / 8. M yoaiAI NiyaMdaha, BthIAiNiaMdaha / 9. MB paDataNama / - - - - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 28.21.15] 211 hai| kaMcukI kahatI hai- "he mahAsatI sunie, yaha keralapati hai, yaha siMhalapati hai, yaha mAlavapati hai, yaha kokaNapati hai, yaha barjarapati hai / yaha gurjarapati hai, yaha jAlandharakA Iza hai, yaha vajjarapati hai. ye kammoja-koMga aura gaMgAke rAjA hai, sabameM yaha, kaliMgakA rAjA hai| yaha kazmIrakA rAjA hai, yaha Takkezvara hai, yaha dUsarA tumhArA vara hai, ise dekho, somaprabhakA putra yaha senApati hai jo kurukula ke AkAzameM candramAko taraha udita huA hai / avaruddha kara liyA hai dharatI aura AkAza ke antaroMko jinhoMne aise viSadharoMke samAna barasato huI dhArAoMoMke dvArA isane digvijayameM aneka rAjAoM ko jItA hai| yuddhameM leccha aura atuccha vaMzake rAjAoM ko parAjita kiyA hai| jaba vaha navaghanake ghoSa ke samAna garajA to rAjA ( somaprabha ) ne usakA nAma medhezvara rakha diyA / " isa prakAra priya sakhIke ina vacanoMko sunakara usa mugdhAne apane netra preSita kiye / *k at any 5 Marow dhatA - usa sulocanAne jaya karanevAle apane patiko isa rUpameM dekhA ki usake romaromameM mamako chedanevAlA kAmavikAra ho gayA ||20|| 21 jaise-jaise kanyAne patiko dekhA vaise-vaise sArathine ratha Age bar3hAyA / azeSa rAjAoM ko chor3akara tathA pUrvajanma ke sneha-sambandhase jAkara satkAmase prakampita hai gati aura gAtra jisakA, tathA lajAse jisake netra mukulita ho gaye haiM, aisI usane jayakumArake lakSmI kor3A ke bhUmisthala urasthalameM mAlA DAla do| usane aMjalo jor3e hue kumArIko aise grahaNa kara liyA mAno kAmadevane kusumako mAlA svIkAra kara lI ho| bharata zIghra hI apane rathake sAtha sAketa calA gyaa| yahA~ yuvarAjoMmeM durbuddhi bar3hane lgii| yuvarAja akotikA durmarSaNa nAmakA mantrI yA jo durdhara, durjana, duSTa, durAzaya, sajjanoM ko doSa lagAnevAlA aura mizrasamUhako saikar3oM bhAgoM meM vibhAjita karanevAlA thA / matsarase bharakara usane kahA - "jahA~ ahiMsA hotI hai vaha nizcayase dharma hai / anta deva haiM vahA~ indra hai, jahA~ munivara hai vaha indriya nigraha hai| jahAM rAjA hai vahA~ ratnoMkA saMgraha hai| U~Ta yA gadheke dvArA nara-samUhakA avalambana nahIM hotA / ghaNTAvalambana rAjake zobhita hotA hai| ghor3A, hAthI aura strI Adi samasta rahana narazreSTha rAjAke hote haiN| pattA - rAjA akampana putrIkI kora izArA kiyA / isalie bAlAne isakI ora dekhA / tumhArA apamAna kara cAcAke putra meghezvara ( jayakumAra ) kA isane sammAna kiyA // 21 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 mahApurANa [28.22 22 ..... .. .. . rosavimIsaha jykaasiish| icchiyavasaNa doI mi pimunnh| "saMbhAre bhiDappaNa siraI khuddeppinnu| ghippA suMdara gaM vmmaapuri| viusAduguliu pahuNA icchiu| phalahuisiTa saMtahu bhAsiu / vaM NisuNepiNu pibahu NaveSNui / varavihaseppiNu kA mueppinnu| NiTukkiyamA cavaha mhaam| mukkhai jhINI kovviliinnii| mANuttANI bhyvidaannii| jAyarvacittI dukAkheM vttii| Nidai muttI gmnnaasttii| saiMji ghiratI aNNeha rttii| payaDIvesa vi jgpNkyrvi| sA karikaramuya bharahesara suy| jAliMgijjA Neya rmijji| paha pattI prkulvttii| saddAlaMsaha jasu milsh| pAca muyaMta uppahi jNthN| bho juvaNivava ihaparabhavagai / avase NAsaha tui kiM siish| pattA-sasi diNayara jalaharu jalaNu jalu gayaNu mahIyalu vAu vi / / jarNajIviyakAreNu dhuvu muNahi suMdara duI tuha tAu vi / / 22 / / 23 eNavateNa ava vINeNa vi akulINa vi sakulINa vi| laDya sayaMcari kuvari Na hippai hiMyavau garueM pAye lippi| eha piyAmaheNa tuha tAeM maggu payAsita mnnusNghaaeN| ihu laMdhivi jo bhUyaI tAvaha so Naru dujjasu duggai pAva / ema kahatahaM Nava padviyuddhaTa rNa gharaNa sittaTha dhuumddhdh| --- - 22.1. MB phalahasata / 2. MB add after this : kara maleppiNa / 3. MB add after this: bahu saMseppiNu / 4, MB jA avssitii| 5. MB read this line as : gamaNAsattI, Nidai (B zaMda) bhutI 1 6. MB annnnh| 7. Gomits this linel8. BNu / 1. MB kAraNa dhutt| 23. 1 MB sukumeNe vi akuloNeNa vi / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 23.5] hindI anuvAda 22 isalie krodha se bhare hue duHkhako icchA rakhanevAle donoM ho duSToMse - jayakumAra aura kAzIrAja akampanase yuddha meM bhir3akara, sira kATakara sundarIko isa prakAra le liyA jAye, jaise kAmapurI ho / vidvAnoMke dvArA nindanIya, usake dvArA kahe gaye kalahake uddezyako rAjAne bhI icchA kii| yaha sunakara, rAjAko praNAma kara, thor3A haisakara, kArya chor3akara, apAyabuddhi mahAmati mantrI kahatA hai- " bhUkha se kSINa, kopase vilupta, mAnameM UMcI, bhayase khinna, unmatta duHkhase satAyo huI, nidrA meM lIna, gamanameM Asakta, svayaM hose virakta, dUsare meM anurakta hai / hai vizva kamalake ravi, bharatezvara-putra, prakaTa vezyAke samAna, suhake samAna hAthabAkI, usakA AliMgana nahIM karanA cAhie; usake sAtha ramaNa nahIM karanA caahie| yaha parakulaputrI kahA jAtA hai| ise ur3Ate hue, yazako melA karate hue, nyAyako chor3ate hue, phumArga meM jAte hue, he yuvarAja ! tumhArI ihaloka aura paralokakI gati avazya naSTa hogii| tumhAre dvArA kyA kahA jA rahA hai| 213 pattA - zazi- dinakara jaladhara- agni-jala-gagana-dharatI aura pavana, tuma aura tumhAre pitA, he sundara! janajIvanake kAraNa haiM, ise tuma nizcita rUpase jAto ||22|| 23 _trance dvArA athavA donake dvArA, akulInake dvArA athavA kulInake dvArA svayaMvara meM lI gayI kanyAkA apaharaNa nahIM kiyA jaataa| isase hRdaya bhArI pApase lipta hotA hai| yaha mArga tumhAre pitAmaha (RSabha ), tumhAre pitA ( bhArata ) aura manusamUhane prakAzita kiyA hai / isakA ullaMghana kara jo prANiyoMko satAtA hai, vaha manuSya apayaza aura durgatiko prApta karatA hai|" lekina yaha saba kahanepara bhI yuvarAja arkakIti pratibuddha nahIM huA, ulaTe jaise jagameM ghI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 mahApurANa [28.23.6 akkakitti paDilavai viruddhau jaiyatu vIravaTTa tahu badbhaGa / jayatuM phaNivada bhaiNa cavakkiu jaNaNe jalaharasarU jau kokkica / taiyatuM mahu~ rosANalu huyau Niyamiu eMtu khalahaM jamaduyau / . varipati ...... aja syNvrmaalaatupp| so dUsaha paJcaliyara vaiTTai riulohiyasittaDa ohtttti| ghattA-mo osaru kaNNai kAI mahu hara kiM magguNa rbujjhavi / / jau appu vi bhaDalIhahiM gaNai teNa samau raNi jujhavi // 23 // sADiya samarabheri ka kalayalu khaNi uddhAiu ca uraMgu vi balu | ravinaya sikkhiya vahariviyAraNa sUrAruDha sUra vrvaarnn| meDhepayaMguTTahi saMcoiya gajjamANa mehA iva dhaaiy| harikharakhurastrayakhoNImaMDala vAhiya varakAmiNImaNacaMcala / rahakholamANadhayaDaMvara dittavicittachattakaNaMbara / carkacAracUriyavisaharasira asijhsmslluddilNglkr| suNami suviNami mahApaTa Nahayara aeNTa caMda NAmeM vijjaahr| juvarAeNa raNaMgaNi mukkA garuDavUha hi viraici thkaa| vijayaghosi karivari ArUDhau bAlu mahAivasaryaNigghudRva / cakacUmajhatthu vihAvai ravi parivese vediDa nnaav| ettahi kaNNa paTTa jiNAlau NizcamaNoharu NAma visAlaja ! rakkhijjatI kiMkaravamge thia gilamaNa kAosage / jhAiya ho vivAhavitthAre nnaannaajiivraasisNghaareN| etahi dUeM kajju samIrila taM pkvisurnnvheris| ghasA-eptahi jAmAeM pulaieNa bhagiu akaMpaNu dhaNuTu dhari / / riu jiNiSi jAma paDivalami hauM tA taruNihi rakkhaNu kari // 24|| leNa samaDa varavIra rnnubhddu| khaggapANi bhIsaNu parasiriharu paMca vi sasiraviNAyakulunbhava paMca vija AsIvisavisahara ghaliu sukeTa sUramitta vi bhaDu / devakitti jayavammu sasi riharu / paMca vi kysNgaammhucchv| paMca vi ma uhabaddha rnnshcr| 2. MBK vIrapaTTa / 3. M vara / 4. M3K bujjhami / 5. MBK bhahalIlahi / 6. MBK jujamami / 24. 1. MB kiMu / 2. K maiM / 3. MR hayakhurehi khaya / 4. MB ccaaru| 5. MB addhacaMda / 6. MB sayaNimyUTau / 7. MB thiya taayaannkaaosge| 8. MBAya / 25. 1. MB varaghoru / 2. MB mittasUra / 3. B jayadhammu / 4. MB raNasayakara; K rnnshyr| Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 25, 4] hindI anuvAda 215 DAla diyA gayA ho| vaha viruddha hokara kahatA hai ki "jaba use bIrapaTTa bAMdhA gayA, aura jaba nAgarAja bhayase cauMka gayA thA, aura pitAne meghasvarako 'jaya' kahakara pukArA thA, tabhI merI krodhAgni bhar3aka uThI thI aura duSToMke lie yamadUtako taraha maiMne niyantrita kara liyA thaa| pitAne apanI pracchanna uktiyoMse mujhe manA kara diyA thaa| kina Ala svayaMvarAlA ghose va ! krodhAgni ) asahya rUpase prajvalita ho rahI hai, vaha zatruke raktase siMcita hokara hI kama hogii| patA-are yaha avasara hai, kanyAse mujhe kyA kyA maiM mArga nahIM samajhatA huuN| jaya apaneko yoddhAoMko paMktimeM ginatA hai maiM usake sAtha yubameM laDaM mA" ||23|| 24 yuddhake nagAr3e baja utthe| kalakala hone lgaa| eka palameM caturaMga senA uTha khar3I huI, rakSita aura zikSita tathA zatruoMkA vidAraNa karanevAle zUroMse ArUr3ha bahAdura hAthI, mahAvatoMke peroMke aMgaThoMse prerita kara diye gye| ve garajate hae medhoMkI taraha do| apane tIvra kharoMse dharatImaNDalako khodanevAle aura uttama kAminiyoM ke samAna caMcala manavAle azva hAka diye gye| rathoMpara ur3ate hue vajoMkA ADambara ( phailAva ) thA, camakate hue vicitra chatroMse AkAza Dhaka gyaa| cakroMke calanese viSadharoMke sira cUra-cUra ho gye| sainika hAyameM talavAra, zasa, musala, lakuTi aura hala liye hue the| sunami aura vitami nAmake jo AkAzagAmI mahAprabhu the aura ATha candra nAmake jo vidyAdhara ye yuvarAjane unheM yuddha ke maidAnameM utAra diyaa| ve garur3avyUhakI racanA kara AkAza meM sthita ho gye| apane vijayaghoSa nAmaka mahAgajapara ArUr3ha hokara, bAlaka hokara bhI saikar3oM mahAyuddhoMkA vijetA vaha vyUhake madhyameM sthita hokara aisA zobhita hotA hai, mAno sUrya apane parivezase ghirA huA ho| yahAM kanyAne jinAlaya meM praveza kiyA, nityamanohara nAmakA jo atyanta vizAla thaa| anucara-samUhake dvArA rakSA ko jAtI huI vaha kAyotsargase nizcala mana hokara sthita ho gyii| vaha dhyAna karatI hai ki nAnA jIvarAzikA saMhAra karanevAle vivAha vistArasai kyA? yahA~ itane thor3e meM cakravartIke putra dvArA avaSArita kAma batA diyaa| pattA-pahA~ dAmAdane pulakita hokara kahA, "akampana ! tuma dhanuSa dhAraNa. karo, zatruko jItakara jabataka maiM vApasa AtA hai, tabataka tuma taruNokI rakSA karo" |24|| 25 usake sAtha zreSTha vIra pujameM udbhaTa suketu aura sUramitra yoddhA bhI cle| hAthameM talavAra liye hue, pAzuzrIkA apaharaNa karanevAlA devakIti, aura zrIdharake sAtha jayavarmA, ye pAMcoM hI candra-sUrya aura nAgakula se utpanna the| pAMcoM hI saMgrAma kA utsava karanevAle the| pAMcoM hI dAr3oM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 mahApurANa [28.255 paMca vi loyavAlaNaM dAruNa paMca vi paMdha NAI paMcANaNa | aritarumayakaMtAraviNAsaNa paMca viNe saI paMca huyAsaNa | mehappahu khagavai tahi chaThThala karaNahauyari pAI maNu dina / jaba ji jIu jahiM vavasita jAyata tahiM Na dharai rita kmmnnihaayu| ghirA racUda vi veyaDhamahAkarikaMdhari / dIsai somappahasuDa kehau vaNagirimatthai kesari jehau / corahabhAyarehi pariyariyaDa ravi va sakiraNakalAvahiM phuriyA / pattA--ukkhayakaravAlabhayaMkaraI Aivi kovAvaNNaI / / AlamagaI kANAkAraNiNa akkakittijayaseNNaiM / / 25 / / . parihiyakaMcaNakaMcuikavayaI sAmarisaI saMvariyAvayavaI / bhaDamuhamukkahAlalAI bhAmiyacakAI bhesiyskaaii| kSasakotAsaNighorAyAraI bhnnjhnnNtvnnugunnttNkaarii| muktapisakachaiyagayaNayalAI ruhirvaarirejiydhrnniylii| aMkusavasavisaMtabhAyaMgaI sNdnnsNkddpddiyturNgii| asiNihasaNasi hisipiMgaliyaI luyakarasiraurAI mhighuliyii| miliyakarAlakAlaveyAlaI hNaNarAvasamugAyarolaI / maMDakhaMDabhAviyameraMDaI khNddiydhsslchttdhydNddii| ghattA-jujhaMtaI diI visarisaI payaryAlayavaNahirulAI // beNi vi seNNaI NaM reNasirie vaddhaI kesuaphulAI // 26 // rattamattarayaNiyaramaile pahayaha sthimasthikkapaMkara uddhavaddhaciMdhohalUraNe uyaraUnavarayaladhiyAraNe bhIlavayaNaNIsariyahAraNe tA jaeNa saMpemiyA sarA AhayA yA viddhayA dhayA te Na kiMkarA je Na mAriyA dhAraNIyaluliyaMtacoMbhale rasavasANaIjaNiyasaMkae / tiyssuNdriitospuurnne| birighrinnimnnihaarhaarnne| maraNadAruNe tahiM mhaarnne| pukhlgghuNkaarkhrsraa| NiggayA gayA NimmayA bhyaa| te rAiNo je Na daariyaa| 5. M aitara but gloss ariH / 6. MB NAvai 1 7. MB kovaaunnnnii| 8. MB degsennii| 26. 1. MB patriya / 2. M3 cuyaM / 3. MB sakuMtAmaNi / 4. MB ruNuruNataM / 5. MB haNaNakAra / 6. M vaNasirie; B gavasirie / 27. 1. MB nibhale / 2. MB rasavasaM gadaM / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 27.51 hinvI anuvAba viSadhAraNa karanevAle viSadhara the, pAMcoM hI mukuTabaddha yuddhasAthI the| pAMcoM hI mAno bhayaMkara lokapAla the| pAMcoM hI mAno pAMca siMha the| zatrarUpI takaoM aura magoMke kAntArakA vinAza karanevAle the, pAMcoM hI svayaM pA~ca agniyA~ the| vahAM chaThA thA meghaprabha vidyAdhara rAjA, jaise indriyoMke bIcameM mana dekhA jAtA hai, vaisaa| jahAM jaya hI jIvarUpameM vyavasAyameM lagA huA hai, vahA~ zatru apanA karma saMghAta ( sulocanAkA apaharaNAdi kama ) dhAraNa nahIM kara sktaa| jisake bhItara makaravyUha raca liyA gayA hai, aise vijayA aAgalake kahe para sthita sonAkaH pu yakumAra ) aisA dikhAI detA hai mAno vanagirike mastakapara siMha baiThA ho| apane caudaha bhAiyose ghirA huA vaha aisA mAlUma hotA hai, jaise sUrya apane kiraNakalApase visphurita ho| pattA-uThI huI talavAroMse bhayaMkara, krodhase lAla arkakoti aura jayakumArako senAe~ kanyAke kAraNa yuddha meM A bhir3IM // 25 / / 26 svarNake kaMcuka aura kavaca pahane hue, amarSase bharI huI, apane aMgoMko Dhake hue, apane mukhoMse hakAraneko lalakAra chor3ate hue, cakra dhumAte hue, indrako DarAte hue, jhasa-koMta aura vajrase bhayaMkara AkAravAle, jhanajhanAte dhanuSoMko DorIkI TaMkAroMvAle, mukta tIroMse AkAzako AcchAdita karanevAle, raktakI dhArAse dharatIpara relapela macA denevAle, aMkuzoMke vaza zAnta mahAgajoMvAle, rathoMke samUhameM dharAzAyI azvoMvAle, talavAroMke saMgharSazase utpanna agniko jvAlAoMse jo pole haiN| jahAM kaTe hue sira, ura aura kara bhUmitalapara vyApta haiM, bhayaMkara kAla betAla mila rahe haiM, mAro-mAro kA bhayaMkara kolAhala ho rahA hai, bheruNDa pakSiyoMke jhuNDoMke khaNDa acche laga rahe haiM, dhavala chatra aura dhvajadaNDa khaNDita haiM, aise donoM senya pattA-pragalita praNoMke rudhirase lAla aura asAmAnya yuddha karate hue dekhe gye| donoM hI sainya aise lagate the mAno yuddhalakSmone donoMko TesUke phUla bAMdha diye hoM // 26 // usa mahAyaddhameM, ki jo raktase matta nizAcaroMse vihvala, dhAraNoyoMke dvArA khaNDita AMtoMse bIbhatsa, vAhata gajoMke mastakoMke raktase kIcar3amaya, rasa aura carbose nadokI zaMkA utpanna karanevAlA, U~ce baMdhI huI patAkAoMke samUhako ukhAr3anevAlA, deva-sundariyoMke santoSakI pUrti karanevAlA, udara-Uru aura uratalako vidIrNa karanevAlA, zatruoMkI striyoM ke maNihAroMkA apaharaNa karanevAlA, Darapoka mukhoMse nikalate hue hA-hA zabdako dhAraNa karanevAlA aura mRtyuse bhayaMkara thA, jayakumArane apane puMkha lage hue aura huMkArako taraha tIkhe tIra preSita kiye| unase ghor3e ghAyala ho gaye, dhvaja chinna-bhinna ho gaye, gaja bhAga gaye aura nirmada hokara mara gye| , 2-28 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mahApurANa [28.276 te Na chattayaM jaMNa chiNNayaM taMNa bAharNa jaMNa bhiNNayaM / so Na rahavaro jo Na bhaggao ___ so Na kheyaro jo Na khaM go| jAma pakvipakkhehi viDiya mAgaNehi kiSaNaM va tajijayaM / phuTTakaMcuyaM phuTTamahale tuTTapakkharaM mukkakuMtalaM / ghAyadhummiraM pattagoMdalaM cakkisUNuNo NiggayaM balaM / samarakoccharo Isiyaaccharo baMdhuparihave bddhmcchro| jhatti bAhubalidevataNuruho somavaMtasatilayamsa sNmuho| muyaSalISilaggo mahAbhuvo pahuM aNaMtaseNo vi saannuo| divvalakSavaNakiyasarIrahaM sayaI paMpa bhiDiyaI kumArahaM / ghasA-purudevataNayataNayahiM milivi jau Adattau jAvahiM / hemaMga bhAradahasamA saha atAra yi sAvahiM // 7il 28 na tAsijjai chijjai bhijjaie eka nahiM mArijai / luddhabhavaNi NaM viliyasatthAI sasthaI Avivi jati NiratthaI / caramaveha Na maraMti mahAhavi kira thAhiti mahAmuNi yAdi / mehesarasarajAlu jalaMtara kumarahu uppari sihi va paDataDa / vasusamasasi vijJahiM pahikhaliyaDa sahalu sapuMkhara piTa va daliyaca / etthaMtari asahAyasahAyaDa muhUM avaloivi kheyararAyahu / bhaNai kumAra dhaSalu tuI Na kasaru va mAma tuhAraTha avasaru / suNami NivAyahi jaDa mahu verita tA teNa vi rica raNi paccArita / katAmohamaiNNavachUTara re jImUyaNAya tuhUM mdd| kiM kaDina asivarU pahutaNayahu hoya NivaDio si guruSiNayahu / saMmuhUM thAhi thAhi mANAsahi pekkhahuM tikkha silImuha pesahi / tA so jayaNaraNAhe isiyata iya dhabaMda kiM pahahu Na hasiyau / pattA-tuI kAraja parayAraha pamuhu ajhakitti saI kattaH / / irDa NAyaNiuMjaca dharaNiyale NiyapahupAyaha bhattama // 28 // ema vevi ghAu apaphAlisa ___NaM kANaNi hariNA orAliu / NAI kayaMtaha palaheM rasiyauM jagu gilevi NaM kAle isiyauM / jIyAra radduH saMjAya31 3.Gchitsarya; KchattayaM, corrects it tochittayaM but scares out the correction and restores it to chattayaM / 4. MB vijiyaM / 5. MBK kiviNaM / 6. MB phtttt| 7. M citta godle| 8. MRK harisiyaccharo / 1. GpurudevavraNayahi / 28. 1. MB tahiM Na / 2. M caramadehe / 3. dhira / 4. MB kummarahu / 5. M bhaah| 6. MB mahaNNave chUTata / 7. M kAyara / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28.29.3] hindI anuvAda 219 aise anucara nahIM the jo mAre na gaye hoM, aise rAjA nahIM the jo vidIrNa na hue hoM, aimA chatra nahIM thA jo chinna-bhinna na haA ho. aisA vAhana na thA jo kSata na haA ho. aisA rathavara nahIM thA jo bhagna na hamA ho, aisA vidyAdhara nahIM thA jo AkAzameM na gayA ho| jaba pakSiyoMke paMkhose ur3AyA gayA, maggaNoM ( mAMganevAle yAcaka aura tIroM ) ke dvArA kRpaNa kI taraha tajita, phUTI huI kaMcukI aura phUTe hue mardala ( mRdaMga ), TUTe hue kavaca aura khule hue bAloMvAlA AghAtoMse ghUmatA huA, samUha chor3atA huA, cakravarsI putrakA sainya bhAga khar3A huA taba samarake lie utsuka, apsarAoMko haMsAnevAlA, apane bhAIko hArapara IrSyA dhAraNa karatA huA bAhubalidevakA putra pIghra hI somavaMzake tilaka ( jayakumAra ) ke sammukha aayaa| bhujalise lagA huA, mahAbhuja rAjA anantasena bhI apane anujake sAtha AyA divya saikar3oM lakSaNoMse aMkita zaroravAle pAMca so kumAroMke saath| ghasA--purudevake putrake putroMne jaba kumAra jayako saba taraphase ghera liyA, taba apane eka hajAra bhAiyoM ke sAtha hemAMgada Akara bocameM sthita ho gayA ||27|| vahAM ekake dvArA eka na asta kiyA jAtA, na kATA jAtA, aura na bhedana kiyA jAtA, na eka dUsareko mArA jAtA, mAno jaise lobhoke bhavana meM vihvala samUha ho| vahAM zastra Ate parantu nirarthaka cale jAte / jo carama zarIro hote haiM, ve yuddha meM nahIM marate / mAno mahAmuni hI yuddha meM sthita hoN| meghasvarakA jalatA huA sarajAla kumAra akotike Upara AgakI taraha par3atA hai| ATha candrakumAroMkI vidyAoMse pratiskhalita hokara, isa tIra samUhakI phala aura puMsake sAtha pITha taka naSTa ho gyii| isa bIcameM asahAyoMke sahAyaka vidyAdhara rAjAkA mukha dekhakara kumAra kahatA hai-"tuma dhavala baila ho, gariyAla baila nahIM, he mAmA, aba tumhArA avasara hai| sunami, tuma mere vairI jayako naSTa kara do|" taba usane bho yuddha meM duzmanako lalakArA, "he kAntAke moha samudra meM DUbe hue, he meghezvara ! tU mUrkha hai| tUne rAjAke putrake viruddha talavAra kyoM khIMcI? he drohI, tu guruoMkI vinayase patita ho gayA / bhAga mata, mere sAmane aa| dekheM, apane tIkhe tIra preSita kr|" isapara rAjA jayakumAra haMsA ki aisA kahate hue tuma AkAzase kyoM nahIM gira par3e ? pattA-parastroke pramukha kAraka (karAnevAle ) tuma ho, arkakIrti svayaM kartA hai / maiM nyAyameM niyukta hU~ aura isa dharatItalapara apane svAmIke caraNoMkA bhakta hU~ // 28 // isa prakAra kahakara usane dhanuSakA mAsphAlana kiyaa| jaise kAnanameM siMha garajA ho / mAno yamakA nagAr3A bajA ho / mAno vizvako nigalane ke lie kAla haMsA ho / suranara aura Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 220 mahApurANa zikSaNaviduraviNAsa mattha lohavaMta kira ke paDa mANa guNavajaya kira ke rs miTThura cittavicitta ke Na phira calayara suddhivaMta niyaditti divA rihi dehAvayava paTTA koDIsaru jijA pavarAmaNu pattA- ahahahi visasimAnA pihile hagaNu ruddha // NArAyahiM NAyahiM NaM miliSi suNamihi balu khaNi khaddhau ||29|| NaM jalaharu jalaharu gai sivi mubhI paMcAgu suNamiM muku jaraMtu huyAsaju sumaM muku sekaMda maMda sumiM muku visaMku mahAphaNi sumaM muku mahaMtu mahIruhU ghaNukaDiya teNa saI hatthe / kira ke ca bhIsaNa / picchaMciya kira ke paNa iyara | dhammaNNesiya keDa tAvira | khajju ke Namokkhu saMpatA / eka Na jayasara aNNa vi diTThA / tANa dugga lakkhu viNAsaNu / kuMjara jerabhAveNa va bhagyA saMNa saMdANi bAlahiM tikvarupa chipa chattaI disu pachAisarajAlai ema disAbali saMdijaMta surNAmi muku bANu saMdhAra koi Na kA vi vetthu nihAla pattetyumaggiyaabhaNu balupIlIrasi boliDa jAvaI diNayara saradI vicava dippahu ghAtaM tu mahaMtu viSAsiyata ujjoiDaM niyesuhimuhuM // jagi sajjanasaMga jAyapaNa kAsu Na saMpaNNavaM suI ||20|| 30 turaya turaMtaMtayapachi laggA 1 bhaNu kehi kira NijjaMti rahinahiM / vidhaI cAmarA vAitaI | vijAhara harevi NiyakAleM / pecchivi piyaya seNNu bharjjata ! kisa teNa variparivArau / airy haraNu ko fir cAlacha / sALasaNayaNu pamelliyarjiNu / jAma ahadda jidda saMprI | tAvaMtari saMTha mehapahu / 31 dhAtA sumi AsiSi / paNa sarahu phuriyANaNu / meNa meI jalava risaNu / meNa sakulisa puraMdaru ! paNa garuDakhagasiramaNi / paNa taNa dUsaha / S [ 28. 29.4 29. 1. M mamme Nisiya; BSamme Nisiya / 2. MB Na saMtAvira | 30. 1. MB jaratAveNa ni bhanyA / 2. MB turaMta ta 5. MBK baMdhArau / 6. M paraNu / 7 MB pachi / 3. MB ki kahi / 4. MB chiNA / bhaNu / 8. MB saMpAvara / 9. B jiyasahimuhaM 31. 1. MB jalahara N / 2 MB mUkhikhi 3. K muNami tAsu / 4. MBK mehU / 5. M sukaMdada / 6. MB mahAtaH / 7. M SaNya; B rANUNaca / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 31.6 ] hindI anuvAda 221 nAga-samUhako DarAnevAlA pratyaMcAkA atyanta bhayaMkara zabda huaa| nirdhana aura vidhuroMke vinAzameM samartha usane svayaM apane hAthase dhanuSa cddh'aayaa| kauna-se maggaNa ( mAMganevAle, aura mArgaNa = tIra ) lohavanta ( lobhase yukta, lohe se sahita) nahIM hote, dhamujjhiya ( DoTIse rahita aura dharmase rahita ) kauna nahIM bhISaNa hote ? guNa ( DorI aura dayAdi guNa ) se varjita kauna nahIM niSThura hote ? picchAcita ( paMkha aura puMkhase sahita ) kauna nahIM nabhacara hote ? cittavicitta ( cittase vicitta aura citra-vicitra ) kauna nahIM caMcalatara hote ? marmakA anveSaNa karanevAle ( vammaNesiya) kauna santApadAyaka nahIM hote ? buddhise yukta apane dIptise bhAsvara aura sIdhe kauna ( tIra aura muni ) nahIM mokSako prApta hote ? zatrukI dehake aMgoMmeM praviSTa hue eka jayake hI tora nahIM the balki dUsare bhI kAmako jItanevAle the / zvara (dhanuSa aura kAma ) ho jinakA pravara Asana hai| unake lie apanA lakSya aura vinAza durgama nahIM hai / pattA - atyanta lambe aura viSase viSama mukhavAle tIroMne samasta AkAzako avaruddha kara liyA, mAno jaise nAmoMne milakara eka kSaNa meM sunamike balako khA liyA ho ||29|| 30 kuMjara jvara ke bhAvase bhAga khar3e hue, turaMga ( ghor3e ) turanta yamake mArgase jA lage / syandana barachayoM kSata-vikSata ho gaye, batAo sArathiyoMke dvArA ve kahA~ le jAye jAyeM / tIkhe khurapoMse chatra chinnabhinna ho gaye / cihna cAmara aura vAditroMne bhI sarajAlase cAroM dizAoMko bAcchAdita kara diyA aura apane samaya se vidyAdharoMkA apaharaNa kara liyaa| isa prakAra dizAbali dI jAtI huI aura naSTa hotI huI apanI senAko dekhakara sutabhine andhakArakA bANa chor3A, usane zatru parivArako Dhaka liyaa| vahA~ koI bhI kucha nahIM dekhatA, koI bhI vAhana aura hathiyAroM ko nahIM calAtA / yahA~-vahAM loga sahArA mAMgane lge| netra alasAne lage, jamhAiyAM chor3ane lage / jaise sainya nIle raMgameM DubA dI gayI ho| jabataka loga abhadra nIMdako prApta hote, tabataka isa bocameM dinakara tIrase dazoM dizAoMke pathoMko Alokita karatA huA meghaprabha vidyAdhara sthita ho gayA / dhattA--vaha sArA andhakAra naSTa ho gayA, apane sudhiyoMke mukha Alokita ho uThe / vizvameM sajjanakA saMga milanepara kise sukha nahIM hotA ||30|| 31 mAno jalaghara jaladharakI gati dUSita kara calA gayA / isase sunama krodhase bharakara daudd'aa| sunamine bhayAnaka siMha tIra chor3A, meghaprabhane sphuritAnana zvApada tIra chor3A, sunamine jalatA huA agni tIra chor3A, meghaprabhane jala barasAnevAlA megha tIra chodd'aa| sunamine guphA sahita parvata tIra chor3A, meghaprabhane vajrasahita indra tIra chor3A, sunamine viSAMkita mahAsarpa tIra chor3A, meghaprabhane khagaziromaNi garur3a tIra chor3A, sunamine mahAn mahobara tIra chor3A, meSaprabhane duHsaha Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5 10 222 mahApurANa mehapaNa sIDa vADhAGa / taM taM me viddhaMsa | saksi visaha riuhi sara kasaha va muhuM vakepiNuM // osari suNami khayarAhivai saMgarabhAra muraviNu // 31 // suNamiM muku mattasoMDAla jaM jaM sumi mA pesa yattA - bhaggaha suNamIsari soDorahiM mehappaDa parehiM parajiva dANavAripINiyamahucaraulu kaNakaNa kiMkiNikolAhalu Ayasa balayabaddhavaM tujjalu paNita akkakitti lahu Avahi vaMga kiyata rAyaputtattaNu paraNaraNArihi bhaDayaNamArihi taM paNa Nibhiya paNu uttara taM caMda bijjAharavIrahiM / so NAsaMtu Na surahaM vi lajji / hayalalaggatuMgakuMbhatthalu / kaeNrasikAra sittevaraNIyalu 1 hA jaNa saMcoivi mayagalu| ajja vi suMdara kAI cirAhi / miDiyaTa tihuyaNi dujjasakittaNu / ratao si jaM debakumAridhi / niya jAravitti pAraMbhiya / Dipi bhAvi puseM / dhattA--mahu saMNihi Au suloyaNae asthi bhavaNi ghaDadAsita || darja laggajaM tuha suyala yahI putrameva asAsi ||32|| jeNa baleNa jittu ghaNamaMDalu 'balu pekkhaha vAvahi amha vaihAviu AvatacilAyahiM tahi avasari seMdUrakeNAruNa a adehiM AvAhiya pazu daMti juvarAeM Dhoina arika rivareNa te daMtahi sarasasamucchalata palakhaMDahiM [ 28.31.7 33 dosi sasura saggi AIDalu / ajju parikkha karebI tumha / tuhuM vi yappa junahi sahuM rAyahiM / jayavAraNaDu bilagA vAraNa | kakva rikkhagejjAvalisohiya / iMdaM arAu cora | ciDiyaNaca villaMtahi aMtahi / chistences[haM / ghatA - gaya pAchiya sUDiya NaM sihari dharaNibI AkaMpi // devAsurahiM hi saMThiyahiM jaya jaya jayaNiva jaMpiDa ||33|| 4. MR mahatva saMpesa / 9. MB zaMke viNu 1 32. 1. MB surNAmi samara / 2. MB baddhanaMda 3. M vi / 4. G kari / 5 MB sittu / 6 MB thirAvahi 7 MB uttara 8. MRK bArosiu / 33. 1. MB siMdUra / 2. MB addhadehi / 3. MB avarAija / 4 MB devApura / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 28. 33.10 ] hindI anuvAda agni tIra chor3A, sunamine matavAlA mahAgaja tIra chor3A, meghaprabhane daMSTrAoMvAlA siMha tIra chodd'aa| isa prakAra, sunama jo-jo tora chor3atA hai, usa-usa tIrako meghaprabha dhvasta kara detA hai / dhattA - vidyAdhara rAjA sunami zatruke tIrAkA saha nahIM sakA, aura gariyAla belakI taraha apanA mu~ha Ter3hA karake saMgrAmabhArako chor3akara haTa gayA ||31|| 32 gajoM aura AThoM candrakumAra vidyAdharoMke hote hue bhI sunamIzvarake bhagna honepara, meghaprabhake astroMse parAjita aura bhAgatA huA vaha devoMse bhI lajjita nahIM huaa| jisane madarUpI jalase madhukara kulako santuSTa kiyA hai, jisakA kaivA kumbhasthala AkAzako chUtA hai, jisameM dhvani karate hue svarNa ghaNTiyoM kA kolAhala ho rahA hai, jo sUMr3ake sItkAroMse dharaNItalako sIMca rahA hai, jisake donoM ujjvala dAMta loha zrRMkhalAoMse baMdhe hue haiM, aise madagala mahAgajako prerita karate hue jayakumArane kahA - "he markakIti, tuma zIghra Ao / he sundara, tuma Aja bhI dera kyoM karate ho ? tumane rAjaputratva khUba acchI taraha nibhAyA, tribhuvana meM apayazakA kIrtana sthApita kara diyA hai ki jo tuma parastrI yoddhAsamUhako mAranevAlI devakumArI meM anurakta ho ? isase tumane rAjAkI AjJAko naSTa kara diyA hai| he nirdaya, tumane cAra vRtti prArambha kI hai|" yaha sunakara bharata rAjAke dhUrta putra akIrtine uttara diyA vattA----"tuma mere samIpa aao| sulocanA jaisI mere gharameM ghaTadAsI haiN| pUrvase hI Azvasta maiM to tumhAre bAhubala ke madake pIche lagA huA hU~ ||32|| 33 jisa balase tumane meghamaNDala jItA hai aura devoM sahita svarga meM indrako santuSTa kiyA hai vaha bala tuma hameM batAo hama dekheNge| Aja tumhAro parIkSA kreNge| abhI tuma Avarta aura kirAtoMke sAtha lar3e ho, tuma becAre rAjAoMke sAtha bhI yuddha karate ho !" ThIka isa avasarapara sindUrakaNoMse aruNa usake gaja jayakumArake gajase Akara bhir3a gye| ve mAThoMke ATha candra vidyAdhara kumAroMse prerita the aura kakSarikkha ( karadhanI) aura vastroM se zobhita the| yuvarAja jayakumAra ne bhI eka hAthI Age bar3hAyA, mAno indrane airAvata calAyA ho / zatruke zreSTha gajase Ahata ve gaja dAMtoM, giratI huI nayI jhUlato bAMtoM, sarasa uchalate hue mAMsakhaNDoM, do Tukar3e hotI huI dRr3ha sU~r3oM ghatA - ke sAtha gira par3e aura naSTa ho gye| mAno pahAr3a hI dharatopara A par3A ho / AkAza meM sthita devoMne 'he nRpa, jaya jaya jaya' kahA ||33|| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 mahApurANa [28. 34.1 ettahi raNu kayasUratthavaNa ettahi jAyauM suurtthvnn| pattahi vIrahaM viyaliTa lohila ettahi jagu saMsAraisohicha / pattahi kAlau gayamayaSibhamu ettahi pasarai maMdu vamItamu / enahi karimottiyaI vihattaI ettahi uggamiyaI NakkhattaI / ettahi jayaNaracarajasu dhavalara etahi ghAva sasiyaramelau / ettahi johaSimubAI cakaI esahi viraheM raDiyaI cakAI / kavagu NisAgamu kiM phira tahiM raNu euNa bujhAi jujhAi bhaDayaNu / tA cappivi maMtihi osArisa raNihi jujjhamANu viNivAri / tumularaMgeM Niru rosAuNNaiM tetthu ji vasiyaI beNi vi sennnnii| ghattA-rattihiM raNaraMgi bhavaMtiyae garavaikaji samatta / / ghariNii piDa sahiyAhi dAviyata sarasayaNayali pasucaDa // 34 // kA vi bhaNai IsAvasaruTThI khaggadhAra piyahiyai pitttthii| takkayarattahaha ki namAmi iyavihi prANahiM kAI Na muzcami / kA vi bhaNai ja maiI paDivaNNa piya taM hiyau sivahi kiM diNNauM / jaM maI ciru daMtamgAdi saMhiu~ aharaiviMcu taM pavikhaNikhaMDiu / kA vi bhaNai piya kara mA Dhoyahi osara kAvAliya kiM jAyahi / paTTAlaMkiyasIsahu lakkhaNu maM chuDu tuI NigdhiNa duviyakhaNu / jo mai cappiDa Asi thAMtahiM so ruddha uha karivaradaMtahi / parNayasaNiddhaI paNaiNijANaI kA vi saNAhu khaMDai viinniN| kA vi bhaNai jANavi saNuthANuhi ANiya pAsi parehiM NihANuhi / gAheM aMtaNibaMdhaNu diNNauM asidheNuyai sAsu'lai ciNNarDa / ko vi duSAsakhuttariucakaTa uppari rahahu mahArahu thkkaa| keNa vi saMciya NivariNahArI rayaNakoDi mAyaMgahu kerii| laiya bhiDeppiNu dohiM vi hatyahi bhaNu kiM Na kiyakha parathu samatyahiM / pattA-riu mArivi pacchada vasamiSi mellivi sasA sarAsaNu // gayavarasaMthAraha ko vi muu karivi vIraM saMNAsaNu / / 3 / / 34. 1. MB saMjhAruNu sohiu / 2. MB rosAiNNaI / 35. 1, MB ki uccami / 2. MB pAhi / 3. M muhu; / maha / 4. K paTTi / 5. MB aharabilu pakviNihi biDiu / 6. MBK joyahi / 7 ra pirigha / 8. MB rudau arivarakaridaMtahiM / 9. ME samiddhaI / 1.. MB ANaI / 11. T NibhAgRhe / 12, MB majja NibaMdhaNu / 13. MB sIsu lA ciNNauM / 14. MB ghorasaMgAsaNu / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 35.15] hindI amuvAva 225 yahA~ raNa zUroMko asta kara rahA thA aura yahA~ sUryAsta ho gyaa| yahA~ voroMkA khUna baha gayA aura yahA~ vizva sandhyAkI lAlimAse zobhita thaa| yahAM kAla mada aura vibhramase rahita ho gayA thA aura yahA~ dhIre-dhIre rAtrikA andhakAra phaila rahA thA / yahA~ gajamotI bikhare hue par3e the aura yaha inakSatra udita ho raho, yahA~ jaya rAjako yasa cA ho rahA thA aura yahAM candramAkA kiraNasamUha daur3a rahA thaa| yahA~ yoddhAoMke dvArA cakra chor3e jA rahe the aura yahA~ virahameM cakravAka pakSI vilApa kara rahe the, inameM kauna nizAgama hai aura kauna sainikoMkA yuddha hai ? maTajana yaha nahIM samajhate aura ApasameM yuddha karate haiN| taba unheM cAMpate hue mantriyoMne haTAyA aura rAtrimeM yuddha karate hue unheM manA kiyaa| yuddhake raMgameM roSase bhare hue donoM sainya vahIM Thahara gye| pattA-yuddhake maidAnameM rAjAke kAmameM matyuko prApta hue, tathA tIroMke zayanatalapara sote hue priyako, rAtrimeM saheliyoMne bhAvI patnIko dikhAyA / / 34 // 35 ISyA kAraNa rUThI huI koI bolI-"talavArakI dhAra priyake hRdayameM praveza kara gayo, jo usameM anuraka hai, use maiM kaise acchI laga sakatI hU~ ? hatabhAgya meM prANoMse mukta kyoM nahIM hotI ?" koI kahatI hai-"he priya, jo maiMne svIkAra kiyA thA vaha hRdaya tumane siyArinako kyoM de diyA? jise maiMne pahale apane dAMtoMke agrabhAgase kATA thA vaha ( aba ) pakSiNIse khaNDita hai|" koI kahatI hai-'he priya, hAya mata bddh'aao| he kApAlika, tase alaMkRta zirake lakSaNa kyA dekhate ho, tuma mere lie nirdaya aura durvidagdha ho / jise maiMne stanoMse cAMpA thA vaha ura gajavaroMke dAMtoM dhArA avaruddha hai|" koI praNayase snigdha pragacinIke lie yAna svarUpa ? apane priyako vINAoMko khaNDita kara detI hai| koI kahatI hai ki zarIrarUpo stambha samajhakara, vaha zatruoMke dvArA nupazreSThake pAsa le jAyA gyaa| svAmIne use AMtoMse bAMdha diyA aura kaTArIse sira kATa liyaa| jisane apane kaThina pAzase zatrucakrakI nimagna kara liyA hai aisA koI mere rapake Upara sthita hai| kisIne rAjAke Rmako dUra karanevAlo hAthIko ralAvalI apane donoM hAthoMse le lo, batAo samoMke dvArA yahA~ kyA nahIM kiyA jAtA ? pattA-zatruko mArakara, phira bAdameM zAnta hokara aura sara (tora) sahita dhanuSa (zarAsana ) chor3akara koI gajavarako tRNavAyyApara marakara saMnyAsa grahaNa kara letA hai / / 3 / / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 mahApurANa [ 28. 36.1 26 puNu jAmiNIgamaNi diNamaNisamumAmaNi / kyjyvimhaaii| jamamuharahAI heriyNdnnhaaii| gajiyamayaMgAI hiNsiyturNgaaii| vAhiyarahohAI sNnnddhjohaaii| ghalavaliyaciMdhAI dhuuliiryNdhaaii| kiligiliyaNisiyaraI jigijigiyasivrii| kapiyardharaggAI seSaNAI lgaaii| tA saMdaNasthassa aahvsmtthss| parasira luNaMtassa kari hari harNavarasa / viviyadaNuyassa lcchimaatnnuyss| paricattasaMkehi vasusamasasaMkehiM / umbhUyagAveNa vijApahAdeNa / parapANapaharaNaI chipaNAI paharaNaI kotAI kaMpaNaI musalAI ghnnghnnii| cAvAI cakAI cUrevi mukaaii| tA galiyasatyeNa citteM mhtthenn| jayaNAmarAeNa icchiyasahAraNa / jiyasarayamehammi jo Asi gehammi / siddho sasANeNa dhairoNa vIreNa / ahirAja saMbhari so jhatti avayariu / phaNivAsu raNiNa tibbu arddhadusaru dinu / Dhoevi svaNi tAsu gaca NAiNIvAm / tA vijayavaMteNa sasibhAsaputaNa / jAlA muyaMteNa jaaliydiyNtenn| iyava adiviNNabANa | kUdharadhurAsahi Nihivi reNi rahiya / daramaliyadhayasaMDi Nazcaviyari uDi / paribhamiyagiddhasali paisarivi bhitumuli| aha di vihU teNa baddhA surateNa / kurAritAseNa "dddhnnaayvaasenn| dhario rusAruNa cakavaipiu tnn| 36. 1. M hariyaba / 2. MB mahaMgAI / 3, MB kiliphiliyaM / 4. MB ghyggaaii| 5. MBK pariyatta / 6. B ormits this foot, 7. MB kappaNaI / 8. MB ciMtiyamahatyeNa / 9. MB dhIreNa ghoNa; G ghammeNa vIreNa / 10. B ahadigNa / 2. MB raharahiya / 12. paraMsahi / 13. M riukhaMDi / 14, MB NAyapAseNa / 15. MBdegpiya / 14 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28, 36.32] hindI anuvAda phira rAtrike jAne aura sUryodaya honepara jayake lie saMgharSa karanevAle nagAr3oMke zabda hone lge| yamamukhakI taraha rodra, haricandanase AI garajate hue hAthI, hinahinAte hue azva, haki jAte hue ratha-samUha, sannaddha yoddhA, hilatI huI patAkAeM, camakatI huI tlvaareN| dharatIke agrabhAgako kapAtI huI senAeM bhir3a gyiiN| taba yuddha meM samartha eka aura rathapara baiThe hue, manuSyoMke sira kATate hue, hAthI-ghor3oMko mArate hue, dAnavoMko dhvasta karate hue lakSmIvatoke putra jayakumArake dUsaroMke prAgoMkA apaharaNa karanevAle, praharaNoMkI, zaMkAse rahita ATha candra vidyAdharoMne, utpanna hai garva jise, aiso vidyAke prabhAvase chinna-bhinna kara diyA / kauna-kampaNa-dhanaena-masala-cApa aura . cakoMko cUra-cUra karake chor3a diyaa| zastroMke naSTa ho jAnepara cittameM samartha, sahAyatAko icchA rakhanevAle puNyavAn, dhanya aura vIra jayakumAra rAjAne zarameghoMko jItanevAle gharameM jise siddha kiyA thA, usa nAgarAjakA smaraNa kiyaa| vaha zIghra avatarita huaa| vaha nAgapAza aura yuddhameM tIvra divya ardhendu use dekara eka kSaNa nAginIloka calA gyaa| taba vijayazIla somapramake putrane jvAlAeM chor3ate hue dizAoMko jalAnevAle agnike samAna, nAgake dvArA diye gaye bANase rathake mukhabhAga aura ghurA sahita sArathiyoMko jalAkara, jisameM dhvajasamUha dhvasta hai, zatruoMke ghara nAca rahe haiM, gRddhakula paribhramaNa kara rahA hai, aise bhaTayuddha meM praveza kara usane AThoM hI candramAoMko turanta bA~dha liyA, kara zatruoMko santrasta karanevAle nAgapAyAse / kroSase jAla cakravartIka priya putrako pakar3a liyaa| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 [28, 36.13 mahApurANa ghattA-jiNu tAyatAu piu rAyabai to vi NibaMdhaNu pattaH / / uI mAi kumAra garAhiveNa dukkiyaphalu kiha bhuttara // 36 / / emva cayaMtihiM suravaragaNiyahiM vaNiuM jayasAhasu ghaNathaNiyahiM / ghaliu kusumapayara suraNiyareM gAiI NaM ruNuruNieM bhmreN| ayavilAsu jayarAyahu kerala daivaha taNalaM cAma vivrairt| rahaNihiyau kumAra vicchAyaca karakaliyaMkusacoiyaNAya u / jalaharasaha paiTchu sasurayacari vijayANaMdu paiyadi u puravari / takkhaNi sAmAdi prAkRtika jilA mahAmada bhattii / jammAvAsapAsevivaraMmuddha vaMdiDa aruha tijgpujaarh| miliyaNaridahiM muliypaannihiN| muhakuhamgayasulaliyavANihiM / bahumicchattabIyauppaNNau mohavisAlamUlu visthipaNau / caTagaisaMdhu suhAsAsAhaTa puttklttluliypaaroh| gahiyamukabahuvihataNupattara puNNapAvakusumehiM Niuttara / sorakhadukkhaphalasirisaMpaNNau iMdiyapakkhiulahiM paDivaSNau / attA-iya bharataru mANahayAsaNeNa paI daDUDhata paramesara // jiNa jammi jammi mahuM tuhu saraNu jaya jaya jiyavammIsara // 37|| 38 akakitidujjayajayarAyaha maha kAraNi uccaaiyghaay| eyahuM marai majjhi jai paku vi pacchai icchA jai maI saku vi / to vi Nivitti majhu AhArA lakichahi kucchiyakuNimasarIrahu / iya citaMti putti saMbhASiya laMbiyakara tAeM bolaaviy| tuha saha sAmartha asamaMjasa raNi ujvariya mahIsa mahAjasa / huI saMti ho kiM jhAyahi suMdari karapAva cAyahi / jaNaNayayaNu NimuNevi kumArii Niyamu visarijau kaamkisorii| siriNAhahu siri va AvagI jayarAyaDa karapaMkaha laggI / jAivi pAsi kumAra geheN| maahinnihittdNddaasnndekheN| jau sApha puNu pAyahi padviyau bhAsaMha sAmibhatibharaNamiyau / amhaI gara tuI paraparamesaka amhaI pakkhi deva tuhUM surataru / amhaiM NaliNAyara tuhuM diyA amhaI kuvalayasara tuI sasaharu / aNupAliyahaM kAI rUsigjai abhayapadANu samiracahaM digjada / 16. M cakavaha / 17. B ebamAi / 18. K kumAra / 37. 1. MRNAiu / 2. MB paTTica / 3. K"mUla / 4. MB jaya Nijjiyavammesara / 38. 1. MB ai maI iccha / 2. MB saMdhi / 3. MB sAnapaNu; K sAMkaMpaNu ? / 4. MP bhAvai / 5. M bhattibharaNariyaDa; dattibharagaDiyau / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 28. 18.53] hindo anuvAda ___ pattA-jisake pitAmaha jina the, aura pitA rAjAoMkA svAmI, to bhI vaha bandhanako prApta huA / he mA~ ! dekho, kumAra rAjAne apane duSkRtakA phala kisa prakAra bhogA ? // 36|| Here :..cAhI samasAra hAra isa prakAra kahate hue ghanastoMvAlI suravanitAoMne jayakumArake sAhasako prazaMsA kI / devasamUhane puSpoMko varSA kI / runaruna karate hue bhramaroMne gAna kiyaa| jayakumArakA vilAsa aura devakI ceSTA viparIta hotI hai| raghameM baiThakara kAntivAn, hAthako aMguliyoMke aMkuzase gajako prerita karatA huA meghasvara (jayakumAra ) apane masurake gharameM praviSTa huaa| purabarameM vijayakA Ananda bar3ha gyaa| sabhI loga usI samaya parabhavako tuptise yukta paramaktise jinabhavana gye| janma aura AvAsake bandhanoMse mukta, trilokakI pUjAke yogya ahaMntako sabhI rAjAoMne milakara apane hAtha jor3akara mukharUpI kuharase nikalatI huI sundara vANIse vandanA kI-"bahumithyAtvake bIjase utpanna yaha vizAla moharUpI jaDayAlA, (saMsArarUpI vRkSa) vistIrNa, cAra gatiyoM ke skandhoMbAlA, sukhakI AzAoMko zAkhAoMvAlA, pUtra-kalatroMke sundara prArohoMse sahita, bahuta prakArake zarIrarUpI pattoMko chor3ane aura grahaNa karanevAlA, puNya-pAparUpI kusumoMse niyojita, sukha-duHkharUpI phaloMkI zrose sampUrNa, indriyarUpI pakSikuloMke dvArA Azrita / pattA-isa prakArake saMsArarUpI vRkSako Apane dhyAnarUpI agnike dvArA bhasma kara diyA hai aise he jina, janma-janma meM tuma merI zaraNa hI, kAmadevako jItanevAle ApakI jaya ho" ||3|| 38 'mere kAraNa AghAta karanevAle akIti aura durjeya jayakumAra ina donoMmeM se yadi eka bhI maratA hai, aura usake bAda yadi indra bhI mujhe cAhatA hai to bhI merI AhAra, lakSmI aura kutsita kuNima zarIrase nivRtti / ' isa prakAra socatI huI, kAyotsargameM sthita putrIko pitAne pukArA, "he satI, tumhAro sAmarthyase krodhase bhare hue donoM mahAyazasvI rAjA yuddhase baca gye| zAnti ho gyii| aba tuma kyA dhyAna karatI ho, he sundarI! karapallava UMcA kro|" apane pitAke vacana sunakara kumArI kAmakizorI ne apanA vinaya samApta kara diyaa| vaha jayakumArake hAthase usI prakAra jA lagI, jisa prakAra viSNuse zrI jA lagatI hai / kumArake pAsa snehase jAkara aura dharatIpara daNDAsanase dehako dhAraNa karate hue, peroMpara par3ate hue svAmIkI bhakise bharakara akampana kahatA hai, "hama loga manuSya hai, Apa paramezvara haiM / hama loga pakSI haiM, Apa kalpavRkSa haiN| hama loga kamaloMke Akara haiM, Apa divAkara hai| hama kumudoMke sarovara haiM, Apa candramA haiN| apane anupAlitoMse kyA rUThanA, apane bhRtyoMko abhayadAna diijie|" Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 230 dhattA - iya varyahiM so bharaiMga lacchrImaibahiNi sulocaNa 6. MB vayaNeM / mahApurANa maccharu mANu muyAvi || pupphayaMtu pariNAviru || 36 || isa mahApurANe tisaTTimAhApurasaguNAlaMkAre mahAkapuSyaMtavirahae mahAmaNvabharahANumaNira mahAkave sukopaNAsa maMca ravivAho NAma aTThAvIsamo pariccheo samato // 28 // saMdhi / / 24 / / ... [ 28. 18. 14 AcArya zrI girajI ma Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. 38. 19] hindI anuvAda 231 ghasA-ina zabdoMke dvArA usane bharatake putra akItikA matsara aura mAna dUra kara diyA tathA sulocanAko bahana lakSmIvatIse usakA vivAha kara diyaa| isa prakAra premaTha mahApuruSoM ke guNAkAroMse yukta isa mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA ziracita evaM mahAmagya bharata bArA amumata isa kAmbakA mulocanA svayaMvara varNana nAmakA bahAIsavA~ bhanyAva samAsa hubhA // 14 // mArgadarzaka :- AcArya zrI avihiAsAgarajI mahArAja Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 29 je naddhA maMgari 'baddhA te Niva mejhivi pujjiy|| viya kyaNahi vatthAharaNahaM NiyaNiyapurahaM visajjiya // dhruvarka // kiha hau~ saMpattau baMdhaNAra jA soyai appaDa NivakumAru / tA pamaNi teNAkaMpaNeNa jiNacaraNalINaNiccalamaNa | tuI vaddha Niva vaMsi ciMdhu tuhuM baddhau NaM suyaNohabaMdhu / tuhUM baddhalaNaM mAyaMgadaMtu tuhUM baddharaNa saMrahalu mahaMtu / tuhUM baddharaNaM sAseNa bISTha tuhUM baddhana NaM puNNeNa jIu / tuDaM baddhala NaM sirimaNivilAsu tuI baddhama NaM sukahAvisesu / helai jaeNa jayarAieNa tuhaM baddharaNa rasavAieNa | iyaraha ki amhaha sahalu hosi aNNAeM dUsiva khayahu jAsi / iya bhaNivi teNa kayadehaditi Niyapurahu visajjira akkkitti| pattA-dharu jAivi lajja pamAivi siru payajuyalai Dhoija / / te bharahahu ariharisarahahu kaha va kaha va muhUM joi / / 1 / / lajaMtu vi tAeM so parantu vara gattama ganmumA hou pustu / vamANesu ramai khalavayaMzu suNai aviveyabhAu sayamAI haNam / jo pahau so vara kahi vi jAu mA karau payahi pariya'Nahu tAu / MB give, at the coinine.cement of this Sandhi, thu following stanza : NA indamarindarindavandiyA jaNiyajaNamaNANandA / sirikumubhadasaNakaimuhaNivAsiNo jayaha vAIsI // 1 // tantrocAvaranindhavarakaviracitagaMdhapadharane kaH kAntaM kRndAvadAtaM dizi dizi ca yazo pasya mItaM surodhaH / kAle taSNAkarAle kalimalamalite'pyadya vidyAgriyo yaH mo'yaM saMsArasAraH priyasakhi bharato bhAti bhUmaNDale'smin / / 2 / / GK do not give the stanzas here but at the commencement of Samdhi XXX. See note: on Samdhi XXX, 1. 1. B buddh|| 2. MB purahu / 3. MB muhiNehabaMdhu / 4. M sarayaNNu; Br sarayala / 5. MBK rsuvaaienn| 6. MB basa / 7, M visjjiy| 8. MB ddhoshyu| 9. MB joipa / 2. 1. MB varu / 2. MBdegkyaNa / 3. M kira / 4. G pariNayahu / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 29 jo yuddha meM avaruddha the aura bAMdha liye gaye the una rAjAoMko mukta kara unakA priya vacanoM aura vastrAbharaNoMse sammAna kiyA gayA aura unheM apane-apane gharake lie visarjita kiyA gyaa| jaba kumAra akIti yaha socatA hai ki maiM bandhanako prApta kyoM huA? taba jinacaraNameM lIna aura nizcala manavAlA rAjA akampana kahatA hai:-"tuma bAMdhe gaye mAno rAjavaMzameM patAkA baMdha gayI, tuma bA~dhe gaye mAno svajana samUha baMdha gayA, tuma bAMdhe gaye mAno gajadanta bAMdha diyA gayA, tuma bAMdhe gaye mAno torakA mahAn phalaka bAMdha diyA gayA, tuma bAMdhe gaye mAno dhAnyase boja baMdha gayA, tuma bAMdhe gaye mAno puNyase jIva baMdha gayA, tuma bAMdhe gaye mAno sirapara maNibilAsa bAMdha diyA gayA, tuma bAMdha diye gaye mAno sukathA vizeSa nibaddha kara dI gayo / khelakhelameM jaya aura jayarAjAne tumheM bAMdha liyA mAno rasavadIne (dhAtuvAdIne ) rasako bAMdha liyA ho| dUsaroMko bAta chor3ie, hama logoMke lie tuma saphala hoge| anyAyase dUSita vyakti kSayako prApta hotA hai|" isa prakAra kahakara usake zarIrakI dIpti bar3hAkara arkakotiko apane gharake lie visarjita kiyaa| dhattA-ghara jAkara lajjA chor3akara usane apanA sira ( pitAke) caraNayugalapara rakha diyA tathA zatrurUpI siMhake lie zvApadake samAna bharatakA mukha kisI prakAra bar3I kaThinAIse dekhA ||shaa ___ lajjita hote hue bhI pitAne usase kahA ki "garbha gira jAnA acchA parantu aisA putra na ho ki jo vyasanoMmeM ramatA hai, duSToMke vacana sunatA hai, avivekazIla hotA hai aura svajanoMko 2-30 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 mahApurANa maha carapurisahi duInaduriu eyaha keraTha bajariva pri| hogaNa suduNNayagAraeNa tA citita teNa kumArapaNa | guruko simu jAti maragu guruko jaigi sijjhai tiyaraguH / guruko ko vipa khayaha jAi guruko saMpaya gharaha ph| guruvayaNaI kaDuyaI jAI jAI pariNAmi supatthaI tAI taaii| lagAINa musamiti mAnisa parihau tima dhuna maraNu taaii| lai vijami hauMditu etthu laMghiyau jeNa gurusuyapayatyu / pattA-jayavaMte suppahakate to pesiu guNavaMta // AvepiNu pahu paNaveSpiNu pamaNa sumaimahaMtaH / / 2 / / 1. bho deva kasaNasiyata birAI lai rayaNaI lai pvrbraaii| kiM tu Nava Nihivai pAhuDeNa kiM kira jahihi pANiyaghaDeNa | lai bhattito vi NiyakiMkarAI tuha paaypomlaaliysiraaii| jayavijayAkaMpaNapasthivAha viNNavina NisuNi Niva avaNiyAhaM. pachilala ji dosu doharamuyAsu jaM diNNI suya Na tuha suyAsu / bIyata jaM kokina baraNihAu dAviyaja sayaMvaravihiNiou~ / taiyatra ja ja mikkhita mAla railAlasa laggI tAsudhAla / parapariNi haraMtaha romaNaDiya cotthana tuh taNayahu samari bhiddiy| paMcamana dosu vaddhapa kumAra Niu NiyaNayarahu raNaraMgavIru / ugra dohA dosaparaMparAI jaMNa vi mucahuM ajja vi ghraaii| taM deva paiTThA tujhu saragu ki daMdu etthu sambassaharaNu / kiM mAraNu ki bhaNu ki kisu taM NisuNivi jaMpai meiNIsu / ho hara parivajami kAsirAu pasiyA tAi mahu so jitAu / jaI puNe mahu dAhiNu bAhudaMDu jaM so taM cakSu Na varju daMDa / svayarai appa saMgAbhakAli pallaliyagiddhakhaddhatamAli / pattA-balagava roseM tiveM jo jaNavara saMghaTTai / / suru daMDavi so saI khaMDavi jo upahiNa payaTTae // 3 // iya kahidi TeNa pavitra maMti uso ghosai Niyapahahi mNti| paravai maNNava paI pilAmamANu jaya vijaya ve ci riuttimiramAna / maha avara ciNi muyadaMDa bhaNai tumhArau mANusu suTaThu gAi / 5. B jAeNa / 6. K sadugNaya / 7. dhuvu minA / 3. 1. ME *NihAu / 2. raNaraMgadhIra / 3. MB saNukilem / 4. 3 jam / 5. MBA 6. MBK bgjdNddu| 7. M uvarai / / 4. 1. G mANu sutttt| Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29.4.3] hindI anuvAda 235 mAratA hai jo aisA hai vaha kahIM bhI calA jAye / yaha acchA hai, vaha prajA aura parijanoMko tApa na de, mere carapuruSoMne isakA durdAnta pApamaya carita mujhase kahA hai / " atyanta durmayakAraka hote hue usa kumArane apane mana meM vicAra kiyA ki pitAke kopase bacce mArga jAnate haiM, pitAke kopase vizvameM trivarga siddha hotA hai| pitAke kopase koI bhI kSayako prApta nahIM hotaa| pizAke kopase sampatti ghara AtI hai| pitAke vacana jitane-jitane kar3a e hote haiM ve pariNAmameM utane hI uttane prazasta hote haiN| ye vacana jisake karNakuharoMmeM nahIM jAte unakA jaisA parAbhava hotA hai vaisA hI nizcayase maraNa hotA hai| lo, maiM svayaM dRSTAnta rUpameM upasthita hU~ ki jisane pitAse sune padArthakA ullaMghana kiyaa| pattA-jayazIla suprabhAke pati kAzIrAja akampanake dvArA preSita guNavAna mantrI sumati Akara aura praNAma kara rAjAse kahatA hai / / 2 / / "he deva, kRSNa-dhavala aura lAla ratna tathA pravara vastra grahaNa kareM / he navanidhiyoMke svAmI tumheM upahAroMse kyA ? jalake dhar3oMse samudrako kyA karanA ? to bhI bhaktise tumhAre caraNakamaloMmeM apanA sira rakhanevAle, apane hI anucara jaya-vijaya aura ajhampanAdi rAjAoMne jo nivedana kiyA hai, use he deva, sunie / unakA pahalA doSa to yaha hai ki dodhebAhuvAle tumhAre putrako apanI 11 kanyA nahIM dI, dUsarA doSa yaha hai ki varasamUhako Amantrita kiyA aura svayaMvara vidhi niyogakA pradarzana kiyA, tIsarA doSa hai ki premakI icchA rakhanevAlI bAlA usase ( jayakumArase) laga gayI aura usake gale meM mAlA DAla do| cauthA doSa yaha hai ki parastrIkA apaharaNa karate hue tumhAre purase yuddha meM ldd'aa| pAMcavA doSa yaha hai ki kumArako bAMdha liyA aura yuddha raMgamaMcake usa vIrako apane nagara le aayaa| yaha mujha drohIkI doSa-paramparA hai ki jisase maiM Aja bhI ghara nahIM chodd'taa| he deva, aba maiM tumhArI zaraNa meM AyA hU~, kyA isakA daNDa sarvasva apaharaNa hai ? kyA mRtyu, batAie kyA daNDa hai ?" yaha sunakara rAjA bharata uttara detA hai-"he kAzorAja, maiM kahatA hU~ ki pitAkeRSabhanAthake saMnyAsa le lenepara vahI mere pitA haiN| jayakumAra merA dAyAM bAhudaNDa hai aura jayakumAra bAyA~ bAhudaNDa hai| vaha jo hai vaha na cakra hai aura na vajradaNDa hai| jisameM jhapaTate hue godhoMke dvArA AMtoMkI mAlA khAyI jA rahI hai aise yuddha ke samaya jo upakAra karatA hai / pattA-jo bala ghamaNDa aura tIna krodhasaM janapadako pIr3ita karatA hai aura jo khoTe mArgase jAtA hai aise putrako maiM khaNDita aura daNDita karatA hU~" // 3 // yaha kahakara bharatane mantrIko bheja diyaa| vaha gyaa| vaha apane svAmose zAnti poSita karatA hai ki rAjA tumheM pilAke samAna mAnatA hai aura jo jaya-vijaya donoM zatrurUpI andhakAra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 [ 29.4.4 mahApurANa rUsaha sadosi guNavaMti mahai ko bharahahu pherI lIla ph|| caMgau kiu~ putaha dappasADu jaM phaNNa devi virajhyata caaddu| taM majhuNirAriu vaha aMgu gau kigja khali saMbhANasaMgu / tA jayapaNa harisiyasudhAma kuruvaMsaNAha vaMsAhirAma / gharaNihiyamatiappAhieNa dujjyssilaayspaahienn| aNavarayaNaviyajiNavarapaeNa annuhuNjiynnrvaasNpenn| aNNahi diNi ANaM diyajaeNa Asakchi Niyasasurau jaeNa / pattA- prohihi niraniTiki mazida ki vizva saG // aviNanmeM to vi sammeM jIu Niyadivi NijAi // 4 // ko visahai suhivicchoyasAu pariyANaSi kajeviyappabhAu / unmukku suyAvara sasuraaiNa te jaMta hrikhurkhyrenn| gahu pihiva gilla mahi karimaNa calavalita svalita SayavaDa dhaeNa / kaya jalahivalaya calavaliyaNIra thie visahara bharebhayadaliya dhiir| uTriya gahIra bherINiNAya AkaMpiya kaNivAsa NAya / gacchaMtu saMtu so samiyasattu diyahahiM gaMgANaiTIra pattu / NiyaNiyadasAvAsahiM sacaNNa hemaMgayAi sayala vi nnispnn| paDakurihi mahAmaha surasamANu thiu rANaSa gaMga paloyamANu / pattA-savihaMgahi dihaI gaMgahi chaNasasiravipatibiMbaI / / NaM vellihi amarasuddelihi kusumaI paMdurabaI ||5|| Amellivi khaMdhAvAra tetyu kAvayabhaDehiM saha mahimahatthu / sAkeyA jAiSi bhuSaNasAri thiu paMjAliyaru garavAduvAri / paDihAreM paisAriu khaTTi viSpaviu NaveppiNu pakkapaTTi / visaharaNarakheyaraviDiyaseva jau paNavaha ettahi pekkhu deva / tA diNNa dihi gAheM visAla sasiviyasiya NaM kadohamAla / pasaraMtapaNayarasasAyareNa muhaM joivi saI paramesareNa / NaM kaliyai hamahImahAsu aMguliyai dAvisa pIDha tAsu / upavidachu tu? saMmANu kiyasa porisu paramuNNaI sehahi Niyau / Na jalaNaDa pAsira avaru ugaha paramANuyAu Nama avaru sh| 2. MB ramaha / 3. MB gamacha / 4. MB puttaha kiTa / 5. Mdegyadi he / 5. 1. / kaJja / 2. MB add after this : pariko hiu bRhamaNe bareNa / 3. MB add after this:. paDipellita saMdaNu saMdaNeNa / 4. M bhayabhara; B payamara / 5. MB vIra / 6. MBK kahaNi pAsi / 7. MB toru / 6. 1. MB suTcha / 2. MB samahi / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 237 ke lie sUryake samAna haiM, ve mere dusare bhujadaNDa hai, vaha ( bharata ) yaha kahatA hai / tumhAre vyaktitvako bahuta sammAna detA hai| doSIpara kruddha hotA hai, guNIkA Adara karatA hai / bharatakI lolAko kauna dhAraNa kara sakatA hai| tumane putrakA acchA darpanAza kiyA? lekina jo kanyA (akSayamAlA) dekara usase prema jatAyA hai vaha mere zarIrako atyanta jalA rahA hai| duSTake sAtha sammAna aura saMga nahIM karanA caahie| isapara kuruvaMza aura nAthavaMzake sundara sudhAma jaya aura akampana prasanna ho gye| taba gRhiNo mantrI aura apanA hita karanevAle durjeya cilAta aura sarpakA ahita karanevAle, jinavarake caraNoMmeM anavarata praNAma karanevAle, rAjAkI sampatikA bhoga karanevAle evaM jayase Anandita jayakumArane eka dUsare dina apane sasurase pUchA : pattA--he sasura, tumhArI goSThI aura jinavarakI dRSTise virati kaise kI jA sakatI hai ? to bhI avinIta svakamake dvArA jIva balapUrvaka khIMcakara le jAyA jAtA hai / / 4 / / sudhojanake viyoga santApako kauna sahana karatA hai ? phira bhI kAryake vikalpa bhAvako jAnakara sasurane puSI aura varako vidA kara diyaa| unake jAte hue ghor3oMke khuroMse Ahata dhUlane AkAza Dhaka diyaa| gajoMke madajalase dharatI golI ho gyii| vegase dhvajapaTa caMcala skhalita ho gye| samudramaNDalakA jala caMcala ho utthaa| dhaura viSadhara bhArake bhayase dalita ho gye| nagAr3oMkA gambhIra zabda ho uThA / dizAoMmeM nivAsa karanevAle gaja kAMpa utthe| zatruoMko zAnta karanevAlA vaha jAte-jAte kucha hI dinoMmeM gaMgAnadIke kinAre phuNcaa| apane-apane tambuoke AvAsoMse sampUrNa hemAMgadAdi rAjA sabhI Thahara gye| vastrake tambUkI kuTImeM mahAvaraNIya, devake samAna vaha rAnA gaMgAko dekhatA huA sthita ho gyaa| pattA-laharoMse yukta gaMgAmeM pUrNacandra aura sUpake pratibimba aise dikhAI diye, mAno bhramaroMko sukha denevAlI latAke sapheda aura lAla phUla hoN| apanI chAvanIko vahIM chor3akara, bhUmimeM mahAna vaha apane kucha subhaToMke sAtha sAketa jAkara, bhuvanameM zreSTha rAjA ( bharata ) ke dvArapara hAtha jor3akara sthita ho gyaa| pratihArane use zoghra praveza diyA aura cakravartIko praNAma kara usane nivedana kiyA, "viSadhara nara aura vidyAdharoMse sevita he deva, dekhie yahA~ jaya praNAma karatA hai|" taba usane apanI vizAla dRSTi usapara DAlI mAno candramAke vikasita nIlakamalakI mAlA ho / prasarita ho rahA hai praNaya rasakA sAgara jisameM aise rAjAne svayaM mukha dekhakara, mAno sneha mahAvRkSako kalIke samAna apanI aMgulIse use pIThAsana btaayaa| tuSTa hokara vaha baiTha gyaa| rAjAne usakA sammAna kiyaa| sabhAmeM usakA pauruSa Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5. 10 5 10 238 mahApurANa gayaNaMgaNA gaDa avaru garuDa jiNu mellivi ko teloksAmi pattA jo dukkhaDa so parikDa meM dullaM te laddha / / paI hote raNi pahale jaya mahuM kAI Na siddhaI ||6|| daya bhaNivi visajjitra jaba mahaMtu vaDiya vemahAkaridi cacauliya puNu diNNau payAgu joyavi gaMgahi sArasahaM juyalu joya~vi gaMgahi sulaliyataraMga jogiMgahi AvaittabhavaMNu joyavi gaMgahi papphullaka malu joivi gaMgahi viyaraMta macha jogiMga mottiya paMti joivi gaMgahi matAlimAla AIDalamaya galasa risalIlu sahuM bahuvareNa parya MtadANu dehi piyaduhayaavaloyaNAi AlaggapukachukachaMtarAli avaloItri ruiohAmiyaka etthaM tari tharahariyA saNAi caNadeSa vAriyana iriNIi NaM dhaNasaMpatti kAmabho nivisa piu surasarihi tU hu raNi vaNijali jalaNi samAieNa kAmAurAu NDa avaru saruDa | paI melliva ko suhAgi 7 rAeMgala niyasimi turaMtu / NaM diryaru uyayamahI haridi / patta surasari jalamanjhaThAgu / joya~i kaMtahi Nakalasajuyalu / joi kaMtahi tivalItaraMga / joi kaMtahi varaNAddiramaNu / joyai kaMtahi pitra vayaNakamalu / joyai kaMtahi caladIharaccha / joyaha kaMtahi siyadasaNapaMti / jo kaMhi dhammella gola | pattA - yigeddiNi vammadavAhiNi devi sulIyaNa jer3I // maMdANi jahadANi dIsaha rAeM tehI ||7|| [ 29.8. 10 . r tahi avasara bhaya parica polu / bahujalavilati bolinamANu / appA ghittu suloyaNAi hAhAraaafDDiyagaruyaroli / maMgamuha kumAra Dhukka / devagavattha suiNivasaNAi ! kari karddhau surasaritIreNIi / caddhariSa ahiMsai NaM tiloDa | hariseM ci kiMkara samUhu ! rakhijjapuri purAieNa / 3. M duSita 1 4. MB parikli / 5. M dulahaDa; B duladhu / 7. 1. MB sivira / 2. MB caliya puNu vi divaM / 3. MB joiu / 4. MB joivi / 5. MB Avatu bhavaNu / 6. B NaM suhRdAiNi 1 8. 1. MB hAreM / 2. M palasaMta / 3. MR read this tine as 5. 4. MB read this lino as 3. 5. MB piyasaNAi / 6. MB tIriNI / 7. GK pivasa but gloss nimeSAdhaH / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22.8.10] hindI anuvAda 239 parama unnatiko prApta huaa| AgakI tulanAmeM koI dUsarA uSNa nahIM hai| paramANuse adhika dUsarA sUkSma nahIM hai / AkAzake AMganase adhika mahAna dUsarA nahIM hai| kAmAturake samAna dUsarA koI saMgI nahIM hai / jinako chor3akara kona trilokasvAmI ho sakatA hai ? tumheM chor3akara subhaToMmeM agragAmI kona hai? pattA-jo duHkhita thA usakI parirakSA kara dI gyii| jo durlabha thA use pA liyaa| tumhAre rahane aura yuddha meM prahAra karate hue he jaya ! mujhe kyA siddha nahIM huA ? // 6 // / yaha kahakara rAjAne mahAnu jayakumArako vijita kara diyaa| vaha turanta apane zivirameM gyaa| vaha vijayAdha mahAgajendrapara ArUr3ha huA mAno dinakara udayAcalapara ArUr3ha huA ho / senA ghala pdd'ii| usane prasthAna kiyaa| vaha gaMgAke jalake madhyabhAgameM phuNcaa| vaha gaMgAkI sArasa jor3oko dekhakara, kAntAke stanarUpI kalazayugalako dekhatA hai| gaMgAkI sundara taraMgako dekhakara, apanI kAntAko triyali taraMgako dekhatA hai| gaMgAke Avarta bhaMvarako dekhakara, kAntAkI zreSTha nAbhiramaNako dekhatA hai| gaMgAkA khilA huA kamala dekhakara, priya kAntAkA mukhakamala dekhatA hai| gaMgAke vicarate hue matsya dekhakara, kAntAkI caMcala lambI A~khoMko dekhatA hai| gaMgAkI motiyoMkI paMkti dekhakara, vaha kAntAko zveta dazanapakti dekhatA hai| gaMgAkI matta alimAlA dekhakara, kAntAko nIlo coTI dekhatA hai| dhattA--jaba sukha denevAlI mandAkinI ( gaMgA ) rAjAko baise hI dikhAI dI jaisI apanI gRhiNI kAmakI nadI sulocanA // 7 // usa avasarapara indra ke airAvatake samAna lIlAvAle usake hAthIko magarane pakar3a liyA / pragalita hai madajala jisase aisA vaha gaja vadhUvara ke sAtha, atyadhika jalake AvartavAle hameM jAne lgaa| priyake duHkhako dekhane vAlI sulocanA jorase 'hA' ko AvAja ko / usako ( gajakI) pUMcha kakSAke madhya laganepara, tathA hA-hA zabdakA kolAhala bar3hanepara, apanI kAntise sUryako parAsta karanevAle hemAMgada pramukha kumAra yaha dekhakara vahAM phuNce| isI bIca, jisakA Asana kaoNpa gayA hai, tathA jo devAMga vastroMse pavitra nivAsameM rahanevAlI hai, aisI zatrakA vinAza karanevAlI vanadevIne gajako gaMgAke kinArepara aise khIMcA, mAno dhanasampattine kAmadevako khIMcA ho, mAno ahiMsAne trilokakA uddhAra kiyA ho / Adhe palameM vaha surasarike taTapara le jAyA gyaa| kiMkara samUha Anandase nAca utthaa| raNa-vana-jala aura AmameM par3anepara puruSako pUrvAjita kama ho bacAtA hai| Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 29.8.11 mahApurANa pattA-veuvi ghara maNiNimmisa cArutIri saMyasevie / hariUDhai thavivi supIDhai haviya suloyaNa devie / / 8 / / diNNaiMsurajoggaiM nnivsnnaaii| diNNaI apaNeNNaI bhuusnnaaii| diNNI viyasiya maMdAramAla saha NaravareNa vibhaiya bAla / pabhaNai kA tuhaM kari keNa dharisa kiM vAriya sari so kavaNu tariu / suraguMzazi rAzi : lA samada sA vi hiMDiyapuliMdi / viurika DA viMjhahari asthi pai vijhakeu balakaliyahathi / mahaevi piyaMgusirI surUya isa vijhasirI NAmeNa dhUya / pariyANavi tApaM tuha pahAra sikkhahuM NIsesu klaaklaa| hauM tujhu samappiya he vayaMsi saMbhairasi Na kIlahuM jaM gayAsi / NaMdaNavaNi virali saMtatilai hauM dahI sappe velliNilai / asiArasAI baMjaNavisiTTha paI parama maMta mahu paMca siTTha 1 ghattA-te NisuNivi dukiDa NihaNivi yahI laddha vihuuii| suraNIDai gaMgAkUDai gaMgAdevaya huI / / 2 / / kolaMtI kucchiyavisahareNa saha saraseM NAheM NivmareNa / jA pahaya saraladalakomaleNa tui kata kararattuppaleNa / jANAsaMtI avarahiM parehiM / musumUriya daMDahiM pattharehiM / sA huI NisuNahi hali piyAli jaladevaya NAmeM patthu kaali| olakvidhi au vairANibaMdhu pvnnNdolnngholtciNdhu| mayarIi haveppiNu kUrimAi kuMjara kadiu kuddhAi saai| maI jANiuM AsaNakapaNeNa jA jaNiya mayacchi akaMpaNeNa / sA ki hammai khalakAliyAi muNimai kiM chippai kAliyAI / iya ciMtithi hala avayariya jAma ghAriNi gaya NAsivi kahiM vi vAma / maI uttArikha siMdhuru baleNa tuha hUyava suha sukkiyphlenn| ghattA-malu tuTTai buddhi payahai disa vasudhArahiM dubmai / / / riu NAsai Nihi dhari Naisa dhammeM kAI Na lagabhai // 10 // 8. MB suyasevie / 2. 1. B aNNaI / 2. MB saI / 3. MB tAriu / 4. MR dijhiri| 5. MB saMbharisi / 10. 