Book Title: Anekant Syadwad
Author(s): Chandulal Shakarchand Shah
Publisher: Babubhai Kadiwala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005883/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvaI. yAhAha lekhaka : sva. zrI caMdulAlazacaMda zAha 'zrI caMdu 11 prakAzaka zrI bAbubhAI ThThIvALA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanya "zrI caMdra" parIvAro jitendra tathA AnaMdI zAha surendra tathA vAsaMtI zAha ravIndra tathA pallavI kobAvAlA razmikAMta tathA rekhA zAha DaoN. paMkajabhena caMdulAla zAha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te anekAMta syAdvAda - lekhaka - rava. zrI caMdulAla zacaMda zAha "zrI caMdra" Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka bAbubhAI kaDIvAlA cerITebala TrasTa prathama AvRtti prata : 1000 vikrama saMvata - 2021 i. sa. - 1965 vIra saMvata - 2491 dvitIya AvRtti prata : 1500 vikrama saMvata - 2059 i. sa. - 2003 * pustaka meLavavAnuM sthaLa : bAbubhAI kaDIvALA sonArIkA, jaina nagara, navA zAradA maMdira roDa, pAlaDI, amadAvAda - 380 007. phona naM. : 6621705 Pallavi & Ravi Kobawala 1637, N. Brentford Dr- Naperville, IL. 60563, U.S.A. ph. 630 355 5622 jitendra sI. zAha 11e/bI, saimI sosAyaTI vi.2 subhAnapurA, vaDodarA - 380023 (0265) 2280657 - 2280698 Printed & Designed by - Mahalaxmi Offset Printers Mr. Rashmikant B. Mehta 106/A, Parvati Ind. Estate, Tavdipura, Shahibaug, Ahmedabad - 380 004. (INDIA) Phone : 5633551, 5625004, 5625639. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama AvRttinI prastAvanA "anekAMta ane syAdvAda" (anekAMta athavA syAdvAda) jevA gahana graMthanI prastAvanA lakhavA mATe "zrI jaina mArga ArAdhaka samiti AdonI (AMdha) taraphathI mane preraNA thaI che. tethI thoDuM lakhavA pravRtta thayo chuM. zrI jaina mArga ArAdhaka samiti' taraphathI saMvata 2019mAM A graMthanI hindI AvRti prakAzIta thai cUkI che, je ghaNI lokapriya thai che. tenI mULa gujarAtI racanA hAlamAM prakAzita thaI vAcakonA karakamalamAM sAdara thAya che, te paNa sArI rIte lokapriya thaze tevI AzA che. A graMthanA lekhaka zrI caMdulAla zakaracaMda zAha AjathI 3 varSa pahelAM (sana 1962 nA jAnyuArInI 24mI tArIkhe) akALe svargavAsI thayA che, e jANI sau vAcako duHkha anubhavaze. sadgata sAkSara gUjarAtanA hatA. sana 1907 (saMvata 1963) mAM temano janma amadAvAda pAsenA vahelAla gAmamAM thayo hato. temaNe prAraMbhika zikSaNa amadAvAdamAM meLavyuM hatuM. teo ci.na. vidyAvihAranA budhdhizALI tejasvI vidhArthImAMnA eka hatA. deza-prema, dharma-prema adhyAtma-prema dvArA teo anekanA prItipAtra banyA hatA. dezanA anyAya apamAnane sAMkhI na le tevA te svadezabhimAnI hatA. sana 1927 mAM temamanAM lagna suyogya lIlAvatI kanyA sAthe thayAM hatAM. dezATana ane paMDita-mitratA vagere caturAinAM mULa kAraNo tarapha temanuM lakSya kheMcAyuM jaNAya che.dezavideza jovAnI temanI bhAvanAne kudarate anukULatA karI ApI hatI. teoe muMbaI, kalakattA, raMguna, sIMgApura pInAMga AdinA pravAsa dvArA vividha anubhava meLavyo hato. dUdhamAMthI mAkhaNa kADhavAnI yojanA temaNe ghaDI hatI. vImA ejanTa tarIke kArya bajAvyuM hatuM. tathA bIjA aneka vyavasAyomAM temaNe kuzaLatA prApta karI hatI. sana 1928 mAM teo "majUra mahAjana" saMsthAomAM joDAyA hatA. sana 1930 mAM mahAtmA gAMdhIjInI prasiddha dAMDIkUcamAM-satyAgrahamAM joDAyA hatA. temaNe saurASTra samitinA niyAmaka tarIke sevA ApI hatI. svadeza sevArthe sana 1930 thI 32 mAM jelavAsanAM kaSTo bhogavyA hatAM.tyAM temanuM keTalAya (40) ratala vajana ghaTI gayuM hatuM. e pachI sana 1932 mAM muMbaI janmabhUmi TrasTamAM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo patrakAra-lekhaka riporTara tarIke joDAyA hatA, sana 1936 mAM sva. bhUlAbhAI desAInA paMcamahAla jillAnA pravAsanA riporTara (vRtAMta-nivedaka) teo hatA. phrI presa jarnala ane jayabhArata' vagere patro dvArA paNa temaNe samAyocita kAryavAhI bajAvI hatI. teo zeThavIracaMda pAnAcaMda sAthe AphrikA-mombAsAnA pravAse gayA hatA, tyAM paNa hiMdIo pratyenA anyAya apamAna asahya thatAM sAhasika caLavaLa karI hatI, temAM temaNe saphaLatA meLavI hatI sana 1937 thI bhinna-bhinna vyavasAyamAM ane krAMti-yojanA dvArA deza-sevA bajAvI hatI. sana 1947. mAM vepArI mitra sAthe amerikA tathA sana 1949 mAM iMglaMDacUropanA pravAse gayA hatA. teoe bahoLo anubhava meLavyo hato.vividha pravRtio karI hatI. temanA te pravAsanuM varNana prakAzamAM Avaze, to samAjane ghaNuM jANavAnuM maLaze. . * sana 1957 thI temanA jIvane jAdo vaLAMka lIdho jaNAya che. pUrva saMskAra tathA sAdhusaMtonA samAgame teo adhyAtmanA raMge raMgAyA hatA. daramyAna temaNe aneka zAstronuM avalokana-manana-parizIlana karyuM jaNAya che. temaNe "anekAMtasyAdvAda' jevA graMthanI saMkalanA mATe vividha graMthono AdhAra lIdho che, pAMca varSanA parizrama pachI A graMtha-racanAnI siddhi thaI hatI, tema teoe A graMthamAM sUcavyuM che. saMskRta-prAkRta bhASAnA teo UMDA abhyAsI na hovA chatAM bhASAMtara graMtho vAMcI vicArI AvI saraLa racanA karI zakyA. temAM temaNe gurudevanA mArga-darzana, preraNA-protsAhane nimittabhuta mAnyuM che. e ja kAraNe teoe kRtajJatAthI A graMtha gurudevane samarpaNa karyo hato. game te kAraNe tyAM gurudevanuM nAma spaSTa jaNAvyuM nathI, chatAM jANavA pramANe te panyAsajI ma. zrI bhAnuvijayajI gaNivara samajAya che. AvA zreyaskara kAryamAM AvI graMtha racanA karavAmAM mArgadarzana, preraNAprotsAhana ane sahakAra karanAra paNa dhanyavAdane pAtra kahI zakAya. AvI upayogI viziSTa saMkalanA karavAmAM lekhakanI gaMbhIra svaccha pratibhA ane kalA-kuzalatA AkarSe tevI che. gahana viSayane rasaprada rIte vArtAlApanA rUpamAM samajAvavAnI emanI zailI sau koI vAcakanuM dhyAna kheMce tevI che.lekhana taTastha daSTithI chatAM ananya zraddhAthI thayuM jaNAya che. AmAM vicAraNIyaviSayanecarcavAnA prasaMgane aneka yukita-prayuktithI, deza-paradezonA anubhavathI, bodhaprada manoraMjaka daSTAMto sAthe daDha rIte samajAvavA prazaMsanIya prayatna karyo che, anekAMtasyAdvAdanuM tAttvika svarUpana samajanArA keTalAMke tene 'saMzayavAda' tarIke oLakhAvI bhrAnti karAvI hatI ane hajI paNa keTalAka vagara vicArye-samaye brAnti karAvatA jaNAya che, anekAMta-syAdvAda jevA mahatvanA viSayane vividha daSTithI vicAravAnuM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajAvanArA upayogI viSaya tarapha paNa keTalAkara aruci-anAdara keLavatA evA lokone ane bIjAone paNa syAdvAdanuM sAcuM rahasya samajAya, tenuM vAstavika mahatva lakSyamAM Ave e rIte A graMthamAM sarasa zreSTha prayatna thayo che ema kahevAmAM atizayokti nathI. - uttama sarasa zailIthI A graMthanI racanA karI lekhaka kharekhara amara thaI gayA che. potAnuM sAcuM smAraka racI gayA che, bIjA lekhakone-sAkSarone-vidvAnone ucca preraNA ApI gayA che. potAnAM jIvanane yazasvI banAvI gayA che ane bIjAonAM jIvana samajjavala bane evo prazaMsanIya prayatna karI gayA che. - sadgata bIjA paNa keTalAka mahatvanA lekho lakhyA jaNAya che, tathA keTalIka navalikAo ane navalakathA paNa lakhI hatI, temAMthI keTalIka "kalyANamAsikamAM surendranagara taraphathI, tathA "dharmacakra' mAM maphatalAla saMdhavI taraphathI ane 'gAMDIva' sAhitya maMdira, surata taraphathI prakAzita thaI hatI. bhakatAmara stotrano gujarAtI anuvAda tathA bIjI paNa keTalIka racanA karI jaNAya che, te prakAzita thavI ghaTe. paMnyAsajI mahArAja zrI bhAnavijayajI gaNivara paMnyAsajI ma. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara tathA zrI tattvAnaMdavijayajI ma., zrI kuMdakuMdavijayajI ma. Adi sAthe temano patravyavahAra jIvananA aMtakALa sudhI cAlu rahelo jaNAya che, patrakAra mitrone temaNe keTalIka jarUrI salAha-sUcanA ApI hatI tema temanA patrAdithI jaNAya che. 1 - aMtakALa pahelA temaNe pAnasaramAM bhagavAna mahAvIranA sAMnidhyamAM-zaraNamAM 1 mahinAthI adhika maunavrata svIkAryuM hatuM-dharmadhyAnamAM teo tallIna banyA hatA. paramayogInI jema parama prabhAvaka namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa karatA-samartha - tattvaciMtaka parama zraddhALu AzAspada sajjana caMdubhAIno kartavya parAyaNa AtmA 54 varSa jeTalI vayamAM (sana 1962 jAnyuArI tA. 24mI nA prabhAtamAM) paralongavAsI thayo. ethI emanA paricita guNAnurAgI snehIone-saMbadhIone duHkhanI lAgaNI thAya e svabhAvika che. kalyANa, dharmacakra, gAMDIva jevA aneka patronA saMpAdakoe sadgatanA svargavAsathI potAne ane samAjane je asAdhAraNa khoTa paDI che tenI duHkhadardabharI noMdha lIdhI che-zraddhAMjali samarpI che. lekhakane sAkSAt maLavAno mAre yoga banyo nathI, temanA sabaMdhI dullabhadAsa bhaNazAlIe thoDA divasa pahelAM mane je lekhana-sAmagrI vAMcavA mokalAvI hatI, tenA AdhAre saMkSepamAM meM ahiM lakhyuM che. AzA che ke sadgatanA suputro sva. pitAzrInA nAmane parama yazasvI banAvaze. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta-syAdvAda lekhake A graMthane Avazyaka 21 jeTalAM prakaraNomAM vaheMcI vizALa tattvajJAna ApyuM che. (1) praveza prakaraNamAM-amerikana nyUyorkamAM vidvAna mitra sAthe carcA karatAM lekhake e siddha karI samajAvyuM hatuM ke-anekAMtavAda bhrama nathI ane eka ja vastumAM paraspara virodhI guNadharmo rahI zake che. jaina tattvajJAnanI carcAmAM vijJAnanA vidyArthIne buddhivAdanA rahasya sAthe sApekSavAda-syAdvAdanuM svarUpa samajAvyuM hatuM. pRthvI goLa che ane bhramaNa kare che. e viSayanI carcA karI che. (2) prAthamikamAM-jagatamAM bhinnabhinna mAnyatA, mata-matAMtara, rAjanIti, loka-zAsana, vijJAna, bhautika, AdhyAtmika vicAraNI daSTi-daSTimAM aMtara, tarkazuddha tattvajJAna mATe zodha karavA sUcavyuM che. . (3) bhUmikAmAM tarkano Azraya levo, nyAyAlaya, nyAyAdhIzanI paddhati ane jagatanI vicitratA chatAM satyanI zodha mATe jaina tattvajJAnIoe Apela mahatvano siddhAMta anekAMtavAda-syAdvAda taTastha vRttithI vividha prakAre vividha daSTibiMduthI vicAravA kahe che. sarvajJakathita jaina tattvajJAna taTastha vRttithI vicAravuM joIe. (4) paricayamAM-jina, jaina, jainadharma, zabdaparicaya, jaina dharmanI prAcInatA, keTalIka mAnyatA-6 dravyonI mAnyatA-(1) dharmAstikAya, (2) adhamastikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) pudgalAstikAya, (5) jIvAstikAya, (6) kAla dravyono paricaya ApyA che. (1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) Asrava, (6) saMvara, (7) nirjarA, (8) baMdha ane (9) mokSa e nava tattvonuM jJAna meLavavuM jarUrI che. vizva-racanA-vicAramA 5 kAraNo samajavAM joie (1) kAla, (2) svabhAva, (3) bhavitavyatA, (4) prArabdha (karma) ane (5) puruSArtha (udyama) jJAnanA 5 bhedo samajavA jarUrI che. (1) matijJAna, (2) zrutajJAna, (3) avadhijJAna, (4) manaH paryavajJAna ane (5) kevalajJAna Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANo (2) pratyakSa ane parokSa, tenA bhedo. sAdhano (4) dravya, kSetra, kAla ane bhAva nayanbe prakAranA (1) dravyArthika ane (2) paryAyArthika. nayanA sAta bhedo (1) naigama (2) saMgraha (3) vyavahAra, (4) RjIsUtra, (5) zabda, (6) samabhirUDha ane (7) evaMbhUta nayanA be bheda- (1) nizcaya ane (2) vyavahAra paNa che. saptabhaMgInI vicAraNA- (1) utpAda, (2) vyaya ane (3) dhrauvya-e tripadInI vicAraNA, AtmA (baddha ane mukata) sabaMdhI mAnyatA, jJAna ane kriyA dvArA mokSanI mAnyatA. be prakAranA dharma- (1) sarvavirati-sAdhudharma ane (2) dezavirati-gRhasthadharma, namaskAra mahAmaMtranI mAnyatA viSaya sUcI rUpe sUcavela che. (5) dharma ane tattvajJAnamAM - AcAra vicAranI mAnyatA-vizeSa vicAraNA, vyAvahArika daSTAMto, tattvajJAnamAM anekAMtavAda. (6) anekAtavAdamAM - zabdArtha, 7 nayonA samUharUpa jaina-darzana, aneka udAharaNo dvArA vicAraNA, vastumAM viruddha guNadharma hovAnI vicAraNA. satyaasatya, sat-asat, nitya-anitya, dharma-adharma, prakAza-aMdhakAra ekatra, bahmamAyA, bhinna-abhinna, aneka draSTAMto, anekAMta dRSTithI samabhAva-prApti tathA vAstavIka vastunirNaya. (7) syAdvAdamAM - anekAMtavAda tattvajJAnane prakaTa karanArI paddhati syAdvAda. syAdvAdane na samajanArAoe tene 'saMzayavAda' tarIke oLakhAvyo. syAdvAda, - 'vizvanuM avalokana kevI rIte karavuM joie' te zIkhave che. samajavA lAyaka daSTAMto. sAyadvAdathI samyajJAna ane vyavahAramAM upayogI mArgadarzana. (8) cAra AdhAramAM - (1) dravya (2) kSetra (3) kAla ane (4) bhAva para vividha prakAre vicAraNAM karavAmAM AvI che, bodhaka dRSTAMto ApyAM che. (9) pAMca kAraNamAM - pUrvokata pa kAraNo para vividha daSTAMto sAthe vistArathI vicAra karavAmAM Avyo che. nigoda Adi jIva viSayaka vicAra paNa che. [10] naya - vicAra, pramANa ane nikSepamAM-syAyahlAdane samajavAnuM vyAkaraNa Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya. naya-nadI, syAdvAda-samudra, pUrvokata, (2) dravyArthika-paryAyArthika nayonuM vivecana. 4 pramANo para vicAraNA tathA nikSepanA cAra prakAra-(1) nAma, (2). sthApanA, (3) dravya ane (4) bhAva para vistArathI vicAra karavAmAM Avyo che. [11] sAta nayamAM - pUrve darzAvela 7 nayo para daSTAMto sAthe vistArathI vivecana karavAmAM AvyuM che. temaja (1) vyavahAra naya ane (2) nizcaya naya sabaMdhomAM paNa aneka daSTAMto sAthe Avazyaka vicAra karavAmAM Avyo che. [12] apekSAmAM jUdI jUdI apekSAthI apekSAvAda - sApekSavAda-syAdvAda para vicAraNA karavAmAM AvI che. [13] saptabhaMgImAM - vastunuM vAstavika svarUpa samajavA mATe je 7-bhaMgoprakAra-vicAravAnI rIto che, te ahiM aneka daSTAMto sAthe samajAvavAmAM AvI che. [14] berisTara cakravartImAM - pUrva prakaraNane vizeSa spaSTatAthI samajAvavA mATe ahi eka kalpita udAharaNa raju karavAmAM AvyuM che. berisTara sAhebane udAra ane kRpaNa apekSAthI jaNAvyA che. eka khUna kesamAM bacAva-pakSe temanI vividha prakAre dravya,kSetra, kAla, bhAvathI) vicAraNA darzAvI che. e rIte syAdvAdano vyavahAramAM satya ane nyAya vicAravAmAM-paNa upayoga samajAvyo che. [15] pAMca jJAnamAM - pUrvokata pAMca jJAnano vistArathI paricaya karAvatAM, jJAna sAthe kriyA hoya to mokSa meLavI zakAya e vivecanathI samajAvyuM che.samyajJAna-sAcuM jJAna jarUrI che. anekAMta tatva-vijJAna e sAcuM jJAna che. [16] karmamAM-karma-kriyA-dravyakriyA - bhAvakriyA vagere vicAraNA karatAM pUrve jaNAvela 8 karmo (ghAtI ane aghAtI) sabaMdhamAM vicAraNA karavAmAM AvI che. AtmA sAthe karma pugalono baMdha samajAvyo che. karmanuM svarUpa, tathA tenuM pariNAma jaNAvavAmAM AvyuM che.tathA karmathI mukta kevI rIte thaI zakAya te paNa sUcavyuM che. [17] AtmAnA vikAsakramamAM AtmAno vikAsakrama kaI rIte thAya?AtmA koNa? "huM ane mAruM vagere vicAra karatAM vera-bhAva tajI sarva prANimAtra sAthe maitrInI bhAvanA hovI jarUrI che. jIva, ajIva, Adi pUrvokta nava tatvonuM jJAna Avazyaka che. e sabaMdhamAM vistArathI vicAra karavAmAM Avyo che. mokSa prApta karavAnAM 14 sopAna pagathI-guNasthAnakonuM digdarzana karAvyuM che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] jIvana jhaMjhaTamAM - bodhaka daMSTAto sAthe carcA karI che. (1) duHkhagarbhita, (2) moha-garbhita ane (3) jJAna-garbhita vairAgyanA prakAro samajAvyA che. skAyadvAra paddhati samajavA mATe lazkaramAM bharatI karanAra