1. MB NisuNahi huI / 2. MB koSeNa / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 10.12] hindI anuvAda 241 pattA-zrIse sevita sundara tIrapara maNinirmita ghara banAyA gyaa| devIne siMhAsanapara sthApita kara sulocanAko snAna karAyA ||8|| devatAoMke yogya use vastra diye gaye / aura bhI dUsare-dUsare AbhUSaNa diye gye| khilI huI mandAramAlA dI / apane naravara ( jaya ) ke sAtha vaha bAlA vismayameM par3a gyii| vaha bolI"tuma kauna ho? aura gajako kisane pakar3A thA? nadI kaise pAra huI ? tAranevAlA kauna thA ? sajjanoMse vandanIya he surasundarI, tuma batAo batAo?" taba vaha bhI batAne lagatI hai-"jisameM zavara ghUmate haiM, aise vindhyAcalake nikaTa vindhyapurI nagarI hai usakA rAjA vindhyaketu thA, jo apanI zakkise hAthIko vazameM karanevAlA thaa| usako sundara mahAdevI priyaMguzrI thii| maiM usakI vindhyazrI nAmakI putrI thii| pitAne tumhArA prabhAva jAnakara aura samasta kalA-kalApa sIkhane ke lie he sakhI, mujhe tumheM sauMpa diyA / kyA tuma yAda nahIM kara raho ho ki jaba hama krIr3A karane ke lie gaye hae the, vizAla vasantatilaka nandanavanake eka la ye hA the. vizAla vasantatilakanandanavana eka latAgharameM maiM saupake dvArA DaMsa lI gayI thii| taba tumane 'asi A usA' Adi vyaMjanoMse viziSTa paMca parameSThIkA paMcaNamokAra mantra mujhase kahA thaa| pattA-una akSaroMko sunakara aura pApako naSTa kara maiMne yaha vibhUti prApta kI / devatAoMka ghara gaMgAkUTameM gaMgAdevo huI ||2|| 10 pUrva apane sarasa, kutsita viSadhararUpI patike sAtha krIr3A karatI huI jisa nAginako, tumhAre patine saralapattoMse komala, hAthake lIlArakta kamalase Ahata kiyA thA, aura jo dusare manuSyoMke dvArA daNDoM aura pattharoMse kucalI jAkara mRtyuko prApta huI thI, he priya sakho suno, vaha kAloke nAmase yahA~ jaladevatA huii| pavanake Andolanase hila rahe haiM vihna jisake aise tathA berakA anubandha karanevAle jayakumArako dekhakara, krUra magarI banakara, kuddha usane gajako khiiNcaa| Asana kA~panese maiMne jAna liyA ki jo mRganayanI akampana rAjAse utpanna huI hai vaha duSTA kAloke dvArA kyoM mArI jAye ? pApavRttike dvArA munimatikA sparza kyoM kiyA jAye ? yaha vicAra kara jaba maiM yahAM avatarita huI tabataka vaha duzmana bhAgakara kahIM bhI calI gyii| maiMne zaktise gajakA uddhAra kiyA, aura tumheM apane puNyake phalase yaha sukha prApta huaa| ghattA-mala ( pApa ) dUra hotA hai, buddhi pravartita hotI hai, dhana-dhArAoMse dizA duho jAtI hai, zatru nAzako prApta hotA hai, nidhi gharameM praveza karatI hai| dharmase kyA nahIM prApta kiyA jA sakatA? ||10|| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ".. " 10 242 5 pada :-- abhyArthI hakahiM bhaNaM hA pAha NAha vilavaMtiyA hiM siMciva caMdaNamIsiyajaleNa pArAvayamihaNAloyaNeNa hA raivara hA razvara rasaMti pArAvara ivaM raiviseNa Asi turazvara pArAvaSTa a bhaMti 10 iya vivi suloyaNa caMdahAsu puNu coiSi vAraNu NaM giriMdu bahukoparidvira suNi jAtra pemma soksaMjoyaNAi atthANi niNNu jAma mahApurANa 11 gaya gaMgAdeva niyaNivAsu / gara rAyaDara pattara jayaNariMdu | saptaMgu rajju pALaMtu tAva / ekkahiM diNi samata suloyaNAi / hi svayaramiSNu te diDu tAma / mucchi pahu jammaMtara saMreMtu / kulati paNi yAiyatiyAhiM / AsAsi calavamarANileNa / mucchi piya paNayAsAyaNeNa 1 sahiya puNaravi sA NIsa saMti / cirabhavakulattI tujnu dAsi 1 laggI piyegIyahi iya bhaNati / ghatA - kahiM Nivavaru kahiM so rahavara kavarDe va kisva || jayapazciddi bhaNiuM samattihi kakSgaveNa jaNu khambai ||11| somappapute gAya reNa jANateNa vi suhabhoyaNeNa pucchaMta kaMta suru vittu iha jaMbudIvi suradisi videhi mahIra dekhi sohApuravara vayaipAlu rAma sahu dipaka reNu aMDaisirighariNiAliMgiyaMgu hiMraMtu karhi mi lakkhaNapasatthu sAmaMte pucchiu bhaNu kumAra kiM phira virahi mahi sesa veNa ghasA 12 saMsayahaNAreNa / pucchiyapi avahiviloyaNeNa / vajaraI suloyaNa niyacaritu / greates vilAsagehi / tahiM ghaNNayamAlavarNatavAsi / deva siridevisaMaNiyarAu / sAmaMtu pasiddhau sattiseNu / tes NaM rahabhUmi agaMgu / rebApat / tukA tu susarIramAra / taM 'vaya suNepi bhaNitaM teNa / -uppera bhavaNu paNa rakkhi gau hujaM sisu ikAriva || para sAtha Nihura bAyara maMdirAu NIsAri // 12 // t 11. 1. MB omit this line 2. MBK jammaMtara / 3. MT paNiyaMgaNa B paNayaMgaNaM / 5. MB rahaseNa / 6. MB piyagIhi / mucchavi 12. 1. MK bhAreNa / 2 MB visAla hi / 3. MH yapAlu 4 MB vayasiri / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAca 11 usa candramA ke hAsya ke samAna sulocanAko isa prakAra stuti kara gaMgAdevI apane nivAsa sthAnake lie cala dI / taba girIndrakI hu~ca gyaa| sukhapUrvaka saptakAta gajendrako prerita kara rAjA jaya gayA aura hastinApura karate 'hue jaba bahuta samaya bIta gayA, jaba pracura prema aura sukhakA saMyojana karanevAlI sulocanA devIke sAtha eka dina vaha darabAra meM baiThA huA thA taba AkAzameM usane vidyAdhara kI jor3I dekhii| 'he prabhAvatI devI tuma kaho' yaha kahatA huA aura janmAntarakI yAda karatA huA rAjA mUti ho gayA / taba he svAmI, he svAmI, isa prakAra vilApa karatI huI kulaputriyoM aura paNya striyoM ke dvArA candana mizrita jalase sIMcA gayA, cNdn camaroMkI havAse vaha Azvasta huA / kabUtarake jor3e ko dekhanese snehakA anubhava honeke kAraNa priyA sulocanA bhI mUrcchita ho gayo / hA rativara hA rativara - yaha kahatI huI, vaha niHzvAsa letI huI phirase uTho / "maiM ravisenA kabUtarI thI, pUrvajanma kI kulaputrI tumhArI dAsI, aura tuma rativara kabUtara the, isameM jarA bhI bhrAnti nhiiN|" yaha kahatI huI vaha priyake galese laga gayI / 29.12.13 ] 243 pattA- kahA~ vaha rAjA kahA~ vaha rativara kapaTase hI priya banAyA jAtA hai ? jayakI patnIkI sautane kahA ki kaitava ( chalakapaTa ) se loga nAzako prApta hote haiM ||11|| 12 janamanake sandeha nivAraNameM Adara rakhanevAle nAgara avadhijJAnake netra vAle somaprabhake putra jAnate hue zubhabhAvanAse priyAse puuchaa| purAnA vRttAnta pUchate hue patise sulocanA apanA carita kahatI hai- " isa jambUdvIpa ke pUrva videha meM vizAla gharoMvAlA puSkalAvatI deza hai / usameM vijaya parvata meM sthita dhAnyakamAla vanake nikaTa basA huA zobhApura nAmakA nagara thaa| usakA rAjA prajApAla thA / vaha apanI devazrI devIkA atyanta anurAgI thA / jisane caraNakamaloMke parAgakI vandanA kI hai, aisA usakA prasiddha zaktiSeNa nAmakA sAmanta thA / aTavIzrI gRhiNIke dvArA AliMgita pazarIra vaha aisA lagatA thA mAno ratise vibhUSita kAmadeva ho| kahIM ghUmate hue lakSaNoMse prazasta kevala eka bAlaka use prApta huaa| sAmantane usase pUchA hai kAmadeva ke samAna zarIravAle, tuma kisake putra ho ? bacapanase ho tuma dharatIpara kyoM ghUma rahe ho ? yaha vacana sunakara bAlakane kahA pattA- maiMne gharakI upekSA kI, usakI rakSA nahIM kI / maiM baccA thA, bulAnepara calA gayA thaa| parantu kaThoravANI kahanevAlI mA~ne gharase nikAla diyA || 12 || Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 mahApurANa maha vappa sisuttaNi muiya mAya vizu mAyai DiMbha kavaNa chAya | mUyastha tAeya vi Na diTTha huI tumhArau purakaru paiTTa / tA teNa sattiseNe agAu paDiSaNNu putta so sacadeva / paMcAhiM vi kahiu piraliyakammu amiyamaatimaIhi dhammu / rAmaM vajiu maha manju maMsu rANiyai tema taM kiDa sasaMsu / sAmaMta puNu aNagAravela pAliya jiNarAyahu taNiya vela / vaNasirigraha kina durAi birAma...... tad azupulahakalANaNAmu / sA sisu mayakchi guruhAra jaay| saMcaliya tetthu jahi vasa mAya / parimuka sibiru saraviulakUli saha padaNA vasai varNatarAli / jA nAvetahiH mahisokkhasayari jaNaNahari muNAlavara ti Nayari / kaNayasiri vaNidu suketa kaMtu bhavadeu puttu Na kalikayaMtu / baTTeTeu dummuhu so ji bhaNi puravira aNNeku vi tarhi ji vaNiH / ghattA-siriyatsau piupayabhasau vimalasirI taha gehiNi / / suhakAriNi suya maNahAriNi raiveyA raivAhiNi // 13 / / vimalasiribhAu vaNi vihayasou aNNekku vi asthi asoyadeu / jiSNayatta ghariNi gaMdaNu sukaMtu sUha la sa somu somu Sa sukaMtu / tA sasuraNivAsu duvAma dharivi bArahavarisaI majjAya karivi / jai harDa NAvesami tovarAsu tA terI taNuruha dejasu braase| Nivigu Na giNa mi ajju mAma gau vANijjahi so jAma tAma | cakkavaisaMkha bacchara paNa kaNyahi thaNayala samaeNa puNNa / paJcAriya sakhi NibaMdhu mukku suya dipaNa sukaMtaTha vairi dukku / NitiMsu tikhaNittiMsavaMtu maru dIravi mAravi vara bhaNati / maMDevi Niruddha therIthaDeNa vahuvara vi paNa pairohaDega / galagajjivi tajjivi kaMcuIla avaloyavi daMpaI payapaIla / pattA-kuddhi lagAu pisuNu abhaggau IsAvasu devAila // sahaM ghariNii hariNu va hariNii vaNu varainu pararAija // 14 // 13. 1. MB saravimalakUli / 2. M uTau / 14.1. MB cihiyaseu / 2. MB susommU / 3.M sAyarAsu / 4. M NiyataNuSha / 5. MB parAsu / 6. MB bANijja / 7. B sakhiNibaMdhamukkU / 8. MB maarvidaarvi| 9. MB maMDava / 10. MB parovADeNa / 11. MBK payagaIna / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 13 he sumaTa, bacapana meM merI mA~kI mRtyu ho gayI / binA mA~ke bacce ke lie kisakI chAyA ? bhUyaya ( dhanase sampanna ) pitAne bhI nahIM dekhA aura maiM tumhAre puravarameM A gyaa| taba usa zaktiSeNane niSpApa usa bAlakako satyadeva ke darma kAraka va amitamatI aura anantamatIke dvArA kahA gayA karmoMkA nAza karanevAlA dharmaM pAMcoMne svIkAra kara liyA / rAjAne madya, madhu aura mAMsa chor3a diyaa| rAnIne bhI prazaMsApUrvaka vahI saba kiyaa| sAmanta zaktiSeNane anAgAra belAkA vrata liyA, aura vaha jinarAja ( muni) ko pAraNAkI belA ( samaya kA pAlana karane lagA / ( arthAt vaha muniyoMke AhAra grahaNa karane ke samaya ke bAda hI bhojana karatA hai| usakI patnI baTavIne pApakA anta karanevAlA anupravRddhakalyANakA tapa kiyA / vaha bAlaka aura gurubhAravAlI mRganayanI patnI vahA~ ( mRNAlavatI nagarImeM ) gayau jahA~ usakI mA~ rahatI thI / zivira chor3akara vanake bhItara vaha sarpasarovara ke taTapara apane pati ke sAtha jaba raha rahI thI, tabhI sudhiyoMke lie sekar3oM sukha denevAlI, pitAkI mRNAlavatI nagarI meM kanakazrI patnI aura usakA pati seTha suketu thaa| usakA bhavadeva putra mAno kalikRtAnta thA / vaha atyanta unmatta aura durmukha kahA jAtA thaa| usI nagarImeM eka aura baniyA thA / 29. 14.12] 245 dhattA -- apane pitA ke caraNoMkA bhakta zrIdatta, usakI gRhiNI vimalazrI thii| ratiko nadI sundara zubha karanevAlI rativegA nAmakI usakI kanyA thI ||13|| 14 vimalIkA bhAI zokase rahita eka aura seTha thA ashokdtt| usakI gRhiNI jinadattA thI / usakA putra sukAnta thaa| sundara aura saumya vaha somakI taraha sukAnta thA / taba sasura ke nivAsa aura dvArapara dharanA dekara aura bAraha varSakI yaha maryAdA kara ki yadi maiM (isa bIca ) nahIM AtA hU~ to tuma apanI kanyA anya varako de denA / meM nirdhana haiM, hai sasura, abhI kanyA grahaNa nahIM krtaa| aura jaba vaha vANijya ke lie calA gayA, tabataka bAraha varSa pUre ho gaye aura samaya ke sAtha kanyA ke stana bhara gye| sAkSya aura nibandhase mukta hokara usane kanyAko pukArA aura sukAnta ke lie de dI | ( itanemeM) duzmana A pahu~cA, nirdaya aura tIkhI talavAra liye hue| vaha kahatA hai ki maiM varako vidIrNa karUMgA - mArUMgA / vRddhasamUhane use balapUrvaka rokaa| vadhUvara bhI dharake pIche daravAjese bhAga gye| taba garajakara aura kaMcukiyoMko DAMTakara tathA dampatiko dharaNa-paramparAko dekhakara -- dhattA -- abhagna duSTa IrSyAlu vaha kruddha hokara pIche laga gyaa| apanI gRhiNI ke sAtha vaha vanameM pahu~cA, jaise hariNIke sAtha hariNa ho ||14|| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 mahApurANa [ 29. 15.1 15 doha vi payaraptaI payaliyAI dohaM vi muhakamalaI maliyAI / te riuNA kaha va mAriyAI aMgaI tarakaMTayasIriyAI / cimmakivi rayaNihirINayAI dumalaggaphaTTaparihANayAI / pAseyadhoyataNumaMDaNAI apaloiyamayaulabhaMDaNAI / sUraggami pattaI be vi testhu AvAsiu vaNasiriNAhu jetthu / dujaNu aNulaggu ji Dhukku kema calapAvazyahaM kusumasaru jema / diSTa dohi vi tahiM sattiseNu AsaMghiSTha kalamahi NaM kareNu / kahiM NAsaha Aya ajju maraNu lai tujhu paduI be vi saraNu / NiMsuNivi vaiyaha karamaMDalaggu dakkhAliDa teNa kirAtu bhaggu / gana gAsivi sahasA maliyamANu kiM karai timiru jahi phuraNa bhANu / ghattA-Na upekkhiu bahubara rakhita kiTa paDibakkhahu dUsaNu // dhaNavarisahu~ jagi saparisaha dIddharaNa ji kSumaNa // 15 visakarikharakarahaturaMgavAhu 'dharadhIra dhaNesaha satthavAhu / dhAriNikatAmuharAyarattu ___tA tahiM ji samAgau merudttu| saMThila samIvi viraevi ThANu karihariravavahiriyasiharisANu / phaMtAramangi cAraNa paTTa saraNAgaya pavipaMjareNa ditttth| beSiNa vi ThAmaNiya mahAjaseNa risigayavara thiya viNayaMkuseNa / muNicasahha Navavihu levi puNNu jogAu bhoyaNu bhAveNa dipaNu | Nahayali tUraI tiyasahi hayAI acchariyaI paMca' samuNNayAI / ghattA-maNi DhoyaDe puNNu paloyaDe paisriymuhssiraayu|| tahu kerasa paNayajaNerau merudattu ghara Ayara // 16 / / 17 tahiM teNa tAsu joevi dANu dhAriNiyaha sahuM baddhau NiyANu / AgAmi jammi mahu hoja puttu ehau dusthiyakahANamitta / / mahi raMgamANu NaM Nisi NirikatA tahiM pattaDa paMgulau ekku / pujhicha vaNiNA NiyamaMtivaggu bhaNu payahu kiM gaipasaru bhaggu / 15. 1. MB do ci1 2. Bomits this line | 3. Bomits this foot, / 4. MB kalahahi / 5. MB paTTA ye vi| 6. MB NisuNevi vai / 7. MB bhagjivi / 8. M.Bu meksisa / 16. 1. MR baravIru / 2. M3 add after this; rayahi saha phullaI pahilayAI, vayaNAI maNobAI yosliyAI / 3. MB pasaripamuI / 17.1. MB Agami / 2. B girakta / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anudhAva 15 donoMke pairoMkI lAlimA pragalita ho gayI, donoMke mukhakamala mukulita ho gye| usa zatruke dvArA ve kisI prakAra mAre bhara nahIM gaye the| unake zarIra vRkSoMke kA~ToMse vidIrNa ho cuke the| pasIne se zarIrakA saba maNDana ghula cukA thaa| donoM pazukulakI bhir3anta dekha rahe the / sUryodaya honepara de donoM vahA~ pahuMce jahA~ ki aTavIzrIkA svAmI ThaharA huA thaa| pIche lagA huA hI vaha vahA~ isa prakAra pahu~ca gayA jaise ki cala pApiyoMke poche, kAmadeva pahu~ca jAtA hai| vahA~ una donoMne zaktiSeNako zaraNa lI, mAno zizugajoMne mahAgajakI zaraNa lI ho| kahA~ haiM ve, bhAganevAloM ke lie maiM bharaNa mAyA hU~; lo, ve donoM tumhArI zaraNameM cale gye| duzmanako sunakara usa zaktiSeNane apanI talavAra dikhAyI usase kirAta bhagna ho gyaa| aura malinamAna vaha zIghra vahA~se bhAga gayA / vahA~ andhakAra kyA kara sakatA hai, jahA~ sUrya camaka rahA hai / 29. 17.4 ] 247 dhattA - usane upekSA nahIM kI, varan varavadhUkI rakSA kI aura zatrupakSako doSI tthhraayaa| jagameM dhanase zreSTha ( dhanavarisa ) satpuruSoM kA bhUSaNa donoMkA uddhAra karatA hI hai ||15|| 16 itane meM vRSabha, gaja, khaccara, U~Ta aura ghor3oMke vAhanoMvAlA, parvatako taraha dhIra dhanezvara, apanI patnI dhAraNIke mukhameM anurakta sArthavAha medasa vahA~ aayaa| hAthiyoM aura ghor3oMke zabdoM se parvatazikharako baharA karatA huA vaha pAsa ho apanA DerA DAlakara Thahara gyaa| itanemeM vanamAgaMse do cAraNa muni vahA~ praviSTa hue| zaraNameM Aye hue una donoM ko zaktiSeNane dekhA / usa mahAyazALene 'Thaharie khaa| vinayarUpI aMkuzase ve donoM mahAmunivara Thahara gye| puNya lene ke lie usane munizreSThoMke lie yogya nAnAvidha AhAra bhAvapUrvaka diyaa| devoMne AkAzatalameM nagAr3e bajAye tathA pAMca Azcarya prakaTa kiye| dhattA - maNiyoMko lo, puNyako dekho, jisakA mukharUpI pUrNacandra khilA huA hai aura jo tumhAre lie praNaya utpanna karanevAlA hai aisA merudatta ghara A gayA hai ||16|| 17 vahA~ usa merudattane usakA dAna dekhakara dhAraNIke sAtha yaha nidAna bAMdhA ki agale janma meM duHsthita logoM kA kalyANamitra yaha merA putra ho| taba vahIM rAtri meM corako taraha dharatIpara khalatA huA eka laMgar3A AyA / vaNikne apane mantrIvase pUchA - "batAo ki isakA gatiprasAra Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 saNi jaMpiu asauNa jAya eyaha bhavi teNa paNaTTha pAya / bhesaiNA bhAsiu suhamahehiM pariha eha kuurggihiN|| dhaNNaMtari jaipai payaidosu seMmeM jaDasu pitteNa sosu| pavaNe bhAi mANavahu gattu bhUyasthe maMti puNu puukt| pattA-saraNattaI gahaNakkhattaI sahuM payaIhiM pauttaI / / cibhAvaha sayalaha jIvaI hoti sammAyattaI // 17 // 18 iya saNi saNi pabhaNevi tehiM puNu puchiu guru maraliyakarahiM / ki saNu kiM va duggaviyAru kiM payaidosu kiM kammacArU / kiM kAraNu paMguttahu muNiMda tA bhaNai sUri suNi bho vaNiMda / bahiraMdha kuTTi vAhilla bhilla dAlipiya dahava maya rAma / avasiTTha duTTa daippiTTa kaTTha hoTu ruDha duhaghaTTa btthe| chiNNo? kapaNaNAsAvihINa duggaMdhadeha kANINa diinn| jillajja khuja vAmaNa phusIla palakhaMDa sola caMDAla kIla / jaracIvaradhara pharasuddhakesa chohANalaya kNkaalves| jUyAra jiseviyaNeyara TiMTa pAveNa hoti para kuMTa mNtt| paMgula paraghararapiMDAvaluddha / vivarIya hovi dhammeM visuddha / na deva deti Nava te haraMti deviMda vi puSaNakkhai maraMti / pattA-risipimuNica bhaviyahiM NisuNiuNiyameM cittu Niyatti / paradaviNai paravaDaramaNai loyaNajuyalu Na battiuM / / 18 / / tA tahiM olavinau taraNiteu e ehi putta de dehi khe suya tuha suyaMgaI komalAI hotAI Asi mahu suiyarAI suya tuha muhalAlAbiMduyAI sikkhArio si sisugAvayAI / cIsariyau surya tuhUM ki satAu iya pasthio vi so maMdaNeha piuNA tirmuDapavirAieNa bhUyastha kokkina sacadeu / ki vIsariyauM mahu taNau jAu~ / lamgataI dhuuliidhuusraaii| nnilottttiypiyktaakraaii| hauMsuyaravi Niyaurayali cuyaaii| siddhaNamAiM akkharakhayAI / kiM bahueM mahu ghara jAhuM aau| paDiyAgau u NiyajaNaNagehu / tavacaraNu lai NivveieNa / 3. MB sauNeM / 4. M avasavaNa / 5. MB simeN| 6. MB maMteM / 18. 1. M saNa snn| 2. MB bho suNi / 3. M duppiTa / 4. M duToTa / 5. B vtttth| 6. MB NayaraTeMTa / 7. MB parahara / 8. M pittauM: B ghitti / 19. 1. MB suparami | 2. MB siddhatamAI 1 3. MB ki tuha suya / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 19.9] hindI anuvAda naSTa kyoM huA ?" zakunine kahA-"ise apazakuna huA thA isalie isa janmameM isakA paira TUTa " guhAratiro kasammakA nAza karanevAle krUragrahoMne ise laMgar3A kiyA hai| panvatari kahatA hai ki yaha prakRti doSa hai / kaphase ar3atva hotA aura pittase zuSkatA AtI hai, tathA vAtase zarIra naSTa ho jAtA hai / taba bhUtArtha mantrIne punaH kahA dhattA-prakRtiyoM ( vAta-kapha aura pitta) ke sAtha kahe gaye zakuna tathA graha-nakSatra Adi manuSyakA jaitanyasvarUpa samasta jIvoMke apane karmake adhIna hote haiM / / 17 / / 18 isa prakAra dhIre-dhIre bAta kara, apane hAtha jor3ate hue unhoMne gurujIse pUchA, "he munIndra, laMgar3epanakA kAraNa kyA hai, kyA zakuna kAraNa hai ? yA khoTe grahoMkA prabhAva hai, kyA prakRti-doSa hai, yA kaukA AcaraNa hai ?" taba munIndra kahate haiM-"he seTha suno ! bahirA, andhA, kor3ho, vyApA, bhIla, daridrI, dubhaMga, gaMgA, aspaSTa AvAjavAlA, aviziSTa, duSTa, darpiSTa, kaThora, duSTa oThoMvAlA, krodhI, duHkhoMse dhRSTa, vaMTha, chinna oThoMbAlA, kAna aura nAkase rahita, durgandhita zarIravAlA kanyAputra, dona, nirlajja, kubar3A, vAmana, kuzIla, mAMsabhakSI, dAru vikretA, cANDAla, kIla, jIrNavastra dhAraNa karanevAlA, kaThora aura khar3e bAloMvAlA, koSako Agase Ahata kaMkAla rUpavAlA, juAhI, nagarako vezyAkA sevana karanevAlA, vAmana aura luccA bhAdamI pApake kAraNa hote haiM / legar3e aura dUsareke gharake AhArake lAlacI aura viparIta hote haiM, dharmase pavitra hote haiN| na to devatA loga kucha dete haiM, aura na ve apaharaNa karate haiM, devendra bhI puNyakA kSaya honepara marate haiN|" ___ghattA--mahAmunike dvArA pratipAdita bAta bhavyajanoMne sunI, unhoMne apanA citta niyamameM lgaayaa| dUsareke dhana aura dUsarekI strIpara unhoMne apanI AMkha taka nahIM DAlI / / 18 / / 19 vahAM sUryake samAna tejasvI satyadeva dikhAI diyA, bhUtArthane use bulAyA aura kahA-"ha putra! Ao, aura mujhe AliMgana do| kyA tuma merA nAma bhUla gaye ? he putra, tumhAre komala subhaga putra dhUla-dhUsarita hote hue bhI chUnepara sukhada mAlUma hote the| he putra, priya kAntAke dvArA poMchI gayI tathA Upara vakSapara girI huI tumhAre mukhako lArako bUMdoMko apane vakSaHsthala para gire hue anubhava kara rahA hai| he vatsa, tumheM zizugati aura vacana sikhAye gaye the| siddhoMko namaskAra ho, ye vacana sikhAye gaye the| he putra, kyA tuma apane pitarako bhUla gaye, bahuta kahanese kyA Amao apane ghara cleN|" manda sneha vaha isa prakAra prArthanA karanepara bhI apane pitAke para vApasa nahIM paayaa| prazasta mana-vacana aura kAyake vyApArase zobhita pitAne virakta hokara tapazcaraNa le liyaa| unhIM AkAzacArI guruke pAsa dRr3hatara mohapAzako kATakara, jisa prakAra bRhaspatine RSitva grahaNa kiyA, usI prakAra zakuno aura dhanvantarine bhii| 2-32 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 [29.12.10 mahApurANa chideppiNu daDhayaru mohabAsu tahu guruhi pAsu NavAraNAsu / suraguruNA gaihiu risittu jemba seraNI dhaNNaMtariNA vi temda / dhatA-taM bahubaru NavapaMkayakara seSTihi teNa samappiu / / __ maDa sAmihi gayavaragAmihi gehi thavejjasu jaMpiu / / 19 / / 20 gala vaiNiyAi sohAjA turaMtu paNaveppiAgu pahahi sakaMtu kaMtu / so teNa Niropiu tAsu jAma ettahi vi sattisekssu tAma | mArahari thaveppiNu NiyayariNi / vijhala yAhari pavarakariNi / caMdidi muNAlavai jiNaharAI aghaloyavi sasuraya miriharAI / guruhAra NAri paisaDhalasarIra sAsurayahu para sakkai sahAra / sAsurayahu NimAsa maDavariSTu AvepiNu sohApuri pajhcha / dhari dicha rATha icchiyasiveNa bahubaru maggiDa pasariyakiveNa | Ni Niyaya NivAsahu diNNa dhAmu goulu mAhisu phalachettu gomu / AsaNu bhUsaNu NivasaNu samaggu tavu karivi maMti gaya ke pi saggu / ma~u meruyattu pAyaSDiyasirihi sahi desi puMDariMphiNipurihi / payapAlagaridaNiniiiNa kumAra mAra kuorahitya pattA-tuhu dhAriNi marivi sukAriNi jai vi Na sammAidviNi / / praH pAlivi dukila khAlivi hUi dhaNavaise TThiNi / / 20 / / puttasthiNi bhavabhAviyaNiyANa sA ektIsapariNihiM pahANa / ganbhesari sayalakalApaSINa dhayaraTThagamaNa saheNa viinn| bhavadeveM pAya pasubaheNa saM baDhuvara daDala huyavaheNa / ghari aTTahANe marivi tethu joyatra purasehiNivAsi etthu / pArAvayajuyalu maNohirAma guMjAruNacchu capaNeNa sAmu / taM gheppai khujayathAvaNehi taM saMbhAsijai pariyahi / Naca hakkAriu sadudu dei pavidhau puNu raMgaMtu jaai| pucchiu pahuNA kahiM pAya jaMti dhammeNa jIva kira kahi vasaMti / naM dAvA caMcui garayamagu jaddhAi tAi sggaapvrgu| tahiM pakkhiNi halaM raiseNa NAma tuhUM raivaru pazikha sahakAma / acchahu~ kIlaMta vi jAma so sattiseNu tahi. marivi taam| 4, MB sahira / 5. MB sajaNeM / 20. 1, MI3 vaNiyaha / 2. MB NirUviu / 1. MB "psvil'| 4. M sohAuri; B sAhAri / 5. MB dipaNu dhAu / 6, MB gAu / 7. MB mudd| 8. MB payaDiya / 9. MB bau / 21. 1. MB pRttasthi vi / 2. M3 puri seTi / 3. MIS saMbhAsijjA parimaNa jahi / 4. MB siNahU~ / 5. MB kolaMta bevi| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 21. 11] hindI anuvAda pattA-usa zaktiSeNane navakamalake samAna hAthoMvAlA vaha vadhUvara seThake lie samarpita kara diyA aura kahA, gajavaragAmI mere svAmIke gharameM rakha denA // 19 // seTha turanta zobhApura gayA aura jabataka vaha prabhuko praNAma kara kAntA sahita kAntako sauMpe, tabataka yahAM zaktiSeNa nAmakA sAmanta apano patnIko usakI mAtAke gharameM rakhaneke lie, mAnoM khilatAhana hathinI rakha lie, mAlabatI nagarIke jinamandira dekhane aura sasurAlake zrIdharako dekhane ke lie gyaa| parantu gurubhAra aura zithila zarIravAlI patnI aTavIdhIko sasurAla bhI sahArA nahIM de skaa| vaha zreSTha yoddhA sasurAlase bhI calA aayaa| Akara zobhApura meM praviSTa huaa| kalyANa cAhanevAle tathA bar3ha rahI hai yA jisameM aise usane rAjAse bheMTa kI aura vadhUvarako maaNgaa| vaha unheM apane ghara le gayA aura apanA ghara, gokula, bhaiMsa, phalakSetra, grAma, mAsana, bhUSaNa aura vastra saba kucha de diyA / mantrI bhI tapa karake kahIM svarga cale gye| merudatta bhI mara gayA / tathA prakaTa hai vaibhava jisakA aisI usI dezako puNDarIkiNI nagarImeM kuberamitra nAmakA vaNika huA, jisakA citta rAjA-prajApAlameM lagA rahatA thaa| ghasA-phira dhAraNI bhI yadyapi vaha samyaktva dhAraNa karanevAlI nahIM thI, puNyakAraNase vratoMkA pAlana kara, pApako naSTa kara dhanapatikI seThAnI huI / / 20|| 21 dUsare janmameM nidAna bAMdhanevAlI tathA putrakI icchA rakhanevAlI vaha ikatIsa striyoMmeM pradhAna thI / garvezvarI vaha samasta kalAoMmeM nipuNa, haMsakI taraha calanevAlI, svarameM vINAke samAna thii| pazuvadha karanevAle usa duSTa navadevane usa vadhUvarako AgameM jalA diyaa| gharameM ArtadhyAna kara vahIM marakara ve isI nagarake seThake gharameM sundara kabUtarake jor3eke rUpameM utpanna hae haiM, gaMjAke samAna aruNa A~khoMvAle raMgase zyAma / kUbar3e aura baunoM dvArA vaha kabatara-kabUtarIkA jor3A grahaNa kiyA jAtA aura parijanoM ke dvArA usase sambhASaNa kiyA jAtA / pukAranepara nAcatA aura zabda krtaa| bhejA gayA krIDApUrvaka jaataa| rAjA pUchatA hai-'pApI kahA~ jAte haiM aura dharmase jIva kahA~ nivAsa karate haiM ?' vaha kabUtarakA jor3A use coMcase naraka batAtA hai aura uThI huI usI coMcase svarga-apavarga batAtA hai| vahA~ maiM pakSiNI ratisenA nAmakI yo aura tuma stehako kAmanA rakhanevAle rativega the| jaba hama loga kor3A karate hue raha rahe thI tabhI vaha zaktiSeNa ( sAmanta ) marakara Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 252 mahApurANa pattA - te vaNiNA vaNisiramaNiNA dhaNavazyahi sutra jAyala || sohagoM jaNamaNoM rUvaM NaM surarAya ||21|| yikulahara kamala sirikaMtu sumareNu dhammAnaMdajova tthaMgutiyasattara bhUsaNaMgu pavahai puMDucchurasappavAhU NicaM viya picara sAlichetu yameva raNai vINA saveNu iyadiSabhoya aNakhaNAlu piyaseNu teNa sahayaka pat icchai bhaNu terana paramamitta eka digiya ujjANa laya NA ekapatti pattA- -tetthu ji puri chupaM kiyaghari vaNi basamaNasamAgara / / dhaNavayahi baMdha eyahi sAyaradatt kulINa 4 ||22|| tahu pherI NaM amiNa sitta tahi parajemmaMtara baddhapaNaya surayasokkhamANikakhANi pIlA vilaya saMkAsa kesa NAmaiM piyadatta pasaNNadiThi aNNA diNi kittimakusumamAla gaya lepiNu sasurayagharu vayaMsi taM cchivi vibhina unbhata 'bayaNu suNivi saccha saI taM 22 NA so bhaNi kuberaketu / te maMtideva tadeti bhoTa | maharaMgu turiya bhoyagu / majjA pavarisa vAribAhu / avaru vi suisusira suhelimettu | ghari citi dumbhai kAma gheNu / jonvaNu piNA diTTu bAlu / kiM bahueM kiM eka ji kalasa / AhAsa sopavaNalaNaNetta / di mu~Ni dohiM vilaba ligujjhi / ko pAitu su sIlasati / 23 gehiNi NAmeNa kuberamitta / hUI vaNalacila mariSi taNaya / koI sagamaNa kalyaMThivANi / NaM kAmamaNivesa | guNaNaya NaM cammacAvalaThi / kaya tAi lAI maryeNa satyasAla / piyakAriNi gaijiyarAyasi / eDaviNNANu Na muNai maNuu / free parsasiya ghaNavaIi / [ 29. 21.12 pattA- piyavatsai suisuha me tara mayaNajalaNu saMdhurkiu // maNu lete teNe jalate zatti kumAru jhalukiGa ||23|| 6. M taM / 7. MB sirimaNiNA / 22. 1. MB tu / 2. MB turIyara bhoyaNaM / 3. MS dohi vi muNi / 4 MB baja / 5. MBK varNa / 23. 1. MB jammaMtarabaddha / 2. MB kalahaMsagamaNa / 3. MB guNaNayaNa 4. MB bhayaNatmamAla; K mayaNaparacasAla and glour astra; G tn gloss madanazastrazAlA | 5. MB degtapura / 6. MB eyahUM / 7. MB piyadatta 8 MB saMghuvikraya / 9. MB jeNa / 10. MBT sulukkiya / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29.23.11] hindI anuvAda 253 ghattA-vaNik zrIke mAnya usa vaNikse dhanavatIkA putra huaa| jo saubhAgya aura janamanako acche laganevAle rUpase mAno surarAja thA // 21 // 72 mAno vaha apanI kulagRharUpI kamalazrIkA priya thaa| nAmase use kuberakAnta kahA gayA / dharmAnanda yogako yAda kara ve mantrIrUpI deva usako bhoga pradAna karate haiN| vastrAMga, bhUSaNAMga, maharAMga, cauthA bhojanAMga ( kalpavRkSoMke dvArA) puNDra aura ikSurasakA pravAha vahA~ nitya pravAhita hotA hai, snAnake lie vArikA pravAha barasatA hai| nisya hI uttama dhAnyake kheta pakate rahate haiN| nitya ho sukhada laganevAlI bAMsurI sahita vINA svayaM bajatI rahatI hai| ghara meM cintA karate hI kAmadhena daha lI jAtI hai| isa prakAra divyabhogoMke bhogane meM kSaNa bitAnevAle apane patrako pitAne navayovana meM dekhaa| usane usake priya sahacara priyasenase pUchA, 'kyA bahuta-sI vadhueM cAhie, yA eka hI kalatra cAhatA hai, tumhArA paramamitra btaao|' navanalina netravAlA vaha kahatA hai ki eka dina hama loga udyAnameM gaye hue the aura vahAMpara, donoMne candanalatA kuMjameM eka muniko dekhaa| vahA~ usane ekapalI nAmakA vrata liyA hai / tumhAre putrako zIlavRttiko kauna pA sakatA hai| __ghattA-cUnese pute gharoMvAlI usI nagarImeM kuberake samAna isI dhanapatikA bandhu sAgaradatta nAmaka kulIna seTha thA // 22 // usako amRtase sIMcI gayI kuberamitrA nAmakI gRhiNI thii| dUsare janma meM praNaya bAMdhanevAlI aTavIzrI marakara usakI putrI haI / mAno vaha surati sukharUpI maNiyoMkI khadAna ho, mAno kalahaMsake samAna gativAlo aura kalakaMTha ( koyala ) ke samAna svaravAlI ho| nIlo bhramarapaMktike samAna kezavAlI vaha mAno pracchanna rUpameM kAmabharalI ho| priyadattA nAmakI prasannadRSTi aura guNose nata vaha aisI lagatI hai, mAno kAmadevakI dhanuSayaSTi ho| dUsare dina usane eka kRtrima kusumamAlA banAyo jo mAno kAmadevakI zastrazAlA dii| mapanI gavise rAjahaMsako jItanevAlI priyakAriNI sakhI use lekara sasurake ghara gyii| use dekhakara vaNika putra vismayameM par3a gayA ki manuSya isa vijJAnako nahIM jAna sktaa| yaha sunakara svaccha satI dhanavatIke dvArA apanI bahuko prazaMsA kI gyii| pattA-kAnoMko sukha denevAlI priyavArtAse kAmakI Aga dhadhaka utthii| usakA mana lete hue, jalatI huI Agane kumArako santapta kara diyA ||23|| Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 mahApurANa [ 29. 24.1 jANivi taNayahu kaNNA hilAsu vaNiNA pAraddha vivAha taam| gaMdaNavANi paTTaNa jaNamaNoja Nivattivi nniykuljkkhpujj| bhAyaNaI dutIsa semIriyAI Niru cokhabhakkhaDiUriyAI / tahi eka paMcamANikavaMtu jA geNhai tahi so hoi katu / vaNiuttiyAja saMpAiyAu battIsa ji piya davAiyAu ! savvahaM vaNiNAheM bhUsaNAI diNNAI vilevaNaNivasaNAI / gehaha paNivi paribhAviyAI / carabhariyaI thAlaI daaviyaaii| tA kaNayavatta bahubhojju thaira. ekkekkA ekkekkala ji lai / ..::: saMraya prayadAtA rivilaggu kI laMghada kira bharyivamaggu / payapAlasuyAhiM suhAliyAhiM guNavaijasavaiNAmAliyAhi / AladdharaNau tahiM casyavatta yivau saMsArahu khaNi viratta / dhattA-mRgarolaha girikuharAlai vara pasivi taQ kijai // Na dANahu suhisaMmANahu kAraNi ili kalahijjai // 24 // rAyaharaNiyaDi jiNavaraNivAsi amiyamaiaNaM tamaIhi pAsi / tavu laiyara tAhiM sImaMtiNIhiM esahi vi paDahmaMgalajhuNIhi / vaNitaNayaha suyaNucchAharAhu priyadaitai sahuM viraina vivAhu / / varyavAlu mareppiNu loyabAlu payapAlahu sure hayapa guNAlu / devasiridevi malhaNagaIhi vasumai suya hUI dhaNavaIhi / gayajammaghariNi sA diNNa tAsu puNu lamgau dohi mi pemmapAsu / saMtANi thavepyiAgu so ji puttu NaraNA lazyara bhUNicarim / devIu kaNayamAlAiyAu paThavaja laeppigu sNtthiyaar| je pariyaNa te pavaiya savya komalamai thiya ghari ghari sagandha / ekku ji bura sa kuberamitta so bhAvai taruNahaM NAI satta / pattA-cavalamaI bhAsiDa kurmaI isaDhuMga khelahuM lanmai / / apasatthara ""bhelAvasthau mANusu ema ji khubabhai / / 25 / / 24.1.4 samAriyAI / 2. MB pripuuriyaaii| 3. MB saMpAiyAu / 4. gehaM paNici / 5. KpamA viyAI / 6. MH ekkaikkala ekekkahiM / 7. MB piyadattahi / 8. MB bhaviyabbu maggu / 9. MB Na vi / 10. MB miga / 11. MB vaNi / 12. MB taTa / 25. 1. MB rAyahare Niya / 2. MB ta3 laiu tehi| 3. MB piyadattaI 1 4. MB NayacAlu / 5. MB sisu / 6. MB gimapari / 7. MB cavalamaihiM / 8. MIS kumahi / 9. MB khellhuuN| 10. MBT helaavtthi| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 29.12] hinvI anuvAda 255 24 putrakI kanyAmeM abhilASA jAnakara vaNikne usakA vivAha prAramma kiyaa| nandanavanameM janasundara nagara aura apane kulayakSakI pUjA kara, usane sundara khAyoMse bhare hue battIsa pAtra phelA diye| unameM ekameM pA~ca mANikya rakhe hue the, jo use le le vaha usakA pati hogaa| priyadattA bAdi battIsa hI putriyAM vahAM aayiiN| seThane sabhIke lie AbhUSaNa, vilepana aura vastrAdi diye aura yaha kahakara ki apanI pasandakai Sar3e le lo, usane bhakSya padArthoMse bhare ghar3e batA diye| taba bahubhojyase bharA eka-eka svarNa pAtra eka-ekane le liyaa| ratnoMse bharA ghar3A priyadattAke hAtha lagA, bhavitavyakA mArga kauna logha sakatA hai ? guNavatI, yazovatI, nAmAvalI, zubhasakhI prajApAlakI putriyoMne yaha bhakSyapadArthose bharA svarNapAtra nahIM liyaa| eka kSaNameM unakA mana saMsArase virakta ho gyaa| pattA-(ve kahane lagI ) acchA hai pazuoMse mukhara parvatarUpI gharameM praveza kara tapa kiyA jAye / sudhisammAna aura dAnake lie, he sakhI kalaha nahIM karanI cAhie / / 24 // 2% rAjabhavanake nikaTa sthita jinamandira meM amRtavatI aura anantamatI ArthikAoMke pAsa una kanyAoMne nagAr3oMkI maMgala-dhvaniyoMke sAtha tapa grahaNa kara liyaa| sudhIjanoMkA utsAha bar3hAnevAle usa vaNikaputrakA priyadattAke sAtha vivAha kara diyA gayA / vratoMkA pAlana karanevAlA lokapAla marakara prajApAlakA guNavAn putra huaa| devazrI devI madamAtI cAlase calanevAlI ghanavatIkI vasumatI nAmakI putrI huii| pichale janmakI patnI vaha ( vasumatI ) usako (prajApAlake putrako) de do gyii| phira donoM premapAza meM baMdha gye| putrako apanI kula-paramparAmeM sthApita kara rAjAne (prajApAlane) bhI munivrata le liye| kanakamAlA Adi deviyA~ bhI saMnyAsa lekara sthita ho gayIM / aura bhI jo parijana the ve bho pravajita ho gye| jo komalamatike loga the ve saba sagarva gharameM raha gaye / kuberamitra nAmakA eka bUr3hA mantro ho aisA thA, jo taruNoMke lie zatruke samAna thaa| pattA-kumati capalamati ( taruNa ) kahatA hai ki na hama ha~sa pAte haiM aura na khela pAte haiN| vRddhAvasthAko prApta yaha aprazasta manuSya kSubdha hotA hai // 25 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [29. 26.1 26 jo Niva tuha tAeM Nihiu maMti taha dekhaNeNa amhahuM Na saMti / kiM viha DhiyakaraNa NiyaMti kajz2a ho theraI kammu Na ki pi diju / mAtrau amhaI bhivaMtu didi acchara NiyamaMdiri tAma sehi / rAu Si kumAra maMti vi kumAra dIrNa vi hoti jovvaNi biyAra / suhidiTThaparaMpara bahu suyaDahu bArita pahuNA ghara eMtu buDcha / avipisAbuddhi kIlaNasahAca sisumaMtihiM sahUM gayAhirAu / aNNahi diNi padaNaSaNi pAhU aruNazcchavi vAvijalohu diTTha / pucchita vihasivi cavalamai teNa / iha lohiu jalu kiha kAraNeNa / buisivisiTThagaIghuraNa paDipi vicalamaI supaNa / / "vASIyali acchA maNi Nihitu tahu chAyA dIsai salilu rattu / tA tehi milivi asaMsarahiM pANiuM bahi bali ghaDasaehiM / cikhallatallalolaNavilola thiya sayala NAI karyaphIla kola / mANikuNa diTThara tehiM kema bahumohaMdhahi jiNakyaNu jema / apaNANaphileseM Nasthi siddhi gaya gharaha parikkhiya maMtibuddhi / dhattA-ruMgAvA sapaNayakovai payahiM paDaMtu vi kayarai / / vasumaiyai rayaNihi daiyai caraNa siri hara Naravai // 26 / / maMDaliyamauDAiraiyarAi atyANi NisaNe supphaai| 'jo maha sira pahaNai NiyapaeNa tahu kiM vutta Narava iNaeNa / se taruNamati pucchiya NiveNa tehiM vi panata sarpharusaraveNa / tuha jeNe dipaNu siri caraNadhAra khaMDibA Niva tahu taNau pAu | taM vayaNu suNeppiNu vimalavaMsu saMThiu hedvAmuha raayhNsu| mahu siracUDAmaNi mayaNasaraNu khaMDija kiha suMdarihi caraNu / avivela mahaMtaca jAsu gehi dukala siri NivasaI tAsu dehi / saMsiddhasamaggativamAliMgu bhallArau muvaNi viyahasaMgu / iya ciMtivi Niyakulakamalamitta, kokAviu teNa kuberamitta / Acchira taMNIrAraNata ___ avaru vi jaM sIsi payaggu citta / taM NisuNivi mAmeM vutta ema pANiyarattattaNu NisuNi deva / ghattA-rasagiddhe ghaMtita giddhe tIrarukkhi maNi acchaST // tahu chAyai pasariyarAyai jaNu vaNu lohiu pecchAi // 27 // 26.1. MB desaNi amhaiM pAhi saMti / 2. MB bhiuData / 3. MBK dIgaha / 4. MB kiM / 5. MB dhAvIjali | 6. B asesaehi / 7. MB cikkhilla / 8. ME kayalIla / 9. MB guru / 27. 1. MB ornits this line 1 2. MB phaseM maNeNa / 3. MB digNa jeNa / 4. B gahi / 5. MB avaru vi sImeM pamalaggu pitta, / 6. MB cittu| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 27.13] hinvI anuvAda 257 23 he rAjan ( lokapAla ), tumhAre pitAne jo mantrI rakhA hai, usako dekhanese hameM zAnti nahIM miltii| vigalita indriyoMvAlA vaha kyA kAma dekhegA? are, vRddhoMko kucha bhI kAma nahIM denA cAhie / vaha hama logoM ko bhakuTiyoMke bIca dRSTipathameM na Aye / vaha seTha tabataka apane gharameM rhe| rAjA bhI kumAra thA aura mantrI bhI kumAra thaa| dona bho vyakti yovana meM vikArazola hotA hai| taba rAjAne paNDitoMkI paramparAko dekhanevAle vRddha mantrIko ghara mAnese manA kara diyaa| aparipakva buddhi aura kIr3A karaneke svabhAvavAlA yaha rAjAdhirAja zizumantriyoM ke sAtha dUsare dina nandanavanameM praviSTa huA / vahA~ usane lAla kAntivAlA bAvar3I-jala dekhaa| rAjAne haMsakara capalamatise pUchA ki yaha pAnI kisa kAraNase lAla hai ? paNDitoMke dvArA kahI gayI viziSTa buddhise rahita vipulamatike putra capalamatine pratyuttara diyA ki bAvar3Ike talameM maNi rakhA huA hai, usakI kAntise jala lAla dikhAI detA hai| taba saMzaya rahita una logoMne saikar3oM ghar3oMse bAvar3IkA jala bAhara pheMka diyaa| samUcI bAvar3I aisI dikhAI dene lagI mAno kocar3ake talabhAgameM loTanese caMcala, krIr3A karatA huA suara sthita ho| parantu unheM mANikya usI prakAra dikhAI nahIM diyA, jisa prakAra atyadhika mohase andhe logoMko jinavarake vacana dikhAI nahIM dete| ajJAna pUrvaka klezase siddhi nahIM hotii| ve ghara gye| vahAM mantrIkI buddhiko phira parIkSA kii| pattA-atyanta gardIlI praNayapUrvaka kopavAlI patnI vasumatine rAtrimeM pairoMpara par3ate hue prema karanevAle rAjAko sirameM pairase Ahata kara diyA // 26 // .................... maNDalita mukuToMkI kAntike samAna zobhita, prabhAtameM Asana para baiThe hue, rAjAse una taruNa mantriyoMne bhI kaThora zabdoMmeM kahA ki jisane tumhAre sirapara lAtase prahAra kiyA hai, he rAjan, usake pairako kATa diyA jAye / yaha vacana sunakara vimalavaMzakA vaha rAjahaMsa apanA muMha nIcA karake raha gayA ki mere sirakI cUr3AmaNi, kAmadevakI zaraNa sundarIkA caraNa kaise khaNDita kiyA jAye ? jisake gharameM mahAn aviveka rahatA hai, usake dharameM lakSmI bar3I kaThinAIse nivAsa karatI hai| ata: jise samagra trivargako pahavAna siddha hai, aisA vRddha saMga hI jagameM acchA hai| yaha vicArakara, apane kularUpI kamalake lie sUryake samAna kuberamitrako usane bulavAyA aura pUchA, pAnIkA vaha lAla honA aura jo sirameM pAdAprase Ahata kiyA gayA thaa| yaha sunakara AdaraNIya kuberamitrane kahA-he deva, pAnIkA lAla honA sunie dhattA-rasake lAlacI gRddhake dvArA chor3A gayA maNi taTake vRkSapara sthita hai| usakI kAnti phailanepara loga jalako lAla dekhate haiM // 27 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 mahApurANa [29, 28.1 28 guruNArIDiMbhayacaraNu pahi sirilagagai aNNa Na sahalavihuhi / tui puNu jANavi rosaMphiyAi siri ghanita hohI para piyaai| taM pujijei dharaNeTareNa tA saMthusa seTThi mahIsareNa / dhavAra paihi pharuloliNIli viTThau paliyaMkuru kaNNamUli / sAiMtu va jiNadhammovapasu jaravAsira dUsiu daiyakaisu taM pepichavi bhancha kuberamittu avaru vi panvaiu samudatta / suramahiharU gaMpi sudhammajAihi / hUyA susIsa suvisuddhamaihi / jAyA marevi mehArahAsi loyaMtithaM sura baMbhaMtavAsi / Siulameha NAma cAraNamuNiMdu piyadattai muMjAviu aNiMdu / sisu ciMtivi pucchiu ta dugemu kazyahuM hosai muNiNAha majnu / dAhiNapaMcaMguliyasa karaggi vAmai kaNi? dAvidhi Naimgi / gata muNivaru phAle paMca putta lahueM kuberadazaraNa jutt| jo sacadeva muDhaM so jiesa saMbhUta puNu vi piu baddhaNehu / ghattA-kaha girabahu tosiyabharahahu jayaSTu suloyaNa bhAsai / / sohaMtI pahaI phuratI kuMdapuSphadatI sai / / 28 / isa mahApurANe tisaTTimahApurisaguNAlaMkAre mahAkApuppharyatavirahae mahAmasvabharahANumabdhiAe mahAkAve jayamahArAyasulIyaNAmavasaMmaraNaM NAma ekUNatIsamo pariccheo samaso // 21 // saMdhi // 22 // 28. 1. B pujjajaha / 2. MB susIsu visuddha / 3. MB himahArahAsi / 4. MB loyaMtiya te / 5. MH vimalama 1 6. MB tau / 7. MB suTa / 8. MB pahaya / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 28.15] hindI anuvAva 259 apane kulake candra rAjAke sirapara guru, bAlaka aura strIkA paira lagatA hai anyakA nhiiN| I. . . . "aura gaMbha yaha jAnakara ki krodhase bharI huI niyAke dvArA tumhAre sirapara lAta mArA gayA hogA, use tumheM zreSTha nUpurase pUjanA caahie| yaha sunakara rAjAne seThakI prazaMsA kii| dhanavatIne kezarAzise nIle karNamUlameM sapheda bAla dekhA, mAno jinadharmakA upadeza kahate hueke samAna vRkSArUpI dAsIne patike bAlako daSita kara diyA thaa| yaha dekhakara bhavya kaberamitra aura dasarA samadrada bhI pravajita ho gayA aura sumeruparvata para suvizuddha mativAle sudharma munike pAsa jAkara unake acche ziSya bana gaye / marakara ve brahma svargameM buddhise mahAn lokAntika deva hue| priyadattAne vipulamati nAmaka mantima cAraNa munIndrako AhAra karAyA aura baccekA vicArakara usane pUchA-he muninAtha, mujhe durgrAhya tapa kaba prApta hogA? taba hAyake agrabhAgako pAMca dAyoM aMguliyAM aura bAyeM hAthako kaniSThA batAkara vaha AkAzamArgase cala diye| taba sabase choTe kubera dayita sahita use samayake sAtha pAMca putra hue| vaha satyadeva bhI marakara vahI yaha huA hai, baddhaneha aura priya / pattA-niSpApa bharatako santuSTa karanevAle jayase sulocanA kathA kahatI hai| prabhAse visphurita vaha kundapuSpoMke samAna dAMtoMvAlI vaha zobhita hai // 28| isa prakAra zresaTha mahApuruSoMke guNa-alaMkAroMse yukta mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA viracita aura mahAmaNya marata dvArA anumata mahAkAmpakA jaya mahArAja sulocanA-bhava smaraNa nAmakA unatIsavA~ parimaccheda samAsa ikSA // 29 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 30 amiyamaiaNaMtamaIsaI hiM sIlaguNehiM pasAhica / / jiNavaiguNavaivarajasavaihiM radhuvagu saMbohiu / / dhruvakaM / / loyavAlu sA basumai rANI palaraMdariyahi teyahiM samoNI / bArahavihadikkhAi samaggaI bipiNa vi sAvayavai didu lggii| khaMtihiM kahiyau~ dhammu girataru asahamaggi laggau aMtevarU / NiSucchavamaMgalaNigdhosA tAma kuberaktavANivAsahu / cariyAgarako zismarArATa. ... .. saMghAkAmayasAya / yadattAvaraittai Naviyara chuhu ji teNa paMgaNi patra thaviyatra / tA vahiM pakkhijuyalu saMpatta pakkhahiM pahaNai payarata bhttu| ' dohi vimaNi gaNihiMjoyaMta dhammabaDihou ti bhrnntaam| risi pecchivi bhau sumarivi mucchiu mahi hi paddhaMtu Narehi piyakichau / salile siMcita thiyaja saittau avaropparahuM ji Navara viratta / bharaI pakkhi ki kIrai pakkhiNi kahiM raiveya mahArI paNaiNi / sarai saMkoMti puNNasasikate kiha jIvami Nimmuka sukata / ghasA-sohApuri bahubaru eu ciru evahiM daMpai Nahayara // lolaMta paloyavi dharaNiyale kaDa alAha gaya muNivara / / 1 / / vasumaIi NavapaMkayaNettai caMcui paTTiyammi saMNihiyaI Nahayariyahi sakaMtu jANAvira mA vihaDevi caraha ma virappaha bipiNa ci pucchiyAI priyadattai / dohiM mi gayabhavaNAmaI lihiyii| razveyAgamu khayarahu daavit| viNi Si suI muMjaha kaMdapaG / - --- - - MB give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza : NAindaNarindarindavandiyA jaNiyajaNamaNANandA / sirikusumadasaNakaimuhaNivAsiNI jayA vAIsI // 1 // GK give this stanza as well as tarifare: etc, here for which see note on Samdhi xxix. 1. 1. MB siyahi / 2. M svaannii| 3. MIT sikkhaai| 4. MB kahina / 5. MB paraMtara ! 6. MB pithadattA / 7. MB tA taM pakkhimihazu / 8. MB maNaha / 9, MB suphaMti; T sarkuti / 2. 1. MB piyadasaha / 2. MB paTTayammi / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 30 amRtamato aura anantamatI satiyoM tathA jinavatI, guNavatI tathA zreSTha pazovatI Adi dvArA zIlaguNoMse prasAdhita bandhuvargako sambodhita kiyA gyaa| vaha rAjA lokapAla, vaha rAnI vasumatI, jo indrANI-jaisI striyoMke samAna thI, bAraha prakArako dosAse, ve donoM zrAvakavatake apane mArgameM laga gaye / zAnti AyikAne nirantara dharmakA AkhyAna kiyaa| antaHpura jinamArgameM laga gyaa| itane meM jisameM nitya utsava maMgalakA nirghoSa ho rahA hai aise kuberakAntake nivAsasthAnapara cariyAmAgameM rAgase rahita baMdhAcAraNayugala aayaa| priyadattAke pati lokapAlane use namaskAra kiyA, usane bhI zIghra usake A~ganameM paira rakhA / itane meM vahAM do pakSI Aye, bhakta ve munike caraNoMkI dhUla apane paMkhoMse jhAr3ate haiN| donoM guNI muniyoMne dekhate hue 'dharmabuddhi ho' yaha khaa| RSiko dekhakara aura apanA pUrvabhava yAda kara pakSiyoMkA vaha jor3A mUcchita ho gyaa| dharatIpara girate hue use logoMne dekhaa| pAnI soMce jAnepara jaba ve saceta chae to kevala eka dUsareke prati virakta ho utthe| pakSI yAda karatA hai, pakSiNI kyA karatI hai| merI praNayinI rativegA kahA~ hai| pakSiNI yAda karatI hai ki pUrNacandra ke samAna kAntivAle sukAntake binA maiM kisa prakAra jIvita rahUMgI? pattA-pahale zobhApurameM yaha vadhUvara the aura isa samaya nabhacara dampati haiN| dharatItalapara par3e hue dekhakara ( aura ise ) antarAya mAnakara munivara cale gaye // 1|| navakamaloMke samAna netroMvAlI priyadattA aura vasumatIke dvArA pUche jAnepara donoMne coMcoMse likhe gaye gata bhavake nAmoMko rakha diyaa| pakSiNIke dvArA apanA pati sukAnta batA diyA gayA, aura pakSoke lie rativegAkA Agamana batA diyA gayA / "alaga-alaga hokara mata vicaro, eka Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 10 262 vaya teNa tAI puNu rattaI rupayagirisamIci suravara giri te hi cAraNa janavara mahi amaIhi vi pucchi te kusumasaraNivArA mahApurANa kaNu curNati kheti pa karidaMsaNaviruddha rujiyahari / ....... lAyavi thaka tiNANadibAyara | jAyada saMjahi bihiM tIhiM vi / pArAvayasaM baMdhu mahArA / pattA - mANava miDugula taM marivi bhavasaMSaSTi saMdANi || muNi akba rakkhai ki pi Na vi jiha NANeNa viyANiDaM ||2|| jiha isali pahUyaI bAlaI jiha jAyau vivAha jiha haI jiha khalu maMgalaggu bhicchiu pATila va jida sajjaNasastha jir3a pari rivaNA karAe palIvaNu ye jiha jiha sAhila munigArDe viha siMha kaMtiyAdi AneSpiNu suhasaMjoya siddhiliya soyahu 3 raveyA kaMtaNAmAlAI / jiha sAmaMta saraju paTTaI / kaNNa kaDuva yahiM duguchie / jiha bhatra u suisAmarthe / jidda bahuSaru pattara pakkhittaNu / mayaNahariNa vidvaMsaNavAaiM / lovAravara paseppaNu 1 sAhiba sayalahu sAvayaloyaDu | ghattA - iyaNisuNivi jaNavara dhammaruda hUyaDa vithaisiyatrattai || guNavaijasavaipAyaMtiya lakSya va mRgaNettara ||3|| [ 30.2.5 4 ghara me paNu ghaNavaise TTiNi / dik leSi thiya suTTa adaNI | taM viddividivi coina / kahiM mi tu puraMtimagAmahu~ / jAma caras kira vaisAmIvai / biMdu va piMgaloyagu / uTTe tahiM jAya maMjana | seNa kaMThi pArAva laIyau / Niyapiyaparihavi gori vi kuppar3a / kamasati khagu khadhu virAleM / ajaya huI sammAiTTiNi avara kuberaseNa rAyANI kiMkareNa keNa vi Na paloiDa gava katroyajuyalu sArAma ka caMcu kaDui jayagIvaI sarahu~dura seDhAmi sabhI asuratikkhakuDilagahUpaM jaru vavivarAva jhati NIsariyaDa pakkhiNi pAsihi bhamitri jhaDappara cirabhavaireM dasaNakarA pattA - mui jahi duhaviddANiyae vihi balavaMtu patta // are a fort rindriyaie pisadaMsaha muhi dhitta ||4|| 3. MB] paDivattamaM / 4. MB pamattaI / 5. MB viruddhe jiya / 3. 1. MB vara 2 MB iha / 3. MB vihasiya" 14. MB va migaM / 4. 1. K bhvNtu| 2. MB paraMtama / 3. MB NIhariyau / 4. K dhriyu| 5. K NArI kuppar3a / 6. M kasamasaMtu: B samasattu / 7. T ricchie / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20.4.12] hindI anuvAda 263 dUsarepara viraksa mata homo, donoM hI kAmakA sukha bhogo|" ina zabdoMse ve donoM punaH anurakta ho gaye / ve kaNa cugate aura dUsarepara Asakta hote hue krIr3A karate haiN| tIna jJAnarUpI divAkaravAle ke jaMghAcAraNa muni Akara sumeru parvatapara vijayA parvatake nikaTa, jahAM ki gajoMko dekhakara siMha unake viruddha dahAr3ate rahate haiM, sthita ho gye| amRtamatI aura anantamatI bhI aura ve tInoM AyikAoke dvArA bhI jAkara, kAmadevake bANoMkA nivAraNa karanevAle AdaraNIya munivarase pArAvatake sambandhake viSayameM puuchaa| pattA-jisa prakArase yaha mAnava z2ohA marakara bhavasaMkaTa meM par3A thA aura jisa prakAra unhoMne kevalajJAnase jAnA thA, vaha muni saba batAte haiN| kucha bhI chipAkara nahIM rakhA / / 2 / / kisa prakAra vaizyakulameM do bAlaka utpanna hue the-rativegA aura sukAntA nAmase / kisa prakAra unakA vivAha huA aura kisa prakAra bhAge, kisa prakAra sAmanta zaktiSaNako zaraNameM gye| kisa prakAra puSTa pIche laga gayA, kisa prakAra use DAMTA gayA aura karNakaTu akSarose nindita kiyA gyaa| sajjanako saMgatise kisa prakAra pratoMkA pAlana kiyA aura kisa prakAra sukha sAmarthya se janma liyaa| kisa prakAra zatrune unake gharako jalA diyA aura kisa prakAra vadhUvara pakSiyoniko prApta hue? kAmarUpI hariNake vidhvaMsake lie akheTakake samAna maninAthane jisa-jisa prakAra kahA usa-usa prakAra kAntAoMne Akara aura lokapAlake puravarameM praveza kara zubha saMyogavAle zithilita sneha samasta prAvakalokase yaha saba kahA / vattA-paha sunakara janapadako dharmameM ruci huii| vikasita mukhavAlI mRganayanI priyadattAne guNavatI aura yazovatI bAyikAke caraNoMke mUlameM vrata grahaNa kara liyA |3|| ghanavatI seThAnI bhI ghara chor3akara samyakadarzanameM sthita hotI huI AryikA ho gyo| aura kuberasenA rAnI bhI dIkSA lekara madIna ho gyo| eka bAra kiso naukarane nahIM dekhA aura vidhike vidhAnase prerita hokara kabUtara-kabUtarIkA vaha jor3A ghUmatA huA, udyAnavAle nagarake sImAnta prAmameM calA gyaa| abataka vaha apanI gardana mukAkara coMcase kaNa nikAlatA hai aura bAr3ake samIpa paratA hai, tabhI vaha duSTa, unmatta (saraduMdura aura seTha) ke AmiSakA bhojana karanevAle, navamaghubinduke samAna piMgala A~khoMvAle, azubha tIkhe aura kuTila nakhoMke zarIravAle bilAvake rUpameM utpanna ho gayA / bAike vivarase zIghra nikalakara usane kabUtarako kaNThameM pakar3a liyaa| kabUtarI saba orase ghUmakara usapara jhapaTatI hai| apane patike parAbhavapara strI bhI kupita ho uThatI hai| pUrvajanmake derake kAraNa kAMtoMse bhayaMkara usa bilAvane kasamasAte hue usa kabUtarako khA liyaa| pattA-patike mara jAnepara duHkhase vidArita kabUtarIne vidhiko balayAna kahA aura apaneko tuNavat samajhatI huI usane sApake muMhameM gala diyA ! Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 mahApurANa pavikhahiM pasuhR vi pemmu eyadRz Naraha Na kiM viraheM maNu phutttti|| puNu tahiM pukhalavaidesaMtari jIvadayAhaleNa suhasuMdari / rayayaseli khagadAhiNase Dhihi sirihi Nayarihi mokkhaM NiseNihi / viNayaragai NiSasai khayaresa teeM NaM paJcarakhu diNesaru / bahu sasipahadevini buddha pradAtA zikSAkA tetthu ji girivari uttaraseDhi hi gaurIvisayabhoyapururUDhi hi / caDiyau tahiM rANau vijjAharu / __ mAraha mAiviya hi devihi baru / sA raiseNa marivi tahiM pakkhiNi tAhaM bihi mi huI NaM jakkhiNi / dhUya pasiddha pahAvai NAmeM rUveM salAhi jii sA kaameN| gayau kahiM vi NaMdaNavaNakIlai diTTha kavoyamihuNu tahiM lIlai / teNa hiraNNavammaNAmAla paramaMtra sumarivi lihiyaja baaleN| paDi jaM vittau jammakahANa pekkhirUpaviradayasamANa uM / ghattA--kaida piuNA pavarasayaMvarae tAi mayapichai lakkhina / / pArAvayajuyalala NiyaNiyaDe saMcaraMtu suNirikkhiu / / 5 / / Niyabhavu bujhivi NivaDiya mahiyali siMghiya pANieNa siri uryli| raiseNAcari majjha khAmiya sA raivaraviraheM AyAmiya / kaMcuiNA Naravai viSaNaviyau duhiyahi deDDa duroeM khaviyau / hou sayaMvareNa kiM kinai Au Au khagavaha jAijai / daiyaI cittapaTu paTTAvija so vi tAi Niyahiyavai bhAviu / maMderi jAyavi gairaNu maMDila phulladAmu jaM saI tehi chani / suragiri pariyacivi ddhAiya khayaraha aggai kuMri parAiya / laiyau taM jAva suru Na pAva puttihi kerI gaii ko paavd| jAma jaNazu harisa kaMda iya3 maMtivayaNu avaloyaghi muiyu| khegharaNiyaru jApa chuDu jittara tApa hiraNNavammu tahiM pattAu / ghattA-puNu mAla paJjiya maMdaraho biNi vi saha dhAvaMtaI / / vidaI phaNikiNarasasiravihi taritaM payAhiNa deI / / 6 / / 5. 1. MB usirahiM / 2. MBK soksa / 3. K ghaDiu / 4. MB NaM / 5. MB pakviNibhavadhi rakSyasaMmANa; K pavikharUvu virazya / 6. MB kaya / 6, 1. M3 maMdaru / 2. MB ja tahi saI chaDiu / 3. MB kumari / 4, MB ko gada / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. 6.12] hindI anuvAda 265 5 jaba pazuoM aura pakSiyoMmeM prema hotA hai to manuSyakA mana kyA virahase vidIrNa nahIM hotA? phira vahIM jIvadayAphalase sundara puSkalAvatI dezameM vijayAthai parvatako dakSiNa zreNI meM mokSakI nasenI uzIravatI nagarI meM Adityagati nAmakA vidyAdhara rAjA nivAsa karatA thA / tejameM vaha mAno pratyakSa kAmadeva thA / usako paznI zaziprabhAse rativega ( kabUtara ) hiraNyavarmA nAmaka kAmadeva ke samAna sundara putra huaa| usa parvata meM gaurI deza aura bhogapura nagarase prasiddha uttarazreNI meM vAyuratha nAmakA vidyAdhara ArUr3ha thA, jo svayaMprabhA nAmaka vidyAdharIkA pati thA / vahA~para vaha ratiSeNA nAmakI pakSiNI marakara una donoMse isa prakAra janmI, mAno yakSiNI ho / vaha kanyA prabhAvatIke nAmase prasiddha thI / rUpameM usakI prazaMsA kAmadevake dvArA kI jAtI thI / eka dina kumAra (hiraNyavarmA ) nandanavana kI krIr3Ake lie kahIM gayA huA thA / usane dekhA ki eka kabUtara jor3A krIr3A kara rahA hai / usa yuvA kumArane pUrvajanma kI yAda kara paTTapara jo pakSIrUpameM Acarita sammAnanIya bItA huA janma kathAnaka thA, vaha likha DAlA / ghattA - svayaMvaravAlI usa mRganayatIne apane jAte hue usane eka kabUtara - jor3A dekhA ||5|| priyako lakSita nahIM kiyaa| apane pAsase 6 apane pUrvajanma kI yAda kara dharatIpara gira pdd'ii| use sira aura uralalapara sIMcA gyaa| ratiSeNA jI madhya meM kSoNa prabhAvatI rativara virahase pIr3ita ho utthii| kaMcukIne rAjAse nivedana kiyA ki kanyA kI deha loTe rogase naSTa ho gayI hai / svayaMvarase kyA ? he vidyAdhara, Ao Ao calA jAye / priyane use citrapaTa bhejA hai jo use apane hRdayameM acchA lagA / mandirameM jAkara usane gati pratiyogitA prArambha kI hai| jisa puSpamAlAko vaha svayaM chor3atI hai, yaha sumeru parvatako pradakSiNA ke lie daur3I, aura vidyAdharoMke Age kumArI pahuMcI, tathA jabataka vaha use le nahIM letI, tabataka sukha nahIM paatii| putrIkI gatiko kauna pA sakatA hai| jabataka pitA hRSaise romAMcita hotA hai aura mantroke vacanako dekhaneke lie jAtA hai aura jabataka vidyAdhara samUha jota liyA jAtA hai, tabataka hiraNyavarmA vahA~ pahu~cA / ghattA - -- phira sumeda parvatase puSpamAlA girA dI jAtI hai aura donoM sAtha daur3ate haiN| zIghra hI parikramA dete hue unheM nAga, kinnara, candramA aura sUryane dekhA ||6|| 2034 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 mahApurANa [30.7.1 rahabaracaka rairahase coiDa ghulai mAla jahiM tahiM sNgrh| teNa paricchiya mahi hi paDatI pAyali svagako miNi va nnddtii| diTThI kusumAvali alidhAriNi kAmeM saMghiya saradhoraNi / dohiM vi pariyaI caSidhi cisai dholataI vivltiNnnettii| dohi mi diNNalaM daliyapharNiva daDhalaaMkusu mynngiNdh| gaeNsa vara tAI joyavi maNahAriNi tAvaMtari saMThiya piyakAriNi / para sAi tAsu dekvAliTa seNa vi taralacchohi nnihaaliy| joili trujiSaya pahilayakA ::: tAhi sA taruNi phaannii| sasayaNa piSaharu patta pahAvada jo NAIbahu vaSNahuM NAvai / kasa vivAha bahutUraNiNAyahiM ravigaimAruyarahakhagarAyahi / dohiM vi katArphatahu~ eyahuM payaliyapevaMbaMdhepAse yahu~ / dhattA-pariyalai kAlu kulamaMDaNahaM pasariyaviTTiviyArahaM / / dasaNasabhAsaNaguNaviNayadANadiNNasiMgAraI // 7 // aNNahiM vAsari ve vi ramaMtaI pattaI gayaNucchaMgi cNddvii| haliyarghaTATakArAla siddhasiharu NAmeNa jiNAlaTa / mohajAlatarujAlahuyAsaha sahi pujivi pahimA jiNesaha / muNi bammaivammoiviyAraNu puNu vaMdivi samvosahicAraNu / pupichaDa Niyeya tehiM jammataru risiNA kar3iyana gayau kahataha / vaNibhavi mAyApiyaraI tumhaha jAI tAI evahaM suI kammahaM / / puNu saMjAyaI kettisa sIsaha bhavasaMsArahu cheu Na DIsaha / jo bhavadevappu cira paNivata yaha uppaNNaDa sohnnhyr| puSaNAmu sirivammu payAsira risi samvosahicAraNu bhAsira / gayaNagamaNu tabatAye siddha saiyaDa pANu viseseM laddhau / paNavivi payajuyalaba raiseNahu mukau dujhiyadukvavihANahu / ghatA-guruvayaNakuThAre tikkharaNa bhaSataruvaka maI chinnnn|| vidhatasa paMcahi magapAhi mayaNu disAyali dipaNaja / / 8 / / 7. 1. MB saMpAvija / 2. MB khagakA miNi nnivddtii| 3. G vidhii| 4. M3 gau vaha joipi bahu maNahAriNi / 5. MB divamAlita / 6. MB ravigaya / 7. MBK pemmagha / 8. 1. MB prNtii| 2. MB mohamahAtarujAla / 3. MB tehiM Nikya / 4. K sukAmahaM / 5. MBK kuddaareN| Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30.8.13] hindI anuvApa 267 ratike harSase prerita, rativarakA jIva (hiraNyavarmA) jahA~ mAlA giranevAlI tho, vahA~ phuNcaa| usane AkAzameM vidyAdharIke samAna nRtya karatI huI aura dharatIpara giratI huI usa puSpamAlAko grahaNa kara liyaa| bhramaroMko dhAraNa karanevAlI puSpamAlA isa prakAra dikhAI do mAno kAmane tIroMko mAlAkA sandhAna kiyA ho / donoMne citoMko cApakara rakha liyA, donoMne girate hue aura kAMpate hue netroMko dhAraNa kara liyA, donoMne nAgarAjoMko dalita karanevAle madanarUpI gajendrako lajjAkA dRDha aMkuza diyaa| taba ghara usa sundarIko dekhaneke lie gayA, isa bIcameM priyakAriNI Akara sthita ho gyo| usane usakA paTTa use dikhaayaa| usane bhI apanI tirachI nigAhoMse use dekhaa| dekhakara vaha pakSIko kahAnA samajha gyaa| yahAM pramukha vidyAdhara yukto prabhAvatI svajanoMke sAtha pitAke ghara phuNcii| bahatoM ke ninAda ke sAtha Adityagati aura vAyuratha vidyAdhara rAjAoMne aisA vivAha kiyA ki nAgendra bhI usakA varNana nahIM kara sktaa| prema. sambandha se pragalita baha rahA hai pasonA jinase, aise pattA-kulamaNDana aura prasarila dRSTi vikAravAle ina donoMkA darzana, bhASaNa, guNavinayadAna aura zrRMgAra karate hue samaya bItane lagA ||7|| eka dUsare dina kor3A karate hue tathA AkAzako godameM car3hate hue ye donoM hilate hue ghaNToMkI dhvaniyoMse ninAdita siddha zikhara nAmake jinAlayameM phuNce| vahA~para mohajAlarUpI tarujAlake lie hatAzanake samAna jinezvarakI pratimAko pUjaphara, phira kAmadevake vyAmohakA vidAraNa karanevAle sarvoSadhi cAraNa munikI bandanA kara unhoMne apane janmAntara pUche / munine unheM bItI huI kahAnI batA dii| vaNibhavameM jo tumhAre mAtA-pitA the / sukAntake azoka ora jinadattA, rativegAke zrIdatta aura vimalazrI ), isa samaya zubhakarmavAle tuma logoMke ve hI punaH mAtA-pitA hue haiN| kitanA kahA jAye, bhavasaMsArakA anta nahIM hai| vaha becArA bhavavevakA jIva vaNikvara, maiM yahA~ utpanna huaa| pahalA nAma zrIvarmA prakAzita huA phira sa!Sadhi cAraNa kahA gayA / tapake prabhAvase AkAzagamana siddha hai aura vizeSa rUpase tIsarA avadhijJAna mujhe prApta hai| pApa duHkhoMkA nAza karanevAle ratiSeNa maTTArakake caraNayugalako praNAma kara meM mukta huaa| pattA-guruvacanarUpI tIkhe kuThArase maiMne saMsArarUpI vRkSako chinna-bhinna kara diyA aura pAca bANoMse biddha karate hue maiMne kAmako dizAbali de dI ||8|| Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 5 10 268 suhamada vadddviya ramaNihi ramaNahu mehakUDa jo biSNa mahApurANa 9 taM ANi igayaI sabhavaNahu / mAruyarahu phayajja pavaNNau / diyaragai vi jaittaNi sNtthidd| rakhi hiraNNavam taddu kera / maharahu di cittarahahu / ghaNNaya mAlavaNaMtari bhamiyaI / biSNa va vajammu jANepiNu / raji suvaNNavam sAriu / caraNamUli siripAlamuNikhu / paNa pAvar3a guNagasya guNi / karaNacaraNasatthatthaI sikkhiya | tAI puMDariMkiNi avaiNa / puttu maNora raci pariTTiGa thiGa bbhiu sataMgapayArai Niyasuraiva taM suha, Niva dahu anahiM diNi gaNaMgaNi ramiyaI saMppasarovaraciMdhu NiraviNu AyaI Nipuravara dakAriu pehUba sirikuvalaya caMda sadda hiraNNavammu cAraNamuNi guNavaiyA pahAva dikkhiya o bhaI kammuviNa pattA - rimirihita garivirAi // juyametadiTTi viyaraMtu tahi pRyadattahi ghara Ayau || vaNiNi vijayapaNA ruddhava AsaveSpiNu kiMNa vimANi papaijonvaNu hiyaparimiyasumahurabhA siniyara patthu ji sajaNaNayaNAdiri ahaM bhaSi hotAI kavoyaI raiseNAcararazvaraNAmaI zrINiyANa maNuSNu kuberakaMtu varu teraDa seTTiNi bhaNa NiNi saMjamadhari taM jIvi bhoju suddhi | tAi pahAvai bhaNiya NaveSiNu / kiM tAruNNa saMsevi SaNu / taM NisuNevi bhAsi tabasiniyai / ahara mAi tuhArai maMdira / kiMNa viyANahi cihiyaviNoyaI / kaMThasaGghauko iyakAmaI / pattadohiM mileM niyami maNu I kahiM so ala suhaI jaNerau | piyaka NipayapaMkayamahuyari / yatA - kahiM viNi bhavaNu parAiyo jiNavarabaiNihi kerau || mahaM bhoSaNu devi masiyala payajuyala suhagArauM // 10 // [ 30.91 9. 1. MB diSNu / 2. MB sacchu sarau; T sacchu and gloss yasya tIre pUrvajanmani zakti puNyema rakSitastasyedaM nAma / 3. MB subarepyiNu / 4. B saI / 5. MB kammuttiSNaI / 6. MB purabAhira / 7. MB piyadattahi / 10. 1. MB muMjAvidhi / 2. MB aNurantu / 6. MB pANi / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. 