eka adhikArInuM ramujI daSTAMta raju karyuM che. AcaravA yogya pAMca AcAro (1) ahiMsA, (2) satya, (3) asteya, (4) brahmacarya ane (5) aparigraha e pAMcenI jIvanamAM upayogitA vistArathI vividha prakAre samajAvI che. AMtarika ahitakara paripuo para vijaya meLavI ahiMsA AdinA pAlanathI vAstavika siddhi meLavI zakAya. ' [19] khaMDana-maMDanamAM, [20] namaskAra mahAmaMtramAM upayogI vicAro darzAvI [21] vidAya prakaraNa dvArA lekhake graMthanuM aMtima maMgala karatAM jIvananuM paNa aMtima maMgala sAthuM jaNAya che. A graMthamAMthI avataraNo ApI aMhi punarukti karavAnuM mane ucita lAgyuM nathI. lekhakanI aMtima IcchA pramANe jijJAsu vAcako AmAMthI svalpa paNa amRtapAna karaze to anekAMta-strAyadvAda-jaina tattvajJAna samyajJAna dvArA, samyagdarzana zraddhALu thaI sammakriyA- cAritranuM pAlana karI ajarAmara banaze evI AzA asthAne nathI. . * A graMthanuM nAma "anekAMta ane syAdvAda' evuM rAkhavAmAM AvyuM che, tene badale "anekAMta athavA syAdvAda' evuM rAkhyuM hota to ucita gaNAta ema mane lAge che. suprasidhdha kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdra potAnA siddhahemacandrazabdAnuzAsananA prAraMbhamAM bIjuM sUtra "dhdhi: cahilA racI, tenI svopajJa vyAkhyAmAM syAdvAdane ja anekAMtavAdatarIke oLakhAvyo che. bIjA vyAkhyAnakAroe paNa syAddhAnA "cA"padane "anekAMta' dyotaka avyaya tarIke jaNAvela che. eTale syAdvAda eja anekAMtavAda kahI zakAya.zrI hemacandrAcArye vItarAgastotranA 20 prakAzomAM, 8 mo prakAza vItarAga-hemacandrAcArye racelI anyayogavyavacchedadvatrizikA para malliSeNa sUri jevA samartha vidvAne, syAdvAdamaMjarI vRti racI che, je suprasidhdha che. ame teno abhyAsa lagabhaga 50 varSa pahelAM "vArANasI mAM karyo hato ane tenI parIkSA (jananyAya-madhyamA) sana 1914mAM paTaNA (bihAra) jaI ApyAnuM yAda che, tathA muMbaI jaina zve. ejyukezana borDanA 5 mA dhoraNanA jaina nyAya vibhAganI parIkSA (jemAM svAdvAdamaMjarI' hatI) vArANasImAM e ja Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arasAmAM ApI hatI, emAM paNa evuM ja sUcana maLe che. nyAyatIrtha nyAyavizArada munirAjazrInyAyavijayajIe racela pakhaMDAtabhaka "jainadarzana' graMthanA paMcama khaMDamAM (navamI AvRti pR. 431' syAdvAda athavA anekAMtavAda' AvuM nAma ApI e prakaraNamAM A viSayanuM vivecana karyuM che.' vedavyAsajIe brahmasUtramAM " mannasaMmavAnuM sutra dvArA anekAMtavAdanuM khaMDana karavA je prayatna karyA che te asthAne thayo che. e sabaMdhamAM Adhunika taTastha vicAraka vidvAnonA abhiprAyo meM "siddharAja ane jaino' nAmanI lekhamAlAmAM AjathI 35 varSo pahelA TAMkyA hatA. A lekhamAlA gayA varSamAM ma.sa. yunivarsiTIprAcyavidyAmaMdira taraphathI "zrI sayAjI sAhityamAlA' mAM prakAzita thaI gayela che. suprasiddha haribhadrasUri jevA dhuraMdhara samartha tArkika vidvAne"anekAMtajayapatAkA' graMtha dvArA tathA vAdI zrI devasUri jevA prabhAvaka AcArye "syAdvAda ratnAkara' jevA vizALa graMtha dvArA ane bIjA paNa aneka tatvajJa dArzanika vidvAnoe : saMskRta bhASAmAM A viSaya para ghaNuM vivecana karI prakAza karyo che. gahana tattvajijJAsu vidvAno enuM avagAhana karatAM saMtoSa prApta karaze. saMskRta bhASA ane tarkazAstranuM UMDu avagAhana na karI zakanArA jijJAsu vAcaka sajjanone A graMtha vAMcavA samajavAmAM rasa utpanna karaze.anekAMta-syAdvAda jevA upayogI gahana tattvanuM rahasya samajavA mATe A graMtha avazya vAMcavo joie. zALA-mahAzALA pAThazALAomAM AnuM adhyayana avazya thavuM joie. ucca kakSAnA abhyAsI pAThakone A graMthanuM paThana-pAThana upayogI ane AnaMdaprada thaze evI AzA che. A graMthanA anuvAdo anya bhASAomAM paNa thAya e icchavA yogya che. A graMthanI prastAvanA lakhavAnI taka ApavA mATe huM zrI jaina mArga ArAdhaka samiti AdonI (A%) no, aMta:karaNathI AbhAra mAnuM chuM. nivedaka saM. 2021 mArga. va. 10. zrI pArzvanAtha janmakalyANaka divasa. vaDIvADI, rAvapurA lAlacaMdra bhagavAn gAMdhI, nivRta "jaina paDiMta'-vaDodarA rAjaya]. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana jaina siddhAMtonI sArvabhaumatA bahujanamAnya chatAM anekAMta jevo sarva ziromaNI siddhAMta vAtacItanI paddhatie Aja sudhI kyAMya chapAyo jaNAyo nathI. amane jaNAvatAM harSa thAya che ke amadAvAda vALA sva. caMdulAlabhAI zakaracaMda zAhe jJAnanI ArAdhanA nimitte "anekAMta ane syAdvAda" nAmano prauDha ane rasALa zailIthI gujarAtImAM lakhelo bhavya graMtha amane dvitiya AvRttinuM prakAzana karavA mATe amone Apyo. zrI caMdubhAI parama pUjya adhyAtmayogI paMnyAsa pravara zrI bhaMdrakaravijayajI gaNivarya sAthenA sAnidhyamAM zrI gururbhAgavatanI parama kRpAthI A graMthane lakhIne samagra jaina temaja ajaina ne upayogI mArgadarzana maLI tevI vAstavikA sarjI A samAja upara temane ghaNo upakAra karyo che. zrI caMdubhAIno saMparka zrI gurumahArAjanA sAnidhyamAM rahyo te daramyAna thayo ane AvI tejasvI ane mahAna lekhaka tarIke "zrI caMdra"nA nAme khyAti pAmela tevI vyaktino mane lAbha maLyo ane Aje temanA kuTuMbIjano taraphathI A graMthanI dvitiya AvRtti ne gujarAtImAM chapAvI prasiddha karavA mATe mane je zaktimAna gaNyo che. tethI temanA kuTuMbIjanono huM khuba ja AbhAra mAnuM chuM. ane A AvRtti pragaTa karavA mATe teo bhAgyazALI thayA chIe. A graMthanA hiMdI, marAThI anuvAdo to pahelAM ja chapAI gayA che. A graMtha vAMcatAM evo rasa Avaze ke te puro karyA vagara nIce mUkAya ja nahi evI suMdara zailIthI zrI caMdubhAI "zrI caMdra" lakhyo che. AmAM gharagathuM dRSTAMto, upamAo ghaNI chatAM pAribhASika zabdo nahi jevA hovAthI arjana paNa sahelAIthI samajI zake che. jarUra te ThekANe vaijJAnika daSTie tulanA paNa karavAmAM AvI che. A graMthanA AraMbhathI anekAMtavAdano dareke karavo paDato anivArya svIkAra batAvI, pachI tenuM vistRta svarUpa, sAta naya, saptabhaMgI, nava tattva, jIvana temaja jagatnI jaTila guMcavaNano ukela karavAmAM anekAMtavAdanI ananya upayogitA Adi bAbato evI sacoTayuktio pUrvaka ane mAnasazAstranI daSTie lakhAI che ke jaina ajaina koI paNa vyakti ene lakSmapUrvaka vAMce to ame mAnIe chIe ke tene anekAMtanI daDha zraddhA utpanna thatA vAra nahi lAge. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA mahAmulA graMthanuM dvitiya AvRttimAM prakAzana karI samagra jaina temaja ajainane upayogI thAya tevI kRtine ApaNA karakamaLamAM mukatA khUba AnaMdanI lAgaNI anubhavuM chuM. A graMthanA dvitiya AvRttinA prakAzana samaye temanA kuTuMbIjanonA sahunA sahakAranI huM bhavya anumodanA karuM chuM. Avo mahAmulo graMtha vAMcIne saune vAMcavA mATe preraNA Apazo tevI mArI Apa sarve vAMcaka mitrone namra apIla che. jethI jaina zAsananI anumodanA vadhaze. eja li. * zrI bAbubhAI kaDIvALAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIcaMdra" nA vArasadAronI mAhitI anekAnta syAdvAda" nA punarmudraNa prasaMge lekhakazrI caMdulAla zakaracaMda zAha (zrIcaMdra) nA vArasadAro taraphathI : pujya AcArya bhagavaMtazrI mitrAnaMdasUrIzvarajInI zubhAzISabharI preraNA ane pujayazrI bAbubhAI kaDIvALAnA preraka sakriya sahakArabharyA AzIrvAdathI alabhya thaI gayela A pustakanuM gujarAtImAM punaHmudraNa karavAnuM zakya banyuM che tyAre ekatAlIsa varSa pUrve 24 jAnyu. 1962nA prAta:kALe paraloke sIdhAvI gayelA pujaya pitAzrIne bhAvapUrvaka vaMdana karIye chIe. ame sAta bhAI baheno te vakhate 10 varSathI 25 varSanI aMdaranI umaranA! ane te vakhate kuTuMbanuM sukAna khuba ja kuzaLatApUrvaka sva. pujya bA lIlAbAe saMbhALI lIdheluM ane I.sa. 20OOnA 30 menA roja 89 varSanI vaye temaNe paNa amane sahune zAsana sevA ane jainatvano saMskAravAraso ApIne vidAya lIdhI. sva. bApujI, ame pitAzrIne bApujI. kahetA - e temanA paMDIta mitratAnA zokhanA amane sahune paNa saMskAra ApyA hatA. : : - ArthIka uNapone AdhyAtmika utthAnanI anupama takamAM pheravavAnI ' temanI adbhuta zaktie, temane pujya panyAsajIzrI bhadraMkara vijayajI, pujya AcAryabhagavaMtazrI bhuvanabhAnusUrijI (te vakhate teo pujayazrI panyAsa padavIe birAjatA hatA) Adi uttamottama gurUbhagavaMtonA sAnnidhyamAM sthApIta karyA ane cheka sudhI gurUbhagavaMtonA kRpA pAtra ane prItipAtra banI rahyA. temaNe vidAya lIdhI tyAre chellA doDha mAsathI mauna pALatA hatA ane temanI sAravAra arthe AvelA DaoN. vizvabaMdhune "DokTara, NePulse, Fished! namo arihaMtANI!" eTalA zabdothI AvakArIne arIhaMtamaya banI gayelA temanA AtmAe jANe jIvananuM aMtima lakSya sAdhI lIdhuM. pujyazrI bAbubhAI kaDIvAlA paNa temanA gurUbaMdhu ane haju ya maLe Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre temane bhAvathI yAda kare che. sva. bApujIe racelI AratI teozrI chellA 40 varSathI zrI siddhacakra pUjana bhaNe ke bhaNAve che tyAre gAya che ane amane kAyama maLe tyAre acuka yAda kare che. temane maLIe tyAre evuM lAge ke jANe teo zrI mAraphate sva. pitAzrInA AzIrvAda amArI upara vahyA kare che. temano premALa Agraha hovAthI sva. pitAzrInA saMtAnonI thoDI bhALa ahIM ApIe chIe. (1). sauthI moTA putra narendrabhAI 1975mAM avasAna pAmyA ane temanA patnI saroja bena 1994mAM svarge sIdhAvyA. . (2) . bIjA putra jitendrabhAI 1975nI sAlathI vaDodarA sthAyI thayA che. bhAratamAM sau prathama jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMghonuM pheDarezana vaDodarAmAM sthapAyuM tenA te sthApaka pramukha rahyA. vaDodarA subhAnapurAnI anekavidha jaina saMsthAo tathA saMgho sAthe sArI peThe saMkaLAyelA che. 30 varSanI eka dhArI bhAgIdArI pachI 60 varSanI vaye nezanala bilDarsa peDhImAMthI svecchAe have bahu thayuM" nI bhAvanA pUrvaka nivRtta thayA pachI temanI traNe parINita putrIo jolIbena rUpAbena tathA caulAbena parIvAro sAthe amerIkA sthAyI thaI hovAthI pote ane patnI AnaMdIbena dikarI jamAIono tathA pautrapautrIo sAthe vizeSataH amerIkA rahe che. ane kuTuMba saha dharmArAdhanA kare (3) trIjA putra surendrabhAI paNa patnI vAsaMtIbena ane be parINita putrIo kinnarIbena tathA poyaNIbena, putra. Do. tuSAra ane puvadhu parInA sAthe amerIkA sthAyI thayA che. 1985thI temano potAno sTezanarI ane blaprInTIMgano sTora dharAve che. zIkAgo jaina derAsaranA pratISThA mahotsava prasaMge temanI rAhabarI heThaLa zrI zatruMjya mahAtIrthanuM sarasa moDela pratikRtti Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAra pAmyuM hatuM ane gayA varSe jaina kvensanamAM paNa zrI pAvApurI jalamaMdiranuM sarasa moDela taiyAra karavAmAM agrIma phALo Apyo hato. vAsaMtIbena paNa zIkAgo jaina mahilA maMDaLanA sakrIya kAryakara che. phona naM. 6305278278 (4) sauthI moTI putrI uSA 196ramAM pahelI menA roja akasmAta 19 varSanI uMmare avasAna pAmI. putrIomAM jayeSTha pallavIbena tathA temanA patizrI ravindrabhAI kobAvALA lagabhaga chellA 3ra varSathI zIkAgo jaina tathA gujarAtI samAjamAM eka umadA sevAbhAvI daMpatI tarIke jANItA che. ravIndrabhAI zIkAgo jaina sosAyaTInA agrIma haroLanA sthApaka TrasTIo paikI rahI cUkyA che. kuTuMbamAM samAjamAM ane saMghamAM sahunA Adara ane prItipAtra ravIndrabhAI ane pallavIbena, parINita putrI pUrvI, tathA putra rUpaka ane bIjI putrI pUjA bahena sAthe zAsana tathA samAja sevA bhAvapUrvaka kare che. pallavIbena paNa zIkAgo jaina mahilA maMDaLanA AdaraNIya mahilA hovA uparAMta koTananI phekaTarI dharAvatA ravIndrabhAI sAthe prasanna dAMpatyanuM udAharaNa rUpa jIvana ane zikSIkAno vyavasAya zobhAvI rahyA che. - phona naM. 6303555622 putrI DaoNkaTara paMkaja bena nAnapaNathI viziSTa prakRtti dharAvatA hovAthI AdhyAtmika paMthe vaLI gayA che enesthesIyA sAthe M.D thayA pachI temaNe Ayurveda ane homiyopethIno paNa abhyAsa karyo che. temanA jevI ja zALAkALathI je bhegI anya cAra bahenapaNIoe sarjarI, phIjhIzyana, DenTala, ane gyAnekolojImAM mAsTarsa DIgrI meLavI ane lagabhaga 20 varSathI ANaMda vallabhavidyAnagaranI svAmInArAyaNa paMthanI vikhyAta saMsthA guNAtIta jyotamAM dIkSA laIne tabIbI vyavasAya sAthe adhyAtmanA UMcA zikhare pahocyA che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te pachI chellI putrI rekhA bahena paNa pati razmikAnta tathA putro DaoN jigara ane zAyara sAthe lagabhaga 15 varSathI amerIkA ohAyo khAte sthIra thayA che. kolaMbasa zaheranA jaina saMghamAM sAthe razmibhAI ane rekhAbena nIkaTatAthI AgaLa paDato bhAga le che. ane potAno moTela bIjhaneza saMbhALe che. kavi hRdaya razmibhAI jaina dhArmika ane sAhityIka kAvyonI racanA paNa "zAhagula" nAmathI kare che. phona naM. 419 768 2378 ' eka noMdhapAtra bAbata e che ke "anekAnta syAdvAda"no marAThI ane hiMdI anuvAda, muLa gujarAtI prakAzIta thayA pahelAM ja prasiddha thayA hatA. alabatta temanA paralokagamana pachI ja. uparAMta kyAre ya kavi ke lekhaka tarIkeno vyavasAya svIkAryo na hovA chatAM temanI racelI "zrI arihaMta vaMdanA vali", ane "anekAnta syAdvAda" gAMDIva sAhitya maMdira dvArA prakAzita navalakathA "caMDIkA teja aMbikA" traNe pUjaya bApujInA paraloka gamana pachI prakAzana pAmyA ane vikhyAta thayA. "zrI arihaMta vaMdanA vali" to eka svataMtra pUjana tarIke sthAna pAmI che. aMtamAM pUjya bAbudAdA (kaDIvALA) e A pustaka chapAvI ApavAnI presa nakkI karavAthI mAMDIne mupha tapAsavA sudhInI saghaLI javAbadArI bhAvapUrvaka saMbhALI te temanA amArA kuTuMba pratyeno vAtsalya darzAve che.' temano A jAhera RNa svIkAra karIye chIe. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayajI gaNivarya Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pU. lIlAbena caMdulAla zAha 1930nA satyAgrahamAM aMgrejo sAme jelamAM gayelA pu. lIlAbA, satata saMyama, japa, tapa ane devagurU dharma sevA dvArA karmonA kArAvAsamAMthI mukti meLavI gayA. ane sahu saMtAnone jainatvano amara vAraso ApI gayA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pU. caMdulAla zakaracaMda zAha zrI caMdra" lekhaka zrInI racanA "zrI arihaMta vaMdanAvali'mAM vyakta thayelI temanI zraddhA "jenA guNonA siMdhunA be biMdu paNa jANuM nahi, paNa eka zraddhA dila mahI ke te samuM ko'che nahi, jenA sahAre kroDa tarIyA mukti muja nizcaya sahI, evA prabhu arihaMtane paMcAMga bhAve huM namuM." Page #23 -------------------------------------------------------------------------- Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta-syAdvAda Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mA anekAMta ane syAdvAda. 0 da 6 - viSayAnukramaNika 1 praveza prAthamika 3 bhUmikA 4 paricaya dharma ane tattvajJAna 6 anekAMtavAda syAdvAda cAra AdhAra 9 pAMca kAraNa 10 nayavicAra, pramANa ane nikSepa : 11 sAta naya 12 apekSA - 13 saptabhaMgI 14 berisTara cakravartI 15 pAMca jJAna 16 karma 17 AtmAno vikAsakrama 18 . jIvana jhaMjhaTa 19 khaMDanamaMDana 20 namaskAra mahAmaMtra 21 Avajo . 126 144. 155 - 168 186 212. 