10.12] hindI anuvAda yaha sunakara pati aura patnIkI sumati bar3ha gayI aura ve apane ghara gaye / vAyuratha vidyAdhara mezikhara dekhakara virakta ho gayA aura usane dIkSA grahaNa kara lii| usakA putra manoraya gahopara baiThA / Adityagati vidyAdhara bhI jenatvako prApta huaa| usake saptAMga prakAravAle rAjyameM hiraNyavarmA sthApita ho gyaa| apanI putrI ratiprabhA usane sukhake samUha manohara putra citrarathake lie de dii| eka dUsare dina unhoMne AkAzake prAMgaNa meM ramaNa kiyA aura dhAnyamAlaka banake bhItara bhramaNa kiyaa| sarpa sarovarake cihnoMko dekhakara aura pUrvajanmako jAnakara donoM apane nagara aaye| unhoMne suvarNavarmAko pukArA aura rAjyapara pratiSThita kara diyaa| RSikulabalayake candra zropAla munIndrake caraNamUla meM cAraNamuni hokara pati ( hiraNyavarmA ) zobhita haiN| guNI guNoMse mahAna vaha unnati pAte haiN| guNavatI AryikAse prabhAvatI dIkSita huii| usane karaNAnuyoga aura caraNAnuyoga zAstroMke arthoM ko sIkhA / kose virakta sabhI bhavya puNDarI kiNImeM avatIrNa hue| __ pattA-AryAyugalase virAjita muni nagarake bAhara pravara udyAnameM Thahara gye| yugamAtra hai dRSTi jisako aiso AryA guNavatI vihAra karatI huI usa priyadattAke ghara Ayo ||9|| seThAnIne vinaya aura praNAmase unheM roka liyA aura snigdha bhojana kraayaa| phira yogya Asana dekara usane prabhAvatose praNAma karake pUchA-"tumane apane patiyauvanakA tiraskAra kyoM kiyA ? aura tAruNyameM tumane vanakA sevana kyoM kiyA?" yaha sunakara hita, mita aura sumadhura bolanevAlI tapasvinIne kahA, "yahIMpara sajjanoMke netroMko Ananda denevAle isa tumhAre hI gharameM, dUsare janmameM he AdaraNIye, hama kabUtara the vinoda karanevAle hama donoMko ( kabUtara-kabUtarI) kyA tuma nahIM jAnatI ? ratiSeNA aura rativara nAmavAle, apane kaNTha zabdoMse kAmako saMketa krnevaale| jIvadayAke lAbhase hama donoMne manuSya janma pAyA aura isIlie hama donoMne apanA mana niyamita kara liyaa| batAo tumhArA kuberakAnsa vara kahA~ hai ? sukhakA janaka vaha, isa samaya kahA~ hai ?" isapara seThAnI kahatI hai-he saMyamadhAriNI aura jinake caraNakamaloMkI madhukarI, priyakI kathA sunie| __ghattA-eka dina gharapara AyI huI jina saMnyAsinoko AhAra dekara unake zubhakAraka donoM caraNoMko namaskAra kiyA / / 10 / / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 mahApurANa [30.11.1 11 jiha. paI tihamahu sAi payAsiu NiyatavakAraNu Nihilu samAsiu / iha raiseNu NAma AyaSTha cira bhUmivihAra sthita suMdaragiru / gaMvaNavaNi calaMta hitAlai taalitaaltaaluurpiyaar| velIhari pasuptu vijjAharu pAyaMgudvapa laggara visaharu / NAhu vi taha ji bhamaMtu parAiDa dhADivi phaNivAi vagu abloitt| koeM baMjhaM Isa Irisa garu garuleNa va tennuttaarit| hUyaSTha gADha bihiM vi mitcattaNu gaDa khagu saNayaru vaNiyaha sabhavaNu / Ayara kheyara puNaravi taM vaNu avaloyaMtii baDhuNAyarajaNu / uttauM kaMtai etthu ji aphaTuM kolou ramaMtu Niyacchahu~ / tA raiseNahu taNiyai NArii mahu piyayam joiu gNdhaarii| pattA-hiyajala meM dieNa sahi karau biliyu|| varakuMjarapara cappiye disihi jailu cucchaliyAI // 11 // 12 mANi paviyaMbhii jalayaraciMdhaha Amacchica piyavA 'pemmaMdhai / kavaNu eha piryayama kiM kiMgara akkhaM jakkha kiM kiMNa visaharu / teNa pautsau mittu mahArara vaNiu kuberakaMtu guNasAra / eNa maMtu garalaMsu vihAviu phaNiNA khaddhA haja jIvAvitra / bevi samukibhayacIpaviyANaI kaMkezItalatali aasiinnii| kiM rakkhami tikhAI gahagaI phulaI cINami piya tui jogagai / gaya piyayama micchuttara sNdhivi| kaMTaeNa karapAra vidhiSi / hA hA harayaeNa harDa iMkiya Niyariya micchAvisaveyakiya / kate osahasayaI NiuttaI piyaha ghaDAviyAI siri NettaI / mahilahi koNa muvaNi vehAviSTa kaMtu vioya soya saMprAviu / gaja tesahi turieM paMjaliyaru jAhiM acchai uvaiTTha mahu varu / pattA-teguttana Avahi mitta tuI visu sambaMgaI tAvai / / phaNidahI pariNi mahuM vaNiya tuha maMte dhuvu jIvai / / 12 / / 11. 1. K bhavaMtu / 2. M cayiya / 3. MB jala va ucchaliyauM / 12. 1. MB paimaMghada / 2. MB ki piyayama / 3, MB akku sabaku ki 1 4. MB samunmiyavINakyiANaI; G samugmiyavINuviyANaI, but gloss samuddhRtadhInAmbaradhvajo "vitAno vA / 5. MB saMpAvija / 1. MB ghuu / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 mahApurANa [30.11.1 jiha paI tiha mahu tAi payAsiu NiyatavakAraNu Nihilu samAsiu / iha raiseNu NAma Ayadha cira bhUmivihAra sthira suMdaragiru / NaMdaNavaNi calaMsahiMtAlAi taalitaaltaaluurpiyaari| vellIhari pasuttu vijAharu pAyaMguTTha laggaDa vishruu| NAhu vi tahiM ji bhemaMtu parAu dhADivi phaNivA vagu avalohana / koeM vajhaM isa Irisa garu garuleNa va tennuttaaril| hUyakSa gAdu bihi vi mittattaNu gata khagu saNayaru vaNivai sbhvnnu| Ayau kheyaru puNaravi taM. vaNu avaloyaMtii bahuNAyarajaNu / uttara kaMtai etthu ji aphacharlDa koDe loTa ramaMtu Niyacchahu~ / tA raiseNahu taNiyai NArida mahu piyayamu joina gNdhaarih| pattA--hiyajala usa meM NiraeNa tahi keraTha NihaliyauM / varakuMjaraghara pappiyai disihiM jailu bucchaliyarDa // 12 // 12 maNi paviyaMbhiha jalayaraciMdhaDa Aicchica NiyayA pemmaMdhai / kavaNu eDDa piryayama kiM kiM Naru akkhu jakhna kiM kiMNaru vishru| teNa pauccara mittu mahAraDa vaNiu kuberakaMtu guNasAra / eNa maMtu garaLetu vihAviu phaNiNA khaddhaSTa iuM jIvAviu / the vi samuMbibhayacINaviyANaI kelItaruttali aasiinn| kiM rakkhami tivAI jahagaI phujhaI cINami piya tuha joggai / gaya piyayama micchuttara sNdhivi| kaMdaeNa karapallara vidhiSi / hA hA rayaeNa chaDaM kiya NivaDiya micchAvisaveyakiya / kate osahasayaI NiuttaI piya ghaDAviyAI siri NettaI / mahilahi koNa bhuvaNi vehAviDa kaMtu vioya soya saMprAvita / gaja tesahi turieM paMjaliyaru jahiM acchai uvaihara mahu varu / ghasA-teNuttava Avahi mitta tuI visu savaMgaI tAvai / phaNidahI pariNi mahuM taNiya tuha maMte dhuvu jIvai / / 12 / / 11. 1. K mavaMtu / 2. M capthiya / 3. MB jala va ucchaliyauM / 12. 1. MB pemeSai / 2. MB ki piyayama / 3, MB akku sakku kiM / 4. MB samunbhiyavINariyANaI; GsamugbhiyavINuriyANaI, but gloss samudghatacItAmbaradhvajI "vitAno vA / 5. MB saMpAviu / 1. MB dhuu / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. 12. 13] hindI anuvAda jisa prakAra tumane, usI prakAra usane apane tapakA kAraNa thor3emeM batAte hue kahA-pahale yahA~ ratisena nAmakA sundara vANIvAlA vidyAdhara bhUmivihArake lie AyA thaa| jisameM hitAla. vRkSa Andolita haiM, aura jo tAlI-tAla aura tAlUra vRkSoMse pyArA hai. aise nandanayanake latAdharameM vahA~ soyA huA thA, viSadharane usake pairake aMgUThemeM kATa khaayaa| merA svAmI bhI ghUmatA humA vahAM phNcaa| cillAkara usane vana meM sAMpako dekhaa| krodhase usane vaM jhaM haMsaka kahA / aura garur3ake samAna usane vaha viSa utAra diyaa| una donoM meM pragAr3ha mitratA ho gyii| vidyAdhara apane nagara aura seTha apane ghara calA aayaa| vaha vidyApara dvArA usa inameM aayaa| vaha bahata-se nagarajanoM ko dekhate hue usako kAntA gAndhArone kahA ki maiM yahIM para hU~ aura kautukase kIr3A karate hue lokako decUgI / taba ratiSaNA nAmaka vidyAdharako strI gAndhArIne mere priyatamako dekhaa| dhattA-nirdaya kAmadevane usake hRdayako vidoNaM kara diyA, mAno zreSTha gajake caraNoMse Ahata jala dizAoMmeM uchala par3A ||11|| 12 manameM kAmadevake bar3hanepara premakI usa andhIne apane patise pUchA- priyatama, yaha kona hai, kyA manuSya hai, batAo kyA yaha yakSa hai kyA kinnara hai? kyA viSadhara hai| usane kahA yaha hamArA mitra hai| guNazreSTha kuberakAnta seTha / ise garur3a mantra yAda thaa| mujhe saupane kATa khAyA thA, isane mujhe jovita kiyaa| cInAMzukako dhAraNa kiye hue ve donoM azoka vRkSake nIce baiTha gye| maiM ina tIkhe nAkhUnoMkA kyA karUM? he priya, tumhAre yogya puSpoMko cunatI huuN| priyatamA calI gayI, aura jhUTha uttarako khojake lie, aura kAMTese karapallavako bedhakara, hA-hA mujhe sAMpane kATa khAyA, isa prakAra viSako jhUThI vedanAse akita hokara gira pdd'ii| priyane saikar3oM davAiyoMkA prayoga kiyA parantu priyAne apanI gA~kheM sirapara car3hA lii| strIse saMsArameM kauna pravaMcita nahIM huA / pati viyoga aura zokako prApta huaa| vaha turanta hAtha jor3akara yahA~ gayA, jahAM merA pati ( kuberakAnta ) baiThA huA thaa| pattA-usane kahA-he mitra, tuma Ao / viSa saba aMgoMko jalA rahA hai ? merI patnIko nAgane kATa khAyA hai, tumhAre mantrase vaha nizcita rUpase jIvita ho jAyegI / / 12 / / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 mahApurANa [30.12.1 mite mittahu NiyamaNu DhoiTa jAyavi muddhaDi paryaNu ploitt| pakSaNA garalaligu No lakkhiI khayara mauliyaNayaNe avisvam / maMdara jAivi lahu divyosahi halaM ANami tuhUM rakkhai piyasahi / ema kahi vi gaDa suMdaru jAvahiM suMdari zatti baTThI vaavhiN| bhaNai Na khejami savisamuyaMgeM haLU khaddhI paI dhusmuyNgeN| jai mammaNamaMte taNu aMcahi jaI rairasajaladhAraha siMcahi / to haThaM muJcami virahaSisohe tA paDijaMpiDa psmiymoheN| pIyalu harikAruNiphalu jehata aMgu viyANahi merau tehau~ / vammahasarahaM kayAi paNa bhijami saMdu puradhihi ha Na ramijami / parakulauttI jaNaNisANI tuhaM puNu jAya vihiNi mittaannii| pattA-iseNu vi Ayana maMdaraho vaNi pucchivi sklttH|| gaMdhAraNayaru so appaNalaM Nahi viharatala pattaH // 13 // 14 taha puNu sehu~ mahilai viyaraMtadu uppalakheDahu bAhi gahi jatahu / khaliu vimANa diTa muNi zvavaNi baMdiu bhAve dohi vi takkhaNi / pucchiu dhamma risida bhAsiu sAyamagu visese desiu~ / guNavaMteNa suNimmalavANA tahiM parayAru NivArita jaiNA / parayArija loeM NidijjA asidhArAkaravattahiM lijji| titti Na pUra jUrai sajaNu bai kAmaDADa pasarai maNu / loyaNajuyalu balai kayaNehau parayAriyahu sokkhu kahi~ kehaja / jai vi lou Niyakajju pavukkhai saMkAluhi taM tosu ji dukkhi|| matthayamuMTaNu vimaNibaMdhaNu kukharArohaNu nnaasaakhNddnnu| jAru hoi tihuyaNi apasaMsau muu puNu duhesa duchu NasaGa / ghattA-zya risiSayaNAI suNatiyae gaMdhArihi maNu tappA // hA hA maI duTTA duTahu kiu iya Niyahiyai viyappana // 14 / / maNNivi muNivaru be di payaTTaI hylgihiypaaykNdoii| phaMtai guruvayaNaI citaMtii bhArayavivaravaDaNa saMkatii / katahu sAI ahimANaviNAsau kahiu kuberakaMtaahilAsau / 13. 1. MB deha ! 2. MR garulaM / 3. MB majaliyavayaNe / 4. MB savvosahi / 5. MB khajjataM / 6. MB jA rasajaladhArahiM maI siMcahi / 7. MB | kAI vi ! 8. MIS mAya bahiNi / 14. 1. MB mahilAhi shuN| 2. MS sAvayadhammu / 3. MB daMsiu / 4. MB pavukkA; T bukkai ___ bravIti / 5. MB tAsu khuDubakai / 6. M dusau / 7. MB taNu / 15. 1. BM pahali NihiyaM / 2. parayavivaraNighaDaNa / 3. MB viNAsiu / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 13. Sad mitrane mitrako apanA mana de diyaa| usane jAkara usa mugdhAkA mukha dekhaa| mere pati ne farer koI cihna nahIM dekhA, apanI A~kheM banda kiye hue vidyAdhara ne kahA- mandarAcala jAkara maiM zIghra maiM divyauSadhi lekara AtA huuN| tuma priya sakhIkI rakSA karanA / yaha kahakara usakA priya jaise hI gayA, vaise hI vaha sundarI zIghra baiTha gayo / vaha kahatI hai- mujhe viSavAle sAMpane nahIM kATA hai, mujhe tuma dhUrtaM bhujaMga (biTa) ne kATA hai| yadi kAmadeva mantrale zarIrako abhimantritra kara do, yadi ratirasakI jaladhArA sIMca do to maiM virahaviSake samUhase baca sakatI hU~ | taba prazAnta moha mere priyane kahA ki jisa prakAra indravAruNI phala polA hotA hai tuma mere zarIrako usa prakArakA samajho meM kAmake tIroMse kabhI viddha nahIM hotaa| maiM napuMsaka hU~, maiM striyoMse ramaNa nahIM kara paataa| dUsarekI kulaputrI mere lie mAtA ke samAna hai| phira tuma merI bahana aura mitra ho / 1 30. 15.3] 273 dhattA - itanemeM ratiSeNa bhI mandarAcalase A gayA / seTha kuberakAnta patnI sahita usase pUchakara AkAzameM vihAra karate hue apane gandhAra nagara A gayA ||13|| 14 apanI patnI ke sAtha vihAra karate hue utpalakheDake bAharI AkAzameM jAte hue usakA vimAna skhalita ho gayA / usane upavanameM muniko dekhaa| donoMne bhAvapUrvaka unakI bandanA kI / pUche jAnepara munine dharmakA kathana kiyA, zrAvaka mArgakA vizeSa rUpase upadeza diyaa| guNavAn aura pavitra vacanatrAle una munine parastrIsevanakA vizeSa rUpase nivAraNa kiyA ki parastrI-sevana karanevAlekI loka dvArA nindA kI jAtI hai, asidhArA aura karapatrase usakA chedana kiyA jAtA hai / usako tRpti nahIM hotI aura sajjana santapta hotA hai| kAmadAha bar3hatA hai / mana phailatA hai| sneha karanevAle donoM netra jalate haiN| parastro sevana karanevAleko sukha kahA~ ? yadyapi loka apane kAryakI AlocanA karatA hai, parantu zaMkA karanevAleko usase bhI duHkha hotA hai| sirakA muNDana, ( billafNi bandhana ) khoTe gadhepara ArohaNa, nAsikAkA khaNDana isa prakAra tInoM lokake jAra aprazaMsanIya hotA hai| maranepara punaH dubhaMga, duSTa, napuMsaka hotA hai| J pattA - isa prakAra munike upadezoM ko sunate hue vidyAdharIkA mana santapta ho uThatA hai / 'hA-hA, mujha duSTAne duSTa kAma kiyA / ' vaha apane manameM vicAra karatI hai ||14|| 15 munivarakA mAna kara AkAzatalameM apane caraNakamala rakhate hue ve donoM bhI cala diye| munike vacanoMkA vicAra karatI huI aura naraka patanase DaratI huI kAntA vidyASarIne apane 2-35 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30.15.4 mahApurANa hauM pApihU~ tuhArI dohI mA hojau tiyamai maI jehii| ... ... .. .: zuddha muha jAniyeta mAtramAddhi... uttara dAeM diNNu sabhajaha / maNu jaM paI pararaimalAiliu taM aaloynnjlpkkhaali| evahiM tuI maha suddha mahAsaha Au jAI tA bahu paDibhAsa / jIvadayadhiyadhArAsiteM suhprinnaamsmiirplite| ghattA-gharamohabahalaghUmujhieNa jai tavajalaNe dazami / / tI tattasuvaNNasalAya jiha hau~ bhattAra visujjhami / / 15 / / kema vi ghAyasayahiNa thakkI tANANa NiyaMbiNi mukkI / beNi vitAI tetthu pAvaiyaI evaM Naya viharaMvaI aiyii| thiu muNi vAhiradesi raSaNNai ghara Ayai anjAi pasaNNA / jihe jiha sA mahu kahiya kahANI gujjharahancha cAra virANI / niha tiha piyayameNa AyaSNiya Niggacchivi sA teNa parma piNaya / bhattii tahi paNAmu virayaMta thuya gaMdhAri dhIradhI kii| samvahiM jAyavi hayasaMsArana vaMdira so raiseNu bhaDArau / sakulAmu guNavAlahu dipaNau loyavAlu pavana pavaNNau | puttacauka sahu~ bhattAra NippiheNa toddiymymaareN| laiya dikkha vAliyazyabhAra mohiya lahuyayareNa kumaar| hara kuberadaieM seNacchAmi puttahi muha pahapahasi pecchami / ghattA-guNavAlahu kayamaMgalasayahiM ghalliya kAmiNi sesaho / / puNu diNNI tAi kuberasiri NiyakumAri dharaNIsaho // 16 // sA kuberepRya taNusahu puchichavi iMdiyasuhasaMbaMdhu duguchivi / pattaI pArAvayaI aurataNu pecchivi arudhmmcaarttnnu| kayalIkaMdelakomalagatA kita NikkhavaNu turija pRydtti| saMtahi daMtahi bahuguNagaNaNihi caraNamUli tahi guNavaigaNaNihi / kayajayavayaNAvaMgAloyaNa puNu vi kahANaraM kaha suloyaNa | 4. MB pAviTTha ghiTTa tuha dohii| 5. BM pAvijahi / 6. MB gu' / 7. M dhArositteM / 8. M to; bho| 16. 1. MB sAI tetyu vi / 2. MB iya jiha jidda maha / 3. M dhukSahahattheM; B gujAharattheM / 4, MBK virANI / 5. M AyANiya / 6. M pamANiya / 7. MD pamANu ! 8. MB caaliy| 9. MB lahuyareNa iha kumAra / 10 M muhUM maha pahasi; 11 muhUM pahapahasiuM / 17. 1. MB kuberapiu / 2. MB pecchivi / 3. MB maNuyattaNu / 4. MD dhammu bhArataNu 1 5. MB kayalIkomalakaMdalagattai / 6. AIB piydtt| Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 30. 17.5] hindI anuvAda abhimAnako khaNDita karanevAlI kuberakAntase sambandhita abhilASA (patiko ) batA dI aura bolI, "maiM pApAtmA tumase vidroha karanevAlI hai| merI jaisI strI saMsAra meM na ho. he niya, mujhe chor3ie, maiM : bajyAke lie jAtI hai|" taba pati apanI patnIke lie uttara detA hai-"jo tumhArA mana dUsareke premarUpI malase mailA thA vaha AlocanArUpI jalase prakSAlita ho gyaa| isa samaya tuma mere lie vizuddha mahAsatI ho / Ao caleM / " isapara vadhU ( vidyAdharI) kahatI hai"jIvadayArUpI dhIse sika evaM zubha pariNAmarUpI samIra se pradIpta-- pattA----ghara-moharUpI pracura dhUmase rahita, taparUpI jvAlAse maiM dagdha hotI hU~ aura he priya, tapI huI svarNazalAkAke samAna meM vizuddha hoto huuN|" / / 15 / / isa prakAra vaha saikar3oM manuhAroMse nahIM thkii| taba priyane usa vidyAdharIko mukta kara diyaa| vahA~ ve donoM prajita ho gye| aura vihAra karate hue isa nagarameM Aye haiN| muni bAhara sundara sthAnameM Thahare hue haiM, aura ghara mAyI huI AyikA (vidyAdharI) ne jisa-jisa prakAra guhya rahasyase sundara aura virAgiNI kahAnI mujhase kahI hai, usa-usa prakAra priyatamane use sunA aura nikalakara usane use praNAma kiyaa| bhakise use praNAma karate hue priyane dhIra buddhi gAndhArIkI stuti kii| saba logoMne jAkara saMsArako naSTa karanevAle AdaraNIya ratiSeNa munikI vandanA kii| usane apanA kulakrama (uttarAdhikAra) guNapAlako diyA aura lokapAla pravajita ho gyaa| ni:spRha mada aura kAmako naSTa karanevAle aura vratoMke bhArakA pAlana karanevAle svAmIne cAra putroMke sAtha dIkSA le lii| lekina maiM sabase choTe putra kumAra kuberadayita mohameM par3akara yahA~ huuN| maiM prabhAse prahasita putrakA muMha dekhatI huuN| ____ pattA-use priyadattA ( kuberakAntakI patnI ) ne dUsare sabhI rAjAoMko chor3ate hue apanI kanyA kuberazrI kAminI saikar3oM maMgala karate hue de dI // 16 / / vaha kuberapriyA apane putrase pUchakara, indriyoMke sukha-sambandhako nindA kara, kabUtara paryAyase manuSyatva prApta karanevAle, arahanta dharmakA AcaraNa karanevAle (hiraNyavarmA ) ko dekhakara, keleke vRkSakI taraha komala zarIravAlI priyadattAne zAnta-dAnta bahuta-se guNoMse gaNanIya ( mAnya ) guNavato AdhikAke caraNamUlameM turanta saMnyAsa le liyA hai / jayakumArake mukhakI ora apAMgalocana Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 mahApurANa [30. 17.6 tahiM puri bahi masANi so jaibala thakku hiraNNavammu laviyaphala / jarava puru pariyaNu saMkhohiu muNi paDimAjora saMbohita / sattami diyahi paNNi pahAvA muNicariyANuya girinniclm| thiya NisiM NayarapaolisamIvara jiNu thurvati NiyamaNarAIvai / aiptahi jo rita vaNi puNu maMjara so Naru hUyau talavaraphikaru / Nisihi samAgaya gayederagAmiNi tAsu pAsi puraveNivAikAmiNi / sA kuMdalaya teNa paripucchiya aju suira suMdari kahiM acchiya / dhattA-muNi paDimAjopaM saMThiyana nahu palaNAI Nari / / baMdiyaI asese paTTaNeNa amhAraega vaNidaM // 17 // 18 .: . sa ca, dhi .. guNavaijasaSaigaNaNIsaMghe / samvahiM saMthuya jaivarapAyaI taM piuvaNu melippiNu AyaI / / ciru muNiNAhahu kerI gehiNi buddhivisuddhasIlajalavAhiNi / vayadhAriNi asthaviyai sUraha eMti eMti thiya jyrduvaarh| dummahavaramahasarasaMghArI taNuvisaggu virapavi bhhaarii| tAI be vi pArovayajummaI seTigehi jaanniyjinndhmmii| vaNi laddhaI khaddhaI majjAra jAyaI maNuyaI suhsNcaareN| be vi virasaI dhariyacaritaI tavatacAI pattha sNpttaaii| tAha NAhu gare baMdaNahatti teNa samAgaya garuyahi rattihi / tA NisuNiyavisadaMsapavaMcaM bhavu saMbhariyau talavarabhiH / tAI be pi jANavi mahu ahiyaI maI ji puruSajammatari phiyii| ghakA-micchuttara vesahi parivi gaTa koSa ggipalittaH / / jahiM acchai saMjamadhAriNiya nahiM (ri bAhiri pacAu / / 18 / / 12 sA joiSi puNu muNi avaloiDa sihi masANakaTTahi saMjoiu / paDiyAeNa teNa pazcAriya pAviTreNa te vidhikAriya / tuhu~ maDDa putvabhavammi palANI jeNa samau acchiya suhalINI / so varaittu kAI paI muhara acchA tuha raIramaNa dukaa| 7. MB paDibohiu / 8. MB nnisiyr| 9. MB yati / 10. MB etahi vahariH / 11. MB daragayaM / 12. M pAsi vaNidhara pari kAmiNiH B pAsi puravagivaraphAmiNi / 13. MR asesii| 18. 1. MB buddha bisusa / 2. MB jammai / 3. MB mNjaareN| 4. MB bAyai maNueM / 5. MB baMdaNa___ gau hattii / 6. MB bhau / 7. MB purabAhiri / 19. 1, MB avalomau / 2. MB raimaNaho cukkara / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30, 19, 4] hindI anuvAda 277 jisameM, aisI sulocanA punaH kahAnI kahatI hai ki usa nagarameM bAhara maraghaTa meM apane hAtha lambe kiye hue yativara hiraNyavarmA virAjamAna the| pratimAyogake sAta dina pUrA honepara, munine sambodhita kiyaa| rAjA, parijana aura nagarameM halacala maca gayo / municaritakA anugamana karanevAlo girikI taraha nizcalamati prabhAvatI ApikA, rAtrimeM nagarake samIpa pratolimeM, apane manarUpI kamalameM jinavarakA dhyAna karatI huI sthita thii| yahIMpara vaha zatru vaNik ( bhavadeva ) jo bAdameM bilAva huA vaha manuSya hokara nagarakA sevaka kotavAla bnaa| nagaraseThakI gajavaragAminI strI, rAtrike samaya usake pAsa aayii| usa svarNalatAse usane pUchA, 'he sundarI, itanI dera kahA~ thii|" ___ pattA-( usane kahA )-muni pratimAyogameM sthita the, unake caraNoMkI vandanA azeSa nagara aura hamAre seThane ko // 17 // 18 vinoMse rahita zrAvaka varga, guNavatI aura yazovatI AyikAoMke saMgha-sabane yativarake pairoMkI saMstuti kii| unheM hama maraghaTa meM chor3akara Aye hai| pahale jo muninAthakI gRhiNI thI, buddhi aura vizuddha zIla guNakI nadI natoko dhAraNa karanevAlI AdaraNIya vaha Ate-Ate sUryake asta ho jAnepara nagarake dvArapara kAyotsarga kara Thahara gyii| una donoMne seThake gharameM hI kabUtara-kabUtarI janmameM jinadharmako jAnA thaa| bilAvane unheM vanameM pAkara khA liyaa| parantu puNyake yogase ve manuSya hue| donoM virakta ho gaye aura unhoMne cArizya grahaNa kara liyaa| tapa tapate hue ve yahA~ Aye hue haiN| merA svAmI unako vandanAbhakti karane ke lie gayA huA thA, isolie itanI rAta bIta jAnepara meM AyI / isa prakAra sunI hai viSadaMzako pravaMcanA jisane, aise talavara bhRtyako apane pUrvabhavakA smaraNa ho bAyA ki apanA ahitakara jAnate hue maiMne pUrvajanmameM una donoMkA vadha kiyA thaa| dhattA-krodhakI Apase jalatA huA vaha usa vezyAko jhUThA uttara dekara vahAM gayA, jahAMpara nagarake bAhara saMyama dhAraNa karanevAlI vaha AryikA sthita thI // 18|| use dekhakara usane phira muniko dekhaa| aura maraghaTakI lakar3iyoM meM Aga lgaayii| vApasa Akara una donoMko pukArA, aura pApIne unheM dhikkArA ki "pUrvabhavameM, jisake sAtha sukha meM lona tuma naSTa huI thI, apane usa varako tumane isa samaya kyoM chor3a diyA? tumhArA ratiramaNa Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 mahApurANa Au tujhu melaNa samArami evahiM harSa vivAhu aSayArami / pama bhaNeviNu khaMdhi cahAviya birayaTu Niyavi viraya saMpAviya / AliMgaha bhaNekhi railaddhaI... bigiNa vi ekIkaribi nnibddhii| bhImeM bhosaNeNa svayadhAtahi / vittaI ciyAI jalatajala tahi / daDDa vi piNa vi simisimiyaMgaI NigviNu NihaNeppiNu NIsaMgaI / rasavasavIsaMda gaMdhAlittama AveSpiNu NiyabhavaNi pasuptata / Niiyara jaMpai veri caMgara sahu~ mahilai maI mAriu / taM NisuNivi vesai uvalakkhira raviumgami jaijuyalu ziririkhau / peyAlai huyavaheNa palIvita rAeM paurayaNa siru cAlisa ghatA-maNi citiu tAi vilAsiNie dukiDa kAsu kahijjai / / iha jammi ahava parajammi sa pAveM pAu gilijjai // 19 // hAhAsaI rupaNu NaroheM appANau Nidiu prnnaaii| bahakArihi loehiM gaiviTTala pAyamaggu puri gapi paivara / khalu gA vi rU vi paTTivi jau bhayabhAveNa visadvidhi / ekameka khaya karuNa laiyaI deNi yi marivi tAI paavddyii| ughapaNNAI samgi sohammada maNikUDai vimANi ruirmmi| suru maNimAli devi cUDAmaNi NaM mehahu sodai sodAmiNi / Au tAI muNi gaNaNAsuddha pallaI paMca pamANaNibaddha / usirANayarihi kayapayaNAyaDa kahi suvaSNavammakhayarAyaDa / keNa vi pAliyarsajamaNiyaraI mAriyAI biNi vi tuha piyrii| ghattA-sA deva puMDarikiNi Nayari huyavahajAlahiM DajhAi / / risimAraya saMgaThyAri khalu guNavAlu vi raNi bajjhai // 20 // taM NisuNivi sahu~ sepaNahi Niggau sAhaNu siddhakUDu saMgrauiu deceM devihi kahiu kahANalaM amhaha maraNu muddhi NisuNepiNu puraSaru DahahUM pahu saMcaliyaDa 22 so galagajiviNAvai diggaja / taM suramihuNu vi tahiM ji parAiDa | tuha taNaeNa viiSNu payANa / guNavAlahu utpari rUseppiNu | amhaTuM daivavaseNa ji miliyana / 3. MB virada sNpaaiy| 4. B bhiisNtenn| 5. M jalatajalaMtihi: Bomits jlNtaalshi| 6. M bIsara / 7. M pighala iya jNpaa|8. MB variu / 9. MB hayavAha pli|| 20. 1. B garidau / 2. MB puru| 3. M pAuM sva viBNA viruudeN| 4. M kAraNe; B karaNe / 5. MB panvayaI / 6. MB raharammaha / 7. MB gaNiNA / 8. MNAmaha / 21. 1. MB NAI disAgau / 2 MB saMpAiu / 3. MB muddhi maraNu / 4. M vi / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 30. 21.5] hindI anudhAva pAsa AyA huA hai| Ao maiM tumhArA mela karAtA huuN| isa samaya maiM tumhAre vivAhakI avatAraNA karatA hU~ / " yaha kahakara usane use kandhepara car3hA liyA aura virata ( muni) ke pAsa viratA ( AryA ) ko le gayA / AliMgana karo, yaha kahakara ratilubdha una donoM ko eka-eka karake bA~dha diyA 1 kSayako sthiratA denevAlI jalatI huI citAmeM usa bhayaMkara bhImane unheM DAla diyA / sikur3ate hue ve donoM jala gaye / aura vaha nirdaya atAsaMga ( muni AryikA ) ko jalAkara rasa aura majjA vizrabdha aura gandhase durvAsita Akara apane gharameM so gyaa| ( rAta meM ) nIMda meM soyA huA vaha bakatA hai- "acchA huA mahilA ke sAtha maiMne duzmanako mAra DAlA / " yaha sunakara vezyA jAna gayo / sUryodaya honepara muni yugalako maraghaTa meM jalA huA dekhA aura rAjA tathA purakhatane apanA mAthA piittaa| dhattA - usa vezyAne apane mana meM socA ki yaha pApa kisase kahA jAye ? kyoMki cAhe isa janma meM ho, yA dUsare janmameM, pApa pApakI khA jAtA hai ||19|| ana RRIONS 20 hAhAkAra kara narasamUha ro pdd'aa| rAjAne apanI nindA kii| vadha karanevAleko logoMne khojA / vaha pApamArgI nagarameM jAkara praveza kara gyaa| dRSTarUpa aura nAma miTAkara, bhavya bhAvase airkara naSTa ho gyaa| eka dUsare ( muddhi aura ArthikAne ) vinAzako karuNAbhAvase liyA, ve donoM hI saMnyAsI marakara sIdhamaM svarga meM utpanna hue, kAntise sundara maNikUTa vimAnameM / deva maNimAlI thA aura devI cUr3AmaNi thI, mAno meghoM meM bijalI zobhita ho rahI ho / unakI Ayu munigaNake dvArA batAyo pA~ca palya pramANa thii| kisIne jAkara uzoravatIke prajAke sAtha nyAya karanevAle, svarNavarmA nAmake vidyAdhara rAjAse kahA ki saMyamasamUhakA pAlana karanevAle tumhAre donoM mAtA-pitA ko kisIne mAra DAlA / cattA - he deva, vaha puNDarIkiNI nagarI Aga kI lapaToMmeM jala rahI hai, munike ghAtaka saMgrahakArI dRSTa guNapAlako bhI yuddhameM mAra diyA gayA hai // 20 // 21 yaha sunakara senA ke sAtha garajakara vaha calA jaise diggaja ho / senA siddhakUTa parvatapara phuNcii| vaha devamithuna bho vahAM pahu~cA / devane devose kahAnI kahI ki tumhAre putrane prayANa kiyA hai| he mugdhe, hama logoMkA maraNa sunakara aura guNapAla rAjAke Upara kruddha hokara nagaravarako Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 mahApurANa [30.21.6 emba bhaNeppiNu biNi vijAyaI saMjamadhara sNjmvrkaayii| AsINaI vasahidi paliyA . biyAI kurakunIyaka : kaMcaNecammeM viNi vi bhAveM vatta mAyAmuNivaradeva / kiM kuio si putta labasaMtaI amhaI acchahuMce vi jiyaMsaI / sAvala virayajuyalu kiM mArai ana vi so paTu hiyai visUraha / ghasA--jeNamhaI pAvaI mAriyaI so samvattha gavesina / taguruha guNavAlaNarAhiveNa appau dubakheM sosiu // 21|| 22 jai vi muMyaI to Si kira Na muyai amhaI veNi vi bhujiyamayaI / jAyaI devaI divasarIraI aNimAmahimAIhiM ghiirii| bAra vAra bhava sukisa pasaMsiu suramihuNe NiyarUja pdsiss| kaNayavammu khamabhAva laiyau deveMdiNNabhUsaNavAiyau / gau NiyavAsahu so khayaresarU vapachadesi sivaghosu jiNesaru / saMvadahu~ saMpattu suresa aruhadattu NAmeM cakesama / avaru vi sA acchara so suraSara saMthura saMsameNe titthaMkaru / jiNe divvajhuNiraMjiyakaNNAI chuDu chuDu savvaI jAma nnisnnnnii| tA tahiM pacchai sayamaharAmau avaiNNau saI mINaiNAma / jiNu cakkesi pucchiu pAyaDu kiM gharayammaSihANe vaavddu| samaja puraMdareNa ki NAyaDa devijuyalu dArisiyamuharAyau / kevalaNANapaIveM diTTara cakIsahu jiggaNA sitttthu| ghattA--vihiM mAlAyArihi dichu vaNe vaMdila muNi hayakammau / / kara malikarivi AyaNiyau bhAve sAvayadhamma u / / 22 / / lahera paDe gharavihi parikTTa jAhu~ jiNidabhavaNu Na payaTTara 1 uttamaMgu bhattii jAneppiNu deca gamorahaMta pabhaNeppiA / bevi cirvati caMdaraviNayaNa padama ciya kusumaMjaligayaNaI / eNa jiothaM galiyA kAlaha ekahi bAsari lapalilayAlai / ekkahi pANipomi phaNi laggau hAhArau vayaNAu vijiggau / sahi Niyasahiyahi pAsu padhAiya sAvi bhuyaMgameNa aasaaiy| visamavisANaleNa jalajaliyaI bihi vi sarIraI mahiyali ghuliyii| 5. B vasuhahiM / 6. MB kaMcaNavaNeM / 7. M uttam / 8, sAviu / / 22. 1. M13 muyAI / 2. MB dindha / 3. GK TP saMbhaSeNa iti pAThebAdareNa / 4. M viNadivyaM / 5. MB to| 6. M viNAyau / 7 MBNArijuyala / 23.1. MB liy| 2. B vara pr| 3. MB jAhaM / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. 23.7] hindI anuvAda 281 jalAne ke lie yaha nikalA hai, aura devake vazase yaha hama logoMke lie mila gayA hai| yaha kahakara ve donoM muni aura AryikA bana gaye aura dharatIke Asanapara baiTha gaye / apane kularUpI kumudake candra svarNavarmAne donoM ko bhAvapUrvaka vandanA kii| taba mAyA munivaradevane kahA- "hai putra, tuma kupita kyoM ho, hama donoM to jIvita haiN| vaha bhAvaka rAjA munithugalako kyA mAra sakatA hai ? vaha rAjA ( guNapAla ) to Aja bhI hRdaya meM duHkhI hai / ghasA -- jisa pApone hama logoM ko mArA hai usako to sarvatra khoja liyA gayA / he putra, guNapAla rAjAne apaneko zokase sukhA DAlA hai // 21 // wwwhat was 22 yadyapi huma 'loga mara gaye haiM to bhI mare nahIM haiM, hama donoM amRtakA bhoga karanevAle divya zarIravAle evaM aNimA-mahimA Adise gambhIra deva hue| bArabAra unhoMne saMsArake puNyakI prazaMsA kI, aura unhoMne apane rUpakA pradarzana kiyaa| svarNavarmAne kSamAbhAva dhAraNa kiyaa| aura deva dvArA diye gaye AbhUSaNoMse apane ko vibhUSita kiyaa| vaha vidyAdhara rAjA apane nivAsake lie calA gayA / vatsadezameM zivaghoSa jinavara haiM unakI vandanAke lie devendra AyA aura aruhRdatta nAmakA cakravartI aura bhI, vaha apsarA tathA vaha deva / samIcIna upazama bhAvase usane stuti kii| jinendra bhagavAnkI divyadhvanise jinake kAna raMjita haiM aise saba loga jaba baiThe hue the, tabhI vahAM bAdameM indrakI zacI aura menakA nAmaka striyAM avatarita huii| cakrezvara adattane jinase prakaTa pUchA ki inhoMne kauna-sA gRhakarma vidhAna kiyA hai, apane mukharAgako prakaTa karanevAlA yaha devayugala indrake sAtha kyoM nahIM AyA ? taba kevalajJAnarUpI dIpakase dekho gayI bAta jinanAthane cakravartIse kahI / battA - mAlA banAnevAlI ina donoMne vanameM karmako naSTa karanevAle muniko vanameM dekhA, aura usakI vandanA kii| donoM hAtha jor3akara bhAvapUrvaka zrAvakadharmaM sunA // 22 // 23 unhoMne yaha vrata liyA ki tabataka ghara ke kAmase nivRtti rahegI ki jabataka jinendra bhavana nahIM jaatiiN| apane sirako bhaktise jhukAkara deva arahantako namaskAra kahakara ve donoM candra aura sUrya haiM netra jisake aise gaganako sabase pahale mAlAe~ arpita krtiiN| isa niyama ke sAtha unakA bahuta-sA samaya calA gyaa| eka dina candanalatA- gharameM eka karakamalameM nAgane kATa khAyA, usake mu~hase hA-hA zabda niklaa| sakhI apanI sakhI ke pAsa daur3I, vaha bhI saupake dvArA kATa 2-36 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30. 23. 8 mahApurANa ....dohi videradeyaNAI meranihi... viTuna iMdAgamaNu maraMcihi / bhoyAkakhAi kariSi NiyANa ruddha suravAinevIThANarcha / dharaNiNAha chuhu kuhu satpaNNasa teNa samAgayA surakaNNava / eyara SiNi vi NiyavAipacchA eyaha karata acchA kancha / ajni vi NibasiDa taNujuyalulAI lopaM joina gayajIlAI / pattA-kaha kahA suloyaNa sahu jayaho bharahadharaNaNaSiyaMgaho / / kaMtIi payAve dunayaho puSphayaMtaguNatuMgaho ||2|| ipa mahApurANe tisaTvimahAparisaguNAkAre mahApuSphayaMtavirahae mahAmavamarahANumaNie mahAkAve jiNapittapuHjalipha NAma tIsamo paridhI samaso // 10 // sN||i10|| 4. MB gara / 5. MK sahalihi; saratihi / 6. MB bhoyAkakha karevi / 7. M guNacaMgaho / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 23. 14 ] hindI anuvAda 283 lo gayo / viSama viSakI Agase jalate hue unake zarIra dharatIpara gira pdd'e| kiMcit vedanAse jinendrako yAda karate aura marate hue indrakA Agamana dekhaa| bhogakI AkAMkSAse nidAna kara inhoMne indrakI deviyoMkA sthAna grahaNa kiyaa| he rAjan, ye abhI-abhI utpanna huI haiM isI kAraNase ye donoM surakanyAeM apane patike pIche AyoM / inakA gatajIva tanuyugala Aja bhI pRthvIpara par3A huvA hai| logoMne use dekhaa| pattA-isa prakAra sulocanA bharatake caraNoMmeM apanA zarIra jhukAnevAle tathA kAnti aura pratApase ajeya puSpadantake ( sUrya-candra ) ke guNoMse UMce usa jayase kahatI hai / / 23 / / saTha mahApuruSoMke guNa aura alaMkAroMvAle isa mahApurANameM mahAkavi pumpadamta dvArA viracita aura mahAmana bharava dvArA anumAna mahAkAyakA jinamitta prapojalI phAla nAmakA vIsA pariccheda samApta huA .. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 31 jiNavayaNaI AyapiNavi mAlaimAlAmAliu NiyahiyabalAi mApiNavi // sardu kaMtai maNimAliu / / dhruvakaM / / gara sirimANaNu pahi vidaraMtau upaNayatAlasa NAI pasiddhaTa haMsahi dhavaliu calajalalita gayamayasAmalu pasahi NIlija diu maNaharu maNi viSphuriyara karisise dhattA-Asi jammi saMkSiyadhaNu tuhaM raiivegapiyArI navakamalANaNu | koNaNu pattau / dhnnnnymaal| mhiriddh| cakahi muha li| kamalahi phuli| kesarapiMgalu bhamarahiM kAlida / sppNsrovruu| bhava saMbhariyana / bhAsiuM dekheN| havaM sukaMtu vaNiNaMdaNu // hotI pariNi mahArI // 12 // dIsai puri eha muNAlavai jahiM hUI bihiM vi vivaahri| Ne dhariyaI kaha Sa cIraMcalai uddeTara lamgala pcchlaa| iha prANaharaNabhayaviDiyaI dhAvaMtaI viNi vi nnivddiyii| iha tuha payalohi payaliyarDa iha mahu uppariyaNu viyaliyam / iha kaMTai lamgata kaMcuyara iha dohaM mi dehakapu huyaTa / eDcha so saravaru lagabhUsiyana jasu jaleNa deha aasaasiych| esthetthu jAma so dharai khalu tAvetthu ji diSTa papailu balu / so satiseNu rANana suyazu saMbharahiNa kiM tuhUM ili suyaNu / puSijau jammu NihAliyaDa sA devii siru sNcaaliyu| iya paryaMNu biyArita jAma nahiM risi ekuNirikkhila tAma vhiN| amareM bihuNepiNu sirapharmalu puNu jaMpiTha vaNNapaMtisaralu / 1. 1. BNaM kmlaa| 2. MB kANaNi / 3. M phesari / 4. MB saccha / 5. MB bhara / 6. B kysirise|| 7. MBK rsypiyaarii| 2. 1. MB |u dhariya / 2. MB pANaM / 3. MB pavara / 4. yaSaNa / 5. M tahiM / 6. Mdegkavala / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 31 dhina-vacanoMko sunakara aura apane hRdayameM mAnakara mAlatIkI mAlAse zobhita maNimAlI deva apano kAntAke sAtha gyaa| navakamalake samAna mukhavAlA aura zrIko mAnanevAlA vaha AkAzameM vihAra karatA huA, jisameM U~ce tAlavRkSa haiM, aise dhAnyakamAla nAmaka kAnanameM pahuMcA, jo jagameM prasiddha aura vRkSoMse samRddha thaa| isase dhavalita aura pAkavAkoMse mukharita thaa| usane sundara sarpasarovara dekhA, jo caMcala jalase Andolita, kamaloMse puSpita, gajamadase zyAmala, kezarase piMgala, pattoMse nIlA bora bhramaroMse kAlA thaa| vaha apane manameM cauMka gayA, pUrvajanmako usane yAda kI / munikI sevA karanevAle devane kahA pattA-pUrvajanmameM meM makAnta nAmakA vRNin putra, zA. pratasacina krnevaalaa| aura tU ratiyegA nAmase merI pyArI gharavAlI thI / / 1 / / yaha mRNALavatI nagara dikhAI detA hai, vahA~ donoMkA vivAha-prema hayA thaa| kisI prakAra cIrAMcalase pakar3A-bhara nahIM thA, aura vaha guNDA pIche laga gayA thaa| prANoMke haraNake bhayase vighaTita, daur3ate hue hama loga yahA~ gira par3e the| yahA~ tumhAre pairoMkA khUna girA thaa| yahA~ aparI vastra gira gayA thaa| yahA~ kaMcukase kAMTA lagA thaa| yahAM hama donoMko kampa utpanna huA thaa| pakSiyoMse vibhUSita yaha vaha sarovara hai jisake jalase deha sApha hotI hai / yahA~para vaha duSTa jaba hameM pakar3anA cAhatA thA, to itanemeM usane vahIMpara eka prabala senA dekhii| vaha sajjana zaktiSaNa sajA thaa| he sakhI, kyA tumheM usakI yAda nahIM A rahI hai| jaba usane pUrva dikhalA diyA, taba devIne apanA sira hilA diyaa| jabataka usane ye zabda kaI tabataka usane eka muniko dekhaa| devane apanA sira kamala hilAkara, zabdoM aura paktiyoM sahita yaha bAta khii| Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 [31. 2. 12 dhattA-beNi vi ramaNarasaDDhaI pArAvayabhavu pattaI mahApurANa jeNa NihelaNi daDhaI / / khaddhaI NimAyarattaI // 2 // puNu uppaNNaI vijjAharaI bhavadeva biDAlana mAlasara . so evahiM jAyasa eDa jai paribhAvahu~ eyahu taNiya mai iya jaipiSi yavammaisaraha kaya vaMdaNa pucchiya dhammavihi satthe sAhuM lesAsana muNi hauM ki pi Na yANai NavasarveNu phogAihu tiyasaha Naca rahita jiha jIvAjIvapuSaNagaiTa jiha AsavasaMgharaNijjaraI tiha muNiNA sayalu payAsiyata paI laiu simuttaNi taSayaraNu pattA- NisuNivi dhyarAyaDa kevalikahiyaca vaiyara huNiyAI masANai munnivrii| jo honAta ciru dakiya Nirana / ujjhahuM saMsAru vidhisNgh| kiM rUsaha kiM amhAM khamai / AsaNNu NisaNNaTha jaibarahu / risi bhAsada sUya suynnaannnnihi| e eMti papucchahi taca guMNi / kiM devahu karami dhammasavaNu / puNu teNa tAsu sijagu vi kahicha / jidda vaDiyAra pAvayamaina / jiha baMdhamokkhabhAvaMtaraI / taM NisuNivi tiyarse bhAsiyau / bhaNu vaharAyaDa kAraNu kvnnu|| magaMbhIrai vaayh|| devahu akkhA muNivaru ||shaa gharasiharAhadaramiyanayari atthIha puMDarikiNi Nayari / tahiM kuMbhoyara Nivasai vaNiu NAmeNa bhImu NaMdaNu jnniu| unviNNata Nilayahu NiddhaNahu haDa kIlai gaTha NaMdaNavaNahu / jaha vaMdivi sAvayabara gahira ghara AyA pappa Na sAhilaM / paravaliyammeNuSNihiyaho 'usa kiM suMdara daalidiyho| je diNNa appahi tAsu suya Avehi jAeM lahu vohamuya / tAeNa sahattheM pejiya muNivAsahu I- puNu camiyau / paramArau parathIdagdhaharu paramamma vihaTTaNu aliyasaha / luddha vi pahiSadhu NiyapichayAu jaNaNe ekekA pucchiyAu / tehi vi akkhi NiyaNiyadharilaM hiMsAliyavayaNahiM pariyarikha / 7. MB bhava / 3. 1. MB mavadeu / 2. MB muNi / 3. K yAmi / 4, B samazu 1 5. MR kiya / 6. MB tavacaraNu / 4. 1. MBdegvau layau / 2. BMNuNNidayaho; G zudhidiyaho and gloss nidrArahitasya; K guNidiyaho but corrects to muggidiyaho; T uNidiyaho / 3. MB bau / 4. MB puNu ha / 5. MB read in place of this line: pANaharu baliyabhAsirau yeNu, paramahilArata magamahalareNu; T maNabhailareNa manasi malaM pApaM reNuSaca sAnavarzanAvaraNalakSaNaM rjH| Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 4.13] hindI anuvAda pattA-jisa kAraNase ramaNarasameM dakSa ve donoM apane gharameM jalA diye gye| pArAvata janmako prApta hue bAhara jAneke premameM anurakta ve mArjArake dvArA ( bilAva dvArA) khA liye gaye the // 2 // phira hama vidyAdhara utpanna hue aura hama munivara AgameM homa diye gye| bhavadeva, mArbAra aura kotavAla, jo ki prAcIna samayase pApanirata thA, vaha isa samaya yati ho gayA hai, isa vicitra gatikAle saMsArako jalAneke lie / calo isakI buddhikI parIkSA kareM ki yaha hamase kukha hotA hai, yA hameM kSamA karatA hai| isa prakAra vicArakara kAmadevake toroMko naSTa karanevAle yativarake Asanake nikaTa jAphara ve baiTha gye| unhoMne vandanA kI aura dharmakI vidhi puuchii| muni kahate haiM-he putra, zrusajJAnake nidhi guNI yaha lezyAsaMkha muni saMghake sAtha A rahe haiM inase tattva puucho| maiM kucha bhI nahIM jAnatA, maiM navazramaNa huuN| devake lie maiM kyA dharmazravaNa karAU / para Agraha karanevAle devase vaha baca nahIM skaa| taba usane phira usase trijagakA kathana kiyA / jisa prakAra jIva-ajIva, puNya gatiyA~, jisa prakAra bar3hI huI pApabuddhi, jisa prakAra AsravasaMvara aura nirjarA, jisa prakAra bandha-mokSa aura janmAtara hai, vaha usa munine saba prakAra kathana kiyaa| yaha sunakara deva bolA-Apane bacapana meM tapazcaraNa grahaNa kara liyA hai, usa vairAgyakA kyA kAraNa hai| pattA-yaha sunakara rAgako naSTa karanevAlI mRdu aura gambhIra vANImeM vaha munivara kevalIke dvArA kahA gayA pUrva vRttAnta usa devako batAte haiM ? ||3|| __ jisake zikharoMpara ArUr3ha hokara devatA ramaNa karate haiM, yahA~ aisI puNDarIkiNI nagarI hai| usameM kumbhodara nAmakA baniyA nivAsa karatA thaa| usakA bhIma nAmakA putra utpanna huaa| nidhana gharase virakta hokara maiM kor3Ake lie nandana vanameM gayA / yatiko vandanA kara maiMne zrAvakavata svIkAra kara liye, ghara bAnepara bApane yaha sahana nahIM kiyaa| dUsaroMke bhArako Dhoneke kamase nidrA rahita darikhake lie kyA vrata sundara hotA hai ? he putra, jisane ye vrata diye haiM usoko sauMpa do| he dIrghabAha, Ao jaldI cleN|" pitAke apane hAthase prerita maiM punaH munike nivAsake lie calA / dUsarekA hisaka, parastrIkA apaharaNa kartA, dUsareke mamakA udghATana karanezalA, jhUTha bolanevAlA, aura lobhIko bhI, rAste meM baMdhA huA dekhA / pitAne eka-ekase puuchaa| unhoMne bhI apanA-apanA carita batAyA ki jo hiMsA aura jhUTha vacanoMse ghirA huA thaa| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeNa pararUpasu hisara jasu maNu parabahurattara // 4 // jo lohakasAeM mAviyara maI maNi tArya eyaI vaiyaI pae~ vayavivaraMmuha baddha jiha taM NisuNivi picaNA icchiyau gaya viNNi vi NayahajANavara vahu vayaNe vaNivara upasamira doge kiM vara karami tavu maI ema gaeNa samullavira tasathAvarajIvaI kayadayaha ghattA-kayaphaNisuraNarase bahu dUsaIdukkhaNiraMtara so kavaNu Na vihure tAviyA / maI gahiyaI vadivi risipyii| hara roeM bajjhami jaNaNa tih| maI desacaritta pddhicchiyu| paNaviu muNi murnnaannNdyru| gharadhammi jiNidaseTi rmitth| kiM NAsami laddhata maNuyabhavu / picchatthahu appara melavira / uddhariyaI pNcmhnvyii| pAyamUli jiNadevahu // NimaNi NiyajammaMtara / / 5 / / mahu nihuyaNaNA, Iriyau paI vaNi mihuNulau mAriyau / Nisi ciru bhavadeveM vippieNa hoteNa kAlakadalapieNa / puNutaM ci vi juyalau lakkhiyara majAra hoivi bhakkhiya / jaiyatuM tAI ji tavatattAI paI dharitri huAsaNi hittaaii| taiyarDa hoto si talAru tuhaM osahiguNeNa bhaTTho si lahu~ / guNavAle tuhu~ aNNesiyara kaha kaha va Na jamauri pesiyana / jAivi aNNettha vAsu raiu so garavada huu jaM pAvaila / paI puNaravi Nayari pavesu kaMDa aMjaNaguNeNa dizcAru h| loyahu kerau dhaNu ghoriyaDa paureM rAyahu pukaariyu| te Araktiyaslu garahiyara teNa vi paDiyaMjaNu sAhiyaH / tuhuM vijucoru diu dhariTa paI vittaNivAsu vi bajarita / 6. MBK parassu vihittau and gloss in MK on vihittau vizeSeNa hatam; T parassu vi paradravyamapi / 1. 1. M reads this line as: maI gahiyaI vaMdivi risipayaI, maI maNi tAi eyaI vayaI / 2. MK tAi / 3. MB vyii| 4. MB e.| 5. MB pAveM / 6. MB dogateM kiMkara / 7. T eNa nnenn| 8. MB duush| MBKT risi and gloos in T risi he bhomamune / 2. M dali / 3. MBT taM ciya juklulla khiyajaM / 4. K huyAseM NihitAI / 5. MB aNNatya / 6. MB hUyasa pavahana / 7. MB kayau / 8. MB ; Tha / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 6.11] hindI anuvAda 289 pattA-jisane jIvakulakI hisA kI hai, jisane asatya vacana kahA hai| jisane parapanakA apaharaNa kiyA hai, aura jisakA mana paravaghUmeM anurakta hai // 4 // "jo lobha kaSAyase abhibhUta haiM, vaha kauna hai, jo duHkhase santapta nahIM huaa|" maiMne kahA, "he pitA, maiMne yahI vrata munike caraNoMkI vandanA karake prahaNa kiye haiN| ye loga jisa prakAra batoMse vimukha hokara baMdhe hue haiM, he pitA, usI prakAra meM rAgase baMdhA huA huuN|" yaha sunakara mere dvArA svIkRta aNuvratoMko pitAne icchA kii| hama donoM nagarake udyAnavarameM gaye aura vizvake Ananda karanevAle muniko praNAma kiyaa| unake vacanase vaNigvarako upazAnta kiyaa| vaha jinendra dvArA upadiSTa gRhasya dharmakA pAlana karane lgaa| darikhase kyA ? acchA hai meM sapa karUM / prAsa manuSya janmako kyoM naSTa karUM? maiMne isa prakAra nyAyase kahA, aura pitAke hAthase apaneko mukta kara liyA / trasa aura sthAvara jIvoMke prati dayA karanevAle maiMne pAMca mahAvatoMko grahaNa kara liyaa| dhattA-jinako sevA sura aura nara karate haiM aise jinadevake pAdamUlameM asahya duHkhose nirantara bharapUra, apane janmAntaroMko maiMne sunA / / 5|| mupta (bhIma) se muninApane kahA ki tumane vanameM eka jor3e (sukAnta aura rati vegA) ko mArA hai rAtrimeM / jaba tuma apriya vinAza aura kalahake priya bhavadeva the| phira tumane usa jor3eko dekhA aura bilAva hokara khA liyaa| aura jaba ve loga tapa tapa rahe the, taba tumane pakar3akara unheM AgameM sAla diyaa| usa samaya tuma kotavAla the| auSadhike guNase tuma zIghra naSTa ho gye| rAjA guNapAlane tumheM khojA aura kisI prakAra tumheM yamapurI nahIM bhejA / tumane jAkara kisI dUsarI jagaha apanA ghara basAyA / vaha rAjA guNapAla jara pravajita ho gayA to tumane punaH nagara meM praveza kiyA aura aMjanaguNase tumane dRSTike saMcArako roka liyA, (adRzya ho gaye) tathA logoMkA khUba dhana curaayaa| porane rAjAse pukAra mcaayii| usane ArakSaka kulakI nindA ko| taba ArakSaka kulane pratijanako siddhi kara lo| tuma vidhuccorako unhoMne dekha liyA aura pakar3a liyA / tumane dhanakI jagaha batA dii| 2-37 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 [31.6.12 pattA-kacaramaNIyaNakolaNi paI NihiyAI jiyalAI mahApurANa kaMcaNayAraNihelaNi // harivi satta mANilAI / / 6 taM maMdiru dAviu NiSaNerahuM soNNAha vi maI hakAriyara pahuNA so puMliu~ bhoyaNa ANAviya maNi gehe Nihiya jimba sAhi chANu jima dehu dhaNu iya vimaihi daMDa viyAriyara gomana vi Na bhakva huM sakiyaTa parivADiI sotiSaNa vi kairipi suTuM puNu paMDAlahu Dhoiyata phuddhasa dohi mi pahu ghaNatimiri "paI maNi pANa prANa haraNu pattA-tA caMDAla bhAsi jaM saMsArai patta phrvaalkoNtkNpnnkreN| mamgita Na dei vihivAriyala / taM gharaNihi bhAsivi lechaNa 1 vaNimAlai olakkhivi gahiya / jimya visahahi mana muTTihaNaNu / manle pAhi osAriyana / pasu Dhoyai cinti varSiyA / dummai duggaI pattai marivi / breza lAyau teNa Na ghAiyaH / doNi vi baMdhivi dhattiya vivari / iuM saMbhAvita kiM Naca mrnnu| __NisuNahi kammu duvilasita / / maI NiyadekheM muttaraM 7) iha hovara guNavAla NivaI rANI kuverasiri snycvi| puhuI vasuzAmeM dhIramaNa saccaviyahi bhAyara ciNNi jaNa / gaisyatte sarisa merugiridi eku ji baMdhau kuverasirihi / acchaMtaI tAI tetthu sari NivakarivariMdu kIlaMtu sri| vaNi samanasaraNi jiNadevaguNi AyaNNavi jAyaja jhatti guNi / avalaMbiu hiMsaviraittiya ji joyavi saNiyauM dieNu pr| avisuddhaTa gAsu Na ahilamai gayavAlana mahivAlahu disaha / kari kavalu giNhA prANapUla tArAeM pahira kuverpiu| te pa0piMDa darisAdiyau taM gaNiyaha kairi barabhAviyaH / puNu aNNu vi sudR pycchiyu| to itthideNa paDipichayau / 7. 1. MgarAha: B garaI / 2. M karAha; B karahaM / 3, M soNAra; B sugNArU / 4. MRK puschina / 5. MBK bhaNi maNigaNi gihiy| 6. malli | .. MR bhaktahiM / 8. MB cakiyau / 1. MB As: KE but in second hand | 10. MB ghalliya baMdhivi / 11. M maI paNilaM pANu pANaharaNu; B maI pahaNi pANu pANaharaNu ! 12. MB saMpAicha / 13. MB bhAsiya / 14. MB duvisasiyauM / / / 2. MB hiMsaviratti jina / 3. MB jovi saNipau~pahi diNNa pr| 4. MB pANapiu / 5. MB kariva bhaaviyH| 6. MRK su / 8.1.MBgkssytt| .MPhisAvatAta va Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 31.8.10] hindI anuvAda __ pattA-jahAM ramaNIjana kor3A karato haiM, aise svarNakArake gharameM tumane sUryako jItanevAle sAta mANikya haraNakara rakhe the // 6 // 4 talavAra aura bhAlose jinake hAtha kAMpa rahe haiM, aise rAjapuruSoM ko vaha ghara batA diyaa| ne sunArakI kI sUcanAsapipipArita vaha mAMgane para bhI hIre nahIM detaa| rAjAne bhojanakase pUchA ki usakI gRhiNIko abhijJAna cihna batAkara gharameM rakhe hue maNi le aao| yA to kisI prakAra gobara khAo yA saba dhana do, yA pahalavAnoMkA muSTi prahAra sho| isa prakAra vimati (sunAra ) ke lie daNDa socA gyaa| mallane AghAtose use haTA diyA, vaha gobara bhI nahIM khA sakA, apane cittameM cauMkakara vaha dhana DhotA hai| prativAdIke dvArA tona kAma karAye jAkara, vaha vimati marakara durgatiko prApta huaa| tuma phira caNDAlake pAsa le jAye gye| usane vrata le rakhA thA, isalie usane mArA nhiiN| rAjA donoMse nArAja ho gyaa| donoMko baSavAkara usane nivir3a andhakAravAle vivarameM halavA diyaa| tumane kahA-he caNDAla, prANoMkA haraNa karanevAle maraNako maiM kyoM nahIM pahuMcAyA gayA ? pattA-taba caNDAlane kahA-duvilasita karmako suno ki jo maiMne saMsArameM pAyA hai aura apane zarIrase mogA hai || yahAM guNapAla nAmakA rAjA thA / usako rAnI kuberI aura satyavatI thii| pRthSI aura basu nAmaka, SoramanavAle usake do bhAI the| kuberazrI kA eka hI bhAI thA, jo gurutvameM sumeru parvatake samAna thaa| jaba ve apane gharameM raha rahe the taba rAjAkA zreSTha hAthI sagaMvara krIDA kara rahA paa| vanameM samavasaraNa meM jinavarakI dhvani sunakara vaha bodha guNI ho gyaa| usane hiMsAse nivRttikA sahArA se liyA / jIva dekhakara, vaha dhIre-dhIre paga rakhatA, avizuddha kaura ko vaha icchA nahIM krtaa| taba mahAvata rAjAse kahatA hai ki prANapriya gaja kaura nahIM khaataa| taba rANAne kuberapriyase khaa| usane use mAMsakA piNDa btaayaa| uttama vicAravAlA gaja use dekhatA taka nahIM / phira use khUba anla diyA gayA, to usa gajarAjane use svIkAra kara liyaa| Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 292 dhattA - vAraNu duNNayabAra u maviyANi aNNA diNi paraNAharu gharu Ayau NazcAciya duhiya pucchiya rAeM virazyatilaya maNAdiviseNubbhaMtiyae muddhara NIrATa parjapiyaDa frees jAedi vaNIsarahu sAsu paDivaNe haya saMbohiya sahiyai haMsagar3a dummamma margeNa diya sa vittu dusaMdhavaca ipiM sa samAvahi to mairavaM NiruttaraM kahie maI ghattA - sahi paNa aTTamadiNi tiras aru gharepi tahuM tu saMviyakSANarasu zya tehi bihiM vi Aloya frs olaMbiyakara dhI jahiM uccAvi ANivi bAliya muddhA surayavidhi sayalu kara rasaballiya taM paNa vijayaSNiya usa besa para parihariSi ghattA-lUyAsu bajjhai sahi jaNu viDai mahApurAna 9. KHy huyaca aNubvayadhAraca // Ni pANahu saMmANita ||8|| [ 31.811 DumarI rasavinbhamahAvabhAvasahiya / mepalamAlA vilaya | vaNiva isa ciMtaMtiyae / rAeM niyayi viyappiyatra / sAiNijiya dUi bahU | yaMgaNarayahu Nivittiya / dulahalaMsu ma karahi raha / tA jaMpaipavara vilAsiniya / saMbhUya vallahu NacaNavau / jara sUIbu kaha va Na melavahi / asamakhi ruveva mAi paI | thakai jiNabhavaNaMgaNi // kavi karepi // 9 // 10 cAvi ANami so avasu / amita parAi | Alii jAyeSpiNu turiu tahiM / piTha api uppalamAliya / vaha thakkaDa NAvaha kaTTabhau / jahiM acchiu tahiM puNu valliyaDa / bahu rittaNu maNDiM / aft kI bharu dharivi / mahatthi Nijjhai // timi vizvai ||10|| 7. MB | 9. 1. MB add bufin5: this the following lines : puNu zivaeM tUsiki diSNu vaha, seDiM pauttu ANaMda, accha ( M accaDa ) varu yavajIrAya maha jazyA maggesami desi pahu / 2. MB paNi / 3. MB mammaNavaNiyA ; K " baNiyaM / 4 ME bilAsiNiyA / 5. MB | 6. MB hau u maha melavahi / 7 MB marami / 8. MB kAusi / 10. 1. MB tahu saMciya / 2. MB tAvaTTamiM / 3 MB thiy| 4. MB vIru / 5. M Avepi / 6. MH adhvaja / 7. MB ho NIrasuti / 8 MB vANiyajaM / 9. M virudda | Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 10.10] hindI anuvazva dhattA-vAraNa ( gaja ) durjayakA nivAraNa karanevAlA' aura aNuvratoMkA dhAraNa karanevAlA ho gayA hai, isa prakAra use buddhimAn jAnA, aura seThakA prANase bhI adhika sammAna kiyA // 8 // dUsare dina rAjAkA navatoraNaka nATyamAlI naTa ghara aayaa| aura usane rasavibhrama hAva aura bhAvoMse sahita apanI kanyAse naraya krvaayaa| taba rAjAne kiyA hai tilaka jisane aisI utpalamAlA nAmaka vezyAse pUchA / kAmarUpI sapake viSase udvigna aura seThakA svarUpa, apane manameM socatI huI usa mugdhAne rAjAse jo kucha kahA usane use apane manameM rakha liyaa| apane ghara jAkara usa vezyAne usa seThake ghara dUtI niyukta kara dii| vaha, usa subhaga ( seTha) ke prativacanoMse Ahata ho gyii| praNatAMga narakase usakI nivRtti kii| sakhIne usa haMsagAminIko samajhAyA ki durlabha labhyoMmeM prema mata kro| taba durlabha kAmadevake bANoMse Ahata vaha pravara vilAsinI kahatI hai, "he sakhI, citta du:sasthita hai / vaha merA nayA-nayA priya huA hai| he sakho ! tuma paMcamakI tAna gAo, yadi vaha priya kisI prakAra nahIM milAtI ho / maiMne kaha diyA ki maiM nizcayase maratI hai / tuma mere parokSameM roogii| pattA-sakhI kahatI hai ki AThaveM dina vaha jinabhavanake A~ganameM apane hRdayameM jinavarako dhAraNa kara kAyotsarga dhAraNa karatA hai ||5|| "taba saMcita kiyA hai dhyAna rasa jisane, use uThAkara meM avazya le maauuNgii|" isa prakAra una donoMne AlocanA kii| itane meM pAThavAM dina A gyaa| vaha dhIra jahA~ apane hAtha lambe kiye hue sthita thA, sakhone turanta jAkara use uThA lAkara bAlikA utpalamAlAke lie samarpita kara diyaa| usa mugdhAne kAmakI saba ceSTAe~ kI parantu para sthita rahA, jaise kAThakA banA ho / usane yaha durvacana kahA ki yaha nIrasa hai| vaha jahAM thA, use vahIM sthApita kara diyaa| yaha bAta rAjAne bhI sunI aura vaNikSarakI dRr3hatAkI sarAhanA kii| narako chor3aneke lie vezyAkA upahAsa kiyA gayA / yaha brahmacarya dhAraNa kara apane gharameM sthita ho gyii| pattA-kolika sUtrase macchara bAMdhA jA sakatA hai, hAthI nahIM rokA jA sktaa| vezyAmeM mUrkhajana girate haiM vidvAnkA yahAM mana khaNDita ho jAtA hai | // 10 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 294 taLavara atra vi maMtisuGa hi mattamaggayagAmiddei ekahu ji ekku dakkhAliyau parivADi digNacayaNaNiyala pihi tihi vihiNA ANiyau jo diu sukiyasAsa rasahi so ApaNu mahU desi ja maMjUsa sakkhikayaga gharahu jiha hAru teNa ucchavi gahiu surayAi paDiva jiha maNiNi maMti ohAmiya dhattA - gahiyaMgArayaddatthahiM phuDa maMjUsi samAsahi mahApurANa 11 bhoyAlaya NivemoiNihi sutra / e ghara AyA kAmini / bhayabhAva maNu saMcAliyau tAmAyasavalayavihUsiyae paviNNu hAru garyodihi paI dehi suMdari eco cojjuniyaru ghuNiu~ paravaNaharagAra sADiyau te tiNi vi tahiM Nizgaya kuviDa raNA pucchriya saccavara pihicihi aladdhakaM caNadhava ghattA - khalu duvyaNihiM docchivi mahiNA ANAdiu AnaMdu pani mANiNi daMDa aNu paviyapayaDa bhoiNi talavara maMtihi taNaya / maru taruNa mANiyau | mahu ta u hAru parcha Niyasa sahi / to demaM havaM mii ramaNarai / ates diNi ugrami diNatharahu / jiha lohi puNarabi rahiu / vittaM hi / NijjIvasakkhi ANAviyatra / dAsihiM maNi samatthahi || mAsi || 11 || 12 sahasA ghosita maMjUsiyae / tuDuM kaTTa kaha kiM bhaNahi maI / mA pahi maMti NArayadarihe / kahiM taru carSati pahuNA bhaNiDaM / maMjUsa muhaM dhADiyasa / pArihi ke ke patra maliya jaDa / sA bhAi bhaDArI suddhama | bhaI haru samapi baMdhavahu | tA samaMti Nibbhakichavi // hi bhUNa devA ||12|| 13 maNi rosu rAyacUDAmaNi / asateM ema paryapi / tiNi vi ghADaha dUsiyaciNaya | [ 31. 11. 1 11. 1. MB vibhoryANi / 2. MB mahAgayaM / 3. MB pihivivi / 4 MB ra maggira taruNiya / 5. MB dehi / 6. K devi / 7. MB paDidiSNu / 8. M maNi Niyae: B mANiNiyae / 9, MU maMjUsa / 10. M payasahi / 12. 1. MB vA Apasa / 2. MBK gaI divahi / 3. MB mahiba / 4 MBK bhUsa / 13. 1. MB te daMDaNANu pariyappiyaja ( B parvi ) / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 11 kotavAlakA putra, eka aura mantrI putra tathA vilAsI rAjAko rakhelakA putra, ye matavAle mahAgaja ke samAna gativAlI usa vezyAke ghara aaye| usane ekako eka dikhalAyA aura kI bhAvanAse unakA mana cakita kara diyaa| kramase usane vacanoMkI zrRMkhalA dekara sabako maMjUSAmeM banda kara diyA / bhAgyake dvArA pRthudhI bhI vahA~ lAyA gayA / ratikI yAcanA karanevAle usase yuvatIne kahA- "o tumane puNyarUpI dhAnyakA AsvAda lenevAlI apanI bahana ke lie merA hAra de diyA hai, yadi vaha lAkara tuma mujhe doge, to meM bhI tumheM ratiramaNa duuNgii|" maMjUSAkA sAkSya banAkara pRthuSI ghara gyaa| dUsare dina sUryakA udgama honepara jisa prakAra usane utsava meM hAra grahaNa kiyA thA aura jisa prakAra lobhase punaH vaha ThagA gayA aura suratikI AkAMkSAse jisa prakAra usane de diyA, usa prakAra sArA vRttAnta rAjAse kaha diyA / usa mAninIne mantrIko nIcA dikhA diyA, vaha nirjIva sAkSI - gavAha ( maMjUSA ) le AyI / 31. 13. 3] 295 battA -- tatva samartha dAsiyoMne apane hAthoMmeM aMgAre lekara kahA - hai maMjUSe ! thor3e meM sAphasApha kaho, Agake mukhameM mata jAo ||11|| 12 taba loke valayoMse vibhUSita maMjUSAne ghoSaNA kI ki gata divasa tumane hAra denA svIkAra kiyA thA / tuma kaThora kaThora yaha mujhase kyA kahate ho ? sundarIkA AbhUSaNa de do| he mantrI, tuma narakakI ghATImeM mata pdd'o| rAjAko Azcarya huA / usane apanA mAthA pITA aura kahA kyA kahIM kA bhI bolatA hai| maMjUSAkA mu~ha khola diyA gayA, paravanakA haraNa karanevAlA naSTa ho gyaa| ye tInoM biTa usameM se nikle| striyoMke dvArA kauna-kauna jar3a-budaghU nahIM banAye jAte ? rAjAne satyavatI se pUchA / zuddhamati AdaraNIya vaha svIkAra karatI hai jise svarNadhvaja prApta nahIM hai aise apane bhAI pRthuko maiMne hAra diyA thA / pattA- taba usa duSTako durvacanoMse bhartsanA kara aura apane mantrIko DAMTakara rAjAne vaha AbhUSaNa bulavAyA aura use dilavA diyA ||12|| 13 mAninokA Ananda bar3ha gyaa| parantu usa rAjazreSThake manameM kroSa bar3ha gyaa| bAda meM usane aust kalpanA kI aura ise sahana na karate hue usane kahA, "rakhaila, talavara aura mantrIkA putra ye Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 296 sirakama luha puddahi tapauM pariNAma vihAbiya tayahuM jo paI saI diSNu taru paradesa mA piMDada tA tahiM dharaNI kivaM karuNu araNu gardijaM kiya vAkhahu doseM sarisu saMcitaI so mArami marami dhattA-- puNu gae paitIrapa vijAkara viliya avanI aMgulii kaya suhRdAiNiya kiM jo yaha maMteM pucchiya mahU kAmavadhari muddaDiya NaM piyayama NAhAsikkha viya puNu maggiya khayare diSNa taho lahuyau bhAyaru vasu sikkhavita ekANi caDiyaTa rANiya sA~ paikakhai yiyasahoyarasa piNe hI diNavi N pattA - -- jovaNamayamatte mApa caru saMjoyahi mAyAvaittavilaMbiya dupiccha maccharuko Na viyANi kavaharUvarayaNu to jAivi rAhu pesa NiNa pihi vI cAritamahiDDiyaSTa mahApurAca tA vaNivara cavai sujhAvaNauM / jayahuM kuMjarU jAviyaTa / so adeha siMtiyaru / ehu vimA kharge khaDavahi / vAri videsavara maraNu | taM hi vicittu rokiyata / phaNidiNNalaM dudhu vi hoi visu / sehihi Nihu abaseM karami / tena tusArasamIraNa || aMgutthaliya nihAliya || 13 || 14 tA svayaru paloyai meiNiya / setta iha havaM aliya / etthetthu mitta katthas paDiya / tasA visiSi dakkhaSiya | saMnge gara Ni maMdira ho / mudda kuberapiTa so bi kiDa | saccaddi dhammaciyANiyade | jaNu pekkha vaiNi ayajaNirava / paramesara tuha phalantu ramitaM ! yadi putte || jAvi appaNu joyahi ||14|| [ 31. 13. 4 15 muddhara DiMbhara siri cuMbiya / rAeM sa loyA / fee rasigabhaMgura vayaNu / jamadUSaNa va jamasAsaNiNa / paDimA pariTTi kayiSTha / 2. MB paI jo mahU diSNu / 3. MBT paTTavahi / 4 MB virayaNu / 5 MB citai so mArama puNu marami / 6. MB ThAini / 94. 1. MB] kaMpiyamANA hAyeM khviy| 2 B marigavi / 3, M so| 4. MB vaNi vibhajjara | 5. K dhaNajo / 6. MM piyadasaha / 7. M vara para / 0 15. 1. MB] vasatu / 2. MB kovarNA / 3. MB cihnivivi parita K piTTi bAta / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda tInoM dUSitavinaya hai| nikAsaMvidhA kApI kalA sira kATa lo|" taba vaha seTha suhAvane svarameM kahatA hai-"jaba maiMne pariNAmakA vicAra kiyA thA aura hAthIko bhojana karAyA thA, usa samaya tumane jo dara mujhe diyA thA, he rAjan ! zAnti karanevAlA vaha vara mApa bhASa mujhe deN| inako paradeza na bhejeM, isako talavArase khaNDita na kreN|" rAjAne isapara karuNA ko aura deza nikAlA aura mRtyudaNDako uThA liyaa| rAjAne jo seThakA kapana mAna liyA, usane mantrI pRthudhIko kupita kara diyA / upakAra bhI duSTake lie doSake samAna hotA hai| nAgako diyA gayA dUdha viSa hI hotA hai| vaha socatA hai ki marUMgA yA mAgA, seThakA pratikAra avazya kruuNgaa| pattA-phira jaba vaha hima zItala nadI kinAre gayA huA thaa| vahAM usane vidyAparake hAthase girI huI eka aMgUThI dekhI // 1 // sukhadAyinI use usane apanI aMgulImeM pahana liyaa| itane meM vidyAdhara dharatI dekhatA hai| bhAntrIne pUchA-tuma kyA dekhate ho? usane uttara diyA-"maiM yahAM thaa| merI kAmarUpa dhAraNa karanevAlI aMgUThI, he mitra, yahI kahIM gira gayI hai, mAno jaise pati ke dvArA nahIM sikhAyI gayI priyatamA ho|" taba usane vaha aMgaThI hasakara use dikhAyI aura punaH usase maaNgii| vidyAdharane vaha aMgUThI use de dii| vaha santuSTa hokara apane ghara gyaa| usane apane choTe bhAI vasuko sikhAyA, usane aMgUThIse kuberapriya banA diyaa| vaha dharmako bAnanevAlI satyavatI rAnIke ekAnta Asanapara car3ha gyaa| vaha use apanA sagA bhAI samajhatI hai, loga use akArya karatA huA seTha dikhAI detA hai| kisI duSTane rAjAse nivedana kiyA, he paramezvara, tumhArI strIse ramaNa kiyA hai dhattA-navayauvana madase matta dhanavatIke putrane nizcaya se| kisI dUtako mata bhejo khuda jAkara dekho // 14 // 15 usa mugdhAne usa mAyAvI vaNikatvako prApta usa bAlakako sirapara cUma liyaa| durdarzanIya ISyasi utkaNThita netroMse rAjAne svayaM use dekhaa| vaha nahIM jAna sakA ki yaha kapaTarUpakI racanA hai| bhauMhoMkI bhaMgimAse usakA mukha Ter3hA ho gyaa| pRthuSone bhI ghara jAkara rAjAke Adezase, yamazAsanase yamadUtake samAna, cAritryakI mahARddhise sampanna pratimAyogameM sthita seThako 2-38 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNivaI mArahuM NevAviyara jUrai sasavA kuberasiri aNi sasahara ravi sIyalaya ahavA lai euM hoi jada vi tahiM aksara so caMDAlayadu pattA-pANe prati vimukI khaggalahi jamaduI mahApurANa [31. 15.6 sapphAle jaNa melAdiyA / hA ki calu hayau merugiri / hA ki jAyau dhammahu palaTa / pahu bhavyahu sIlu sudhu tai vi| appira toliyAravAlayatu / paNigalakaMda li duhii| siyahArAvali hUI // 15 // 16 sAhu ti maNivi paNaviyapayae sovaNNabhUmi maNimaMDaviya NikareNu sAhu jo Nimmahaha avarekAhiM maccharaNinmarahiM aNNekaI veddhAiyaI bahu divvachu amarisu vaddhiyara so bhaNai kAI maI dosu kica muhApavaMcu pararUSagai guNibaMdhaNu rAyaha bhiNNamai paDakya kalalacchi kuverasiri gara sahiM ahiM acchai bAisavai ghasA-pisuNakavaDaNa viyakkiDa khamahi SaSpa jaM dUmi pacamAsaNu kiu purdevye| tahu pAkhiherasiri Nimmaviya / bhUrahiM Nibaddhau so puhr| Nidivi siri cUrija karahiM / jahi Naravai tahiM sNpaaiyii| pahu pAyahiM dharivi NiyaDhiyala | bhAsai pisAyagaNu dhmmhiu| suhibaMdhaNu prklttvirii| te sosiya paNavivi sakhavai / savasAmivi garahidhi Niyayasiri / masaliyakara so patthira cavai / maI pAyeM ki dukiTaM // kasatADaNahi kilAmiu // 16 // vaNi bhaNai purAila kammu mahuM te NAsami evahi taja karami piTha bhaNivi sabhaSaNa ANiya NikAraNi aMkuio si tuhuM / u tujhuppari mAcharu dharami / jAheNa iTTa bahu mANiyaTa / 4, MB add after this the following lines :pRNa haTTahu moM pAliyata sabdhehi jahi NihAliyA / Nijjata pekkhivi jaNu ruvai ku viyAmi pAmi thAhata muyAha / kuvi sabai rAu ku vi puhazmara suMdarU susIla duha pAviyata / jo duraehiM huraehiM jaMtu civa jAmahiM jaMpAhi guNaparu / udahazu oma gaDiu bagepa rovate sayale pariyaNeNa / so evahi caraNahiM saraha kiha kammahiM pAyau purisu jiha / 16. 1. M NikaraNu / 2. MB siru / 3. MB aNNekkeM / 4. MB sNpaaiyii| 5. M vamahiu / 17. 