234 241 253 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM praveza OM zrI jinendrAya namaH praveza A tamAro anekAMtavAda to moTuM baMDala che baMDala ! eka ja vastumAM paraspara virodhI guNadharma zI rIte rahI zake? A to zabdonI nirarthaka chAMTabAjI jevuM che. e, kevaLa buddhicAturyano vilAsa che. jhera ane amRta eka sAthe rahI zake nahi; e vAta to nAnuM bALaka paNa samajI zake tema che. to pachI, vidvAna ane buddhizALI mANasanA gaLe A tamAro anekAMtavAda tame zI rIte utArI zakazo? amerikAnA nyuyorka zaheranI eka AlizAna hoTala-nivAsa-gRhamAM, maLavA AvelA eka vidvAna mitranA mukhamAMthI, carcA daramiyAna nIkaLelI A TIkA sAMbhaLIne AnaMda ane duHkha mizrita smitanI rekhAo mArA moDhA para upasI AvI. ame baMne tattvajJAna viSe carcA karI rahyA hatA. mArA A mitra bhAre buddhizALI ane jijJAsAvRttivALA hatA. tattvajJAna viSe carcA karatAM karatAM, jaina tattvajJAnano jevo meM ullekha karyo ke turata ja temaNe upara mujaba zabdo uccArIne, mane bolato ja baMdha karI devAno prayatna karyo. | devo ane dAnavoe maLIne samudramaMthana karyuM tyAre temAMthI jhera ane amRta e baMne nIkaLyAM hatAM e vAta to tame jANatA ja hazo.' pUchyuM. hA." temaNe javAba Apyo. "samudramAM jhera ane amRta baMne eka sAthe ja hatAM e vAtanI have tame nA nahi pADI zako." meM kahyuM. A sAMbhaLIne e mitra vicAramAM paDI gayA. emane vicAra karatA ja rahevA daIne meM eka bIjo prazna temane pUchayo : 'tamArI gaNanA eka vidvAna tarIke thAya che, loko tamane jJAnI ane paMDita - mAne che, e vAta sAcI che?" alabatu. e vAta sAcI ja che. varSonA adhyayana pachI vidvatA prApta karI zakAI che. loko mane vidvAna mAne, gaNe ane kahe temAM kazuM ja avAstavika nathI." emaNe javAba Apyo. - "acchA, have jo koI ema kahe ke tamArAmAM vidvattAno eka chAMTo paNa nathI, tame taddana "Dha" cho, to e vAtane tame kevI gaNazo?' meM pharIthI pUchyuM. - 'Absurd ! - vAhiyAta-khoTI'. emaNe turata ja javAba Apyo. emano javAba sAMbhaLIne meM punaH smita karyuM. pachI dhIme rahIne temane kahyuM : Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hata 4 rAmAmaDAnA anekAMta ane syAdvAda , "e vAta vAhiyAta nathI, paNa sAcI che evuM huM hamaNAM ja puravAra karI ApuM to? 'You are welcome. e sAbIta karavA mATe mAruM tamane AmaMtraNa che.". acchA. tyAre juo; tame saMskRtanA adhyApaka cho. saMskRtano tamAro abhyAsa eTalo badho che ke e viSayamAM tame game tenI sAme ubhA rahI zako. paNa leTIna bhASAno abhyAsa tame karyo nathI. leTIna bhASA bolatA koI pradezamAM tame jAo, to palaMga nIce pANI hovA chatAM tamAre tarasyA ja maravuM paDe ke nahi? e dRSTithI, leTIna bhASAne lAgevaLage che tyAM sudhI tame taddana abhaNa ane "Dha' gaNAo ke nahi ? evuM ja phrenca, jarmana, raziyana vigere bhASAo bAbatamAM kharuM ke nahi ? mArI A vAta sAMbhaLIne, e bhAI vicAramAM paDI gayAM. thoDIvAra vicAra karIne pachI temaNe javAba Apyo : hA, e dRSTithI tamArI vAta sAcI kahevAya kharI.." "to pachI, syAdvAdane tame baMDalavAda ke goTALA paMcakavAda have nahi kahI zako, tame to ekanA eka ja cho; paNa, eka dRSTithI tame vidvAna cho ane bIjI dRSTithI tame abhaNa ane "Dha" cho. eTale, tame vidvAna cho ane vidvAna nathI e baMne, paraspara virodhI vAto sAcI che e have kabula karazo? | mArA vidvAna mitrane kaMIka prakAza maLato hoya tevuM lAgyuM. vAraMvAra maLatA rahevAnI ane patravyavahAra karatA rahevAnI kabulAta ApIne teo gayA. jatAM jatAM, A viSayamAM pote vadhAre vAMcaze ane vicAraze evI khAtrI paNa teo ApatA gayA. Avo ja eka bIjo prasaMga paNa nyuyorka zaheramAM ja banyo. A vakhate eka tejasvI vidyArthI sAthe bheTo thaI gayo. vAta nIkaLatAM ja emaNe kahyuM: "vIsamI sadI nAmathI oLakhAtA A yugamAM buddhivAda ane vijJAna jene svIkAre nahi, tene koi kabula nahi rAkhe; A jamAnAmAM prayogazALAmAMthI jenI sAbItI na maLI hoya, buddhi jene samajI nA zakatI hoya, evI koIpaNa vAtano svIkAra karavA koI bhAgye ja taiyAra thaze. jUnI paurANika ane buddhine agamya evI koipaNa vAta karavAno kazo paNa artha nathI." A bhAI bhAratanA vatanI, pradeza gujarAtI ane dharme jaina hatA. vilAyatamAM abhyAsa pUro karIne vijJAnano vadhu abhyAsa karavA have amerikA AvyA hatA. temaNe buddhivAda viSenI vistRta samajaNa mane ApavA mAMDI. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMI dAkhalA dalIlo sAthe vAta karo.' emanI vAtane protsAhana ApyuM. juo tyAre, jaina loko kahe che ke pRthvI nAraMgI jevI goLa nathI paNa thALI jevI goLa che. vadhArAmAM ema kahe che ke pRthvI pharatI nathI, paNa sthira che. have, pRthvI nAraMgI jevI goLa che ane phare che e vAta to vijJAne Aje sAbIta karIne batAvI che. A bAbatamAM tamAre zuM kahevuM che?" emane javAba ApavA mATe moTuM kholavAne badale, khIssAmAMthI cAMdIno eka Dolara meM bahAra kADhyo, e sIlvara Dolara emanA hAthamAM mUkIne meM pUchyuM : A zAnA jevo goLa che? Ane thALInA AkArano capaTo goLa kahI zakAya." emaNe javAba Apyo. * e sikkAne pachI meM emanA hAthamAMthI laI lIdho. Tebala upara, DAbA hAthanI pahelI AMgaLIthI dabAvIne e sikkAne meM ubho rAkhyo. pachI, jamaNA hAthanI pahelI AMgaLInA TeravAnA pAchaLanA nakhavALA bhAgathI eka dhakko jorathI mArIne tarata ja DAbA hAthanI AMgaLI meM uMcakI lIdhI. - eDolara, Tebala upara cakkara pharavA lAgyo. sArI evI gatithI, bhamaraDAnI mAphaka e sikko pharI rahyo hato. e batAvIne, meM emane pUchyuM : - "kaho joie, have A Dolara, zAnA jevo goLa lAge che? nAraMgI jevo goLa dekhAya che? . * "A to AbhAsa che." emaNe javAba Apyo. ' '. "to pachI, pRthvI thALI jevI goLa che, ke nAraMgI jevI goLa che e nakkI karavAmAM Adhunika vijJAnane paNa "AbhAsa nathI thayo enI khAtrI zuM? pUchyuM. e mitra vicAramAM paDI gayA. thoDIvAra emane vicAramAM ja rahevA daIne pharIthI meM bIjo prazna pUchyo : tame relve TreInamAM musApharI ghaNI karI che. gADI jyAre gati karI rahI hoya che, tyAre DabbAnI bahAra najara karIe, to, jamIna, jhADa vigere badhuM ja doDatuM dekhAya che; e to tame joyuM ja haze. kharI rIte, e badhuM sthira, jyAMnuM tyAM ja hoya che, chatAM doDatuM, gatizIla dekhAya che. A vAta barAbara che?' hA, evuM dekhAya che kharuM." evI ja rIte, koI nAnA sTezana upara be gADIo samAMtare ubhI hoya, temAMthI pAchaLanI gADI jyAre cAlavA mAMDe che, tyAre ekAeka, ApaNe beThA hoIe e gADI cAlavA mAMDI evuM ApaNane lAge che. bIjI tarapha jayAre najara karIe, tyAre, ApaNI sAmenuM badhuM jemanuM tema ubhuM ne sthira hoya te ApaNane dekhAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta ane syAdvAda , te vakhate ApaNI khAtrI thAya che ke, nA, ApaNe beThA chIe te gADI cAlI nathI, ApaNI pAchaLanI bAjuvALI-gADI cAlavA lAgI che. Avo anubhava paNa tamane thayo to haze ja." paNa A to badhA AbhAsa che. hakIkata nathI.' emaNe javAba Apyo. "A AbhAsa che evI khabara to ApaNane pAchaLathI paDe che. vijJAna dvArA ApaNane je kaMI kahevAmAM ke batAvavAmAM AvyuM che, e badhI ja hakIkato che ane temAM AbhAsa nathI ja evuM khAtrIthI tame kahI zakazo?' meM pUchyuM. .. "ema to kema kahevAya? agAuthI thaelI keTalIka zodhakhoLo, je te vakhate sAcI lAgatI hatI te Aje niSphaLa ane khoTI hovAnuM puravAra thaeluM ja che, vaLI, eka vakhata jene azakya ane pokaLa kalpanA mAnavAmAM AvatI hatI, evI. ghaNI bAbato Aje zakya paNa banI che. zodhakhoLa ane saMzodhana cAlu ja che. paNa je khoTuM hatuM tene buddhipurvaka ane prayogAtmaka pramANa dvArA khoTuM TharAvavAmAM AvyuM che. je navuM zodhAyuM che te paNa buddhi ane prayoganuM ja pariNAma che.' emaNe javAba Apyo. "A buddhi zuM saMpUrNa athavA aparimita che?' sAmo prazna pUchyo. "ema to kema kahevAya?" "to pachI, je buddhi pUrNa nathI, e buddhi svIkAre te vAta ja mAnavI ane je vAtane e "apUrNa buddhi samajI nA zake e vAtane mAnavAno inkAra karavo, ane ja jo tame buddhivAda mAnatA ho to pachI mAre kahevuM paDaze ke e buddhivAda nahi paNa "ahaMvAda' ane emAMthI janmelo "InkAravAda' ja kahevAya. A vAta sAMbhaLIne e bhAI kaMIka saMbhramamAM paDI gayA. emane muMjhAtA joi, spaSTatA karavAnA irAdAthI vaLI pAchuM meM kahyuM: buddhimAM huM mAnato nathI ke vijJAnanA kSetramAM je jabbara krAMti hamaNAM thaI rahI che ane huM nirarthaka mAnuM chuM evuM kapA karIne nA mAnazo. mAro kahevAno matalaba eTalo ja che ke jaina AgamomAM sarvajJa bhagavaMtonAM je vidhAno saMgrahita paDyAM che enI sAme paDakAra pheMkI zakAya eTalI hade AjanuM vijJAna haju AgaLa vadhyuM nathI. ethI ulaTuM, vijJAne je mahattvanI zodhakhoLo karI che, enAM mULa, e sarvajJA bhagavaMtonA kathanamAM paDelAM ja che. mAro matalaba phakta eTalo ja che ke je buddhi, Aje manuSya pAse che, e buddhino upayoga, buddhinA vadhu vikAsa mATe karavAmAM Ave, to, vikasatI vikasatI e prajJA koIne koI kALe pUrNatAnI najIka avazya pahoMcaze. paraMtu, tyAM pahoMcavA mATe, buddhi dvArA je grAhya nathI enI sAme huMphADA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuM praveza mAravAne badale, eno inkAra karavAne badale, zraddhAno tyAM Azraya levo e mArga kaMI khoTo nathI." 'tamArI vAta kaMIka samajAya che kharI." e bhAI bolyA. je samajAya che ane dekhAya che, ene svIkArI levAmAM paNa jokhama che. kema ke e samajaNa ke dekhAva pAchAM satyane badale koI AbhAsa upara racAI gayAM hoya -evuM banavAnuM kaMI asaMbhavita nathI. eTale, je samajAtuM hoya enA pramANa mATe sarvajJa bhagavaMtonA kathananuM avalaMbana levuM ane je na samajAya te mATe, "A mArAthI samajAtuM nathI.' e vAtano svIkAra karI levo e vadhAre salAmata mArga che. ema karavAne badale, "A buddhigrAhya nathI mATe khoTuM che, vijJAne AnI upara mahora mArI nathI mATe e nakAmuM che ema kahI devuM e ISTa nathI." meM kahyuM. - "tame je vAta karo cho te AdhyAtmika kSetranI che; vijJAna to bhautika bAbato upara ja prayoMgo karI rahyuM che. e bene tame Mix up-bhegAM karI do e kema cAle? pelA mitra pAsethI eka navI dalIla AvI. - "AdhyAtmika ane Adhibhautika bAbato eka bIjAthI svataMtra che evuM to Aje bahu ochA jaNa mAnatA haze. daSTibhede te judI dekhAya che. vijJAnano dAvo che ke mAnavajAtanA hita mATe tenuM astitva che. jagatanA AdhyAtmika gurUoe paNa mAnavajAtanAM hita ane kalyANanI dRSTi samakSa rAkhIne ja vAto karI che. je pharaka che te sukha ane kalyANa viSenI kalpanAmAM samajaNamAM che. mULamAM sukha ane - kalyANa to baMne ThekANe che." meM javAba Apyo. * "paNa ApaNe mAtra bhautika prazno ja vicArIe to tenI rIta, adhyAtmika : vicAraNAthI judI nahi paDe?" emaNe zaMkA uThAvI. "nA. baMne eka ja che. Ama chatAM, kevaLa bhautika bAbato laie, toye, . mANase to haju ekaDeekathI ja zarUAta karI che. prophesara AInsTAIne temano Relativity-sApekSavAdano siddhAMta-prayogazALAmAM siddha karIne jagatane batAvyo tyAre duniyA diMga thai gaI hatI. paraMtu, emano e sApekSavAda, jaina tattvajJAnamAM ThAMsI ThAMsIne, hajAro-lAkho-varSothI, bharAyelo nirUpAyelo-paDyo che ane enI pAse proksara AinsTAinanI zodha to siMdhu pAse biMdu samI ja che e vAta tarapha kema koinuM lakSya dorAtuM nathI? meM pUchyuM. "A sApekSavAda zuM jaina tattvajJAnamAM che?" emaNe pUchyuM. ' jaina tattvajJAnano pAyo ja sApekSavAda upara caNAyelo che." meM javAba Apyo. 'tyAre to have tamArUM tattvajJAna vAMcavuM paDaze." emaNe kahyuM. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 8 anekAMta ane syAdvAda pramANa amAruM nahi, ApaNuM, ema kaho. tame janmathI jaina cho e vAta zuM bhUlAI gaI che? thoDuMka zaramAIne, Thanks, AbhAra-eTalA zabdo bolI e bhAI chUTA paDyA. amerikAnA A lekhakanA pravAsa daramiyAna, upara jaNAvyA che tevA prasaMgo jevo eka trIjo prasaMga paNa noMdhavA jevo che. A vakhate eka amerikana mitra sAthe. thoDIka carcA thaI. e bhAI yahudI hatA. dharma ane tattvajJAnamAM emane khUba rasa hato. thoDI carcA pachI emaNe mane kahyuM : "jaina dharma ane jaina tattvajJAnane lagatI A badhI vAto tame to evI rIte karI rahyA cho ke tamAruM tattvajJAna 'Complete, absolute and all comprehensive che - pUrNa, svataMtra, sarvagrAhya ane sarvavyApaka che.' ' : 'bezaka. huM evuM mAnuM chuM." meM javAba Apyo. haM. to pachI, jarA eTale mane kahezo ke tamArA dezanI bhAratanI kula vastI keTalI?" emaNe ADo savAla pUchayo. cAlIsa karoDa." meM javAba Apyo. emAM, tamAro dharma pALanAra jainonI vastI keTalI?' emaNe bIjo prazna pUchayo. "bArathI paMdara lAkha." meM javAba Apyo. mAro javAba sAMbhaLIne e bhAI khaDakhaDATa hasI paDyA. pachI, dhIme rahIne, jANe eka moTo vijaya prApta karyo hoya tevA saMtoSapUrvaka, emaNe mane emano trIjo prazna pUchyo: , je dharma ane tattvajJAna viSe AvI moTI moTI ane addabhUta vAto tame karI rahyA cho, e dharmane mAnanAra ne pALanArAonI saMkhyA, ATalI nAnI, ATalI alpa kema?" javAbamAM meM temane sAmo prazna pUchyo." A nyuyorka zaheranI vastI keTalI?" eMzIthI nevu lAkha jeTalI." emaNe javAba Apyo. e nevuM lAkhamAM Millionairs-lakSAdhipatIo keTalA?" bIjo prazna pUchayo. A prazna sAMbhaLIne e bhAI muMjhAI gayA. chatAM javAba to temaNe Apyo. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA praveza 'A few hundred - thoDAka so.' 'ema kema?' meM trIjo prazna pUchyo. mArA A trIjA praznano javAba e bhAi ApI na zakyA. paNa, cupa rahIne pAchAM teo bolyA : 'A vAtane tamArA dharma aMgenI vAta sAthe zo saMbaMdha?' thoDIvAra dharma ane dharmane pALanArAonI saMkhyA, e be vAtane jeTalo saMbaMdha che, eTalo ja saMbaMdha e vAtane paNa che. je kAma ghaNuM kaThIna hoya che te kAma ghaNA thoDA mANaso ja karI zake che. dharmanI bAbatamAM paNa Aje AvuM ja banyuM che. je kAma saraLa hoya che te kAma ghaNA mANaso karI zake che. tevI ja rIte, je dharma pALavAnuM sa2La jaNAya che te dharmane ghaNI moTI saMkhyAmAM anuyAyIo maLI rahe che, je dharmane pALavAnuM kaThIna hoya che, tene navA anuyAyIo jhaTa maLatA nathI; ethI ulaTuM, je anuyAyIo hoya che temAMthIye ochA thatA jAya che. paraMtu, huM tamane khAtrI ApI zakuM chuM, ke jaina dharma ane jaina tattvajJAna, mAnavAmAM Ave che tevAM kaThaNa ke aTapaTAM nathI. zarUAtamAM thoDIka muzkelIo je naDe, ene pAra karavA jeTalI dhIraja ane kSamatA mANasa dAkhave, to pachI, ene kazI muzkelI nahi naDe. zarUAtamAM jaMgalone pahADo jo oLaMgI javAya, to pachI, mheMka TeMka thatuM naMdanavana cAre tarapha patharAyeluM dekhAze.' meM javAba Apyo. 'to to pachI, tamArA dharma ane tattvajJAna viSe have vizeSa mAhitI meLavavI paDaze.' emaNe gaMbhIratApUrvaka kahyuM. * 'mAtra vizeSa nahi, saMpUrNa mAhitI meLavavAno prayatna karajo.' meM javAba Apyo. 'ene viSe jarUrI mAhitI maLI zake tevAM aMgrejI bhASAmAM lakhAyelAM thoDAMka pustakonuM eka lisTa mane Apazo?' emaNe icchA vyakta karI. ahiM huM hArI gayo. nIcuM joi gayo, kahevA khAtara kahI dIdhuM : 'jarA vicAra karIne ane pUratI tapAsa karIne evAM pustakonuM eka lisTa huM tamane mokalAvIza.' kyAM zodhavuM A lisTa? A bAbatanI mArI ajJAnatAnuM mane bhAna karAvanAra mArA e amerikana mitrano AbhAra huM Aje paNa mAnuM chuM. ** jaina dharma ane tattvajJAna viSe bahAranA jagatamAM je ajJAna pravarte che, e vAtanuM bhAre moTuM duHkha hRdayamAM saMgharIne huM bhArata pAcho Avyo. e vAtaneye Aje varSonAM vhANAM vItI gayAM che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM 10mA anekaMta ane syAdvAda mAM vatanamAM AvIne joyuM to ApaNe tyAM, bhAratavarSamAM, jaina tattvajJAna viSe ajJAna pravarte che, te paNa kaMI jevuM tevuM Azcarya nathI. ethI ye moTuM Azcarya to e che, ke khuda jaina samudAyamAM paNa e tattvajJAna viSenI samajaNa nahivat che. jaina dharma, Izvarane kartA svarUpe svIkArato nathI evI mArI vAta sAMbhaLIne hasatA ane mane 'nAstika" kahetA keTalAka jaina bhAIone meM joyA tyAre dilamAM eka moTo AghAta pedA thayo. paNa, sauthI moTuM duHkha, Azcarya ane AghAta to meM tyAre anubhavyAM, jyAre mane mArI potAnI alpatAnuM bhAna thayuM. jaina dharma ane jaina tattvajJAna viSe moTI moTI vAto huM ThekaThekANe karato hato. ujjaDa gAmamAM eraMDo pradhAna hoya tema jaina tattvajJAnanI carcA ThekaThekANe karIne ghaNA lokone meM chapha karI nAMkhyA hatA. A viSayanI mArI pAse ghaNI badhI mAhitI che ema huM mAnato hato. paraMtu, ahiM AvyA pachI keTalAka jaina munirAjone, paMnyAsajI mahArAjone ane AcArya bhagavaMtone huM maLyo, temanI sAthe thoDIka tattvacarcA karI ane temanI pAsethI thoDIka vizeSa je mAhitI mane maLI, e joyA ane samajyA pachI, mArI khAtrI thaI gaI ke jaina tattvajJAna viSenuM mAruM potAnuM jJAna,siMdhumAMnA biMdunAye eka aNuM jeTaluM hatuM. biMdunA e aNuthI mohIta thayelo huM, pelA madArInI DugaDugInI jema, jagatanA ghaNA lokone mohita karavA nakaLI paDyo hato enuM bhAna thatAM ja mArA hoTha sivAI gayAM. saMskRtamAM lakhAyeluM eka prAcIna kathana mane yAda AvI gayuM e kathananuM tAtparya A che : aho kiMcit jJAne abudha manamAM garva dharato, badhuM huM jANuM chuM, avala mujane ema gaNato; paraMtu je vAre, paricaya thayo saMta janano, khUlyAM cahyu tyAre samaja paDI ke mUrkha huM to." (bhartuhari nItizataka) paraMtu, A jJAna thayuM tethI lAbha ja thayo. khoja karatAM karatAM eka "gurUdeva" sugurU' mane maLI gayA. emaNe ApelI doravaNInuM doraDuM meM vaNavA mAMDyuM. teozrIe ApelA ne sUcavelAM pustako huM joI gayo. lagabhaga pAMca varSanA adhyayana ane parizrama pachI, A jyAre huM lakhavA beTho chuM tyAre paNa, mArI alpatAnuM bhAna, evuM ne evuM ja tIvra che. pUjya mahArAjazrInI, mArA gurUdevanI, preraNA nA maLI hota to A lakhavA besavAnI hiMmata Aje paNa mArAthI thaI zakata ke kema te eka prazna che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para praveza je pustako vAMcyAM temAM saMskRta ke prAkRta bhASAmAM lakhAyelAM pustako to koI hatAM nahi. jaina tattvavijJAnano vipula bhaMDAra A be bhASAomAM saMgharAyelo paDyo che. enA uparathI aMgrejI, hiMdI ane gujarAtI bhASAmAM lakhAyelAM saMkhyAbaMdha pustako huM joI gayo. saMskRta ane prAkRta bhASAo upara prabhutva meLavavAno prayAsa karavAnI ane eTalI dhIraja rAkhavAnI anukuLatAM to hatI ja nahi. - Ama chatAM, pUjya gurUdevanI doravaNI huM meLavato gayo. je na samajAyuM te viSe teozrI pAsethI, rUbarUmAM ane patra dvArA doravaNI huM meLavato gayo. temaNe khUba ja prema, karUNA ane utsAhathI mane apanAvyo ane mArgadarzana ApavA mAMDyuM. arvAcIna bhASAomAM je lakhAyeluM che te aMge, pUjaya gurUdevane paNa ocho asaMtoSa nahoto. huM jayAre iMdora hato tyAre teozrIe eka pustaka mane vAMcavA mokalI ApyuM hatuM. A aMge temaNe mane je patra lakhelo emAno thoDoka bhAga ahi nIce raju karuM chuM: ...nAmanI pustikAnI trIjI AvRtti mokalI che. eka vakhata najara nAMkhI javAthI, syAdvAda upara ApaNe tyAM je sAhitya bahAra paDe che, te keTaluM aspaSTa ane vAMcanArane vadhAre guMcavADAmAM nAMkhanArUM che eno khyAla Avaze. chatAM, A sAhityamAM chuTA chavAyA syAdvAdanAM satyo rahelAM che. tene zodhI kADhIne eka nakkara satya pIrasanArUM ane vAMcanAranI buddhimAM syAdvAda siddhAMtanI upayogitAno spaSTa khyAla ApanAruM lakhANa taiyAra thavAnI jarUra paNa samajAze." AvI jAtanuM, spaSTa khyAla ApanArUM lakhANa taiyAra karavAnI AvazyakatA tamane mArA amerikA ane yuropanA pravAso daramiyAna samajAI hatI. e bAbatamAM banI zake to, yathAzakti, kaMIka karavAnI bhAvanA dilamAM hatI ja. pUjaya gurUdeve mArI e bhAvanAne poSI ane e aMge kaMIka karavAnI preraNA mane ApI. - te pachI, lAMbA vakhata sudhI, saMyogavazAt gurudevano saMparka paNa rahyo nahi. paraMtu emaNe je bIjAropaNa karyuM hatuM te manamAM ne manamAM saMgharAyeluM paDyuM hatuM ane eno vikAsa cAlu ja rahyo hato. vAMcana ne abhyAsa, yathAmati vadhArato ja gayo hato. e badhAnA phaLasvarUpa, varSo pachI, kalama hAthamAM laIne have lakhavA beTho chuM. zrI jinezvara bhagavaMtane ane pUjya guru mahArAjane manomana vaMdana karIne A prayatna cAlu karUM chuM. pariNAma.....? eno nirNaya to vAMcakavarga ane bhaviSya e enA hAthamAM che. mAre to eTalI A ja vinaMtI karavAnI ke have pachInAM prakaraNomAM je kaMI lakhAyuM che te dhIraja, dhyAna ane samabhAvathI vAMcazo. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saa 12 mA anekAMta ane syAdvAda hi prAthamika jaina tattvajJAna viSenI vAta karatAM pahelAM thoDIka prAthamika bAbato ApaNe vicArI laIe. jagatAM Aje cAre tarapha ApaNane je jovAnuM jANavA maLe che temAM keTalA badhA virodhAbhAso dekhAya che? A badhA virodhAbhAso, zuM asatya che? bhrama che? ekane je dekhAya ke samajAya che te bIjAne dekhAtuM ke samajAtuM nathI. eTale, e jonAra ane na jonAra, samajanAra ane na samajanAra, badhA zuM khoTA che? emanI sAthe jarA vAta karI jozo to jANavA maLaze ke dareka jaNa potAne sAcA ane bIjAne khoTA mAne che. AjanA yugamAM, rAjakAraNa pradhAna mahattva bhogave che. pratyeka vicArazIla netA, A jagatamAM badhe ja pUrNa lokazAsananI yathArtha sthApanA thAya e mATe jhaMkhe che. paraMtu, A eka ja "vAdaviSenI e badhAnI samajaNamAM keTaluM badhuM aMtara che? Greatest good of the greatest number of people -'qul?hi qu? saMkhyAnA mANaso mATe vadhAremAM vadhAre kalyANa' evI lokazAsanavAda viSenI eka kalpanA che. Government of the people, for the people, by the people'lokonuM, loko mATenuM, loko dvArA calAvAtuM rAjayataMtra, evI paNa eka kalpanA che. ahIM lokone badale "prajA' evo zabda paNa vaparAya che. A bAbata ApaNe vicArIzuM to, temAM Greatest - vadhAremAM vadhAre kalyANa kone kahevuM e vAta upara paNa ghaNA matabhedo che te ApaNane jANavA maLaze. vaLI loko athavA prajA zabda aMge paNa saMkucita temaja vizALa tathA tenI vacagALAnA evA ghaNA artho karavAmAM Ave che. A badhAmAM je virodhAbhAso dekhAya che, e hakIkata pote ja eka moTuM lokazAsana che. paMDita javAharalAla naherue varSo pahelAM eka vAra laMDanamAM maLelI komanavelthanA vaDA pradhAnonI pariSadamAM kahyuM hatuM ke : "duniyAmAM vasatA tamAma loko lokazAsanavAdanA koI eka prakAra para jo saMmata thaI jAya, badhAno abhiprAya jo eka sarakho thaI jAya, to pachI, lokazAsana jevuM A duniyAmAM kaMI raheze nahi." A vAta bahu samajavA jevI che. mAnava jAtanA mULabhUta svabhAvanuM tadana vAstavadarzI mUlyAMkana emAM raheluM che. AdhyAtmika tattvajJAnanI bAbatamAM paNa kaMIka AvuM ja che. emAM ye bhinnabhinna Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma prAthamika mamamamama 13 . vicAradhArAo ApaNane jovA maLe che. jayAM sudhI jagatanuM astitva che, tyAM sudhI matabhedo rahevAnA ja. anAdikAlathI A matabhedo cAlatA AvyA che, anaMtakALa sudhI A matamatAMtaro rahevAnA ja. vizvanuM astitva visaMvAdane kAraNe ja gatizIla rahyuM che. jo saMvAda' sthapAI jAya to gati aTakI jAya. A vizvamAM jIvavAnI je majA che te matabhedone kAraNe ja maLe che. matabhedone zamAvavAno je prabaLa puruSArtha anAdikALathI mahApuruSonA hAthe kheDAto Avyo che, e vAta eka moTAmAM moTA gauravanI janetA che. Ama chatAM, ApaNe joIe chIe ke matabhedo ochA thavAne badale vadhatA ja cAlyA che. paraMtu, tethI nirAza thaI javAnI kazI jarUra nathI. e matabhedo ane matamatAMtaro jema anAdianaMta che, tema, te sAthe ja, "sAcuM zuM che?" e jANavAnI mAnavInI jijJAsA paNa anAdi anaMta che. je jijJAsA, manuSya jAtamAM anAdikALathI sacavAtI AvI che ane anaMtakALa sudhI jIvaMta rahevAnI che. satyazodhananI e jijJAsA manuSyanA manamAMthI lupta nahi thAya tyAM sudhI eno vikAsa nahi aTake. jagatanI sapATI upara Aje je badhAM tattvajJAno vidyamAna che. e badhAM, manuSyanI pelI jijJAsAvRttinA vikAsamAMthI upalabdha thayelAM che. navuM navuM jovAnI ne jANavAnI mANasanI jijJAsAvRttine dhanyavAda ApIne ane vaMdana karIne ApaNe AgaLa cAlIzuM to pahelo vicAra e Avaze ke e jijJAsAvRttimAMthI jagatane je kaMI maLyuM che, temAM nakkara satya zuM che? - A prazna ghaNo vikaTa che. jijJAsAne saMtoSavA mATe karavAmAM AvelI mahenata koNe karI? keTalI karI? kevI rIte karI? enI pAchaLa keTalo samaya gALyo? A badhI bAbatono vicAra ApaNe karavo paDaze. A bAbatono vicAra karatAM karatAM, manuSyanI buddhizaktinI maryAdAno apUrNatAno ane enA ahaMbhAvano khyAla ApaNane acUka Avaze. - vijJAnanI zodha karavAmAM eka solyusana nirAkaraNa mANasane maLatAM ja te phulAI jAya che. enI e zodha viSe e pote ane enA sAthIdAro tathA anuyAyIo bhAre moTAM nagArAM vagADavA lAgI jAya che. AdhyAtmika kSetramAM paNa, anAdikALathI, AvuM ja banatuM AvyuM che. koI koI sAdhako, AtmasAdhanA mATe koika maMtra, jApa, yoga ke dhyAna ItyAdino koI mArga laIne besI jAya che. - eka jaNane prakAzanuM kaMIka kuMDALuM dekhAya che, eTale "AtmasAkSAtkAra thaI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM 14 mAtA anemaMta ane svAdvAda , gayo ema mAnIne te padmAsana choDI nAMkhe che. koinI mAnasika zakti, yoga baLe vadhatAM, kaMIka camatkAra karatI thaI jAya eTale have saMzodhanano cheDo AvI gayo ema samajIne te nAcavA lAgI jAya che. Hero worship-vIra pUjA-e manuSya svabhAvanI eka sahaja khAsiyata che. koIpaNa vyakti kaMIka navuM karI batAve, kazuMka camatkArika jevuM lAgatuM kArya karI batAve, kazIka siddhionuM pradarzana kare eTale, anuyAyIonuM moTuM ToLuM enI AsapAsa jhapATAbaMdha bheguM thaI jAya che. manuSyasvabhAvanI bIjI eka khAsiyataatizayokti karavAnI che. joyelI tathA jANelI vAtane moTuM svarUpa ApavAnI ane sAMbhaLelI vAtane pote jAte joi hoya evI rIte vistArIne kahevAnI, mANasanI Teva anAdikALanI che. e vRttinI pAchaLa, potAnuM mahattva sthApita karavAnI ahaMbhAvajanya icchA rahelI hoya che. kevaLa bhautika sukha mATe jhaMkhato mAnavI, AvA koIne koI avadhUtonI pAchaLa lAgelo ja rahe che. siddha manAtA purUSanI pAchaLane AgaLa, sAro evo samudAya ekatra thaI jAya che. e samudAya, pelA siddha purUSanI bhakti, je.kevaLa khuzAmatanuM ja eka svarUpa hoya che te, karavA lAgI jAya che. e khuzAmata joIne pelo siddha manAto purUSa, "have potAno vikAsa pUrNa thaI gayo tathA kazuM karavAnuM bAkI rahyuM nathI.' ema mAnato thaI jAya che. asIma buddhizALIo, mahAna yogIo ane vaijJAnikonuM paNa jayAM AvuM ja bane che, tyAM sAmAnya janasamudAyanI to vAta zuM karavI? ApaNA dezamAM, AdhyAtmika bAbato aMge, be vibhAgo Aje daSTigocara, thAya che. eka varga, "janmajAta zraddhAne paraMparAthI vaLagIne, AgaLathI je cAlatuM AvyuM hoya che tene coMTI rahyo che. bIjo varga buddhizALI ane Adhunika keLavaNI pAmelA lokono che. vizleSaNa karIzuM to A baMne vargamAM koI moTo taphAvata nahi dekhAya. janmajAta zraddhAvALA vargamAM jema aneka matamatAMtaro che, tema, A keLavAyelA ane buddhizALI gaNAtA vargamAM paNa eTalA ja AgrahI ane jhanunI matamatAMtaro che. svAmI rAmakRSNa paramahaMsa, zrI ramaNa maharSi, zrI araviMda ghoSa, nityAnaMda svAmI, svAmI rAmadAsa ane evA bIjA aneka mahApurUSonA keLavAyelA - anuyAyIone alaga alaga rIte maLatAM, e dareka matavALA, "satya emanA ekalAnA ja khissAmAM che, bIje kyAMya nathI evI vAta khUba ja kaTTaratAthI ane custapaNe mAnatA dekhAya che. e loko evuM mAne che eTaluM ja basa nathI, "bIjA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAthamika 15 badhA lokoe emanI mAnyatA svIkArI levI joie ane svIkAraze to ja uddhAra thaze, nahi to narkanI khANamAM ja paDavAnuM che.' evI vAta e badhA ja loko kahetA hoya che. AgrAnA killAmAMthI dekhAtA tAjamahAla viSe koi phArasI kavie lakhyuM che }: 'A pRthvI para agara jo kaMi svarga che to te A ja che, ahiM ja che, ahiMyA ja che.' e kAvyArthanA jevuM ja Aja cAre tarapha dekhAya che. AdhyAtmika bAbatamAM rasa letA koi paNa sajjanane maLo. moTA bhAganA loko, pote je matanA anuyAyI haze, enAM ja gIta gAvA lAgI jaze. sadgata zrI kizoralAla mazarUvALA jyAre gAMdhIjInA AzramamAM rahevA gayA tyAre teo pote svAmInArAyaNa paMthanA custa anuyAyI hatA. gAMdhIjIne paNa svAmInArAyaNa dharmamAM bheLavavAnI ane sahajAnaMda svAmInA anuyAyI banAvavAnI umeda temanAM manamAM hatI. A vAta emaNe pote ja lakhI che. e samabhAvI ane buddhizALI kizoralAlabhAi ne zrI kedAranAthajIno bheTo thayo tyAre emano judo ja anubhava thayo. zrI kedAranAthajInA samAgamathI potAne satya sAMpaDI gayuM evo tAra emaNe pote ja AbunA parvata parathI potAnA Atmajanone mokalAvyo hato. AthI uMlaTuM, zrI kedAranAthajIe pote ja kahyuM che ke, emane (kizoralAlane) ane evA bIjA aneka sajjano, sAdhuo, saMto tathA yogIone thaelA anubhavo apUrNa che. ApaNI cAre tarapha jyAre AvI paristhiti dekhAtI hoya tyAre svAbhAvika rIte ja evo prazna upasthita thAya ke 'ApaNe zuM mAnavuM?' A, mAnavAnI bAbatamAM, eka sarvasAmAnya abhiprAya evo che ke ApaNe je kaMi samajIe athavA mAnI laie e badhuM satarka, sutarkayukta, dAkhalA dalIlo sAthe susaMgata hovuM joie, koipaNa bAbatane tarka Logic dvArA samarthana na maLatuM hoya to e vAtane khoTI samajIne pheMkI devI joie. A jAtanI mAnyatAmAM eka atizaya mahattvanI vAta bhUlAi jAya che. e vAta e che ke jene tarka mAnavAmAM Ave che te 'zuddha' temaja 'saMpUrNa' che kharo? Adhunika vidyApIThomAM je tarkazAstra Logic bhaNAvavAmAM Ave che temAM khoTA tarkanI Fallacy of Logic eka vAta Ave che. tarkazAstra e ghaNo aTapaTo viSaya che. tarkazAsra lakhanAra bhaNAvanAra ane bhaNanAra e traNe vargamAM pUrNa rIte ghaDAyelI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 16 mArA anekAMta ane svAdvAda mATe vivekabuddhi na hoya, mAnasa jo pUrvagrahathI yukta hoya, mUkta na hoya, ane e traNe kriyAo (lakhavAnI bhaNAvavAnI ane bhaNavAnI) ahaMbhAvanI chAyA nIce jo cAlatI hoya, to enAM pariNAmo kevAM Ave? gaNitazAstrano eka tarka ApaNe laie. aDhI mAthoDAM pANIvALI eka nadIne pAra karavA mAgatA pAMca mANasone pUchyuM ke darekanA bhAge keTaluM pANI Avaze? gaNizAstrIe to hisAba gaNIne kahI dIdhuM ke darekanA bhAge adhuM mAthoDuM eTale kammarapUra pANI Avaze. have. A hisAba svIkArIne. pelA pAMce jaNa nadI pAra karavA mATe jo cAlavA mAMDe to zuM pariNAma Ave? pAMce jaNa DUbI ja jAya. gaNitazAstranI dRSTie A bhUla vagarano tarka hato. paraMtu, vyavahAramAM e prANaghAtaka banI jAya. eTale, A mithyA tarka che. enuM anusaraNa jo karavAmAM Ave to emAM vivekazUnyatA hoya. mithyA eTalA mATe ke gaNita gaNanAra mANasa mANaso ane nadIne lakSyamAM lIdhA sivAya, e baMnenA mApane eka sAthe dhyAnamAM rAkhyA vinA ja vicAra karyo. pelA pAMca mANasoe paNa vivekabuddhino upayoga karyA sivAya enuM anusaraNa karyuM." eka bIjI, nAnI sarakhI ane sAmAnya vAta laIe. ' ' koI eka makAnamAM divAlo sapheda raMganI che. emAM, vijaLInI battInA goLA lIlA raMganA mUkelA che. battIo pragaTe che tyAre lIlA raMgano prakAza e divAlo upara paDe che. eTale, e sapheda divAlo te vakhate lIlA raMganI lAge che. A divAlone rAtre ane divase jonAra be judI judI vyaktio vacce e divAlonA raMga bAbatamAM matabheda ubho thavAno ja. eka jaNa kaheze ke divAlono raMga sapheda che. bIjo kaheze ke nA, divAlo lIlA raMganI che. e baMne jaNanI vAta sAcI paNa che ane khoTI paNa che. A jANanAro trIjo mANasa, e makAnamAM rahevAvALo, jyAre e baMne jaNane maLe tyAre ja e vAtano khulAso thAya. e baMne jaNanI vAta, paraspara virodhI hovA chatAM, divasa ane rAtanI bhinnabhinna apekSAe sAcI che. e vAtanuM bhAna to, e baMne jaNa divase ane rAtre ema baMne veLAe e divAlone jue tyAre ja thAya. tyAM sudhI, e baMne jaNa, potapotAnI mAnyatAmAM makkama rahe temAM zuM navAI? najara vaDe je dekhAya che, enI ja vAta laie. eka pahADanI Toca upara cAra jaNa ubhA che. eka jaNanI AMkhamAM motiyo che ane eNe cazmAM nathI paheryA. bIjAnI AMkhamAM motiyo che paNa eNe cazamAM paheryA che. trIjAnI AMkha koI paNa jAtanA rogathI mukta che. cothAnI AMkha sArI che paNa vadhArAmAM enI pAse Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne prAthamika mAhitI . 