1. MB read this line as: ma duppari mAru parami, taM jAsami ehiM tara karabhi / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 17.3] hindI anuvAda nikAlA / use mAraneke lie le jAyA gyaa| paTahadhvanise logoMko ikaTThA kara liyaa| satyavatI aura kuberadhI duHkhI hotI haiM-hA ! kyA sumeruparvata Diga sakatA hai ? candramA uSNa aura sUrya kyA zItala ho sakatA hai ? hA ! kyA dharmakA pralaya ho gayA hai athavA bAha ra ho rada..... bhI usakA bhavyakA zIla zuddha hai| usa avasarapara talavArako uThAye hue caNDAlako vaha sauMpa diyA gyaa| ghattA-cANDAlake dvArA mukta vaha talavAra seThake galepara zIghra pahuMcI aura yamakI dUtI vaha khaDgalatA zvetahArAvali bana gayo // 15 / / 'sAdhu' yaha kahakara, aura paira par3ate hue puradevatAne padmAsanako racanA ko, aura usake lie maNimaNDita svargabhUmi tathA prAtihArya-zrIkA nirmANa kiyaa| niSkaruNa jo sAdhuko mAratA hai vaha pRthudhI bhUtoMke dvArA bAMdha liyA gayA, matsarase paripUrNa, aura dUsaroMne nindA kara TakkaroMse sira cakanAcUra kara diyaa| aneka koSase bhare hue vahA~ pahaMce jahAM rAjA thaa| unakA bahata aura divya kroSa bar3ha gayA aura rAjAko pairoMse pakar3akara khIMca liyaa| rAjA kahatA hai ki maiMne kyA doSa kiyA ? laba dharmakA hita karanevAlA pizAcagaNa batAtA hai-mudrAkA prapaMca, dUsarekA rUpa banAnA, parastrIse virata honepara bhI suSikA bandhana, guNojanakA bandhana aura rAjAko vibhinnamati krnaa| usane praNAma karake satyavatIko santuSTa kiyaa| pativratA kulalakSmI kuberapIko zAnta kara apanI zrIkI nindA kara rAjA vahAM gayA, jahAM seTha thaa| hAtha jor3akara vaha rAjA kahatA hai pattA-maiMne duSTake kapaTakI kalpanA nahIM kI thI, mujha pApIne duSkRta kiyA hai| he subhaTa, kSamA kareM jo maiMne tumhAre cittako kheda pahu~cAyA aura kor3oMke ASAtoMse tumhAre zarIrako satAyA // 16 // 17 seTha kahatA hai ki yaha merA pUrvAjita karma thA ki jo tuma akAraNa kupita hue| aba usa (karma) ko naSTa karUMgA, aba maiM tapa karUMgA ! tumhAre prati IrSyAbhAva dhAraNa nahIM kruuNgaa| priya Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [31. 17.4 caMDAleM ahamicapadasihi pAliya ahiMsa diNNI risihi / puNaravi pANaM corahu kahiu jiha guNapAle u saMgahita / te baise vAriseNaduhiya .. . viSayAkaDalakAbAhira | diNNI kuverasiri padaNahu vasupAlaha muvaNANaMdaNahu / tahu jaNaNe maNi kuberapiu kiM mokkhaDDa kAraNu kahami piu / teNa ji palattu dhammu ji bhaNami siSakAraNu aNNu Na parigaNami / Niva jAmi homi hara jaicariu so tiNi diyaha pavaNA dhariu / suyarakkhaNu ko vi NirikkhiyaTa diNi tijaha eMtu va lkkhiyu| para pucchahUM vaNica parAiyau mahilaya hi visaMbhaha dhAiyaca / dhattA-kahiM siNisavu kahiM makkhiya keNANiya kiM bhakkhiya / / jIvahu kammu sahejala aNNu Na kiM pi dujaya // 17 // 1 DiMbhahuM muMhuM dAtu ji karai siripAlu sacavaideharAhu daivaNNurahi Aemu kama kaha NisuNiSi kusumAle damiya NarayAusu teNosAriyarDa jaM sAyarasaMkhahiM melaviu siripAlavivAhi savaMtavaNa so coru marivi viDiu parai bahuviyahahiM tetyAhu NIsariu isa aphachavi harSa saMjamubaha mi pattA-tA deveNa samIrikha taM jaimihuNu Niyacchahi kiM mAyaivappu ciMtivi mrh| hosa pakavara pahula muhu / guNavAlu saMvaNi muNi hoSi gr| mai khatii saMlii sNsmiy| taiyAu pahami sNcaariy| taM varisalakkhakoDihiM thaviu / vasupAle mukA ye vi jaNa / pahilArai bhImadukkha Nilai / vaNi kuMbhoyaradhari avayariu / jievaM mAsiuM sahAmi / je jammatari mArikha // tA ki rose pecchahi // 18 // 19 ki khamahi bhaDArA phuDa kahi kiM ajja vi vaharu citti vahahi / taM NisuNivi risiNA bojhiyauM pAviDhe jaM maI saniyara / taM eva hi Nissalu ji karami tahu hiyamiyavayaNaI vajjarami / sA tiyarse jaMpi NisuNi risi ambaI jitAI viNi vi sbsi| 2. MB baja | 3. MB viNNAyastha / 4. MRK kahahi / 5. B vi cattu / 6. K para gaNami / 0. MB yaMtu / 18. 1. MB suI duI dAja / 2. K mArabapyu / 2. T savANi zreSThinA saha / 4, MB teNohAriyauM / 5. MB dukkhabhImaNilae / 6. MB jinndeveN| 19. 1. MB agne vi / 2. KNIsaena / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 19.4] hindI anuvAda 301 kahakara vaha apane bhavana le aayaa| rAjAne use bahuta iSTa mAnA / cANDAlameM bhI muniyoMke dvArA do gayI ahiMsAkA aSTamI aura caturdazIke dina pAlana kiyaa| phira cANDAlane cora (vidyut cora) se kahA ki kisa prakAra guNapAlane vrata grahaNa kiye| usa seThane apanI kanyA / rUpa aura lakSaNole sahita thI, kuberazrI ke putra vANijo vijJAna, vitAne kuberapriya (seTa) se kahA ki mokSakA kyA kAraNa hai ? he priya btaao| usane kahA, maiM dharmako hI zivakA kAraNa mAnatA hU~, anya kisI kAraNako nahIM gintaa| he rAjan, maiM jAU~gA aura maiM munikA caritradhAraka banUMgA ? taba use tIna dinake lie rAjAne roka liyaa| usane putroMkI rakSA karaneke lie kisIko khoja liyaa| tIsare dina AtA huA-sA dikhAI diyA / rAjAse pUchane ke lie seTha AyA, usI samaya ) makkhoke Upara chipakalI daur3I pattA - kahA~ chipakalI aura kahA~ makkhI ! kaNoMko khAnevAlI kisa prakAra bhakSita kara lI gyii| jIvako karma sahanA par3atA hai aura koI dUsarA nahIM hai ||17|| 18 santAna ke lie sukha deva karatA hai cintA kara mAM-bApa kyoM bharate haiM ? satyavatIkA putra zrIpAla pahalA cakravartI hogA / devajJoMne Adeza diyaa| gugapAla zramaNa muni hokara calA gayA / kathA sunakara corane zAntise apanI matiko zAnta aura saMyata kiyaa| usane apanI narakAyu haTAyo aura tIsare narakase usane pahale narakakA bandha kara liyA / jo sAgaroMkI saMkhyAmeM thI, vaha lAkha karor3a varSoMmeM raha gayI / zropAlake vivAha meM vasupAlane risate hue ghAvavAle una donoM ( cANDAla aura cora ) ko mukta kara diyaa| vaha cora marakara bhayaMkara duHkhoMke ghara pahale naraka meM gayA / bahuta dinoMke bAda vahA~se nikalA aura unameM kumbhodara gharameM utpanna huA / yahA~ rahakara maiM saMyamakA pAlana karatA hai aura jinadevake dvArA kahe gaye para zraddhAna karatA hU~ / pattA-taba devane kahA- "jise tumane janmAntarameM mArA thA, usa yatikre joDeko dekho, ar aba bhI tuma use krodhase dekhate ho 1 ||18|| 19 yA kSamA karate ho, he AdaraNIya ! sphuTa kahie, kyA Aja bhI bera apane manameM dhAraNa karate ho / " yaha sunakara munine kahA- "pApiSTha, maiMne jo apaneko pIr3A dI, usase aba maiM apaneko niHzalya karatA hU~ aura usase hitamita vacana kahU~gA " isapara deva bolA - "he RSi, sunie / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2. 5 10 15 302 pa pahayaI devaI jAyAI tumha payajuyala vaMdiya hA dudumAI maMtiya hA dudu maI bhAsiyata karaNIsa muhaM jiha tumheM viha tija gahu ji khamiDaM ghasA-tA dUrujhiyamaccharu guru divisaggahu so bhImasAhU vihaSi mahi Avevi sivaMkari saMThiya paNa kevalaNANukhaNe ta eka chattu do cAmaraI pomA maNi vi pahuva priyAca caDaja kkhiNi tahiM aksara pavaNugara viNu paNA tAhiM niyacchiya jApa bhaimomiyA vasuseNa vasuMdhara dhAriNiya sirima asoya saMtI trimala yahi ahiM vi suNimbhayaI core marivi suhasUiya ghasA - raiseNA surakAmiNi suivara komalahatthI mahApurANa laMjiya pavAra va kayavayaca taha cittaveya jaMkkhesariya ajju ji adore frotra kule suradeva dANamaNiyauM duraMtu sadu 20 A itha koI si bhavaMtara AyAI / tA muNiNA appara Nidiva / hA duhu dumaIcitiyau / hA duchuchu ma basiyaTa / evahiM Na va keNAvi sahuM / havaM evahiM bhaNNami saMja mitra / amaru sacAmaru saccharu || liu jiNavaramaggahu ||19|| vasupAlaNayari uANavahi / ag mohU asesu vi piTTiyau / kaMpAviyasuravarasurabhavaNe / viyaI cauvi varAmaraI / mujjalu chajjai dharaNiyalu / Aya aNNA viyakkhavi / devI addhava sabhAgayau | ko para chor3I jai puchiyau / iha puri suradeva geohiNiyA / rore yes suhakAriNiya / cothI gharadAsi tAsu vimala / vaNi muNihi pAsi gahiyaI vayaI / gas devi hUi | 21 [ 31. 195 avara suseNa suhAriNi / / cittaseNa supasatthI ||20| bhUiyA vaNadevayala | does aNadeSI dhaNasiriya / iha eyara pecchaDa gayaNayale / risidiaMtaDaM avagaNNiya | puNu vAya puNu uMduru saradu / 3. MB karahi / 4. MB tumhaI tijaga / 5. MB baliu / 20. 1. KpAsaNu / 2. MB maNimaMDau / 3. MB bimalu / 4. MBK omit this live | 5. MB nayAri / 6. MB pavRtu / 7 MB suNimmalaI / 8. MB kaMtAja | 21. 1. MB cakkesariya / 2. MB baNavar3a baNadevI / 3. MB gahu hu / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 21.5] hindI anuvAda he svavazina, hama hI ve donoM haiM / Apake dvArA Ahata honepara deva hue aura kahIM bhI bhramaNa karate hae yahAM A gaye aura Apake caraNakamaloMkI vandanA kii|" taba manine apanI nindA ko-"ErhA! maiMne duSTa socA, hA hA maiMne duSTa cintA kI / hA-hA maiMne duSTa bhASaNa kiyaa| hA-hA maiMne duSTa ceSTAeM kii| maiM kSantavya hU~, mujhe niHzalya banAo / isa samaya kisIke bhI sAtha merA baira nahIM hai| jisa prakAra tuma chogoMke lie usI prakAra trijagake lie maiMne kSamA kiyaa| isa samaya maiM muni kahA jAtA hai|" pattA--taba dUra ho gayA hai matsara jisakA aisA vaha deva camaroM aura apsarAke sAtha gurukI vandanA kara svarga calA gayA, vaha jinavarake mArgase jyuta nahIM huA ||19|| vaha bhIma muni dharatIpara vihAra karate hue vasupAlake nagarake zivakara udyAna pathameM Akara Thahara gaye / yahA~ unakA azeSa moha naSTa ho gyaa| suravara bhavanoMko kamAnevAlA eka kSaNameM unheM kevalajJAna utpanna ho gyaa| unake eka chatra aura do cAmara the| cAroM orase suravara jhuka gye| padmAsana vipula maNimaNDapa aura hemojjvala dharatImaNDala sobhita hai| apane svAmose rahita, tathA ekase eka vilakSaNa cAra vyantara deviyAM aayiiN| usI avasarapara pavanase uddhata AThako AdhI ( cAra ) deviyAM aura aayiiN| patike binA, unhoMne darzana kiye aura yatise pUchA ki unakA pati kauna hogA ? yatine kahA ki isa nagarImeM matiko mohita karanevAlI tuma suradevakI gRhiNiyA~ thoN| vasuSeNa, vasundharA, dhAriNI aura pRthvii| ye zubha karanevAlI thIM / zrImatI, bItazokA, vimalA aura vasantikA ye cAra unako gRha dAsiyA~ thiiN| ina AThoMne vanameM munike pAsa pavitra bata grahaNa kiye / kanyAeM marakara acyuta svargake indrakI zubhasUcita karanevAlI deviyAM huii| pattA-surakAminI ratiSaNA, suhAvinI susenA ( susImA), komala hAthoMvAlI sukhAvatI aura suprazasta citrasenA ||20|| 21 vrata karanevAlI cAroM dAsiyAM bhI vanadebiyAM huI / ( vyantara deviyA~ huI ), anameM yakSezvarI, citravegA, panavatI, dhanazrI vyantara deviyAM Aja bhI divyakulameM utpanna huI haiM, yahA~ inako AkAzatalameM dekho / RSiko diye jAte hue dAnako suradevane nahIM mAnA, usakI avahelanA kii| Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 puNu dAhAbhAsura boNasaDa maI samau Asi so ghintu bile jiNadhammu tisuddhiva bhAviyala zeNa vi tahu Au payAsiyara osAriyadUsahamavariNaI uppaNNau eva hi phuDu ji divi so paI tumhAra gAMvathasura pattA-suradevahu jA mAyari etthu ji desi cirataNe mahApurANa puNu huDa caMDAlu kumANusana / haI marivi paryata prybile| baule ciru jaibai seviyau / satta ji aharacaI bhAsiyaca / saMNAsu karivi risisama dinnii| ko pusaiNe vihiNA viyi livi / lai so ji bhArasa dhammaguru / sA marevi tucchoyari / / upalakheDA paTTaNe // 21 // siridhammapAlaNivarNadiyahe muNidANahatreNa susoliNiya tahi tahi vivAhi kayaNiggahaho raisaMbhavasokkhAkaMkhiNihi bhaNu bhaNu muvi ko amhaI ramaNu jaM pANa kaya saMNAsagai darisAviyasohabagghamuhahe so hosai tumhahaM hiyayaharu pattA-mANavadehu muepiNu ___ gADhAligaNu desai uppaNNI putti annidiyde| jagasuMdari maMdaramAliNiya / amhaI mukkA baMdiggaiho / guru pucchitra cauhuM mi jakkhiNihiM / tA kahai kaammryaavrvnnu| tahu taNaH puttu ajjuNu sumai / aNasaNi thiu siddhselguhhe| baru mahata NAyai kusumasaru / jakkhu suriMda iveppiNu // tumhaha pulau jaNesai / / 22 / / anuyapabiMdu siMgAradharu hUyaDa Ayau so vddelcr| te baMdiu Niyaguru garuyaguNu sahiyau devihiM gau sAmu puNu / jakvihiM jAeci jasaibruNaho saMNAsu karatahu ajhuNaho / AgAmi puNNu pasaMsiyala tahu NiyamahilattaNu bhAsiyau / tahi avasari vaNivaradattu Nara laggasa devihiM psrNtkr| jAyA tApa NisaNau viDi khusaDa vammahamaggaNa / asahateM virahaviromiyata teNappaca kaphari ghnyjiyu| muSTa yogadattavANivarahu sura sahasasi pisajadeva hula / dhattA-tetthu ji NayaNANaMdaNu puri sukeTa vaNiNaMdaNu / / gehiNi tAsu vasuMdhari bAhai NAhu vasuMdhari // 23 // 4. M dADhIbhIsaNuH / dAlA bhosaNu / 5. MB bi / 22. 1. MB dhammavAlasiridiyo / 2. MB mukkaI / 3. MB vimaNa / 4. MBKjeN| 23. 1. B baulagharu / 2. MB jasammaNaho / 3, 3 alahate / 4. MB viroliya; T virolaja / 5. MBNAyadata / 6. MB pisallaja / 7. Bnnaah| Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 31. 23.10] hindI anuvAva vaha marakara do dAMtakA gadhA huA, phira kauA, phira cahA, phira sor3a, phira dAr3hoMse bhayaMkara suara, phira cANDAla aura kumanuSya / mere sAtha vaha bhI narakabila meM DAlA gyaa| meM marakara narakabilameM utpanna huaa| mana-vacana aura kAyakI zuddhise jinadharmakI bhAvanA kii| phira bakula nAmake cANDAlane yativarakI sevA kii| unhoMne bhI usakI Ayu prakAzita kI ki usake sAta dina-rAta bace haiM / asahya bhava-RNako haTAnevAle una sAta dinoMmeM saMnyAsa kara isa samaya vaha spaSTa rUpase svarga meM utpanna huA hai / vidhike dvArA likhI gayI lipiko kauna miTA sakatA hai ? yaha nayA devatA tumhArA pati hai. aura lo, vahI hamArA nayA dharmaguru hai| dhattA-suradevakI jo mAtA thI vaha kRzodarI marakara isa prAcIna utpalakheTa ngrmeN-||21|| 22 -zrI dharmapAla rAjAko Ananda denevAlI aninditAse puSI utpanna huii| munike dAnake phalase mandaramAlinI nAmakI vaha kanyA atyanta suzIla aura vizvasundarI thii| vahA~ usake vivAhake avasara para nigraha karanevAle bandIgRhase hama loga mukta ho gye| ratise utpanna sukhakI icchA karanevAlI una cAroM yakSiNiyoMne guruse pUchA-"batAo-batAo, saMsArameM hamArA priya kauna hai ?" taba kAmamadakA nAza karanevAle vaha kahate haiM-"jo cANDAlane saMnyAsagatise maraNa kiyA hai usakA arjuna nAmakA sumati putra hai| jisake mukhapara siMha aura bAgha dikhAI dete haiM aisI siddha zelako guphAmeM vaha anazana kara rahA hai| vaha tumhAre hRdayakA haraNa karanevAlA sundara vara hogA, kAmadevake samAna / pattA- manuSya zarIra chor3akara yakSa-surendra hokara vaha tumheM pragAr3ha AliAna degA aura romAMca utpanna karegA" // 22 // - -- - - 23 bakula caNDAlakA vaha jIva AyA aura zrRMgAra dhAraNa karanevAlA acyuta pratIndra huaa| usane Akara mahAn guNoMvAle apane gurukI vandanA kI aura deviyoMke sAtha punaH svarga. calA gyaa| yakSiNiyoMne Akara yazase ujjvala, sanyAsa karate hue arjunake AgAmI puNyakI prazaMsA kI aura use batAyA ki ve usakI striyA~ hogii| usa avasara para varadatta nAmaka vaNik manuSya, apane hAtha phailAye hue debiyoMke pIche laga gyaa| ve deviyAM adRzya ho gyiiN| kAmadevake bANoMse vaha dhUrta kSubdha ho gayA, virahakI viDambanAko sahana nahIM karate hue usane svayaMko parvatako coTIse girA liyaa| isa prakAra seTha nAgadattakA putra mara gayA aura zIghra pizAcadevake rUpameM utpanna huaa| __ghalA-usI nagarImeM nayanoMko Ananda denevAlA suketu nAmakA vaNik putra thaa| usako patnI vasundharA thii| vaha vasundharAkA pAlana karatA thA // 23 // 2-39 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31.2.1 aNNu vi phaNidattu NAmu yamada vaiNisa loyadiSTuibhavaNu puravAhiri par3a kisi karai jahiM bahimolli anlayamosiyauM pahe jatii sADDa paloiyara sasiSayaNa padvivaNiNAyahare vANoNa teNa jaNasaMthuyaI gigvAhiM rayaNAI ghisAI pattA-joivi maNigaNavuTThI gaya gharNakaNisaha chettadu tahu kaMta suNetta sudttsi| kArAvita seNa NAyabhavaNu / apaNahi diNi calliya pariNi tahiM / bhoyeNu gehavi suzvAsiyauM / thAhADa tAsu tahi Dhoiyara / muttau muNiNA saMNihita kre| jAyaI paMca vi acnmyii| karakabburiyAI vicittaaii| paNaiNi tasiya paNaTThI / / akkhai sA NiyakavaTTha // 24 // tuha krUrakaravara ANiyA keNa ghi tahiM phuralAI mukAI aNNettahi kArakiraNaaDiya aNNettahi kAI diganiyara aNNettahi sAhu sAhu bhaNi taM NisuNivi hasa gaTThI samaya tuI machu kerI gharakamalasiri tuhu~ guNamANikaI taNiya svaNi patthara Na jhoti te divamaNi dhariyara vivakkhavaiseNa dhaNu ghacA-himagokhIrAbhAsA paDiyaI saharahiyacAI jo teNa sAha maI pINiyau / piyayama mahu matthai thkaaii| gayaNaMgaNA patthara paDiya / Ne jANasaM vajjena vaJjiyaTa / aNNettahi varisiraghaNajhuNircha / tA bhaNai NAhu haili tuhaM sadaya / / para hotii hosai majhu siri / paI kiyaca dhammu muMjavica munni| zya bhaNivi ahIharu Tuku vaNi | uttara suketa mA kiM pi bhaNu / mahu kera phnnivaasaa|| maha ji hoti mANikaI // 25 // iyare payuttu duI khuddha khalu mahu dhariNihi kerau vANahalu / mA harahi cora rUsai Niva tA davu laeppiNu so kumai / gata tahiM jahiM acchA dharaNivA ko pAvai dhamma taNiya gai / so rANasa avaru vi sopaNisa vimmUDhagUDa lohe vaNiH / jiha jiha maNi taM sIkarai ghaNu siha tiha ji hoi iNgaalgnnu| 24. 1. MB vaNija / 2. M phaNidase / 3. MB oyaNu / 4. MB tAi taha / 5, B maNagaNamuddhI / 6. MB eNakasaNava / 25. 1. MB paM / 2. M vajju / 3. BM pecchivi / 4. MB tuha hali / 26. 1. MB dhimmUDha mUDa K vimmUkha gUku / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 26.5] hindI anuvAda 307 24 vahA~ eka aura nAgadatta seTha rahatA thA, usakI sundara netroMvAlI patnI satI sudattA thii| usa vaNika-mUtrane logoMko daSTike lie AzrayasvarUpa (sundaratAke kAraNa) eka sundara nAga bhavana banavAyA / nagarake bAhara jahA~ usakA (vasundharAkA pati khetI karatA thA, dUsare dina usakI patnI vahA~ jAtI hai| dahIse gIlA, adarakase mizrita sundara badhAga haA bhojana lekara g2aratege jAta hA usane eka sAdhako dekhaa| usane usake lie AhAra diyaa| usa zatravaNikke nAgagharameM candramukhIke dvArA hAthapara rakhA huA bhojana munine kara liyaa| usa dAnase logo dvArA sastuta poca Azcarya utpanna hue| devatAoMne ratna barasAye, raMgabiraMge aura vicitra / ghattA-ratnoMkI varSA dekhakara praNayinI trasta hokara bhaagii| yaha saghana kaNoMvAle khetameM jAtI hai aura apane patise kahatI hai / / 24|| "maiM jo tumheM dahI-bhAta lAyI thI, usase maiMne sAghuko santuSTa kara diyaa| kisIne vahAM phUla barasAye, he priyatama ! ve mere mAthepara gire| eka aura jagaha sundara kiraNoMse jar3e hue patthara AkAzase gire| eka aura jagaha bhI kucha garajA, maiM nahIM jAna skii| bAjA bjaa| eka aura jagaha sAdhu-sAghu kahA gayA, eka aura jagaha barasanevAle bAdala ghgddaaye| vacha sunakara meM Darakara bhaagii|" isapara svAmI kahatA hai, "he sakhI, tuma sadaya ho / tuma merI gaharUpI kamalako lakSmI ho, tumhAre rahate hue mujhe lakSmI prApta hogii| suma guNarUpo mANikyoMkI khadAna ho| tumane yaha dharma kiyA ki jo muniko AhAra diyaa| ve patthara nahIM divyamaNi haiN|" yaha kahakara yaha vaNik zodha nAgabhavana pahuMcA / lekina zatruvezya ( suketu ) ne vaha dhana le liyA / suketu bolAkucha mata kaho / pattA-himakiraNa aura kSIrako saraha mAsvara mere nAgabhavanameM gire hue atyanta kAntivAle mANikya mere hI hote haiM // 25 // 26 dUsarene kahA-"tuma kSudra aura duSTa ho / yaha merI patnI ke dAnakA phala hai| he cora, usakA apaharaNa mata kara, rAjA nArAja hogaa|" taba yaha kumati dhana lekara vahA~ gayA jahA~ rAjA thaa| dharmako gatiko kauna pA sakatA hai? vaha rAjA aura vaha baniyA bhI atyanta mUrsa aura lobhase pravaMcita the| jaise-jaise badda manameM vaha vana svIkAra karatA, bese-vese vaha iMToMkA samUha hotA Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 d 10 308 ra deviyamukahiM dIrahiM rASi tires saMkiya diNNa rayaNohu dappu galiu ghattA - aNNA diNi paNNayadhari AsAyaparavi vaM ka ika va kaha va dharivi mahu kari Na cahi kiM vArivi paraMta challiSi svayali gaMDe viyAriyaTa dhaNasaM vavahAreNa jiu ghaNu vaha jAya jetti ji kupuri vasu vaggiya tejusa ma dharahi bhiuDimuDuM puNu teNa pharNIsara puMcchiya diNu va ring kiMpi vatA-SaNi pabhaNai suryabhUma kaI bho bho bisaharalArA paDijaMga phaNi gaMbhIrasaNu prANavaharu bahu ko karaI maI to tAsu tu ahnidi bhaNu phaNivai kammabhAru bahui tA jAyavi vitiya vippiya ki yimaMtu vihAviyau jIsesaI kammaI NiTTiya mAi pesaNu varajaMgamau ANi bhavaNaMgaNi laDDu Thavahi tabiMdhivikhaMbhi sughaNaghaNadda mahApurANa bhesAviya phira TaMDharahi / saMThita sukera pulakiyata / bhaNu tavavate koNa maliu / free maNi tarukoDari / / kavi ahi ||26|| sapha puNu royA viSphurivi / guru pAhANe kariva / hiru ta laggaDa bhAyali | arjun kAraya / harantu vasuMdhara jiu / hAriu nahiM pisurNe tettiDaM ' ji / taM davva sukeDaM magiyau / devA pAya demi tuhu~ / ha paraM kiM deva galatthiyau | tA bhaNa aNu devi varu | balu sukepaviddhaM // dibja majnu bhaDArA // 27 // 28 daviNeNa Na jipa didhaNu / jasu puNNu sAuM saMcara5 / majjAva Nu eha labaSTi / jagatthi kammu to paI vahai / phaNi teNa sukehi apiyaDa 1 ahi diyaiva kArAbiyata / saMsiddhaI kajjaI saMThiyaI / vaNi bhAi khaMbhu pAhANamaMtra | Ara vANaru tuhuM havahi / gali saMkhala lAiva appaNa | 2. MB] puradevi vimukkahi; K puradevi mukkahi / hidi / [ 31.26. 6 3. M ki kira / 4 MB diNNau / 5, M 27. 1. M gaya; B garueM / 2. MB jaggayakhaMDeNa / 3. M aharati / 4 MBK jeuM / 5. MBK tetta N / 6, MB gadhibayala; T vaggiyau / 7. MB patthiyana / 8 MB bhUbhUSaNu / 28. 1. MB pANAva / 2. MBT bhallaSahi / 3. MB jaM / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 28. 10] hindI anuvAda 309 jAtA / nagaradevIke dvArA mukta rAkSasoMne anucaroMko DaravA diyA / rAjA bhI apane manameM Azakti ho gayA parantu suketu romAMcita ho utthaa| usane ratnasamUha de diyaa| darpa dUra ho gyaa| batAo tapavAlese kauna malina nahIM hotaa| pattA-dUsare dina nAgabhavanake tarukoTarameM dUsareke dhanakA jise svAda laga gayA hai, aise nAgadattane kahIM eka maNi dekhA // 26 / / 27 kisI prakAra rakhane ke lie usane use nikAlA / phira koSako jvAlAse visphurita hokara, aura yaha kahakara ki yaha mere hAthapara kyoM nahIM AtA, haMkAra bharate hae usake bhArI pattharase prahAra karanepara vaha maNi AkAzameM uchalakara usake bhAlatalase jA lgaa| usake uThe hae khaNDa ( noka ) se vaha vidArita ho gayA / nAgadattako bulAyA gyaa| dhana-saMkha vyavahArose jItA gayA vasundharAkA pati (suketu) hArako prApta huaa| lekina jitanA dhana usakA bar3hA, vaha duSTa utanA hI dhana hAra gayA (juemeM ) dhanagavase duSTa AdamI uddaNDa ( udbhaTa ) ho jAtA hai| suphetune vaha dhana maaNgaa| usane kahA-"tuma apano bhauheM TeDho kyoM karate ho, devoMke prabhAvase meM tumheM duuNgaa"| phira usane ( nAgadattane ) nAgarAjase pUchA-he deva, Apane mujhe kyoM daridra banA diyA hai ? mAMgate hue bhI koI para mujhe nahIM diyA / taba nAga kahatA hai, detA huuN| pattA-vaNik kahatA hai---bho-bho! viSadharazreSTha AdaraNIya, suketukA nAza karanevAlA aura bAhuoMkA bhUSaNa bala mujhe dIjie // 27 // gambhIra dhvanivAlA saupa kahatA hai-"dhanase divya dhana nahIM jItA jA sktaa| jisakA puNya sahAyaka hokara calatA hai usake prANoMkA apaharaNa kauna kara sakatA hai ? lobhI tuma mujhe usake lie samarpita kara do, aura yaha maryAdA vacana usase kaha do| kaho ki mAgarAja karmamAra pAraNa karanA cAhatA hai / yadi karma nahIM hai, to tumheM dhAraNa karanA cAhatA hai|" taba burA socanevAle usa sAMpako usane suketuke lie sauMpa diyaa| suketune apanA socA huA kiyaa| usase manacAhA kAma kraayaa| azeSa kAmoMkA use Adeza diyA gyaa| jaba saba kAma siddha ho gaye, to sAMpa Adeza mAMgatA hai / vaNik kahatA hai ki pattharakA eka khambhA lAkara gharake bhanina meM sthApita karo aura tuma eka bahuta bar3e bandara bana jaao| vahA~ majabUta khambhese eka jajIra bAMdhakara aura Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 310 tuhuM tatthu bappa saTTeNa viNu imja ghasA-tA visaharu biseSpiNu ve varepizu svabhAsihari DiSi ca ahi dina se kaha raMtara NisidiI gamai visi bhai mita bhaI mellavahi tA teNa mANu avatthiyaGa paI maNueM NArDa vi badhu jahiM buddha ghaNeNa vi tuDuM ji guru taM NiNivi mellavighalliya avalova diyarakSatthavaNu saMsevi guragurucaraNu siMharAhi Niru jinbhayahi dikkhakiya pariNi vasuMdhariya muNivaru sukera mukha bihurahare dhIliMga haNepiNu ruvamiya sammattAlakiya bhavSavara pattA- bharajaNaNaviNNAya hoti Na vaNabhavaNaMtari mahApurANa ruNuttarahiM khavahi diNu / desi yahuM ji / tu khaM ApaNu // fre appara baMcepi // 28 // 29 uttara saraha dharaNihi paDai | sAhu sAhU jiha | viddiSANu sambaThTha bhama / vi sa Nimma cavahi / veNu pathiya / vaNijaH sAhasa kAI tahiM / bhI basa melahi NAyasuru / phaNies vaiNiNA mokalliyaDa | Niyasuyaha samapiviNiyabhaSaNu / vilaya tavacaraNu | "gaNiyahi paNaveSpiNu suvvayahi / paripAlivi chAvAsayakiriyA / uppaNNava samgi sayAravare / tetthu ji suru huI tAsu piya / rAmAsu virANAmaya / paDhe raNiya || puSpadaMtavAsaMsari // 29 // [ 31.28. 11 zya mahApurANe visadvimApurasAkaMkAre mahAkaipuSkayaMta virahae mahAmanya bharahANumaNie mahAkave " NiNAgadatta sukeu kahA saMbaMdho nAma ekatIsamo 14 pariccheo samato // 31 // saMdhi // 31 // 4. B sipi / 5. MB makka / 29. 1. M ahiditeNa / 2. MB laggadda / 3. MB divasa 6. MB] mehaladdi vacca / 7. MB vaNivadda; T vaNiNA bharAhi / 10. MB gaNihi / 11. M sura DUvata / K pama para / 14. MB maNi / / 4. MBK dekha | / 8. M guNaharu guruM / 9. MB guNaNi5. MB ji / 12. B virAmaM / 11. M apabharabha Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. 29. 17] hindI anuvAda 311 use apane galemeM DAlakara he subhaTa, tuma binA kisI dhUrtatAke car3hakara aura utarakara apanA dina bitaao| aura usane kahA ki jaba tuma ise niyamita rUpase karane lagoge tabhI maiM tumheM dUsarA kAma duuNgaa| pattA-taba viSadhara ha~sakara turansa khasyA lAkara, bandarakA rUpa banAkara aura apaneko .. bAMdhakara sthita ho gayA // 28 // khambheke agra zikharapara uThakara car3hatA hai, utaratA hai, palatA hai aura gharatIpara giratA hai| nAgadattane nAgako isa prakAra dekhA jaise koI sAdhu santa dhyAnameM lagA huA hai / lagAtAra vaha dinarAta bitAtA hai| cho, vidhikA vidhAna sabako ghumAtA hai ? sA~pa kahatA hai, he mitra, tuma mujhe chor3a do| pratipakSake sAtha namratAse bolo| taba usane mAna chor3a diyA aura suketuko praNAma kara prArthanA kI ki jahA~ tumane manuSya hokara bhI nAgako bA~dha liyA, vahA~ maiM tumhAre sAhasakA kyA varNana kruuN| tuma buddhi aura dhana donoMse bar3e ho, he vatsa, suma nAgasurako chor3a do|" yaha sunakara chor3akara DAla diyaa| suketune saupako bhuka kara diyaa| eka dina sUryakA basta dekhakara, apane putrako apanA bhavana dekara suketune guNadhara guruke caraNoMko sevA kI ora tapazcaraNa le liyaa| tathA matsarase rahita nirbhaya suvratA AryAko namaskAra kara usakI gRhiNI vasundharAne dIkSA grahaNa kara lii|bh Avazyaka kriyAoMkA paripAlana kara manivara saketa vigharagArameM bharakara zreSTha svargameM utpanna huaa| usakI patnI vasundharA bhI strIliMgakA uccheda kara usI svargameM anupama deva huI, samyaktvase alaMkRta aura striyoMmeM, vItarAgoMko praNAma krnevaalii| pattA-bhavyajIva bharatake pitAke dvArA vizApita antima chaha narakoM, bhavanavAsI aura vyantaravAsI devoMke vimAnoMmeM janma nahIM lete // 29 // isa prakAra sara mahApukoM ke guNa-bhalaMkArose pukta mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA viracita aura mahAmanya bharata dvArA anumata mahAkAmpakA vaNika nAgadasa aura suketu kamA sambamba nAmakA ikatIsavA~ pariccheda samAsa humA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 32 surAsuravijAharasaraNe ausINeM Asi samavasaraNe // guNapAlajiNi jaM bhagijaM maI vi devi suvisu kahA iya jaNa pucchi bhAsai sai tthu jicAru puMDarikaNipuri sirapa bapAlu saru tA ciMtila kuberasirimAyatra chers savyu loDa saviyAraba roga so kuberapi bhAyaru ya beNNi vi te puNaravi NAyA ema bhaNatihi bAma loyaNu hiyacai paramucchAhuNa mAi dhattA-so pabhaNai bhayaNaviyAraharu gurNA deva surapariyariu ture vitihiM gutihiM guttau jo kuberapi jAyata muNivaru taM vivi maMciya datta gaya paramesari caliya suMdara coiya saMda 1 vi suMdari suNi // dhruvakaM // bajarahi majju ahaNANalaM / sirapAla ke guNasaMta | ghara sohANijjiya suravaraghari / sahu~ visaDa NaM sasura suresaru | ive mukurugyavAyai / paNa dIsa pAhU mahAratha / teSaM vijjiya caMdu divAyaru | kiM jAnahu~ vihAya sivijAyA / da suhidaMsaNasaM pANu / tAmasamuhaM vaNavA parAi | suNi sAmiNa kevalaNANadharu // ujjANa mahAriMsi avayari ||1|| 2 jhANacaseNa nimIliyaNecara / so Aya tumhAra bhAru / velli va amayarasoheM siMciya / huI hayagayalAlAmayasari / aparNe paMtha biNi vi pAMdaNa / MB give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza : bambhaNDAhRNDalakhoNimaNDalucchaliyakrittipasarassa saNDeNa samaM samasI siyAi karaNo Na lajjanti // 31 // GK do not give it. 1. 1. MBK AsopeNAsi / 2. MB vRttu / 3. MB sirivAlahu / 4. siripAle vasu BsI siripAvasuM / 5. G kuramyaM; K kuharagama but corrects it to "kuharugyaM / 6. K gaya te biNi vi / 7. M samuhaM B sumuhuM / 8. M guNavAla / 2. 1. Bomits from deSi down to calliya in 5a. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 32 manuSyoM, suroM, asuroM aura vidyAdharoMke lie zaraNa svarUpa samozaraNameM virAjamAna guNapAla jinendrane jo kahA thA aura jise maiMne aura tumane sunA thaa| he devi sulocane ! usa bote hue kathAnakako mere abhijJAnake lie khie| isa prakAra satI sulocanA, jayakumArake pUchanepara zrIpAlakI guNa-paramparAkA kathana karatI hai| apane gharoMko zobhAse indra ke vinodI jIkA da kSiNa meM zrIpAla rAjA vasupAlake sAtha isa prakAra rahatA thA mAno indra devoMke sAtha rahatA ho| isa bIca kuberazrI mAtAne vicAra kiyA aura apane mukha-gahvarase nikalanevAlI vANIse kahA-'saba loga bhAvapUrNa dikhAI dete haiN| akelA merA svAmI dikhAI nahIM detaa| aura eka dUsarA merA baha bhAI kuberaprima ki jisane apane tejase candramA aura sUryako jIta liyA hai| ve donoM gaye aura phira lauTakara nahIM aaye| kyA jAne ve mokSa cale gaye? aisA kahate hue usakA sudhIjanako milAnevAlA bAyA~ netra phar3aka utthaa| usake hRdayameM parama-utsAha nahIM samA skaa| itanemeM vanapAla sAmane A phuNcaa| ___pattA-vaha kahatA hai-he svAminI sunie / kAmadevake vikArakA nAza karanevAle kevalajJAnake dhArI, mahARSi, guNapAla devatAoMse ghire hue udyAnameM avatarita hue haiM // 1 // vApara eka aura tIna guptiyoMse yukta tathA dhyAnake kAraNa nimIlita netra, jo kuberapriya muni huA thA, vaha tumhArA bhAI AyA hai| yaha sunakara devI romAMcita ho utthii| mAno amRtarasase latAko sauMca diyA gayA ho| yaha paramezvarI vandanA-bhakti ke lie gyo| azvoM aura gajoMkI lAra aura madakI nadI baha gyii| dUsare rAstese donoM sundara putra cale, jinhoMne ratha Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [32.2.6 diha tehi uvaSaNi viyoyadhu sadalu sahalu komalu var3apAyavu / pattharaghaDisa jaDina bahurayaNahi saMthura NANa buhayaNavayaNahiM / nahU tali jakkhu NAma jaMgapAlava avara NihAliu paravaramelau / dhattA-jagapAlaNariMdaha tavacaraNe suru loeM tahiM saMNihiu caNe // tahu aggA pazciu garamihazu vasupAlu bhaNai siripAla suNu ||2|| viNi vi NArita viSiNa vi garavara jai peiMti hoti tA maNahara / taM NisuNevi phumAre uttauM veva deva maI mugiuM nniruttaaii| jaravesepA saralasomAlI eha duijI NaDai mhelii| tahi avasari kAmeM saru Dhoiu mAyApuriseM ramaNu paloina / DhillIhUyau NIvIbaMdhana paribhamaMti jayaNaI kai maNu / phurai aharu pAseu pAkyalai - kaisabhA daDhavadhu vi vidhli| susai vayaNu khaliyakkharu bhAsai tA kaMcuii suiyaha sIsai / pukkhalavaivisayammi suhamma rammau desu dhaNohe ramma / tahi siriri lacchIhara NaravAi tahu suhakAriNi dhariNi jayAvai / jasamai duhiya mahiya NicaMde pucchiSTha jAvai Navivi priNdeN| khayakaMdappaDappadumada akkhiu iNdbhuuisvnnideN| purisavesa pazcaMtI jANa jo so putihi jovaNu mANai / taM NisuNivi mahu gAyaNavAyaNa dipaNA rAeM bhAuppAyaNa / diTThala maMtihiM jaM jiha jehana kanju payAsita taM tiha tehaja / ghattA-pariyacivi puraI sadhayavaDaI payarAiM sakheDaI kbbddii|| NacAvahi dAvahi taNaya tiha varaittu NihAlahi turidha jiha // 3 // pekkhu peskhu pazcAta NirAvaya tA maI ANiya vaNadevaya / suya jayarAu Nayari NacaMtI jaNu Navarasasalile siNctii| pahiM eu samAgaya puradharu tuhaM diTTo si hosi eyahi baru / Nacai muddhahi saccha sahejI Naparamesaraputti duijjii| tAI juvesa dipaNaI vatthaI AharaNaI maMdiraI pstthii| esthatari saMhisuhaI jaNaraja jaNaNiyAda pesiuhakArau / 2. MB bihiyAyau; T vihayAyau / 3. MB pAyau / 4. B jugapAlaja / 5. MB suraloe / 3. 1. MB paccaMta / 2. MB vRtta / 3. MB saru kAmeM / 4. MB kapiya taNu / 5. MB daDhabaMdhu vi vilulaa| 6. B susiyavayaNu / 7. MB kaMcuiyA / 8. MB sahammaDa / 9. MB sirijali / 10. MB nnivrssdeN| 4. 1. MB Naja paramaisara / 2, B suhA jaNiyArau / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 4.6] hindI anuvAda prerita kiyA (hAkA) thA aise-unhoMne upavana meM komala vaTakA vRkSa dekhA jo ghAmako naSTa karanevAlA, daloM aura phalose ladA huA thaa| vahAM pattharase nirmita aneka ratnoMse jar3A huA, manuSyoM ke dvArA budhajanoMke vacanoMse saMstuta jagapAla nAmake yakSa aura manuSyoMke meleko dekhaa| pattA-jagapAla rAjAke tapazcaraNake kAraNa logoMne usa sura ( yakSa ) ko vanameM sthApita kiyA thaa| usa yakSake Age manuSyoMkA jor3A nRtya kara rahA thaa| rAjA vasupAla kahatA hai ki hai zrIpAla ! suno- || yadi donoM nara, nara yA nArI, nArI hokara nAcate to sundara hotA / yaha sunakara kumAra zrIpAlane kahA ki he deva-deva ! maiMne nizcita rUpase jAna liyA hai ki yaha dusarI sarala aura sukumAra mahilA hai, jo manuSya rUpameM nAca rahI hai| usa avasarapara kAmane apanA tIra chor3A aura mAyAvI puruSane sundara kumArako dekhaa| usakI nIMvokI gAMTha Dholo par3a gayI, netra ghUmane lage aura mana kAMpa uThA, oTha phar3aka gaye, pasInA chUTane lagA, kasakara baMdhA huA kezapAza bhI chUTa gayA, mukha sUkhane lagA aura vaha lar3akhar3Ate zabdoMmeM bolane lgii| taba kaMcukI usa sahRdayase kahatA hai ki puSkalAvatI dezameM sundara prAsAdoMvAlA ramyaka nAmakA deza hai jo dhana-samUhase ramaNIya hai| zrIpura nagarameM usakA rAjA lakSmIdhara hai, usakI zubha karanevAlI jayAvatI rAnI hai, usakI AdaraNIya 'yazovatI' nAmakI lar3ako thii| rAjAoMmeM zreSTha usa rAjAne jagatapati muniko praNAma karake pUchA--jinhoMne kAmadevake darparUpI vRkSakI jar3oMko naSTa kara diyA hai, aise indrabhUti munIndrane kahA thA--jo isa kanyAko puruSarUpameM nAcate hue pahacAna legA, vahI isa kanyAke yauvanakA Ananda legaa| yaha sunakara rAjAne majhe rasabhAva utpanna karanevAle gAyana ora vAdanakI zikSA dilaayii| mantriyoMne jisa prakAra jaisA dekhA thA, usa kAmako unhoMne Aja prakAzita kiyaa| dhattA-dhvajapaTavAle, gAMvoM, nagaroM, kher3oM aura kabbaDa gAMvoMmeM jA-jAkara isa kanyAko isa prakAra nacAo aura dikhAo, jisase isakA vara zIghra dekha le / / 3 / / pratyakSa binA kisI bAdhAke use dekho-dekho| "taba eka nagarase dUsare nagarameM nAcatI huI aura naurasarUpI jalase logoMko sIMcatI huI, isa kanyAko lAyA hU~--jo mAno bana-devatAko taraha hai / isa samaya isa nagarameM AyA huuN| tumheM maiMne dekha liyA hai, tuma isa kanyAke vara ho gye| aura jo usa mugdhAko sundara A~khoMvAlI sahelI nRtya karatI hai vaha dUsaro naTarAjakI putrI hai| taba usa yuvezane una logoMke lie vastra, AbharaNa aura prazasta ghara diye / isI bIcameM sudhIjanoM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mahApurANa [32.4.7 tahu vayaNe calliya bipiNa vijaNa aggA aNusaravi jA sajjaNa / sAma Niyacchina tehiM arUDhaDa garavara cNclturyaaruuddh'| Asu pamagiAu so siripAle diNNa dhaNu leppiNu hvaale| ghasA-so tahi kayapariNAmeM Diu sahasA kumAra hayavari pdis|| AsagaNu ji seNNamajhi calima hari duru gapi dUrullaliSTha // 4 // bAipavAijalolliyaNayaNahaM...hAhArata mellaMvaI sayaNahaM / mAhavA mAusamIca samAyau / idvavioyasoyataviyaMgama paNa pakhujima u pahiu vihaMgeu / jaNi vi soDa karaMti NiyAriya maMtihi kaha va kaha va saahaariy| gayaI tetthu jahiM jiyavammIsaru kevalaNANadhAri joIsaru / vaMdiu baMdArayasayavaMdiGa bhattii mavvalou mANaMdiGa / bhaNiuM kuverasirIi durAse pupta mahArau Ni mAyAse / tahu bhayavaMta samAgamu kaiyahuM pabhaNai jiNu saptamu diNu aiyAhu~ / taiyatuM AyeDa pekkhahi vAlA tA paNaveppiNu muNi guNavAlala / suragiritali saMThiyaI surattaI sivira muaipiNu maayaaputtii| pattA-yamahAmahiharaNiyaDi kANaNi kusumiyataruvari viyaDi // riuNA turayattaNu parihariya bhIyaru rayaNIyararUvu dhariu ||5|| 3. MB aNusaraMta / 4. MB SaNavAleM / 5. 1. MB add after this the following lines :penasveviNavaNa soyakataja samala vi pariyaNu hi bhavaMtau / avalokaMtu bhamAi mahi saMtau (Boxnits it) hAhAkAra karatau dekhie pucchiya maMti jagattayasevie / kahaha eha ki mucchi3 gaMdaNu jo agacaMdu (B jagavaMdu) jema varacaMdaNu / keNa vi kahiya patta paramesari harivareNa hiu paravarakesari / taM NisuNevi vaccha pabhaNaMtI mAhiyale NivaDiya devi ruvaMtI / aMgu samoDaha dukkheM rANI (4 roNI) sapi va daMDAhaya vihANo / hA hA putta majhu vicchoisa keNa durAseM hayavada boija / ki avahariyaI raNi caraMsaha pavikhaNihariNivasaMhihi putii| hA ki pAveM hita maha gaMdaNu tihaNajaNamaNaNayaNANadaNu / hA vihi daiva pheNa hari DhoiDa meM maha pusaju palu vicchoiu / puhaNAha guNamaNirayaNAyaha hA kahaM musku (B kasu muka) kasara bhAyA / jeNa arNagaha haya bANAvali so paI putta Na baMdira kevali / kasU thAhAvami ko AsaMghami hA hA daiva karaNa disi laMghami / 2. MB mAvai / 1. MB mueviNu / 4. MB raNiyarattaca / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 5.12] hindhI anuSAva ko sukha denevAlA mAtAke dvArA hakArA aayaa| usake kahane para ve donoM hI cala diye aura jo sajjana the ve unakA anusaraNa karane lge| itane meM unhoMne caMcala ghor3epara baiThe hue eka aprasiddha AdamIko dekhA, zrIpAlane usa ghor3eko mAMgA, azvapAlane use dhana lekara de diyaa| pattA-vahA~para vaha kumAra apane kiye hue karmake pariNAmase pravaMcita humaa| jaise ho kumAra ghor3epara ghar3A, senAke bIcameMse jAtA huA vaha 'azva' dUra jAkara ekadama ojhala ho gayA hai . . HERE * A~suoMke pravAha jalase polo A~khoMvAle, svajanoMke hAhAkAra karate hue bhI vaha ghor3A zIna adRzya ho gyaa| rAjA vasupAla mAtAke samIpa AyA, iSTa-viyogake zokase santapta zarIravAlA vaha isa prakAra gira par3A, mAno paMkhoMse rahita pakSI gira par3A ho| zoka karatI huI mAtAko mantriyoMne kisI prakAra manA kiyA aura use sAntvanA do| ve loga vahAM pahuMce jahA kAmadevako jItanevAle kevalajJAnadhArI yogIzvara the| devoMke dvArA saikar3oM bAra bandanoya unako vandanA kii| bhaktise madhyajana Anandita ho utthe| kuberazrIne kahA ki-khoTo AzAse mAyAvI ghor3A mere putrako le gayA hai| he jJAnavAn ! usakA samAgama kaba hogaa| taba jinavarane kahA ki sAtaveM dina Aye hue bAlakako tuma dekhogii| taba muni guNapAlako praNAma karake mAM aura putra usa zivirako chor3akara sumeruparvatake talabhAgameM sthita ho gye| ghattA-vijayA nAmaka vizAla parvatake nikaTa khile hue vRkSoMvAle jaMgalameM zatrune apanA azvapana chor3a diyA aura bhayaMkara rAkSasakA rUpa dhAraNa kara liyA ||5|| Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. 10 10 318 viluliyA sidda rahA ro paMDurapatrirattadIharadasaNo maMdarakaMdarasaM tiDo sisaharasamadAdA bhI so NavaghaNasAmalakuvalayakAlo bhAsaha hittA ghariNi mahArI kutu durtakayaMtI bharai kuberasirI putto ehi bhavajalasAyarasaraNaM mAmaNio turaNa kumAro tA vihaMgajANiyasuM hidukkho battA - raNabheraighuradhAriyakaMdhara ho juvarAya kAraNa duddharaho mahApurANa 6 kapAla jI a 13 bhaI kkhu khala rosaparatvama mAgivaDa jalati kALApali mA ohaTTa Asa tuhAraja amarisarasavasu kahiM miNa mAiu so rakkhe khageNa duhAi huya bipiMga vicattAri samuggaya padya cAri aTupaDiyA solaha battIsa bhayaMkara rUbau taM pibaDDiDa vavagayasaMkhahiM yattA -- rayaNiyarahu muyabalu u kaliuM kiM hor3I kammu niyaMtiyacaM [ 32.6. 1 kaDiyala lakSya ghoNasa ghoro / vagdhacammavara viraiyavasaNo / maNuyAcacikiya gaMDo / jaliyajalaNajAlA Ni keso | khayaro hoUNaM veyAlo / paI yajammi sucaMpayagorI | josi idANI kaha jIyaMto / ahamiha miyakammeNa Nihito | jiNavarakamakamalaM maha saraNaM / iya jaNavattAbujhiya cAro / pato tahiM jayapAlo jakkho / caMDAsidaMDa maMDiyakaraho || fing krayaNIyo ||6|| jAhi jAhi bijjAhararakkhasa | vaiva savayaNavivari jagabaMdhali / mAtAsaha kumAra maDu kerala | ema bhatu mahaMtu mahAiu / vaNasurabaru vihiM ruvi hi dhAiDa | galata divya diggaya | avi haya solaha saMjAyA / battIsaha caTThi madhura / aTThAvIsa sarva saMbhUya / jalu lulu piyata jakhahiM / devahu hiya saMcalitaM // bhavirog kumAra citiyauM // 7 // // 6. 1. MB virayaM / 2. MB saMhituMDa / 3. MB gayajamme caMpayagoroM / 4. MB turaMtu kayaMto / 5. MB evahi kahi tuhu jAsi niyaMto / 6 MB bhaNai 7 MB jAma cihnikha B sAmaNo K. mANiNibha / 8. MB sudukkho / 9. MB jagapAlo / 10. M raNabharagharaghAriya; G raNabharadhAri / 7. 1. M mata / 2. MB parimAyA / 3. M aTThAvIsA sava / 4 MB ya baDDvaDa 1 5. MB kammaNiyattiya / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 6 vaha vetAla jisake uratalapara sarpoMkA hAra jhUla rahA hai| kaTitalapara ba~dhe hue sarpa vizeSase jo bhayaMkara hai, jo sapheda virala lambe dAMtoMvAlA hai, jisane bAghake zreSTha camar3eke vastra dhAraNa kara rakhe haiM, jisakA mukha mandarAcala parvatakI kandarAke samAna hai, jisakA gaNDasthala manuSyoM kI se zobhita hai, jo bAlacandra ke samAna (zveta) dADhase bhayaMkara hai, jisake bAla jalatI huI Aga kI jvAlA ke samAna hai, jo navaghanake samAna zyAmala mora nIlakamalake samAna kAlA hai, aisA vaha tAla AkAzagAmI vidyAdhara banakara usase kahatA hai ki tumane campeke samAna gorI merI gharavAlIkA pichale janma meM apaharaNa kiyA thaa| tujhapara isa samaya durdAnta yama kruddha huA hai / isa samaya jItA huA va kahA~ jAyegA ! taba kubera-zrIkA ne / yAda karatA hai ki yahA~ maiM apane karmake dvArA lAyA gayA huuN| isa samaya bhavajalarUpI samudrase tAranevAle jinavarake caraNakamala hI merI zaraNa haiM / taba vaha para jisane janavArtAse samAcAra jAna liyA hai aura jisane vibhaMga avadhijJAnake dvArA sudhIjanakA duHkha jJAta kara liyA hai aisA jagapAla nAmakA yakSa vahA~ A pahu~cA aura bolA ki merA kumAra azyake dvArA le jAyA gayA hai / 32. 7.12] 319 pattA- vaha yakSa yuvarAjake lie, jisake kandhe yuddhabhArako dhurA dhAraNa karane meM samartha haiN| tathA jisakA hAtha pracaNDa asthidaNDa maNDita hai, aise durdhara nizAcarase bhir3a gaye ||6|| 7 yakSa kahatA hai ki - he krodhase abhibhUta vidyAvara rAkSasa tU jA jA / tU jalate hue kAlAnala aura vizvake lie saMkaTasvarUpa yamake sukharUpI divarameM mata par3a terI Ayu naSTa na ho, mere kumArako tU mata staa| isa prakAra amarSake rasase vazIbhUta mahAAdaraNIya vaha mahAna isa prakAra kahatA huA kahIM bhI nahIM samA skaa| rAkSasake dvArA vaha do Tukar3e kara diyA gyaa| lekina vaha vyantara deva do rUpoMmeM hokara daur3A, usane una donoM ko Ahata kiyA ve cAra hue, mAno garajate hue divya diggaja hoN| cAroMko Ahata karanepara ke ATha ho gaye, ATha Ahata honepara golaha ho gaye, solahako Ahata karanepara bhayaMkara battIsa hAM gaye, battIsako Ahata karanepara cauMsaTha ho gaye / cauMsaThake do Tukar3e karanepara eka sau aTThAIsa ho gye| aura ve bhI dugane bar3ha gye| isa prakAra asaMkhyAta yakSoMne jala-thala aura nAkAzako AcchAdita kara liyA / ghattA --nizAcarakA bAhubala kama nahIM huaa| deva ( yakSa ) kA hRdaya Diga gayA, ki kyA hogA / usa karmako dekhate hue usane kumArake bhaviSyako cintA kI ||7|| Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 mahApurANa [32.8.1 se taha hotau suTuM paDivaNNa thiu viravi sevu pacchaNNam / kappayaselahu appari thAivi joyaNasana gayaNaMgaNi jAiti / riuNA pittau khayaloyariyaDa devi lahu vijjai dhariyacha / saNi saNi sirisihara uSiyala NivarNadaNa tahi tnnaakhviyl| phalisilAyalu TaMkiu saravara / diTThala jalu maNivi gaDa suMdara / toyAkaMkhara dhavali pavitthari pasariyakarayala laggA patthari / citai bAlau vibhiI gibharu devasahA salilu vi Niharu / tA tahi avasari kAmakisorI ghaDakaDiyala saMprIya gorI jalaviSaraMtari sA paisaMtI viTThI taruNa NIru bhrtii| teNa vi maga jAyavi komalu rasija teNa sukusumayaparimalu / ghattA-dhavalehiM calaMtihiM loyaNihi so mahivai mayaMNukoSaNihiM / / kalasaM kiyakaDii Niyacchiyau paDihAhayAi NAraMchiyatra / 8 / / sarasamaNubbhavapaNayasaNiddhA hari jai to taha cakku Na laMchaNu sasi jai to taha pAsthi kuraMga suravA to jai kulisuNa tahu kari maI avaloisa eku juvAgara kiM jANahuM jaM jaNava ghosai lai Ayau piyayamu tumhAra tA saMcAliyara paMca kumArija NaM kaMda maliu mukta bhAsiDa bhahe dhaliyagayaNahiM kiM mahu AsaNNAu NiviTThala taM NisuNeppiNu vihasivi bihAi ghattA-pukkhalavaimahihi sugohaNai sIhari sahai NaravAlaNivU Aiya bhavaNahU bhAsiu~ muddhai / vamma jai to tahu Na kosumaidhnnu| ravi jai to so Na vi atthaM gdd'| toyaha jaMtii mAi mahAsari / ki jANahu tellokahu rANaH / so siriyAlu NarAhica hosa / gholana thaNayali NaM maNihAra / gayahu pAsi NAvai gaNiyArikha / tAra tAsa AsaNNa duch| kiM joyaha adRDhahi NayahiM / Asi kAli kiM katthai diTThau / dipaNu paDuttara jettttknnitttti| paryaDammi desi dujohaNa / / lacchIkaMtahaNaM lacchidhuvu || 8. 1. MR suha / 2. MB sva / 3. MB dekheM dasu laGgaH T daladaha parNalaghu / 4. MB silaaryaal| 5. MB maNNeviNa suMdaha / 6. MB savisvari / 7. MB karayalu / 8. MB vibhayaM / 9. MB saMpAiyaM / 10. MB rayaparimalu / 11. MB avalacalaMtahi loyaNahi; K valaMtahiM / 12. MB mayaNukkoyahiM / 13. MFB paDihAya NAyAcvyiva; T parihAhya / 9. 1. MB samidada / 2. MB kusubhaSaNu / 3. ME gaNiyArau / 4. MB dhaliyavayahiM / 5. MB adahi / 6. MP pAyati / 7. ME"Ni / 8. MB lacchiparA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32.1.14] hindI anuvAba usane usake honevAle zubhako svIkAra kiyaa| aura vaha apanA praNchannarUpa banAkara sthira ho gyaa| vijayA parvatake Upara sthita hokara so yojana AkAzake A~ganameM jAkara zatruke dvArA pheMke gaye AkAzase girate hue kumArako devendrane zIghra apanI vidyAse dhAraNa kiyaa| dhIre-dhore zrIparvatake zikharapara use sthita (sthApita ) kara diyaa| vaha rAjakumAra vahA~ bhUkhase vyAkula hone lgaa| sphaTika maNiko caTTAnoMse kA huA sarovara thA, usane use dekhA aura jala samajhakara vaha sundara vahA~ gyaa| jalakI icchAse vizAla zveta pattharapara phailAye gaye usake hAtha pattharase A lge| bAlaka atyanta vismita hokara socatA hai ki dezake svabhAvake sadRza yahA~ pAnI bhI kaThora hai / itane meM usa avasarapara eka kAmakizorI gorI kamarapara ghar3A rakhe hue vahA~ aayo| usa taruNane jalake vivartameM praveza karatI huI aura pAnI bharatI huI use dekhaa| usane bhI usa mArgase jAkara acchI kusuma rajase subhASita komala jalako piyaa| pattA-kalazako kamarameM liye hue kAmakI utsukatAse yukta dhavala caMcala netroMke dvArA usa rAjAko dekhA aura jisako pratibhA Ahata hai, aisI usa bAlAne pUchA nahIM ||8|| jo sarasa manameM utpanna praNayase atyanta snigdha hai, aisI usa bholI gorIne bhavanameM Akara pUchA-ki yadi vaha viSNu hai to usake caka aura cihna nahIM haiM, yadi vaha kAmadeva hai to usake pAsa kusumadhanu nahIM hai, yadi vaha candramA hai to usake hiraNa cihna nahIM hai| agara vaha sUrya hai to usakA asta nahIM huA hai / yadi vaha indra hai to usake hAthameM vajra nahIM hai| he AdaraNIya ! mahAsarovarameM pAnIke lie jAte hue maiMne eka yuvakako dekhA hai, kyA jAnU ki vaha trilokakA rANA ho? kyA jAnUM ki jisake bAre meM loga kahate haiM vaha vahI zrIpAla nAmakA rAjA ho / lo, tumhArA priyatama A gayA aura apane stanoM, maNihAroMko ghumaao| saba pAMcoM kumAriyAM calIM, mAno hAthIke pAsa usakI hathiniyA jA rahI hoM, mAno kAmadevane apanI bhallikAeM chor3I hoM, ve usa kumArake pAsa phuNciiN| usa bhadrane kahA-AkAzako dhalita karanevAle aura Adhe-Adhe netrose Apa kyoM dekha rahI haiN| mere pAsa Akara kyoM baiThI ? lagatA hai ki kahIMpara Apa logoMko maiMne dekhA hai / yaha sunakara DhITha bar3I kanyAne javAba diyaa| pattA--puSkalAvatI bhUmipara acche godhanavAle duryodhana nAmaka prasiddha dezake sindhupura nagarameM lakSmI nAmakI apanI patnIse rAjA narapAla aisA zobhita thA mAno viSNu ho / / 2 / / 2-41 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 mahApurANa [ 32. 10.1 10 haI sasa ekatahi lahuyArI jayadattA eyahuM gruyaarii| mayaMNata mayaNava kumArihi jayavA jeTTaI jaNamaNahArihi / avara vi vimala vayaMsiya chaTThI asaNiveyakharida ditttthii| amhAhi sahu~ uvavaNi kIlaMtI kaamuymnnehennubbhNtii| maggiu te tAeNa Na diNNA pucchiu jai ko pariNai kaNNau / maNi jaNaNu risiNA pihu~boheM evahiM garavai kAI vivAhe / rohiNIu hosaMti pisajiha tuha pusiu sirivAlahu calihu / puNu amhAI maggai taDiveyara pivayaNeNa Niruttara jAyaja / corivi ANiyA NikaruNe jlysiNgsNcoiycrnn| teNa durAsaeNa duIte NihiyA NijaNi rosu vhte| pattA-Nivasa kANaNi NiSacchavi jaNita tAlerajuyalasaMNihathaNiu / appaDa hiyavada soyaMtiyana sirivAlapaMthu joyNtiyu||10|| tuhUM jiNAhu paI taviyaI aMgaI aNNu ki gAina matthA siNgii| lai lai pariNi kaMta ricacaMhi avaruMDahi dIhahiM muyadaMDahiM / bhAsada sUI u jai ci ravaNNalaM kapaNArayaNu hoi NAdiNNauM / aNNeka vi kumAri saMprAiya rakkhaMsiruvaM kahi vi Na mAiya / NiyaDI hoti aNaMgeM saiddhI paMcahiM sarahiM uratthali viddhI / savara haya sAragi va lolai suyaha kerasu vayaNu NihAlai / tahi avasari gaiyaDa cha vi taruNita bagghihi gaMdhe NAvaha hariNiu | iyarai puNu pAsAu viraiyAu sayAmaggu sohai aisaiyAu | sarasAlAva tAsu sui pAviya yaNajuvala mINA iva bhAmiya / jaM vajahu maIi avaruMDiu / jaM kaNNAvata kapaNai khaMDiu / ta doseNa vija gaya NAsivi thiya sesimuhi appANa dUsivi / hUI kAmagaheM vivarerI pucchA suhaTa tuhUM kaha kerii| dhattA--acalate Nijjiyamahiharaha sA kahA savaiyaru Naravarahu / / sirisiharahu caujIyaNasayahiM rayaNaru asthi maMDiu dhayahiM / / 11 / / - - - - 10. 1. MB mayaNakati / 2. MB teNa tAja |u diNNaja / 3. M phudoheN| 4. B NiyavayaNeNa / 5, MNiruttaja / 6. MB mAlUra / 11. 1. MB pariNi / 2. MB suhau jai vi suravapaNauM / 3. MB saMpAiya / 4, MB saMkhasarUviNi kaha vi / 5. MB lusii| 6. MB pNcsrehi| 7. M jayaNajuvala mINI iva; 8 pAyaNakUda mINI ina / 8. MB mNddh|...MB sasivimuha / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 11. 14] hindI anuvAda 323 10 maiM usakI ratikAntAse choTI kanyA hU~ / inameM bar3I jayadattA hai / madanakAntA aura madanAvato, janamanake lie sundara kumArI jayAvatI jeThI hai aura bhI chaThI sAlI bimalA hai| jise hamAre sAtha upavana meM krIr3A karate hue azanivega vidyAdharane dekha liyaa| usako kAmuka vRtti snehase bhaMga ho gyaa| usane kanyAko bhaugA, pitAne. inakAra kara diyaa| usane munise puchA ki kanyAse vivAha kauna karegA? pRthubodha munine pitAse kahA ki he rAjan ! isa samaya vivAhase kyA ? tumhArI putrI bANayukta zrIpAla cakravartIko gRhiNI ho gayI hai| phira azanivegane hama logoMko mAMgA, kintu pitAke vacanase vaha niruttara ho gyaa| taba jaladake zikharake samAna apane perako calAnevAlA vaha niSkaraNa hameM curAkara le AyA aura khoTe AzayavAle usa durdAntane manameM krodha karate hue hameM yahA~ rakha diyA / pattA-hama loga rAjakumAriyAM hokara bho tAlapatroMse apane stanako DhaMkatI hai, aura apane manameM santApa karate hae rAjA zrIpAlakA rAstA dekha rahI haiM // 10 // 11 tumhIM mere svAmI ho, kyoMki tumane hamAre aMgoMko santapta kiyA hai| nahIM to kyA ? svAmIke sirapara sIMga hogaa| he svAmI ! isa gRhiNIko lo aura apane zatruoMse pracaNDa bhujAoMse usakA AliMgana kro| taba vaha subhaga kahatA hai ki yadyapi kanyAratna sundara hai-phira bhI binA diye hue vaha merA nahIM ho sakatA / eka aura kumArI vahA~ aayo| rAkSasoke rUpameM jo kahIM bhI nahIM samA pA rahI thii| kAmadevase AkrAnta usake nikaTa AtI huI vaha (kAmadeva ) ke pAMcoM bANoMse urasthala meM viddha huI bhIlase Ahata hariNIko taraha vaha caMcala thii| aura usa subhagakA mukha dekha rahI thii| usa svasarapara ve chahoM taruNiyAM calI gyiiN| jisa prakAra bAghakI gandha pAkara hariNiyAM calI jAtI haiN| dUsarIne eka prAsAda banAyA / usameM sone kA palaMga atyanta zobhita thaa| zrIpAlake kAnoM meM sarasa AlApa Ane lagA aura zrIpAlake netrayugala machalIkI bhAMti ghUmane lge| jaise hI usa kanyAne priyakA AliMgana kiyA vaise hI usakA kanyA lata barama ho gyaa| isa doSake kAraNa vidyA naSTa hokara calI gyo| aura vaha candramukhI apane ko doSa detI huI kAmagrahasa vivarNa ho gyii| sundara kumArane pUchA ki tuma kauna ho? __ pattA-acalatAmeM mahogharako josanevAle narazreSTha zrIpAlase vaha apanA vRttAnta kahatI hai-zrIzikharase cAra sau yojana dUra aura dhvajose maNDita ratnapura nagara hai // 11 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 mahApurANa [32.12.1 thaNiya veDa tahi asthi Naresara joiveyadevihi pallA vru| asaNiveDa tahu puttu pamaptaDa teNANeppiNu iha tuTuM Sikta / havaM tahu taNiya vahiNi piya taDiraya leM pesiya paiMNiyaha samAgaya | kiM jIvahi ki muva siMdhiyasili Niva DepiNu khayali girivryli| dUraha joio si maI rose kira paI haNami nnisaayriveseN| javara ha jihaya vammahakaMDe iNdcNdnnaaiNdvihNdde| deM sohaggabhikkha maI manigala maccharu mejhivi tuhaM olaggiSTha / ekavAra ja kari karu Dhoyahi ekavAra jai muhUM avaloyahi / to jIviyaphala maI jagi laddhalaM .. taM tahi bhAsita teNa Nisiddhaya / maha viNa pAraddha mahucchava jAi paI deti mileviNa baMdhava / to giNhami to dhuna bajami kaNNAsAhaseNa harDa lajjami / tA sA gaya javega rayaNaurA bhAsai bhAihi mAriyavairaha / mutra so para maggiyapalasayalaI maI diha bhamiyaI giddhalAI / ghattANIsAsajalaNajAliyadisaha asahaMtii asaNiveyasasaha // jahiM zivasai thiru vara jittamahi tahiM pesiya mayaNavaDAya sahi / / 12 / / - tAi gapi sUhala ambhatthita jo rakvesai jaNavADa dutthira / vijAhararAyahiM raidhuttiu dhaNiyaveyamasveyahaM putti| so pariNesai ruiyaraviraha cakaTTi siripAlu mahApaDa / rUvaM tuhArau hiyavai bhAvaha vijuveya piya dukA jIvai / bhaNai kumAra kAI bhAsijjA hotau keNa kammu laMpijjA ! jAhihaha piyayamu hosmi| pAlahi lIlAliMgaNu desami / taM NisuNivi gaya gehaha dUI Aloiya kumAri kisa huii| Aiya puNu virahAura tettahi acchA Naramayaraddhau jettahi / kumAriu ramaNabhAvarasa gillAu saMbhAsaMtu tAla purtivallae / cattA-avaloivi suMdari suMdarita daNi gaTThau khaNi ke vi kuMyariu // NaM muNivaravittihi duggailaNaM sukaimaihi jaDakaimAu // 13 // 12. 1. 4 jAiveyaM / 2. MB tuI iha / 3. MB NisAyaraveseM / 4. M dihi / 5. MB kara kari / 6. MB bahuviNae / 7. K mileppiNu / 8. MB mArIya / 13. 1. MB sirivAlu / 2. MR cha / 3. MBK vijjaveya / 4. B suMdaru / 5. MBT moyarita and gloss in TkssaamokhraaH| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 13. 11] hindI anuvAda 12 vahAMpara stanitavega nAmakA rAjA hai, jo jyotivegA devIkA priya pati hai| azanivega usakA uddaNDa pramAdI putra thaa| usane yahAM lAkara tumheM DAla diyA hai| maiM usakI priya bahana vidyuddhegA huuN| usake dvArA bhejI gayI maiM tumheM dekhane AyI hU~ ki tuma jIvita ho yA AkAzase pahAimeM caTTAnapara girakara mara gye| vaha kahatI hai ki maiMne roSapUrvaka dUrase tumheM dekhA ki jabataka maiM tumheM nizAcara rUpameM mArUM, tabataka meM kAmadevake bANoMse Ahata ho utthii| ( indra-candra-nAgendrako vikhaNDita karanevAle bANase) meM saubhAgyako bhaukha mAMgate haiN| vaha majhe do| iA chor3akara maiM ApakI zaraNa meM haiN| eka bAra yadi tuma merA hAtha apane hAtha meM le lo, eka bAra yadi merA muMha dekha lo, to maiM apane jIvanakA phala saMsArameM pA jaauuNgii| taba usa kumArane usake kahe huekA niSedha kiyA aura kahA--"yadi tumhAre bhAI loga ekatrita hokara bar3A utsava prArambha karake vinayapUrvaka tumheM dete haiM to maiM vivAha ( grahaNa ) kruuNgaa| yaha maiM nizcayapUrvaka kahatA huuN| tumhAre isa kanyA sulabha svabhAvase meM lajjila huuN|" taba vaha vegase ratnapura calI gyo| aura zatruoMko mAranevAle apane bhAIse kahatI hai ki vaha AdamI mara gyaa| maiMne mAMsa-khaNDoMko khojate hue giddhoMke jhuNDako vahA~ ghUmate hue dekhA hai| pattA-ni:zvAsakI jvAlAoMse dizAoMko prajvalita karanevAlI azanivegakI bahana viyogako nahIM sahatI huI, apano sakhI madanapatAkAko vahAM bhejatI hai ki jahAM pRthvIko jItanevAlA vaha sthira vara nivAsa kara rahA thA / / 12 / / usane vahAM jAkara usa sUbhagase prArthanA kI ki jo isa duHsthita janapada aura vidyAdhara rAjAoMkI ratise vyApta putriyoMko stanitavega aura pavanavegase rakSA karegA, apanI kAntise sUryake rathako Ahata karanevAlA vaha mahAprabhu zrIpAla cakravartI unase vivAha kregaa| tumhArA rUpa mujhe hRdaya meM acchA lagatA hai| "priya vidyuvegA kaThinAIse jIvita hai| kumAra kahatA hai ki tuma kyA kahatI ho ? honevAle karmakA ullaMghana kauna kara sakatA hai| he dutI ! tuma jaao| maiM usa bAlAkA priyatama hU~gA / aura usa bAlAko lIlApUrvaka AliMgana duuNgaa| yaha sunakara dutI ghara calI gayI, aura ekadama ducalI huI kumArIko dekhaa| phira vaha virahAtura vahA~ AyI ki jahA~ vaha vAmadeva thaa| ramaNa bhAvake ramase AdeM vaha kumArI apane pahaleke tAtase sambhASaNa karatI huii| ___ghattA-usa sundara sundarIko dekhakara ve chahoM kumAriyAM eka kSaNako vanameM bhAga gayI haiM, mAno sukavikI matise jar3a matiyAM bhAga gayI hoM / / 13 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [32. 14.1 Aya NisaNNI NiyaDi khagesari NAI samuddAsaSaNa mahAsari / cavai savayaNu piheppiNu hatthe aityu ji ghoratavaha saamthe| momasiyako hAvatyArA .. maraNu kA vi hoi bhddaaraa| hau~ vi sAhiM jaMpiya aiksvami' taM paI puNNavaMtu kira rakkhami | to vi deva vIsAsu Na kijai vaNayaraduggaDa bhavaNu rainjAi / ema veriphNu maragayatoraNu khaMbhA umpari kayala NihelaNu / tahi kuberasiritaNamaha Nihiyara ratte kaMbaleNa sNpihiyu| aNudiNu aitihiM rairasaturiyahi jiha Nau ghiSpai bhUgoyariyahi / tiha tahiM duddhari ramaNu thaveppiNu gaya paNaiNi pesaNu mAseppiA / aruNAvaraNacchapaNu kharato. maNivi bhAsapiMDu meruDe / Ni NivacaMdu ruMdagayagayalahu aMgutthaliya ghuliya karakamalahu / ghattA-AesapurisaNAmaMkathari duushvioysihitaavhri| tA~ raktraNabhizcahi Nimmalahu dharma ANivi appiya pappilahu // 14 // NANArayaNaphuratapaIvada siddhkuuddjirnnnnilysmiivd| jAva pavitra dharaNiyali pariviu tA pahu aMgu baileppiNu uhi / tasiu khayaru uhi pAhi cNclu| vahaM payaNahalaggava gala kaMvala | paDita dharahi kiMkarahiM Niyacchiu jANavi mayaNavaIhi payacchiu / etahi eNa vi divau jiNa dukiyadukkhalakkhaNikkhayakaru / thui virayaMtaha duNNayasADaI vihaDiyAI dddhkuliskvaaddii| je diveM gaTThA saMghiu malu meM viTTha uppalai kevalu / je di kudivi ohaTTA je viheM sammai parivai / je diha uvasamu saMpanjai je di appau paru nnaaji| je diLe dumAigai NAsaha jaM dikheM jagu sayalu yi dos| so didau dukAmaNivArau devadeva arahaMtu bhddaaru| thottavittu kaimaggapasiddha guNavAlaMgaruheM paarddh| ghatA-tuTuM mAyayappu tuhu~ saMtiyA tuhuM giralaMkAra vi hiyayaharu / jiNa Nimmaya terI jehiM taNu iha tihuyaNi tesiya ji aNu // 15|| 14. 1. M atyu ba mora / 2. MB maNeppiNu / 3, MB bhAveppiNu / 4. MB sA / 5. MB pari / 15. 1. MB jibhavaNa / 2. M leviTa diu; B balevigu tuTTiu / 3. MB etaeNa te diu / 4, MB NiTu paMciya mala 1 5. MdegNivAriu / 6. MB tihuyaNi phuDa tesiya / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 15.14] hindI anuvAda 327 vaha vidyAdharI pAsa Akara baiTha gyii| hAtha se apane mantrako Dhakakara vaha kahatI hai ki yahA~ ghora tapakI sAmathyase he kAmadevake vANa samUhakA vistAra karanevAle, he AdaraNoya ! kisIkA bhI smaraNa nahIM hotaa| maiM bhI snehase kahIM gayo tumheM dekhatI huuN| puNyAtmA tumhArI rakSA karatI huuN| saba bhI hai deva vizvAsa nahIM karanA cAhie aura vanacaroMke lie durgama bhavana banAnA cAhie / yaha kahakara pannoMke toraNavAlA eka prAsAda usane khambheke Upara banAyA, usa meM 'kuverazrI ke putra 'zrIpAla' ko rakha diyA aura lAla kambalase Dhaka diyaa| jisase pratidina AnevAlI ratirasarUpI ghor3iyAM ina manuSyaniyoMke dvArA yaha grahaNa na kara liyA jAye isa prakAra usa priyako usa durgrAhya dharameM rakhakara AjJA lekara vaha praNayinI calI gyii| aruNa lAla kapar3ese deke hue use mAMsakA piNDa samajhakara tIkhI coMcavAlA bheruNDa pakSo rAjAko le gyaa| vizAla AkAzatalase usake karakamalase aMgUThI gira gyii| ___ghattA-Adarza puruSake nAmako apanI godameM dhAraNa karanevAlI, duHsaha viyogako Agake santApako dUra karanevAlI, use rakSA karanevAle anucaroMne ghara Akara nirmala pavitra bappilAko sauMpa diyA // 14 // 15 nAnA ratnoMse camakate hue siddhakUTa jinAlayake samIpa dharatotalapara jaise hI baiThA, vaise ho apane zarIrako hilAkara rAjA zrIpAla utthaa| yaha caMcala pakSI irakara AkAzameM ur3a gyaa| kambala usake pairoMke nalase lagA huA calA gyaa| dharatIpara par3e hue aura madanavatIkA icchita samajhakara anucaroMne use dekhaa| yahA~para isa zrIpAlane bhI duSkRta lAkhoM pApoM aura dukhoMkA nAza karanevAle jaina mandirako dekhaa| stuti karate hue, durnayako nAza karane vAle dRr3havAnAke kivAr3a khula gaye / jisako dekhanese saMcita kudRSTi pApa naSTa ho jAtA hai| jisako dekhanese kevalajJAna utpanna ho jAtA hai| jisako dekhanese samyak darzana prApta ho jAtA hai| (viratna ) jisako dekhanese upazama bhAva prApta hotA hai| sva aura parakA viveka hotA hai| jisako dekhanese durgatikA nAza hotA hai| jisako dekhanese samagra saMsAra dikhAI detA hai| aise una daSkarmoM kA nivAraNa karanevAle devoMke deva AdaraNIya ananta bhagavAnko dekhA aura kavi mArgameM prasiddha stotra vratako 'guNapAla' ke beTe 'zrIpAla' ne prArambha kiyaa| pattA-Apa mAM-bApa haiM / Apa zAnti karanevAle haiM, Apa alaMkAroMse rahita hRdayakA dhAraNa karanevAle haiM / he jinendra ! jina paramANuoMse tumhAre zarIrakI racanA huI hai ve paramANu tInoM lokoMmeM utane hI the // 15 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 10 128 mahApurANa 16 sumaM kumAra vitthtthdd| AhAsa sirasaMjoyakaru / aNilaveDa pAyeM khagarANaca / suya bhoyavai bhoyajalavAhiNi / puccha teNa ko vi joIsaru | taM jANiyi jaMpiyaDa jaIseM / siddhakUDa jiNabhavaNaka bAI / iya divi jiNu guNahiM visidRDa tA tahiM saMpatta kheyaraNaru iha bhogavari samuSNayamANava piya kaMtabara NAma tahu gehiNi ko hohi tti paNayataNayadi varu gAhadhariya saMjama suhalI seM jeNAeM viddhati suNiviDaI hosa so vammahasaramatthahi havaM joya rAyaNa Niveiu cchaMtu vi kumAru ucAila faaiti pAsAyaDu uppari sA bhovai teNa suIlIneM eha pAri Asavisa NAiNi far AhAre eha visUI pattadrAhipuriyaMciNi thaNajuyalaDa NizcaNirUviyauM [ 32. 16. 1 gudAi | tu subaha surkheva satya hi / rava tuhuM varhi saMbhoiDa / haru duri puru saMpate dAvi suMdari / vidiya baMdhayavilINeM / eha NAri asubha vikhaNi DAiNi / visihiNA va curuti saMbhUI / dujalINa maNatA viNi / niyamaNatharddhatta dAviya // 16 // 17 garalesati NaM bhAraNasIlI / samalahu dosAyarahu paDhukkaI / sANi va dANamettakayamettI / mAyabhA jaibeNi vi pecchami / ho pahuca manu vivAheM / darisi suMdara mAyaveyahu / kaMdareNa viNu vaghi mahelI rayaNa va misa puravaNa thakkai marA iva zizu ji mayamattI ho ho ukkaMThita ziru acchami to uM jIvami diTThe gAI ma bhaitu yarimeyahu aNu vikkhi ji jaDa icchiu jiha taM pArIrayaNu duchiu / trisUyaNiMdAvAyaviruddhe utta ucca eppiNu NiNi thera taM Nisunivi khayareseM kuddhe / ehu gahila ghau pivaNi / ghatti so tahiM teNa ji bhiseM / vattA - chuDu chuDu ji vihita bAlu tehiM haeNrikeDa pavaNajavaputtu jahiM || jhAyaMtu maMtu balaNijjiya sosavitajiyama ||17|| 16. 