17 : durabIna che. che A cAra jaNa jyAre kSitija tarapha dRSTi nAMkhaze tyAre e badhAnI dazyamaryAdA zuM eka ja lITImAM Avaze? badhAne zuM eka sarakhuM dekhAze? te vakhate, teo je joI rahyA hoya enuM varNana karavAnuM emane ApaNe kahIzuM to cAre jaNa pAsethI juduM juduM sAMbhaLavA maLaze. - A tarka LogicnuM paNa evuM ja che. eno upayoga karanAra ane karAvanAra vibhinna mANasonI samajaNa, buddhi, jJAna, anubhava ane zaktinI chAyA eka yA bIjA prakAre emAM paDyA vinA raheze ja nahi, emAM azuddhi AvavAnI ja. toM pachI, zuddha tarka kone kahevo? A tarkanI carcA, ahIM ApaNe haju duniyAdArInI ane manuSyanI buddhinI apekSAe ja karI rahyA chIe. tattvajJAnanA tarka sudhI haju ApaNe AvyA nathI. tyAM pahoMcavA mATe thoDI dhIraja rAkhavI paDaze. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ka anekAMta ane syAdvAda bhUmikA buddhipUrvaka koipaNa vastune samajavA mATe tarkano Azraya levAnuM jarUrI che e vAta to have barAbara samajAi gai. A tarka karavAmAM, ghaNI vAra, ghaNI jagyAe, gothuM khAi javAnuM saMbhavita che, e vAta paNa ApaNe kabula karI lIdhI. have AgaLa cAlIe. koieka adAlatanuM citra, ApaNA manaHpradezamAM ApaNe ubhuM karIe. nyAyAdhIza, phariyAdI, AropI, phariyAda pakSanA vakIla, bacAva pakSanA dhArAzAstrI, jyurInA sagRhastho ane e mAmalAmAM rasa laine sAMbhaLavA AvelA prekSako, ema sAta prakAranA loko ahIM bhegA thAya che: kesa cAle che, baMne pakSanAM sAkSIonI tapAsa thai gai hoya che, baMne pakSa taraphathI dalIlo thAya che, nyAyAdhIza, jyurIne potAnI taraphathI doravaNI Ape che ane pachI, jyurI eno abhiprAya ApI de che. pachI, cukAdo ApavAnuM kAma nyAyAdhIza mATe bAkI raheche. nyAyAdhIza, A cukAdo kevI rIte Ape che ? nyAyanA Asana para besanAra A gRhastha pAse kAyadAnuM jJAna, anubhava ane AsananI Dignity-pavitratA-A traNe hoya che. kesanuM kAmakAja zarU thAya che, tyAre, e sAheba, 'taTasthavRttinA nirmaLa siMhAsana' upara beThelA hoya che. pote, tadRna taTasthapaNe, koipaNa jAtanA pUrvagraha vinA, lAMcarUzvatathI para rahIne, adAlata samakSa raju thaelA purAvAo tathA e aMge thaelI dalIlone najara samakSa rAkhIne, sthApita kAnunanI maryAdAmAM rahIne, ucita lAge tevo cukAdo saMbhaLAve che. ahIM, A nyAyAdhIza saMpUrNa rIte taTastha che tathA nyAyavRti pratyenI potAnI pharaja pratye saMpUrNa jAgRta che, ema mAnIne ja ApaNe cAlIe chIe. Ama hovA chatAM, evI rIte apAyelA badhA ja cukAdAo zuM nyAyayukta hoya che? upalI adAlatomAM jyAre apIla karavAmAM Ave che, tyAre ghaNA cukAdAone palaTo khAi jatA ApaNe joie chIe. AvI rIte palaTAyelA cukAdAo paNa, pUrNa tathA nyAyayukta ja hoya che tevuM paNa haMmezAM kyAM bane che? nyAya meLavavA janArA keTalAkane nyAya maLato ja nathI AvI phariyAdo ApaNane sAMbhaLavA maLe ja che. nirdoSa daMDAi javAnA ane gunegAra chUTI javAnA dAkhalAo Apato nyAya paNa ApaNe kyAM nathI joyo ? adAlatomAM nyAya meLavavA javA mATenAM kAraNomAM koine koi jhaghaDo hoya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 nika bhUmikA che. A badhA jAtajAtane bhAtabhAtanA jhaghaDAonI pAchaLa kAraNo to ghaNA prakAranAM hoya che. paraMtu, ApaNe vizleSaNa karIzuM to mukhya mukhya kAraNo nIce mujabanAM jovA maLaze. "ajJAna, khoTuM jJAna (gerasamajaNa), pUrvagraha, ahaMbhAva, mamatva, AMdhaLo svArtha, vivekazUnyatA, vAsanAonI gulAmI ane asahiSNutA vigere kAraNo jhaghaDAonA mULamAM hoya che. paraMtu, moTAmAM moTA kamanasIbI e che, ke, A kAraNomAMnA thoDA, badhA athavA koi eka kAraNa potAnAmAM che, evuM kabula karavA koi taiyAra thatuM nathI. kabulAta to dUra rahI, e viSe vicAra karavAnI bhAvanA ke icchA paNa koinAmAM javalle ja pragaTe che. potAne viSe bIjA loko gerasamajaNa dharAve che, evI vAta to ThekaThekANe sAMbhaLavA maLaze. paraMtu, evI vAta karanAra pote, bIjA loko mATe evI ja kazIka gerasamajaNa dharAve che; evuM kahevA mAnavA ke e viSe vicAra karavA keTalA jaNa taiyAra thaze? mitro vacce, vyApArI saMbaMdho aMge, pati-patni vacce, bhAi-bhAi vacce, sAsu-vahu vacce, derANI-jeThANI, pitA-putra, diyara-bhojAi, naNaMda-bhojAi ane ADozI-pADozI vaccenA saMbaMdhomAM vaimanasya, kleza, kaMkAsa ane jhaghaDAo jovA * mATe kyAM dUra javuM paDe tema che? sAcI vAtanuM ajJAna, khoTI samajaNa eTale ajJAna; pahelethI bAMdhI lIdhelA abhiprAyo eTale pUrvagrahaH huM bIjA badhA karatAM nirALo ane zreSTha chuM evo ahaMbhAva; tuccha svArtha; vicA2 ka2vA mATenA zuddha ane zAstrIya tarka viSenI samajaNano abhAva tathA emAMthI pragaTatI vivekazUnyatA; iMdriyonI vAsanAone * kabaje rAkhavAnI lAcAra azakti; jarA paNa namatuM nahi mUkavAnI Teva tathA emAMthI janmelI kazuMya paNa jatuM nahi karavAnI asahiSNutA; e badhAmAM mAnavasamAja Aje DUbI gaelo, khovAi gaelo dekhAya che. deza-deza vacce paNa jhaghaDAo keTalI jAtanA che? pahelAM, jara, jamIna ane jorU e traNane kajIyAnAM chorU mAnavAmAM AvatAM hatAM. have raMgadveSa (colour prejudice) ane vicArasaraNIo-Adarzo-(Ideological conflicts)ne aMgenA jhaghaDAo vadhyA che, umerAyA che. emAMnuM koine koi kAraNa ubhuM thatAM khataranAka jhaghaDAo jAmI paDeche. Ama, ApaNe joizuM to jaNAze ke upara je kAraNo batAvyAM che emAMnuM koine koi kAraNa ekaluM, athavA bIjAM kAraNo sAthe maLIne, A Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saa 20 ma anemaMta ane syAdvAda , badhAya jhaghaDAonI pAchaLa ubheluM ja hoya che. rAjakAraNano viSaya ApaNe carcatA nathI eTale e viSayamAM ApaNe ahIM UMDA nahI utarIe. sattAno lobha, AMdhaLA svArthamAM samAI jAya che. AsurI zakti, vinAzanA abhUtapUrva sAdhanonuM astitva vigere badhAM kAraNonI pAchaLa svArthavRtti ane ahaMbhAva to ubhelAM hoya ja che. ghaNI jAtanI carcAo, Aje, vagara levAdevAe paNa ghaNA loko karatA hoya che. koI koI loko koI prakAranA nizcitaabhiprAyo laIne, pUrvagraha bAMdhIne AvatA hoya che. AvuM badhuM koi eka ja kSetramAM bane che evuM paNa nathI. | sAmAjika, Arthika, rAjakAraNIya, naitika, keLavaNI viSayaka, Adhibhautika, dhArmika ane tattvajJAnanA kSetromAM paNa AvI ja paristhiti jovA maLe che. koI vArasAgata abhiprAyo dharAvatA hoya che, koI vaLI bAbAvAkya pramANuvALA hoya che, to vaLI koI koI loko, "hama bhI kucha hainI ahaMbhAvajanita vRttio laIne kUdAkUda karI rahyA hoya che. AmAM ghaNA ThekANe, pelo "tarka je che, te ghoDAne badale gADI banIne paNa Ave che. sAmAnya rIte mANasa, tarkane AgaLa rAkhIne kAma karatA hoya che. ahIM, tarka, "ghoDAnuM kAma kare che. pote AgaLa rahIne vicArane tathA kAryane dore che. ' koI koI ThekANe mANaso vagara vicAryuM, dhUnathI, svArtha agara vAsanAthI prerAIne kaMIka kAma karI bese che. pachI, pote je karyuM tene vyAjabI TharAvavA, tene mATe dalIlo zodhI kADhe che. ahIM nirNaya athavA kArya prathama thAya che ane tarka pAchaLathI Ave che. AvA kissAomAM tarka, "ghoDo' nahi "gADI' banIne Ave che. ghoDAnI AgaLa gADI rAkhavAthI gADI jema cAlatI nathI, tevI ja rIte A rIte pAchaLathI upayogamAM levAmAM Avato 'tarka e tarka nahi paNa svArthaparAyaNa dalIlabAjI ja mAtra hoya che. kyAreka evuM jovA ne anubhavavA maLe che ke be mANaso ApasamAM kaMI carcA karatA hoya che, sAmasAmA dalIlo karatA hoya che, tyAre kAna baMdha karIne ja beThelA hoya che. eka mANasa dalIla karI rahyo hoya, tyAre e sAMbhaLavAne badale bIjo mANasa potAnA manamAM potAnA abhiprAyanA samarthana mATenI navI dalIlo zodhato hoya che. AvI jAtanI carcA daramiyAna ghaNI aprastuta tathA markaTanI jema kUdAkUdavALI vAtono tyAM Dhagalo thaI jAya che. satya zodhavAno ne meLavavAno A mArga nathI, eTaluM to sahelAithI samajAI jaze. to pachI, satyane zodhavuM kyAM? kevI rIte? Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnI bhUmika A praznono javAba jaina tattvavizAradoe je rIte Apyo che evo bIjA koie Apyo jANyo nathI. eno javAba anekAMtavAda ane sAdvAda dvArA maLe che. A anekAMtavAda ane syAdvAdanuM je zikSaNa jaina tattvajJAna Ape che tevuM bIjA koipaNa tattvajJAne ApyuM jANavAmAM nathI. A tattvajJAnanA pAyAmAM je mukhya bAbata che, te e che, ke koipaNa eka ja daSTibiMduthI koipaNa vAtano vicAra na karo je bAbatono vicAra ke nirNaya karavAno hoya ene bIjI koi bAjuo che ke kema eno vicAra karo. DhAlanI bIjI bAju jovAnI vAta to ghaNA lokoe karI che; paraMtu e DhAla "ApaNI potAnI kalpanA mujabanI" hoya che. emAM be ja bAjuo hoya che. e badhAmAM, upara jaNAvI gayAM tevA duSaNo to pAchA hoya ja che. - eTalA mATe, jaina tattvajJAnIoe haMmezAM evo Agraha rAkhyo che ke, tIvra buddhizakti hovA chatAM ya, taTasthabhAva jyAM sudhI pragaTato nathI, tyAM sudhI, pUrNa satyanI prApti thatI ja nathI. ATalA mATe ja teo kahe che ke sauthI prathama taTasthavRtti keLavavAnuM atizaya Avazyaka che. e taTasthavRtti keLavavA mATe, ajJAnane dUra karIne sAcuM (samyagu) jJAna meLavavuM paDaze. khoTuM jJAna (gerasamajaNa) je che te mithyAjJAnane pheMkI devuM paDaze. tamAma prakAranA pUrvagrahone-bAMdhI lIdhelA abhiprAyone-bhaMDArI devA paDaze. ahaMbhAvathI tadana mukta banavuM paDaze. AMdhaLo svArtha eTale iMdriyAdika vRttio sAthe saMbaMdha dharAvato je bhautika svArtha che, tene dUra karavo paDaze. iMdriyAdika vAsanAo ane vRttionI gulAmagIrImAMthI pUrNa svAtaMtrya meLavavuM paDaze. vivekabuddhi pUrNapaNe jAgRta karavI paDaze ane samagra jagata tarapha karUNAbhAva tathA maitrIbhAva keLavIne, sahiSNutAnI parama pAvaka jyotane pragaTAvavI paDaze. ' bahu moTI vAta thaI gaI, nahi? e badhuM vAMcIne bhaDakI javAnI kazI jarUra nathI. jemaNe anekAMtavAda ane syAdvAdanuM apUrva tattvajJAna jagatane bheTa ApyuM che, e badhA jaina tIrthakaro-sarvajJa bhagavaMtoupara varNavyA badhAja doSomAMthI mukti meLavI zakyA hatA ane pUrNajJAnakevaLajJAna prApta karIne pachI ja temaNe e badhI vAto jagata samakSa raju karI hatI. eTalI hada sudhI ApaNe koI pahoMcelA nathI. paraMtu, emaNe je kahyuM che e samajavAnI zakti paNa ApaNAmAM nathI, evuM mAnI levAnI kaMI jarUra nathI. e paramapadane ApaNe pAmyA nathI e ekaja kAraNa, A badhuM samajavA mATenuM ApaNane protsAhana ApavA mATe pUratuM che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22mA anekAMta ane syAdvAda ApatA pUrNa satyane samajavAnI, zodhavAnI ane pAmavAnI rIta, jaina tIrthakaroe jagatane ApI che, e vAtano svIkAra to Aje paurvAtya ane pAzcAtya samartha vidvAno paNa karavA lAgyA che. sarvajJa bhagavaMtoe je rIte ApaNane batAvI che, eno Azraya meLavavAmAM ApaNane koI rokI zake tema nathI. vaijJAnika prayogazALAo ApaNe joIe to jaNAze ke ekanI eka vastu upara aneka prakAranA prayogo thaI rahyA hoya che. koI eka saMzodhana thaI jAya, te pachI, tenI upara vaLI enI upara, bIjAM ghaNAM saMzodhano cAlatAM ja hoya che. e badhuM saMzodhanonI pAchaLa je eka mukhya baLa kAma karI rahyuM hoya che te e hoya che, ke je kaMi javuM che tenAthI ya vizeSa kaMika che. je kaMI zodhavAmAM AvyuM che te pUrNa che. ane enI AgaLa ke ethI vizeSa bIjuM kaMI ja nathI evuM koIpaNa vaijJAnike kahyuM nathI. evuM jo koI kahe to saMzodhana kAma ja baMdha thaI jAya. . . - have, AmAM eka khUba samajavA jevI vAta e che ke vaijJAnika prayogazALAomAM je prayogo ane saMzodhano thaI rahyAM che, te badhAnI pAchaLa kevaLa AkAzakusumavata : kalpanA nathI. e badhAnI pAchaLa "kaMIka che, ApaNe je jANIe chIe ethI vizeSa kaMIka che, evI "zraddhA daDha banIne ubhI hoya che. A, "kaMIka che evI je zraddhA che, te kyAMthI AvI? bahu vicAra karavA jevI A vAta che. e game tyAMthI, kyAMkathI, AvI e to nizcita vAta che. emAMthI nispanna e thayuM ke je dekhAtuM ke samajAtuM nahotuM evuM kaMIka astitvamAM hatuM to kharuM ja." e astitva uparanI zraddhAmAMthI ja e badhAM saMzodhano mATe preraNA maLI che. A vAtano svIkAra karyo ja chuTako che. ane, e zraddhAnA baLa upara prayogazALAmAM saMzodhana karatI vakhate e badhAne tarkano ja Azraya levo paDe che. khoTA tarka upara cAlatAM koI prayoga niSphaLa jAya che, tyAre pAcho navesarathI navo tarka karIne, emane cAlavuM ja paDe che. ema karatAM karatAM, emanA e bhautika kSetramAM, jayAre zuddha tarka upara teo AvI jAya che, tyAre siddhi emane sAMpaDI jAya che. A thaI bhautika bAbatone lagatI vAta. evI ja rIte, jIvananAM tamAma kSetromAM, mANasane zuddha tarkano Azraya levo ja paDe che. e zuddha tarkane, potAnA ja mananI prayogazALA dvArA siddha karavAnuM badhA mATe zakya nathI. eTale pachI, jemaNe potAnA tamAma pApono kSaya karIne, A jagata tathA jagatanI bahAranI tamAma Adhibhautika ane AdhyAtmika bAbatone kevaLajJAna Omniscience dvArA joi che ane jagat samakSa raju karI che, temano Azraya ApaNe levo ja paDaze. e bhagavaMto Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makAnI bhUmikA je kahI gayA che, te badhuM sAcuM ja che ke kema, e samajavA mATenI jijJAsAvRttithI ja phakta zarUAta karIe, toya te ApaNane AgaLa, kyAMka AgaLa to laI ja jaze. nAnuM bALaka jyAre sauprathama nizALamAM jAya che, tyAre tene "cauda tarI betAlIsa AvaDatuM nathI. sthApita gaNitazAstramAM vizvAsa mUkIne abhaNa mAtApitA potAnA bALakane zALAmAM mUkI jAya che. tyAM zikSaka ene je gokhAve che, te, bALaka gokhI jAya che. "paMdara tarI pistAlIsa' evuM je prathama gokhavAmAM AvyuM hoya che, tenI te vakhate tene zAstrIya samajaNa hotI nathI. pachI, jyAre enAmAM vadhAre samajaNa Ave che, saravALA ne bAdabAkI karatAM ene AvaDI jAya che, tyAre, traNa vakhata paMdarano saravALo e karI le che ane pote agAu je gokhyuM hatuM enI yathArthatAno anubhava tene thai jAya che. A tattvajJAnanI bAbatamAM paNa ApaNe badhA bALako jevA ja chIe. zarUAta jo zraddhApUrvaka gokhavAthI nahi karIe to yathArthatAno anubhava karavAnuM ApaNane zI rIte maLaze? . koI evo prazna karaze ke gaNitazAstra to duniyAbharamAM eka ja che. jayAre " tattvajJAnanI bAbatamAM evuM kyAM che? ahIM to bAra bhaiyA ne tera cokA jevo ghATa che. * vAra. e vAta mAnI lIdhI. tattvajJAna, jagatamAM ghaNAM che. ke "to pachI jaine tattvajJAnano ja ekaDo zA mATe ghuMTavo? bIjA koithI zarUAta - kema na karavI?" Avo bIjo prazna saheje pUchAze. Ano javAba barAbara yAda rAkhI levA jevo che. jaina tattva jJAnIono e . dAvo che ke "jaina darzana e ekaluM ja evuM tattvajJAna che, jemAM judA judA tamAma dRSTibiMduo, siMdhumAM maLatI saritAonI mAphaka samAyelAM che." Avo dAvo bIjA * koI tattvajJAne