1. MB suhamaMDani / 2 MB uvaiu / 3. MB do| 4. MB sarUvaM / 5. MB saMbhAsi / 6.CK record sahalI iti pAThe sarveSAM karNaparicitena; zAstralInena vA / 7. MB paratAviNi / 8. MB caDhataNu / D 17. 1. MB gayasati va paramAraNaM / 2. MB mayarAha va 3, M sANi va dANamasakaya; B sAjidakayametI / 4. MB durgAchiu 5 MB rU gharevi / 6. MB jahi / 7. MB sA hariyAgaMja tu Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 17.1] hindI anuvAda 16 isa prakAra viziSTa guNoMse parama jinendrakI vandanA kara vaha kumAra raMgamaNDapameM beTha gyaa| taba eka vidyAdhara puruSa vahA~ aayaa| aura apane donoM hAtha sirase lagAte hue bolA-isa bhogapurI nagarImeM unnata mAnavAlA 'anilavega' nAmakA vidyAdhara rAjA hai| usakI kAntivatI nAmako priya gRhiNI hai / usakI bhogavatI nAmakI lar3akI hai| rAjAne yogIzvarase pUchA ki isa praNaya putrIkA vara kauna hogA? jo pragAr3ha dhAraNa kiye gaye saMyamameM dhurandhara haiM aise yogIzvarane vicArakara kahA ki-zisonAra kI barAha lage hue siddhakUTa "jina-bhavana' ke kivAr3a khula jAyeMge vaha kAmadevake bANoMko dhAraNa karanevAlo svarUpameM prasiddha tumhAro kanyAkA bara hogaa| rAjAke dvArA nivedita meM yahA~ dekhate hue-he rAjan ! maiMne tumheM dekhA nahIM cAhate hue bhI usane kumArako uThA liyA aura vaha nabhacara zIghra AkAzamAgaMse ur3A / prAsAdake kAra khelatI huI, nagara Anepara kanyA use dikhaayii| apane bandhaoMke zokameM lIna tathA zAstrameM lona usa 'zrIpAla' ne 'bhogavatI' ko nindA kii| yaha nArI viSaile dAMtoMvAlo nAgina hai| yaha nArI azubha kahanevAlI DAina hai| ye binA AhArako viSUcI hai, ye binA jvAlAoMkI Aga hai| pattA--vidyAdhara rAjAkI vaha lar3akI usa durjanameM lIna manako santapta karanevAlI apane nisya sundara anupama stanayugalako tathA apane manameM doupaneko use dikhAyA / / 16 / / yaha mahilA binA guphAkI bAdhina hai, ye mAranevAlo viSazakti hai, rAtrike samAna yaha mitra (sUrya) ke sAmane nahIM ThaharatI, yaha zyAmala doSAkara (candramA ) ke pAsa pahuMcatI hai| yaha madirAke samAna nitya madamatta rahanevAlI hai, kuttoke samAna dAnamAnase mitratA karanevAlo hai, "acchA-acchA maiM utkaNThita yahA~ sthita rahatA hU~, jisase donoMkA mAyAbhAva dekha skuuN| svAmIke dekhanepara hI maiM jIvita raha sakatA huuN| vivAhase mujhe kyA lenA-denA?" aisA socate hue sasa sundarako jisane zatrubhedana kiyA hai, aise mAruta vegake lie use dikhAyA aura usane yaha bhI kahA ki jisa prakAra usane use nahIM cAhA, aura usane nArIjanakI nindA kii| apanI kanyAkI nindAkI bAtase viruddha hokara usa kruddha vidyAdhara rAjAne vaha sunakara kahA ki-uThAkara isa pAgalako pretavanameM pheMka do| taba 'detya' ne zrIpAlako bur3hiyAkA rUpa banAyA aura usa anucarane use vahA~ pheMka diyaa| pattA-zIghra hI usa bAlakako vahAM pheMka diyA gayA ki jahA~ 'pavanavega' kA putra 'hariketu' mantrakA dhyAna karatA thaa| aura balase jote gaye jise sarvopadhi vidyAne maMTa diyA thaa||17|| 2-42 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [32. 18.1 18 taviraNetA piMgalakesaha daaddhaabhiisnnrknssh| vinai yatai aMha uhivi aMjali taM taM tehau~ / piva piva tAhi bhAMtihi pIyasa suiDapitu Na vi ki pi vi bhiiyu| puruchA paDa tuhuM hiri siri dihi mahi kaha devi hara sA savosahi / siddhI tujhu vIra paramoM tI paviloiya vuddddhaavsthe| laddhadivvavijJAsAmara) NiyataNu pusiya teNa nniyho| so jAyaTa puNaravi NavajovyaNu tA pattara khayarAhivarNadaNu / pabhaNai sIha keDa tuhUM sAmiSTha iI tuha phikaru pesaNagAmiu / o kahio si Asi risivayaNahiM so divo si deva giyeNayahi / muTu dusajAi Ni hiravajA jANio si maiMI siddha vijji| ghasA-bAraha saMvacchara baha vasiDa phalakAli anja vijahi tasi / / dazveNa lacchi dArisahaM hArisadA ema bhaNivi gara gaiyara jAvahiM pahara cayAri vi NiTThiya tAvahiM / galiya rayaNi saggamita divAyara saMcajhiu vasuvAlasahoyaru / raNNi bhavase teNa NiviTThI jarasImaMtiNi tarutali dittttii| uggAmiSi kara bhiDuSi NayaNaI dei tAhi jaNavau duvvynnii| citai garavai vara hojala taNu gAu mANusu viNibaMdhu viNiddhaNu / ho kiM NAyarehiM kalahijjA theri bhaNepiNu eha hasijjai / tA ciraNArii NiyataNu jehI vihiya kumAraDu takkhaNi tehI / meM hatye NiyaMgu parima jiha pugvijaya siMha puNu dicha / purumahilAi rAyahu viNNaviyara maI barazttavariSTha samavithau / jaM jiha dehi deva Nivyatita taM tiha ararsasvu pariyattika / tAsu gavesA pesiya rAeM vaNi jarne kubersirijaaeN| siihsrhsrpuuriyvipphi| saMThiya cadisu miliya pauppahi / didadyA solaha suhada mahAbaLa solaha patthara ghaTTapavaTTala / pacA-so Tehi bhaNiDa sumAragirihiM aggai thAivi paMjaliyarihiM / bho bho kumAra kiM" cikkamahi golayahu upari golA thaSahi // 19|| 18. 1. MB dADhI / 2. MB bhiisi| 3. MB miyauM / 4, MB tAe biloiya / 5. MB vihi papahiM / 6. MB Niva 19. M sNsiv|| 19. 1. MB bhvNtii| 2. B java / 3. ME bhiDivi / 4, MB vari honaa| 5. MB NisaMSaja NivaNa: T viNibaMdhaDa / 6. MB hA phiha / 7. MB para maTThau / 8. M jarasarUDa; Barasasau / 9. MBuditi| 10. B tess| 11.G ke| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 19.15] hindI anuvAda 18 lAla lAla A~khoM aura pole bAlIvAlI aura dAdAsa bhayaMkara rAkSasakA veSa dhAraNa kiye hue vidyAne jaise-jaise vamana kiyA, piyo-piyo kahanepara kumArane aMjalImeM bharakara usa-usako usI prakAra piyaa| vaha vIracitta usase jarA bhI nahIM iraa| rAjA usase pUchatA hai ki tuma hrI zrI-dhRti-koti yA mahI kyA ho| vaha devI kahatI hai ki maiM vaha sarvoSaSi vidyA hU~ ki he vIra ! jo tumheM paramArtha bhAvase siddha huI huuN| taba usa vRddhAvasthAvAlene use dekhaa| prApta hai divyavidyAkI sAmarthya jisameM aise apane hAthase usa kumArane apane zarIrako chuaa| usakA phirase navayauvana ho gayA aura taba vidyAdhara rAjAkA beTA aayaa| vaha sindhuketu bolA ki thApa mere svAmI haiN| aura maiM ApakA AjJAkArI sevaka / muni-vacanoMke dvArA jo kucha kahA gayA thA, use maiMne Aja apanI A~khoMse dekha liyaa| duHsAdhya niravadya siddhavidhAke dvArA maiMne Apako acchI taraha jAna liyaa| pattA-bAraha varSa taka maiM yahAM rahA aura phalakAlake samaya Aja vidhAne mujhe pIr3ita kiyaa| devane tuma-jaise logoMke lie lakSmI do aura hama logoMkA udyama ( puruSArtha ) vyartha gayA // 18 // isa prakAra kahakara jaise hI vaha vidyAdhara vahA~se gayA, vese hI cAra pahara bIta gye| rAta bItI, sUrya udaya huA aura vasupAlakA bhAI calA / jaMgalameM calate hue usane eka vRkSake nIce beThI huI eka bUr3hI strIko dekhaa| hAtha uThAkara, netroMko Ter3hAkara, loga use durvacana kaha rahe the| rAjA 'zrIpAla' ( ase dekhakara apane mana meM socatA hai ki tinakA honA acchA lekina bandhurahita garIba honA acchA nhiiN| aphasosa hai ki nAgarikoMke dvArA jhagar3A kyoM kiyA jAtA hai| bur3hiyA kahakara isakA upahAsa kyoM kiyA jA rahA hai ) usa bur3hiyA strIke chUnepara kumAra bur3hiyAjaisA ho gyaa| kumArane apane aMgako apane hAyase chuA, usakA zarIra jaisA pahale thA, vaisA hI aba dikhAI diyaa| usa ativRddhAne rAjAse nivedana kiyA ki maiMne varake caritrako satyApita kara liyaa| he deva ! usake zarIrameM jo maiMne vRddharUpa nivartita kiyA thA, usI prakAra usane usa sapako choDa diyaa| taba rAjAne usake khojanevAle bheje| banameM jAte hae 'kaberapI' ke beTe 'zrIpAla' ne siMhoM, sose pUrita haiM dizApatha jisake tathA jisameM cAroM dizAeM mila rahI haiM, aise catuSpaya meM solaha mahAbalazAlI subhaTa dekhe aura atyanta gola solaha patyara dekhe| __ghattA-una logoMne hAtha jor3akara, Age baiThakara atyanta madhuravANImeM kumArase kahA ki he kumAra ! Apa kyoM jAte haiM, ina gocha pattharoMko rakha dIjie // 19 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 mahApurANa [32.20.1 20 iyarahaM paMthiya jADaMNa lambhai rAyANai gosiMgu Na dubhai / iya vihaseppiNu paMthiu duI va uppari vaTu Na thkd| jAmi bappa ki eNa palAveM rAyaviNoeM micchaagaaveN| emva bhaNaMtu vi dhariu NisaM bhiSi devAikheM sattii bhivi| paTTattiviDi vi raiya challe pucchiya kiMkara buddhimhioN| kavaNu desu ko paravai muMjai vaTTahi baTTaThavaNu kiM jujjai / bhica kahati mahAsiharUDhahu uttaraseDhiyAhi veyddddhhu| pavaNaveta NAmeM khayarAhiu ettha mahIvai akkhayarAhiu / jo Avaha Naru vaTTaparikkhahi solahakhayaraNaresarasikkha hi / ujjalavaNyA NavalAyapaNa so pariNesAi solaha kaNNa / gaya aNuyara NiyaNiyarAyaMtiu kuvare aggai gamaNu ji ciMtincha / meha vimANasihari joeppiNu bhUyaramaNu kANaNu melle ppiNu ! thakumahANayarachu bahi jAmvahiM avara vi vuDha parAiya tAmbahiM / pattA-jarakasarasiraha laMbiyathaNii AveppiNu theraNiyabiNi // : rogIlAi ki pibaSita "paloisapiDavara thaviSTa / / 20 // pasidilacammachiraulavivaNNI tarutali vAsu ji NiyaDi nnisnnnnii| NivavAla? pherau sirimAgaNu diTTaSTha oillira kamalANaNu / chuhataNDApahakheeM khINa aMgu NihAlavi Nika virANarDa | tiNi tisAchuhapAhasamaNAsAI diNNaI boraI amyaabhaasii| prAsiyAI suhaeM rasa giddhaI bIyaI pIraMcalaI NibaddhaI / vasuvAlahu jAvi parisesami NiyapuraNadaNavaNi pAiresami / iya ciMtaMtu jAma so acchA NiyabaMdhavasaMjoDa nniycchaa| tA vuDDhai kuMdujaladaMtii / dehi bhollu bhAsira pahasatii / mahu phalAiM ki muhiyai bhakkhahi / vayaNu phema Nilaja nnirikvhi| cavaNariMdu asaJcu Na jaMpami jaM maggahi saM sayalu samappami / jAi Avadhi tuI Nayasa mahArata vo miNami dAlidu tuhArau | kavaNu payaka ko tuhaM ke jAyaDa bhaNa yeri bho iha ki aayu| 20. 1. MB vi / 2. BK bukkA / 3. MBT hAiveM; GK record ap hAiveM iti pAThe'pyaya mevArthaH; T hevAkheM iti pAThe'pyayamevArthaH / 4. MBK mahalle / 5. MB mahAsiharahA G mahAsiraha / 6. MB pariNA solaha NivakaNyau / 7. MB gaya para NipaNiyarAyaI maMti) T aNuyara / 8, MB degsihae / 9. MB teNa pavija / 21. 1. MB pasaDila / 2. MB birAla / 3. MB mohalla; K bohalliDaM / 4. MB pAsiyAI / 5. MB rsviddii| 6. MB sesami / 7. MB kiMbaha / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. 21. 12] hindI anuvAda 333 20 anyathA he pathika! tuma jA nahIM skte| taba pathikane haMsate hue kahA ki rAjAko AjJAse gAyake sIMgako nahIM duhA jA sakatA / he subhaTa ! maiM jAtA huuN| isa pralApa, rAjavinoda aura mithyAdharmase kyA ? aisA kahate hue bhI use rokakara pakar3a liyaa| usane kupita hokara zaktise stambhita kara gola pattharoM ko poThikA usa zailameM banA do aura buddhise zreSTha usane anucaroMse pUchA ki ye kauna-sA deza hai ? kauna sA rAjya kAlA hai ? strI ko pratyAroM kI kyA upayakka hai ? taba anucara kahate haiM ki bar3I-baDI zikharoMse yakta bijayA parvatapara 'pavatavega' nAmakA vidyAdhara rAjA jo ki 'akSaya' zobhAvAlA hai, yahA~kA rAjA hai| solaha vidyAdhara rAjAoMke dvArA sIkhI gayI, isa pattharoMkI parIkSAmeM jo manuSya saphala hogA usako eka lar3akI milegii| vaha gore raMgavAlI navalAvaNyase yukta solaha kanyAoMse vivAha kregaa| anucara apaneapane rAjAke pAsa cale gye| kumArane bhI Age calanekA vicAra kiyA, aura cala diyaa| megha vimAna zikharako dekhakara tathA bhUtaramaNa vanako chor3akara jisa samaya kumAra mahAnagarake bAhara ThaharA huA thaa| itane meM eka aura vRddhA vahAM AyI-atyanta bUr3hI atyanta jINaM / / / dhattA-bur3hApese sapheda sira aura lambe stanoMvAlI vRddhA strIne Akara kahA ki hai AdaraNIya ! maiM bahuta duHkhI huuN| aisA kucha bhI kahA aura beroMkI piTArI rakha dI / / 20 / / zithila camar3I aura atyanta vidrUpa, vaha per3ake nIce nikaTa baiThI huI thii| usane rAjakumArakA lakSmIke dvArA mAnya kamalarUpI mukha nIce kiyA huA dekhaa| bhUkha-pyAsa aura pathake zramako zAnta karanevAle amRtakA AbhAsa denevAle usane bera diye| usa subhagane rasase snigdha unako khA liyaa| aura dUsare beroMko apane aMcalameM bAMdha liyaa| (yaha socakara ki inheM rAjA vasupAlako dikhAU~gA aura apane nagarake nandanavanameM inheM bouuNgaa|) aisA socatA huA jaba vaha baiThA thA, tabhI apane bhAI ke saMyoga kI icchA karatA hai / taba jUhIke phUlake samAna ujjvala dAMtoMvAlI usa vRddhAne haMsate hue kahA ki ( mere beroMkI kImata do ) mere phaloMko kyA tuma muphta khAte ho ? nirlajjako bhauti merA mukha kyoM dekhate ho? taba rAjA kahatA hai ki maiM jhUTha nahIM bolatA, jo tuma mAMgatI ho vo saba duuNgaa| yadi tuma mere nagarameM AtI ho to maiM tumhArA dAridraya naSTa kara duuNgaa| taba vaha vRddhA kahatI hai ki tumhArA kauna-sA nagara hai ! tuma kona ho? tumheM kisane janma diyA ? aura yahAM kisa lie Aye ho ? Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 mahApurANa [32. 21. 13 pattA-te NisuNivi bhAsai cakavaha puri puMDarikiNi dipaNerada // guNepAlu rAsa bahu taNana suTa vasupAlahu bhAyara iGa lahula / / 21 / / jagi siripAlu NAmu jANijami suravINAtavihiM gAijAmi / mAyAirivareNa esthANiu joisirahiM asesahiM jANiu / guruvioyasaMtArve NiTThila acchami suTTa ihlkNtthitt| ai bhAyarahu milami to jIvami gaM to Nicchata jamauri pAvami / bhaNai buDDhe mo tuhu~ gara dINau eNa sahAya hosi Na rANau / borahiliyana baMdhivi livrm| kavaNe daithe tuhuM navu raiyA / paradogeSu tuI vi kiM NAsahi appANauM NaraNAha pyaashi| teraTha puru mahiyaraI agoyru| kahiM tuhuM kahi so tujhu sahoyara / patthi daviNu aliyana ji ma bhAsahi mahu vAhillahi vAhi viNAsahi / ArA sara sA bhaNiya' mahIse NAsi rou pANisaphAse / ghacA-Navaralivi payaNiyapulaha AlaggI tahu galakaMdalA // jANiya teNa vi bhAyAviNiya lai eha khayari mayaNe vaNiya // 22 // kahA kumAru ma bhanaMhAra cAlahi ho ho kettiu maIkheriyAlahi / kaIyaveNa kiM pUrai ADhappar3a sambhAveNa mRddhi J ghipd| vA ararUpa vimukara kayaNA usa komalasAmalavapaNai / bho bho NiNi garesara Nikala puvAdhidehai vasumAi pukkhala / tetthu dhoyakalahoyamahIhara tahiM rAvaidhari vasai karikarakara / rAu akaMpaNu vijbAharavAra sasipaha gehiNi dhUda suhAvai / NAmeM halaM muSaNayali pasiddhI sANa vija jA maha para siddhii| NahayaraNAhahiM milivi saNiddha maha vijjAjayapa NivaddhaSTha / ko varu tAe pucchiSTa jaivara teNa vi kahilaM tAsu cakesaha / avaru vi NisuNi deva tuhUM suiGlu kacchAvaivasuhadhi raryayAyalu / tahi mehaharai mayagalagAmiNi kaMpaNu khagayA pariNi bimANiNi / tAI putti bappila mahu piyasahita maMgomiNiramaNihi vallaha mahi / 8. MB sakphavai / 9..MB diNNaruha / 10. MB guNavAlu / 11, MP vasuvAlaha / 22. 1. MB siribAla / 2. MB aNeyahi / 3. MB yuddala tuhUM garavara dINau / 4. MB Niu / 5. MB dogatta / 6. B NAsami 19. MB saMparirse / 23.1. MB sasiyArahi T khriyaalhi| 2. MB kaivaeNa / 3, MB piTa / 4. MB bura / 5. MB gayari nnivsh| 5. milvi| 7. MB tuha ji| 8. MB rynnaayl| 9. BgomiNivi Navalavallaha mhi| Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 23.12] hindI anuvAda pattA-yA sunakara paravartI kahatA hai-kAntise yukta puNDariMkiNI nagarImeM guNapAla nAmaka rAjA hai usakA puSa vasupAla hai maiM usakA choTA bhAI hU~ // 21 // 22 jagameM zrIpAlake nAmase jAnA jAtA hai aura deva-vaNioM meM 'maiM gAyA jAtA hai| eka mAyAvI ghor3e dvArA maiM yahAM lAyA gayA hai| yaha bAta samasta jyotiSiyoMke dvArA jAnI gayI hai| guruke viyogake santApase duHkhI apane priyajanoM ke viyogameM atyanta utsuka duHkhI 'maiM' yahA~ raha rahA huuN| yadi maiM apane bhAIse milatA hai to jIvita rahatA hai| nahIM to nizcaya hI maiM yamapurake lie calA jaauuNgaa| vRddhA kahatI hai ki are tuma to dona vyakti mAlUma hote ho| isa svabhAvase tuma rAjA nahIM mAlUma hote ho / tuma bera bAMdhakara laaye| kisa vidhAtAne tumheM rAjA banAyA / tuma dUsaroMke dAridrayakA kyA nAza kroge| tumhArA nagara dharatI nivAsIke lie agocara hai / kahA~ tuma ? aura kaho tumhArA mAI ? bhana nahIM hai. yaha tuma sara kahate ho, tuma jhUTha mata bolo| tuma mere bAharako vyAdhi naSTa kara do| rAjAne kahA mere pAsa Ao aura usane apane hAthake sparzase usakA roga dUra kara diyaa| pattA-nava-saundaryase ullasita hokara romAMcako prakaTa karatI huI vaha usake galemeM Akara lipaTa gyii| usane bhI jAna liyA ki yaha mAyAvinI koI vidyAdharo hai jo kAmadevase Ahata ho uThI hai // 22 // 23 kumAra kahatA hai ki he devi ! apanI bhauheM mata claao| are-are tuma mujhe kitanA apamAnita karatI ho / tuma kapaTase priyako kyoM arjita karanA cAhatI ho| nizcayase sadabhAvapUrvaka tuma ise chor3a do| taba kanyAne apanA vRddharUpa chor3a diyA aura komala zyAma raMgavAlo usane kahA-he rAja-narezvara-niSkapaTa bAta munie ! pUrva videhameM puSkalAvatI nAmako nagarI hai| usake rAmapura nagarameM jisane svarNake samAna mahIparoMko dhoyA hai aisA hAthIke sUMDake samAna hAthoMvAlA akampana nAmakA vidyAdharoMkA svAmI rAjA hai| usakI 'zaziprabhA' nAmako kanyA hai| vahIM maiM bhuvanatalameM isa nAmase prasiddha hai| aisI koI vidyA nahIM hai jo mujhe siddha na haI ho| samasta vidyAdhara rAjAoMne milakara snehake sAtha mujhe vidyAoMko jItanekA paTTa bAMdhA hai| pitAne munivarase pUchA ki isakA kona vara hogA? usane kahA ki usakA vara cakravartI rAjA hogaa| he deva ! aba aura bhI sunie| tumhAre zubha phalakI kacchAvatI dharatIpara ratnAcala hai| usake meghapura nagarameM kampana nAmakA rAjA hai aura usakI hAthoke samAna cAlavAlo mAnase rahita gRhiNI hai| usakI lar3akI bappilA merI priya sakhI hai| jo bhAnI pRthvIrUpI (lakSmIrUpI) ramaNIko priya sakhI hai| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 mahApurANa [22. 23. 13 dhattA-avaloyavi tujhaMgutthaliya sA noeM timmA kaMculiya / / khajjhai viraheM vellahala kiha davadahaNe ahiNavelli jiha / / 23 / / dharu gaiyahi muhaNiggayavAyai mahu~ akkhira tahi taNiyai mAyai / ko di Aesapurisu nahu muhiya pecchivi suya mayaNeNa vimadiya 1 bAlavayaMsiyAi Na vikappira majjhu vi tAi saMhiyarDa samappiu / maI dhIriya sA sasirayarAhi... .. melAbaku karami sahu NAhi / cAmIyarapuravAre haridamaNa maNadheyasImatiNiramaNahu / tahiM ji desi aNNeka vi suMdari mayaNabai ti duhiya vijaahri| jaNaNahu pucchaMtahu rayaNujalu jo joihiM bhAsiu hayahimadalu / ANi uM pecchevi terau kaMvalu viyalisa tahi taruNihi maNi dihibalu / sUhava tunjhu vioeM pIDiya citAca sA vi bhamADiya / kaMdai kaNai vimuMchutaMsI dukara jIvai majhu vyNsii| pattA-taM terau pemmaparatvasai uddaamkaamkolnnrsaa|| sahihatthaha dINai mamgiyala paMguraNu maI vi AliMgiyaja // 24 // tuhuM etthANiu saDijavakhayareM eSa pajaMpiu paarevinniyreN| hauNana pattiyaMti gaya tetahi terI Nayari parAhiva attahi / paryakuvalayasaMgehaNacaMdhu payahiM paDiya guNapAlajiNidacha / sajaNaNayaNANaMdajaNerau pucchiu so AgamaNu tuhaars| teNa pauttara simabhUmIsara sattami diNi Avara bhAbhAsuna / vijAlAhe sahaM dhari paisai purayaNu sayalu ji ela ji bhAsaha / diTThau tuha bhAyara alikuMtala diTTI mAyari soyvisNtul| suramahiharasamIvi viNasaMtaI hA siripAla deva bhnnNtii| kaMdataI vimuzasirakesaI viTThaI priynnsynnshaasii| pavaha pahamihiMti puri taiyaI tuI milihIsi NarAhiva jaiya9 / ghattA-garatama gaye gaya ji gayAgayau gaNiyAva NAI vaNadevayaH || bho vallaha paI ekSaNa vigu jaNasaMkulu paTTaNu NAI vaNu // 25 // 24. 1. MB ghara / 2. ME amu / 3. MB vipiu / 4. MB sahiu / 5. MB sisiratharAheM / 6. M terau pecchivi: B terasa pucchivi / 7. MB maNa / 8. MBT vimukkavayaMsI; GA vimukkA tesIti pAThe'pyayamevArthaH; K vimukkatasoti pAThe'pyayamevArthaH; T vimuSakattasIti pAThe'pyayamevArthaH / 25. 1. BK paravara / 2. MB piya / 3, MB guNavAla / 4. MB vi / 5. MB mAyara tuha / 6. MR visaMyula / 7. MB sirivAla deva pbhnntii| 8. MB siri / 9. MBK sambaI / 10. M gayagajjigayAga; B gaya maya ji gyaagyho| Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 337 32. 25. 12] ghatA-tumhArI aMgUThI dekhakara vaha azrujalase apanI colI golI kara rahI hai| vaha komala virahase usI prakAra jala rahI hai, jisa prakAra dAvAnalase nayI latA jala jAtI hai // 23 // 24 ghara jAnepara mujhase--jisake mukhase vANI nikala rahI hai, aisI usakI mAne kahA-koI Adarza puruSa hai usako 'mudrA' dekhakara lar3akI kAmase pIr3ita ho uThI hai| usa bAlasakhone kucha bhI vicAra nahIM kiyA aura usane mujhe apanA hRdaya batA diyaa| maiMne use dhIraja baMdhAyA ki candrakiraNoMke samAna zobhAvAle priyase tumhArA milApa karA duuNgii| usI dezameM cAmIkara (svarNapurameM ) 'bhadanavegA' strIse ramaNa karanevAle haridamanakI 'madanAvatI' nAmako vidyAdharI sundarI sar3ako thii| pitAke pUchanepara muniyoMne kahA thA ki jo ratnoMse ujjvala himadalakI kAntiko Ahata karanevAleko lAye gaye tumhAre kambalako dekhakara vigalisa ho jAyegA usa yuvatIke manameM vahI usakA dhairyabala ( mana ) hogaa| he subhaga ! tumhAre viyogameM vaha pIr3ita hai| aura becArI tumhArI cintA-viyogameM por3ita hai| usane karNaphUla chor3a diye haiN| aura merI sakhIkA jInA kaThina hai| ghattA-premake vazIbhUta hokara tathA utkaTa kAmakrIr3Ake rasase bharI huI usa dInane vaha tumhArA kambala mogA aura maiMne bhI apane hAthase usa prAvaraNakA AliMgana kiyA // 24 // tuma yahA~para azanivega vidyAdhara dvArA lAye gaye ho| narapati samUhane aisA mujhase kahA / usapara vizvAsa na karate hue 'maiM' vahA~ gyii| he rAjan ! prajArUpI kamaloMkA sambodhana vikasita karane ke lie candramAke samAna guNapAla jinoMke pairoMpara 'maiM' par3I thii| tathA sajanake netroMko Ananda denevAle tumhAre Agamanako usane pUchA-unhoMne kahA ki bAla rAjA jo prakAzase bhAsvara hai, sAMtaveM dina aayegaa| aura vidyAlAbhake sAtha gharameM praveza kregaa| samasta purajana bhI yahI bAta kahate haiN| maiMne bhramarake samAna kAle bAlavAle tumhAre bhAIse bhI bAta kI, zokase vihvala mAtAse bhI milI / sumeru parvatake nikaTa nivAsa karate hue, he deva ! ve hA-hA zrIpAla kahate hue, unheM tathA Akrandana karate hue, jinake sirake bAla mukta hai aise saikar3oM parijana aura svajanoMko bhI maiMne dekhaa| ve saba nagarameM tabhI praveza kareMge ki jaba he rAjan ! tuma unheM mila jAboge / dhattA-nararUpI taru cale gaye, aura gaja bhI gaye aura mA gye| jo gaNikAe~ haiM mAno ve vanadeviyA~ haiM / he priya ! tumhAre ekake binA logoMse vyApta vaha nagara bhI vanakI bhAMti mAlUma hotA hai // 25 // 2-43 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 mahApurANa [ 32. 26.1 girisaridariSaNasayaI giyaMtiha . khayarAvAsahiM paI joyNtii| didI maulicchi lolatI paMdhI pNkhudddhuliyaaleyvtii| vijuveya tuha viraheM sosiya maraNamaNoraha maI mammIsiya / jai suha piyasaMjota saMdhami to vijAharapaTTa Na bNdhmi| NiyabhAlayali kisoyari jANahi appaDa mA laliyaMgi vimANahi / bhoyaSaihi kerI viyaliyamaya rakSyAriNi sahi tahi ji samAgaya / sattA tAivayaMsii dina ajju caMdu Nisi bhavaNi paiTThala / jiggaDa puNu jANiuM dussiviNauM jiNapulacchava parai saNhavaNauM / saMtiatthu sayalahiM suarevara siddhakUDajiNaNilai. karetvara / pattA-avaraI kapaNaDDa avarau mahiu avarahuM vi lehu mudai sahiu / / bhoyavaihi tuI sahi gavaraviya hakArI tuha ha paTTaviya / / 16 / / ema kaheppiNu gaya sA suMdari maNimayakuMDalamaMDiyaNNau sattAvIsa joyaNavattau asaNiveyanayareM vaNi cittaDa uccAivi Niyapuracaru NIyau haI paI dodiyahaI joyaMtI jAma tAma terI vitthAreM etthAyai tahuM maI avaloiu kaMcuirUDa deva maI dhariyala jANio siNemittikibaMdhe dhattA-iya bharahaNaresarakiMkaraho kaha kahai puraMdhi suloNiya hara ArUDhI sirisiharuppari / diu tahiM kANaNi chakkayaNau / bhUgoyariyana piya tuha rattaTha / maI kAruNNAraNa mRgeNesA / appiyAu garavAlahu dhIyau / acchami khagaNayaresu crtii| kahiya vatta harike ukumaar| mayaNe paMcamu saru maNi Dhoiu ! piDaullAu kuvalIhalabhariyara | kahiya puNddrikinnipurciNdhe| jayarAyahu tijgbhyNkrho|| varakuMdapuSpadaMtANaNiya // 27 // hama mahApurAre sisaTTimahApurisaguNAle kAre mahAkahapupphayaMtavirahae mahAmabharahANumaSiNAe mahAkamve vijAharakumArIvirahoSaNNaNa jAma basosamo pariccheyo samattI // 2 // saMdhi // 15 // 26. 1. MB daripaTTaNAI bhamaMtiha / 2. MP maMbhIsiya / 3. MB ha tuha / 27.1. MB migaNettau / 2. MB paMcamasarU / 3. MBT nnemittinnibNdheN| 4. MB birahadaNNaNaM / / 5. M3 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAva 26 We ha saikar3oM pAriyoM vAhanoM rahanoM ko dekhate hue taba vidyAdhara nivAsoM meM tumheM dekhate hue maiMne AMkheM banda kiye hue tathA jisake sapheda gAloMpara balakAvalI hila rahI hai, aisI caMcala vidyutavegAko tumhAre viyoga meM zoSita dekhaa| maraNako icchA rakhanevAlI maiMne use abhaya dAna diyA ki maiMne yadi tumhAre priya saMyogakI talAza nahIM ko to 'maiM' vidyAdhara paTTako apane bhAlastarapara nahIM baaNdhuuNgii| isa bAtako tuma jAna lo aura he lalitAMgI ! tuma apaneko kaSTa mata do / taba bhagavatIkI vigalita madavAlI tathA rati utpanna karanevAlI sakho bho vahA~ A gayI / usa sakhIne kahA ki Aja maiMne rAtameM candramAko apane gRhameM praveza karate hue dekhaa| aura phira yaha nikala gayA / sabane ise duHsvapta samajhA aura socA ki savere siddhakUTa jinAlaya meM zAntike lie 'jitendra' kI pUjAkA abhiSeka karanA caahie| 32. 27. 12 ] 339 pattA - dUsarI sakhiyA~ jinakA mudrA sahita lekha hai / bhogavatIko tU sahelI atyanta gauravAnvita hai, jo mujhe bhejakara tujhe bulAyA ||26|| 27 aisA kahakara vaha sundarI calI gyii| 'maiM' zrIparvata ke Upara car3ha gyii| usa kAnanameM maNimaya kuNDaloMse maNDita kAnoMvAlI chaha kanyAoM ko dekhA ki tumameM anurakta jina manuSyoMko azanivega vidyAdhara ne sattAIsa yojanavAle usa vanameM banda kara rakhA hai| maiMne karuNApUrvaka una mRga-netriyoMko uThAkara apane nagara meM le AyI huuN| aura una kanyAoMko rAjAke lie sauMpa diyA hai| maiM do dinoM taka bATa johatI huI, vidyAdhara nagaroMmeM ghUmatI rahI thI / taba hariketu kumArane tumhArI kathA vistArase kaho 1 yahA~ Aye hue maiMne tumheM dekhA / kAmane mere manameM apanA tIra 'calA diyA / he deva ! maiMne vRddhAkA rUpa dhAraNa kiyA aura beroMse bharI huI yaha poTalI rakha dI / puNDarIkiNI nagarameM jyotiSIne isa bAtako jAnA thA aura kahA thA / ghattA - isa prakAra zreSTha kunda - puSpoM ke samAna dAMtoMke mukhavAlI satI sulocanA yaha kathA. tInoM lokoMke lie bhayaMkara tathA bharata narezvarake anucara rAjA jayakumArase kahatI hai ||27|| saTha mahApuruSoMke guNa aura alaMkAroMvAle isa mahApurANamai mahAkavi puSpadanta dvArA viracita aura mahAbhavya bharata dvArA anumata mahAkAvyakA vidyAdharakumArI-viraha varNana nAmakA battIsavA~ pariccheda samApta huA // 32 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 10 15 saMdhi 33 sambrosa hisAmatthu tarurNe te payAsi // aaj suhAvazyAsNiyabuddhattu viNAsi || dhruvakaM // saMmAhiya vijAsosaNeNa sahAmakAmakAmagamaIhi for f tAruNAkiyAI gRha deva mahAraNa prANa vijAhara pisuNa ti jema madhu kaMcuivesuddhA riNIhi dhari theTa suvicitakUDa tahi vohI pIvarathaNIu kaMkellibAlapallavamuyAu tA dhArohaNa kiya teNa ullaMghivituriva mahaMgaNaMtu 1 bhoyara bhaDArI vijjuveya hers samAya mayaNalIla aNNA manoharaNiyA jarasaridhuya sira ke sAsiyAI avaloyavi taruNaddi taNiya riddhi chaMDijara jANiyama Ii komalakara phAsaNeNa / triNiya jara suhAI / khaga vayaNaI jaMpiyAI / tu cakapANi yameva viTTha ! Na kare ci ma vi tema / caDukhaMdha se suhakAriNIhi / Avehi jAhuM taM siddhakur3a / milidditi ana tuha paNaiNIu / avaloyahi kheravaiyAu / sA vijjucabala calliya gaNa / saMpateI jiNaharagaNaMtu / cattA--vaMdira tihuyaNaNAhu zrottasya varaghuTuI | ciNi ni buDhA muhasAlahi upaviTTaI ||1|| * tahiM dukkI vappila Niruvamaiya raramaNihi kerI NAI kIla / kapaNA aha avaiNNiyAu / kuri raI saMbhAsiyAI / puNu kaMcui thitirbuddhi / fresiri dakkhAviya sudavaI / MB give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza :vinayAGkurazAlavAhanAdau nRpacakre divamIyuSi krameNa | bharata tava yogyasajjanAnAmupakAro bhavati prazakta ( prasakta ? ) eva // 1 // GK do not give it. 1. 1. MB sAiNa / 2. MB pANaichu / 3. MB suhayAriNIhi / 4. MBT bodahIu / 5. MB saMpattava / 2. 1. M4 maNorama / 2. MB kuarihiM / 3. MB. visametabRddhi / 4. MB chaDivi / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 33 usa taruNa zrIpAlane apanI sarvoSadhiko sAmathyaM prakAzita kii| sukhAvatIne jo usakA bur3hApA kiyA thA usane use naSTa kara diyaa| jisane vidyAoMke zAsanako siddha kiyA hai aise zrIpAlane apane komala karatalake sparzase uddAma kAmako icchAkI mati ( buddhi ) rakhanevAlI usa sukhAvatIke bur3hApeko bhI naSTa kara diyaa| ve donoM yauvanase alaMkRta ho gye| vidyAdhara kumArIne ye zabda kahe-he deva ! tuma mere prANa iSTa ho, tuma sAkSAt cakradhArI viSNu bhagavAna ho| duSTa vidyAdhara jisa prakAra dUsaroMko mArate haiM, kahoM ve tumheM aura hameM na mAra deN| isalie zubha karanevAlI vRddhAkA veza dhAraNa karanevAlI mere kandhepara car3ha jaaie| vRddharUpa dhAraNa kara aao| vicitra zikharoMvAle usa siddhakUTa parvatapara cleN| vahA~ yuvAhadaya-pona-sthUla stanoMvAlI tumhArI praNayiniyA Aja mileNgii| azoka vRkSake nava-pallavoMko taraha bAhavAlI vidyAdhara kumArIko vahA~ dekhoge| taba usa kumArake kandhepara ArohaNa kiyaa| bijaloko taraha caMcala vaha AkAza mArgase calI / nabhake A~ganako lAMghatI huI, vaha turanta jinendra mandirake prAMgaNameM phuNcii| pattA--uccarita saikar3oM stotroMse tribhuvanake svAmI jinendra bhagavAn kI unhoMne vandanA kI, aura ve donoM bUr3he mandirakI mukhyazAlAmeM baiTha gaye // 1 // AdaraNIya bhogavatI, vidyuta vegA aura anupama bappilA vahAM phuNciiN| kAmadevakI lIlA dhAraNa karanevAlI madanAvato AmI / jo mAno ratirUpI ramaNIko krIr3A ho aura bhI manohara varNakI raMgavAlI mATha kanyAe~ yahA~ avatIrNa huii| vRndAvanarUpI nadIse dhoye gaye hai keza jisake, aise una vRddha-yUlAse una kumAriyoMne bAtacIta kii| una yuvatiyoMkI Rddhi dekhakara vRddha 'zrIpAsa' Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 mahApurANa [33. 2.7 thiya puNu pacchaNNI sA kumAri dullakkhacAru hoevi theri / varaittu tAi daMsaNarayAhi bhUbhaMgeM darisiu tabirayAhi / / tAi vi bollAviu piu aNaMgu .....mAyAjarAi pacchAiyaMgu / bhAyavaii tahiM pAradadhu hAsu vuDDhahu upari pemmAhilAsu / hali asaNiveya saisi kAI karahi lahu NavajuvANu varu ko vi gharahi / ghattA-tA khayarAyasuyAhiM baMbhu mahesaru acaH // NiralaMkAru jiNiMdu sAlaMkArahiM saMthuu ||2|| da rattAharAhiM bhavasayavirattu caMcalacitahigirithaviracitta / viraheM tattahiM tavacaraNatatta mRgaNettahiM jhANilINaNettu / majha khINahiM saMkhINapAu thardUtthaNIhi nniddhbhaau| kuDilAlayAhiM akuDilamailla jaNamaNasajihi Nimukkasana / pahacArakamiyamaMdaradarIhiM. divi paramesara suMdarIhi / ahiseu kayala pujApayAru tA baMkagIu NAmeM kumAru / saMpattaH sahuNiyapariyaNeNa thereNa theri pucchiya agreNa / AharaNa visesahiM viSphuraMtu ki dhAvai Naramelau turNtu| tA hasivi pauttara kaMcuI ke ke ma vi haya vijjAIi / iya bhoyarvati puri tisirairAu Nivasai raipehakaMtAsahAu / suga tAsu pahAvai jeTTa puttu sidhu NAmeM guNamaMDapaNe' giuttu / eyahi rayaNihi saMjaMtasANi bahurUviNi sAhaMtahu masANi / viraisa vijhai koTTaggabhaMgu jaraveeM kaMpAviyarDa aNgu| pattA-AveSpigu paNaeNa bhisaeM bhesaha diNNauM / vaDUDhaMtau jaraliMgu rAyakumArahu chiNNa // 3 // kamAla Nau phiTTa kaMThahu baMkabhAu kiha hosai sisugale ujjayatu samvosahi sijjhai muvaNi jAsu karaphaMsa tahu cakesarAsu Avesai mo jiNaNAhaNI/ Aucchiu jaNaNa biiyraa| te Nisuvi jaivaiNA pauttu / tuha putti pahAvai piyayamAsu / hosai suygiiyaabhNgnnaasu| NAmeNa pasiddhau siddhkuuddu| 5. MB so boiu / 6, B sasa; K sase / 7. K. svagarAya / 8. / suhi / 3. 1, B omits from giri down to mRgaNettahi inclu sive | 2. M miga / 3, 13 ghaDLa / 4. MB Nityarcha / 5. MBK Nimmukku / 6, MB baMkagI: / 7. M dhAvau / 8. MBK tisiMha rAu / 9. MB rahi / 10. MB sila / 11. MB degmaMDaNu / 4. 1. M sisugala ujjayattu / 2. MIK govA / 3. MB shsphuuddu| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 33. 4.5] hindI anuSAva kI bhUriyA jAnomA suzAsana zolI use dikhAI phira vaha kumArI chipakara baiTha gyii| aura durlaccha hai AcaraNa jisakA aisI vRddhA banakara baiTha gyii| usane darzanameM lIna vidyatadhegAke lie bhauMhake dvArA varako dikhaayaa| usane bhI usase kahA ki priya kAmadeva hai| lekina mAyAvI bur3hApese usake aMga chipe hue haiN| taba bhogavatIne vahAM majAka karanA zurU kiyA ki tumhArI prema abhilASA vRkSake Upara hai| hai vidyutavegA! sakhi tuma kyA karatI ho| zIghra hI kisI yuvaka lar3ake se apanI zAdI kara lo| ghattA-taba vidyAdharakI kanyAoMne alaMkAra pahane hue svayaM brahmA, mahezvara, Adi jinendrakI saMstuti ko jo svayaM binA alaMkAroMke the // 2 // lAla-lAla oSThoMvAlI ( raktAdhara ) unhoMne saikar3oM saMsAroMse virakta jinendra bhagavAnako saMstuti kii| caMcala cittavAlI, yaunagirIke samAna sthira citta jina bhagavAnkI, virahase Ardra santaptAoMne tapazcaraNase santapta jinadhara kI, mRganayaniyoMne dhyAnameM lIna netravAle jinendrakI, madhyameM kSINa striyoMne pApoMka kSaya karanevAle jinendra kI, snigdha stanoMvAliyoMne snehase rahita jinendra kI, kuTila AlApa karanevAliyoMne akaTuloM meM zreSTha jinavara kI, janamanako zalya rakhanedhAliyoMne zalyoMse rahita jinavarakI tathA isa prakAra apane AkAzagamanase mandarAcalako ghATiyoMkA ullaMghana karanevAlI una sundariyoMne paramezvarakI vandanA kara abhiSeka aura taraha-tarahakI pUjAe~ kiiN| itanemeM bekanIya nAmakA kumAra apane parijanoMke sAtha vahA~ aayaa| isa vRddhane usa vRkSAse pUchA ki vizeSa alaMkAroMse camakatA huA yaha manuSyoMkA melA turanta kyoM daur3a rahA hai| taba usa vRddhAne haMsakara kahA ki vidyAke AkarSaNa ( kAnti ) se kauna-kauna loga Ahata nahIM hue / isa bhogavatI nagarImeM trisira nAmakA rAjA hai| usakI sahAyaka ratiprabhA nAmakI patnI hai| usakA prabhAvatIse bar3A beTAhA. ziva nAmakA gaNoMse maNDita rAtrimeM jisameM kutte bhauMka rahe haiM, aise maraghaTameM vidyA siddha karate hue / isakA vidyAne koTAgra ( gardana ) ko Ter3hA kara diyA hai, aura avarake Avegase isakA zarIra kaiMpA diyA / pattA-praNayase Akara vaidyane ise auSadhi dii| aura bar3hate hue kumArake vRddhApanako chIna liyA // 3 // lekina usake kaNThakA Ter3hApana nahIM gyaa| pitAne vItarAga munise pUchA ki hamAre putrakA galA sIdhA kaise hogA? yaha sunakara munivarane kahA ki saMsArameM jise sarvoSadhi vidyA siddha hogI aise tumhArI putrI kumArI prabhAvatoke priyatama, usa cakravartIke chUnese lar3akekI gardanake TepanakA nAza ho jaayegaa| 'jinendra bhagavAn' kA ghara jo siddhakUTa nAmakA prasiddha mandira hai Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33. 4.6 mahApurANa raMgavi bhaDasamena avayarai eha srriunnike| jo NAsai kaMdharabhaMgurata so cuMbaI kaNNahi taNalaM vattu / aNNekku lahai maMDalu hayAri tA pabhaNa dhoH parovayAri / kiM kaNNai ki deseNa majha dhammeNa karami sAbhaitya sanma / tA veja veja ghosita NiveNa ArA sara ho bhAsita NiveNa | NaligAha karageM chittu jAma galemoDi paNahI tAsa tAma / gata maMdira saNuruhu saralagIu avaloyavi sudchu pahaTTa tAu / parameThidharaMgaNasaMThieNa prkjjaarmuktthienn| keNa vi kaMcuiNA bAhi mahiya iya maMtihi vasa pavita kahiya / sAvizyakacauDara hoknnvaayho| callica turiu gariMdu pAsu tAsu jaavaayho||4|| chuDu chuDu kari coiu dANavAsu jiNaharu chaljIcayANivAsu / bhAiNNa jAma khagiMdu tisiha KhisuhadasaNu paanniiyvisik| tA mAyAdii baMdhaNamaI Niu suMdaru NAvaha maTha maI / piyajIvardhaSNarakkhaNamaI maNivAvihi mihina suhAvaI / pallaTTaGa tisika apecchamANu jalaharavahajavavAhiyavimANu / ettahi muddhA ahiNavavarAsu taDiveyAyAra gresraasu| karasAhANihiyaha muzyiAi kaDa mANakaNayaNavimehiyAi / gaya patta suhAyA avara kA vi NAmeNa suhodaya jetthu SAvi / pattA-vaIdIvaraNeta rAyahaMsasahavAsiNi // pANiyavasthaNiyastha sohA vAvivilAsiNi ||5|| kapaNau ikArai jAma terathu jalakIlahi detiu kamalahatthu / tAmekka vi taruNiNa diThTha tAi / gaiyau saru pariyANi uM imAi / ettahi rAeM uddAmateya appANale viThThala vijjuveya / avaNiyau samAhappaMgulIu giyarUvadhAri thiu maMtu giit| to tahi avasari tahi ceDiyAi kiM mudai hatthahu phebiyAi | 4. MB vIru / 5. MB sAmasdhu saj / 6. M vijju vijju; besa vejnu but gloss vaMdya vaidya / 7. MB siSeNa 1 8. MB prnnaah| 9. MB galamoSThiya phittttiy| 10. MB maMdira taNuruha / 11. MB pahicha / 12. MB jAmAyaho / 5. 1. MB dayAvavAsu; TdegdayAvAsu / 2. B aivaNa / 3. M suhamuhavasaNapINoya; B muhimuha pANIya 1 MBdhama / 5. MBdegvimuddiyAi / 6. 1. MB to| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. 6.5] hindI anuvAda vahA~ vaha AyegA / usa dinase lekara isa 'jina mandira' meM vaha yoddhAoM sahita avatarita hogaa| vaha kumArake kandheke Tepanako dUra kregaa| aura kanyAkA mukha cUmegA, aura bhI vaha zatruoMko mAranevAle maNDalako prApta kregaa| taba vaha dhIra paropakArI kahatA hai ki mujhe kamyAse kyA uddezya ? maiM dharmase apanI sAmarthya aura siddhiko prAsa kruuNgaa| taba AcAryane use vedya ghoSita kiyaa| rAjAne kahA ki pAsa Aie / zrIpAlake nikaTa aao| kamalake samAna jaba usane hAthase use chuaa| jaise hI usane chuA, vaise hI usa lar3akekA Ter3hApana dUra huaa| sIdhI gardanakA vaha putra mandirameM gayA, pitA use dekhakara prasanna huaa| paramezvaroke parake A~gana meM jina mandirameM sthita, dUsaroM kA kAma karane ke lie utkaNThita kisI kaMcukIne vyAdhi naSTa kara dii| mantriyoMne yaha pavitra bAta rAjAse khii| pattA-racI gayI kapaTa mAyAke dvArA jisane apano nayo kAyA Dhaka rakhI hai, aise usa dAmAdake pAsa rAjA calA ||4|| .. .. . . . . . . : zIghra hI usane mada saranevAle hAthIko prerita kiyaa| aura jisameM chaha jIvoMkI dayA nivAsa karatI hai, aise jina-mandira meM phuNcaa| jina-mandirameM jabataka sudhIjanoMke lie darzanake lie tisira nAmakA vidyAdhara pahu~catA hai, tabataka pravaMcanA buddhi rakhanevAlI mAyAvinI vaha zobhAvatI usa sundarako usI prakAra le gayI jisa prakAra hariNI hiraNako le jAye | priyake jIvanarUpI dhAnyako rakSAke vicArase usa sukhAvatIne use eka maNi bAgoMmeM rakha diyaa| jisane AkAzameM pavanavegase apane vimAnakA saMcAlana kiyA hai, aisA vaha tisira vidyAdhara kumArako nahIM dekhakara loTa aayaa| yahA~para usa mugdhAne abhinava vara usa rAjAko hAthakI aMgulImeM pahanI gayI tathA manuSyoMke netroMkA madana karanevAlI aMgUThIse vidyutavegAke AkArakA banA diyaa| vaha vahA~se calI gayI aura vahAM pahuMcI jahA~ sukhodaya nAmako dUsarI bAbar3I thii| pattA-vaha bAvar3IrUpI vilAsinI zobhita thii| nava nIlakamala hI usake netra the| rAjahaMsoMke sAtha nivAsa karanevAlI aura jalarUpI vastra usane pahana rakhA thA // 5 // baha kanyA jalakrIr3Ake lie apane kara-kamalako bar3hAtI huI jaise hI kanyAoM ko pukAratI hai vaise hI use eka bhI kanyA dikhAI na dii| isane jAna liyA ki ve tAlAbase calI gayI haiN| yA ve sarovarako calI gayI haiN| yahA~ rAjA 'zrIpAla' ne uddAma vegavAle apane vidyut-rUpako dekhaa| apane mahattvavAlI auloko usane haTA liyA aura apanA rUpa dhAraNa karake sthita ho gyaa| usane apanA mantra par3hA, usa avasarapara usakI dAsIne kahA ki tumane apane hAyase mudrikA zyoM haTA do| 2-4 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dhayaradvasiliMdheyagAmiNIya susuhAvaI maha sAmiNI / jalaramaNakajasaMkejhyAu iha khagavAdhIyau NAzyAca / balivudhiyagayeleMbiyadhayADa aNNettahiM katthai jahiM gayA / tahiM gaya iNihiya samIvi tujhu avaru dhi parida vajarami gujjhu / kaNNAkAraNi maccharu vahati asamaMjasu dhruvu paI se vahati | ehatva jANivi madu rANiyAi invasiAillasamANiyAi / pattA-asthi vahari kharida tAhe jANu dalayaTTila / / aMgutthaliyai mAha tuha sakhvu pallaTiu / / 6 / / jo jo Avai tahu~ tahu sasAhiNiyataNusaricchasasisiyajasAhi / ciMtejasu anu mahANubhAva / saMcejasu pisuNa samudarAva / savimANavilaMpiyavivikeTa etvaMtari pattaja asnnivet| sasahoyarisTa NihAlamANa gau so NaheNa svaramANumANu / kheyara dahiM para vi Na muNaM ti mahu mahu ji bahiNi sayala vi bhaNati / aNNe muNiyapavacaeNa tAvakkhira tahiM kusumaMdhaeNa | suparidviyadiSTiamUDhapaNa gaya Nayara rkkhaaruuddhenn| daSasokkhaumpAyaNehi maI viTThaTa appaNu loyaNehi / viNu muddeza kaNNa ji purisarayaNu sacaH papau bhAsami aliyavayaNu / jaM vajaraMti guNavaMta sAhu gaMbhIra dhIra riu somarAhu / jo amgai hosai pakaNAhu Nicchanna so pahu siripAlu ehu / ghattA-dhammorUDhaguNaggi jo ArUDha bhAvaha / / iDa so vammabANu NArisarIraI tAvai / / 7 / / tA dhAzya bhara Ahavasemastha haNu haNu bhaNaMta halamusalahattha / laddhau varita kahiM jAi aju kahi hoirAu kahiM karai rajju / iya bhaNivi pavediu kheyarehi jaM piu puNNAlihi uttrehi| NaM sihari palaMbirajalaharehi maMdivasu divasIhAkarehiM / NaM caMdaNataruvara visaharehi hammai Na jAma phuriyAha rehi / joeppiNu saravara sAraNAlu haMsImuhacuMbiya sisu mraalu| 2. MB degsiliNby| 3. M susahAvaIi / 4. MB gayaTuMbiyaM / 5. MB dhuu / 6. MB mANu / 7. M suruDa; B skaa| 7. 1. M sakhudabhAva; B khuddabhAva; T samuharAva / 2. MB bhuddicha / 3. MB hohai / 4, MB sirivAla / 5. M ammA guNagge / 8. 1. MB bAhadi samasya / 2. MB palaMbiyaM / 3. MBK divasaNAhahaM / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. 8.6] hindI anuvAda 347 hasa-zAvakake samAna gativAlI mero svAminI sukhAvatI, jo jalakrIr3Ake kAmake lie saMketita vidyAdhara kumAriyAM yahAM nahIM AyI haiM tathA bhramarase cumbita gajoMpara avalambita dhvajAoMvAlI vaha kahIM aura calI gayI hai-vahA~ gayI hai aura mujhe tumhAre pAsa chor3A hai / he rAjan ! eka aura gupta bAta sunie kanyAke lie ISyA pradAna karanevAle ve donoM vidyAdhara nizcaya hI tumhAre sAtha asAmaMjasya kreNge| yaha jAnakara uvaMzIse bhI adhika merI rAnI sukhAvatIne pattA-vidyAdhara rAjA zatru hai, isalie unakA jJAna naSTa kara diyA aura he svAmI ! isa aMgUThI ke dvArA tumhArA svarUpa badala diyA // 6 // he mahAnubhAva ! jo-jo AtA hai, use apane zarIrake samAna tathA candramAke samAna pata yazase yukta bahana ke rUpa meM apane ko socanA aura isa prakAra samudrake samAna garjanavAle duSToMko prapaMcita krnaa| isI bIca jisake apane vimAnameM taraha-tarahake dhvaja lage hue haiM, aisA azanivega AyA, aura apanI bahanakA rUpa dekhakara tIvra sUryake samAna pravAhavAlA vaha AkAza-mArgase calA gyaa| vahA~para dUsare bahuta-se pracura vidyAdhara mI nahIM jAna pAte haiM, aura saba use merI bahana hai merI bahana hai, yaha kahate haiN| taba ekane jisane isa pravacanako jAna liyA hai, aise kusumacaka mAlIne usa samaya kahA ki suparisthitiko dekhane meM abhrAnta hai tathA jo per3apara car3hA huA aise usa nAgarikane jAnevAle gaye vidyAdharoMse kahA ki maiMne dekhane yogya cIjameM sukha utpanna karanevAle apane netroMse svayaM dekhA hai ki vaha kanyA binA mudrAke puruSarala hai| maiM saca kahatA hUMjhUTha vacana nahIM bolatA / jo guNavAda sAdhu, gambhIra tathA candramAka lie rAhuke samAna zatru kahA jAtA hai aura jo Age cakravartI hogA nizcayase yaha vahI rAjA zrIpAcha hai / pattA-dhanuSakI Doroke agrabhAgapara sthita yaha vahI kAmadevakA bANa hai, jo striyoMke zarIrako santapta karatA hai ||7 // Aja hamane zatru pA liyaa| aba yaha kahA~ jAyegA ? vaha kahA~kA rAjA hai ? aura kahA~ rAjya karatA hai ! yaha kahakara vidyAdharoMne use usI prakAra ghera liyA, jaise puzcariyoMne priyako ghera liyA ho| mAno meghoMse avalambita sUryako kiraNoMne, divasako ghera liyA hai, mAno candanake zreSTha vRkSako sone ghera liyA ho| aura jabataka phar3akate hue oThoMvAle una vidyAdharose vaha Ahata nahIM hotA tabataka kamaloMke sarovarako dekhakara ki jisameM haMsaniyoM ke mukhoM dvArA haMsa Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 mahApurANa { 33. 8.7 kaNNau gayAu kolavi samatva sA piyavayaMsi maNiyAvi patta / avaloyaci riuseNAviyAra bAlai aIsAgu kiva kumAru / hi solyu kama : aNNANiehi savvaNhu jena / yattA-nucAivi parihatthu ahiNavarkaghaNaghaNNai / puvuttai jiNagehiM varu saMNihiyau kaNNai // 8 // kariNi vya kahiM vi kolIvaNAsu gaya suMdari NiyayaNihelaNAsu / NiyahaohAmiyacaMdakati pecchaMtau phalihasilAyalaMti / dharaNIsutAi muddAi rahiu Na kAmu kAmakAmiNihi khil| avaloyavi bappila sAlapaNa pariyANi ugNayamAlapaNa / ihu so pariMdu guNapAlataNau jo pagaiNIhiM saMjaNiyapaNau | jo gijai devehi dharivi veNu jo dusthiyamavaNakAmadheNu / NaM palai samumAu dhUmaketa iya ciMtivi dhAiu dhUmakeu / jiNapaMgaNAu rAyAhirAu ukkhiu garuDe jAI jAu / Ni riuNA usirAvaisamIvi kAlairihi pabiyaNIlagIvi / kAlanakhaguhahi kAlAhivAsi ghisaTa harivAhiNisenjadesi / battA-dAhiNadavArabhi khayakAleNa virvajiu // sejjahi NAhu NisaNNu kAlabhuyaMgeM pujjiu // 9 // usirAvaipuravari hemavammu tahu bhicAhiM bhAsiDa tAsu kammu / jiha dhaDira seji jiha NaviSa NATa jiANiggaDa pattaDa dhUmakeu / jiha Niu Naravai aNNatva jhatti siha keNa vi Na muNiya puNa vi thatti / viha NisuNivi usirAvaipuresu kiMkaraI kuiDa kiM kiyau dosu / u rakkhiu kiM Aesapurisu kiM AuMghiu mahu hoMtu harim / tAvettahi raisuhaluddharaNa vappilamehuNaeM kuddhenn| caMdari Nisihi vamajAlapIli peyAlai paha Nikkhittu sUli / tAliDa vagge puNu mogareNa puNNAhiu NaDa dhippai gareNa / Nasa bhiujai sule sambaleNa Na khajjai NA rakkhasakuleNa / pattA-pittau jalaNi jalaMti tahi vi parihiu aviyalu // jiNapayapobharayAsu amgi vi jAyaja sIyalu // 10 // 4. B agNANi hiMsa va eha jAma / 5. B purvttaa| 9. 1. MB NiyasuNihelaNAsu / 2. MR NiyumuTu ohA~ / 4. MB guNavAla / 4. Bdegsajvasa / 5. B paMgaNAhi / 6. B azvigNau / 7. MB vaahinni| 8. MB visajjita / 10.1. B ki ravivau / 2. MB sddenn| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. 10.11) hinvI anuvAba zizu cUme jA rahe haiN| yaha dekhakara ki kanyAeM jalakor3A samApta karake calI gayI hai| vaha priya sakhI apanI maNi vApikApara A gayo / zatrusenAke upadravako dekhakara usa bAlAne kumArako chipA diyaa| una vidyAdharoMko vaha vidyAdhara usI prakAra dikhAI nahIM diyA, jisa prakAra ajJAniyoMko sarvajJa dikhAI nahIM dete / pattA-abhinava svarNakI taraha raMgavAlI usa kanyAne zIghra hI kumArako uThAkara 'jina mandira' ko pUrva dizA meM rakha diyA / 18] hathinIkI taraha ve vidyAriyAM kror3A vanase apane-apane ghara calI gyiiN| apane mukhase jisane candramAkI kAntiko parAjita kiyA hai, aise sphaTika maNikI caTTAnako dekhate hue rAjAko usane mudrAse rahita isa prakAra dekhA, mAno ratike dvArA pUjita kAmadeva ho| use dekhakara unnata mAlavAle bappapriya sAlene jAna liyA ki yaha vahI guNapAlakA beTA rAjA hai ki jise praNayiniyoM ke bArA praNaya utpanna kiyA gayA hai| devatAoMke dvArA jo vINA lekara gAyA jAtA hai, jo sajjanarUpI kAmadhenuko duhanevAlA hai| yaha vicAra karake dhUmaketu vidyAdhara isa prakAra daur3A mAno pralayakAlameM pucchala tArA uThA ho| aura usa jina mandirake AMganase vaha rAjAdhirAja isa prakAra le jAyA gayA jaise garur3ane nAgako uThAkara pheMka diyA ho| zatru use sarAvatIke samIpa le gayA aura jisameM nIlamayUra nRtya karate haiM, kAlagiriko aisI kAlaguhAmeM, yamake adhivAsa harivAhiNI dezameM use pheMka diyaa| ghattA-devIke anukUla honepara kSayakAlase rahita vaha svAmI sejapara baiTha gayA aura kAlabhujaMgane usakI pUjA kI // 9 usarAvatI nagarImeM hemavarmA thaa| usake anucaroMne usakA kama use batAyA ki kisa prakAra vaha zayyApara car3hA aura jisa prakAra vaha sejapara car3hA, nAkako car3hAyA, navAyA aura dhUmaketu nikala gayA / jisa prakAra rAjA anyatra le jAyA gayA aura jisa prakAra use sthApita kara diyA gayA ki koI nahIM jAna skaa| yaha sunakara usarAvatI nagarIke rAjA naukaroM, anucaroMpara kuddha huA ki tumane galato kyoM kI ? tumane usa Adarza puruSako rakSA kyoM na kii| tumane mere hote hue usake harSako kyoM chIna liyA? taba bahA~para ratisukhake lobhI bappila sAlene kuddha hote hue kahA ki candrapurameM andhakArake samUhase nIlo rAtameM, maraghaTameM usa rAjAko sUlIpara car3hA diyA tathA vAra, mogarIse use Ahata kiyA gayA / lekina jo puNyAdi the vaha viSa dvArA grahaNa nahIM kiyA jA sakatA, zala, sabbala se na bhedA jA sktaa| vaha manuSya nahIM rAkSasa kUlase khAyA jA sakatA hai| dhattA-jalato AgameM DAlA vaha bhI usImeM atrikala sthita rhaa| jinendra bhagavAna ke caraNa-kamaloMke lie agni bhI ThaNDI ho gayI // 10 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 mahApurANa jiNu sumaraMtahaM sIha vi Na khAi visudummahu phaNi saMmuha Na thAi / asighaDaNahuyavahuggamiyajAli ovaDiyasuiDasaMgAmakAli / jiNu sumeraMtaha riu tharaharaMti dhIra vi panchAuhuM osaraMti / karaDayalagaliyamayajalapavAhU gumugu mugumaMtacalemaTTayaroDa dhAtu raMtu girivarasamANu uri detu ve? baddhayavisANu / rayapiMjaru kuMjaravara vi khalai jiNasumaraNakusaMkusita palai / vaNagaliyarahira karasaddhiyaNAsa aviNaDhakaDhakuhAvisesa / khayakhAsajaloyarajaNiyasoya jiNu sumaraMtaDDU NAsaMti roy| NityAhasa lili sarahayadidhati pharimayaramacchApucchalati / mANikakiraNamAlAvicitti phlolNdoliyjaannvtti| jiNu sumaraMtahaM jalayararaudhi buhijai Na kayAi vi samuhi / jiNu sumaraMtaI maMgalaI hoti paryasaMkhalavalayaI pariyalaMti / dhattA-satta vi mitta havaMti vihiM vi bhajau vAsaru / / lie mA yo vA phAralu sakesaru // 11 // gomariu huyAsaha adhyApiMDu sohai Ni NaM sovaNNapiDu / AsINu silAyali rAyaiMsu NaM bhisiNovalayali raayiNsu| avalu NAmeM puri Sasaha tetthu vijjAharu pijjAyalasamatthu / NaM bammaharAyahu taNiya seNA tahu ghariNi kusIliNi cittaseNa / muhaharumAyapharasakkhareNa sA sairiNi Nisi garahiya vareNa | Agaya piuvaNaDu tahi NibhANu vidau sihi muhaNigacchamANu / ciMtita aNAi jayalacchigehu Na palittasa eyaha taNara dehu / jaM taM hoeva kAraNeNa kAI ke sNbNdhssiyaarnnenn| iya maNivi mahila koUhaleNa tAhi sA paviTa gvraannlenn| Na daTTI jAlAghArieNa samvosahirasAiyavIrieNa | NIsarivi NisaNNI Nibahu pAsi / avaNNA tA piuvaNaNivAsi | aibalu gehiNicaraNayalavaDila hara maMdabuddhi pisaNehiM ddiu| Avehi kaMti vacaI Niketa tA cavai ghutti saMbharivi he / ghattA-hakArahi NiyabaMdhu dovu ghareppiNu gacchami // asaMhattaNamaleNeNa bhailiya kettiDa acchami // 12 // 11. 1. M sumaraMtahaH / sumiraMtaha / 2. MB vIra / 3. MB pacchAmuDhe / 4. MB gharamA / 5. MB lohabaDhasa / 6. MB sahiru / 7. MP kharakhAsa; 6 kharakhAma / 8. MB lilasarasaya / 1. MB parisaMghala / 10. MR parigati / 12. 1. MB vi| 2. T bheu / 3. MB dii| 4. MB astnnyklNk| Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. 12. 15 ] hindI anuvAda 351 11 jinendra bhagavAnkA smaraNa karanevAloMko siMha nahIM khaataa| viSase karmura nAga bhI usake samakSa nahIM tthhrtaa| jisameM talavAroMke saMgharSase utpanna mAgase jyAlAeM utpanna ho rahI haiM aise subhaTa saMgrAmakA kSaNa Anepara bho "jina bhagavAn kA smaraNa karanevAloMse zatru pAthara kAMpate haiM aura dhIra hote hue bhI pIche haTa jAte haiN| jisake gaNDasthalase madabalako dhArA baha rahI hai, caMcala bhramara-samUha guna-gunA rahA hai, jo girivarake samAna daur3atA huA AtA hai, jisake dAMta baMdhe hue (niyantrita ) haiM, jo hRdayapara AghAta kara rahA hai, aisA parAgase pIlA gajavara bhI jinavarake smaraNarUpI aMkuzase niyantrita hokara lar3akhar3A sA hai paura mur3a jAtA hai| jisameM ghAvoMse rakhata baha rahA hai, hAtha aura nAka sar3a cuke haiM, aisA naSTa nahIM honevAlA kaSTakara bacA huA kuSTha" roga, kSaya, khAMsI aura jalodarake dvArA zoka utpanna karanevAle roga jina bhagavAnkA smaraNa karane. se naSTa ho jAte haiN| jisameM athAha pAnI hai, jisameM svaroMse diganta Ahata hai, jisameM gajoM, magaroM aura matsyoMkI pUche uchala rahI haiM, jo mANikyoMkI kiraNamAlAse vicitra hai, jisakI laharoMse bar3e-bar3e yAnapAtra vicalita ho uThate haiM, jo jalagharoMse bhayaMkara hai, aise samudra meM bhI jinavarakA smaraNa karanevAle kabhI nahIM dduubte| ghatA-zatru bhI mitra ho jAte haiN| varSA bhI acchI aura dina bhI acchA rahatA hai| jinakA smaraNa karanese talavAra bhI parAgavAle kamalakI taraha ho jAtI hai ||11|| 12 vaha rAjA Agase akSata zarIra nikala aayaa| vaha svarNapiNDake samAna aisA zobhita hai| vaha rAjahaMsa zilAtalapara baiTha gayA mAno kamalinI dalameM rAjahaMsa ho| usa nagarImeM atibala nAmakA vidyApara rahatA hai jo vidyAvalase sAmathyavAlA hai| usakI citrasenA nAmako durAcAriNI strI aisI thI mAno kAmadevakI senA ho| jisake mukharUpI kuharase kaThora akSara nikala rahe haiM aise vidyAdhara patine usa svecchAcAriNI patnIko rAtameM DaoNTA / vaha usa maraghaTameM AyI / usane rAjA zrIpAlako Agake muMhase nikalate dekhaa| usane vicAra kiyA ki vijayalakSmIke ghara isa rAjAkA zarIra isa AgameM jo nahIM jalA to isake lie koI kAraNa honA caahie| athavA isa kAraNakA vicAra karanese kyA? yaha vicArakara vaha pApI mahilA kutUhalase usa AgameM ghusa gyii| jisakI sarvoSadhise zakti Ahata ho gayI hai aiso jvAlAoMko dhAraNa karane vAlI usa vizAla Agase vaha jalI nhiiN| vaha nikalakara usa rAjA zrIpAlake pAsa Akara baiTha gyii| taba maraghaTake nivAsameM vidyAdhara atibala AyA aura apanI patloke caraNatalapara gira par3A, aura bolA ki maiM mUrkha buddhi duSToM dvArA ThagA gayA 1 he priya ! Ao, hama ghara caleM / taba kAraNakA vicArakara vaha dhUrta bolI / pattA-apane bhAiyoMko bulAo, maiM dIpa dhAraNa karake jaauuNgii| kyoMki asatItvake malase mailI maiM ( badanAma ) hokara kaba taka rahU~gI // 12 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 mahApurANa [ 33. 13.1 13 tA mahilArairasevebhaleNa melAviya baMdhava ashvlenn| uciTThI sairiNi dhagadhagati huyevahi dUsahi vidvatyati / sA teNa va daDDI kaha vi kema mAyAvi Ni vesa jaDeNa sema / vaMdiya loeNa mahAsaIhi hya sidi sIyalu sukhamaIhi / ducAriNivarita NiyacchamANu paviyappA riumahimaha kisANu / jigavasIlu ko saMpayAi pAraddhira ko seviu dyaai| bhaNu sausiTa rAyapaMsAra kAsu sagharatthu vikaNe sahA hyaas| basaNeNa Na kiu ko jagi Niratthu asaIyaNe vaMciDa ko Na patthu / pattA-avivaMciNArIhiM mahiyali ko vi Na yasai / bharahapupphatehiM pecche u jaNu jiha ruca // 13 // isa mahApurANe tisadvimahApurisANAmakAre mahAkApupphayaMta virahae mahAmanbamarahANumaSiNae mahAkAvye vibAharImAyApavaMcaNo NAma tetIsamo paricchebho samato // 15 // saMdhi / / 33 // 13. 1. MB degrasavibhaleNa / 2. MB huyavahadUsahi viddhtyti| 3. MB kahi / 4. MB viDeNa / 5. MB NigaMtha sIla / 6. MB sAsata / 7. M pasAya / 8. MB | 1. MB jagi ko| 10. MB avicisa / 11. MpenhiAu / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. 13.10] hitvo anuvAda 313 mArgadarzaka :- AtA zrI dunizisArI hArAla taba strIpremake rasase vyAkula atibala vidyAdharane mAiyoMko ekatrita kiyaa| vaha svecchAcAriNI andhakArako naSTa karanevAlI dhaka-dhaka jalatI huI usa AgameM praviSTa huii| usa AgameM vaha usI prakAra nahIM jalo, jisa prakAra murkhake dvArA mAyAvinI vezyA dagdha nahIM hotii| logoMne usakI dhandanA kI / zuddhamativAlI isa mahAsatIke lie Aga ThaNDo ho gyo| usa duzcAriNoke caritrako dekhane vAlA vaha kumAra jo ki zatrurUpI vRkSoMke lie kRzAnu ( Aga hai), vicAra karatA hai| garvahIna zIlako kauna sampAdita kara sakatA hai ? kauna zikArI dayAse sevita ho sakatA hai ? batAo ki rAjAkA pragAda hamezA kise milatA hai| gharakI bhAga kise nahIM jalAtI hai / vyasanase saMsArameM ko vyartha nahIM hubhA / asatIjanase saMsArameM kauna vaMcita nahIM huaa| ghatA-isa dharatIpara nAriyoMse vaMcita nahIM hote hue koI nahIM bcaa| bharata aura puSpadanta donoMne dekhA ki logoMko kyA acchA lagatA hai // 13 // isa prakAra presara mahApuruSoM ke guNAlaMkAroMse yukta isa mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA viracita evaM mahAbhaSya bharata dvArA anumata isa kAmyakA vidyAbharImAyA pravacana mAmA setIsavA~ adhyAya samAsa huA // 13 // 2-45 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 34 sA kapaDapainvaiya Aluciyavaya NiyapiyabhavaNi paiTThI / / kAmiNimaNahAra tahi ji kumAraM kaNapisalliya divI // dhruva / / jiyasattu vimalamai devisuya kamalavai NAma sohagagajuya | vijjAsaMsAhaNi gahagahira ANiya piuvaNu sasayaNi mahiya / jiyariuNA suMdara patthiyala iha tihuyaNi jo jo dutthiyau | vahu tahu tuhuM baMdhava' dehi saya mahu taNayahi karahi saNAkriya / tA taruNa maMtavasiniyahi pisaullava pusita pisalliyahi / avaropparu hiyavau~ DhoiyarDa dohiM vi ahilAseM joiya! IsAkseNa hasivi varaho gaya jha tti muhAvai nniyghrho| bujjhiu paraNAI cakavaI ANiu NiyabhavaNahu muvaNavai / dhattA-pujizivarAdi zazikirAyalAsnigaliyAna tehiM vi pRya muddhahi ruvAluddhahi giyaNiyamaNi saMNihiyAu / / 1 / / mA cadamuha sasureNa RNi bho caMdamuha kIrai vivAhakallANu tuha / teNa vi tahu vayaNu paloiyara hiya ullau~ baMdhuvioiyauM / he mAma sAma maI Nehi tahi vasupAlu sahoyaru vasai jahiM / taha milivi dharami kara suMdarihi suraNaraNayaNaMtaraMgaharihi / taM NisuNivi saJjaSNamaNu muNirDa jiyasattaM sailila seNu bhaNi u | suMdara laeci baDhusokkhayari lahu jAhi puMDarikiNiNayari / tA suila laeppiNu bhamiyagadde gara vAriseNu vaarihrvhe| MB givo, at the commencement of this Samdhi, the following stanza -- tauvApadivaseSu nandharahitenaikena tejasvinA saMtAnakamato gatApi hi ramA kRSTA prabhoH sevyaa| yasthAcArapadaM vadanti kavayaH saujanyasatyAspada mo'yaM zrIbharato jayatyanupamaH kAle kAlo sAMpratam / / GK do not give it. 1. 1. MB pavvaya / 2. MB baMghau / 3. MB siya / 4. MR kiya / 5. MB bhuvaNahu / 6. MB __ piya / 7. MB sudhu vimurhiH 13 suSimuhi / 2. 1. 13 vasuvAlu / 2. M13 kriyarAttu / 3. M salilAsaNu ! 4. HB tuhu~ / 5. MB bhaNiya gahe / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kI sandhi 34 niyamoMkA tyAga karanevAlI vaha mAyAvino pativratA apane priyake bhavanameM praviSTa huii| vahIM para kAminiyoM ke lie sundara kumArane eka kanyA dekhI, jise 'bhUta' lagA huA thA / 1 jitazatru aura vimalAvatI devIkI kamalAvatI nAmakI saubhAgya se yukta kanyA thI / vidyAsiddhi karate samaya vaha 'bhUta' se grasta ho gyii| apanI bahanoM meM AdaraNIya use maraghaTa le AyA / jitazatrune sundara kumArase prArthanA kI ki isa tribhuvanameM jo-jo duHsthita hai, pIr3ita hai| usake lie Apa bandhu ho / Apa itanI zrI do, aura merI lar3akI ke svAmI banane kI kRpA kro| taba kumArane mantroMse vazIbhUta pizAcIse grasita kanyAkA pizAca dUra kara diyaa| donoMne apanA hRdaya eka dUsare ko de diyaa| abhilASA ke sAtha donoMne eka-dUsareko dekhaa| IrSyAvaza kumArase aprasanna hokara sukhAvatI apane ghara calI gayo / rAjAne samajha liyA ki yaha cakravartI hai aura usa vizvapatiko apane ghara le AyA / ghattA -- logoM meM kSobha utpanna karanevAle maNihAroMse usakI pUjA kara rAjAne kanyAoM ko andhapurameM rakha diyA / rUpakI lobhI una mugdhAmoMne apane-apane mana meM use priyarUpa meM sthApita kara liyA ||1|| 2 sasurane kahA ki he candramukha, tuma vivAha kara lo| usane bhI usakA vacana dekhA, usakA mukha dekhA aura kahA ki merA hRdaya bandhu-viyogase duHkhI hai| he sasura ! isalie Apa mujhe vahA~ le arry ki jahA~ merA bhAI vasupAla rahatA hai| usase milakara meM devatA aura manuSyoMke netroM tathA hRdayako curAnevAlI isa sundarIkA hAtha pkdd'egaa| yaha sunakara sajjana mana jitazatrune vArisenase kahA ki isa sundara kumArako lekara tuma aneka sukhoM ko karanevAlI puNDarIkiNI nagarIkI aura zoghra jAbo / taba usa subhagako lekara jisameM graha ghUma rahe haiM, aise AkAzapatha se Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 4. 2.8 httpet mahApurANI vi . jI. Nisi NivA lisai sosiyavayaNu pattau vimalalamasuMgataNu / jalu joyahuM calita khagAhivaha jA viDhi kamalavAvihi ghivai / tA suka Nirikkhiya teNa ki piNNeha vilAsiNikIla jih| pattA-dRsiyaMdehuNDAi laiyaDa taNDA dhaayjhlkaariinntth|| vasattacchayatali khagakolAili jahiM acchai AsINau ||2|| vijAhareNa mAsAsiyau sahi jAyavi par3ha saMbhAsiyata / AiiMDivi deva asesu vaNu mA bIhi ANavi sisiru vaNu / iya maNivi veyavAhiNi sariyA gaDa diTTa teNa paanniybhriyaaN| aiavihayaha riNutaNiyahi aNuhariya sA vi mAyaNhiyahi / rAyAhirAya daliyAvaha sosiya kaNNAi suhAvaIi / piDa jAivi mAlai sADiyasa tahAphilesu nniddhaaddiyr| alahaMtu salilu viDavubhAhu Ayau saraseNu sarIyaDahu / chaNNai kaNNai bojhAviyara tuI keNa ippa behaadiy:| kiM pAvijA gharu ramaNu paI jajAhi turiu bhaNio si mii| eyahu rija duJjaya asthi jai mA karahi vica ahimANamai / saM NisuNivi so pajhaTTa para NiviseNa parAiu Niyayagharu / sayaNaI saMbaMdhu samAsiyata zvAvijalohara sosiyu| saI puhariMdu pariggadiDa / haGa endhu kumArie "sNphiu"| pattA-tahi taNiyai maulii calabhasailAliGa pahu chui taNDu Na pAvai / / jasu ghariNi suhAvaha hiyavau rAvai tAsu dukkhu kahiM Avai // 3 // 6. M dUNiya / 3. 1. MB ANau / 2. MB sariya / 3. bhariya / 4. MB hariNu va vaNDiyahi / 5. MB viyaDamauddhaH I viDambhabahu / . MB add after this the couplet : pattA-kharatAvavibhoseM gibhaviseseM kcchvmcchvhaa|| asiladiva dIsA ki kira sIsaha NiNNANiya Na haI // 1 // and number the kavaka as 3 and subsequert kaDhatakas as 4 etc., upto 13 | 7. MB ramaNa / 8. M NivaseNa; B NimiseNa / 9. MB NayavAvi / 10. MB saMpihija / 11. MB add after this the following three linus : hariNullaja vahai sasaMku jala, saMjaNA saviMbara teNa mala, mahasasaharu migaNayaNabahAra, apapaMta jAhi poDhima vahaH kaya uttima jAsu viyavakhaNiya, ahiMdIsaha taha ji salabalaNiya / 12. MB mAlA: K mAlika but correcta it to maali| 13. MBK "bhslaalh| 14. M kiN| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24.3.15] hindI anuvAda 357 vArisena le gyaa| rAtri rAjAkA mukha pyAsase sUkha gyaa| vaha vimalapura nagarako UMcAIpara phuNcaa| vidyAdhara rAjA pAnI dekhane valA aura jaise hI usane kamala vApikApara dRSTi DAlI vaise ho use usI prakAra sUkhA dekhA jisa prakAra ki vilAsI vezyAko snehahIna krIr3A ho| pattA-asahya zarIrako uSNatAvAlI, pyAsase santapta tathA dor3aneke Avegase prAnta kumAra 'zrIpAla' saptaparNI ke pattoMke nIce pakSiyoMke kolAhalake bIca jaba baiThA huA thA ||2|| vahA~ vidyAdharane jAkara use AzvAsana diyA aura kahA ki he deva! tuma ro mata maiM zItala jala lekara AtA huuN| yaha kahakara baha gayA, aura usane vegase bahanevAlI pAnIse bharI huI nadI dekhii| lekina vaha nadI bhI, jisane hariNoMke lie atyanta vitRSNA satpanna kara dI hai, aisI mugamarIcikAke samAna dikhAI do| rAjAdhirAja rAjA zrIpAlako mApattiyoMkA dalana karanevAlI sukhAvatI kanyAne usa nadoko sukhA diyaa| usane jAkara priyako mAlatIkI mAlAse tAr3ita kiyA aura usake pyAsako pIDAko naSTa kara diyaa| vikaTa aura udbhaTa nadI taTase pAnI na pAkara vArisena lauTa aayaa| taba pracchanna kanyA (sukhAvatI) bolI-tuma becAre kisake pravecita hae ho, tuma apane sundara gharako kisa prakAra pA sakate ho. tama phaurana pale jAmo maiMne kaha diyA / isakA zatru yadi ajeya hai, to tuma vyartha apane cittameM abhimAna buddhi mata kro| yaha sunakara vArisena loTa par3A aura palamAtrameM apane ghara A gyaa| thor3emeM usane apane logoM aura bandhuoMko batA diyA ki kisa prakAra bAvar3o aura navIkA jalasamUha kumArIne sokha liyA aura svayaM pRthvInareza ( zrIpAla ) ko grahaNa kara liyA hai, aura mujhe yahA~ bheja diyA hai| pattA-usakI paMdhala bhramaroMse sundara mAlatIse rAjAko bhUkha aura pyAsa nahIM lgtii| jisakI gahiNI sukhAyatI hRdayako rajita karatI ho, use Apatti kahA~se A sakatI hai ? ||zA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 5 358 mahApurANa 4 kaNNai tijagu vi ucchalliyau / sAt pahu suddA hi / raNA rahU~ uThiya 64 kusumahiM mAyAkhujjiyai / gaNapati kiM vammahaddu / hiMsaNa samulliya | kaNNAsarUpa vahu Nimbhaviu / saMciyasaMsayasaMmUDhamai / viNu sudda puNu hi saMbhaviSTha / taM pisugivisayahaM boliya siripola kalpataruvaraiddi ettahiNaMdaNavaNi saMDiyaTa sumaraMtu sahAyaha dujiyai citai kumAra muNimaNamaha hu paiirattar3a puva bahulliya lavaNamANamA maSi ciMta ciyAlu subaNavaz ag hr kumAfing ofviDa dhattA--tuM kule pieppiNu sahita aharNe asA // Niyagosa divAyara biNNi vi bhAyara vinohara sahu laggA ||4|| ekahi bhisiNihi do iMsavara jar3a hoMti hoMtu Na ghaDa avaka raft aour kiM viSNi jaNa itara pAraMbhiyava siridhUmaveyaharivAhaNa aMtari garuvAra bhAi thiu mittattaNu viDa baMdhavAI i bhaNivi NivAriya be vivara rupayarahrarAyaDu taSNavaM ghaTa royaM tahiM cAra viyappiyava 5 ekahi kisakaliyahi do bhamara / saru saMbiMdhana kusumasara | karahiM mANaMti thaNa / ciddi viNisuMbhiyau / aropa kapiNahUM / viddi pemmaNibaMdhu raddu kila / kiM puNa iha avarahaM ahiNavahaM / jaikkhayakaravAlakarAlakara / niyamAyAkuyariSattuMga siddha / taNayAhari sivika samappiyaca / ghattA - jutrayaNamaNaghorihi bhaNiu~ kumArihi raha kAsu ki Aiya || vA pIvarathaNiya khargavAmaNiyai vihasivi vRtta nivedaya ||5|| hamA sAmiNI mahaMguNeddi juciyA ettha kAma laMpaDeNa veyareNa ANiyA hAro raibhUsiyaMgi tArataMbaNeziyA 6 [ 24.4. 1 puMDeriMgiNIpurINa rAtrissa puttiyA / bhUpasiddha muddha bhUmigoyarI viyANiyA / baMpara Na bhAumAviooyatattiyA / 4. 1. MB siriyAla / 2. MB parata kAmagahisliyadda, tA pahasivi putravahalliya6 / 3. M siMciyasaMpaya N; $? saMciyasaMpaya; T saMdhipaM / 4. MB | 5. B vijjAhara O 5. 1. MB rahaseNa pavAhiyAvAhanahaM / 2. MB upAyasukarAlakivANakara / 3. M kuryArata tuMgasiMha / B kuvariuttuMgasira / 4. B rAya taha cAya samappiya / 5. B sabada / 6 MB khagakAmiNiya | 6. 1. MB puMDarikiNIM / 2. MB "bhUsiyaMga | Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatyA amuvAda yaha sunakara svajanoMne kahA ki isa lar3akone to tona lokoMko uchAla diyA hai| zrIpAlarUpI kalpavRkSa jisakA pati hai, aisI sukhAvatone apanI sAmathryakA DaMkA bajA diyA hai| yahAMpara nandanavanameM sthita vArisenake lie rAjA utkaNThita ho utthaa| sahAyatAkA smaraNa karate hue use usa durjeya mAyAkI kuThAne phUloMse Ahata kara diyaa| vaha kumAra apane manameM socatA hai ki kyA manimanakA nAza karanevAle kAmadevake ye tIra para rahe haiN| patimeM anurakta pUrvako vayameM adRzya rUpase yukta usakA ( zrIpAlakA ) lakSaNa aura pramANase yukta kanyA svarUpa banA diyA / jisakI mati saMcita saMzayase mUr3ha hai, aisA cintAkula vaha bhuvanapati apane manameM socatA hai ki merA yaha kanyA rUpa kisane banA diyA ? binA aMgUThoke yaha dubArA kaise sambhava huaa| pattA-usake usa rUpako dekhakara aura mahilA samajhakara, asahya kAmavedanAse naSTa (bhagna) apane-apane gotroMke divAkara donoM vidyAdhara bhAI usake poche laga gaye / eka kamalinI lekina usake lie do-do haMsa, eka dubalI-patalI kalI usake lie do-do amara yadi hote haiM to yaha honA ghaTita nahIM hotaa| kevala kAmadeva vedhatA hai| aura sara sandhAna karatA hai| kyA do-do AdamI eka taruNIke stanoMkA apane komala karataloMse Ananda le sakate haiN| yaha vicArakara unhoMne yuddha prArambha kiyaa| donoMne sajanatAkA nAza kara diyaa| ekadUsareke Upara jinhoMne apane zastrakA prahAra kiyA hai aise una vidyAdharoMke bIca meM bar3A bhAI Akara sthita ho gayA aura bolA ki (donoMne prema sambandhako bhayaMkara banA liyA isase bhAiyoMko mitratA vighaTita hotI hai| phira dUsare naye logoMkA kyA hogA?) yaha kahakara usane apane hAyameM bhayaMkara talavAra uThAye hue una logoMko manA kiyaa| taba vaha mAyA kumArI, jisakA uttaMga zikhara aise apane vijayA parvatavAle gharapara use le gyii| rAgase usane use sundara samajhA aura tRNako sejapara use nivAsa diyaa| pattA-yuvajanake manako curAnevAlI usa kumArIse kahA ki yaha kisakI hai aura kyoM Ayo hai ? taba pona stanovAlI usa vidyAdhara strIne haMsakara yaha bAta nivedita kI ||5|| he svAminI, yaha aneka guNoM se yukta puNDarI kiNI nagarIke rAjAkI lar3akI hai| kAmase lampaTa vidyAdharake dvArA dharatImeM prasiddha bholI paNDita yaha mAnavikA kanyA yahAM lAyI gayI hai| svaccha aura lAla A~khoMvAlo hAraDorase vibhUSita zarIravAlI yaha bhAI aura mAtAke viyogase Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 mahApurANa / 34.6.4 tAma jakkhadevaeNa dahimA viyAriyA lacchivAla cakavaTTi pasa jo kumaariyaa| khujiyA vi kheyarI suhAvaI suIkaro tA raipahAi bhAsiyA iNaM mnnohrii| dakkhavehi vaha vilAsabhAsiyANa saMgaI sUhavaM samApiNI adiinnmaannnniggh| taM muNevi suMdarIi paNalaMchaNANaNo rUvi vammaho gahIrarAyariddhimANaNo / maMtiUNa ciMtiUNa vizvamaMtarsagarma dUsiUNa NAsiUNa NArirUvavinmabhaM / daMsio vahulliyANa puMDariMkiNIvaI taM paloiUNa tANa paTTiyA maNe raI / kA vi kAmasalliyA mahIyale NivAiyA kA vi NIsasaMsiyA vayaMsiyAhi joiyaa| pAraMvasoNiyA sahoyaNassa lajiyA kA vi mucchiyA calaMtacAmarehiM vijiyA / vattA-iya kaNayaMteuru pephachaMtara varu mayaNe cappahi thaviyau / / bhicAhi jAepiNu paNaDa karepiNu purarAyahu vissnnviyu||kssaa jA taruNI bAlA lAi thaciya sA amhaI khui dakkha thiya / sAmupaNa malA ra siriyANAma rAyAhiSai / tA khayarakumAra vIrapavara dhAiya aNaMta icchiysvr| asikaNayakotavipphuriyadisa vaggiya mamigayasaMgAmamisa / suMdaru pekkhivi upaseta kiha jiNaNAhu NihAlavi bhavya jiha / sahi samaya khagiMdu parAiyaTa jAmA siNeheM joiy| jANiu paramesara cakkabaha saMtosiu vijnyaahrnniv| saMmANita kaMkaNakuMDalehi vrhaardormnniuclehiN| liyasAhabajayasirilapaDehi hrivaahnndhuumveybhddehi| ciMtiu dohi pi samehalAhiM amhahiM kiM kiyara samehalahiM / dhattA-siu kaNNArUveM mAyAmA riu paDa saMghArikha / gaye vija paNAsiSi guNagaNu dUsitri appaDa para veyAriu // // gayadiNi je amhahiM kalahiyau khagaNAhe Nevaru pugchithau puNaravi saMjAyara purisu jiha taM NisuNivi teNa samAsiyaTha ta keNa vi kahiM miNa selahiyau / tuhaM mahilAyAra NiyachichayaH / vicaMtu asesu vi kahAhi tih| bAlAsAmathAi vilasiyara | 3. MB vilaashaassNgh| 4. M samANamANiNIe mANaNiggaha; T adINa / 5. MBK suNevi / 6. MB saba / 7. MBK add kA vi before this | 7. 1. MB jakhaha / 2. MB inichyasabhara / 3. MB samAjhyau / 4, M saNeheM jozyara; B saNeheM pujjiyau / 5. MB tiyasAhie / 6. MB gaya bajjevi NAsivi / 8. 1. M sAlahiya; B mlhiyu| 2. MB nnrvk| 3. B purisa / 4, BM kahica / 5. MB "sAmatyu pavilasiyA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 1 1 1 34.84] hindI anuvAda 361 duHkhI hokara bolatI nhiiN| taba yakSadevane usake bur3hApeko naSTa kara diyaa| ye cakravartI lakSmI zrIpAla aura ye to kumAriyA~ haiM / kubjA, vidyAdharI, sukhAvatI bhI sundara ho gayIM taba ratiprabhA yAdi bho kanyAoMne yaha sundara bAta kahI ki hajAroM vilAsoMse yukta donoMke bhAvoMkA nigraha karanevAle sundara priyako he mAnavIya hameM dikhaaie| yaha vicAra kara sundarIne candramAke samAna mukhavAle tathA rUpameM kAmadevake samAna gambhIra rAgaRddhikA upabhoga karanevAle usa rAjAko ghore-dhIre divya-cintana aura rUpake vibhramako naSTa kara, usa puNDarIkiNIkA rAjA zrIpAla bandhuoM ko dikhA diyaa| use dekhakara unake mana meM rati utpanna ho gayI / koI-koI kAmase pIr3ita hokara dharatI para gira par3I, koI niHzvAsa letI sakhI dvArA dekho gyii| koI zukrake patanase sakhIjanoM dvArA lajAyI gayo / kisI mUcchitapara hilate hue ca~varoMse havA kI gayI / dhattA - isa prakAra kanyA ke antaHpurako dekhate hue kAmane varako khoTe mArgapara sthApita kAhisA / anusaroMne bAhara karate hue nagarake rAjAse jAkara kahA ||6|| jo yuvato vAlA yahA~ rakhI gayI hai, jise usa kubjAne hameM dikhAyA hai vaha haMsagAminI kanyA nahIM hai| apitu zrIpAla nAmakA rAjA hai| taba yuddhakI icchA rakhanevAle aneka vIra aura prabala vidyAdhara kumAra daudd'e| apanI talavAroM aura kanaka topoMse dizAoM ko Alokita karanevAle tathA yuddhakA bahAnA cAhate hue ve bhar3aka utthe| lekina usa sundara kumArako dekhakara ve vaise hI zAnta ho gaye jaise jina bhagavAnko dekhakara bhavya loga zAnta ho jAte haiN| usa samaya vidyAghara rAjA AyA aura bar3e snehase usane jaMvAIko dekhaa| usane samajha liyA ki ye paramezvara cakravartI haiM, vidyAdhara rAjA santuSTa ho gyaa| usane kaMgana kuNDalase sammAna kiyaa| bar3e-bar3e hAra-Dora maNiyoMse ujjvala tathA deva saMgrAmako vijayazrI ke lie lampaTa tathA harivAhana tathA deva dhUmavega donoM yoddhAoMne vicAra kiyA ki mekhalA dhAraNa karanevAle tathA zAnta bhAvakI icchA rakhanevAle hama logoMne yaha kyA kiyA / ghatA -- kapaTI mAyAvI kanyA rUpameM yuddhameM sthita zatruko bhI hamane nahIM maaraa| isakA natIjA kyA huA ? vidyA naSTa hokara calI gayI aura guNagaNako dUSita kara hamane kevala apaneko naSTa kiyA ||7|| gata dina hama logoMne jo kalaha kiyA, usakI kahIM bhI kisIne sarAhanA nahIM kI / usa vidyAdhara rAjAne naravarase pUchA ki tumako mahilA rUpameM dekhA thA, phira tuma jisa taraha isa puruSa rUpameM ho gaye vaha samasta vRttAnta kahie / taba usane saMkSepameM kahA ki yaha saba isa kanyA kI 2-46 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34.85 mahApurANa gata vijjAvai Niyamaviraha NiiMgi ramiya taha suNdrh| suIsusu ji khayarihiM haravi Niva bhaNu kAmu Na rucara prANapriu / gulekhadu rasAvaNu jerisa suhayaha suivattaNu terisa / kiM vaSNami diyaNamuhiyana Nijjavaha tosuNNidiyAu / muha tAmarasu va AyAsasari dIsaha viyasiu pavalaMbuhari / agagaruyala gayaNu viroiyaSa araiMtu va teNa paloiyaja / ghacA-puNu NiyasImaMtiNi taMtiNi "maMtiNi ditiya teNa suhAvai / / paI viNu maNahArie vaivi bhaDArie ko raksthAi mahu Avai // 8 // .." 37 138 harSa Nimvi lamgara keNa kahiM kiM jIvami kiM dhra marami jahiM / raviyarapajAliyamaThahamaNi tAM payaDa paridviya pAiramaNi / pabhaNai kiM jUrahi purisahari ohamachami haDaM tuha vihurahari / jaM bhaNasi taM jirelA karami......... palayakavi gAyaNi jaMtu dharami / kamalavAhi viNNA didi jAI IsAi isa mudyo si tahiM / kapaNAkAraNe puNa vi maI biraheM jaliya joyaMtu paI / sacAiviNetu NihelaNa hariseNa karaMtu va melaNaje / iI Nivisu pi piyayama jai muvami to kiM Nisi Nihai suI suami| pattA-iha jaNavA khalasaMkuli kayaraNakalayali aNNu Na NayaNahiM pekvami // vihAdivasarIrI hoivi dhIrI paI vi bhaDArA rakkhami / / 9 / / vallahataraMgaMgaphaMpaNaM ema jAma jAyaM prypnnN| mANimANavitthAramaMtharNa sitpaMthasaMNihiyamAgaNaM / jANiUNa mayaNaM khala. varNa suMdarIhiM vihiyaM khalaMghaNaM / Nahadharittidinbhittilaggao 'tAma bhImasaho smuggo|| siharikuharahariNA vi NiggayA bhayavaseNa dUraM gayA gyaa| zANameva mahamuNihiM jaMjirya sakalusa maIdehiM hNjiyN| paDiya viDavi kur3iyaM rasAyaLaM ghuliya mahiyale bhIrubhabhalaM / rUvaridviNijiyasaII saMphiyA maNe sA suhaabii| duTTipuTThikallANadANA gayaNapaMgaNasyeNa raahnnaa| saI Nirikkhio surahiparimalo phrvgliyohliymyjlo| 6. B suhasutta Tu ji / 7. MB pANapiu; K prANiprila 1 8. BkhaMDa / 9. MBT tAsu viNirNAyana / 10. B muha sAmarasu / 11. MB mirAsata / 12. misiNi; T maMtiNi / 9. 1, BM. NijjAmi / 2. MB ghara / 2. MB to| 4. ttraaditisriirii| 5. MB iNji| 10.1. MBT siMthapaMtha; K siMDapaMpa / 2. MB mhiulN| 3. MB bhIha bhale / 4. MB avihaliya / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24.10.10] hindI anuvAda sAmarthyasa ghaTita huaa| vidyAdhara rAjA apane ghara gayA / aura usa kumArake zarIrase nIMda ramaNa karane lgii| sukhase sote hue use vidyAriyAM ur3Akara le gyiiN| batAmo ki apanA priya kise acchA nahIM lagatA 1 mur3a aura rasAyana jaise mIThe lagate haiN| le jAte hue maiM kyA varNana karUM? tribhuvanako prasanna karanevAlA vaha uTha gyaa| caMcala meghoMko dhAraNa karanevAlI AkAzarUpI nadImeM usakA mukha khile hue rakta kamalakI taraha dikhatA hai| jagameM zreSTha, mahAn zobhita AkAzako usane ananta bhagavAnkI taraha dekhaa| pattA--phira usane tantra-mantravAlI apanI strI sukhAvatIkA dhyAna kiyaa| he sundarau! devo AdaraNIyA !! tumhAre binA isa Apatti meM merI kona rasA karatA hai / 18 // meM kisI ke dvArA kahIM le jAyA jA rahA huuN| yahA~ meM jIvita rahU~gA yA mara jAU~gA / yahAM meM yaha nahIM pAhA maaktaa| tula, jisakA muktaTa maNi sUryase prajvalita hai aisI vidyAdhara strI prakaTa huI aura bolI-he puruSazreSTha, tumhAre kaSToMko dUra karanevAlo tumhArI maiM yahAM sthita hai| tuma jo kahate ho use maiM anAyAsa kara detI hai| maiM AkAzameM jAte hue pralayake sUryako bhI pakar3a sakatI huuN| kamalAvatIke lie tumane jaba apano dRSTi dI tho taba hI IrSyA kAraNa he svAmI ! kanyAko dayAse tumheM virahameM jalate hue dekhakara apane ghara le jAte hue aura harSase milate hue he priyatama, tumheM yadi meM eka pala ke lie bhI chor3atI haiM to kyA maiM rAtako sukhase so sakatI huuN| ghattA-duSToMse vyApta tathA jisameM puDake lie kolAhala kiyA jA rahA hai aise janapadameM, 'maiM kisI dUsareko apanI A~khoMse na dekhUgI aura dRSTise adRzya zarIra hokara dhairya dhAraNa karate hue maiM he AdaraNIya ! tumhArI rakSA karUMgI / / 9 / / 10 jabataka priyake antaraMga aMgako kapAnevAlI yaha bAtacIta huii| tabataka jisane apanI pratyaMcApara tIra car3hA liye haiM tathA jo mAnanIya strIke mAnanIya vistArako naSTa karanevAlA hai aise duSTa medhako kAmadeva jAnakara sundariyoMne AkAzakA ullaMghana kara liyaa| itanemeM nabha aura dharatI tathA dizArUpI divAloMko hilAnevAlA bhayaMkara zabda utpanna huaa| gaja pahAr3ako guphAmeM rahanevAle hariNoMke samAna bhayake kAraNa dUra cale gye| mahAmunine apanA dhyAna kendrita kara liyA / mRgendroMne krodhake sAtha garjanA ko| vRkSa gira pdd'e| rasAtala phUTa gayA aura bhayase vihula bhUmitala hila gyaa| taba apanI ruci Rddhise indrANIko jItanevAlI sukhAvatIko manameM zaMkA huii| puSTi aura kalyANako dene vAle AkAzake A~ganameM sthita rAjA ghopAlane svayaM dekhaa| eka hAthI jo surabhita gandhavAlA thA, jisakI sUise avikalita madako jaladhArA baha rahI thI, jisa Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 5 10 364 ka luliyaveliyapaDivaliya alilo yiyadhava limAdhoyaNahayalo soyaraMbhasiMciya disANaNo paMcadaMDa dehuo laMbAca kaNNapallavo saMbu tAlu mhaNo chirama siripAlu ghAio pattA - parivakvavimAraNu pekkhitri vAraNu rAyahu hari Na mAiDa || NaM vilasilAla harivaru selahu galagajaMtu padhAi // 10 // zrI sui sara dAtu daMta karu kari ghivai yas lepi dama caraNa bihU saNahU calu ucaraNaMtari paisaraha laMca AsaMgha kuMbhalu sadisi viDii kuMjarahu nimmara gahIrasareNa saha AkuMciyata caNakusalu baliyA baleNa nimbU Dhabalu mahApurANa mareddAsohApariyarija taM 'gayaNa kusumaNiyara ghuli jANepiNu puNNapuri pavaru kariNA suMdara kaMdhari thaviTha ziva tahiM jahiM acchai khayaravai caraNacappaNo Naviyamahiyalo / balaviruddha bhArimayagalo | ghaDaviNaddiliya kANaNo / tANa dUrNa parihAsohao / dATTo mahAro / kelAsa saccho / bhaddatthi geNe paloio / AliMgaha saHyaMgaI chivara / puNu ke pAsa bhramai / eyers for kAmiNijaNahu / ika huMkAra NIsarai | pAvaI pucchppala vacchayalu / vijuju jalaharahu / nnn raMtu ghare kareNa karu | akamiva krameNa dasaNamusalu / juppiNu suru matabalu / ghattA-so karimaya Nitrabhara lIlAmaMthara garaNA saMbhAi // maMdamahiharu suyadaMDahiM] ucAi // 11 // NaM kiM 12 jaM jujjhi vi daMti teNa dhariSTha / gururuhulicava / pariharivi suSaNabhIru samaru | vijAhara kiMkarehiM vi / so paNa pulayapasaNNamai / [14.10.11 . 5. MB baliyapayapaDiyaM / 6. MBKT pariNAhaM / 7 MB laMbatAlu pAyaM / 8. MB citraka 9. MB chiramaNe siriya dhAiyo / 10. MB gayaNe / 11. 1. MB SaNu / 2. MB ghukka / 3. B caudisihi / 4. MB ba / 5. MtaNu dhAraNakusalu / 6. M maMda BadharadharaNa Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. 12.5] hindI anuvAda para caMcala bhramara samUha A-jA rahA thA, jo caraNoM se cApanevAlA aura dharatIko bhukAnevAlA thA, jisane apanI dhavalatAse AkAzako dhavalita kara diyA thaa| jisane apane balase airAvata hAyoMkI kruddha kara diyA hai, jo zItala madajala binduse dizAmukhako sIMca rahA hai, jisane apane cAra dAMtoMse jaMgalako ujAr3a diyA hai| jo paMcadanta UMce zarIravAlA hai, rakSakoMse trasta jo paridhAnase zobhita hai, jisake lambe caMcala kAna pallabake samAna haiM, lambI pUMchavAlA, mahAzabda karatA huA, lAlatAluvAlA lAlamukha, nakhavAlA, kailAsa parvatako taraha camakatA huA svaccha kAntivAlA, lakSmIse ramaNa karanevAlA zrIpAla daudd'aa| usane jaMgala meM bhadra nAmaka hAthIko dekhaa| pattA-zatrupakSakA nAza karanevAle usa hAthoko dekhakara rAjAkA mana harSase phUlA nahIM smaayaa| bar3o-bar3I caTTAnoMvAle parvatase garajatA huA vaha rAjA aisA dor3A, mAno garajatA huA siMha daur3A // 10 // usake dAMtoMko dabAtA huA vaha hAthIpara apanA hAtha DAlatA hai| usake saba aMgoMkA AliMgana karatA aura chUtA hai, zarIrakI rakSA karatA hai aura phira milaneke lie karatA hai, phira pAsa pahuMcatA hai, cAroM ora ghUmatA hai| zveta dAMtoMvAlA vaha hAthI aneka ratnoMke AbhUSaNavAle kAminI janakA anukaraNa karatA hai| vaha caMcala zrIpAla usake cAroM pairoMke nocese jAtA hai| hakalAtA aura huMkAratA hai aura nikala AtA hai, use lAMghatA hai, kumbhasthalapara baiThatA hai, pUMcha, sUDa ora vakSasthalapara prApta karatA hai| vaha hAthIko dasoM dizAoMmeM ghumAtA hai| vaha svAmI aisA mAlUma hotA hai, mAno meghoMmeM vidyut puMja ho| apane gambhIra svarase usake bhayaMkara svarako parAjita karatA aura kor3A karatA huA usakI sUMr3ako apane hAthase pakar3a letA hai| jisakA zarIra AkuMcita hai aisA pravaMcanAmeM kuzala vaha kramase usake dAMtoMrUpI mUsalakA atikramaNa kara balavAna balakA nirvAha karanevAle mahAbalazAlI usase khUba samaya taka lar3akara ghattA-gajamadase paripUrNa, lIlAse manthara usa hAthIko rAjA zrIpAlane prasanna kara liyaa| mAno prabala guphAoMvAle. mandarAcala pahAr3ako usane apane bAhudaNDase uThA liyA ho // 11 // 12 madarekhAko zobhAse paripUrNa usa hAthIko jaba rAjA zrIpAlane yuddha karake pakar3a liyA to AkAzase jisameM caMcala bhavare gunagunA rahe haiM, aimA sumana samUha giraa| use prabala ucca puruSa jAnakara tathA vizva-bhayaMkara yuddhako chor3akara usa hAthIne use apane sundara kandhepara car3hA liyaa| aura vidyAdharake anucaroMne use namaskAra kiyA aura ve use vahA~ le gaye jahA~ vidyAdhara rahatA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 mahApurANa tAvapriya sukaMtaramanA vaNavAlA bAhuM tuhu~ ji va - kari khaMbhi biDa kaMtisaiNiddhara bharaisayaNasuciNIyata // siMdUreM piMjara sAija puSyaMtu paNaM bIyara ||12|| ghatA raikaMvA sirikaMtA mayaNA / jAmA ka ma jiyakusumasara / [ 34. 126 isa mahApurANe visaTTimahApurisaguNAUMkAre mahAkapusphayaMta virahaSu mahAmadhyama rahAmaNi mahAkave mahAkarityarNakaMbha NAma ghaDasIsamo paricchebho samattI // 34 // saMdhi // 34 // avarya zrI suzI kI 12. 1. MB piya / 2. MB add after this : iya paNivi ghari paisAriyala, puraNaraNArihi jayakAriyala 3. K siNica / 4. MB mupphadaM / 5. MB rayaNAlaMbhaM / Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. 12.7] hindI anuvAda 367 thaa| romAMcase prasanna buddhivAle usa vidyAdhara rAjAne kahA ki apane priya patise ramaNa karanevAlo kAntAvatIko priya merI ratikAntA, zrIkAntA, madanAvatI, vanamAlA kanyAeM haiN| tuma unake vara ho aura kAmadevako jItanevAle mere dAmAda / ghattA-kAntise snigdha vaha mahAgaja khambhese bAMdha diyA gyaa| bharata aura svajanoMke lie vinIta sindurase polA, phUloMke samAna dAMtoMvAlA vaha gaja mAno dUsarA diggaja ho // 12 // isa prakAra zresa mahApuruSoM ke guNoM aura arkakArIse yukta isa mahApurANameM mahAkaSi puSpadanta dvArA viracita aura mahAbhA parata dvArA zahae isa bAilayArA mahAkarizranakAma mAmakA cautIsavA~ pariccheda samAsa hA // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 35 tA pamkhu NibaMdhivi kheyarahaM tijeguttimalAyaNNai // gr' sthikintbibi bhissptdhssjny nyc / caMDakiraNakaraviNNAliMgaNi pucchai pRGa' gacchaMtu nnhNgnni| kahasu suhAvai ki sarayambhaI fNa gharaI pAhaggaNisuMbhaI / kiM dIsati balAyana eMtita NaM IdhayamAla gholaMtiu / kiM suracAbaI bhadi vicittaI NaM NaM piya toraNaI pvittii| kiM NavattaI paMNa rayaNaI maMdiralaggaI NaM purnnynnii| kiM gahu pahudharagi NisaNNasaM NaM NaM NAgaNayaru visthiNNa / deva NAyabalu NA rANau etyu Sasai balavaMtu adINa / ema cavaMtaI biNNi vi turiyAI __ jahiM jaNu miliyau sahiM avayariyaI / pabhaNaha piyayamu hali kiM jaNavatra kahA kumAri etthu Nivasai hru| sahiyadusahasasilehAviraha gaMdhavAharuppayacittarahaI / so hari dharahu~ Na jAi gariMdahu caMcalu maNu NAvaha kumurNidahu / ghattA-NihariyaNayaNu NimmaMsamuha lakkhaNalakkhavisiTThau | suNiumbhakkhumbhamakhuru viyaharu rAe hayavara diTTana ||1|| dhAiTa duddhara khrkhurkhydhr| maragayaNiitaNu kaMpAviyajeNu / haMbiraNayaNana bhNgurkssynn| dasaNabhayaMkara ariamrishruu| bhuvaNavima lihilihis| bahiriyadasa disu mggiyrnnmisu| MB give, at the commencement of this Sandhi, the following stanza -- iti bharatasya jinezvarasAmAyikaziromaNerguNAn aktum / mAtuM ca vAghitoyaM cUlukaiH kasyAsti sAmarthyam // GK do not give it. 1. 1. MBK tijagRttamaM / 2. MB piGa / 3. MR balAyApati u / 4. MB ghayamAlAca pulaMdiu / 5. MB purrynnii| 6. B nniriynnpnnu| 2. 1. MB khurakhayadhara / 2. M kaMpAviyataNu / 3. MB daMsaNabhayakara / 4. MBK hilihilis| Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 35 taba vidyAgharoMko A~khoMko avaruddha kara tInoM lokoMmeM zreSTha saundaryavAlI vaha sukhAvatI kanyA vahA~se le gyii| __ jisameM sUryako kiraNoMse AliMgana kiyA hai aise AkAzake AMganameM jAtA huA priya pUchatA hai ki he sukhAvatI, batAo ki kyA nAkAzameM ye zaradke bAdala haiN| vaha kahatI hainahIM-nahIM, ye AkAzako chUnevAle ghara haiN| kyA ye AtI huI balAkAe~ dikhAI detI haiM ? nahIM-nahIM ye hilatI huI dhvaja-mAlAe~ haiN| he kalyANI, kyA ye raMga-biraMge indradhanuSa hai ? nahIM-nahIM, priya ye pavitra toraNa haiN| kyA ye nakSatra haiM ? nahIM-nahIM ye ratna haiN| yA nagarakI AMkheM mandirapara lagI huI haiM, kyA ye dharatI ke aprabhAgapara AkAza sthita haiM ? nahIM nahIM, yaha nAganagara phelA huA hai| he deva ! yaha nAgabala nAmakA rAjA hai| balavAna aura adIna isa nagarameM rahatA hai| isa taraha bAta-cIta karate ve donoM vahA~ utare jahAM logoMkA melA lagA huA thaa| priyatama pUchatA hai kyA yaha koI janapada hai| kumArI kahatI hai, yahA~para haya ( ghor3A) nivAsa karatA hai| jinhoMne zazilekhAkA asahya viraha duHkha sahana kiyA hai, aise gandhavAha rUpyaka aura citrarathakA vaha azva rAjAse pakar3A nahIM jA sakatA, usI prakAra jisa prakAra khoTe muni apanA caMcala mana nahIM pakar3a paate| pattA-urAvane netroM aura binA masoMvAlA lAkhoM lakSaNoM se viziSTa aura lohoMke nAlase racita khuroMvAlA vizAla vakSakA vaha dhor3A rAjA zrIpAlane dekhA // 1 // tIkhe khuroMse dharatI khodanevAlA, marakatake samAna zarIravAlA, logoMko kapAnevAlA, lAlalAla netroMvAlA, TeDhe mukhavAlA, dAMtoMse bhayaMkara, zatruke krodhako cUra karanevAlA vaha ghor3A daudd'aa| vizvakA mardana karanevAle kumArane lihilihi zabdake dvArA dasoM dizAoMko bahA banAnevAle Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 mahApurANa vara pariMdeM pavalu miideN| Na sAraMgasa dhariu turNgt| kuMkumapiMjaru palu pasaravi kr| muyabalapo. puNu aaruuddhe| rAyahaM pIlie ghaggai cAliu / avaloighi kasu hari eyara basu / pulaiyakAeM khgsNghaaeN| payaliyamaMgalu ghuTara klylu| ghattA-tA bujhidi.mahivai atulabalu ahivaleNa suravaNyo / varacaMdaNaparimalacaMdamuhi caMdaleha taDDa diNNI ||2|| 15 caMdaleha Aucchivi Niggata Niyau suhAvaIi Nibise gdd| tettahi jetahi sImAmahiharu viThalaNiyaMbuggaiyaNavasurataru / be vi cArucAmIyaravaNNAIlA layAhari jAma pimaNNaI / tA sakhagga khaga ceSiNa samAgayaNaM Nahi Nisiyara Nisihara jaggaya / mahuragirAi pajiyaviNaeM pucchiya te vaNitaNayAtaNaeM / dIsaha ve vi suha succhAyA kahaha kAsu ki kAraNu aayaa| tehiM pattau Niyapura chaMDivi gayaNu pAyapuMDariyahi maMDivi / amhaI AyA paI ji gavesaDe vai buddhi porisu vinnnnaashuuN| lei lai lahu NittiMsu parvadahi eha paMhINakhaMbhu jai chiMdAhi / to tUhuM hosi bappa basaka vijAharabhUgoyaraIsara / dhattA-NisuNivi asiSaru kari karivi khaMmu kumAra ghAica // asijaladhArai so giTTharu vi patthara tai vi duhAviu / / 3 / / tuI so cakavaTTi jayattirihara muhabaIi mata aurAhivi taruNataraNiNiDu varuNahu~ DhoiDa bahuvinAsAmathasamaggai iya ahiNadivi gaya te hayara / taM karavAlu karAlu pasAhidi / pIDivi muDhii teNa paloicha / mudai muddhyNdsohggh| 5. MR pasariyakasa K pasarevi karU / 6. na kisu / 7. MB to| 2. 1. MB NivaseM / 2. MB degggysurtruvru| 3. B teNa tnnyaatnneN| 4. MB read for this line : lai Nittisu deva bhuyada; parabalabaladalaNeNa parya. and add the following : eha pAhANakhaMbhu jA chidahi, amhahaM hiyavau laTTa sANaMdahi ( B ANaMdahi ) / 5. MB bappa hosi / 6. K dohaavit| 4. 1. K garavara / 2. MB maveNArAhivi / 3. MB karAla karavAla / 4. MB degsamasyasAmagai / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ added 35.4.4] hindI anuvAda 371 1 aura yuddhakA bahAnA khojanevAle usa ghor3eko usI prakAra pakar3a liyA jaise siMha hariNako pakar3a letA hai| aura phira apanA kezara se pIlA caMcala hAtha phailAkara / phira usapara baiThA huA apane bAhubala se prabuddha rAjAne use prerita kiyaa| rAjAke dvArA lagAmase cAlita kor3A dekhakara vaha ghor3A meM ho gayA / pulakita zarIra vidyAdhara samUhane maMgala zabdako prakaTa karanevAlA kala-kala zabda kiyA / ghasA taba rAjA ahibalane use atula balazAlI rAjA samajhakara devatAoMke raMgakI tathA sundara candanase subhASita apano candralekhA nAmakI kanyA use de do ||2|| candralekhAse pUchakara vaha cala diyaa| sukhAvatI ke dvArA le jAyA gayA, vaha pala-bhara meM vahA~ gayA jahA~ ki vaha sImAnta mahISara thA, ki jisake kaTibandhapara bar3e-bar3e kalpavRkSa lage hue the / svarNake raMgavAle ve donoM jaba latAkuMja meM baiThe hue the taba do vidyAdhara talavAra apane hAtha meM liye hue Aye / mAno AkAzameM sUrya aura candramA uga Aye hoN| taba vinayakA prayoga karate hue kubera ke putra zrIpAlane madhura vANI meM unase pUchA ki Apa donoM sundara kAntivAle dikhAI dete haiN| batAie Apa kisa kAraNa, kisake lie mAye haiN| unhoMne kahA ki apanA nagara chor3akara tathA caraNa-kamaloMse AkAza maNDita karate hue hama loga Apako khojane tathA dvaya buddhi aura poruSakI parIkSA karane Aye haiM / lo-lo yaha talavAra aura ise namaskAra kro| yadi tuma pattharake isa khambheko tor3a dete ho to tuma vidyAdharoM aura manuSyoMke Izvara cakravartI samAT hoMge / dhattA - yaha sunakara talavAra apane hAtha meM lekara kumArane khambhepara AghAta kiyaa| usakI talavArarUpI jaladhArAse vaha patthara bhI do Tukar3e ho gayA ||3|| 4 ve donoM vidyAdhara - tumhIM vijayadhokA varaNa karanevAle cakravartI ho, isa prakAra abhinandana kara cale gaye / sukhAvatI ke mantrase ArAdhanA kara, usa bhayaMkara talavArako siddhakara, kumArake lie jo taruNa sUrya ke samAna upahArameM dI gayI usa talavArako usane apanI muTThIse dabAkara dekhaa| hara eka vidyAoMkI sAmarthya se sampUrNa mugdhajanoMke lie saubhAgyasvarUpa mugdhA sukhAvatI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 5 10 4 Fr aiko suvi paNa Ti mahiyalu caraNarahiu NaM tavasi kusIlaDa dUru mukkaM NaM karaNu durasa disaNaM khalu paratIya va AyaMbiraNettara aNu vijau~ jagaprasaNu diu maNayajuyalu amaliyabalu 1 rayaNarahiu jAvaI rayeNAlau / dusaha viNaM palayamA caNu / pAlu NaM viraiyamaMDalu / kA kAvA cintana / mora dAdAbhIsaNu / haraMtu pramattaSTha || di so visaharu bhAmivi gayaNayati mahiyali jhatti nihittava ||4|| dhattA - didu puchi dharivi puhaIsariNa prANa mahApurANa jAyaka revaNa soja hayagayaghaDa aMgulI aMguliyahi divaNa te bhaNi barkhe paNavepizu jara tuhuM payaI raNa ghaTTa to te tAI Nihi rayAI siddhas for maMsiTa loeM acchi aMdhA diu piMDa sUryAhiM marAThA vijayaryari jasa kisalaya kaMde puNu ghaNNauri ghaNAhivarAeM uppaNNA seNAvara gharavara puNu vi suhAvas pe cAlira dasa sira macchera jalaNuSpAyaNu haragalagaralata bhAlu va kAlau kRSNa kaDuyavayaNAI mata pazcAriya raNi teNa suhAvai mA maha agara dharahi sarAsaNu jaM jipaMti samari paDupaDibhaDa / store fartoon avaddaNNDa | RE DAva kulasamaya piNu / to jANamiti ca palohi / dusohaM NayaI / maNi vaNiraM diSNaM vihoeM | hara baharata u mu jIvas siribAlapahAve / pattA - pariyANi guNagaNu harisieNa kuvalayacchi kuvalayamuya // sirise tahu siriuravaNA vIyasoya diNNI suya ||15|| 6 kitimaI darakittiNariMdeM / vimalaseNa Dhoiya aNurAeM / sapurohiya zivarAya pariNayamai / dhUmaveta gayaNaddhi NihAlina / bIsa pANi para bIsa va loyaNu / bhiDibhaMgabhaMgura bhAlAlau 1 rAI vaNu va gaNNaM / melimeli siricAlu rasAva | mAvahi yAsi jamasAsaNu / [ 35.4.5 5. MB mayarAla / 6. MH kAlapAsu / 7. M bam 8. MB] saMpAsaNu / 9. diDupucche B dinu pucchi / 10. MB pANa 5. 1. MB so jji rayaNu / 2. MBK je / 3. MB dAvi / 4 MB tAmtra hiTTaI / 5. MI muvi / 6. MB loyahaM / 7. MB diNNavihoya / 8. MB sahAsahi / 9. bahiraMtahi / 10. MB kAmalacchi komalabhUma | 6. 1. B gi / 2. MB macchara T maccharajalaNaM / 3. MBK vara / 4. MB varAzya taka gaMveM / I Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. 6.9] hindI anuvAda phira nabhatalase le gyii| phira usane dharatI-tala aura amalina balavAlA eka yugala puruSa dekhaa| jo pairoMse rahita kuzala tapasvIkI taraha thaa| jaise ratnoMse rahita samudra ho / mAno jisane apanA kavaca chor3a diyA hai, aisA yuddha karanevAlA yoddhA ho| mAno asahya viSayAlA pralayita mahAdhana ho, mAno dUsaroMke doSa dekhanevAlA do jihvAvAlA duSTa ho, mAno jisane maNDalakI racanA kI ho aisA rAjA ho / jo zatruke tIrakI taraha lAla-lAla netravAlA hai jo mAno kAlake dvArA kAlapAzakI taraha pheMkA gayA hai, jo mAno dUsarA yasa hai| isa saMsArako nigalaneke lie aisA dahAr3oMse bhayaMkara mahAnAga usane dekhA / " ghatA-usa pRthvIzvarane prANa haranevAle usa sAMpako usakI majabUta pUMcha pakar3akara AkAzatalameM dhubhAkara zIghra hI pRthvI-talapara paTaka diyA // 4 // vahI sapaM asa aura gajaghaNTArUpI ratna ho gyaa| jisase yuddha meM catura zatru-yoddhA jIte jAte haiM / aMgulImeM aMgUTho pahanA dI gyii| eka aura zatru puruSa vahA~ avatIrNa huaa| usane kapaTase praNAma kara kahA ki yadi Apa isa vajamaya mudrAko lekara ina ratnoMko naSTa kara do to maiM samajhaMgA ki tuma tribhuvanako ulaTa-pulaTa sakate ho taba usane una ratnoMko naSTa kara diyaa| usase durjanoMke netra banda ho gye| logoMne ratnasiddha hue kahakara namaskAra kiyaa| aura jinheM aizvarya dhana diyA gayA hai aise una logoMne use mAnA aura usakI prazaMsA kii| hajAroM loga AMkhoMse dekhane lage, baharekA baharApana dUra huA, gUMge loga sundara bAlApameM bolane lage, mRta vyakti zrIpAlake pratApase jIvita ho utthaa| pattA-usake guNagAnako dekhakara zrIpurake svAmI rAjA zrIzayana harSita hokara kamalake samAna netroM aura hAthoMvAlo apanI vItazokA nAmako lahakI use de do 6 vijayanagarameM yazarUpI koMpalakA aMkura yazakoti aMkura, gharakoti rAjAne kItimato kanyA aura dhAnyapurake panAdita rAjAne anurAgase vimalasenA kanyA upahArameM do| use rAjanItivijJAnameM paripakva mati purohitake sAtha senApatti aura gRhapati bhI prApta hue| sukhAvatI phira bhI patiko le clii| usane AkAzameM phira dhUmamedhako dekhaa| dasa siroMkAlA IrSyAkI jvAlA utpanna karatA huA, bIsa hAya aura bIsa akhiyAlA, zivake gale ke viSa aura tamAlako taraha kAlA, bhauMhakI vakratAse yukta bhAlayAlA, kAnoMko kaTu laganevAle vacanoMko bolate hue usa strIne zrIpAla aura sukhAvatIko tinakeke samAna samajhate hue yuddha ke lie lalakArA aura kahA ki he rasAvati ! tU bhopAlako chor3a-chosa / mere sAmane dhanuSa dhAraNa mata kr| he hatAza, tU yamake zAsanase bhI nahIM baca sktii| Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 [35. 6, 10 10 mahApurANa pattA-jasu hiyavai bhaDahaMkAra Navi hali mahu~ hAsau dijai / / ravikhajjana paI vi maheliyai so kiha saMdu ramijada / / 6 / / cabai kisoyari euMNa juttAuM re re dhUmaya paI vuttuN| sappamangu jai sappu ji bujjhai khayareM sahu~ jai khayaru ji juljhai / pahu dharAyA tuhu~ gayeNAyaru vanjivi vijauM pasarahi Niyayaru / jai tuha edu kiM pi AsaMkA vivarIyANaNu pAra vi kNpi| jai tuhUM Na marahi eyahu muyabali to hara paIsAuM jliymhaannli| khala dalavaTTivi harisa NaJcami vairimAri uMNAri Na vucami / Au Au NiyaNAhu Na mella mi tikkhatisule paI uri sajhami / ema ghaMti teNa "sA ghAiya karavAleNa dulaMgha duhaaiy| ghattAtA jAyau biNi suhAvaiDa ukkhayekhaggavihatthara / / haNu haNu pabhaNati u huMkarivi thakAu jujajhasamatthau / / 7 / / aku vi saku vi citti cavakara suhaDu harNatu Na Nivisu vi thakAi / dUNa dUrNa vaDDiya saMjAyaja kAu kaNNAvesa jaay| vediu dhUmadeu ghaupAsahi AhaTa jigijigaMta Nitisahi / vipphuraMtu jayasiriukaThiDa so vi jAma bihiM rUvAhiM saMThiu / tA vuttau NiveNa mA dhAyahi bahuya hoMti rikha kanju viveyahi / aNNu vi mui maI kahi mi varNavari Avejjasu puNu jirtai sNgri| ekahi yaya hoeppiNu bhaMDahi arisirakamala khagge khaMDahi / tA muddhai piu dhajiu mahihari thiu laMbiyataNu kakarataruvari / dUra NisaddhacaMDakiraNAyavi bAhahiM laMbamANu sahiM pAyavi / viTThala vijjAharii paresara NaM guNi saMdhi mayaraddhayasaru / ghasA-taM pevikhavi bammahabANAya sImaMtiNi tahiM duko| jaMpa payaDaI viDapAhuyaI kulamajjAyai mukkI ||8|| 7. 1. MB ajutaaii| 2. MB gynnesb| 3. MB Niyakaru / 4. MB vidarImAyaNu / 5. MBK cakai / 6. MB paisami / 7. MB dalabaTumi / 8. MB pellami / 9. MB lvNti| 10. MH saMvAiya / 11. MB duhAviya / 12. MB ugaya / 8. 1. MB camakkaI / 2. MBT bihu sahi / 3. MBK kajja / 4. MB vitaha : 5. MB saMdina / 6. MB mjjaaypmukkii| Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35.8.12 hindI anuvAda 375 ghattA--jisake hRdayameM yoddhAkA ahaMkAra nahIM hai| mujhe haMsI AtI hai ki vaha tuma mahilA dvArA rakhA jAtA hai| vaha tumhAre dvArA kaise ramaNa kiyA jaayegaa| vaha kRzodarI sukhAvatI kahatI hai ki he dhUmavega ! jo tumane kahA yaha ThIka nahIM hai| sAMpakI mArako sAMpa.hI jAnatA hai| yadi vidyAdharake sAtha vidyAdhara lar3atA hai to yaha ThIka hai| yaha dharatIkA nivAsI hai aura tuma aakaashvaarii| isalie vidyA chor3akara tuma apanA hAtha phailaao| yadi yaha tujhase kucha bhI AzaMkA karatA hai, aura ulaTA muMha karake thor3A bhI kAMpatA hai, yadi tuma isake bhujabalase nahIM marate to maiM jalato AmameM praveza kara jaauuNgii| he duSTa, tujhe cakanAcUra kara maiM harSase nAcU~gI / zatruko mAranevAlI maiM kahatI hU~ ki maiM zatruoMko mAranevAlI huuN| Ao Ao maiM apane svAmIko nahIM chor3atI / tIkhe trizUlase tumhAre chAtIke zarIrako cheda duuNgii| aisA kahakara dhUmavegane AkramaNa kiyA aura talavArase alaMdhya do Tukar3e kara diye| - ghattA-taba jinake hAthameM uThI huI talavAra hai aisI sukhAvatI do ho gyii| aura mAro. mAro kahatI huI yuddha meM samartha vaha sthita ho gayI // 7 / / use dekhakara sUrya aura indra bhI apane manameM cauMka gye| vaha subhaTa bhI mAratA humA eka palake lie nahIM taaktaa| vaha pAnyA bhI dunI-dunI bar3hatI gyii| kanyArUpameM utpanna usa yuddha meM camakatI huI talavAroMse ghUmavega cAroM orase ghira gyaa| taba vijayadhoke lie utkaNThita, phar3akatA huA, vaha bhI jama do rUpoMmeM sthita ho gayA to rAjA zrIpAlane kahA ki tuma AkramaNa mata kro| bahutase zatru paidA ho jAyeMge / apane kAmakA vicAra kro| kisI banAntarameM mujhe chor3a dA, yuddha jotanepara phira A jaanaa| eka hRdaya hokara tuma ldd'o| ora zatruke sira kamalIko talavArase khaNDita kro| taba usa mugdhAne priyakA pahAr3apara rakha diyaa| vaha bhI kakara vRkSake nIce apanA zarIra lambA karake leTa gyaa| jisameM dUrase sUryake pratApako roka diyA gayA hai vRkSake nIce hAthoMse lambe hote hue rAjA zrIpAlako usa vidyAdharIne dekhaa| mAno kAmadevane apanI pratyaMcAkA sundhAna kara liyA ho / __ pattA-yaha dekhakara kAmadevake bANoMse Ahata eka sImantinI yahA~ phuNcii| kulamaryAdAse mukta vaha spaSTa cApalUsIke zabdoMmeM bolI / / 8 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 mahApurAma bho bho purisasIha duisa mila patthu keNa tuhUM ANivi ghaDiTa / suhaba kaha va jai muyahi mahInA to piyahi girattu hehaamuhu| hAI kasaimasaMti bhajaMtaI aTTha vi aMgaI palayadu jaMtaI / mA sappaikkhahi chaNacaMdANaNa bho patthivapaThamANaNa mANaNa / iccha iccha maI paI Na pyaarmi| ghorahu katArahU uttArami / bhaNei kumAravIra kiM khijahi parapurisahu maNu deviNa lajjahi / vara etthu zirasAvahi sukyami' paramAraNikya Nirikkhami | vara NakkhAI silAyali bhaggaI pAu paraNArIurayali laggaI / daMsapaMti para jAu disaMtari mA khuppasa paravadubidhAhari / kesabhAra vara vAeM Nibadha mA parapaNayaNIhiM kaDilara / vacchatthalu vara pakkhihi khajau mA paratRpayethaNehiM pellijjau | pattA-NayaNaI gholaMti NivAriyAI diyabATa jAi SiyArahu / / saMtAsa pavaDhi rayaNidiNu sitti Na pUrai jArahu / / 9|| gehaMduvAri giroha karesai pisuNu ko vi saMgahaNu dharesai / lahu AliMgivi mukaNibaMdhaNu lahu uTTara saMvarai piNdhnnu| Asa kiyamaNu kiM phira kIlai dubjesu dhUmeM appara nniili| aNNu aNNu jai kAi vi maMtai to parayArita NiyamaNi ciMtai / eyahiM sakveiyahiM harDa jANita evahiM kahiM vazcami sadANita / ihabhavaparabhavaduNNayagArara paraTyaramaNu suTTa vinyaart| jAhi Na icchami paragharasAmiNi udhvasi jaI vi raMbha surakAmiNi / ramaNIyai pararamaNAluddha taM NisuNivi NahaNArii kuddhd| NaraNAhe piyasahi vaNi mejhiya sAhisAha sA chidivi ghaliya / ghasA-tharahariyapANipaya sirakamalu vihurayAli suhajaNaNiyai / / NivaDatau dharita seI muhi~ jakkhii cirabhaSajaNaNii // 10 // 10 2. 1. M kasamasati / 2. Bomits this line 1 3. B omits this foot | 4. M akkhami / 5. MB bAyai / 6. MB paratiya / 7. MB gholata T colaMti / 10.1. MB gehi vaari| 2. MB li| 3. MB ma / 4. M saMvariyata; B sNvritth| 5. MB dujjasa / 6. MB paratiya / 7. MB jahi / 8. MB raMbha jai vi| . M sayaMbhuyahi 3 syNbhuvhiN| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda 377 hai puruSa zreSTha ! duHkhase prerita tumheM yahAM kisane lAkara DAla diyaa| he sundara! aura iso taraha vRkSase tuma chor3a diye jAo to tuma nIcA mu~ha kiye hue nizcaya hI gira pdd'oge| kasamasAto tumhArI haDDiyAM TUTa jAyeMgI, sampUrNa aMga cakanAcUra ho jAyeMge / rAjalakSmIko mAnanevAle he rAjA, tuma mujha candramukhIko upekSA na kro| tuma mujhe cAho-cAho, maiM tumheM dhokhA na dUMgI aura isa bhayAnaka jaMgalase uddhAra karUMgI / taba vaha kumAra bolA ki tuma khinna kyoM hoto ho| parapuruSako apanA mana dete hue zarma nahIM aatii| ye acchA hai ki 'maiM isa kalpavRkSako DAlapara hI sUkha jaauuN| parastrIkA mukha na dekhuugaa| mere aMga caTTAnapara naSTa ho jAyeM, para ve parastrIke urasthalameM na lgeNge| acchA hai mere dAMtoMko paMkti naSTa ho jAye, vaha dUsarekI strIke bimbAdharoMko na kaatte| acchA hai kezabhAga naSTa ho jAyeM, para ve dUsarekI premikAoM dvArA na khoMce jaayeN| acchA hai isa vakSasthalako pakSI khA jAyeM, lekina dUsaroMko striyoMke stanoMse yaha na ragar3A jaaye| dhattA-aMdhAraNa kiye hue bhI hilate rahate haiN| hRdaya-vikArako prApta hotA hai| aura rAtadina santApa bar3hatA rahatA hai| kintu duSTa premIko tRpti pUrI nahIM hotI // 9 // vaha gRhadvArako niruddha karatA hai aura duSTa kisI puMzcala jor3eko ekar3atA hai| aisA vaha zIghra uThatA hai ki AliMgana karake kaNThazleSa chor3atA hai| vaha zodha uThatA hai aura apanI dhotI pahanatA hai| isa prakAra AzaMkita manavAlA vaha kyA krIDA karatA hai, kevala apayazake dhueMse apaneko kalaMkita karatA hai| aura vaha yadi kisI dUsarese mantraNA karatA hai to parastrI lampaTa apane mana meM vicAra karatA hai to vaha ki ina vivekazIla logoM dvArA meM jAna liyA gayA hU~| isa samaya aba 'maiM' kisake sahAre bacUM ? isa prakAra parastrIkA ramaNa isa loka aura paralokameM dunaya karanevAlA tathA atyanta vidrUpa hai| yadi paragharako svAminI, rambhA, urvazI aura devabAlA bhI ho taba bhI maiM use pasanda nahIM krtaa| yaha sunakara dUsareke sAtha ramaNa karanevAlI usa vidyAdharI strIne kuddha hokara zrIpAlake sAtha priya sakhIko vanameM bheja diyA, aura per3akI DAla kATakara Upara DAla dii| pattA-jisake hAtha-paira aura sirarUpI kamala tharathara kAMpa rahA hai, aise usa girate rAjAko saMkaTakAlameM surabhavakI purajanIne apane hAthoM meM grahaNa kara liyA // 10 // 2-48 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 mahApurANa 11 yasAriu socaNNasilAyali maNi NisuNi hUI jakkhahu~ kuli | hau~ tuha mAya putta pomAvA puThavajammi hotI paaddlgi| emva caveSpiNu NehapayAse bAlu pasAhiu krsNphaaseN| mukkhetaNhaNihAlamu gAu taNaDa pavuttu tAi saMtuhala / phuriyavivihamaNikiraNaNiraMtari paisa hi giri guivivarabhaMtari / taM NisuNivi so tetthu pahADa | tAvettahi saMgAmi paNaTTata / dhUmaveu sajjiyasarajAhi vijjAcheDa karatihi bAlahi / puNu utpANu viyappu vihIsaru jiha devii uddhariu NihIsara / gaya NiyavAsahu vINAlAyiNi ecahi rAva rAyaDAmaNi / pattA-pasaMtu visaMtuli vivaravahi salilamehAdahi paDiyA / / ___ tahi jaMtu varaMtu silAmayahu khaMbhaTa uppari caDiyaja // 11 // tAvatthairi sUru saMpattara ___NaM diNarAeM jheMdui ghicu| sahai jaMtu varuNAsAlANihi maNi va paDaMtu mahaNNavakhANihi / kuMkumakusumAmelu va rasau Na caupahara shirrslittu| zaM va mahAmahariyAI : lu va disatamaNii basiyatra / bhANubiMbu kiraNAva lijaliyau uggatteNa ahogaivaDiyau / maMdatamAlaNIli pasariyatami tahiM vivaraMtari rayaNisamAgami / NakacakamayapasaravisapaNa NIlasilAyalakhaMmi NisaNNam / siriarahaMtasiddha AyariyahuM ujajhAyaDe sAhAI kykiriyhuN| paMcahu~ saMciyasammayAdiSTihiM suyarai pahucaraNaI parameTTihiM / dhattA-asiyAusAI paMcakkharaI jhAyaMsaha sANaMdaI / corArimArisihipANiyaI uvasamati mRrgavaMdaI // 12 // 13 tAma pahAi kAli ravi uparAu NaM mahiuyaha viyArivi Niggava / zIra tareppiNu teNa turaMta tIri pariTTiya tahi ji bhamaMta / rAeM NayaNANaMdajaNerI dihI paDima jiNidaha kerii| Ni vviyAra NigrAtha maNohara paharaNava jiya olaMbiyakara / lakkhaNalakkhuvalakkhiyadehI haja sA bhaNami ahiMsA jehI / haja sA bhaNami kuhiNi apeSaggahu kaDhiNamuyaggala NArayamaggahu / 11. 1. MB putta mAma / 2. Bdegtihu~ / 3. paDhau / 4. B dhUmakeu / 5. MB bhahaddahi / E, MB turaMtu / 7. T visaMkali / 12. 1 MB disaptarUNii / 2. MB gaipaDiyau / 3. MB silAyali | 4. MB miga / 13. 1. MBK pahAyakAli / 2. MB avavAha / Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35.13.6] hindI anuSAva 372 ___ use svarNa siMhAsanapara baiThAyA, usane kahA-suno, yakSa kulameM utpanna huI maiM padmAvatI, hai putra! tumhArI haMsakI taraha calanevAlI tumhArI mAtA thI / yaha kahakara snehako prakaTa karanevAle hAthake sparzase bAlakako sajjita kiyA / usako mukha, nidrA aura Alasya naSTa ho gyaa| usa santuSTa bArako usane kahA--vividha prakArake kiraNoMse bharapUra giriguhAke vivarameM tuma praveza kro| yaha sunakara rAjA vahA~ gyaa| itane meM yahA~ saMgrAmase ghUmavega bhAga khar3A huaa| zarajAlako sajjita karatI huI usake lie daivI vANo huI ki kisa prakAra usa nidhIzvarakA uddhAra huaa| vINAke samAna bAlApa karanevAlI vaha devI apane ghara calI gyii| yahAM vaha rAjazreSTha rAjA dhattA-usa UMce-nIce vivarameM praveza karate hue eka mahAsarovarake jalameM gira pdd'aa| usameM jAte hue aura tirate hue zilAse bane khambhepara car3ha gayA // 19 // 12 itane meM sUrya astAcalapara pahuMca gyaa| mAno dinarAja dvArA pheMkI gayo jaida pazcima dizAkI paridhimeM jAtI huI zobhita ho rahI ho / yA mahAsamudrakI khadAnameM par3e hue maNiko taraha vaha kuMkuma aura phUloMke samUhakI taraha rakta hai| mAno rakarUpI rasase lAla catuSprahara hai| mAno AkAzarUpI vRkSase navadala gira gayA hai| mAno dizArUpI yuvatIne lAla phalako khA liyA hai| kiraNAvalIse vijaDita sUryakA vaha bimba mAno ugratAke kAraNa adhogati meM par3a gayA hai / sthUla tamAla vRkSoMse nIle, jisameM ratnoMkA samAgama hai aise vivarake bhItara ki jisameM andhakAra phela rahA hai| zrIpAla nIla-zilAhalake khambhepara baiThA huA, magara samUhake bhayake pratArase udAsa hokara zrI arahanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura AcaraNaniSTha sAdhuoM, pAMcoM samyagdRSTiko saMcita karanevAle parameSThiyoMke prabhu caraNoMkA dhyAna karatA hai / pattA-pAMca akSaroMvAle NamokAra mantrakA Anandase dhyAna karanevAleke sammukha cora, zatru, mahAmArI, Aga, pAnI aura pazu, jalacara samUha sAnanda zAnta ho jAte haiM // 12 // 13 itane meM savere sUryodaya huA, mAno dharatIkA udara vidArita karake nikalA ho| usa rAjAne turanta pAnImeM tairakara ghUmate hue, kinAre para sthita netroMko Ananda denevAlI, jinendra bhagavAnkI pratimA dekhii| nirvikAra nirgrantha sundara, praharaNoMse rahita, hAthoMkA sahArA liye hue jo lAkhoM lakSaNoMse upalakSita thii| maiM ( kavi ) kahatA hai ki vaha ahiMsAke samAna thii| maiM kahatA hU~ ki vaha apavargakI pagaDaNDI thI, aura narakamArgake lie kaThina bhujArUpI argalA thii| svAmI Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mahApurANa [25. 13.7 sA NAhiM sarasalilahiM siMciye viyasiyadhavalahiM kamalahi aMciya / puNu jiNataNusiri saMthuya bhattii samdhabhUyagaNaviraiyamesii / bharapasatyahatvaguNarAiya tAma tahiM ji jakkhiNi saMprauzya / ghacA-saMbhAsivi NihilaNihIsarii harisupphulliyaNesara // baiMisArivi paTTi payAhivai maMgalakalasihi sisata // 13 // 14 bhUsapaparihANAI ravaNNaI chacadaMDarayaNaI tahu dinnnnii| gayaNagamaNa pAyajuyalusara diNNAu apaNu vi jaM jaM bhallAsa / tAma tahiM ji paribhamivi samAyai rayakAraNasaMbhUyakasAyai / khaiiriha sajhariNIya pahu joiTa pAhANohu pAhAu NivAiDa / so pardatu sayalu vi Nihaliyara divachattarayaNe pddikhliyaa| puSphayaMtaphaNiphukAriyasari maI Na ramaMtu marau vivaraMtari / ema bhaNivi tAe visthiSaNI selaguhAduvAri sila dinnnnii| Navara caMDadaMDe sA khaMDiya kuSalayavANA phaNu kaNu khaMDiya / ghacA-umyADiSi vAra garAhivai pAuyajuyale gacchada / / pahi jaMtu puMDarikiNiNiyahi suramahiharaSNu pekkhai ||14|| pecchai khaMdhAvAra vimukkA sacamu divasu zrajju so dukAna / mAi tuhAra lahue thaNaddha ma[yadesu NAvai myrddh| tijagabaMdhu mahu baMdhata gAiDa ema bhaNivi jalaharabaDa joiu / vasuvAleNa maNi kiM sasahara NaM NaM chatu nnisihruu| kiM dIsaI NavasaMjhAjalaharU pakti ko vipaNaM Nicchata Naru | sodAmiNi NaM NaM daMDAsaNi tArAvali NaM NaM mUsaNamaNi / ema viyapivi rAeM vuttara ei sahoyara eha NittA / iya palavaMtahu tarhi ji parAiDa vihiNA sokkhupuMju NaM DhoIla / suhipariyaNu hariseM romaMvidha taM gaja mANasu jaM Na nnciu| paNaSiu pahu NilayaNu Niya tAyaDa jagatAyahu paJcavavihAyahu / sehiM bihiM vi teNaM jiNu pecchivi bhavasaMsaraNevistha duguMchivi / 3. MB saMciya / 4. B omits this line / 5. B ormits this foot | 6. MB saMpAiya / 7. T ahisArivi / 14. 1. MdegparihANaI mahuvaNAra; BparihANaI ghrvnnnnii| 2. MR avara / 3, MB raikAraNa / 4. MB kharida sAriNiyai / 5. MB nnivaayaa| 15. 1. MB mayaNavesu / 2. MB NApA / 3. MB joyh| 4. MBK pAu sasiharu / 5. MBK sIsai / 6. MB Thohayau / 7. MB Nija NilayaH / 8. MB teNa vi / 9. MB saMsArApatya / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 36.15.11] himbo manuvAda bharatane use sarake jalase abhisiMcita kiyA, sapheda khile hue kamaloMse acita kiyA, phira usane jinake zarIrakI zrIkI bhaktibhAvase stuti kI ki jo saba prANiyoMse mitratAkA bhAva sthApita karanevAlI thii| itanemeM bhadra prazasta aura hasta guNoMse zobhita yakSiNI tatkAla vahA~ Ayo / ghattA -- akhila nidhiyoMkI svAminIne bAta karake, jisake netra harSase utphulla haiM, aise prajAdhipati bharatako yahA~para baiThAkara maMgala kalazoMse abhiSeka kiyA // 13 // 14 sundara alaMkAra, vastra, chatra aura daNDa ratna diye tathA AkAzameM gamana karanevAlI khar3AoMkI jor3I dii| jo-jo sundara thA, vaha vaha diyaa| taba jise ratike kAraNa IrSyA utpanna huI hai aisI vidyAdharI ghUmatI huI vahA~ AyI / usa svecchAcAriNIne rAjAko dekhA aura AkAzase pattharakA samUha giraayaa| lekina divya zatruratnase praskhalita hokara vaha giratI huI caTTAna cUracUra ho gyii| mujhase ramaNa nahIM karate hue puSpadanta nAgako phuMkArakA jisameM svara hai aise vivarake bhItara tuma mro| isa prakAra kahakara usa svecchAcAriNIne usa zeraguhAke dvArapara eka bar3I caTTAna phailA dii| lekina usa pRthvIpatine apane pracaNDa-daNDase khaNDita karake usake Tukar3eTukar3e kara diye / .... pattA - dvAra kholakara rAjA pAdukA yugalase jAtA hai / AkAzameM jAte hue puNDarIkiNI nagarake nikaTa yaha vijayArdhaM parvatako dekhatA hai // 14 // Chu 15 vahA~ vimukta skandhAvAra dekhatA hai ki Aja vaha sAtavAM dina bhI A pahu~cA / he mA~ ! tumhArA choTA beTA kAmadeva ke samAna kAmadeva nahIM aayaa| tInoM jagakA merA bhAI nahIM mAyA / aisA kahakara usane AkAzakI ora dekhA / taba vasupAlane kahA - kyA yaha candramA hai ? kyA yaha nama sandhyA megha dikhAI detA hai ? yA koI pakSI hai ? nahIM nahIM yaha nizcaya hI manuSya hai / nayA yaha bijalI hai ? nahIM nahIM yaha ratnadaNDa hai / kyA tArAvalI hai ? nahIM nahIM ye alaMkAroMke maNi haiN| isa prakAra vicAra kara rAjA va supAlane kahA ki yaha nizcayase hamArA mAI A rahA hai| isa prakAra unake bAta karate zrIpAla vahA~ A pahu~cA mAno vidhAtAne unake lie sukhapuMja diyA ho / sudhIjana aura parijana harSase romAMcita ho uThe / vahA~ eka bhI mAnava aisA na thA jo nAcA na ho| use vizvake pitA aura pratyakSa vighAtA-pitA ke samUha - zaraNameM le jAyA gyaa| unhoMne svAmIko praNAma kiyaa| una donoMne usI prakAra jinendra bhagavAnke darzana kara saMsArameM paribhramaNa karane kI avasthAko nindA kI / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 [35.15.12 mahApurANa pattA-si rivAle guruguNavAlu lahiM maSTacaDAviyAhatthe / paMdita paramesara paramamuNi paramappara paramatthe / / 15 / / jeNa viNAsivi ghaNi Isara pucchiu deviDa so joIsaha / puttu mahAraca keNa vihUsiu caMdu va pavarapahAi payAsiu / pamaNai jiNu gayajammi kisoyari eyaDa huyamettahu muya mAyariM / huI kANaNi jakkhasuresari bahuvinbhamavilAsa NaM surasari / jANavi gaMdaNu appaNu deheM tAi eha pujina behunneheN| Aya suhASA kahiSa kumAra eyada rakkhiu iTa blsaareN| vijAharaI parAsiyavasaNa mAyASiyahaM aNeyaI pisunnhN| eha majhu hUI vihaDatahu lamgaNavajhari avaDi paddhatacha / eha majjhu hUI ciMtAmaNi kAmagheNu kappadumagomiNi / eha madhu saMjIvaNi osahi vihurasamuraNAva Niru piyasahi / ghattA-hara eyai rakhira suMdariya eyahi jIva vi dijai / jasu puttu kalattu Na mitsu suhi so duisalile majjai // 16 / / paI sahu~ mahu umgayamuharAyara mAi mAi melAvata jAyau / jaM taM eyahi taNa vijaMbhaca zyahi parabalu baliNa NisuMbhiu / taM NisuNivi viNaeM paNayaMgiya, sAsuyAi kulabahu AliMgiya | putti putti paI kAI pasaMsami sihisiha ki ravipaDimAhi darrAmi / cakavahilapakhaNasaMpuNNa puttu mahArau paI mahu diNNava / tuI ji eka maDha AsAUrI tuhaM saMgari sUrAha vi suurii| juvaImahau hali kahiM terau kahiM porisu paracIraviyArau / tuha keraja jiyakarikuMbhatthalu ghaNuguNachaNiyauM jayakSa thaNasthalu / mahu taNayahu yammahapAsA iva tuha muma riuhu~ kAlapAsA iva / pabhaNa kaNa puNNasAmastha giri cula dharita dhaNesa rihatthe / sUle bhiSNa bhijjai aMgau jahiM tuha suu tahiM sayalu vi caMgaTha / puNu kuberalacchiA paripucchiu kehauM bhavi suya tahiM kamma Niyacchiu / pattA-tA kahai mahAmuNi rANiyahe dhoravI' tabu tattara // cirabhayi dohiM vi tuha taNuruha hi aNasaNu kiu jiNavuttaDa // 17|| 16.1. MB mirunneheN| 2.MBhasalili NimajjA / 17. 1. G suhe / 2. MB vibhiu / 3. B pvlblenn| 4. MB desami / 5. MdegsaMpaNNau / 6. MB maha pii| 7. B sUraha / 8. MB dhaNesara / 9. B suliNa / 10. MB kammu / 11. M dhoru bIra tava; B ghoravIra tava / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 35. 17.14 ] hindI anuvAda ghattA - zrIpAlane apane donoM hAtha mukuTapara car3hAte hue mahAn guNoMke pAlana paramamunI paramAtmA paramezvara kI paramArtha bhAvase vandanA kI ||15|| 16 jinhoMne kAmadevako naSTa karake DAla diyA hai, aise yogIzvarase mAtAne pUchA ki mere putrako kisane alaMkRta kiyaa| yaha candramA ke samAna mahAn babhAse Alokita kyoM hai ? jinendrabhagavAn kahate haiM ki he kRzIda pUrvaja meM isake pekSA hone hI isakI mara gyii| jo jaMgalameM yakSa-devI huI / jo mAno gaMgAkI taraha aneka vibhrama aura vilAsavAlI thI / zarIrase ise apanA putra samajhakara usane atyanta snehase isakI pUjA kii| itanemeM sukhAvatI A gayI / kumArane kahA ki isane apanI zaktise merI rakSA kI hai| duHkha prakaTa karanevAle vidyAdharoM aura mAyA aneka duSToMse ghUmate hue aura ApattiyoM meM par3ate hue merI yaha AdhArabhUta latA raho hai / yaha mere lie cintAmaNi, kAmadhenu, kalpavRkSako bhUmi siddha huI hai / vaha mere lie saMjIvanI auSadhi kaSTarUpI samudrI nAva jaisI hai / merI priya sakhI dhattA -- isane mujhe bacAyA hai| saMsAra meM jisakA na putra, kalA aura na isake lie mujhe apanA jIva bhI de denA caahie| isa sudhIjana aisA vyakti duHkharUpI jalameM DUba jAtA hai ||16|| 17 tumhAre sAtha hI mere mukhakA rAga camaka sakA aura he AdaraNIya, merA milApa ho sakA / jo-jo hai, vaha saba isakI ceSTA hai| isIke balase maiMne zatrubalakA nAza kiyaa| yaha sunakara vinayase praNatAMga hotI huI kulavadhUko sAsane gale lagAyA aura vaha bolI- he beTI ! 'maiM tumhArI kyA prazaMsA karU~ 1 kyA maiM sUryaM pratimA ke lie AgakI jvAlA dikhaauuN| tumane mujhe cakravartI lakSaNoMse sampUrNa merA beTA diyaa| tumhIM eka merI AzA pUrI karanevAlI ho / yuddha meM tuma sUra ho| kahA~ tumhArI yuvatI sulabha komalatA ? aura kahIM zatruko vidoNa karanevAlA pauruSa ? jisane hAthiyoM ke gaNDasthaloMko jItA hai aisA tumhArA stana yugala jo dhanuSako DorIse macchanna dhanuSakI taraha hai / mere putra ke lie kAmadeva ke pAzakI taraha tumhArI donoM bhujAe~ zatru ke lie kAlapAzake samAna haiM / taba kanyA kahatI hai ki puNyake sAmarthyase yakSiNIne apane hAthase girate hue pahAr3ako uThA liyaa| aura trizUlase bhede jAnepara bhI zarIra bhagna na huA / he AdaraNIya ! jahA~ tumhArA beTA hai| yahA~ saba kucha bhalA hotA hai| kuberalakSmI phira pUchatI hai ki kisa karmase maiMne aisA putra aura karma dekhA / dhattA-taba mahAmuni rAnIse kahate haiM ki pUrvajanmameM tumhAre donoM putroMne jinendra ke dvArA kahA gayA atyanta kaThina tapa aura anazana kiyA thA // 17 // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [31.17.1 samgasihari suravarasiri muMjivi jiNapaDiSiyahu puna pauMjidhi / dindu dehu meleppiNu AyA e bipiNa vi tuha suya saijAyA / vasuvAlahu sirivAlahi kerI puSaNapaSitti gruysuhgaarii| muNi vivi sayalaI saMtudvaI ucchaveNa NiyaNayasa pttttii| pujivi pattAvaliviNNAsahi celiyarayaNAharaNapisesahi / muka suhAvai piyayama mAyai dhaNudhAriNi sama pAusachAyada / gaya suMdari NiyamaMdira jAmahi vasuvAlahu vivAhu kaSTa tAmahi / karapajhavi laggaSTha raijusihi aTThottara saha grvttihiN| dhatA-puNu kahai suloyaNa Niyacariu sai paripurisaperaMmuha // bharahAdivabhicAhu ghaNarabahu puSphayaMtasodiya muha // 18 // ipa mahApurAvye tisadvimahApurisaguNAlaMkAre mahAkapuSkayaMtavihae mahAmamvabharahANumajie mahAkAve pAsiripAIsaMgamo NAma paMcatIsamo pariSotro samatto // 15 // mNdhi||15|| 18. 1. MB dimvadehu / 2. M paraMmuha; B paraMmuhaho / 3. M"muha; BdegmUhaho / 4. MB "sirivAla / Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. 18.14] hindI anuvAda 385 svargameM indrakI vibhUtikA bhoga kara, jinapratibhAkI pUjA kara, divyadehako chor3akara ve donoM yahA~ Aye aura donoM tumhAre putra hue| vasupAla, zrIpAlako atyanta mahAn zubhakAro puNyapravRttiko sunakara tathA munivandanA kara saba loga santuSTa hue| aura utsAhake sAtha apane nagarako cala diye / mAyAse rahita priyatamA sukhAvatI aisI mAlUma hotI thI, jaise pAvasakI chAyAse indrdhnussii| jaba vaha sundarI apane ghara gayI taba taka vasupAlakA vivAha kara diyA gyaa| ratise yukta eka sau ATha ratna yuvatiyAM usake kara-pallavase lgiiN| pattA-isa prakAra para puruSase parAmukha, puSpadantake samAna zobhita mukhavAlI satI sulocanA apanA caritra rAjAvargake anucara jayakumArase kahatI hai ||18|| isa prakAra bresaTha mahApuruSoM ke guNa-alaMkAroMse yukta mahApurANakA mahAkavi bharata dvArA anumata mahAkAvyameM prabhu zrIpATha saMgama nAmakA paitIsavA~ pariccheda samAsa humA // 15 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 36 saraka chavi leppinu kaNNaDa barasaNuNNa khagahu akaMpaDu sA suya // samadiNi hama pata suhAvaii Naniya vAi saI sAsuya || dhruvakaM // suhitAya bariSa mati Na amhaI kheyara merae melibiriSTha jIvaharu avisesa divAheM ki pharami 1 bhAsi bhadda guNajuttiya hohita bhaNivi bhRrgeNe siyaTa - saMmANahi maI saMmANiyasa tA lacchitA pasAhiyaca puruSa thiya tetyu pairiTTiyAI teera kahiM bi vizrazyava pahilAca pariNiya seTThisuya a ara thoraNiva viraha ggitAvaNISAvaNa die karaMtu so pRTha" laliDa 10 bacA - joevi savantiddi muMDe vaNicattihi Nokha seSi" duhaNaNahu || IsAvasakuddha takkhaNi suddhA AsaMghiDha ghara jaNaNahu // 1 // / tui sukulati tave gahaNa Nihitiyaka | evahi tuha maMdira ANiyaSTa / pavamAlAmAlA vAhiyau / bhUgoyarehiM kaMThiyahiM / mAyA pirehiM vi jozva jasava NAmeM jasakaMtijuya / raitAiyaDa suhAsiNiu / ahiM taruNi sahuM melA | "guttihiM samiihiM NaM jiNu milie / 2 bhUgothara bhUgoyera pariva / aNurata guNavihiyAyara / pahila ji kirADihi dhariu kada / varaM Nicalu kapaNAvara gherami / M has, at the commencement of this Samdhi, the following couplet in the margin :-- phaNi saru diSNava saha santi / mAriTa micchamagrAhivaDa guNu puNu tiyaNakiti // 1 // BGK do not give it, 1. 1. K sattame dine / 2. B suhAmai / 3. M eyahi / 4. MB migaM / 5. MB pariSTriyau | 6. MB upakaMThiyau / 7. MB piyarahi vicchodaya 18. MBK pRNu / 9 MB | 10. MB pi / 11. MB gutIsamIhi / 12. B mahU / 13. M NIsesavi / 0 2. 1. K. vaya / 2. MB "bhUgodhariM GK add second "bhUgoyara' in the margin; T bhUgoyaracarita / 3. M vada : 4 G karata Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 36 vidyAdhara rAjA akampanakI vaha putrI zubhamativAlI sukhAvatI, uttama rUparaMgavAlI chahoM kanyAoMke sAtha sAtaveM dina vahAM phuNcii| usane svayaM apanI sAsako namaskAra kiyaa| vaha bhadrA bolI-"guNoMse yukta tathA hariNake samAna netroMvAlI ye putriyo tumhArI kulapaliyA~ hoMgI--yaha socakara azanivega vidyAdharane inheM jaMgalameM chipA rakhA thaa| mere dvArA sammAnita inakA Apa sammAna kreN| isa samaya maiM inheM tumhAre mandirameM le AyI hai|" taba kuberazrIne mAlatI mAlAoMko dhAraNa karanevAlI una kanyAoMkA prasAdhana kiyaa| itadevane pahalese hI vahAM sthita aura utkaNThita ina manuSyaniyoMse viyoga karavA diyA, ye mAtA-pitAse bhI vimukta huii| sabase pahale zrIpAlane yaza aura kAntise yukta seThakI yazovatI kanyAse vivAha kiyaa| usake bAda dUsarI sthUla aura saghana stanoMvAlI tathA sumadhura bolanevAlI ratikAntA baadise| una AThoM kanyAoM ke sAtha virahAgnike santApako zAnta karanevAlA milApa karatA humA vaha sundara priya zrIpAla, usI prakAra dekhA gayA, jisa prakAra guptiyoM aura samitiyoMse mile hue jina bhagavAn dekhe jAte haiN| ghattA-apanI sauta vaNika putro yazasvatIkA mukha dekhakara Iyakei kAraNa Rddha hokara aura ucchvAsa lekara, sukhAvatI du:khakA hanana karanevAle pitAke para tatkAla cala dI // // sukhAvatIne manuSyanI yazasvatI AdikA carita apane pitAko batAyA ki ve guNoM ke kAraNa Adara karanevAle tathA anurakta hama vidyAdharoMko kucha bhI nahIM mAnate / usane ( zrIpAlane ) zatrake prANoMkA apaharaNa karanevAle mere hAthako chor3akara usa kirAtI ( yazasvatI) kA hAtha pahale pakar3A / isa ati sAmAnya vivAhase meM kyA kaheMgI? acchA hai ki maiM acala kanyAprata grahaNa Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 .. [ 36. 2.5 Na aNNaNArirayaraMjiyA AliMgaNu devi tAsu priyh| pahilavai jaNaNu mui kalamalau viDu hoi sahAveM caMcalau / aNNaNNAhiM kusumahiM diNu gamai ki ekahi vellihi ali ramaha / etvaMtari sirivAle Nayari maggiya mRrgaloyaNa ghari ji ghari / NAloyaMta puNu jANiya hA pRthamANusu avmaanniyttN| aI lajivi NiyabhavaNahu gaya3 kiM jaMtu jaMtu vi viraheM mydd| iya citivi NahayA ekuNaru pesiu laha'lelipaM lehadharU / saMpattau gehu akaMpaNahu jiNadharaNabhattibhAviyamaNahu / ghattA-leheM sahUM pAduDu Dhoivi khagabhaDu paDija khagidahu pAyahiM / / tuhuM maNNiu sajjaNu viNiyadujaNu vasusirivAlahiM rAyahi / / 2 / / teNa vi Niyahatthi NiveiyA AlihiyaTa pattu paloiyaca / taM sohei vaNNahaM paMtiyahi alavaMtIhiM vi palavaMtiyahiM / kaMcuivaNAI suNevi sada jaM pariNiya vaNivarataNaya mai / ta' pAliya kulaparihI sakuli maNu puNu tuda puttihi muhakamali / caMpayakusumAtraligoriyahi saMbharemi suyAhi tuhAriyahi / jiha kaThiNa thaNasthalu tiha pAhA~ jiha ra racaraNu tiha aharu / phaNNaMtu samAgaya NayaNa jiha paramAraNasIlA bANa tih| jiha mamukhINu tih virahiyaNu ji dhaNu guNamaMDiu tiha ji taNu | jaNaNaMkAsagai NisaNNiyai kaNiyaha kusumasarachapiNayai / taM Nisuvi Nibhara citiyau mahaNAhe mANu Niyattiyadha / tahi piuNA taM ji paboljiya hayagamaNabheribalu clliy| tAraNa samaja gaya kumari tahi Nivasaha sUhaTa varaittu jahi / pattA-saMpattu akaMpaNu sa kari sasaMdaNu pekichavi hANu NahaMgaNu / / / gaya vigNi vi sAyara saMmuha bhAyara mamAmA AliMgaNu / / 3 / / 5. MB demi Na taamu| 6. MB piya; K pRyahu / 7. M vidd| 8. MB migalomaNi / 9. MB piyaM / 10. MBK li| 11. jaNu jaMtu vi| 12. M laliyaM / 13. MB lehu / 14. BdegbhAviyaraNahu / 3. 