karyo jANyo nathI. to pachI enAthI zarUAta karavAmAM zuM vAMdho? ' AjakAla to jAherakhabarano jamAno che. peTamAM AvatI cUMka maTADavA mATe, cAmaDIne svaccha ane mulAyama banAvavA mATe koI eka davA yA sAbunI jAherakhabara ApaNe vAMcIe chIe. e jAhera khabaramAM, te te cIja viSe moTA moTA dAvA kiravAmAM AvyA hoya che. e jAherakhabara vAMcIne ApaNe emAMnI koI koI cIjo kharIdI lAvIe chIe ke nahi? jAherakhabaramAM je guNonuM varNana karavAmAM AvyuM hoya che, te yathArtha che ke nahi, e aMgeno nirNaya, eno upayoga karyA sivAya ApaNe karI zakIzuM? to pachI, jaina tattvajJAna viSe enA darzakono je dAvo che enI yathArthatAno Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa 24 marAmata anekaMta ane syAdvAda , anubhava karavA mATe paNa eka taka emane ApavAmAM zo vAMdho che? kharuM jotAM, e taka emane ApavAnI nathI paNa ApaNe levAnI che, e taka emane ApavAthI lAbha ApaNane ja thavAno che, emane nahi. eTale, ApaNA lAbhanI A vAta che. Ama chatAM, hAla turata, eka taka emane ApavI che ema mAnIne cAlazuM to paNa kazI harakata nathI. jaina tattvavettAo ApaNo AbhAra avazya mAnaze. jaina tattvajJAnIone eTalI khAtrI, eTale vizvAsa che ja ke eka vakhata A sarvocca tattvajJAna viSe samajaNa meLavavAnI jijJAsAvRtti jemanAmAM jAgRta thaze, temanI samakSa, e tattvajJAnanuM sauMdarya ane enI saurabha, ApameLe, sva-baLe, pratyakSa thaze ja. A samajavA mATe, pUrNapaNe anubhavavA mATe, je avaguNo ane doSono tyAga karavAnuM agAu kahevAmAM AvyuM che, te badhuM Aje ane atyAre ja choDI do evo Agraha koi atyAre karatuM nathI. kema ke, eka vakhata e tattvavijJAnanI samajaNa AvavA mAMDaze ke turata ja badhA avaguNo ane doSo svayaM nAsI chUTavA mATe gAMsaDAM poTalAM bAMdhavAnI taiyArImAM paDaze evI zraddhA e tattvajJAnanA upadezakomAM che. A Ama chatAM, A tattvajJAnano jo lAbha uThAvavo hoya, e mATe tene barAbara samajavuM hoya to eka nAnI sarakhI zaratanuM pAlana ApaNe karavuM ja paDaze. A zarata taTasthabhAvanI che. je kaMI kahevAmAM Ave tene taTasthavRttithI purepuruM samajavAnI koziSa tame karajo. ene, aDadhe raste, ke thoDuMka cAlIne choDI dezo nahi. ATalI apekSA rAkhIne have ApaNI vAtane ApaNe AgaLa calAvIzuM. A Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana paricaya paricaya pAchaLanAM pAnAMomAM taTasthabhAva dhAraNa karavAnI je vAta kahevAmAM AvI che, te mujaba, taTasthabhAvamAM tame AvI gayA cho, ema have mAnI laIe chIe. tyAre have, ApaNe samajavuM zuM che, e nakkI karI laie. cAlo, eka prazna pUchIe : "evI koI rIta ke paddhati A duniyAmAM hayAta che, jeno Azraya laIne, jagatanA . nAnA moTAM tamAma kSetromAM ane praznomAM, mANasanI samajaNa, mANasanuM jJAna, pUrNa satya zodhI ane sAdhI zake?" A praznano javAba, jaina darzanikoe 'hA'mAM Apyo che. temano evo dAvo che ke sarvajJa bhagavaMtoe, A samajaNa meLavavA mATe je mArgadarzana ApyuM che, te, apUrva che, adUbhUta che, pUrNa che. have, A jo barAbara samajavuM hoya, to, jaina dharma ane jaina tattvajJAnane lagatI mukhya mukhya bAbatonuM eka sUcipatra ApaNe joI levuM paDaze. mahattvanI bAbato upara eka uDatI najara nAMkhIne eno paricaya ApaNe prApta karI levo paDaze. kema ke, je rIta, je paddhati, je gaNita ApaNe jovAnuM ane samajavAnuM che, tenuM je mULa che, enA pAyAnA je siddhAMto ane AcAro che, teno saMkSipta paricaya karI levAthI, e (tattvajJAna) samajavAmAM ApaNane ghaNI sugamatA prApta thaze. - cAlo tyAre, e paricaya ApaNe meLavI laIe. 1. "jaina" zabdano artha jinanA anuyAyIo. "jina" eTale mana, vANI ane zarIra upara jIta (vijayo meLavIne jemaNe tIrthaMkara pada prApta karyuM hoya te. tIrthakara' eTale, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e cArenA tIrtha (samUha urphe saMgha)nI jemaNe sthApanA karI hoya te. "tIrthakara mATe ahatu, arihaMta, sarvajJa ke kevaLajJAnI evA bIjAM nAmo paNa che. potAnAM tamAma pApono kSaya karIne mokSa (mukti) prApta karatAM pahelAM, kevaLajJAna prApta karyA pachI sadharmanI jagatane jeo pichANa Ape che teo "jina bhagavAnanA nAmathI oLakhAya che ane emanA batAvelA mArgane anusaranArAo "jaina" nAmathI oLakhAya che. 2. "jaina" zabda koi jJAti ke komano sUcaka nathI. e "dharmano sUcaka che. jainadharmanuM pAlana karavA mATe koI paNa koma ke jJAti mATe bheda rAkhavAmAM Avyo nathI. jainadharmanA AcAronuM pAlana karanAra ane enA siddhAMtomAM mAnanAra koipaNa vyakti, pachI te game te koma yA jJAtinI hoya yA game te dezanI vAta hoya, "jaina" nAmathI oLakhAya che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mag gigns anevaMta ane svAdvAda CHE 3. jainadharma e saMpUrNa lokazAsanavAdI dharma e rIte che ke tIrthakaroe jenI sthApanA karI che, te "saMgha eka sAmUhika sattA che. zrAvaka, zrAvikA, sAdhU ane sAdhvInA cAra vibhAganA banelA A saMghano mobho ane sattA eTalAM vizALa che ke enI sattAne sarvopari mAnavAmAM AvI che. tIrthakara bhagavaMto paNa jayAre dezanA (upadeza) ApavA bese che tyAre A caturvidha saMghane prathama namaskAra kare che. AmAM bhArobhAra lokazAsanavAda paDelo che. strI ane puruSa vacce paNa jainadharmamAM koI bheda mUkavAmAM Avyo nathI. 4. jainadharma ane jaina tattvajJAna, keTalAka pAzcAtya vidvAno mAne che tema phakta aDhI hajAra varSathI ja pracalita nathI. jainonA chellA tIrthakara zrI mahAvIranA kALathI ja jaina tattvajJAna astitvamAM AvyuM nathI. zrI mahAvIra to A yuganA chellA covIsamAM tIrthakara hatA. cAlu mukhya kALavibhAganA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevane thai gaye agaNita lAkho varSo vItI gayAM che. 5. zrI RSabhadevathI zrI mahAvIra sudhInA je covIsa tIrthakarono je kALa. nirgamana thaI gayo, te pahelAM paNa jainadharma astitvamAM hato. 6. kALanA jaina dArzanikoe mukhya be vibhAga paDyA che. ekane utsarpiNI ane bIjAne avasarpiNI evuM nAma ApyuM che. A be maLIne kALanuM eka cakra puruM thAya che. AvAM aneka kALacakro anAdikALathI cAlatAM AvyAM che ane anaMtakALa sudhI cAlaze. kALacakranA e be vibhAgo, utsarpiNI ane avasarpiNI paNa anAdikALathI cAlatA AvyA che ane anaMtakALa sudhI Avaze. A be maLIne je eka kALacakra thAya tevA agaNita-asaMkhyAtA-kALacakro thaI gayA ane thaze. eno koI pAra nathI. pratyeka utsarpiNI tathA avasarpiNI kALavibhAgamAM covIsa covIsa tIrthaMkaro thatA AvyA che ane thayA karaze. Aje ApaNe vartamAna kALacakranA avasarpiNI vibhAgamAM chIe. kALanA A be vibhAgo paNa dareka cha vibhAgamAM vaheMcAyelA che. ene "Aro' kahevAmAM Ave che. ApaNe vartamAna avasarpiNInA pAMcamAM ArAmAM chIe. bhUtakALamAM thaI gayelAM anaMta kALacakromAM pratyeka utsarpiNI ane pratyeka avasarpiNI daramyAna covIsa covIsa tIrthaMkaro thaI gayA hovAnuM mAnavAmAM Ave che ane te kramane anAdianaMta mAnavAmAM Ave che; eTale, jaino potAnA dharmane paNa "anAdi, zAzvata ane avicaLa mAne che. anAdi ane anaMta evA kALacakronI paraMparAnI mAphaka jaina dharma paNa anAdi che, anaMtakALa sudhI raheze. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mae paricaya paricaya pAchaLanAM pAnAMomAM taTasthabhAva dhAraNa karavAnI je vAta kahevAmAM AvI che, te mujaba, taTasthabhAvamAM tame AvI gayA cho, ema have mAnI laie chIe. tyAre have, ApaNe samajavuM zuM che, e nakkI karI laie. cAlo, eka prazna pUchIe : "evI koI rIta ke paddhati A duniyAmAM hayAta che, jeno Azraya laIne, jagatanA nAnA moTAM tamAma kSetromAM ane praznomAM, mANasanI samajaNa, mANasanuM jJAna, pUrNa satya zodhI ane sAdhI zake?" A praznano javAba, jaina darzanikoe 'hA'mAM Apyo che. temano evo dAvo che ke sarvajJa bhagavaMtoe, A samajaNa meLavavA mATe je mArgadarzana ApyuM che, te, apUrva che, adbhuta che, pUrNa che. - have, A jo barAbara samajavuM hoya, to, jaina dharma ane jaina tattvajJAnane lagatI mukhya mukhya bAbatonuM eka sUcipatra ApaNe joI levuM paDaze. mahattvanI bAbato upara eka uDatI najara nAMkhIne eno paricaya ApaNe prApta karI levo paDaze. kema ke, je rIta, je paddhati, je gaNita ApaNe jovAnuM ane samajavAnuM che, tenuM je mULa che, enA pAyAnA je siddhAMto ane AcAro che, teno saMkSipta paricaya karI levAthI, e (tattvajJAna). samajavAmAM ApaNane ghaNI sugamatA prApta thaze. cAlo tyAre, e paricaya ApaNe meLavI laIe. . 1. "jaina" zabdano artha jinanA anuyAyIo. "jina" eTale mana, vANI ane zarIra upara jIta (vijayo meLavIne jemaNe tIrthaMkara pada prApta karyuM hoya te. 'tIrthakaraeTale, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e cArenA tIrtha (samUha urphe saMgha)nI jemaNe sthApanA karI hoya te. 'tIrthakara mATe ahaMta, arihaMta, sarvajJa ke kevaLajJAnI evA bIjAM nAmo paNa che. potAnAM tamAma pApono kSaya karIne mokSa (mukti) prApta karatAM pahelAM, kevaLajJAna prApta karyA pachI sadharmanI jagatane jeo pichANa Ape che teo "jina bhagavAnanA nAmathI oLakhAya che ane emanA batAvelA mArgane anusaranArAo "jaina" nAmathI oLakhAya che. 2. "jaina" zabda koi jJAti ke komano sUcaka nathI. e dharmano sUcaka che. jainadharmanuM pAlana karavA mATe koI paNa koma ke jJAti mATe bheda rAkhavAmAM Avyo nathI. jainadharmanA AcAronuM pAlana karanAra ane enA siddhAMtomAM mAnanAra koipaNa vyakti, pachI te game te koma yA jJAtinI hoya yA game te dezanI vAta hoya, "jaina" nAmathI oLakhAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM 28mI me mArA anekaMta ane syAdvAda mane sahAyatAthI ane bIjuM potAnI meLe. A sacarAcara vizvanI tamAma jaDa racanAo, jIvanI sahAyathI athavA potAnI meLe maLatA ane chUTA paDatA A yugala padArthane kAraNe thAya che ane thaze. 5. jIvAstikAya: je jaDa nathI tene caitanyazAlI cetana mAnavAmAM AvyuM che. A caitanyazAlI cetana e paNa eka dravyapadArtha che. ene ApaNe "AtmadravyanA nAmathI paNa oLakhI zakIzuM. 6. kALa : A kALa, e chaa dravya che. A kALadravyanuM eTale samayadravyanuM paNa potAnuM svataMtra astitva che. jaina draSTAoe Ane paNa eka jaDa dravya mAnyuM upara jaNAvelA e cha dravyamAM sArIye vizvaracanAno samAveza thaI jAya che, jIvarUpI cetana dravya, pularUpI jaDa dravya (zarIra) sAthe maLIne, AkAza dravyarUpI sthaLamAM, dharma dravya ane adharma dravyanI sahAyatAthI gati ane sthiti, kALa dravyane sAthe laIne kare che. , ' : A thaI jaina tattvajJAna mujabanI vizvaracanA viSenI samajaNa ahIM eTalo khulAso Avazyaka che ke dharma, adharma, AkAza pudgala ane jIvanI sAthe je astikAya' zabda joDavAmAM Avyo che te sahetuka che. "asti" eTale pradeza ane kAya eTale samUha. A pAMce dravyanA asaMkhyAta pradezo ane samUho mAnavAmAM AvyA che. eTale emAM "astikAya' zabdane joDavAmAM Avyo che. jyAre kALa dravyane koI pradeza nahi hovAthI enI sAthe e zabdane joDyo nathI. 9. muktimArgamAM upayogI nava tattvonuM jJAna paNa upalAM cha dravyonA AdhAre jaina dArzaniko vaDe nirUpAyeluM che. e nava tattvo nIce mujaba che : 1. jIvaH caitanyazAlI cetana. A jIva dravyanA AdhAre nirUpAyuM che. 2. ajIva caitanyarahita jaDa padArtha. AmAM dharma, adharma, AkAza, pudgala ane kALano samAveza thaI jAya che. 3. puNyaH sArAM ane zubha karmo. 4. pApa: kharAba kAryo. 5. Asrava AtmAnI sAthe karmano saMbaMdha thavAno mArga: 6. saMvaraH jenA vaDe karmabaMdhana thatuM aTake te; AtmAmAM praveza karatAM karmone rokavAnI AtmA vaDe thatI kriyA. 7. nirjarAH karmano kSaya. A kSaya be prakAre (1) sakAmanirjarA eTale tapazcaryA Adi sAdhano dvArA karmone khapAvavAmAM Ave che ane (ra) akAmanirjarA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maka paricaya eTale je karma bhogavAi jaine mudata purI thatA potAnI meLe kharI paDe te. 8. baMdhaH dudhamAM jema pANI bhaLI jAya che tenI peThe karmano AtmA sAthe je saMbaMdha thAya te-baMdhana. 9. mokSaH sarva karmonA kSayathI thatI AtmAnI mukti. - cha dravyanI jema, A nava tattvonuM ghaNuM ja sUkSma avalokana jaina dArzanikoe kireluM che. ahIM mAtra enI atyaMta saMkSipta vyAkhyA ApI che. emAM jo rasa paDe to e viSayanA graMtho meLavIne vAMcI levA tathA tajajJa purUSo pAsethI enI samajaNa meLavavI. ' 10. upara jaNAvyA te cha dravyo tathA nava tattvonA saMyoga-prayojanathI, anAdikALathI cAlatI AvelI A vizvaracanAmAM je kaMI paNa bane che temAM prayojaka tarIke jaina dArzanikoe pAMca kAraNo batAvyAM che. A pAMca kAraNo nIce mujaba cheH 1. kALa: vastu athavA kAryano paripakva ke aparipakva samaya evo artha. A kALa-kAraNamAM samajavAno che. 2. svabhAvaH ahIM sva-bhAva evI vyutpatti che. eTale, mANasano ke jAnavarano svabhAva nahi paNa pratyeka vastuno potAno sva-bhAva. ApaNe ene 'sahajadharma' evA nAmathI paNa oLakhI zakIzuM. - 3. bhavitavyatA : AnuM "niyati evuM bIjuM nAma paNa che. Ano artha karma dvArA ghaDAyeluM prArabdha evo thato nathI. A eka anAdi-anaMta ane svataMtra kAraNa che. ' ' 4. prArabdhaH AnuM karma evuM bIjuM nAma paNa che. vyaktigata ane sAmudAyika karmo dvArA je ghaDAya che te prArabdha. 5. puruSArthaH Ane mATe "udyama" evuM bIjuM nAma paNa che. jIva-caitanya je udyama athavA puruSArtha kare che te. - jaina tattvajJAna mAne che ke A pAMca kAraNo jayAM sudhI bhegAM thatAM nathI tyAM sudhI kazuMya kArya banatuM nathI. A viSayanI vizeSa samajaNa ApaNe AgaLa upara ApIzuM. ahIM phakta saMkSipta vyAkhyA batAvI che. 11. A badhuM eTale upara je kaMI batAvavAmAM AvyuM che te tathA bIjI ghaNIbadhI vAto samajavA mATe je jJAna joIe, ene jaina dArzanikoe pAMca bhAgamAM vaheMcyuM che. ene pAMca judA judA, nIce mujabanA nAma ApyAM cheH 1. matijJAna 2. zrutajJAna 3. avadhijJAna 4. mana:paryavajJAna ane 5. kevaLajJAna. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 TakA anekaMta ane svAdvAda hi A pAMca jJAna viSenI sAdhAraNa tathA vizeSa samajaNa ApaNe have pachInAM pAnAMomAM, yogya sthaLe ApIzuM-meLavIzuM. 12. upara je jJAna batAvyA che te kharekhara jJAna ja che, ajJAna nathI e nakkI karavA ane ene samajavA-samajAvavA mATe jaina zAstrajJoe pratyakSa ane parokSa ema be prakAranA pramANo batAvyA che. pramANa eTale AdhAra, sAbItI. AmAM pratyakSa pramANanA sAMvyavahArika ane pAramArthika evA be vibhAga che. jyAre parokSa pramANamAM anumAna, upamAna ane Agama athavA zruta pramANa evA traNa bheda che. AnA aMgenI thoDIka vadhAre samajaNa ApaNe have pachI ApIzuM-meLavIzuM. 13. upara pramANo batAvyAM che te pramANo dvArA vastuno nirNaya karavA mATe jaina dArzanikoe, dravya, kSetra, kALa ane bhAva nAmathI oLakhAtAM cAra sAdhano batAvyA che. ene ApaNe cAra AdhAra paNa kahI zakIzuM. Ane "catuSTaya. evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. "pramANathI zeya vastunA vibhAga nikSepa' paNa ene kahe che. pratyeka vastuno nirNaya karavAmAM A catuSTayanI apekSA ghaNo mahatvano bhAga bhajave che. AmAM pAchA "sva-caturthya' ane "para-catuSTaDha evA be vibhAga che. Ane mATe paNa have pachInAM pAnAomAM ApaNe thoDIka vadhAre samajaNa meLavIzuM. 