1. MJ sAhai / 2. MB bynnaaii| 3, ME tA / 4. MB haasmle| 5. MB read for this foot : laDahAhi muNimaNacoriyahi / 6... kaDhiNu / 7. B adds after this : maha AvAsayaI NivAriyaI, saMbharami muyAhi tuhAriyAha / 8. B rasa rattaraNu / 9. M sohA / 10. M sarasaMNiyai; B sarakaNNiyaha T knniyii| 11. Badds after this : Niyaputtihi maNu NIsalliyana / 12. MB add after this : taha saheM tihayaNu hlliyu| 13. MK AligiNa / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36.3.14] hindI anuvAda kara le| dUsarI striyoM meM rata hokara rejita karanevAle usa priyako AliMgana nahIM de sktii| taba pitAne kahA-he putrI, tuma Ijinita khedako chodd'o| viTa svabhAvase caMcala hote haiM ! bhramara dUsare-dUsare phUloMmeM dina gavAtA hai| kyA vaha eka latAmeM ramaNa karatA hai? isa bIca meM zrIpAlane sukhAvatIko gharoM-ghara ddhuuNddh'vaayaa| use nahIM dekhate hue vaha samajha gayA aura aphasosa karane lagA ki maiMne apane priya manuSyako apamAnita kiyaa| vaha atyanta lajjita hokara apane bhavanameM gyaa| pratyeka prANI viraha se pIr3ita hotA hai| yaha vicArakara sundara zrIpAlane eka lekhadhara vidyAvara manuSyako bhejaa| jinavarake caraNoM meM bhAvita mana vidyAdhara rAjA akampanake ghara vaha lekhadhara phuNcaa| dhattA-lekhake sAtha upahAra dekara vaha vidyAdhara yoddhA vidyAdhara rAjAke caraNoMmeM pasa gyaa| (aura bolA ) durjanoMkA nAza karanevAle Apa sajjana, basupAla aura zrIpAla donoM rAjAmauke dvArA mAnya haiM / / 2 / / usane bhI apane hAthameM nivevita likhA huA patra dekhaa| vaha patra nahIM bolatI huI bho, bolatI huI zabdoMkI paktiyoMke dvArA zobhita thaa| kaMcukIke vacanoMse svayaM sunakara jo maiMne seThako kanyAse vivAha kiyA hai vaha maiMne apane kulameM maryAdAkA pAlana kiyA hai / parantu merA mana, tumhArI putrIke mukhakamalameM hai| maiM tumhArI campaka kusumAvalike samAna gorI kanpAkI yAda karatA hai| jisa prakAra usake stanatala kaThora, usI prakAra usakA prahAra / jisa prakAra raktaraNa lAla hotA hai usI prakAra usake adhara lAla haiN| jisa prakAra usake kAna netroM taka samAgata haiM, usI prakAra usake bANoMkA svabhAva dUsaroMko mAranA hai| jisa prakAra usakA madhyabhAga kSINa hai. usI prakAra yaha virahojana; jisa prakAra dhanuSa guNa ( DorI) se maNDita hai usI prakAra usakA zarIra guNamaNDita hai| pitAke nikaTa Asanapara baiThI huI kAmadevake tIroMse ghAyala kanyAne yaha sunakara apane mana meM acchI taraha vicAra kiyA ki mere svAmIne mAna chor3a diyA hai| usake pitAne bhI usase yahI khaa| kUcakA nagAr3A bajAkara senA cala dii| apane pitAke sAtha kumArI vahA~ gayI jahA~ usakA priya vara nivAsa karatA thaa| pattA-apane hAthI aura ghor3oMke sAtha akampana vahA~ pahuMcA / nabhake AMganako Acchanna dekhakara donoM hI bhAI AliMgana mAMgate hue AdarapUrvaka sammukha Aye ||3|| Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 mahApurANa [16.4.1 ghari AsINAI saNehadaya lahu abbhAgayapaDivaci kaya / heTThAmuha bahu vareNa bhaNiya ki huI tuha mlinnaannnniy| ghaNu soii ekAi vijulaI vagu sohaha ekA koilA / iha soha mi 6 ekAi paI guruvayaNu karevaDa to vi paI / mA sasahi sajaNaSacchalii aliNIlakuDilamaukoMtalida / teM kyaNe rosaMNiyattaNa jAyauM tahi rammu pemmu dhaNauM / vappila saMgrAiya ramaNakyA taDirayataDiveyaha taNiya sasA / calaNayaNajuyalaNijjiyahariNi raikaMtA mayaNavAI takaNi 1 eMbahasahAsaI rANiyaha pariNiyaI seNa khayarANiyahaM / puNu paccher3a giruvamabhoyacai ... ... ...bAvasaya meM bhoyavai / ghattA-seNAvaigaha vaihayagayatiyamaithavaipurohiyajuttaI // .. sajjIvaI rayaNaI raMjiyaNayaNaI satta tAsu saMpaNaI" ||| roseNa suhAvai hukarai IsAi Na piyapuri paisaraha / suramaNiyavaNiyavaNasirihi thiya bhavaNu raeppiNu suragirihi / gharadAsihi jasaivu kiTa apaNebAi rAyaDDa viNNaviu / paramesara vaNisuya pariviya gharalaMjiyavese ghari thaviya / saMNisuNiviNavA saMcAlita harikhuraghUlIraca Nahi milina / padabhattahi zakti mahAsayahi saMpatu NivAsu suhAvaihi / priyavayaNahi viha viha jaMpiyana jiTa jiha maNu muddhahi kaMpiyau / IsAluya paiNA upasamiya jAivi vaNitaNaya tAi Naviya / vijAhari vikamahariharihi thiya sA vi puMDarikiNipurihi / paharaNasAlahi suhaliyatabaddha uppaNNAI pachu NarAhibahu / NavaNi hivAi jAyau cakavAda kiM vaNNai amhArisu kukai / dhattA-salimayali ravaNNai sasaharayaNNai paddhivajivi ekAsaNu / / jasavaiiyai rAeM sahu~ sapasAeM kiMu suTuMhasabhAsaNu // 5 / / 4. 1. rosu / 2. MB saMpAiu / 3. MB 'vasa 1 4. MB sasa / 5. MB payaTTa / 6. MB rANiyAhaM / 7. MB'rANiyAhaM ! 8. B pucchaa| 9. MB giha / 10. MB saMpattaI / 5. 1. MB sva / 2. MB paibhattihi / 3. MB piyaM / 4. B IsAluna / 5. MB jasabada mahirAeM / 6. MB suhAhUM saMbhAsaNu / Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. 5.13] hindI anuvAda sneha aura dayAse paripUrNa ve gharameM ThaharA diye gye| zIghra hI unhoMne abhyAgatoMkA atithisatkAra kiyaa| nIcA mukha kara baiThI huI vaghUse kumArane kahA ki tumhArA mukha malina kyoM haiM ? dhana eka bijalose zobhA pAtA hai, aura vana koyalase zobhita hai| yahA~ meM zobhita hU~ tumhAre ekake dvArA / taba bhI mujhe gurujanoMse vacana karane hote haiN| isalie sajjanoMke prati varasala rakhanevAlI tathA bhramarake samAna nIle dhuMgharAle aura komala bAloMvAlI tuma mujhase rUTho mt| ina zabdoMse jasake krodhakA niyantraNa ho gayA aura usakA prema saghana tathA sundara ho utthaa| itane meM priyakI vazIbhUta bappilA A gayo, vidhudava aura vidyutvegakI bahana bhI A gyii| apane caMcala netroMse haritIko jItanevAlI ratikAntA aura madanAvatI yuvatiyAM bhI A gyiiN| isa prakAra usane ATha hajAra vidyAdhara rAniyoMse vivAha kiyaa| phira bAdameM usane anupama bhogavAlI vidyAdhara puSI mocatIse kisAhaniyA . ::..:... __ pattA-senApati, gurupati, azva-gaja-stro-sthapati aura purohitase yukta tathA AMkhoMko raMjita karanevAle sAta jIvita ratna use prApta hue ||4|| sukhAvatI krodhase haiM karatI hai, aura ISyAka kAraNa priyake nagarameM praveza nahIM krtii| jisakI vanazrI devoMke dvArA mAnya aura vayaM hai aise sumeru parvatapara ghara banAkara vaha rahane lgii| graha-dAsiyoMke dvArA yazasvatIkA rUpa banA liyA gyaa| eka aurane Akara rAjAse nivedana kiyA-"he paramezvara ! vaNika kanyAkA apamAna kiyA gayA hai, usakI gRhadAsIke rUpameM gharameM sthApanA kI gayI hai|" yaha sunakara rAjA calA, azvoMke khuroMkI dhUla AkAzase jA milii| zIghra vaha patibhaktA mahAsatI sukhAvatIke nivAsapara phuNcaa| priya zabdoMmeM vaha isa prakAra bolA ki usase usa mugdhAkA mana kAMpa uThA / patike dvArA IrSyA karanevAlI vaha zAnta kara dI gayo, usane jAkara vaNika kanyAko namaskAra kiyaa| vaha vidyAdharI ( sukhAvatI) indra ke parAkramakA haraNa karanevAlI puNDarI kiNI nagarI meM jAkara sthita ho gayI ( rahane lgii)| jisakA tapa suphalita hai aise usa rAjAko AyudhazAlAmeM cakraratnakI prApti huii| vaha cakravartI nau nidhiyoMkA svAmI ho gyaa| hamAre-jaisA kukavi usakA varNana kese kara sakatA hai| pattA-candramAke samAna raMgavAle ( sapheda ) aura sundara talabhAgameM ekAsana svIkAra kara, yazasvatIke sAtha rAjAne prasAdapUrvaka sukha-duHkhakI bAteM kIM ||5|| Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 mahApurANa ari asaNiveu ciru maccariu mAyAhaeNa hau avaha ris| liu tehi rayayAyali vili hiDija tahi kANaNi giriguhili / gilNghiynnyljelhrhN| viTTaI kavaDaI vijaahrhe| maI raiyaI pasariyalamarisaI avaloivi NANAsAhasaI / / calakarayalaluliyasUlamusala AruTTa duTTa dApiTTha khl| uhaNapayaMDapalaMyapihira riu vijbumAliharivara khayara / dUsAsaNa dummuMha kAlamucha harivAhaNadhUmaveyapamuha / e pisuNiyapisuNa mayacchi mahuM tA cavaha kaMta kaMteNa shuN| kIrai rijabalamayaNimmehaNu tuppeNa samai kiM dabadahaNu / usamai khamAi Na khalahiya asicAvahiM jAma Na kalahiyauM / pattA-puriseNa mahata etthu jiyateM jeNa vINu Na bharinai // NaMdati Na sajaNa jati Na dujaNa khayaha teNa kiM kijaha / / 6 / / .. mahAvii ka Niyacchiya iya pahADa rAeM icchiyr| bhoyavaihi baMdhattuM kuladhavalu NAmeM irikeu visAlabalu / ahisiMdhivi paTTaNibaMdhu kA seNAva khagabai hovi gu| raNi jiNivi NibaMdhivi satu viNA ANiya NaM visahara padaraviNA | so tujhyArUdaDa daMDakara paNatu paloiTa NiveNa Naru / bahalaMsujalolliyattiyahi vilavatihiM kheyaraputtiyahi / NiyaNAhahu dINavayaNu laviu bahiNihiM baMdhava ulu vica / sayala vi te parivaTTiyakibahu caraNAraviMda NivaDiya NiSahu / rAeM kAruNNu tAhaM kariSi pesiya desaha anmuddhrivi| ghattA-mahiyalu pAlijjaii maggila dijjai paNavijjai jiNayaMdahu / / payavaDiva Na hammai mamge gammai eu caritu NariMdahu // 7 // 1. 1. MB rayayAlii sahi / 2. MB ghlyrh| 3. MBK 'tuliya' / 4. MK palayamihira; B malayamihara; G palapapiDira but originally palaya mihira which is corrected to pihira by yellow pigment / 5. MB dUsaha / 6. MB timmahaNa / 7. 1. B pugthyiu| 2. MP bNdh| 3. MB hoi| 4. MB melaavih| 5. MB caraNAraviMda / 6. B pAvijjaha / 7. MB jiNadaha / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36.7.11] hindI anubhAva 393 pahane mazanivega mujhase ISyA rakhatA thaa| mAyAvI azvake dvArA merA apaharaNa kiyA gyaa| mujhe vijayAdha parvatapara chor3a diyA gyaa| maiM usa gambhIra jaMgala meM ghuumaa| phira maiMne apanI gatise AkAzatala aura meghoMkA atikramaNa karanevAle vidyAparoMke chala-kapaTa dekhe| maiMne Ijinaka kitane hI sAhasI kArya kiye| unheM dekhakara, jo apane caMcala hAthoMmeM caMcala hala aura mUsala ghumA rahe haiM, aise ve garthIle dudhajana aprasanna ho utthe| jalAne meM pracaNDa pralayakAlake sUryaphe samAna, zatru vidyumAlI aura azvavega vidyAdhara, duHzAsana, durmukha, kAlamukha, harivAhana aura dhUmavega pramukha, duSToMke lie bhI duSTa ye mere duzmana hai ( he mRganayanI ) / taba priyA apane priyase kahatI hai-zatruke bala aura madakA damana kiyA jAtA hai kyA ghose dAvAnalako jyAlA zAnta hotI hai| jabataka talavAra aura dhanuSase na lar3A jAye, tabataka duSTa hRdaya kSamAse zAnta nahIM hotaa| dhattA-isa saMsArameM jIvita rahate hue jisa mahApuruSane dInakA uddhAra nahIM kiyA, jisase sajjana AnandameM nahIM hue aura durjana vinAyako prApta nahIM hote, usase kyA kiyA jAye ( vaha kisI kAmakA nahIM hai ) mahAdevIne kArya nizcita kiyaa| rAjAne bhI isa prakAra usako icchA ko / bhogAvatIko kulazreSTha vizAla balavAle hariketu nAmaka bhAIkA abhiSeka kara paTTa bAMdha diyaa| vaha vidyAdhara rAjA senApati hokara calA gayA / vaha zatruoMko jItakara aura bAMdhakara le AyA mAno garur3a soroMko pakar3akara lAyA ho| azvapara ArUr3ha, hAtha meM daNDa liye hue aura praNAma karate hue una manuSyoMko rAjAne dekhaa| jinake netra A~suoMkI pracuratAke kAraNa AI haiM aisI vilApa karato huI vidyAdhara putriyoMne apane svAmIse dona zabda kahe, aura isa prakAra bahanoMne apane bandhu samUhako mukta karA diyaa| ve sabake saba bar3ha rahI kupAse yukta rAjAke caraNAgrameM gira pdd'e| rAjAne unapara karuNA kara aura unakA uddhAra kara apane-apane dizoM meM bheja diyaa| ghattA--mahItalakA pAlana kiyA jAye, yAcakako dAna diyA jAye, jinendrake caraNoMmeM praNAma kiyA jAye, pairoMmeM par3e hue vyaktiko na mArA jAye, aura acche mArgapara calA jAye, rAjAoMkA yahI caritra hai 1 // 7 // 2-50 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa caurAsIlakkhaI kuMjarAI tettiya sahasaI rhvraah| chaNNava sahAsaI rANiyA battIsa NihaM saMtANiyAI / solahasaisaI siddhahasuraI ANAyarAiM pNjliyraaii| ghari boraha rayaNaINava vi Nihi mahi eyachasa annukuulphi| siricAlahu purANu pavityari jaNu daNNai putvabhavAyariuM| jaM NayarAyarauppaNNu dhaNu taM jasavA paisArai bhavaH / sA sakalusa caviSa suhAvaie .. chuddhaha saMghiyaDa jasocaie / vasu paviNa papaI maraNAdaNe. yort bhImaNi peyaSaNe | DajmevaLa sahu~ vihiM kappaDehiM kiM puttakalaptahiM lNpddehi| dhandhA--tA maMti'' mAsiGa gurugu phyAsiI evamAi mA bhAsahi // jasabaiyahi kerI tihuyaNasArI sIlavitti mA dUsahi // 8 // jasavaMikucchiDi jiNu saMbhavihI asavaiyahi hohI prmvihii| jasavaiyahi jasu mahiyali mamihI jasavayahi peya iMdu vi nnssihii| pariyANivi divya muNiMdu muNi chammAsahi hohI etthu guNi / deviDa pesaNasaMbhAzyasa sirihiridihi kipaTa bhAiyau / basuhAra paDhiya parapraMgaNai sura miliya aNeya' NahaMgaNai / hari kari ravi jalaNarAsi jaliya diTThI solaha siviNAvaliya / thita caMDapuraMdarathuyacalaNu jiNu devihi dehA kayakaluNu / sA suMvari paviya surAsurahi bhAvaNavetarahiM savisaharahi / tahi avasari mANamaraTTa cuTa maNi dhammANaMdu aNaMtu huDa / AveppiNu Nimmaccharamaza jasabaha saI Naviya suhAvanai / dirsa kaSaNa surAsahi aNuharai kiM avarahi ravi umga karai / kA pujja NAri paI mAI viNu aNNAi uyari kiM dhariu jiNu / pattA-amuNiya saMbaMdhai piru rosaMghada pharusakkhara ja jaMpiyaH // taM amerapiyArii khamahi bhaDArii maI bAlai dukiu kithaMI / / / / 8. 1. M tettiyaI gi lakkhaI saMdaNAha; B omits thla foot; K tettiyaI sahAsaI rahavarAhaM / 2. MB add after this : tahu pariya sucha saMdaNavarAI / 3. B sahasa / 4. MB sahasa saMtANiyAhaM / 5. B sahAsaI / 6. MB surAhaM / 7. MB aNukulavihi; K bahi but corrects it to vidhi / 8. MB puNNa / . MBK kappAhi / 10. MBK laMparahi / 11, MB maMtihiM / 9. 1. MB jasavahahi kuJchi / 2. MB payaI vi iMdu gavihI / 3. MBT muNi / 4. MB parapaMgaNai / 5. MBK caMda / 6. MB surAsurehi / 7. MB savisaharehi / 8. MB disi kamvaNa / 9. MB bhaevi aNu / 10. MB pica / 11. MB aruha / 12. MB phiu / / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36.9.14] hindI anuvAda 295 caurAsI lAkha hAtho, tetIsa hajAra zreSTha ratha, chiyAnabe hajAra rAniyA~, phula-paramparAke battIsa habAra rAjA, mAnAkArI aura hAtha jor3e hue solaha hajAra deva use siddha hue| gharameM codaha rala aura nau nidhiryA siddha ho gyiiN| anukUla pathameM use ekachatra bhUmi prApta thii| loga kahate haiM .... ... .vi. pUrda karAra meM jita, logo kA nistAra ho gyaa| taba suhAvatIne yaha kIcar3a uchAlanI zurU kI ki nagarakI khadAnoMse jo dhana nikalatA hai use yazasvatI apane gharameM praviSTa karA letI hai, lekina yazasvatIke dvArA saMcita dhana mRtyuke dina eka paga bhI usake sAtha nahIM jaayegaa| bhISaNa maraghaTameM use akele hI jalanA hogA, dUsare, kapar3oMke sAtha / lampaTa putra-kalanase kyA ? pattA-taba mantrIne kahA aura yaha guru vAta prakaTa kara dI, isa prakAra mata kho| yazasvatIko tInoM lokoMmeM zreSTha zIlavRttiko doSa mata lagAo || yazasvatIko kokhase jina bhagavAnakA janma hogA, yazasvatIkA parama saubhAgya hogaa| yazasvatIkA yaza saMsArameM dhuumegaa| yazasvatIke caraNoMmeM indra praNAma kregaa| yaha jAnakara ki guNI divya munIndra chaha mAhameM hoNge| AzAdAnake sammAnase sammAnita pro-hI-kIti vAdi deviryA sevAkI sambhAvanAse aayiiN| gharake AMganameM dhanakI varSA huii| usane siMha, gaja, sUrya, samudra aura jala Adi solaha sapanoMko Avali dekhii| jinhoMne karuNA kI hai, aura jinake caraNa pracaNDa indroMke dvArA saMstuta haiM, aise jina bhagavAn devIko dehameM sthita ho gaye / sura, asuroM tathA viSadharoM sahita bhavanavAsI aura vyantaroMne use praNAma kiyaa| usa avasarapara sustrAvatIkA mAna-ahaMkAra cyuta ho gayA, usake manameM ananta dharmAnanda huaa| sukhAvatIne IyAse rahita hokara, svayaM Akara yazasvatIko namaskAra kiyA, aura kahA-pUrva dizAkA anukaraNa kauna dizA kara sakatI hai ? kyA kisI dUsarI dizAmeM sUryakA udaya ho sakatA hai| he AvaraNIya, tumhAre binA kona strI jinavarako apane udarameM dhAraNa kara sakatI hai| pattA-koSase andhI, maiMne sambandhako nahIM jAnate hue jo kaThora zabdoMkA prayoga kiyA unheM he devatAoMkI pripa AdaraNIye, Apa kSamA kara deN| munna mUrkhAne bahuta bar3A pApa kiyA thA / / 9 / / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAmeNa vilAsiNi raMgasiri akamalakara NaM sayameva siri| gAIti paloiya vaNivaiNA pahi jati bhaNiya pddddiyrkssnnaa| muhayaMdujoiyasayaladisa kiM hi vahi pulyvs| tA kahila tAi vaNiNAha lahu devIpayaphAse paTTa mhu| bAraha vArisiyara khAsu kiha jiNadasaNeNa jaNadurisa jidda / pusaNe zramieM siMciyara teNaMgu mAjha romNciyu| jasavaipayagaliyajaleNa jaru NAsai gbhuuthpisaayddru| sA dhUmadheya vairiNi khagai apara vi guruhAra jAya juvai / juberAya havesaha poTTi tahi juyarAyapaTTa baddhakSa aNahi / to jaNaNii jaNiyasa vitthayaka bhaiyai tharahariyaDa paMcasaru / uttAriu dhaNu dikaviya sara jiNajammaNi kammahaNasthi dhara / Niu meruhi tiyasAhiM jiNadhaSalu jANa mi sivasirikaNNahi dhavalu / ghattA-saI havA puraMdaka AsaNu maMdara "kAyakoMDu rayaNAyaru / / jahiM pahAi jiNesara taM paThavaNa Naka kahai ko vi jaNAyana / / 10 / / 11 bhASaNatarakappAdivahi devahiM icchiyasAsayasuhahiM / guNaSAlu gAuM kisa jiNavAhi ANivi appiyau jasovaihi / NavamAsahiM avara mahAsaihi saMbhUyaH puttu suhAvaihi / sasahoyara bhoyavaIi sahuM khayarahuM Niyakera samurisarcha / gau Naravaii saNaru sakari saraha / arivaraharijUhahu NaM saraha / veyamahIhari saMparA vijAhararAyahaM mahi hri| sAhiya phaNi jakkha vi kiMNara vi vaha bhaiyA kaMpai kiM pa ravi / paramappaDa eyaDa jAsu ghari NivasAda siri abase tAsu kari / muMjaMtahu kAmabhoyaseyaI lakkhAI tIsa puSpahuM gyii| paJcarhi viNi jiNu Niveiyau loyaMtipahiM sNbohiyu| ghasA- Dhoivi NIsa ghaNu NIsesaha dukkhAyAmiyakAyahaM / / pacchai paniSaNNa guNasaMpuNNa sucariGa strINakasAyaha // 11 // 10. 1. M mahi iMsujjoya; BK muhaiMdujoiya / 2. MB vacahi jayahi / 3, MB payo / 4. MB bAraharisiyaja vi / 5. MBK jupraau| 6. MB ptttt| 7. Ksaa| 8. M sira / 9. MBK kAmahU / 10. MB kAyakuMku / 11. 1. MB vitr| 2. MB sAsayasibahiM / 3. MB paraSA sari sahari saraha / 4. B bhaeM / 1. M"suI; B shii| Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36.11.12] hindI anuvAda 397 vilAsinI nAmakI eka raMgazrI (nataMkI ) thI jo kamalase utpanna na hote hue bhI svayaM lakSmI thii| seThane use jAte hue dekhaa| jise kAmavAsanA bar3ha rahI hai aise usa seThane rAstemeM jAte hue usase pUchA-"apane mukhacandrase dizAoMko Alokita karanevAlI tuma romAMcita hokara nAcatI huI kyoM jA rahI ho?" usane seThase kahA-devIke gharaNa-sparzase merI bAraha varSako khAMsI miTa gayo hai, usI prakAra, jisa prakAra jinadevake darzanase logoMke pApa miTa jAte haiN| merA pRSThabhAga mAno amRtase siMcita ho| isose merA zarIra romAMcita hai| yazasvatoke pairoMse pragalita jalase jvara aura grahabhUta-pizAcoMkA nAza ho jAtA hai| vaha dhUmavegA vairina vidyAdharo naSTa ho gayo / aura bhI usa yuvatIkA para bhArI ho gyaa| usake udarase yuvarAjakA janma hogA, isalie eka dUsarIne use yuvarAja-paTTa bAMdha diyA / taba mAtAne tIryakarako janma diyaa| bhayase kAmadeva para gyaa| usane apanA dhanuSa utAra liyA aura tIra chipA liye| jinavarake janmake samaya kAmadevake lie rakSA nahIM raha jaatii| devoMke dvArA jinendra zreSTha sumeru parvatapara le jAye gaye, maiM jAnatA hU~ ki vaha zivalakSmorUpo kanyAke bhartA haiN| ___ pattA- devendra svayaM snAna karAtA hai, mandarAcala bAsana hai, samudra zarIrake lie kuNDa hai (jalapAtra hai), snAnagRha vahI hai jahAM jina snAna karate haiM aisA koI catura manuSya-gaNadhara Adi kahate haiM 1110 // 11 zAzvat sukhako chA rakhanevAle bhavanavAsI, vyansara aura kalpavAsI devoMne jinapatikA nAma guNapAla rakhA aura lAkara yazasvatIke lie sauMpa diyaa| mahAsatI sukhAvatIke bhI nau mAhameM eka aura putra huaa| bhogavatIke sAtha tathA apane bhAIke sAtha vaha vidyAdhara rAvAboMmeM apanI AjJA sthApita karaneke lie anucaroM, ghor3oM, gajoM aura rayoM ke sAtha gayA, mAno zatruspo hAthiyoMke jhuNDapara siMha TUTa par3A ho| vaha vijayA parvatapara paribhramaNa karate hue vidyAdhara rAjAoMko dharatIkA apaharaNa karatA hai| vaha siddhoM aura kinnaroMko siddha kara letA hai| usake bhayase sUrya kAMpatA hai, jisake gharameM paramAtmAkA janma huA hai, usakI goda meM lakSmIkA nivAsa avazya hogaa| saikar3oM kAmabhogoMko bhogate hue usake tosa lAkha varSa bIta gye| eka dina jina bhagavAnako vairAgya utpanna ho gyaa| lokAntika devoMne Akara use sambodhita kiyaa| pattA-nirdhana aura duHkhase jhukI huI kAyAvAle samasta dIna-dukhiyoMko mana diyaa| phira bAdameM usane kSoNakaSAyavAThoMkA guNoM se paripUrNa samasta cAritra svIkAra kara liyA 111 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 398 mahApurANa 12 sivisesa guNavA bhaDAraDa guNama hica sobhiSi duyasIlAI pubaI sareM papphuliyAla kamalamuhaDDa paristhitivi janmajarAmaraNu solahasahAsavaraNIsarahaM saMsAraborabhAre i sa putasahA so sahara devi paramatthaviyANiyaI budhamma jhirapa dhattA-sA variSTha careSpiNu tetyu mareSpiNu saI amehi huI / jAsiyata meM jiNavaradhanmeM vAvai puraTha bihUI ||12|| saMjAyana kevala vityaru | viharas mahili devahiM sAheba | jiNasUra ve madda mokkhu lahu / siriyAlu vi bhuMjivi sarala ghara / siri paTTa NibaMdhiSi vaNuruha / jiyatanayajidi gae saraNu / se sahUM pavazya ma~hAsarahUM / vasuvAlu riMtu vi pIvai / saM jamataM ko baddaza / paNNA sasehosa rANiyahaM / taba saMThiDe samacaM sujhAvaze / 13 deha sattadhA ghaDiya / aft loDu Na koDha Na kAmajara 1 jahiM kevala joDa ji pANamaDa | siriyAlu vi gaDa kAbhreNa tahiM / arahaMtu karaNa mahu raviramu / ghaNaraveNa diSNu AliMgaNaeM / rAyavasaviroliyeloyaNahi / idaM khagajammaMtara saMbharami / janmaMtaraviSTha AiyaDa | gaNayavihArapavitiyaca / d pekkhivi bhaNai piyaMguliri / [ 36 12 1 jahiM mukkhaNa taha Na hiDiya saNa bhiNa ghariNi gharu mANuNamAyaNa mohu maca ma iMdiya paMca vi Natthi jahiM vasuvAlu vi guNaSAlu vi paramu suNivikata appaNa tUpiNu vAhi suloyaNahi bhaNitaM devi hiyavai bhairaMvi tarhi avasara harisuddhA iya gaMdhArigo riSaNNantiyata Niya sohANijjiya kamalasiri mattA - jANai bhASiNi aimAyAviNi kaMsaha cAyakAriNi / / ali ji kahaMtara bhavaNeraMtara kahai dui dubAriNi // 13 // 12. 1. M guNavAla 1 2 GK bura but gloss kamalam / 3. MB sokkhu / 4, M sakera / 5. MBK paTTu / 6. B para citivi / 7. MB mahIsarahaM / 8. MB pavbau / 9. MB cala / 11. MB sahasarAyANiyahaM / 12. MB] saMkhyi / 10. MB vevahi paramatyu viyANigrahaM / 13. MB] amarAhiya / 13. 1. MB sirivA gayau / 2. MB viroliya / 3. MB barami / 4. B vajji / 5. MB AANami / 6. MB bhaSaNe niraMtara / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36.13. 11] hindI anuvAda 399 12 yaha cauMtIsa atizayoMko dhAraNa karanevAle kevalajJAnI tIrthakara ho gye| guNoMse mahAn AdaraNIya guNapAla devoMke sAtha dharatIpara vihAra karate haiN| bhavyarUpI kamaloMko samboSita karanevAle he jinadevarUpI sUrya, Apa mujhe zIghra mokSa pradAna kreN| bayAsI lAkha varSa pUrva taka, parvatoM sahita samasta gharatIkA upabhoga kara zrIpAla bhI khile hue bAlakamalake samAna mukhavAle bAlakake sirapara paTTa bAMdhakara janma, jarA aura mutyukA vicAra kara apane putroMke sAtha tIrthakara guNapAlako zaraNameM cale gye| usake sAtha solaha hajAra gambhIra dhoSavAle rAjA pravajita ho gye| saMsArake ghorabhArase virakta hokara vasupAla rAjA bhI pravajita ho gyaa| yaha hajAroM putroMke sAtha zobhita hai, vaise saMyama aura vratako kauna dhAraNa kara sakatA hai| paramArthako jAnanevAlI pacAsa hajAra rAniyAM bhI ratiko chor3akara, dharmako jAnatI huI, sukhAvatIke sAtha tapameM lIna ho gyiiN| dhattA-vaha bhI tapazcaraNa kara, aura marakara vahA~se svargameM indra huii| koko nAza karanevAle jinavarake dhamake prabhAvase aizvayaM Age-Age daur3atA hai / / 12 / / jahA~ na bhUla hai, na pyAsa hai aura na nIMda hai, jahAM zarIra sAta dhAtuoMse racita nahIM hai, na zatru hai, na mitra hai, na gRhiNI hai, na ghara hai, jahA~ na lobha hai aura na kopa hai, jahAM na kAma hai, na jvara hai. na mAna hai,na mAyA hai,na moha hai, na mada hai, jahA~ jIva kevala jJAnamaya hai, jahAM pAMcoM indriyoM aura mana bhI nahIM haiM, samaya Anepara zrIpAla bhI vahAM phuNcaa| vasupAla, guNapAla tathA parama arahanta bhI merI ratikA virAma kreN| isa prakAra apanA kathAntara sunakara premake vazase apanI A~khoMko ghumAnevAlI usa sulocanAko santoSa deneke lie jayakumArane use AliMgana diyA / usane kahA ki he devo, maiM tumheM hRdayameM dhAraNa karatA huuN| maiM vidyAdharake janmAntarakI yAda karatA huuN| usI avasarapara harSase uchalatI huI pUrva janmako vidyAeM AyIM, gAndhArI, gaurI aura prajJapti jo AkAzatalameM vihAra karanekI pravRttivAlI thIM / apanI zobhAse kamalazrIko jotanevAlI priyaMguzrI use dekhakara kahatI hai __pattA-maiM samajhatI hU~ yaha bhAminI atyanta mAyAvinI aura priyako cApalUsI karanevAlI hai / yaha duSTa durAcAriNI jhUThamUTha kathAntara aura bhavajanma-paramparA kahatI hai / / 1 / / Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 mahApurANa suTuM devi suloyaNi avavariya ise pApasavati svAra bhariya / paI kahisa karaguNa sAiMdi lA viThThapa eSahiM ki hvi| ramaNIyaNasireNDAmaNihiM Nosallu kaya dohi vi jaNihiM / lahubhAihi rajju samAppiyara ghaNaghose saharisu jNpiyrdd| jiNu bamu mayaMbhu saI vasai jahi / rayaNAlaMkArahi viSphurita vijjAharavesu teNa dhritth| jaM hotau Asi pahAvayahi taM rudhu dhareppiNu NiyavAhi / thiya pAsi suloyaNa jalayavahi SiNi Si sallaliyaI jhapti Nahi / jaNu joyaha paddhadihi muyai asahaMtu viora kaluNu dyaa| aMvevara pariyaNu NIsasaha baMdhavayaNu saMbharaMtu sush| pattA-ullaMbiyajalahari suravaramahihari bhdaasaalvnnNtri|| taM paisai bahuvara calakisalayakara jiNavarabhavaNabhavari // 14 // biNi mi badepiNu aiNadhavalu taMbhAsAlu solasaralu / pariharivi tAI sapari gayaI rotthAu pNcjoynnsyii| nahiM jANi pujivi ceDyA yaNi cavisu akayaNikArya / puNaravi visadvisahasAI savari joyaNahaM caDeppiNu surasihari / vaNu diharu NAmeM saumaNasu kridsnnaahytrugliyrsu| paNavevi tahi mi jayatijaguttamara jiNavarapaDimA akittimdh| puNu paMcatIsasahasAI dhaNeI pNcsyaalNkirjoynnii| laMghiSi paMhuyavaNi paisarivi ahiseDa aThahathiMbaI kariSi / joivi cUliya meruhi taNiya cAlIsa ji joyaNa parigahiya / joiya uttarakura devakuru abaloiya daha vicha kmptk| cha vi kulapadhvaya coraha gaiSTa viTThala bahabhUmimeyagaisa / dhattA-jehiM pasa saguNagaNu Niru NiruvamataNu jaMbudeva raMjiyajaNu // jabUtaru johaDa rayaNujjoiDa jaMbUdIvaha laMchaNu / / 15 / / 14, 1. MB pAvasanti / 2. T kahA / 3. MB sahami / 4. MB kami / 5. MB siri / 6. MB saMbhu / 7. MB rUu NieppiNu / 15. 1. B sAlahiM saralu / 2. MB gaMdaNavaNi pujivi / 3. MB ceshyii| 4. MB "NikezyaI / 5. M paNaSi tahi mi ayajaguttamara; B papavevi tehi vi timaguttamaca / 6. B vaNahaM / 7. MBK parigaNiya / 8. MB bhUmimoya / 1. MB hi Nivasaha guNagaNu / Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. 15. 13] hindI anuvAda 401 "he devo sulocane ! tuma avatarita huI aura meM pApI sauta khArase bhara gyo| tumane jo kathAMga kahA, usameM meM zraddhA nahIM krtii| lo maiMne saba dekha liyA, aba kyA chipaauuN|" taba ramaNIjanoMke lie cUr3AmaNike samAna una donoMne use zalyarahita banA diyaa| jayakumArane apane choTe bhAIke lie rAjya sauMpa diyA aura meSake svarameM ghoSaNA kI ki Aja maiM AkAzameM vahA~-vahA~ jAtA hU~ jahA~ jina, brahmA aura svayambhU svayaM nivAsa karate haiN| usane rasnAlaMkAroMse vicchurita vidyAdharakA svarUpa bnaayaa| jo prabhAvadokA rUpa thA, apane patike lie usa rUpako dhAraNa kara sulocanA AkAzapathameM priyake pAsa sthita ho gyii| donoM zIghra AkAzapathameM uchala gye| jana unheM dekhatA hai aura apanI Uparako dRSdhi chor3a detA hai| viyogako sahana nahIM karatA huA rotA hai| antaHpura aura parijana niHzvAsa letA hai, bAndhava jana yAda karatA huA zuSka hotA hai| yattA-jisane meghoMkA atikramaNa kiyA hai aise sumeru parvata aura bhadrazAla vanake bhItara jina-mandiroMmeM caMcala koyaloMke samAna hAthavAle vadhUvara praveza karate haiM ||14|| donoM jinazreSThako vandanA kara, sAlavRkSoMse sarala usa bhadrazAla banakA parityAga kara unake Upara pAMca yojana gaye / vahA~ nandanavanameM cAroM dizAoM meM akRtrima caityAlayoM aura caityoMkI pUjA kara, phira vesaTha hajAra yojana Upara car3hakara sumeru parvatake zikharapara unhoMne saumanasa nAmakA vana dekhA, jisameM hAthiyoMke sa~r3oMse Ahata vRkSoMse rasa risa rahA hai| vahA~para bho jayase bhuvanatrayameM uttama akRtrima jinavara pratimAoMko praNAma kara phira paiMtIsa hajAra pA~ca sau yojana Upara metroMko lAMghakara pANDuka vanameM praveza kara, ahaMnta bimboMkA abhiSeka kara, meruparvatako cUlikA dekhakara, cAlIsa yojana aura jAkara uttarakuru aura dakSiNakuruke darzana kiye aura dasa prakArake kalpavRkSoMko dekhA / chahoM kulaparvata, caudaha nadiyA~ aura bhedagativAlI aneka nadiyAM dekhiiN| pattA-jahAM apane guNoM aura gaNoMse yukta logoMko raMjita karanevAlA anupama zarIra jambU svAmI rahatA hai, aisA ratnoMse udyotita jambUdopakA dhillu jambU vRkSa dekhA / / 15 / / 2-51 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 mahApurANa taM joyaSi AyaI sukSiNahari jahiM huI sahi siriviNjhsiri| taNuNavalaiya maNimayabhUmaNiya sohammasuriMdavilAsiNiya / jahiM joyaNametta asthi kamalu jaMqNNayaNimmiyavimaladalu / ahiM suraha vi cojuppAyaNa NAlu vi ivaha dhjoynnii| taSaNIyaviNimmiya NaM Naviya kapiNaya ganhapariTraviya / jahi kosapamANu bimANu tahe lahachIdevihi arviNdvhe| pecchivi Nayalli caliyAI viNi vi NiyamaNi gNjojhiyii| gaMgAsiMdhUsiharaI Niivi sahi taNa salilu parimalu piiti / sarapalaNiseviyamehalaho puNu AyaI veyddddaaylho| jayarUSaNaliNalaMpaDi bhamari thiya paMthu Nirohivi tahiM khayari / sA bhaNai vasai iha tuliyajagu gaMdhAripiMgu NAmeNa khagu / ghacA-hau~ taha kerI suya Navakuvalayamuya paI NiyaMti jaNarAmeM / [Ni maggaNu saMdhivi ThANu NibaMdhivi viddhI hiyavada kAmeM ||16|| gamiNahayaraNAiDa gehiNiya hau~ jagi pasiddha vaDimAliNiya ! vidhAsahAsasaMpayadharaI raNi dujaya hArDa vijAiraha ! maI icchahi sUhava anju jaha tuda dullahu kAI vi Nasthi tai / taM NisuNici bharahaseNAhivA bhAsai tuI suMdari mUDhamai / osaru saru payaha sairiNie kiM pahi vomavihAriNie / mahu jaNaNisamANI paraghariNi jo peisivi sakA vaitariNi / so paI sevau Niru NirighaNasa havaM puNa tuhahomi mAi taNaH / tA rUsivi piMgalakesiyata saii rayaNiyariu pesiyaja / sisusasisaMNihadADhAliyana nnvdhnnnniilNjnnkaaliyu| calajIbApallavaraNiya guNjaapuNjaarunnnnynniydd| laMbiyaghoNasaphaNimeilaTa kilikilisameM kyklyl| ghattA-surakSaNuviNNAsahi vijjubilAsahi thirasaradhArAmehi / ADhata aNNeyahiM paharaNabheyahi bhiNNamahAbhaudehahiM / / 17 // 16. 1. MB jaMbaNaya / 2. MB vi pavimaja / 3, M tahi taNau supavimalu jalu piini; B taha tagaDa ji pavibhala jalu pikavi / 4. M suravaravalaseviyaM; B suraNaraThalaseviya / 5. MB lNpdd| 6. B piyapaMthu / 7. MB gaMdhArapiMgu / 8. MB guNamaggaNu / 17. 1, M dujjiya / 2. MB paashuuN| 3. MB gemhaja / 4. M asaiyaha rayANA riu pesiDa; B asaIe rayaNiyarata pesiyana / 5. vijjusahAsahiM / Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T hindI anuvAda 16 use dekhakara ve himagiri parvatapara Aye, jahA~ sakhI bindhyazrI devI huI thI, zarIra balita, maNimaya bhUSaNoMvAlI aura sodharma svargakI vilAsino / jahA~ eka yojanakA kamala hai, jisake vimala kamaladala svarNase nirmita hai, jisameM devoM meM bhI Azcarya utpanna karanevAlA dasa yojanakA kamala mAla hai tathA sonase nirmita eka gavyUti pramANa nayo kaNikA hai, aravinda sarovara meM usa lakSmIdevIkA eka koza pramANa vimAna hai| use dekhakara ve loga AkAzatalapara cale / donoM hI apane manameM pulakita the / gaMgA aura sindhu nadIke zikharoM ko dekhakara unakA sugandhita jala pokara ve loga zavarakulase sevita mekhalAvAle vijayArtha parvatapara Aye / vahA~para jayakumAra ke rUparUpI kamalakI lampaTa eka vidyAdharI rAstA rokakara baiTha gyii| vaha kahatI hai ki yahAMvara tInoM vizvoM ko tolanevAlA gAndhAra piMga nAmakA vidyAdhara rahatA hai / 36. 17.13] 403. pattA - meM usakI kanyA huuN| navakamalake samAna bhujAoMvAlI tumheM dekhate hue jagasundara kAmadevane pratyaMcApara tIra car3hAkara tathA apane sthAnako lakSya banAkara mujhe viddha kara diyA hai || 16 || q nami vidyAdharakI gRhiNI meM vizva meM taDitmAlinI ke nAmase prasiddha huuN| hajAroM vidyAoMko sampatti dhAraNa karanevAle vidyAdharoMke yuddhameM ajeya hU~ / hai sundara yadi tuma Aja cAhate ho to tumhAre lie kucha bhI durlabha nahIM hogA ? yaha sunakara bharata ke senApati jayakumArane kahA"he sundarI, tuma mUDhamati ho / hai svairacAriNI, mAgase hRda / hai vyomavihAriNI ! tU kyA kahatI hai ? parastrI mere lie mAtA ke samAna hai| jo vaitaraNI nadI meM praveza kara sakatA hai vaha atyanta nirdhana tumhArA sevana kare he mAtA, maiM tumhArA putra hotA hai / " taba usa asatone kruddha hokara pIle bAloMvAle nizAcarako bhejA, jo bAlacandrake samAna dAr3hoMvAlA, navameva aura aMjanake samAna kAlA, caMcala jIbharUpI pallavake mukhavAlA, bhujA samUhake samAna A~khoMvAlA, lambe ghoNasa sanikI mekhalAvAlA, kila-kila zabdase kalakala karatA huA / dhattA- indradhanuSa ke vinyAsoM, bijaliyoMke vilAsoM, sthira jaladhArAvAle meghoM tathA bar3e-bar3e subhaToMke zarIroMkA bhedana karanevAle nAnA prakArake aneka zastroMke dvArA usane use ghera liyA ||17|| Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 var jayasIlaviddhi tehiM hayAM thiya niyamiyacitta suloyaNa vi to se duliyA bujhicaDa jaba maMdaca vivaThANahu paDhAI bhaM rUseja jaM maI dUmiya gaya ema bhaNepiNu gaNayari kuMduhisaru mahuru samucha liGa tetta iMde pesiyara jA paI rohivi thiya ghaNathaNiya tuha sIlu pihAlahu~ pahuliya mahApurANa Dha hiye jaNa gurukhaMti kayA~ / jANaMti to vi khalaloya Na vi / hAmi phila tuccha vivitAvatti khalana / viva pesibi AyAmiyata / amarahiM pujiu arihariNahari / yau / pahuNA suravaru miliTha | maI mA gasiyaDa / sAhava kheri suragaNiya / paI piyajaNaNI viva vizvetriya / ghattA - kurukulaNayalasasi NANubbhavavasi kaMpAviyadasa~divyai || cAritu tuhAra bhavabhayahAraSTha bhaNu kira keNa paNa thunca / / 18 / / 19 taM suNivi pabhaNai ru pacaru / baru maggami hauM saMsAraharu | puNu viDara suravara baMdu ravi / jahiM kAmayeNa paJcalaha / haraM tatti kareMmi suratahu varaho / gaDa amaru amaraloyahu turiGa / bahubaru kelAsu parAiyau / AsINa rayaNasilAyala | tA Ni saddu suraDiMDimaI / biNi vi gayAI mahiyadviyaI / jahiM bharaNarAddivaNimmiyaI / jo rucca so tuhuM magi vara va sammati NANapavittiya ha are vareNa mahaMkaNa vi jahiM soyA saMcala so mokhu NilaNu jiNavaraho tA vaidivi jayarAyahu cariu taM devapasaMsa rAiyala rINau gai viraivi madhyalai kaNayamaya koNatADaNakha maha saNa teNa Ayadviya surasaritaraMgasa siyara siya dhatA--cAmIyaraghaDiyae~ maNigaNajahiyaI diI ghara jijersa rahUM // payapaNeviyasIsa tahiM ghaDavIsahaM dikkhAdamiyadurAsa ||19|| [ 36. 18. 1 18. 1. MB hRya / 5. B rohi / 6. MB citaSiya / 19. 1. MB pavaraNaya 2. M3 MBNa kAI si / 4. MB huyAsaNu pajjalada / 5.B kara / 6. MB suNija / 7. MB viNi vi vigayAI mahaviyaI / 8. M jiNesahaM / 9 MB "paNa / 2. MB himavadda / 3. MB kraya / 7 MB daha / 4. MB jayabhAu Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. 19. 13 ] hindI anuvAda 405 18 unase bhI jayakumArake zolako pavitratA naSTa nahIM huI / apane hRdayameM jayane mahAn zAnti dhAraNa kii| sulocanA bhI apanA mana niyamita karake sthita ho gyii| taba bhI duSTa loka nahIM samajha sakA / taba usa puMzcalIko samajha meM AyA ki maiMne vyadhaM yuddha kyoM kiyaa| yadi mandarAcala apane sthAnase calita hotA hai, jo tumhAro (jayakumArakI ) cittavRtti palita ho sakatI hai| maiMne tumheM jo pIr3A pahu~cAyI hai, aura vidyA bhejakara kaSTa diyA hai, usase kruddha mata honaa| yaha kahakara vaha vidyAdharo calI gyii| zatrurUpI hariNIke siMha usakI devoMne pUjA kii| madhura dundubhi svara uchala par3A / ratiprama nAmakA surazreSTha usase Akara milaa| usane kahA ki indra ke dvArA ta maiMne tamhAre pavitrabhAvakA anusandhAna kara liyaa| saghana stanoMvAlo jo tumheM rokakara sthita tho vaha vidyAdharo nahIM, apsarA thI, jo tumhAre zolako parokSA karaneke lie bhejI gayI yo| lekina tumane apane manameM use apanI mAtAke samAna maanaa| ghattA-he kurukularUpI AkAzake candra, indriyoM ko vazameM karanevAle dasoM diggajoMko kaMpAnevAle he jayakumAra, saMsArake bhayakA haraNa karanevAle tumhAre cAritryako prazaMsA kisake dvArA nahIM kI jAtI // 18 // preSi jo acchA lage vaha vara mAMga lo| yaha sunakara vaha zreSTha manuSya kahatA hai, "maiM jJAnako pavitratA karanevAlA vara mAMgatA huuN| maiM saMsArakA haraNa karanevAlA vara mAMgatA huuN| kisI dUsare varase mujhe kAma nahIM hai / indra, candramA aura sUryakA patana hotA hai| jahAM sukha kabhI bhI vicalita nahIM hotA, jahAM kAmakI jvAlA prajvalita nahIM hotI, jinavarakA para vaha mokSa mujhe pAhie / maiM usI varase santuSTi pA sakatA hai| isa prakAra jayakumAra rAjAke dharitakI vandanA kara vaha deva turanta devaloka calA gyaa| devaprazaMsAse zobhita vadhU aura vara kailAsa parvata phuNce| AkAzatalameM apano gati kSINa kara ve ratnoMse nirmita zilAtalapara sthita ho gye| taba unhoMne, svarNadaNDoMke tAr3anase sakSama deva-dundubhiyoMkA zabda sunaa| usa zabda se AkarSita hokara, ve donoM vahA~ gaye jahA~ mahARtiyoMse sampanna, deva gaMgAkI jala laharoMse zItala, bharata rAjAke dvArA nirmita, ghasA-svarNaracita maNisamUhase vijar3ita, jinake pairoMpara indrAdi praNata hai, jo dIvAka dvArA saMsArako durAdhAoMkA damana karanevAle haiM aise caubIsa jinezvaroMke mandiroMko dekhA // 19 // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [36.20.1 20 risaha risimaggapayAsaraM ajiyaM jiyavammamukasara / saMbhaSadeva saMbhavamahaNaM ahirNadaNamahiNaM diybhuvrnn| aduguMchiyaipichayamokkhegaI ... ... sumana mumAI vRjiykuii| pomappahemoSa pomAiraNa gayapAsaM Namaha supAsajiNaM / caMdappahamahihayacaMdaviha suvihiM suvihiM jasapuMjaNihaM / sIyalavayarNabhaiyaMgasahaM sIyalaNAhaM vaMde aruhN| seyaMsa seyapavittiyaraM vAsavapulaM tihuynnpiyrN| sirivAmupujaNAmaM Niraha vimala vimalaM tavatAvasaI / vaMde bhayavaMtamaNaMtamahaM maNamamirabhUribhIsaNatamahaM / dharma dahadhammuvadesayaraM praNamAmi jirNa jANiyasavaraM / saMta' saMti jagasatiyaraM solaimaM paramaM titthyr| kuMthu kuthu vi dayAvirayaM bahugaMthiyagaMthapaMthavirayaM / paNamAmi araM saMNihiyasamaM "aramayalaM muuliymohdurm| majhiM majiyadAmaMghiyayaM muNisukhayamuNirAyaM suvayaM / NiNamiya NamiNAI jagasAmi guNarahomi caMde pomi / pAsa pAsAsikarANa hiyaM sattUNa vi darisiyadhammamRyaM / ye vayavaTTamANaNiyamaM sirivahamANavIra craim| ghattA-jiha bharahaNaridai kuvalayacaMdeM baMdiya sayala jiNesara / tihate jayarAeM samiyakasAeM puppharyata joIsara // 20 // iya mahApurANe tisahimahApurisaguNAkAre mahAkaipuSpharyataviraie mahAmandhamarahANumaNie mahAkara jayasukobaNAtityarvadaNaM NAma isIsamo paricchebhI samato // saMdhi / / 5 / / 20. 1. MB mokkharayaM / 2. M mumayaM / '3. M kumayaM / 4. MB pomappaha pavi / 5. ra muvihaM / 1. MB pavitayaraM / 7. MB dhammapayAsayaraM / 8. MB kammaTugaMThiNiNNAsayaraM; T"saraM svaparam / 9. M saMtaM / 10. MB kuMmesu dayAM / 11. MB dayAvaha K dayAvarayaM / 12. MB vihara T"virayaM / 13. MB aramayalammUliya; Tdegummuuliy| 14. 3degkaraNa / 15. MB varasiyasammasima / 16. MB prim| Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. 20. 19] hindI anuvAda 407 munimArgakA prakAzana karanevAle RSabhako, kAmadevake dvArA mukta bANoMke vijetA ajitanAthako, saMsArakA nAza karanevAle sambhavanAthako, saMsAra aura dharatIko Ananda pradAna karanevAle abhinandanako, anindita mokSagatiko cAhanevAle tathA kumatiko chor3anevAle sumatiko, kevalajJAnarUpI lakSmIko dhAraNa karanevAle padmaprabha bhagavAnko, bandhanase rahita supAzvako namaskAra kro| candramAko viziSTa kAntiko naSTa karanevAle candrapramako, yazaHsamUhame samAna buddhivAle suvidhiko, apane zItala vacanoMse saMsArake rogoMko dUra karanevAle zItalanAyakI meM vandanA karatA hai| kalyANa-pravRttike viSAtA zreyAMsako, tribhuvanake pitA indra ke dvArA pUjya, pUjanIya zrIvAsu. pUjpako, tapake tApake sahanakartA pavitra vimalanAyako, manako ghumAnevAle pracura aura bhayaMkara ajJAna andhakAraphe naSTa karanevAle aizvarya sampanna anantanAthako maiM namaskAra karatA huuN| dasa dhoke upadezaka aura sva-parako jAnanevAle dharmanAthako meM praNAma karatA hai| svayaM zAnta aura vizva zAntiH ke vidhAtA solahaveM tIrthaMkara zAntinAthako, atyanta sUkSma jIvoMke prati dayA karanevAle, tarahataraha-ko (antaH bAhya) pranthiyoMse paripUrNa panthoMko dUra karanevAle kunthunAyako, zamamAvake dhAraka, acala mohavRkSako ukhAr3anevAle arahanAthako, mAlatI puSpakI mAlAoMse aMcita mallinAthako, suvratI muni suvatako, cakravatiyoMke dvArA praNamya vizvasvAmI naminAyako, guNarUpI rathako nemi neminAthako, pAzoMke lie hAtha meM talavAra lenevAle pAravanAthakoM tathA zatruke lie bhI dharmako zrI dikhAnevAle, vratoMse niyamoMkI uttarottara vRddhi karanevAle, antima tIrthaMkara vardhamAna ko maiM praNAma karatA huuN| pattA-jisa prakAra pRthvImaNDalake candra bharatarAjAne samasta jinezvaroMko vandanA kI, usI prakAra zAnta kaSAya jayakumAra rAjAne puSpadanta yogozvaroM (tIrthaMkaroM) ko dhandanA kI // 20 // zresaTha mahApuruSoMke guNAkAroMse yukta isa mahApurANameM mahAkavi puSpadamta dvArA viraciva aura mahAmaNya bharata dvArA anumata mahAkAmpakA jayasubocanA tIryapAdana nAmakA chattIsavA~ pariSada samAsAmA // 1 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhi 37 jayarAeM rayaNaviNimmiyaI pasariyakaraNi sNbii|| tevIsaha jiNahaM aNAgayaha baMdiyAI pakhiviMbaI / dhuvakaM // caMha muMderi ceiyaI jAma sahi achiya muNivara thiNNi ThAma | se tiyasahi gaya sahu~ samavasaraNu jahiM Nivasai risaDa tiloyasaraNu / vahuvaraI NaveppiNu gurupayAI mamgeNa teNa tAI vi gyaaii| pattehi tehiM hohiM ci jaNehi jinndsnnvNdnnkymnnehi| varavijayavAijaryatAiyAI doraI pattAri ploiyaaii| toraNaiMmANamaMdaraNisuMbha maannikkrujlmaannkhNbh| saravarapavimalajalakhAiyAu papphujiyaveliDa vejhyaau| pAyAru padiNilaNAI muNiNAbaraI sustssnnaaii| joyaMtahiM joyaNamettu dicha maNimaMjasa jahiM jagajaNu nnivitttth| pattIsa suriMda pariMdu eka bharahesaru bIyatra jAi schu| joisavai ANiya ghabasUra smpurismhaapurisaarijuur| kiMNaravai doNi mahoraIsa te kaaymhaakaayNkbhiis| pattA-kiMpurisaha rANA viNi jaNa kahiya purisa kiMpurisa vi|| pariNihi somappahataNuruheNa avaloyavi varavivi // 1 // gaMdhanvahaM pahu samavisamaNAma jakkhida puNNa maNibhara bhaNiya tahiM kAla mahAkAla ci pisAya rakkhasahaM bhIma acaMtabhIma / bhUyAhiva rUSa virUva bhaNiya' / dAviya gehi Nihi pisAyarAya / MB give, at the commencement of this Samdhi, the following stanza gurudharmodvapAvanabhinanditakRSNamarjunopetam / bhImaparAkramasAraM bhAratamitra bharata taba caritama // 1 // GK do not give it. 1. 1. MBdegNitaraMbaI / 2. MB sevIsaI / 3. M aNAgayahaM / 4, B suMdhara / 5. B ommits this foot | 6. G karujjalu / . MB yNbh| 8. MB parida / 9. MB kipurisaa| 10.M varacchavi; Bavrvichvi| 2. 1. MB munniy| Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhi 37 rAjA jayakumArane banAyata ( AgAmI ) teIsa tIrthakaroMke, jinase kiraNoMkA samUha prasArita ho rahA hai, aisI ratnanirmita pratimAoMko bandanA kii| jabataka sundarI caityoMkI vandanA karatI hai ki vahA~ do munivara vidyamAna the| ve donoM devoMke sAtha usa samavasaraNake lie gaye, jahA~ trilokazaraNa RSabha nivAsa karate the| vadhUvara bhI guru caraNoMko namaskAra kara usI mArgase vahA~ gye| jina bhagavAna ke darzanoMko icchA rakhanevAle una donoMne bhI vahAM pahuMcakara vara vijaya vaijayantAdi cAroM daravAjoM dhaura toraNoMko dekhaa| mAnarUpI mandarAcalakA nAza karanevAle tathA mANikyako kiraNoMse ujjvala mAnastambha, sarovaroMkI svaccha khAiyoM, khilI huI latAoMvAlI vedikAoM, prAkAroM, naTarAjoMke gharoM, muninAghoMke nivAsoM, kalpavRkSoMke vana aura eka yojanakA banA huA maNDapa dekhA, jisameM vizvajana samUha baiThA huA thaa| battIsa indra, (kalpavAsI 12, bhavanavAsI 10, vyantara 8 ora candra tathA sUrya) eka bharatezvara cakravartI, jo mAno dUsarA indra thA, jyotiSapati aura candrasUrya ki jo satpuruSoM mora mahApuruSoMko pIr3A utpanna karanevAle haiM, kinnarapati donoM mahAnAgarAja, ki jo kAya aura mahAkAyAMkase atyanta bhayAnaka the| pattA-kiMpuruSoMke do indra the jo puruSa aura kiMpuruSa kahe jAte haiN| somaprabhake putrane apanI gRhiNIko naye sUryake samAna chavi dekhakara // 1 // gandharvokA samaviSama nAmakA raajaa| rAkSasoMke bhIma aura atyanta moma, yakSendra puna: puNyabhadra aura maNibhadra kahe jAte haiN| bhUtoMke rAjA rUpa aura virUpa haiN| pipAcoMmeM vahAM kAla aura 2-52 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37.2.4 ........: 460::: :::.:...:...:.mahApurANa Sala vairoyaNa daNuIda kahiya gAIva dharaNa phaNivaiNa rahiya / pai veNuNAli puNu veNudeza sovaNNakumArahaM sokkhadeva / dIvahiM vIvaMgala dIvacakkhu vyahihiM jalakaMtu jailappahakkhu / amiyAi amiyavAhaNa disesa hari harikaMta vi sovAmaNIsa / garjata aiti aliNolaha thaNiyAhiva meha mhNtmed| aggiH aggi hubaSahasihAI belaba pahajaNa pavaNaNAI / zya pavitravi vIsa vi bhAvaNiMda dhammAhiNaMda baMdiya murNida / pattA-vibhayapUriyahiyamajhaeNa harisupphuliyayayaNeM // jara jaya pabhaNate jayaNiveNa padisu pesiyaNayaNeM // 2 // NAheyapAyaNiyaha pa puNu SasahaseNu gaNaNAhu dich| puNu vIyaTa gaNahara jaivariMtu avaloyasa kuMbhu mhaarisiNdu| paDharahu vihipariyaka sattuvamaNu gaNi devasamma dhaNadesa samaNu / dhammANaMdaNu isirNadaNakkhu jaha somayaMsu suradatta bhikkhu / [Ni vArasammu mAgovaviha devaggi aggidera vi varikha / risi aggiguca aNNekugostu teyasisa sttussyaasgut| ilaharU mahiharu mAhiMdu dhIra pasupaca vasuMdhara alu meru| viNNANavaMtu viNNAyaNekSa bhuNi mayarakeTa IyabhayarakeTa / thiraSitu pavittu dharittiguttu sayalosahiguttu vi vijayaguttu / puNu japaNegutta puNu savvaguttu puNu samvasthi Ayami pachattu / puNu vijayabhaDAraTha vijayamittu vijaila siriavarAiTa Nistu / avara vi paramesara paramajoi parAsI gaNahara evabhAi / ghasA-vihiNA lihiyA"iva bhityile mANalINa mnndhiiraa|| jozya japaNe jiyajamakaraNa samva vi sAha maDArA ||3|| uggasavamahAvadatattatvaha tavasiddhapunadhijjAharAI AhArayataNulayadhArayAI vittatava tavaMtaha ghortvhN| aNimAiguNaDDahaM gunnhraaii| mayarahiyaI mokkhAsArayAI / 2. MB NAnida / 3. Bhalapahakchu / 4. MB eMta / 5. MB aggivAda / 3. 1. MB NiviTh / 2. MB jasariMdu / 3. MB somapatta / 4. M. muNi cArasammu; B muNi pAtra samujmANo / 5. MB siri baggigotu / 6. MB satataM / 7. MB acala / 8. M maya: B sarya / 9. MB aNayaguttu / 10. MB saccauttu kAyama / 11, MB lihiyAi vi / 12. MB aNNa / 13. B krnnaa| Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 4.3] hindI anuvAda mahAkAla rAjA haiM / bala bora vairocana dAnavendra kahe jAte haiN| nAgarAja dharaNendra aura phaNIndra bhI bAkI nahIM bace / svarNakumAroMke sukhake kAraNa unake rAjA veNuvAli aura gheNudeva hai / dvopakumArake dIpAMga aura dopacakSu haiM, samudroMmeM alakAnta aura jlprm| dikkumAroMke amitagati aura amitavAhana / vidyutkumAroMke hari aura harikAnta / bhramarake samAna kRSNazarIra stanitoMke deva megha aura mahantamegha / agnijvAlAoMke agni aura agnideva, pavanoMke svAmo belamba aura prabhajana isa prakAra bosa bhavanavAsI indroMko dekhakara unhoMne dharmase abhinandanIya muniyoMkI vandanA kii| pattA-Azcaryase bhare hue hRdaya aura harSase khile hue jaya rAjAne jaya-jaya kahate hue tathA pAroM ora dRSTi ghumAte hue / 3 vaha nAbheya ( RSabha ) ke caraNoMke nikaTa baiTha gyaa| phira usane pramukha gaNaghara vRSabhanAthake dazana kiye| phira dUsare gaNadhara yativarendra aura mahARSondra kumbhako dekhaa| phira dhairyaka samUha zazudamana gaNadhara devazarmA, zramaNa, panadeva, dharmanandana, RSinandana, yati somadatta, bhikSu suradatta, dhyAnameM sthita muni vAyuzarmA, devAgni aura variSTha agnideva, muni agnigupta eka aura dUsare gotrake teja aMzavAle agnigupta / haladhara, mahIdhara, dhIra mAhendra, vasudeva, vasundhara, acala meru, vijJAnavAna, vijJAnaneya, kAmadevako naSTa karanevAle muni makaraketu, spira citta, pavitra, dharitrIgupta, sakala auSadhigupta aura vijayagupta bhI, phira yazagupta aura phira sarvagupta, phira sarvArthagupta jesA ki AgamameM kahA gayA hai| phira maTTAraka vijaya, vijayabhitra, vijaila (vijayadatta ) aura zrI aparAjita aura bhI paramezvara paramajyoti ityAdi caurAsI gaNadhara the| pattA-vidhAtAke dvArA bhittitalapara likhe hueke samAna, dhyAnameM lIna aura manase dhIra, sabhI yamako bItanevAle AdaraNIya gaNaSaroMko jamane dekhA / / 2 / / upa tapa aura mahAtapa tapanevAle, dosa tapa tapanevAle, ghora tapavAle, tapase siddha pUjya vidyAoMko dhAraNa karanevAle, aNimAdi guNoMse sampanna gaNaparoM, AhAraka zarIrako dhAraNa Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aviyalasuyasAyarapArayAI NagyahaM NIsaMgahaM nniiryaah| payavIyako?dhuddhIsarAha tejazyariddhisihibhAsurAI / paMcaviNANaupAyayAha bujhiyapayatthapajAyayAI / chammAsaparisacabavAsayA tkoddrkNcrvaasiyaaii| kaMdappadappaviNivAraNAeM jalaseDhitaMtuNahacAraNA samasattumicakaMcaNataNAI paasaayviivnnivlmnnaaii| duJjayaparavAigirAharAha paliyaMkatthaI lNbiykraah| ba~piyakkhapakkhabhikkhArayAI caurAsIsahasaI jaIvarAI / pattA-bahu so somappaDa divu muNi ihu seyaMsuvi samiyamaNu // ihu pekkhaM suloyaNi tujhu piu rAyarisiMdu akaMpaNu // 4 // ihu joyahi bhAyasahAsu tujyu thiGa jANivi dhammahu taNauM gujjhu / jeNAsi sayaMvari suraditti sAviya maharaNi acakitti / ihu so dummarisaNu NaravariMdu samamAvi pariTiGa huDa muNiMdu / / sammattasuddhisohiyamaIhiM pANugamaNilariyaraIhi / aivaMbarachaDyayaNasthalIhi ilavaTTiyakalimalakaMdalIhi / jallamalavicittaMgoyarIhi vijAharIhiM bhUgoyarIhiM / suisolasalilasaMgahasarIhiM se SiyakANaNamahiharadarIhi / AsaMghiyabaMbhIsuMdarIhiM lakkhAI tiSiNa saMjamadharIhi / ajjiyasaMkhahi kahiyAI jAI paNNAsasahasaahiyAI taaii| tettiyAM ji lakkhaI sAvayAI paripAliyabArahavihavayAI / jIvaha adipaNahiMsAvaIhiM nahiM paMceSe ya chakkhAI sAvaIhiM / pattA-kAgaNikara suraguru phaNivai vi parigaNantu maNi mujjhi|| paNavaMtaha devaha dANavaI mRgaI saMskha ko bujhAi / / 5 / / aJcaMtatatatavaNIyavaNNu kaMkemikaruhachAhINisaNNu / pecchivi saimaMDaSi jagajaNe NaM jaMbUdIvahu majjhi meru / icchiyabhavebhamaNaSiNiggameNa sakalasa vilasiyavasameNa | 41. MB avilaya / 2. MB te jAya / 3. M upAyaNAhaM / 4. M ruvakoDara / 5. M seviya tNtu| 6. M reads this foot as 11 / / 7. M reads theis foot a1106 / 8. B jaIsarAhaM / 9. M saryasu / 10. MB pekti / 5. 1. MB bhAisahAsu K mAyasahAsu but corrects it to bhAyarasahAsu / 2. MB ekaMbara / 3. MB ___vilitaM / 4. MB paMca jilalAI K carapaNa ji kaanii| 5. MB "kara, MB migaha / 6. 1. MB bhavabhavarNa / Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 6.3] hinyo anuvAda 413 karanevAle madase rahita, mokSakI AzAmeM lIna rahanevAle, avicala zrutarUpI sAgarako pAra karanevAle, nagna-anAsaMga-niSpApa, koSTha buddhIzvaroMko padoMmeM praNata karAnevAle, tejameM RkhimoM aura Agase bhAsvara, pAMca prakArake jJAnako prApta karanevAle, padArtha aura unake paryAyoMko jAnanevAle, chaha mAha aura eka varSameM upavAsa karanevAle vRkSoMkI koTaroM aura pahAr3I kandarAoMmeM nivAsa karanevAle, kAmadevake dapaMko cUra-cUra karanevAle, jalazreNI-tantu aura AkAzameM vicaraNa karanevAle, zatru-mitra, kAMca aura kaMcanameM samatAbhAva dhAraNa karanevAle, prAsAdameM rakhe hue dIpaka samAna nizcala manavAle, ajeya para-siddhAntavAdiyoMkI vANIkA apaharaNa karanevAle, paryakAsanapara hAtha lambe kara beThe hue indriyoMke pakSakA nAza karanevAle, bhikSA meM rata caurAsI munivaroMko dekhaa| pattA-yaha vaha divya muni somaprabha haiM / yaha vaha manako zAnta karanevAle rAjA zreyAMsa haiN| yaha dekho sulocane, tumhAre pitA rAjarSi akampana haiM ! yaha dekho tumhAre eka hajAra bhAI haiM jo dharmakA rahasya jAnakara sthita haiM / jisane svayaMvarameM sUryake samAna dIptivAle akItiko mahAyuddha meM ruSTa kiyA thA, yaha vaha durmarSaNa naravarendra samamAkmeM sthita munIndra ho gayA hai / samyaktva aura zuddhise zobhita buddhivAlI jJAnake udgamase ratiko naSTa karanevAlI, apano stanarUpo sthaloko eka varSase bAcchAdita karane vAlI, pApamalake aMkuroMko naSTa karanevAlI, prasvedamalase vicitra aMgase gocarI karanevAlI, pavitra zolarUpI jalake saMgrahako nadI, kAnana aura mahoSaroMko ghATiyoM meM nivAsa karanevAlI, bAhmI aura sundarIko zaraNa lenevAlI, saMyama dhAraNa karanevAlI, vidyApariyoM aura manuSyaniyoMko saMkhyA tIna lAkha thii| jitanI AyikAoMkI saMsthA kahI gayI hai, usameM pacAsa hajAra adhika aura utane hI lAkhaarthAt sAr3he tIna lAkha bAraha prakArake vratoMko dhAraNa karanevAle zrAvaka the| jIvamAtrako hiMsAkI dhApatti nahIM denevAlI vahA~ pAca lAkha bhAvikAeM poN| ghattA-kAgaNikara, bRhaspati, nAgarAja bhI saMkhyA ginate hue manameM mUcchita ho jAte haiM / unheM praNAma karate hue devoM, dAnavoM aura pazuoM kI saMkhyA kauna samajha sakatA hai / / 5 / / atyanta tape hue soneke raMgake samAna, azokavRkSako chAyAmeM virAjamAna sabhAmaNDapameM jagatpitAko dekhakara, mAno jambUdvIpake bIca meM sumeruparvata ho, bhavabhramaNase nivRttiko icchA rakhane Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 10 xxx iha cacaSaTTiNAhiveNa jaya deva viSNavaSimalamaNIsa jaya jIvaloyabaMdhava dayAla jaya kapparukha aya kAmaceNu jaya sayarAyaraloyAvalIya pAradhu thuNaDuM jayapasthiveNa / jaya jiNa tiryeNacUDAmaNIsa | jaya purusitthaMkara sAmisAla | jaya ciMtAmaNimayatarukareNu / saMsAramahaNaNavataraNapoya / ghattA - paraM prayANeyabiyapaNayaNAeM bAriyai paramapatha // paraM jIvahaM thAvara jaMgama khayabhIyahaM bhAsiya jIvadaya ||6|| mahApurANa baDDhA vitha micchAmoharathaI paI jiNivigAha jaM tatru siTTha sayala maNi bisaha sAmalagi tuhuM jANahi tijagu yi bIyarA tuDuM paramadhpana devAhiveSa iya baMdivi jiNu jiyataruNivirahu pahu meha gachami kari pasAu taM suNivicava rAyAddirAu Na pahuca jai dui gayaureNa eyaM sayaleNa vi sarayaNeNa havaM acchami aMDara pachu pattA-mA jAhi tavoSaNu camupamuha vaihAviSTha riSTha rAyahiM // paI jei vI mahAbhaDa vi jippai visayakasAyahiM // 7 // 8 yA vihasivi vi puraMdareNa / hosa gaNaharu gehu / piNaiNi Acchiya japaNa | aM NAsivisabAsa gayAI / ariNA ghari sihiNA jAviyAI / viSNi vi majjAre mAriyAI / jaM viSayajala paDaliyAI / jAyAI saggi jaM vahuvarAI / f hUya so telo kaNA / sAheva bhaI paralokajja / jiNaNSaNavAridhuyamaMdareNa ' mela' bharahAhiba jAe ehu tiyasiM taM paDiSaNNu leNa jaM ci piliya NiggayAI sattise paripAliyAI jaM bhaMgUraNaharahiM dAriyAI muNivara skhaleNa nihAliyAI viNusoharAI jaM vaNi pacAriDa bhIma sAhu taM surami suMdari jAmi ajja [ 37.6.4 samayaI tesradRI viNi sayaI / vaM suiNa baMdu biTTa / viTha saMbharati kiM sptbhNgi| tu iMdabhaNDamaNighaDiyapAzva | dakSaM kairevI tuhArI caraNaseva / paNavivi saMbhAsita teNa bharahu / tacaraNu lebhi bhaMjami visAu / i rajju tuhuM ji jaya hohi rAu | to pUrai kiM Na dharAyaleNa / AyabiDhayaNava NihiDadhaNeNa / tu muMjahi mahi ANi Nivi / 7 2. viNaM / 3. MB dhAriya; T nivAritA nirAkRtA / 7. 1. K. DAri / 2. MB bhaNidhiya ( ciTTha ? ) 3. MB karami / 4. B bhaNacha / 5. MB kaTTu ! 6. MB vara / 8. 1. G maMdireNa / 2. MB mellahi / 3. MB diyaM / 4. MK saravAhahu / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 8.10] hindI anuvAda vAle upazamabhAvase zobhita apanI patnIke sApa pakravartI bharatake senApati rAjA jayakumArane stuti prArambha kI-"vimala buddhi denevAle he deva, ApakI jaya ho, tribhuvana zreSTha Apako jaya ho, jIvalokake bandhu aura dayAla Apako jaya ho, purutIrthakara svAmizreSTha Apako jaya ho, hai kalpapakSa, he kAmadhenu, jaya ho| he cintAmaNi aura madarUpI vRkSake lie gaja, ApakI jaya ho / sacarAcara lokakA avalokana karanevAle Apako jaya ho, saMsArarUpI samudrake santaraNa pota (jahAja ) ApakI Saya ho| ghasA-he paramapada, Apane ekAneka ( advaita-saNika Adi vikalpa ) ke vikalpavAle nayake nyAyase paramatakA nivAraNa kiyA hai, Apane kSamase bhayabhIta sthAvara-jaMgama jIvoMke lie jovadayAkA kathana kiyA hai / / 6|| mithyAmoha aura ratiko bar3hAnevAle tIna sau tresaTha matoMko jItakara, he svAmI, Apane jisa tasvakI racanA kI hai, use brahmA, viSNu aura ziva nahIM jaante| sabhoke manameM zyAmalAMgI (sundarI ) nivAsa karatI hai, ve viTa, samabhaMgoko kyA yAda kara sakate haiN| he vItarAga, bApa tInoM lokoMko jAnate haiN| tuma paramAtmA aura devAdhideva ho| maiM tumhArI caraNasevA kruuNgaa| isa prakAra jinakI vandanA kara, ramaNIke dinako jIlonAle bArako ga kara usane unake sAtha sambhASaNa kiyA-"he prabhu, chor3a dIjie, meM jAtA huuN| prasAda karie, maiM tapazcaraNa lUMgA aura duHkhakA nAza karUMgA?" yaha sunakara rAjAdhirAja bharata kahatA hai-"he jaya, lo tumhI rAjya le lo, tumhIM rAjA ho jAo / yadi tumheM gajapura paryApta nahIM hai, to paratItala tathA ratnoM sahita isa samasta navanidhirUpI ghar3oMmeM saMcita dhanase bhI kyA pUrA na pdd'egaa| maiM antaHpurameM praveza karake rahatA huuN| tuma siMhAsanapara baiThakara gharatIkA bhoga kro| __ pattA-he senA pramukha, tuma tapovanake lie mata pAo, zatrurAjAoMse vijaya vRddhiko prApta tuma-jaisA vIra mahAsubhaTa bhI (kyA?) viSaya kaSAyoMse jItA jA sakatA hai ? 117) taba jina bhagavAnke abhiSeka-jalase mandarAcalako ponevAle indrane ha~sakara kahAhe bharatAdhipa, Apa ise chor3a deM, yaha jaaye| tapalakSmIkA ghara yaha gaNaghara hogaa| taba bharatane devendrake lie isakI svIkRti de dI / jayakumArane apanI patnIse pUchA-"jo pahale hama pitAke gharase nikale the, aura jaba sarovaravAsapara bhAgakara gaye the aura (sAmanta) zaviSeNane hamArA pAlana kiyA thA, aura gharameM zatruke dvArA Agase jalAye gaye the, jo bhaMgura nakhoMse hama vidIrNa kiye gaye ghe, aura donoM mArjArake dvArA mAre gaye the, hama munivara usa duSTake dvArA dekhe gaye the, aura jo maraghaTameM jalAye gaye the, aura jo vekriyika zarIrakI zobhA dhAraNa karanevAle svargameM vadhUvara hue the, aura jo hamane vanameM bhImasAdhuko pukArA thA, aura jo vaha trilokanAtha huA, he sundarI, maiM usa Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37.811 mahApurANa pattA-AyaNNivi pala saMsAragai vihuNiyasavvasarIrae // AmejiTa piyayamu paNaiNiya sacantu vi giridhIrae ||8|| lahuyahiM vijayAihiM bhAyarehi vijaMtu vi dhammakayAyarehiM / avagaNi taNu jiha puhairadhu mayabhAvajaNaNu NaM pIyamanju / haikAridha puttu aNaMtIla guruviNayavaMtu paraloyabhIra / saDa paTTa NibaMdhivi ayaraveNa jiNavara jaryakArivi dhaNaradeNa / Arucchivi jIvAjIvameya pariyANiviNANANANaNeya / arimitti pajivi sarisa didi siri lou vipaNaca pNcmutttthi| deya bhAveNa vi mukkagaMthu mirgathu NiyacchiyamokkhapaMthu / jau dikkhaMkica paNaviu naI hiM aTTahiM sarahiM saha nnrviihi| teNaMgaI bAraha sikkhiyAI codaha pulyAI svlkkhiyaaii| so muNivaru mejhivi moivaasu| jAyata gaNaharu risa hesarAsu / ghattA-saMmarami puruSamavarsacariu vammahapasaraNivArA // aNugAmiNi tumbahu homi hajaM saMjamu dharami bhaDArA // 9 // jaya vaNivarakuli vaNivarAI riThabhaiyaI chddiymNdiraaii| kayakammapahAveM viNaMThiyAI NAsaMtaI kANi NivaDiyAI / NiyakaMtai saI suhihiyayayeNu jazyatuM sari miliyA sattiseNu / jaiyaI muNivejAvacu kiyara hiyaullA kAiM vi dhammi thivau / jaiyatuM jAyaI pArAvayAI lajhyaI dohi vi saakyvyaaii| jayAhuM uppaNNaI kheyarAI liilaalNghiyviulNbraaii| risidasaNeNa vibhiyamaNAI jazyAeM surAI viNi vijnnaaii| taiyatuM laggivi va pai Nirutsu bho tujhu paritu ji sahu~ caritu / NIsesajIvasaMtIyareNa taM vayaNu samicchiu muNivareNa / sajjaNaguNagaihaNANaMviyA appiya suMdarii sudiyaai| ghalliu sakesu ludhiSi saNehu prayesIlaguNahiM bhUsiyata dekh| pranmuMkaSiyArapalograNAi laiyara taSacaraNu suloynnaai| ghattA-ghusiNAruNa je thaNahAramaNi maMDiya te malamailiya || NaM vammahapahuaghiseyaghaTa rayapaMgutta NihAliya // 10 // 9. 1. MB tiNu / 2. MB hakkAridhi paNa / 3. MB jayavareNa / 4. MB jayakAreNa / 5. M divya / 6. M sumhaha homi; K tumhahu homi|| 10. 1. MB NivaDiyAI / 2. MB suhaM pii| 3. M bhakSu / 4. MB gahaNe gdiyaa| 5. MB sakesa / 6. MB vayaM / 7. MB ummuphapiyArapaloyaNAi / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37.10.14] hindo anuvAda sabako yAda karatA hai, Aja meM aba jAtA huuN| maiM aba apanA paraloka karma siddha kruuNgaa|' pattA-saMsArako caMcala gati sunakara, apane samasta zarIrako kapAte hue, parvatakI taraha dhIra usa praNayinIne cAhate hue bhI priyatamako mukta kara diyA // 8 // dharmakA Adara karanevAle vijaya Adi choTe bhAiyoMne bhI diye jAte hue pRthvIrAjyako tRNake samAna samajhA aura piye gaye madyake samAna madabhAvako utpanna karanevAlA smjhaa| usane anantavIrya putrako bulAyA, jo guNa aura vinayase yukta paraloka-bhora thaa| jayakumArale use rAjapaTTa bAMdhakara, meghasvaravAle usane jinakI jaya-jayakAra kara, jIva-ajIvake bhedako jAnakara, nAnA jhAnoMse jJeya jAnakara, zatru aura mitra meM samAna dRSTi kara, pAMca muTThiyoMse sirake bAla ukhAr3a liye, aura dravya tathA bhAvakI dRSTi se parigrahamukta ho gayA / nigrantha aura mokSapathako dekhanevAle dIkSAse aMkita jayako ATha sau rAjAoMke sAtha muniyoMne praNAma kiyaa| usane bAraha aMgoMko sokhA aura caudaha pUrvoko upalakSita kiyaa| vaha munivara mohapAza chor3akara, RSabhezvarakA gaNaghara ho gyaa| patA-he kAmadevake prasArakA nivAraNa karanevAle AdaraNIya, maiM pUrvabhavako gatiyoMko smaraNa karatI hU~, maiM tumhArI anugAmino bago, maiM saMyama dhAraNa karUMgI ||9|| jaba vaNiravarake kulameM hama vaNika the aura zatruse bhayabhIta hokara hamane apanA ghara chor3A thA, apane kiye gaye kamake prabhAvase pratArita hama bhAgate hae jaMgala meM gye| usa samaya sadhIjanoMke hRdayakA cora ( sAmanta ) zaktipeNa apanI kAntAke sAtha sarovarapara milaa| jaba hama logoMne munikI vaiyAvRttya kI aura kisI prakAra hRdaya dharmameM sthita huA / jaba hama kabutara hue, hama donoMne zrAvaka vrata grahaNa kiye / jaba hama lIlAse vizAla AkAzakA ullaMghana karanevAle vidyAdhara hue, jaba munidAnase vismitamana hama donoM sura hue| tabase lekara hama vadhU aura pati rhe| are, tumhArA caritra hI hamArA caritra hai| (sulocanAke ) ye vacana, niHzeSa jIvoMko zAnti pradAna karanevAle muniyarane pasanda kiye / sajjanoMke guNoMko grahaNa karane meM Anandita honevAlI ApikA subhadrAke lie apita usa sundarI sulocanAne snehake sAtha apane keza ukhAr3akara pheMka diye aura vrata tathA zIlaguNoMse apane zarIrako bhUSita kara liyA / unmukta vicArase dekhanevAlI sulocanAne tapazcaraNa le liyaa| ghattA-kezarase aruNa tathA stanahAra-maNiyoMse maNDita jo stana mAno kAmadevarUpI rAjAke abhiSekake ghaTa the, dhUla-dhUsarita ve aba malase maile dikhAI diye // 10 // 2-53 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 padaka 5 418 10 gaMdhArigoripantiyAba vicchaDiyagharavAvAratatti tA piyavioyasihitaviyakAya hA putta paricchikAI paTTa IdiyaI paMca va pIliyA~ maI pAvara kAI jiyaMtiyAi iya sA pati suyaMti riddhi maMtihiM viNivAriya diSNakAmi auraghariNi vayapayaI yArasaMga sudhAriNI sArI zrI zaki devI apaNu guhA mahApurANa 11 bhuSaNattayoyasukareNa uppAravi kevalu vimalu NANu stra ahamaMdu suloyaNA vi maNiya givvANaraI ramAi hohI kAma rATha lahihI huM amaraNa akaraNAlu pippajjai NaliNahu Natthi maMti jidhamma lii mohamUlu pattA- guru pucchara baMbhIsuMdarihiM deva ditoyAloyaNa || tris kahiM saMbhava jayarisihi hosaha ketthu suloyaNa ||11|| cirabhavavijaya pariyattiyAtha / apariggaha thiya jayarAyapanti / jUra anaMtabaravIramAya | vig piNAroM ko maraTTa | jhANeNa Na NayaNaI mIliyAI / padmavicchadaM tampatiyAi / subahu deti paraloyabuddhi / thiya rAyasAsaNAdadhAmi / avaraiDa saMjAyaca saMjaIru | zApuragAmavihAriNI / 'yahi saphatara kahi dAi / mAgahamaMDalaparamesarAsu khAiyasamma sirAsu seNiya kara risi pusiyasaMku gagaharu risisaMgha tilayabhUu 12 tA bhaNi padamatirthakareNa / jAsaha jaba NivANaThANu / suibhAva bhAvAbhAvabhAvi / suhuM muMjivi bahusAyarasamA / tara carivi paNAsivi ro rAu jevaDa salila teva pAlu | jidhamma subisuriMda hoMti / jiNadhammu santrakalaNamU lu / ghasA - jiNadhammu pAiSi mUDamai jo paradhammahu lAi // werAsI joNilakkha vihari viDiu so kahiM Niggai || 12 || 13 celikama liNiNavaNesarAsu / AgAmitaiyabhava jiNavarAsu / gottama digottaMvara miyaMku / jayarAu ekahattarimu hUu | [ 37.11.1 11. 