14. upara jaNAvelI tathA anya bAbatonI samajaNa jemAM ApavAmAM AvI che e tattvavijJAnane anekAMtavAda, syAdavAda tathA sApekSavAda vagere nAmathI jaina dArzaniko oLakhAve che. A tattvavijJAna sarvajJa bhagavaMtoe ApeluM che. 15. "syAdvAdatattvajJAnane samajavA mATe je paddhati taiyAra karavAmAM AvI che ene A "naya' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A "naya' zabdano artha ApaNe "apekSAe thatuM vastunuM jJAna-Relative knowledge evo karIzuM." A "nayanA mukhya be vibhAga che : (1) dravyArthika eTale vastunA sAmAnya svarUpane samajAve te-General. (2) paryAyArthika eTale vastunA vizeSa svarUpane samajAve te-Specific.. A sAta nayanA nAma nIce mujaba che : 1. naigama, 2. saMgraha, 3. vyavahAra, 4. RjusUtra, 5. zabda, 6. samabhirUDha, 7. evaMbhUta. A sAtamAM prathama traNa naya dravyArthika' vibhAgamAM Ave che ane chellA cAra naya paryAyArthika vibhAgamAM Ave che. A sAte nayanA viSayane AgaLa upara ApaNe thoDAka vistArapUrvaka vicArIzu. paraMtu A sAte naya tattvajJAnanI samajaNa mATe che. dharmanA AcaraNa mATe jaina tattvavettAoe ene be vibhAgamAM vaheMcyA che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya 1. nizcaya naya. 2. vyavahAra naya. ahIM nizcayano artha mULabhUta sidhdhAMta, dhyeya athavA eka ane abAdhita satya evo thAya che. jyAre vyavahAramAM, dekhItI rIte jemAM siddhAMtanuM darzana thatuM na hoya, chatAM, e siddhAMtanI pUrti mATe vyavahAramAM AcaravAmAM upayogI thAya evI bAbatono samAveza karavAmAM Avyo che. mULa siddhAMtano bAdhaka, virodhI ke unlaka hoya evA vyavahArano, AcaraNano temAM samAveza thato nathI. A upara, sAta nayamAM sAmAnya ane vizeSa evI je vAto dravyArthika tathA paryAyArthika vibhAgomAM batAvavAmAM AvI che emAM khAsa bhArapUrvaka, yAda rAkhavA jevI je vAta jaina tattvajJAnIoe kahI che te e che ke : * "vizeSa sivAyanuM sAmAnya ane sAmAnyathI rahita vizeSa evuM A jagatamAM kazuM ja nathI." * Ano spaSTa artha e thayo ke upara je sAta naya batAvyA che ene judI judI vyaktigata rIte samajyA pachI paNa, ene eka samUhamAM ja gaNavAnA che. nayano A viSaya atyaMta rasaprada ane samajavA jevo che. ene mATe AgaLa upara have pachInA pAnAomAM yogya sthaLe vizeSa vicAra ApaNe karIzuM. 16. upara je badhAno ullekha karyo che tene tathA bIjI bAbatone barAbara samajavA mATenuM eka koSTaka paNa jaina dArzanikoe taiyAra kareluM che. ene ApaNe saptabhaMgI' evuM nAma ApyuM che. syAdvAdanA tattvavijJAnanuM hArda A saptabhaMgImAM che. A saptabhaMgI joIne ghaNA loko bhaDakI jAya che. kemake, pahelI najare temAM paraspara virodhI vAto dekhAya che. jemane vastunA vijJAnanI samajaNa ke khyAla nathI evA loko to A saptabhaMgImAM thatA prayogo joine bhAre mujhavaNamAM paDI jAya che. AnI barAbara samajaNa paDe eTalA mATe jaina tattvavettAoe eka ghaNI ja mahattvanI vAta karI che. A vAtane ApaNe barAbara dhyAnamAM rAkhIzuM to pachI "saptabhaMgI" samajavAmAM kazI muzkelI nahi paDe. A vAta che : - "pratyeka vastu anekadharmAtmaka che." A anekadharmAtmaka eTale, "pratyeka vastune eka nahi paNa vividha bAjuo hoya che. AmAMya pAchI khAsa khyAlamAM rAkhavAnI ane samajI levAnI vAta e che ke "A anekadharmomAM parasparavirodhI evA guNadharmo paNa hoya che." A bAbatanI vizeSa samajaNa ApaNe AgaLa meLavIzuM. hamaNAM to je saptabhaMgIno ullekha karyo che, tenuM ja nirUpaNa karIe - 1. ati eTale, "che." Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 22 anekAMta ane syAdvAdaza 2. nAsti H eTale, 'nathI.' 3. astinAsti : eTale, 'che ane nathI.' 4. avakatavyam H eTale, '(zabdothI) varNana karI zakAya tema nathI. 5. asti avakatavyam : eTale, 'che paNa avarNanIya che.' 6. nAsti avaktavyam H eTale, 'nathI paNa avarNanIya che.' : 7. astinAsti avaktavyam H eTale, 'che ane nathI paNa. avarNanIya che.' A upara jaNAvelAM sAta padomAM 'syAt' ane 'eva' evA be zabdo darekanI AgaLa lAgeche. A be zabdono artha '(syAt) eka cokkasa prakAre (eva) nizcita' evo thAya che. Ane mATe eka khAsa prakaraNa have pachInAM pAnAMomAM yogya sthAne Avaze. ahIM to eTaluM samajI rAkhavAnuM ke AmAM kazo goTALo ke aspaSTatA nathI. e darekano cokkasa ane spaSTa artha thAya che. 17. vedAMta ane bIjA darzanomAM A vizvaracanAne 'utpatti, sthiti ane laya' evA svataMtra traNa vibhAgamAM vaheMcI che. ene badale jaina dArzanikoe 'utpAda; vyaya ane dhrauvya' evI traNa paraspara saMmilita avasthAo batAvI che. enI samajaNa ApaNe have pachI meLavIzuM. 18. jIva Urphe AtmAne jaina darzane eka svataMtra vyaktitva ApeluM che. pratyeka AtmAnuM svataMtra astitva anAdi kALathI hatuM ane anaMta kALa sudhI rahevAnuM che. paraMtu, e AtmA jyAre tamAma prakAranAM karmothI mukta thaze tyAre mokSa pAmaze. eTale tyAM-mokSamAM paNa enuM svataMtra astitva to rahevAnuM ja che ema mAnyuM che. e astitva nirmaLa, nirbheLa, jJAnasvarUpa ane punarjanmathI mukta evuM mAnyuM che. 19. jagatanI vidhAyaka zaktiomAM, jaina tattvajJAne, karmazaktine pradhAna mAnI che. enI sAme eka Atmazakti che; paraMtu, saMsAramAM rahelA AtmAo svasvarUpe zuddha hovA chatAM, karmathI baMdhAyelA hovAthI azuddha che ema mAnyuM che. A e Atmazakti ane karmazakti vacce anAdikALathI je saMgharSa cAlyo Ave che, saMgharSamAM AtmAnI tamAma pravRttinuM dhyeya karmazaktinA prAbalyane toDIne eTale ke ene vaLagelAM karmanAM tamAma pudgalone khaMkherI nAMkhIne potAnA mULa ane zuddha svarUpane pragaTa karavAnuM che. 20. A upara je jaNAvyuM te dhyeyanI siddhi arthe jaina tattvajJAne AMpeluM sUtra che : jJAnayiAmyAM mokSaH / A vAkyano artha thAya che. 'jJAnapUrvakanI kriyA dvArA mokSa. A eka anupama ane advitIya sUtra che. ahIM kriyA zabdano artha kevaLa Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya kriyAkAMDa evo thato nathI. eno artha che 'pravRtti athavA "purUSArtha. AmAM be prakAranI kriyAo temaNe batAvI che. ekane 'dravyakriyA' kahe che ane bIjI 'bhAvakriyA' kahe che. A baMne kriyAo eka bIjAthI svataMtra nathI paNa parasparanI pUraka che. 21. A kriyAno pAyo "ahIMsA upara racAyelo che. ahiMsA zabdano artha ghaNo ja vizALa che ahiMsAne eTaluM badhuM ane savizeSa mahattva ApavAmAM AvyuM che ke dharmanI eka mahattvanI vyAkhyA mATe "hiMsA paramo dharma' (ahiMsA e parama dharma che, ema kahevAmAM AvyuM che. * 22. saMsAramAM janmatAM, mRtyu pAmatA ane pharI pharI janmamaraNanA pherAmAM aTavAyelA AtmAnI tamAma pravRttionuM dhyeya "mokSa mArga prati pragati karavI evuM hovuM joIe ema jaina tattvavettAo bhArapUrvaka kahe che. adharmAcaraNa dvArA avagati thAya che ane dharmAcaraNadvArA unnati thAya che e vAta to sArA saMsArane suvidita che. AtmAnI unnati ane mokSa prAptinA hetuthI jIva mAtra mATe je dharmAcaraNo-dharmo batAvyA che tene jaina zAstrakAroe be vibhAgamAM vaheMcyA che. 1. sarvavirati - sAdhudharma, 2. dezavirati - gRhastha dharma. A baMne prakAranA AcaraNamArgone jaina tattva vizAradoe bahu ja jhINavaTathI batAvelA che. "gRhastha mATe jaina dharmamAM "zrAvaka' evo zabda vaparAyo che. A baMne dharmanuM potapotAnuM viziSTha sthAna ane mahattva che. . 23. "namaskAra mahAmaMtra' nAmathI oLakhAtA eka maMtranI ArAdhanA samagra jaina saMgha atyaMta bhAvapUrvaka kare che, sakaLa zAstronA sArarUpa manAto A mahAmaMtra bhakti, sAdhanA ane Atma vikAsamAM aciMtya pariNAmo pragaTa karavAnI zakti dharAve che. - jaina tattvajJAna ane dharmanI khAsa khAsa ane mahattvanI bAbatonuM eka nAnuM sarakhuM sUcipatra upara ApyuM che. ATalo saMkSipta paricaya meLavIne have ApaNe AgaLa upara je joie tathA vicArIzuM tene samajavAmAM ghaNI saraLatA maLaze. jIvananA tamAma kSetromAM, nAnA moTA tamAma praznomAM ApaNane sAcI samajaNa Ape tevI rIta athavA paddhati, jene ApaNe "syAdvAda paddhati" evuM nAma ApyuM che. tenI vicAraNA karatAM pahelAM, have, dharma ane tattvajJAna' viSe paNa thoDuMka vicArI laizuM to e paddhatine samajavAmAM ApaNe ghaNI sahAyatA maLaze. cAlo tyAre, ApaNe have "dharma ane tattvajJAna' viSe sAmAnya samajaNa meLavI laie. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 34 ST anevaMta ane syAdvAda. SS - dharma ane tattvajJAna dharma zuM che? tattvajJAna zuM che? A be vacce bheda kaMI che? hoya, to zuM che? A baMnenI utpatti kyAMthI thaI ? kyArathI thaI ? e baMnenI, mAnavajAta upara asara kevI ane keTalI? A baMnenI vacce zo saMbaMdha che? baMne paraspara AdhAra rAkhe che? ke baMne svataMtra che?" dharma ane tattvajJAna viSe ApaNe vicAra karavA besIzuM to, upara jaNAvyA e badhA prazno ApaNA manamAM uThavAnA ja. sauthI pahelAM ApaNe enI eka sAmAnya vyAkhyA karI laie. " dharma, AcAra batAve che. ane tattvajJAna vicAra sAthe saMbaMdha dharAve che. Ama chatAM, e baMne paraspara saMkaLAyelAM che. e baMnenuM mahattva ekasarakhuM che.". . dharma ane tattvajJAnanI ATalI saMkSipta vyAkhyA karI ApaNe have AgaLa vadhIe.eka vAta to sau kabUla karaze ke sArA vicAra vinA sAro AcAra (vartana athavA AcaraNa) zakya nathI. evI ja rIte, sArA AcaraNa vagara sArA vicAro AvavAnuM paNa saMbhavita nathI. AmAM sauthI prathama ApaNe "vartanano vicAra karIzuM, mANasanuM vartana haMmezAM ja koI vicAra dvArA prerAyeluM hotuM nathI. e ghaNI vakhata Instincive eTale koI vRttithI prerAine ane Impulsive eTale koika uzkerATathI prerAIne, kaMikane kaMika AcaraNa karI bese che. vicAra karavAnI Teva je mANasane nathI hotI evo mANasa vaLI ghaNIvAra, jene "vagara vicAryuM kahe che tevAM kAma karI bese che, e kAmanuM jo dhAryuM agara zubha pariNAma Ave, to pachI potAnA e kAma mATe vicAra karavAnI ene jarUra nathI paDatI. paraMtu, jo viparIta pariNAma Ave, pastAvAno ne duHkhI thavAno prasaMga temAMthI Ave, tyAre moTe bhAge te potAnI vicArazaktine kAme lagADe che. AmAMthI niSpanna e thayuM ke dhAryuM agara zubha pariNAma lAvavA mATenA koipaNa AcaraNa mATe vicAra-pUrva vicAranI-AvazyaktA mANasane samajAya che. AvuM ja sArAM AcaraNa rAkhanAra mANasa mATe paNa Avazyaka bane che, kema ke, sadvartana calAvanAra mANasanA vicAro jo sArA nathI hotA to kALabaLe sArA vartanamAMthI te paNa gabaDI paDe che ane durAcArI banI jAya che. bIjI tarapha eka evA mANasanI kalpanA karo, je niraMtara zubha vicAro ja karato hovA chatAM, vAsanAonI pakaDamAMthI chUTavAnI enI azaktinA kAraNe, vartana Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane dharma ane tatvajJAna nA 35 gi tethI ulaTuM ja karato hoya che, durAcAra Adarato hoya che. paraMtu, enA vicAro jayAM sudhI sArA raheze, tyAM sudhI potAnA durAcAra viSe e mANasa jAgrata rahe tathA potAnI kuTevo ane durbaLatAomAMthI mUkta thavA mATe satata ciMtanazIla ane - athavA prayatnazIla rahe e saMbhava rahevAno che. - AcAra karatAM vicAranuM mahattva vadhAre che evuM tethI na mAnazo. sArA vicAro jema vartanane sudhArI zake che, tevI ja rIte sArUM AcaraNa vicArane paNa uMcI kakSA upara lAvI zake che. e ja nyAye kharAba vicAro jema vartanane bagADI mUke che, tema kharAba vartana vicAroneya adhogatie pahoMcADe che. Ama A baMneno paraspara saMbaMdha eka sarakhuM mahattva dharAve che. - have, eka evA mANasano vicAra karo, je koI devane prasanna karavAno vicAra kare che. eno hetu dunyavI bhautika sukhone prApta karavAno hoya che. ene koIe kahyuM ke "manuSyano bhoga dharavAthI amuka deva prasanna thaine icchita vastu Ape che. e vAtane, svArthathI aMdha banelo te mANasa, suvicAranI eraNa upara caDAvyA vinA ja mAnI le che ane te mujaba vartana kare che. AjanA jAgrata ane susaMskRta kahevAtA yugamAM paNa AvuM banavuM asaMbhavita nathI. bALakanI-saMtAna prAptinI-icchAvALA mAbApa bajAnA bALakone DAma de che ane haNI paNa nAMkhe che, evI vAto vartamAnapatromAM ane nyAyanI adAlatomAM haju Aje paNa ApaNane jovA maLe che. ne e rIte AcArabhraSTa thanAranI dazA zuM? zarAbI, mAMsAhArI, jAgArI, cora ane gunegAra banavAno mArga, AvA loko mATe jhaDapabhera khUllo thaI jAya che. A rIte AcArabhraSTa thavAthI kevAM mAThAM pariNAmo Avaze eno khyAla svArthavivaza mANasone bhAgye ja Avato hoya che. jarA madhyama kakSAnI vAta karIe to, potAnA svArthI hetune bara lAvavA mATe koI "sAheba"ne lAMcarUzvata yA bIjA koI mArge khuza karavAnA prayAso samAjanA upalA tharanA ne pratiSThita mANaso paNa karatA hoya che. vivekathI jarA paNa cUkyA to enA pariNAmo kevAM Ave che eno vicAra bhAgye ja loko karatA hoya che. A bAbatamAM zrI bhartuharie emanA nItizatakamAM eka zlokamAM gaMgA nadInuM daSTAMta ApyuM te bahu samajavA jevuM che. e zlokanuM tAtparya AvuM che : paDIne svargethI ziva zira jaTA sparza karIne, sarI parvata parathI bhUmitala raje glAna banIne; jAo gaMgA cAlI lavaNajaLanA sidhu mAMhe, . viveka cUkyA to patana paNa evuM zatamukhe." Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 36 anekAMta ane syAdvAda pramANa (bhASAMtara A lekhakanuM che.) agara yogIndra bhartuharie A eka daSTAMtamAM keTalI badhI mahattvanI vAta. karI che? gaMgA nadInuM svargamAMthI thaeluM avataraNa to eka rUpaka tarIke raju thayuM che; paraMtu AcArabhraSTa mANasone ApaNe tyAM keTalo moTo samUha jovA maLe che? have ApaNe eka bIjA prakAranA mANasanI kalpanA karIe. vicArathI e mANasa pUrNapaNe ahiMsAmAM mAne che. paraMtu, manobaLanI khAmIne kAraNe ahiMsaka vartana te karI zakato nathI. Ama chatAM, sArA vicAranA sahArAthI potAnA AcaraNa viSe e pUrepUro jAgrata rahI zakaze. ane je hiMsA te Acaraze tene mATe sadaiva duHkha to te anubhavaze ja. have eka bIjI vAta. sArA vicAra ane sArA vartananI jyAre ApaNe vAta karIe chIe, tyAre, e "sArA" zabdano artha zo? ApaNane je sAruM lAge che?" nA. ApaNI vRttio saMtoSAya ane iMdriyone AnaMda maLe evuM badhuM ja ApaNane to sAruM ja lAgavAnuM. A vAta samajavA jevI che. ApaNane potAne je sAruM lAge te badhuM ja jo AcaravA-karavA lAgI jaIe to to khADAmAM ja paDIe. ahIM ApaNe e nirNaya upara AvavuM paDaze ke "sArUM" eTale "sAcuM paraMtu, vaLI pAcho prazna thaze ke sAcuM zuM? A sAcuM zuM che, eno nirNaya karavAnuM kAma ApaNA mAthA upara ja ApaNe laI laIzuM to vaLI pAchA ApaNe phasAvAnA. kema ke, ApaNI svArthavRttio ane adhUrI samajaNa tathA maryAdita buddhi emAM pAchI ADI AvavAnI ja. eTalA mATe ja ahIM tattvajJAnanI AvazyakatA upasthita thAya che. koI eka sunizcita tattvajJAnano Azraya levAnI AvazyakatA ane upayogitA have ApaNane samajAyA vinA nahi rahe. pachI prazna e upasthita thaze ke kyA tattvajJAnano Azraya levo? dekhItI rIte ja jagatanAM badhAM ja tattvajJAno manuSyone sArA vicAro Ape che. sadvartana mATe Avazyaka zubha vicAro badhA ja tattvavettAoe pIrasyA che. svAbhAvika rIte ja have e prazna upasthita thaze ke, e paristhitimAM kyuM tattvajJAna ApaNe apanAvavuM? eka dhotI joTo ke sADI kharIdavA mATe ApaNe bajAramAM jaIe chIe. tyAM jaIne TyubalAiTonI rozanIthI jhaLahaLatI eka dukAnamAM ApaNe dAkhala thaIe chIe. vyApArI ApaNane dhotI ane sADI batAve che. - bhabhakAdAra rozanImAM e vyApArI ApaNane je batAve che te badhuM ja "sArUM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dharma ane tattvajJAna prasAra mATe 37 thI dekhAya che. paNa, zuM e badhuM kharekhara sAruM hoya che? evI rIte aMjAI jaIne ja zuM ApaNe kharIdI karIe chIe? nahi ja. ApaNe kApaDanI jAta joIzuM, teno raMga kAco che ke pAko te joizuM, emAM rahelA tANAvANA tarapha najara nAMkhIzuM, enI saphAIne joizuM, kaI milamAM e mAla banyo che te joizuM, enI kiMmatano vicAra karIzuM ane chelle, vecanAra vyApArI bharosApAtra che ke nahi teno ya vicAra