1. MB] pattiyA / 2. MB Na jivIliyAI / 3. MB avara vi / 4. MB raNihi / 12. 1. B kaNaya 2. MB so surAu | 3. MB suhaM mama akaraNaNAlu / 4. MB pUrNa vi / 5. MB mohajAlu / 6. B muSi / 13. 1. MB Agammi / 2. MB asiyasaM / 3. MB diyagoroM varaM / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 13.4] hinyo anuvAda 11 cirabhavameM ajita gandhArI, gaurI aura prazapti vidyAe~ usane chor3a dii| gRha vyApArakI tRptiko chor3anevAlI jayakI patnI parigrahase hona hokara sthita ho gyii| taba priyake viyogakI jvAlAse santaptakAya anantavIrakI mAtA pIr3ita ho uThato hai-'he putra, tumane rAjapaSTa kyoM svokAra kiyA ki binA apameM kyA tumanera indriyoMko pIr3ita nahIM kiyaa| dhyAnake dvArA apane netroMko nimIlita nahIM kiyaa| pati-viyogameM tar3aphatI huI aura DotrI huI mujhase kyA pAyA jAyegA ?" isa prakAra kahatI huI aura apane putrako paralokakI buddhi detI huI samasta Rddhi chor3a detI hai| parantu mantriyoMke manA karanepara, kAmanAoMko pUrti karanevAle rAjyazAsanake kendra hastinApurameM vaha sthita ho gyo| tarUpI jalako nadI, jayakumArakI vaha patnI eka dUsarI AryikA ho gayo / gyAraha aMgakSutoMko dhAraNa karanevAlI' tathA nAnA puroM aura prAmoMmeM vihAra karanevAlI rAjA akampanakI putro usa devIne ratnA zrAvikAko apanA kayAntara btaayaa| ghattA-brAhmo aura sundarI deviyoM ne gupase pUchA-"trilokako dekhanevAle hai deva, jayamunikA agalA janma kahA~ hogA, aura sulodhanA kahAM hogI ?" ||1|| 12 taba bhuvanazyalokake lie kalyANakara prathama tIrthakarane kahA-"jaya kevala vimalajJAna utpanna kara nirmANasthAnako prApta kregaa| yaha sulocanA bhI, bhAvAbhAyakA vicAra karanevAlA acyutendra deva hogii| mAnA hai devoMkI rati aura lakSmIko jinameM aise aneka varSoM taka sukhakA bhogakara, yaha kanakadhvaja rAjA hogI, aura tapakara tathA rAgadveSakA nAza kara, indriyazUnya aura mRtyu rahita sukha prApta kregii| jitanA bar3A pAnI, utanA bar3A nAla kamalake utpanna hotA hai, isameM bhrAnti nahIM hai| jinadharmase pazu bhI devendra hote haiN| jinadharmase moha kI jar3a naSTa hotI hai| jinadharma sabake kalyANakA mUla hai| pattA jo mUhamati jinadharmako chor3akara paradharma meM lagatA hai, caurAsI lAkha yoniyoMke saMkaTameM par3A huA vaha kahIM nikala pAtA hai ? ||12|| mAgadha maNDalake paramezvara celanArUpo kalinIke lie naye sUryake samAna kSAyika sampaktvarUpI nidhikA Izvara, mAgAmo tIsare bhavameM tIrthakara honevAle rAjA zreNikase, zaMkAko poMcha denevAle, brAhmaNarUpI AkAzake candra gautama RSi kahate haiM- "munisaMghameM zreSTha jayarAjA Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 mahApurANa saIsiddha bhaDArau duhaviNAsu saMpatta so tijagaggavAsu / gehiNi hUI acui suriMdu kAle mahi viharai jinnvriNdu| NirasaNabhUsaNabhUsiDa atu dIsai surayaNu teM sahUM clNtu| AyAsaha NivaDai pupphaviTTi ghauahiyaI dhamaraI cAra sahi / jahipATha deva tahiM taha ji kamala sarapaDa jaMjA garubhattivimalA jahiM vazca dahi kAsu vi Na dukkhu jahi vasaI tahiM ji kekelli rakkhu / sIhAsaNu chattaI viNNi thaMti tihuyaNapahRttu NAhaha kahati / dhattA-jANinai sUyarasaMvarahiM mRrgamAyaMgaturaMgahi / / / jiNaNAhahu mAsiu pariNavai sayalajIvamAsaMgahi // 13 // subaha duMduhi gahi vajamANu paNavai jaNavau pulabajamANu / desAhiba ucAyati caruDa bahukusumagaMdhaparimalita mrul| bhAmaMDalu pavaravimaMDalAhu gacchati samauM bahubheya saahu| Rai .. * gAzitavadayasarIra maNapajavANi shaavdhiir| desAvahiparamAvahisameya . kevlikevlnnaannevtey"| Nadikviya sikluye saMta daMva utviyAI bahuriddhivaMta / NiharyekkhayaakkhayapayasamIha kaigamayavAI vAIhaM sIha / jahiM gacchai tahiM gacchati bhavca jahiM acchai tahiM acchaMti smv| mANava tirikta suravara asaMkha haha huyaMti paDadisihi sNkh| jhe jhaM karati jhuNi mArIca NacaMti praamrsuNdriidd| tuMbula pAraya gAyaMti miha bharaheM diTThau piu~' 'suhR miviThTha / ghattA-Acchita dhammu mahIsareNa aM jiha jehata pekkhai / / kevali paramappau Nikkanusu taM tiha tehau akkhA // 14 // 4. MB NivasaNa:K NivasaNa but correcte it to fNarasaNa / 5. MB sauhaasnn| 6. MB mirg| 14. 1. M summai; B sambai / 2. B dosAhiba / 3, B caaru| 4. Mdegmaliyagaruu; B maliTa gAru / 5. M adds after this in second hand and in the margin : causahasadalabhayasayavihIra / 6. BNANa / 7. M dudhshaas| 8. M adds after this in second hand and in the margin : risi sayapaNAsa vimukka ghAsa / 9 M adds after this in second hand and in ths margin : teraMthasahasa payaDiyaviveya; B adds : maNiraMSasahasa paDiyaviSaya / 10. M kevalaNANa; B kebaliNANakka / 11. M adds after this in second band and in the margin : gayaNagaI usuNNahiM sameya; P adds : gayaNagaI ghausuSNasameya / 12. MB 'sikkhiyaM / 13. M. adds after this in second hand and in the marpin : daviuNasahasarijanayamahata; B adds : dahaviuNasahasa rijasayasahasa, Na ha vayabhayadoesku vi girI / 14. B NihimaskhamasuakkhayaM / 15. MB savya / 16. MB jiNU / 15. B suhANiviThTha / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37.14.15] hindI anuvAda ikahattaraveM gaNadhara hue| svayaMsiddha AdaraNIya, duHkhakA nAza karanevAle vaha tInoM lokoMke agravAsa ( mokSa ) meM sthita hue| unakI gRhiNI sulocanA acyuta svargameM devendra huii| samayake sAtha jinavarendra dharatIpara vihAra karate haiM, vaha ananta anAhArake AbhUSaNase bhUSita haiN| unake sAtha calatA humA surajana dikhAI detA hai| AkAzase phUloMkI varSA hoto hai, causaTha camara kurAye jAte haiM, bahU, jahA~ bho paira rakhate haiM yahAM-vahA~ kamala hote haiM, gurubhaktise vimala devendra unheM jor3atA hai| vaha jahA~ calate haiM, vahA~ kisIko duHkha nahIM hotaa| vaha jahA~ Thaharate haiM, vahAM azoka vRkSa hotA hai, siMhAsana aura tIna chatra hote haiM aura ve nAyako tribhuvanaprabhutA ghoSita karate haiN| ghattA-jinavarakA kahA huA samasta jIyoMkI bhASAke aMgasvarUpa pariNamita ho jAtA hai| suara, sAMbharoM, mRga, mAtaMga aura azvoMke dvArA yaha jAna liyA jAtA hai" ||13|| ___ AkAzameM bajatI huI dundubhi sunAI detI hai; pulakita hokara loka praNAma karatA hai| unake argha-pAtrako deza-dezake rAjA uThAte haiM, pracura' kusuma gandhase milI huI havA bahatI hai| navasUrya maNDalake samAna AbhAvAlA bhAmaNDala tathA aneka prakAra sAdhu sAtha calate haiN| pUrvAgako pAraNa karanevAlA, tapase kRza zarIra, manaHparyaya jJAnavAlA, svabhAdase dhIra, dezAvadhi aura paramAvadhijJAnase yukta kevalI, kevalajJAnarUpI sUryase tejasvI, navadIkSita, zikSaka, zAnta aura dAMta / vikriyARddhise bahu-RddhiyoMse sampanna / indriyoMke nAzaka akSayapadameM icchA rakhanevAlA aura ketava AgamavAdiyoM meM siMha / ve jahAM jAte haiM, vahAM bhavya calate haiM, ve jahA~ hai, vahAM saba rahate haiN| mAnava, tiryaMca, asaMkhya suravara tathA cAroM dizAoM meM zaMkhoMkI hU~-hU~ pani hone lgii| jhAlareM - jhaM dhvani karato haiM, nara aura amaroMkI sundariyA~ nRtya karatI haiN| tumbura aura nArada mIThA gAna karate haiM / bharatane pitA jinako vahA~ baiThe hue dekhA / __ mahozvara bharatane dharma puuchaa| niSkaluSa parama kevalI paramapadameM sthita vaha, jo jaisA dekhate haiM usako usI prakArase vaha kahate haiM / / 14 / / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 ' 5 422 mahApurANa 19 vilu vi duviThu bhuvaNAI tiNi rayaNAI tiNi jIva gaI kahiyA tiNNi guNaSaya tiSNi jagi joya tiNi caci saMsArasairaNu pimANu vihu ji dANu ca jhAI vi ji baMdhu cattAri vi baMdhaviNAsa vihU ji NAsu Nijjaru vi duvidha bajjaraha aruhu / salAI tiNi guttIu siNNi / jagaveDhaNamaru gArava vi tiSNi / hayakArle bhAsika kAla tiSNi / bAlAss wefog bhaNitaM maraNu / divA dIsamANu / hAninyasAya | fara faag guNagaNaNidAsu / bhAsai NijjiyajalajAyakeu / chttaa---snyjnyaa|y paMca AyAravidhi nAga paMca vairiI // NiggaMtha paMca joIsakulaI paMceMdriyaI vi siTTaI ||15|| aNagArAgoriyAI paMca Asava nibaMdhaU 7 paMca saMsAra sarIra hoMti paMca chajjIvakA kA samaya chAvAsayavidhIca parAIDa aTTa puhaIDa aTTha Nava pArAyaNa va sIradhAri vaha pattha dame dhambhu daha bhASaNasura bhavaNaMtavAsi eyAraha rudda ravaddabhAva paccisa aNuvekkhayAI bAraha riMda pAliyarahUMga [ 37.15 1 16 paMcasthikAya samidIu paMca / lI mahANarayA vi paMca / guru paMca meTha girivara vi paMca / challe sAbhAva visamaya vi maya / vatta vibhaya sacAho mahIu | ( vaNadeva jIvaguNa se Si aTTha | ) Disattu vi Nava Nihi dukkhahAri / tray vi dahaSi sukambhu | phaNisa sisaha vaha disigaya suhAsi / eyAraha viha sAvaya vigAva | bAraha jiNavayaNa viNiggayA / bAraha taba bArahahi suraMga / pattA - teraha pariyaMgaI akkhiyahUM teraha kiriyAThANaI // cadaha guNaThANArohaNaI cacada samApaThANa // 16 // 15. 1. MB poglu dubihU / 2. MB gijara / 3. MB kahiyAdaM / 4. MB saMsAragamaNu / 5. MB cala ubhiNNA caDhaviha kasAya 6 MB bisiTTaI / 7. MB joyasa / 16. 1. MB gAravayAI / 2 MB vahabheya / 3. B aNuvehAvayAI / 4. MB bAraha sava bAraviha suyaM / 5. MB ravinaya / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 16. 14] dhanuzrI sumiri vIrAna 423 15 guNa, mokSa, tapa aura pudgala bhI do prakArakA hai| arahanta nirjarAko bhI do prakArakA te haiN| bhuvana sIna haiM, rasna tIna haiM, zalya tIna haiM, guptiyA~ bhI tIna haiM, jIvako gatiyA~ bhI tIna kahI gayI haiN| jagako gheranevAle garva bhI tIna haiM, guruvrata tIna haiM, jagameM bhoga bhI tIna haiM, samayako naSTa karanevAloMne kAla bhI tIna prakArakA kahA hai| cAra gatiyA~, cAra prakArakA saMsArakA saMcaraNa; bAlAdi cAra prakArakA bharaNa bhI kahA gayA hai| pramANa cAra prakArakA hai, dAna cAra prakAraka hai; dikhAI denevAle dravya bhI cAra haiM, cAra dhyAna haiM, devoMke nikAya cAra haiM, cAra-cAra prakAra ko, dhAra-vAra kaSAyeM haiM / bandha cAra prakArakA hai, unakA nAza cAra prakArakA hai, guNagaNakI nivAsa vinaya bhI cAra prakArakI hai ? bandha mora vinAzake kAraNa cAra haiN| isa prakAra kAmadevakA nAza karanevAle nina kahate haiM / pattA - sat dhyAna pAMca haiM, AcAra vidhi aura zreSTha jJAna bhI pA~ca haiM, nirgrantha murti pA~ca prakAra hai, jyotiSakula pAMca haiM, indriyAM bhI pAMca kahI gayI hai || 15 || 16 muni aura zrAvakake vrata pAMca-pAMca hai| pA~ca astikAya hai| samitiyA~ pA~ca haiM, Azrava aura bandhake hetu pAMca haiM / labdhiyoM aura mahAnaraka pA~ca haiN| sAMsArika zarIra pA~ca hote haiN| guru pA~ca hote haiM, sumeruparvata bhI pAMca hote haiN| jIvakAya chaha hote haiM / samayakALa chaha hote haiM / lezyAbhAva chaha hote haiM, siddhAnta aura mada bhI chaha hote haiN| dravya chaha haiM, Avazyaka vidhiyA~ chaha hotI haiM / bhaya bhI sAta... prakRtiyAM ATha haiM, pRthiviyA~ ATha haiM, vyantara deva aura jIvaguNa bhI ATha haiN| no nArAyaNa, nau balabhadra, pratinArAyaNa bhI nau, duHkhakA haraNa karanevAlI niSiyoM bhI | padArtha nau prakArake | dasa prakArakA dharma / sukarmA vaiyAvRtya bhI dasa prakArakA / bhavanAntavAsI bhAvanasura dasa prakAra ke hote haiM, dharaNendra aura candramAke sAtha dasa dimAja zobhita hote haiM / rudra gyAraha haiM, rudrabhAva bhI gyAraha haiN| garvarahita zrAvaka bhI gyAraha prakArake haiN| jina vacanoMse utpanna pazcAttApa aura anuprekSAe~ bAraha / cakakA pAlana karanevAle cakravartI bAraha | bAraha prakAra ke tapa / aura zrutAMga mI bAraha prakAra kA / pattA* --cAritrya ke prakAra teraha aura kriyAke sthAna bhI teraha kahe gaye haiN| guNasthAnoMkA ArohaNa caudaha prakArakA hai, aura mArgaNA ke sthAna mau caudaha haiM // 16 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [37. 17.1 arahate siddhatAsiyAI caudaha pujvAI phyaasiyaaii| ghaudaha mala caudaha cittagaMtha ghaudaha kulayara kayamaNuyasaMtha / cakhadaha rayaNaI guNigaihiyaNAma cavaha dasavAliya bhUyagAma | paNNAraha kammadharAvihAya paNNAraha ucaesiya pamAya / solaha trayaNaI duhadAraNAI solaha jiNajammahu kAraNAI / saMjama dahasatta dahaTTa dosa NAjmANaI ekUNavIsa / asamAhiNiraya bajariya vIsa kayamaNamala sayala vi ekavIsa / bAvIsa parIsaha kumuNibhosa suyaDujjhayaNAI vi tivIsa / titthayara bhaNiya cauvIsa Isa muNivayamAya puNu paMcavIsa / chanvIsa samAsiya vasubheya guNa sattavIsa jaivaraviheya / AyArakappa pacarahavIsa aghasuttAI vi eUNatIsa / bhaNiyAI mohamaMdiraI tIsa / ghattA-eyAhiya tIsa vivAyarasa kammahaM kahiya jiNeseM // battIsuvaesa muNIsaraha kuDilAu~ciyakesaM // 17 // jaMjali ali Nahi pAyAlamUli jaM thUlu suhamu tijagatarAli / taM pucchatahu paNa viyasirAsu bhAsiuM jiNeNa bharahesarAsu / guru baMdivi Nidivi duriu duTTha gau Niu Niyapuru NilayaNi paiTTha / garaNAhe raya Nihi suttaeNa sivitari gurupybhttenn| sUyaradADhAkhaMDiyakasesa ilaluliu NihAliDa teNa meru / akkhiu pahAi suyaNahu hieNa siviNeyavivaraNauM purohieNa / kiu NayaNagaliyajalabidupahiM vakachasthalahArovari cuhi / tidvArayaNiyarivilukamANu kAlAhimahAmuhi nnivddnnu| uddharivi lou aNNANu dINu caladaha diNa' varisasahAsahINu / mahi viharivi puThavaI eku lakkhu / kelAsu parAiu gANacaknu / pAvaNavaNakumumAmAyamahuru Aruhivi pasiddhaH siddhesiharU / ghattA-dasasahasahi samaja mahArisihi kAma kohaNipaNAsaNu / / thi: puNima diyahi jiNAhivai baMdhivi paliyaMkAsaNu // 18|| 17.1. sirbtaaiyaaii| 2. MR munnignniyaannaam| 3. MB nnaahaashaannii| 4. MBK savala / 5. MB suyajmar3ayaNAI / 6. B tiSNi vIsa / 7. M adds after this : vayasamidipamaha japA jaIsa 18. MB eyAhitAsi / 18. 1. MB muviNaya / 2. MB bcchtylu| 3. MB paannu| 4. MB NiviDamANu / 5. MB aNNANa / 6. MBdegdiNu / 7.7 vivaridhi / 8. MB siddhisiMhasa : 9. K daha / Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 18. 13] hindI anuvAda 17 ___ arahansake dvArA siddhAntapara Azrita caudaha pUrva prakAzita kiye gaye haiN| caudaha mala haiM, cittagrantha bhI caudaha haiM, caudaha kulakara, jo mAnava saMsthAkA nirmANa karanevAle haiN| guNiyoMke dvArA jinakA nAma liyA jAtA hai, aise caudaha ratna batAye gaye haiN| bhUtagrAma bhI caudaha batAye gaye haiN| karmabhUmikA vibhAga pandraha hai, pandraha pramAdoMkA bhI upadeza kiyA gayA hai| duHkhakA nAza karanevAle solaha vacana hote haiM, jinake janmake kAraNa bhI solaha hote haiN| saMyama sattaraha hote haiM, doSa aThAraha haiM, nAtha-dhyAna sannIsa hote haiM, kumuniyoMko DarAnevAle bAIsa parigraha hote haiM "nAtha-dhyAna teIsa hote haiM / tIrthakara Iza caubIsa hote haiM, munipadako prApta paccosa hote haiM; vasudhAke bheda chabbIsa haiM, yativarake bheda karanevAle guNa sattAIsa haiN| AcAra kalpake aTThAIsa bheda haiM, aura ardhasUtroMke unatIsa / moharUpo mandirake tIsa bheda kahe gaye haiN| pattA-kuTila aura AkuMcita kezavAle jinezvarane karmoke ikatIsa vikAra-rasa kahe haiM, aura munIzvaroMke lie battIsa upadeza // 17 // 18 jo jala, thala, nabha, pAtAlamUla aura tijagake bhItara sthUla aura sUkSma hai, praNatasira use pUchate hue bharatezvarake lie Adi jinane saba btaayaa| gurukI vandanA kara, aura duSTa pApakI nindA kara bharata apane nagarake lie gayA, aura usane apane gharameM praveza kiyaa| rAtri meM sote hue jinavarake caraNa-kamaloMke bhakta bharatane svapna dekhA ki jisakA zistra ra suarako dAbase khaNDita hai, aisA sumeruparvata dharatIpara lur3haka rahA hai| savere bharatane yaha svajanoMse khaa| hitakArI purohitane, vakSaHsthalake hArapara giratI huI, nayanoMse jharatI huI azrubinduoMko dhArA dvArA svapnakA vivaraNa batA diyaa| tRSNArUpI nizAcarIke dvArA vilupta, kAlarUpI mahAsarpake mukhameM par3ate hue, donaajJAnI lokakA uddhAra kara, jaba eka hajAra varSase kama caudaha dina zeSa bace, saba eka lAkha pUrva dharatIpara vihAra kara jJAnanayana RSabhanAtha kailAsa parvatapara phuNce| pavitra vanake puSpoMke Amodase madhura prasiddha siddha zikharapara ArohaNa kara dhattA-kAma aura krodhakA nAza karanevAle jinAdhipa RSabha dasa hajAra mahAmuniyoM ke sAtha pUrNimAke dina paryakAsana bAMdhakara baiTha gaye // 18 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 mahApurANa [ 37.19.1 jANiva jaNaNahu jaNaNacayaNu laDDeyau o? liDa pharivi vayaNu / suSisuddhabuddhisIlAvayAsu Ayazca bharahu vi aTThAvayAsu / giri sohA cuyamahuAsavehi jiNu sohai ddhahiM Asavehi / giri sohai viliyaNijjharehi jiNu sohai kammahu~ NijarehiM / giri sohai NANAdhihama ehi / jiNu sohai risihi suNimmahi / giri sohANazciyamora jiNu sohai surasaramorayahi / giri sohai dhammaNaeNa jema jiNu sohai dhammaNaeNa tema / giri pariyaSita savarAhiveNa jiNu paNavate bharahAhiyeNa / pattA-dANAhu samugghAyaMtarahiM diihsmysNtaannii|| veyaNiyaNAmagosaI karai viNi vi AupamANaI / / 19 / / 20 muNipavara kiTa kiriyAvihANu dattaNeNa sasarIramANu / NIsArica daMDAyAru jIu tijagaggacaramaNarayaMtu NIu / aipasAriu puNu surIDa NaM tihuyaNaghari diNNa kvaaddu| apANana deve devaNaviu rUMAyAra sahasa ti thaviu / NIsesaloyapUraNu karevi vivarIe cAreM sNprevi| tejaiyakammaorAliyAI tipiNa vi aMgaI nnihaaliyaaii| muNi menivi tijala suhamaphirita saMpattu patthu chiNNakiriu / tahi sukamANi Ayata aoi maNavayaNakAyamakara vihaad| thita dehabhaMtari sAmisAlu ka kha ga gha samakkharabhaNaNakAlu | acchaMtu vi aMgu Na chivai deu phalachami va jaraderaMDabIu / pattA-dasaNaNANAihiM vasusamahi siddhaguNahi saMpaNNau // sasahA joivi paramapae paramesaru saMpaNNau / / 20 / / 21 tA sake kaya mANavamaNoja aruhahu paMcamakajANapujja / siyasiviyahi Nihiyasa NAhadehu kAlAsasihari NaM aruNamehu / bhaMbhAbherIkSArisathAI suratUriehiM turaI hyaaii| gAyaMtihi kiMNarakAmiNIhiM NacaMtihiM phnnisiimNtinniihiN| 19. 1. MB jANivi samajaNaNanu / 2. M laiyau / 3. MB ohlli| 4. T; sasamoraehi iti pAThe upazamayuktAzca te uragAzca / 5. B gottahu / 20. 1. G sarIchu / 2. M phayarApAra; B kayAsAre; T pyraayaa| 3. MB vivarI; T vivroeN| 4. MBT NivvAliyAI, 5. BNa / 6. MB bharaNa / 7. MB jrkhe| 8. MB vsusmihiN| 9. MB jAibi uDDhagaha tihayanihari pisaNNava / 21. 1. MB suratUraehiM / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. 21.4] hindI anuvAda pitAke saMsAra-tyAgakA samaya jAnakara zauta apanA mukha nIcA kara, pavitra buddhi aura zIlakA Azraya bharata azvApada zikharapara aayaa| usane dekhA-giri madhuvRkSoMke cyuta Asavase zobhita hai, jina ruddha AsravoMke kAraNa zomita haiM, giri bahate hue saranoMse zobhita hai, jina koMkI nirjarAoMse zobhita haiM, giri nAnA prakArake magoMse zobhita hai, jina nAnA prakArake madarahita muniyoMse zobhita haiN| giri nAcate hue mayUroMse zobhita hai, zobhA sahita uragoMse zobhita haiM, giri dharma nAmaka ( arjuna) vRkSase zobhita hai, jina dharma aura nyAyase zomita hai, jisa prakAra giri zavararAjase sahita hai, usI prakAra jina praNAma karate hue bharatarAja se| dhattA-taba svAmI AdinAtha samudghAta vizeSase lambe samayakI santAnavAle vedanIya nAma aura gotra tInoM karmokA AyupramANa kara diyA ||19|| 20 munipravarane, vizAlatAmeM apane pArorake mAnakA kriyAvidhAna kiyA ( arthAt zarIrase AtmAke pradezoMko bAhara nikAlanA zurU kiyA ), daNDAkArake rUpameM jIvako bAhara nikAlA aura use tonoM lokoMke agrabhAgameM, nityanigoda narakake nikaTa taka le gye| phira unhoMne surIdakA aDDaDDa prasArita kiyA (.............) mAno tInoM lokoMke lie kivAr3a de diyA ho| devane devoMse praNamya apaneko pravara AkArameM sthApita kiyaa| samasta lokakA ApUraNa kara, phira viparIta bhAvase saMvaraNa kara ( arthAt lokapUraNa, saMvaraNa, rujakkAra saMvaraNa aura daNDAkAra saMvaraNa kara) unhoMne tejas, kAmika aura audArika tInoM zarIroMko nizcala banA liyaa| phira tInoM sUkSma tIna kriyAoMko chor3akara cauthe sakSama kiyA zakladhyAnameM sthita he| vahAM vaha Ayoga zukladhyAnameM avatarita hue, vaha mana, vacana aura kAyase mukta hokara zobhita hue / svAmI zreSTha, isa prakAra apanI dehake bhItara sthita hokara jitanA samaya 'ka kha ga gha Ga' samAkSaroMke kathanakA samaya hai, usameM vidyamAna hote hue bhI deva zarIrako nahIM chuute| jisa prakAra chilakA nikala jAnepara pake hue eraNDakA boja ( Upara jAtA hai)| pattA-usI prakAra vaha darzanajJAnAdi aura ATha sitaguNoMse sampUrNa ho gye| vaha apane svabhAvase, jAkara paramapadameM sthita ho gaye // 20 // taba devendrane arahantako mAnavamanoza pAMcaveM kalyANa kI pUjA kii| sthAmIke dehako zveta zivikAmeM rakhA gayA, mAno kailAsa zikharapara aruNa meSa ho| saikar3oM bhabhA-bherI, jhallari aura turya vAdya devavAdakoM dvArA majA diye gaye / gAtI huI himnara striyoM, nApatI huI nAga striyoM, Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 mahApurANa [37. 21.5 ghipatihiM NavakusumaMjalIhiM umbhiykllovdhyaavliihiN| sahalakkhayadhUvavilevaNehi bhiMgArahiM kalasAhiM dappaNehiM / ADhattacittathuikalayalehi ___ abarehiM vi NANAmaMgalehi / kApUracaMdaNAguruturuksa sale virakSya khaMDivi viSiha ukkha / aMti-risipaza vAha gAyina aMgu aNaMgaNAsu / paya paNavaMdahi taMviratiDiku aggidahiM mauDANalu vimuku / ghattA-alahaMtu garattaNu tharaha riu bhavaparibhavaNahu bhaggau / / / sihi NaM saMsAra tosiyasa jiNakamakamalahuM lagA // 21 // 22 ullaliu ghUmu ghaNajeNiyasaMku NaM sihiNA mukara plklNku| puNu miliTa gayaNi jAlAphalAu taNu patsu khapaddhe bhpphmaa| sahu kuMDahu gaNaharajamadisAi muNiyara sakAriya pcchimaai| tiSiNa vi sihi punjiya sottiehiM ghaya jaba tila ghallivi khsipaah| taM maNivi puNNajjaNu pavittu aNNekAhi lazyA agiaahottu| bhAleyali kaThi mujejuyalasihari hippaMkA Nihiyau NAhivivari / aNu muddhaesi macchaggabhAi asamaMjurgu jiha taM sahaha kaai| ghatA-jaM tumhahaM jAyau mokkhu suhaM taM mahu hola piyAra7 // iya bhaNivi tiyAusu vaidiyau I risahahu keraDa // 22 // 23 jehI tui tehI hou bohi amhaha vibhaDArA meNi smaahi| iya vosaMtahiM kappAmarehiM vaMdiyaza tiyAusu kheyrehi| tiradetahi joisagaNehi vaMdiyau tiyAusu bhAvaNehi / gaMdAdevIi mahAsaIda vaMdiyau viyAusu jasabaIi / bharaheNa dukkhadUmiyamaNa vaMdiyau tiyAusu pariyaNeNa / kesarikisorasari sihariyAsi ghaNatuhiNakaNAli mAhamAsi / sUraMggami kaisaNaghauhasIhi Ninvui titthaMkari purisasIhi / rovai soyAuru sayaNabiMdu saI soyaha bharahu mahANariMdu / telokamaMdirAdhArakhaMbhu kahiM pecchami deva jugAirbamu / ghasA-paI viNu jiNa aMdhaI loyaNaI disara asesau suNNiyau / / ubbhivi hatya ommAhiyata payara barAyaDa reNiyaha // 23 // 2. MB dhUma / 3. B pusa / 4. M sayala vizya khaMDivi; B salu piya ramavi saMridhi / 5. BM vAviyau / 22. 1. B jaliya / 2. K bhapa / 3. MB ghaya tila java / 4.0 bhaayli| 5. MBK bhupajuyala / 6. MH mukhaesa / 7. MB moglsuii| 23. 1. MB mnnsmaahi| 2. MB sUruggami / 3. B kisaNaM / 4. B puNNau / 5. MB bhomAhiyasa / 6. MB halliyana / Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 23.11] himbo anuvAda giratI huI kusumAMjaliyoM, Upara ur3atI huI dhvajAvaliyoM, phala-akSata-dhUpa aura vilepanoMse yukta bhiMgAroM, kalazoM aura darpaNoM, prArambha kI gayI vicitra stutiyoM ke kalakala zabdoM aura dUsare nAnA maMgaloMke sAtha kapUra-candana-aguruse mizrita vibhinna vRkSoMko kATakara citA banAyI gayo; phira RSi paramezvarakI pUjA kara, kAmadevakA nAza karanevAle unake zarIrako usapara rakha diyA gayA / caraNoMmeM praNAma karate hue, agnIndrane mukuTarUpI analase lAla sphuliMga chodd'aa| dhattA-manuSyatva nahIM pAne ke kAraNa tharathara kApatA huA, saMsArake paribhramaNase bhagna evaM saMsArase trasta hokara mAno agni jinavarake caraNa-kamaloMse jA lagI // 21 // meghakI AzaMkA utpanna karanevAlA dhuAM uThA, mAno Agane apanA mala kalaMka chor3a diyA ho / phira usakA jvAlAsamUha AkAzase jA milA aura usakA zarIra Adhe kSaNameM vAparUpameM badala gyaa| usa kuNDakA ( citAsthAna ) gaNadharoMne yamakI dizA ( pUrva dizA) se satkAra kiyA, munibaroMne pazcima dizAse, aura brAhmaNoM aura kSatriyoMne gho, jo tathA tila DAlakara tIna dizAoMse AgakI pUjA kii| use pavitra pUNyArjana mAnakara, dUsare kaI logoMne agnihotra yajJa svIkAra kara liyA karuNAlakaSTa konoM bAloM ke sAluoM, hRdayakamala aura nAbhivivarapara, bAdameM mastaka pradeza aura mukuTake agrabhAgapara vihita vaha bhasma aisA mAlUma detA hai, jaise zarIra yazase maNDita ho| ghattA-jisa prakAra tumheM mokSa-sukha prApta huA hai, vaha pyArA sukha mujhe bhI ho, yaha vicArakara indrane RSabhake usa bhasmako vandanA kI // 22 // "he AdaraNIya, jisa prakAra tumheM bodhi prApta huI, yeso hamAre manameM bhI samAdhi ho|" yaha kahate hue kalpavAsI devoM aura vidyAdharoMne bhasmako vandanA kii| vyantaradevoM, jyotiSagaNoM aura bhavanavAsiyoMne mI bhasmakI bandanA kii| mahAsatI nandAdevI aura yazovatIne bhasmakI vandanA kii| duHkhase pIr3ita mana bharatane aura parijanoMne bho bhasmako vandanA kii| jisameM siMhake zAvakoMkA zabda hai aise parvatapara nivAsa karanevAle mAha mAghameM kRSNa caturdazIke dina sUryodayakAlameM puruSazreSTha tIrthaMkara RSabhake nirvANa prApta karanepara zokase vyAkula svajana samUha rone lagatA hai, mahAnarendra bharata svayaM zokameM DUba jAtA hai ki lokyarUpI mandirake AdhAra-stambha vIra yugake Adi brahmadevako maiM kahA~ dekhuugaa|" ghaptA he jina, Apake binA netra andhe haiM, azeSa dizAeM sUnI haiN| becAro utkaNThita prajA apane donoM hAtha Upara kara ro pdd'o||23|| Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 mahApurANa [ 37. 24.1 tuTuM majjha bappu jagaDiMbhavappu paI viNu ko kahai kalAviyappu / paI SiNu ko pAlai iTTha siddha ko visahai gurutavacaraNaNi? / paI viNu ko ANai tazcabheja ko hoi deva devahiM vi dev| paI viNu aNAhu sAmiya tilou tA gaNaharU bhaNai ma karahi sola / iha so suu jo muta gabhi vasai chima bhijAi duidalija rasai / tu tA deva titthayaru patharu paramappaDa ryau ajara amru| sakkeNa ji taM ji pauttu tAsu, jo mayatAI NAsaha kilesu / so tuhUM ki soyahi jagaNu bhaNivi jo jAyahu sidhu tamohu dhuNivi / araiMtu saraMta hoi dhammu mA moha tuI saMghahi dukammu / taM NisuNidi rAeM duNNirikkhu maI sAhAriSa tAyadukkhu / pattA-gaTa suravai saragahu sasurayaNu vaMdivi paramajiNesaru / / maMDaliyamahAmaMhaliyavai sAkeyaha bharasaru // 24 // somappA hyasuhadukkhAheu seyaMsarA bAhubali deu| gaya NijvANahu tijaMguttimaMgi thiya tiNi vi atttthmdhrnnirNgi| sahu~ gaNaNA hi vArupahi nnaasiymymohmhaaruphi| NivADiyasAkhyikammareNu kAleNa gate vshsennu| gaDa mokkhahu aSaNaramiyakhayari ecahi vi tetthu saakeynnyri| kuMkumavileu DhoyaMtaeNa dappaNayali muhUM joyNtrnn| avaloivi paMDuru eka kesu gidivi garajammu suNibbisesu / jayarAyarapuravarapauradesa Niyasubahu samappivi mahi asesa / bhUesu bhUripasariyakiveNa tavacaraNu laiDa bhrhaadivenn| parivaDaNa cihuruppADa jAma sappaNNArDa kevalu vAsu tAma | yau paramehi paramappatANu ghaudevaNikAyahiM yugvamANu / pheDivi bhanvahaM maNamohayAlu mahimaMDali viharivi dIhakAlu / ghatA-gasa bharahu vi mokkhu visuddhamA vivihkaimmbNdhnncud|| "phaNivisaharakiMNarapavaraNarapupphayaMtagaNasaMthusa // 25| isa mahApurANe visaTimahApurisaguNAlaMkAre mahAkaipuSpharyasaviraie mahAmaNyabharahANumaNie mahAkAvesagaNahararisahaNahamarahaNigyANagamaNaM pAma sancatIsamo paribhalemo smto||30|| ___ saMdhi // 3 // || samAptamAdipurANam / / 24. 1. M duhamaliMga / 2. MB maMDai / 3. MB hiyayadukchu / 25. 1. MB tijguttmNgi| 2. MB uccAehi / 3. MBdegmahAbhaehi / 4. MBdegsAriya: ___T saaddiy| 5, MB gnnt| 6. MB uvaNi / 7. B etahi testhu / 8. M parassa tANa; B parappatANa / 9. MkammadehiM cu; B kammabaMdhehi cuna / 10. MB phaNikheyara / Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 25. 14] hindI anuvAda 431 "vizvarUpI bAlakake pitA, tuma mere pitA ho / tumhAre binA kalAvikalpa kauna batAyegA? tumhAre binA iSTa prajAkA pAlana kauna karegA? mahAna tapazcaraNako niSThA kauna sahana karegA? tumhAre binA tattvakA rahasya kauna jAnegA? he deva, devoMkA deva kauna hogA? he svAmI, tumhAre binA yaha triloka anAtha ho gyaa|" taba gaNadhara kahate haiM--"tuma mata zoka kro| yaha jo mara gayA, vaha marakara garbha meM basatA hai, chIjatA hai, bhedako prApta hotA hai aura duHkhase pIr3ita hokara cillAtA hai / tumhArA pitA, he deva, mahAn tIrthakara, ajara-amara paramAtmA ho gaye haiN| indrane bhI usase yahI kahA ki jo smaraNa karanevAloMke klezakA nAza karate haiM, tuma pitA kahakara, unake lie zoka kyoM karate ho? jo tamaHsamUhakA nAza kara siddha ho gaye haiN| arahantako smaraNa karanevAloMkA dharma hotA hai, tuma mohake dvArA duSkarmakA saMcaya mata kro|" yaha sunakara rAjA bharatane balapUrvaka pitAke duHkhako sahana kiyaa| pattA-paramajinezvarako bandanA kara indra devoM sahita svarga calA gayA, tathA mANDalIka aura mahAmANDalIkapati bharatezvara sAketa calA gayA // 24 // 25 Ratants sukha-dAko kAraNako jaGga kArevara samaprabha, rAjA zreyAMsa aura deva bAhubali bhI nirvANako prApta hue, aura trilokake uttamAMga AThavIM dharatIko bhUmipara tInoM sthita ho gye| madamoharUpI mahArogakA nAza karanevAle, uddhAra karanevAle, gaNadharoMke sAtha, pUrvArjita karmarajako nAza karanevAle gaNa vRSabhasena, samaya bItanepara mokSa gye| yahIM, jahA~ upavanameM vidyApariyA ramaNa karatI haiM, aise sAketa nagarameM bhI kezaravilepa lagAte hue, darpaNatalameM mukha dekhate hue bharatane eka sapheda bAla dekhakara niravazeSa manuSya janmakI nindA kara, nagara pAkara parakhara pracara deza aura azeSa dharatI apane putrako samarpita kara prANimAtrameM kRpAkA prasAra karanevAle usane tapazcaraNa svIkAra kara liyaa| ukhAr3e hue bAla jabataka dharatIpara gireM, itane meM use kevalazAna prApta ho gyaa| vaha svaparakA rakSaka parameSThI ho gyaa| cAroM nikAyoMke devoMke dvArA stUyamAna paha bhavyajanoMke manake mohajAlako naSTa kara aura lambe samaya taka dharatIpara vihAra kara patA-vizuddhamati vividha karmabandhanoMse rahita, nAgoM, kinnaroM, pravara naroM aura jyotiSagaNoMke dvArA saMstuta bharata bhI mokSa cale gaye / / 25|| isa prakAra presaTha mahApuruSoMke guNa-alaMkAroMse ghuka mahApurANameM mahAkavi puSpadanta dvArA Siracitta evaM mahAbhavya bharata dvArA anumata mahAkAvyakA sagaNadhara RSabhanAtha bharata nirvANa gamananAmakA saiMtIsavA~ pariccheda samAsa huA men Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 a~garejI TippaNiyoM kA hindI anuvAda ina TippaNiyoM meM sandhiyoMke sandarbha romana aMkoM meM hai, jaba ki kavakoM aura paMktiyoMke arabika aMkoM 'TI' prabhAcandrake TippaNoM kI saMketaka hai / XIX. bharatane, sama socA ki maiMne jo dhana arjita kiyA hai, usakA koI upayoga nahIM hai, yadi maiM ise yogya vyaktiyo nahIM detA, jo ki vizuddharUpase brAhmaNake nAmase jJAta haiN| bharatake anusAra ye brAhmaNa meM haiM, jo jinendra bhagavAn dvArA batAye gaye kA pAlana karate haiN| aise vyaktiyoMko usane udAratApUrvaka bar3I mAtrArthe tasyAti gaI unase usane RSabhanAthase pUchA eka dina bharane rAtake antima praharameM burA sapanA dekhA / vaha bahuta adhika cintita ho gayA / aura dUsare dina savere RSabha jinase milane gyaa| prArthanA aura bhakti karaneke bAda, ki yaha batAiye ki kisa puNyakarmase Apa RSabha tIrthakara hue, aura bharata cakravartI, bAhubali vIra vyakti, zreyAMsa dAnavIra, aura somaprabha yogya zAsaka hue| RSabhasvAmI ne unheM batAyA ki kisa prakAra duSSamA kAla AyegA ki jaba naitikatA ke saba mUlya pUrI taraha badala jAe~ge / B. burA svapna / 1012-13 ve vyAsa jaise logoMko pUre adhikAra de deNge| jo ki bIyara strIkA putra hai, aura gajarat, jo ki eka gadhIkA putra hai| vyAsa, parAzara se satyavatI ke putra batAye jAte haiN| parantu maiM isa bAtake srotakA patA nahIM lagA sakA ki durvAsAko gardabhIkA putra kyoM kahA gayA 12. paMcamajuSi mara XX. sabase pahale bharata sRSTiko racanA ke vibhinna siddhAntoMkA khaNDana karate haiM aura batAte haiM-dharatI pavana aura pAnI ke tatva hai jinase vizvakI racanA huI aura yaha ki ye Arambha aura antase rahita haiN| vizvakI ramA na to brahmAne kI hai, aura na viSNu yA maheza ne isa sRSTikai bIcameM mAnavalIka sthita hai jo 'siriyaloka' kahalAtA hai, jisameM kaI dvIpa aura samudra haiN"| sumedaparvatakI pavica vizAmeM gandhila deza huuN| usakI rAjadhAnI balakA huuN| vahA~ rAjA atibala zAsana karatA thaa| usakI rAmI manoharA thii| unakA mahAvala nAmakA putra huaa| jaise hI vaha yovanako prApta huA, atibalane use gaddI para baiThAkara saMnyAsa lenekA nizcaya kara liyaa| usake bAda rAjA mahAbala zAsana karane lgaa| usake cAra mantrI meM mahAmati, sambhinnamati, satyamati mora svayaM / eka dina svayaMkuzane rAjAse sAMsArika Anandako parpatAke bAremeM kahA aura usase jainadharmake anusAra pavitra jIvana bitAneke lie anuzeSa kiyaa| taba mahAmatine cArvAka matakA samarthana karate hue; vArIra aura bAramA eka honeke siddhAntakA pratipAdana kiyaa| svayaM mahAmati siddhAntakA khaNDana kiyA / immignamati bIyoMke laNikavAda ke siddhAntakA samarthana kiyaa| svayaMbuddhane isa matakA bhI laNDana kiyA / jaba satyamatime apane mAyA siddhAntakA pratipAdana kiyA, svayaMkuddhane isa siddhAntakA bhI caNDa kriyA / Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 mahApurANa [xx 17. svayaMbuddhane taba rAjA mahAbalako usake pUrvaja aravindakI kathA sunAyo / usake harizcanda aura kuruvinda nAmake do putra the| eka dina aravindake zarIramaiM bhayAnaka balana huii| aura usane pAyA ki yaha kisI bhI davAIse ThIka nahIM ho sakatI; to usane apane putra kubindase pazuoM ke raktakA tAlAva banAne ke lie kahA ki jisa meM nahAnese usakA roga zAnta ho jaayegaa| kuruvindane apane pitAko AjJAkA pAlana kiyA, parantu usane kRtrima rakta ( lAkSArasa ) ke tAlAbakA nirmANa kraayaa| aravindane jana drAlAbameM praveza kiyA aura raktakA svAda liyA to usane pAyA ki usake putra ne use dhokhA diyA / vaha use mArane ke lie daur3A paramtu rAste meM gira par3A aura apanI hI talavArase mArA gayA / / mahAbalakA eka aura pUrvaja thA daNDaka nAmakA rAjA / usake putra kA nAma maNimAlI thaa| daNDakana bahuta-sA dhana ikaTThA kiyA aura marakara ajagara huaa| vaha ghanakI rakhavAlI karatA thaa| eka dina maNimAlI ghara AyA aura usane dvAra para sAMpako dekhA / sA~pako bhI pUrvabhavakA smaraNa ho bApA aura maNimAlIko apamA putra samajhate hue usane use nahIM kaattaa| yaha dekhakara maNimAlIko Azcarya imaa| vaha munike pAsa gayA aura usane pUchA ki saupa kauna hai? yaha jAnakara ki vaha usake pitA hai, vaha ghara AyA aura sApako jainadharmakA upadeza diyaa| usane isakA abhyAsa kiyA aura agale janma meM devake rUpameM utpanna maa| deva, maNimAlIke pAsa AyA aura use eka hAra diyA ki jo mahAbala pahanate the| 17. 2-5 cAra tattva (paratI, pavana, agni aura jala) kA na koI Adi hai aura na zanta, inheM kisIne utpanna nahIM kiyA | jaba ye cAra tattva ApasameM milate haiM taba cetanAkA cihna pragaTa hotA hai / ina tattvoMmeM cetanA usI prakAra AtI hai jisa prakAra gur3a, jala aura miTTIse madazakti utpanna hotI hai, isalie zarIra aura bAtmAmeM koI antara nahIM hai yaha cArvAka sampradAyakA siddhAnta hai / 18.98 porandarakA siddhAnta arthAt indrakA siddhAnta, jo bRhaspatike sAdha, cArvAka siddhAntake saMsthApaka mAne jAte haiN| 10-11 yadi ye tattva vinA jIva aura AtmAke apane Apa cevanAkA nirmANa karate haiM aura eka jArameM zarIrakI racanA kara lete haiN| taba usa jAramai zarIra utpanna honA cAhiye ki jisameM ukta cIjoMkA mizraNa hai / dUsare zabdoMmeM ovita zarIra pUbameM utpanna ho sakate hai / 19. vaha jo RSabha munika siddhAntakA bhakta hai / arthAt jina / 12 binA nirantaratA ke| 21. TiTTibha pakSI yaha kahate hue ki AkAza gira par3egA, Dara jAtA hai aura apanI TA~geM uThAkara sthita ho jAtA hai girate hue AkAzako sahArA dene ke lie| XXI. svayaMprabuddha ne Age mahAbalako batAyA ki usake pitA pitAmaha bar3e mahApitAmahana apane pavitra jIvanase viziSTa sthAna prApta kiyA hai / yaha sunakara vaha bhI mandarAcalapara jinako bandanA karane ke lie gyaa| ThIka isI avasarapara, do pAraNamuni mAye / svayaMbuddhine unheM praNAma kiyA / aura usane apane svAmI mahAbala ke viSaya meM puuchaa| isapara una logoMne kahA, ki dasaveM bhavameM baha nizcita rUpase tIrthakara honevAle haiN| lekina apane atIva kAlameM vaha rAjA zrISeNa aura rAnI sundarIkA jayavarmA nAmakA putra thaa| cUMki rAjAne apane choTe putra zrovarmAko rAjya de diyA, isalie jayavarmAna muni dIkSA grahaNa kara lii| iso avasarapara eka vidyAdhara khUba ThATabATase bhAyA / naba muni jayavarmA usase atyadhika prabhAvita huA, aura usane yaha saMkalpa kiyA ki tapasyAke phala svarUpa vaha bhI usI rAjAkI taraha sampanna ho / yahI kAraNa hai ki AgAmI janmama vaha mahAbalake rUpa meM utpanna huaa| svayaMbuddha taba mahAbalake pAsa gayA, aura usako dUsare mantriyoMse surakSA kI ki jo use galata rAstepara le jA rahe the| mahAbalake pAsa kevala eka varSa kI Ayu vacI yo / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX 11 ] a~garejI TippaNiyoMkA hindI anuvAda 453 usane saMnyAsamaraNa se maranekA nizcaya kiyA / mRtyuke bAda, vaha IzAna svarga meM utpanna huA, lalitAMganAma devake rUpameM | usakI preyasiyA~ svayaMprabhA aura kanakaprabhA bhI thIM / 2, 12 jinavarako jo kamala car3hAye jA rahe the, usane unameM se ekako lene ke lie apanA hAtha bar3hAyA / 4. 40 mujhe batAie ki kyA mahAbala bhavya hai ? kyA vaha saMnyAsagrahaNa karane lAyaka hai ! yA nahIM / 8. usane yaha icchA kI ki use saMnyAsI rIja mile XXII, eka dina lalitAMga ne apane zarIrapara par3I huI mAlAke phUla kumhalAye hue dekhe jo isa bAtakA saMketa thA ki usake jIvanakA ansa nikaTa A pahuMcA hai| vaha bahuta bhayabhIta huA; use yaha salAha dI gayI ki use apanA adhika se adhika jIvana pavitra kAmIne bitAnA caahie| taba vaha jinakI bandanA karaneke lie gyaa| samaya bItanepara vaha marakara, vajrabAhu rAjAkA vajrajaMdha nAmakA putra huaa| jaba vajrajaMgha dharatIpara bar3A ho rahA thA, usakI priyalamA svayaMprabhA apane patike nidhanapara khudda royo, apanI mRtyuke bAda vaha vajradanta rAjAkI zrImatI nAmakI putrI huii| usakI mau puNDarIkriNokI rAnI lakSmImatI thI / eka dina vaha zrImatI AdhI nIdameM thI, usane svapna meM dekhA ki vaha jinadarzanako jA rahI hai ki jisameM kaI devatA upasthita ho rahe haiN| use zotra ho apane pUrvabhava aura pUrvapatikI yAda ho AyI aura vaha dharatIpara behoza gira pdd'ii| use zIghra hoza meM lAyA gayA aura usake abhibhAvakoMko bulAyA gayA / pitA zIghra samajha gaye ki anyA premAsakta hai| isalie usane eka catura dhAyakI dekha-rekha meM use rakha diyA, yaha patA lagAne ke lie ki vaha kisase prema karatI hai| isI avasarapara rAjAko yaha khabara milI ki yazodharako kevalajJAna prApta huA hai| use AyudhazAlA meM cakraratnakI prApti huI hai| rAjA zIghra hI jinakI bandanA karane ke lie gayA aura isa kArya ke pariNAmasvarUpa use avadhijJAna prApta ho gyaa| vaha ghara mAyA aura usane kanyAko usake pUrvabhava (svarga) kI kahAnI sunaayii| use yaha kahakara AzvAsana diyA ki vaha apane pUrvabhava ke premI se zIghra milegii| isake bAda, vaha vizva mAtrAke lie nikala pdd'aa| eka dina SAyane, jo usakI dekha-rekha kara rahI thI, usase apane manakI bAta batAneke lie khaa| isapara zrImatIne use batAyA ki vaha tIsare pUrvabhavameM eka garIba vyApArIkI nirnAmikA nAmako sabase choTI kanyA thii| usakI bar3e parivAra meM kula 10 santAneM thiiN| eka dina jaba nirnAmikA jaMgalase lauTa rahI thI to usane kucha phala tor3e / usane bahuta bar3I bhIr3ako dekhA, jo jinakI bandanA karane ke lie jA rahI thii| vaha bhI vahA~ gayo, aura usane jinakI vandanA kI aura pUchA ki vaha garIba kyoM huI ? isapara jinamunine batAyA ki usane pUrva janma meM eka munipara kuttekA zava rakhA thA, parantu vaha isase aprabhAvita rahe, Thosare dina dayAke kAraNa unhoMne usa zavako haTA diyA / isa kRtyake phalasvarUpa vaha garIba huI hai| isake bAda jinane use dharmakA sahI svarUpa batAyA aura usase 150 upavAsa karaneke lie kahA ki jisase vaha isa pApase mukta ho ske| usane aisA hI kiyA / mRtyu ke bAda vaha IzAna svarga meM lalitAMga kI patnI huii| usakI mRtyuke chaha mAha bAda vaha bhI dharatIpara AyI aura zrImatIkai rUpameM utpanna huii| laliyAMgake prati apane premakI yAda karate hue vaha behoza ho gayI / apane atIta jovanakI kahAnIkA varNana karaneke anantara usane lalitAMgakA citrapaTa banAyA aura ghAyako dekara usakA patA lagAneke lie kahA / Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 mahApurANa [XXIII. XXII. taba zrImatIko dhAya ne lalitAMgakA citrapaTa le liyA aura vaha jinamandira gyii| yahAM usane logoM se kahA ki jo isa citrapaTapara aMkita ghaTanAoMko sahI-sahI par3ha degA vaha zrImatIse vivAha kregaa| vibhinna dezoM ke rAjakumAroMko bhIr3a vahAM ikaTThI huI, unhoMne apanA-apanA bhAgya AjamAyA, para vyartha / isa bora zrImatIke pitA vijayayAtrAsa lauTa aaye| usane se pUrvajanmako kahAnI batAyI / vanadantane kahA-mere pAMcaveM pUrvajanmameM maiM ardha-cakravartIkA candrakIti nAmakA putra thaa| jayakIti merA eka miSa thA / lambe samaya taka hamane rAjyakA upabhoga kiyA, usake bAda tapasyA kii| mutyuke bAda agale bhavameM svargameM devendra hue| usake bAda hama donoM baladeva aura vAsudeva hue; kramazaH zrIvarman, vibhISaNa, zrIpara aura manoharA hamAre mAtA-pitA the 1 jada hama yuvaka hue hamAre pitAne hameM rAjya sauMpa diyaa| unhoMne tapakara kevakajJAna prApta kiyaa| mAM gharapara rhiiN| parantu ve pavitra dhArmika kArya karatI rhiiN| vaha marakara lalitAMga deva huii| kucha samaya ke bhItara, hamAre choTe bhAI, "vibhISaNa' kI mRtyu ho gyii| maiM usake zavako kandhepara lAdakara eka sthAnase dUsare sthAnapara bhaTakatA rahA / lalitAMga deva (hamArI pUrvamAtA ) ne pai dekhA aura mujhe samajhAne ke lie vaha sAmane khar3A hokara retameM-se tela nikAlane lgaa| maiMne pUchA-tuma kyA kara rahe ho? aura usase usakA uddezya jAnakara maiMne kahA, "tuma retase tela nahIM nikAla sakate ?" devane pUchA-"tuma zavako lekara kyoM ghUma rahe ho? kyoMki yaha murdA jIvita nahIM ho sakatA ?" taba maiMne anubhava kiyA ki merA bhAI mara gayA hai| maiMne usakA dAha-saMskAra kiyA 1 maiMne rAja-pATa putrako dekara saMnyAsa grahaNa kara liyaa| aura marakara acyuta svargameM utpanna hmaa| dabavanta phira lalitAMgake pUrvajanma batAtA hai, anta meM vaha utpalakheDameM banajaMgha nAmase janma letA hai| XXIV isa bIpa zrImatIkI buddhimatI pAya citrapaTa lekara bAhara gayI aura kaI dezoMkA paribhramaNa karane ke bAda utpalakheDa aayii| vahAM usane mandirameM citrapaTa rkhaa| baccadhame use dekhA aura yaha behoza ho gyaa| aba vaha hozameM AyA to usase pUchA gayA ki kyA mAmalA hai? usane apane mitroMse kahA ki citrapaTa meM usake pichale jammakI ghaTanAoM kA aMkana hai jisameM svayaMprabhAse usake premakA bhI citraNa hai| vaha prema-vedanAke duHkhako sahane meM asamartha hai| usane ghAyase pUchA ki usakI pUrvajanmakI preyasI kahA~ utpamna huI hai| vanajaMya ke pitA vanabhAnuko yaha samAcAra diyA gyaa| usane AzvAsana diyA ki vaha usake lie ukta kanyAkA prabandha kregaa| vaha puNDarIkiNI nagarI gyaa| vavadantane usakA svAgata kiyA aura bAnakA kAraNa pUchA / citrapaTa kI ghaTamA sunane ke bAda usane apano kanyA zrImatI vanyajaMghake lie de dii| isa prakAra donoM premI-premikAoMkA saMgama ho gyaa| xxv. vivAha ke bAda vanajaMgha aura zrImatI utpalakheDa loTa Aye / unake 51 yugala bacce utpanna hue| eka bAra zarad Rtume vajrabhAnune eka bAdalako eka kSaNa meM lupta hote dekhA 1 usane anubhava kiyA ki saMsAra meM pratyeka vastu kSaNika hai| usane dIkSA lenekA nizcaya kiyA / vadantane bhI eka kamala dekhA jisameM eka bhramarI marI huI thii| vaha kamalakI zaukIna yo, vaha kamalako nahIM chor3a sakI hAlAMki sandhyA samaya vaha saMkucita ho rahA thaa| yaha dekhakara vaha usa Anandake prati udAsa ho gayA ki jo jIvanamai mRtyu kA kAraNa hotA hai / usakA putra amitatejane bhI gharatIpara zAsana nahIM karanA cAhA aura usane apane pitAkA anukaraNa kiyA / taba vadantakA potA puNDarIka gaddIpara baiThA / phi vaha choTA / isalie usakI Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVIII ] aMgarejI TippaNiyoMkA hindI anuvAda 455 mane cAhA ki vajrajaMgha-jaise mitra usakI sahAyatA kareM aura isalie usane patra bhejaa| vaha usake sthAnapara chAyA / jaba vaha jaMgalameM par3Ava DAle hue thA use yuvaka sAdhuoMkA jor3A milA jo usake hI lar3ake the? usane unako apane pUrva janmoMko batAneke lie kahA, (jaise jayavarmana, mahAbala, lalitAMga aura vajrajaM / taba unhoMne zrImatoke pAra pUrvabhava batAye - dhanazrI, nirnAmikA, svayaMprabhA aura zrImatI / unhoMne usake pUrvabhava mantrI, purohita, mitroM aura nRtyoMke bhI pUrvabhavoM kA varNana kiyaa| unhoMne yaha bhI kahA ki AThaveM bhavameM vaha tIrthaMkara hogA / zrImatI zreyAMsa rAjakumAra hogii| yaha sunane ke bAda vaha puNDarI kiNI nagara gyaa| vahA~ usane apanI bahuta anundharIko aura yuvarAja puNDarIkako dekhA / rAjyakI ucita prazAsanakI vyavasthAke bAda vaha ghara lauTa AyA / XXVI Aaja aura zrImatI uttara kurumeM aninda aura ajjayA nAmase yugala sansAna ke rUpameM utpanna hue| vahAM unheM apane pUrvabhavakA smaraNa ho AyA, jabaki cAraNamuniyoMkA jor3A vahA~ AyA thaa| unameM se eka, aura koI nahIM, mahAbalakA mantrI svayaMbuddha thaa| ina cAraNamuniyoMne bhI mahAbalake tIna mantriyoM kI paravartI bhavaparamparA batAyo / zrIdhara deva agale bhavame rAjA zubhadarzI aura nandAse suvidhi nAmakA rAjakumAra, huaa| usane manoramAse vivAha kiyA jo rAjA abhayaghoSakI kanyA thii| deva svayaMprabhA suvidhikA kezava nAmaka putra huA / suvidhi phira acyuta svarga meM indra utpanna huA, aura kezava pratIndra huA usI svarga meM / 2. viddhAsu ( prAkRta viu ) kA artha jAnanA hai, ataH vedakA artha jJAna hai; asaH vedoMko jIvoMke prati dayAkI zikSA denI caahie| aura isalie jo grantha jIvahisAkA upadeza dete haiM, unheM vedake bajAya talavAra kahanA cAhie 1 XXVII. acyutendra aura pratIndra donoM hI kramazaH rAjakumAra baJcanAbhi aura vaNik dhanadeva ke nAmase utpanna hue| vajranAbhi apane putra yajadantako rAjya dekara saMnyAsI ho gayA, dhanadeva usakA ziSya ho gyaa| kaThora tapazcaraNa-dvArA vacanAmine tIrthaMkara nAma aura gotrakA bandha kara liyA, aura ucita samayame sarvArthasiddhi meM ahamenTa utpanna huA / usake bAvake janmameM vacanAbhi RSabha tIrthakara hue aura dhanadeva zreyAMsake rUpameM isI prakAra RSabhake bahuta se anuyAyiyoM (jinameM unake putra bhI sammilita the ) ke pUrvajanmoMkA varNana kiyA / saba bharatane pUchA ki abhI bhaviSyameM kitane tIrthaMkara, balabhadra, vAsudeva, prativAsudeva tathA cakravartI hoNge| bhane unakI saMkhyA batAyo / bharatane kI vinaya ko / 12. 5-8 yaha avataraNa batAtA hai ki bharIbi ( bharatakA putra ) caubIsa tIrthaMkara hogA / yaha sunakara vaha Amandake mAre nAca utthaa| usake Ananda aura ghamaNDakA pradarzana ho lambe samaya taka saMsArameM ghUmanekA kAraNa thaa| unheM kapilakA guru honA par3A ki jisane sAMkhya zAstra kI racanA kI / XXVIII. bharata tatha ayodhyA lauTa Aye | aura svapnoMke lie paurohitya anuSThAna kiyA / usane pavitra jIvana bitAyA aura jarUratamanda tathA garIba logoM ko dAna diyA / usame davAra aura a rAjAke rUpameM zAsana kiyaa| mahAvIra ke ziSya gautamane Age bhI varNana jArI rakhate hue zreNikase isa prakAra kahA, rAjA somaprabhake caudaha putra the / unameM sabase bar3e kA nAma jaya thA / use mukuTa bAMdhakara, rAjagaddIpara baiThA diyA gyaa| eka dina rAjA jaya jaya nandana vanameM gayA to usane eka muniko upadeza dete aura nAga Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApurANa [XXIX. nAginako sase sunate hae dekhaa| agale varSa bhI rAjA usI sthAnapara AyA to usane pAyA ki nAga use chor3akara calA gayA aura yaha ki usakI patnIne eka nimna mAtika sApa (jayaDTa) se mitratA kara lii| rAjAne apane hAtha ke kamalake puSpase una donoMko chuaa| rAjAne rAtameM paranose isa ghaTanAkA ullekha kiyaa| isI bIca eka deva bhAyA aura usane rAjAse kahA vaha sApa, aura usakI patnI nAgana rAjA ke dvArA chuI jAne aura usake naukaroM ke dvArA mArI jAnepara svargameM devI hii| isalie deva rAjAko svargIya alaMkAra dekara calA gyaa| ___ jayakA mantrI AyA aura usane kahA, sulocanA eka sundara rAjakumArI hai jo rAnA dhakampana aura rAnI suprabhA kI kAyA hai| usake pitAne kanyAko pauvanameM dekhakara socA ki isake lie sundara yuvA para IDanA cAhie / tadanusAra usane svayaMvarakA Ayojana kiyA / jayakumAra bhI usameM upasthita prA aura sulocanAne usakA varaNa kara liyaa| rAjA arkakIta bahuta kucha huyA kyoMki use mApasanda kara diyA gayA thA / usane jayase yuddha karanA caahaa| isa avasarapara sulocanA jinake pAsa gayI aura usane pratijJA kI ki yadi usake kAraNa jaya aura arkakIrti, donoM meM se eka bhI maratA hai to vaha anazana dvArA mara jaayegii| yuddha meM, kisI taraha jayane arkakItiko harA diyA aura use giraphtAra kara liyaa| isalie sulocanA ghara calI aayii| isa bIca jaya akItike pAsa gayA use samajhAyA ki vaha usake prati krodhako bhUla jaaye| XXIX rAjA jaya ghara lauTa AyA aura usane apane pitAko namana kiyaa| lauTate hae vaha gaMgAnadIke saTapara tthhraa| eka hAthIne sulocanApara AkramaNa kiyA parantu vanadevIne usakI rakSA kii| sulocanAne usa devIkA paricaya puuchaa| usane batAyA ki use vindhyAdhI kahate hai, vaha vindhyaketu aura priyaMgaSIkI kanyA hai aura vaha apanI vartamAna sthitiko isalie prApta kara sako kyoMki sulocanAne use pAMca NamokAra mantra sikhAyA thaa| jayane jisa nAganako chuA thA, aura usake bAda usake naukaroMne jise mAra DAlA thA, vaha gaMgAme magara huI, aura patrutAke kAraNa usane sulocanAko mArane ke lie hAthI bhejA thaa| eka dina jaya darabAra meM baiThA hayA thA usane devI jor3eko dekhaa| use apane pUrvajanmakA smaraNa ho maayaa| vaha yaha kahate hue behoza ho gayA 'rativegA, tuma kahA~ ho / " behozI dUra honepara, sulocanAne kahA ki yaha mAdA kabUtara hai aura paya usakA svAmI hai / pUrvamava meM / zobhApura nagarama vratapAla nAmakA rAjA thA / devazrI usakI rAnI thii| zaktiSeNa usakA mantrI paa| usakI patnI adavIzrI thii| eka dina eka anAtha bAlaka aayaa| usane pUchA ki vaha bacapanameM kyoM ghUma rahA hai| lar3akene mantrIse kahA ki isakI sautelI mA~ne use gharase nikAla diyA hai / mantrIne use pRSake rUpameM godameM le liyA, aura usakA nAma satyadeva rkhaa| 11-12. sulocanA kahatI hai ki pUrvabhavameM vaha ravisenA nAmako kabUtarI thI jaba rAjA jaya puruSa kabUtara pA rativara nAmakA 1 loga kapaTake dvArA Thage jAte haiN| sulocanAne pUrvabhaSakI jo kahAnI sunAyI, usakI sautoMne usapara vizvAsa nahIM kiyA aura kahA ki yaha usakI cAla hai jisake dvArA vaha patike premapara vijaya prApta karanA cAhatI hai| 12, jaya aura sulocanAke pUrvajanmoMkI kahAnI yahA~se prArambha hotI hai / 16. cAraNa muniyoMkI eka zreNI hai| isake do prakAra hai-jaMghAcAraNa aura vidyAcAraNa / donoM prakArake muni AkAzameM vicaraNa kara sakate hai 1 jaMghAcAraNako ur3anekI vidyA cAra dinoMke upavAsoMke pariNAmasvarUpa prAsa hotI hai| jabaki vidyAcAraNa apanI vidyA se tIna dimake upavAsase ur3a sakate haiN| Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXII ] aMgarejI TippaNiyoMkA hindI anuvAda 457 Xxx. sulocanA pUrvabhavoMkI kahAnI jArI rakhatI hai khAsakara usa bhavako jaba vaha prabhAvatIke nAmase utpanna huI aura jaya hirnnyvrmaa| vahAM unhoMne sAdhu-jIvanakI tapasyA kI aura saMsAra tathA svargameM kaI janmoMko dhAraNa kiyaa| ina janmoM meM se ve eka janma mAlI aura usakI patnI bane / ve vahA~ jinako phUla car3hAte the| eka dina donoMko saupane kATa khaayaa| ve mara gye| para unameM bhogakI atRpta kAmanA banI rhii| agale janmame desakAnta aura rativegAke rUpameM utpanna hae / XXXI. sukAnsa aura ratidhegA ko apane pUrvabhavakA smaraNa ho AyA / usa bhava ve eka munise mile the ki jinhoMne hAla hI meM sAMsArika jIvanakA parityAga kiyA thA aura kahA thA ki pavitra niyamoMke viSaya meM ve adhika nahIM jAnate / phira bhI unhoMne unheM jainadharmakI kucha mukhya bAteM batAyI thiiN| sukAntane taba munise pUchA, ki yauvanAvasthAma unhoMne dIkSA kyoM lo| isapara munine apanI jIvanakathA use btaayii| prasaMgavaza usameM suketR vyApArI aura usake pratidvandI nAgadattakI kahAnI AtI hai| nAgadattako sudattA nAmako patnI thii| eka bAra suketukI patnI apane patiko bhojana meM rahI thI use eka bhuni mile, usane samheM bhojana de diyA / usane nAgagRhake pAsa bhojana diyA jo usake pati ke zatrukA ghara thaa| isa dAnake pariNAmasvarUpa vahA~ pAMca Azcarya hue| vizeSa rUpaThe svarNa aura hIroMko varSA huii| nAgadata ne kahA ki yaha dhana merA hai kyoMki yaha nAgagRhameM barasA hai / taba suketune nAgadatta se kahA ki dhana vastutaH usako palIkA hai kyoMki yaha usake dAnakA phala hai / nAgadapta ne sArA dhana ikaTThA kiyA aura vaha rAjAke pAsa le gyaa| vaha vahA~ nAgadattake hAtha meM rAkha ho gayA, usake anucara Dara gye| nAgadattane taba vaha dhana suketuko de diyaa| dUsare dina nAgadattako mandira meM eka aura ratna milaa| krodharme usane usake Tukar3e karane cAhi, parantu ratnane ulTA usapara nAghAta kara diyA / nAgadattane mandirameM nAgadevatAkI pUjA kI, bora usase senAkA varadAna mAMgA jisase vaha suketuko parAjita kara sake / bhAgane kahA ki suketuko mAranA asambhava hai| isake phalasvarUpa suketRme saMnyAsa grahaNa kara liyaa| mRtyuke bAda vaha devatA bnaa| usakI patnI vamundharA sAdhvI bana gayo aura marakara liMga parivartanake sAtha svargameM deva haI 1 XXXII. jayane sulocanAse unake pUrvabhavoMkI ghaTanAoMko pUchA, khAsakara una ghaTanAoMko, ki jinakA kapana guNapAlane kiyA thaa| taba usane zrIpAla aura usake sAhasika kAryokA varNana kiyaa| zrIpAla aura vasapAla rAjA guNapAlake putra the, kuberazrI guNapAlakI rAnI thii| guNapAlane sAMsArika jIvana chor3akara saMnyAsa le liyA / eka dina kuberapIko yaha khabara dI gayI ki guNapAla nAmaka muni udyAnameM Thahare hue hai| rAnI unake darzana karane ke lie gyii| vaTakSake mIce udyAnameM eka yakSakA mandira thA, jahAM loga utsavake kAryoM meM vyasta the| vahIM do striyoM kA jor3A, jinameM ekako vezabhUSA manuSyako tho, nAca rahA thaa| rAjA vasupAlane AdamI aura aurata ke tatvako pasanda nahIM kiyA jaba ki usake bhAI zrIpAlane kahA ki ve donoM striyA hai| yaha bhaviSyavANI kI gayI thI ki jo donoM meM se puruSako bezabhUSAvAlo mahilAko pahacAna legA, vaha usakA nizcita rUpase pavi hogaa| zrIpAlane jo bahutase sAhasika kArya kiye yaha usakA prArambhika bindu thaa| yaha eka poDepara baiThA jo AkAzameM gAyaba ho gyaa| yaha bhaviSyavANI kI gayo ki zrIpAla sAta dina meM surakSita loTa aaegaa| vastutaH dhIpAla apavake rUpameM eka devIke dvArA le jAyA gayA thaa| jaba zrIpAlase vevIne saMgharSa zurU kiyA to usakI sahAyatAke lie jayapAla nAmakA eka vidyAdhara vAyA / usa devase 2-58 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 mahApurANa [ XXXIII, kebAjI are zrIpAla chaha vidyAdhara kanyAoMse bheMTa kI, jinase usane anta meM vivAha kara liyaa| isI prakAra usane vidyudvegA vidyAgharI sukhAvato aura viSNulAse vivAha kara liyA ! XXXIII. sukhAvatI, pahalI sandhimeM jisakA varNana hai, eka vidyAdhara kanyA thii| usake pAsa cAmatkArika zaktiyA~ thiiN| pahale usane apaneko eka vRddha mahilAke rUpameM pradarzita kiyaa| lekina zrIpAlane jaba yaha kahA ki usake pAsa aisI vidyA hai jisase vaha kisI bhI bImArIkA upacAra kara sakatA hai, taba usane vRddha mahilAkA rUpa chor3a diyA / ke donoM siddhakUTa gaye aura vahA~ jinako bandanA kii| sabhI nayI kanyAe~ jo zrIpAlako pyAra karatI thIM, vahIM chAyIM / unake sAmane sukhAvatIne phira apano vidyAkA pradarzana kiyaa| usane zrIpAlako vRddha banA diyA aura usase prema karatI rhii| isase usakI mitra kanyAeM usakA upahAsa karane lagIM / usane rAjakumArake galeke mor3akA upacAra kiyA aura apanI bahana prabhAvatIkA vivAha kara diyA / isI bIca meM azanivega (vidyudugAphA bhAI ) vahAM aayaa| usane zrIpAlako pahacAna liyA / usapara karaNa kiyA aura vidyudvegAkI sahAyatAse vaha vahA~ gAyaba ho gayA / XXXIV. sukhAvatI vApasa ghara Ayo, usake pitAne zrIpAlase usakA vivAha karane kI bAta socI, parantu zrIpAlane isake pUrva apane bar3e bhAIko dekhane kI icchA pragaTa kI / isalie use puNDarIkiNI le jAyA gyaa| rAste meM usane kaI sAhasika kArya kiye use jaMgala meM eka bar3hiyA hAthI milaa| hAthIne pahale zrIpAlapara AkramaNa karanA cAhA parantu zrIpAlane antameM use jIta liyA / / XXXV, sukhAvatI zrIpAlako sAtha lekara bhIr3ake sAmanese puNDarIkiNI nagarakI ora ke gayI, AkAzamArga se / vaha use usa kSetrameM le AyI jahA~se duSTa ghor3A use chor3a gayA thaa| nAgabalane apanI kanyA zikhAkA vivAha zrIpAlase kara diyA / usase vivAha karane ke bAda zrIpAlako sukhAvatI Age le gayI / isa meM do vidyAdhara use mile aura unhoMne patthara ke khambhepara ApAta karaneke lie anurodha kiyA yaha kahate hue ki yadi vaha talavAra se khambhe ke do Tukar3e kara degA, to vaha cakravartI hogaa| zrIpAlane do Tukar3e kara diye / apane mArgapara jAte hue use kaI rAjAoMne apanI kanyAe~ diiN| samaya bItane para usane ve saba ratna prApta kara liye jo eka cakravartIke pAsa honA caahie| dhUmravega nAmaka eka due, vidyAdharase lar3aneke lie jAte hue - zrIpAlane pUrvabhavakI apanI eka mA~ ( satyavatI ) se bheMTa kI jo isa samaya yakSiNI ho gayI thii| isa prakAra kaI sAhasika kAryoMko sampAdita karaneke bAda, zrIpAla sAtaveM dina apanI rAjadhAnI meM phuNcaa| usane apanI mAtA kuberazrI aura bhAI vastupAlase bheMTa kii| zrIpAlane unheM batAyA ki jo zaktiyoM use prApta huI hai, ve sukhAvatI sudhAra kArya sampAdana ke kAraNa, aura vaha usakI patnI hai / XXXVI. isapara zrIpAla se sabhI kanyAoM kA vivAha kara diyA gyaa| parantu vippalAne yaha pasanda nahIM kiyA ki usakA pati itanI sArI kanyAoMse vivAha kare isalie vaha apane pitAke ghara A gyii| zrIpAla, phira bhI, usake ghara gayA aura usane vApasa calane ke lie use manA liyaa| isI prakAra sukhAvatIko bhI usane apane pAsa rahane ke lie rAjI kara liyA / isake bAda use cakravartIke sAta rasma prApta hue / ucita Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVII agarejo TippaNiya samayameM usake yahA~ AyudhazAlA cakra bhI prakaTa huA / use jo kucha sampatti milI, vaha asavaikI dekharekha meM thI / parantu sukhAvatIne use kaMjUsa samajhA / parantu mantrIne kahA ki jasakai, jinakI mAM honevAlI hai, unakA nAma guNapAla hai| samaya Anepara jasabahane guNapAlako janma diyaa| samayako avadhimeM bhopAlane sukhAvatIke putrako gaddopara baiThAyA, aura apane putra jina gaNarAlake AzrayameM tapa kiyaa| mulocanAne yaha kathA jayako sunaayo| usane taba pUrvabhavoMke jIvanakA accho taraha anubhava kiyA, aura use samasta vidyA prApta ho gayIM ki jo use tandha prApta thiiN| priyaM gazrone yaha socA ki sulocanAne jo kahAnI kaho hai vaha saca nahIM hai / use vizvAsa dilAne ke lie, jaya rAjA aura sulocanA RSabha jinakI vandanA-bhakti karane ke lie gye| unake rAste meM inune jayako prabhita dharamekA pralobhana diyA, parantu vaha usameM kharA catarA / indra ne prasanna hokara use varadAna diyaa| jaya kailAsa parvatapara aayaa| usane caubIsoM jinoMkI pandanA ko jinake mandiroMkA nirmANa bharatane karAyA yA / XXXVII rAjA jayane sulocanAke sAtha honevAle jinauko pratimAoMko namaskAra kiyA, aura taba RSabha jinake samavazaraNameM gyaa| RSabha devoM, sAdhu-sAdhviyoM, manuSyoM aura manuSyaniyoM ke bIca meM baiThe hue the| usane vahA~ apane pitA aura cAcAko dekhA ki jo sAdhu banakara yahA~ baiThe hue the| sulocanAne apane pitA akampanake darzana kiye, jo aura unake sAtha dusare kaI sambandho muni ho gaye the| jayane RSabhakI prazaMsAmeM eka gIta kahA jisake bAda usane bharatase muni banane ke lie anumati mAMgI / bharatane pahale to ise svIkAra nahIM kiyA, parantu indra ke hastakSepa karanepara usane anumati de dii| mulIcanAne bhI sAdhyo bananekI anumati de do| sase munikI bIkSA dI gayI / usane pavitra prandhoM kA adhyayana kiyaa| usake bAda sulocanA bhI sAdhvI bana gyii| aba, RSabha jinane bharatake lie jainadharma ke sabhI siddhAntoMko vyAkhyA kii| bharata ghara loTa mAyA aura usane usI rAta eka sapanA dekhA jisameM meru kampAyamAna ho rahA thaa| agale dina sabere usane purohitase svapnakA Azaya puuch| purohita ne kahA-RSabha mokSa prApta karanevAle haiN| bharata zIghra kailAsa parvatapara gayA / indra bhI vahA~ nirvANa kalyANakA utsatra manAne ke lie bAyA / indra aura dUsare devoMne agnivRkSoMkI cinagAriyA le lii| agnikumAra devoMne sulamAne ke lie Aga jlaayii| unakA zarIra jalakara rAkha ho gayA / devoMne usakI bandanA kii| mAgha mAhake zukla caturdazIko unakA nirvANa ho gayA / bharata ayodhyA vApasa A gye| eka dina apane sirake eka bAlako sapheda dekhakara bharatane apane putrako rAjyabhAra sauMpa kara saMsArakA parityAga kara diyaa| use kevalajJAna prApta hayA aura usane mokSa prApta kara liyaa|