karIzuM. Ama sAta prakAranA vicAro karIne pachI ja kyo mAla kharIdavo eno nirNaya ApaNe karIzuM. te vakhate A sAta jAtanA vicAro karI rahelA ApaNA manane jo khabara hoya ke evI ja rIte, sAta naya ane sAta bhaMga (saptabhaMgI)no jemAM samAveza thAya che te sAta judI judI rIte vicAra karavAnI samajaNa ApatI paddhativALuM eka tattvajJAna paNa A jagatamAM mojuda che; to ApaNane keTalo badho AnaMda thAya? AvA eka viziSTa tattvajJAnanI bheTa jagatane, jaina dArzanikoe ApelI che. ene teo anekAMtavAda nAmathI oLakhAve che. eka sAdhAraNa bajArU kharIdIne lagatI bAbatamAM ApaNane saune eTalI samajaNa to che ja ke koI eka ja bAbatano - udAharaNa tarIke bhabhakAno - vicAra karIne ApaNe kApaDanI kharIdI karI AvIe to temAM ApaNe avazya chetarAvAnA Avo ja vicAra ApaNe tattvajJAna viSe paNa karIe e zuM Avazyaka nathI ? jenA upara ApaNA jIvanano, jIvananA vikAsano, jiMdagInA sukha ane saMtoSano AdhAra che, e tattvajJAnanI pasaMdagImAM ApaNe gAla kema rahI zakIe? bhAratamAM pUrvanA dezomAM tathA pazcimanA dezomAM dharma ane tattvajJAna aMge je paristhiti Aje pravarte che, te to have suvidita che. pazcimanA dezo bhautikavAdI che. bhautika sukhonI ane bhautika vikAsanI ja khevanAvALA che. emanI pAse emanA payagaMbaroe batAvelo dharma che, ane emaNe emanuM eka tattvajJAna paNa pedA karyuM che. paraMtu, e badhuMe, bhautika ane dunyavI sukhonI AsapAsa ja kare che. emanA badhA ja AcaraNa, mukhyatve, aihika sukhone anulakSIne ja thatAM hoya che. tattvajJAna tarapha emAMnA koI koI AkarSAya che kharA. paraMtu, enI pAchaLa moTe bhAge kevaLa kutuhalanI ja daSTi hoya che. e loko "jANavA mATe eno abhyAsa kare che, AcaravA mATe javalle ja. AtmavikAsa mATe AdhyAtmika kSetramAM upayogI thAya tevA tattvajJAnanuM saMzodhana karavAnuM pazcimamAM kone khAsa sUjhayuM ja nathI ema kahIe to cAle. mahadaMze e vAta sAcI ja Tharaze. enuM mukhya kAraNa e che ke emane Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 anekAMta ane svAdvAda tyAM dehathI aLagA evA AtmatattvanI mAnyatA nathI. mAnavI-mAnavI vaccenA sumeLa, sabhAva ane sadvartanane, pazcimamAM paNa lokoe Avazyaka to gaNyA ja che. paraMtu eno hetu kevaLa aihika sukha sAdhanonI vRddhi pUrato ja maryAdita rahyo che. AtmavikAsa mATe tattvajJAnanuM saMzodhana karavAnuM pazcimamAM koIne khAsa sUjhayuM nathI. eTale, tattvajJAnanA pUrNa vikAsanI chAyAthI teo aLagA ja rahI gayA che. ethI ulaTuM, bhAratamAM tattvajJAna AtmavikAsanA sAdhano gaNAyA che. e dRSTithI ja eno vikAsa thayo che. baMne ekabIjAnA pUraka banIne rahyA che. kudaratanI kaMIka evI sAMketika lIlA che, ke duniyA-bharanA badhA dharmonuM udbhavasthAna eziyA khaMDa rahyo che. hiMdu dharma, jaina dharma, bauddha dharma, khristi dharma ane IslAma dharma e pAMca AjanA vizvanA mukhya dharmo che. emAMnA jaina, bauddha ane hiMdu dharmo bhAratavarSamAM vikasatA jagate joyA che; jyAre IslAma ane khristI dharmo paNa pUrva eziyAmAMthI ja astitvamAM AvyA che. * AmAnAM IslAma, khristI ane bauddha dharmo chellAM bethI aDhI hajAra varSamAM astitvamAM AvyA che. A traNe dharmono tavArikhI krama jagata pAse mojuda che. eTale, enA uddabhavakALa viSe kazI zaMkA ke koI vivAda nathI. hiMdu tathA jaina e be dharmo evA che, jenA anuyAyIo pota-potAnA dharmo anAdikALathI cAlatA AvyA hovAno dAvo kare che. koI dharma, prAcIna ke anAdi hovA mAtrathI ja e zreSTha che evo nirNaya thaI zakato nathI, paraMtu tapAsa karatAM evuM jANavA maLe che ke hiMdu dharmazAstromAM je khUba ja prAcIna ane pracalita gaNAya che, tevA upaniSadomAM ane bhAgavata vigere graMthomAM jainonI vartamAna tIrthakara covIzInA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva viSenA ullekho jovA maLe che. eTale, A be dharmomAM paNa jaina dharma vadhAre jUno ane prAcIna hovA viSe koI zaMkA rahI nathI. mamatvane kAraNe e vAtane khoTI kahevAmAM Ave, jaina dharmanI niMdA karavAmAM Ave, ke ene vedadharmanI pachI ugamamAM Avelo kahevAmAM Ave to te jUdI vAta che; paraMtu, vastutaH aitihAsika sAbitIothI paNa jaina dharma e A vizvano jUnAmAM jUno ane prAcIna dharma che e viSe koI zaMkA nathI. pazcimanA tathA bhAratanA mAnya vidvAnoe A vAta kabula rAkhelI che. tattvajJAnane lAge vaLage che tyAM sudhI, hiMdu dharmamAM keTalAka phAMTAo che. ucca bhUmikA upara hiMdu tattvavetAo vacce matabheda che e to jANItI vAta che. hiMdu tattvajJAnanI je vividha zAkhAo che temAM vedAMta, naiyAyika, vaizeSika, sAMkhya, yoga, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA dharma ane tattvajJAna 39 ES mImAMsaka, vaiyAkaraNa ane cArvAka vagere bhinna bhinna mato che. (cArvAka darzana hiMdu dharmano phAMTo che ke kema e vAta upara vivAda cAle che.) vedAMtamAM vaLI advaita ane viziSTAdvaita jevA keTalAka phAMTAo che. e badhAnI sAme, jaina tattvajJAna e ekaja evuM tattvajJAna che, jemAM zAkhAo ke phAMTAo nathI. dharmanA AcaraNa bAbatamAM jaina dharmamAM zvetAMbara, digaMbara ane sthAnakavAsI jevI zAkhAo (ane phirakAo kahevAmAM Ave che) che; paraMtu, tattvajJAna bhUmikA upara jaina dharmanI A traNe zAkhAo eka ja che, ekamata che. nAnA nAnA matabhedo ahIM tahIM hovAnuM kaMI asaMbhavita nathI, paNa ttatvajJAnanI mULabhUta pIThikA - upara kazoya mahattvano matabheda nathI. A eka ja vAta evI che, je jaina darzananI saddharatA (Solidity) nakkaratA ane pAyAnI majabutAIne pUravAra kare che, jaina tIrthakaroe je abAdhita siddhAMto jagatane batAvyA che, enA killAmAMthI eka kAMgaro paNa haju kharyo nathI, koithI kheravI zakAyo nathI. jo Ama ja hoya, ane evuM hovA viSe kazI zaMkA nathI, to pachI enuM kaMI khAsa kAraNa paNa hovuM joIe. - A kAraNa che, jaina tattvajJAnanI viziSTatA. prAcInatAnI dRSTithI to jaina dArzanikono evo dAvo che ke jaina dharma anAdi, zAzvata ane avicaLa che. paraMtu, e eka ja kAraNathI e viziSTa ke zreSTha che evo dAvo karavAmAM Avato nathI. enI viziSTatA ane zreSThatA to enuM je adbhuta tattvajJAna che temAM rahelI che. jagatanA tamAma tattvajJAnomAM anokhuM ane viziSTa sthAna dharAvatuM ane digvijayI A tattvajJAna anekAMtavAdanA nAmathI oLakhAya che e vAta to agAu kahevAI gaI che. A tattvajJAnanI khAsa mahattvanI bAbata enI tarkapaddhati che. e tarkapaddhati eTalI saMpUrNa ane Full-Proof kyAMyathI paNa AMgaLI na kheMcI zake tevI che ke jagatabharanA je vidvAno enA paricayamAM Ave che teo enAthI mohita thaI jAya che. sarvazrI harmana jekobI, DaoN. sTInakono, DaoN. pArolDa ane barnADa zo jevA pazcimanA vidvAno paNa A tattva jJAnathI mugdha thaI gayA che. tattvajJAnanI ucca-lokottara-bhUmikA upara A anekAMtavAda kadAca kaThaNa ane aTapaTo lAgato haze, paNa rojabarojanA sAmAnya mANasonA vicArazIla vartanamAM to e vAda barAbara ghara karIne beThelo ja che. ApaNe, upara kApaDanI kharIdIne lagatuM dRSTAMta noMdhyuM che, temAM anekAntavAdanI chAyA nathI, to bIjuM zuM che? Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mIma anekAMta ane syAdvAda , "anekAMta' zabdane chUTo pADIzuM to temAMthI, "aneka" ane "aMta' evA be zabdo ApaNane jovA maLaze. eTale, eno sIdho sAdo artha, "jenA aMta aneka che" evo thaze. jaina tattvajJAna ke jaina dharma aneka cheDAovALo che evo artha koie karavAno nathI. eno spaSTa artha e che, ke tattvajJAnarUpI viSayane aneka cheDAo (bAjuo tathA daSTi)thI tapAsI ane cakAsI joyA pachI je eka nakkara satya lAgyuM te batAvatuM tattvavijJAna A che. jaina dArzanikoe mAtra potAnA tattvajJAnane A anekAMtathI tapAsyuM che evuM nathI. emaNe jagatanA badhA ja tattvajJAnonI, temanI A advitIya paddhatithI chaNAvaTa karI che ane e badhA tattvajJAno kevaLa eka ja aMta (ekAMta) upara nirbhara che, e . vAta paNa puravAra karI che. jaina dArzanIkonA mate bIjA tattvajJAno judA judA badhAyA daSTibiMduone lakSyamAM lIdhA vinA mAtra eka ja bAjuthI tapAsI-vicArIne racAyelA che. jaina tattvajJAnamAM jene Agama pramANano eka aMza mAnavAmAM Avyo che e sAta naya khUba ja samajavA jevA che. ApaNe ene koipaNa tattvajJAnane tapAsI jovA mATenA sAta aMta athavA cheDAo tarIke oLakhIzuM to cAlaze. e dRSTithI, jaina tattvavettAoe pUravAra karyuM che, ke phakta jaina darzana ekaluM ja A sAte sAta aMtacheDAo-nA samUha upara nirbhara che. bAkInA mukhya mukhya darzano ekAMtika eTale eka ja aMta athavA cheDA upara racAyA che. jaina dArzanikonA puravAra thaelA abhiprAya mujaba bhinna bhinna darzanonI paristhiti nIce mujaba che : 1. advaita vedAMta ane sAMkhya, "saMgraha nayanA abhiprAye racAyA che. 2. naiyAyika ane vaizeSika darzano, nigama' nayanA abhiprAye racAyA che. 3. cArvAka mata, kevaLa "vyavahAra' naya upara nirbhara che. 4. bauddha mata, RjusUtra nayane anusare che. 5. mImAMsaka mata, "zabdanayanA AdhAre baMdhAyelo che. 6. vaiyAkaraNa darzana, "samabhirUDha' nayanA AdhAre cAle che. 7. e sivAyanA bIjA je keTalAka Extremist-uddAma tattvajJAno che te badhA "evaMbhUta' nayane anusare che. jyAre, jaina darzana, e sAte nayonA samUha rUpa, eka vizALa mahAsAgara samuM che. A pratyeka naya viSenI samajaNa AgaLa nayanA prakaraNamAM Avaze. A je badhI vAto upara jaNAvI che enA samarthanamAM ahIM kazuM vizeSa lakhavAnI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajJAna chedharma ane tattvajJAna prApa 41 , AvazyakatA nathI. vistArathI e badhuM lakhavA mATe to hajAro pAnAM bharAya evo moTo eka graMtha-mahAgraMtha-taiyAra karavo paDe, eTale, A bAbatamAM ahIM phakta eTalo ja ullekha karIzuM ke koine A viSayamAM rasa paDe to teo eno vadhu abhyAsa avazya kare; temane khUba khUba jovAnuM ne samajavAnuM maLaze, koIne A badhI bAbato upara zaMkA hoya athavA to A vAto khoTI lAgatI hoya to, evI mAnyatA sAcI che evuM puravAra karavAnI dRSTithI paNa emAM uMDA utaraze, eno abhyAsa karaze to temane je tAraNo Conclusions maLaze te pote ja A bAbatanI satyatAnI pratIti karAvaze. ahIM A pustakamAM je Conclusions nirNayo darzAvavAmAM AvyA che tenI satyatA viSe pachI kazo saMdeha nahi rahe. dharma ane tattvajJAna aMgenI A vicAraNAmAM ane ApaNA jIvanane saphaLatA pUrvaka doravA mATenA Avazyaka tattvajJAnanI pasaMdagImAM have ApaNe "anekAMtavAda nAmathI oLakhAtA tattvajJAna pAse AvIne ubhA chIe. to cAlo, A anekAMtavAdane paNa thoDo vadhAre samajI laIe. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 42 Enging anevaMta ane svAdvAda GIDC - anekaMtavAda anekAntavAdanI sAmAnya samajaNa AgaLanA pAnAomAM ApaNane maLI che. e zabda ApaNe aneka+aMta evA be zabdano samUha ema samajyA chIe. AmAM bene badale traNa zabdo paNa che. ana+eka+aMta "jeno aMta eka nathI, eTale anaMta che. enuM nAma "anekAMta'. Avo A anekAMtavAda eka ramaNIya tattvajJAna che. koipaNa vastuno nirNaya kADhavA mATe ApaNe enI judI judI bAjuo tarapha enA ghaNA cheDAo tarapha najara nAMkhavI paDe che. A vAta to have ApaNe barAbara samajI gayA chIe. cAlo, enAM thoDAMka vadhu udAharaNo laie. DhAlanI be bAju jovAnuM to ghaNA loko mAne che, manAve che ane kahe che. paraMtu, emanI dRSTi e be bAjuothI AgaLa jatI nathI. DhAla viSe vadhu vicAra karIzuM to enI AgaLanI tathA pAchaLanI e be bAjuothI uparAMta emAM vaparAyelI dhAtu, ane enA banAvanArano vicAra paNa ApaNane Avaze. DhAla banAvanAra eka kArakhAnAnuM citra ApaNI najara samakSa raju thaze. thoDo vadhAre vicAra karIzuM to e DhAlane vAparanAra, DhAla vAparavA mATenuM sthaLa ane enI AvazyaktA ApaNI dRSTi samakSa Avaze. yuddhanuM medAna, cAlI rahela bhISaNa kApAkApI ane mAnavInI mardAnagI vagere ghaNuM ApaNA manaH pradezamAM Avaze ane e rIte vicAra karavAthI ApaNane ghaNu ghaNu jANavAnuM maLaze. eka jhADa ane eka pahADa ApaNe laIe. jhADanuM thaDa goLa che. aDadhu sAmethI dekhAya che. bAkInuM aDadhu,enI pAchaLa jaine joie tyAre jaNAya che. paraMtu, enA goLAkAranI be bAjuo sivAya e jhADamAM bIjuM paNa ghaNuM che. thaDanuM polANa, jhADanA mULiyA, e mULa je jamInanI aMdara chupAyelA che te jamIna, e mULane poSaNa ApanAra pANI je jamInanI aMdara raheluM che te, e jhADanuM mathALuM, enI DALo, pAMdaDA, phaLa ane e phaLano svAda vagere keTalI badhI vastuo A eka 'jhADa' zabda sAthe saMkaLAyelI che? evI ja rIte pahADa zabda to mAtra traNa ja akSarano che paraMtu enI aMdara ApaNe zodhIzuM to traNa hajAra karatAM vadhAre vastuo sAtheno eno saMbaMdha ApaNI samakSa raju thaze. emAM aneka vividhatAo hovA uparAMta, paraspara virodhI evuM paNa ghaNu badhu ApaNane jovA maLaze. ApaNI vicArazaktine uttejIta banAvIne Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma anekAMtavAda nAmanA 43 Ama eno sAro evo vikAsa sAdhI ApavA sAthe ApaNane eka prakAranA parama AnaMdano anubhava karAve evI A vAta che. - cAlo, ApaNe eka Tebala kharIdavuM che, eka Tebala ApaNI samakSa paDeluM che. enI kiMmata ApaNe vicAravI che. vecanAra mANasa mAgaze eTalI kiMmata ApaNe ApI daIzuM? e Tebala lokhaMDanuM che ke lAkaDAnuM, lAkaDuM hoya to e kaI jAtanuM, lAkaDuM che, Tebala navuM che ke junuM, junuM hoya to keTalA varSa vaparAyeluM che, sAcavIne vApareluM che ke darakAra vinA, enI uMcAi, laMbAI, pahoLAI, eno ekaMdare dekhAva, ene banAvanAra kArIgara ke kArakhAnuM ane ene vecanAra vyApArI vagere badhuM ja ApaNe vicAravuM paDe che. . jaina tattvajJAne je cAra sAdhano batAvyA che te dravya, kSetra, kALa ane bhAva viSe ahIM vicAra karIe. TebalanuM dravya eTale lAkaDAnI jAta, kSetra eTale lAkaDuM dezI AyAta kareluM ke bIjA kayA sthaLanuM, Tebala ApaNA dezamAM baneluM che ke paradezathI taiyAra thaIne AveluM che; kALa eTale kyAre banyuM che, navu ke junu, ane bhAva eTale, ApaNe jyAre kharIdavA beThA chIe tyAre, te vakhate, enI hAlata, eno dekhAva ane enI majabutAI vagere. Ama A cAra daSTikoNathI tapAsatA A Tebala viSe ApaNI samakSa eka pUrNa citra taiyAra thaI jAya che. enI kiMmata nakkI karavAmAM pachI ApaNane kazI muzkelI paDatI nathI. ApaNI jarUrIyAta, urgencytAkIda-vagere bIjA daSTibiMduo paNa A prazna aMge nirNaya karavAmAM ApaNane madada kare che. A thaI jaDa padArthanI vAta, have ApaNe, caitanyasvarUpa koI eka manuSyanI e vAta karIe. enuM moTuM joIne, e vyakti viSe ApaNe keTalI vAta karI zakIzuM? nara, nArI ke nAnyatara e ApaNe prathama nakkI karI laIzuM. have AmAMthI naranI vAta karIe. e koNa? kyAMno? kyA dezano? kyA ane kevA kaTuMbamAM janmelo? dhanavAna? khAnadAna ? enA raMga, rUpa, zarIranI hAlata, saMskAra, bhaNatara, samajaNa, AbarU vagere vagere keTalI badhI vAtono vicAra ApaNane Avaze ? enA bAhya lakSaNo uparAMta aMtargata rIte tapAsatA paNa kevuM avanavuM ApaNane jovA maLaze? - pratyeka vastu paraspara virodhI evA anaMtaguNadharmAtmaka, aneka prakAranI vividhatAothI bharelI che. enuM udAharaNa, koipaNa eka mANasane barAbara samajavAnI ApaNe koziSa karIe to ApaNane maLI raheze. A mANasanI koipaNa eka, be ke cAra bAbato viSe vicAra karIne, ene mATe tadana spaSTa ane cokkasa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 44 ma anekAMta ane syAdvAda abhiprAya ApaNe ApI zakIzuM? nahi ja ApI zakIe. AnAthI e spaSTa phalita thayuM ke koipaNa eka aMtathI (eka ja bAjuthI) koIpaNa cIjane joIne ApaNe abhiprAya nahi ApI zakIe. anekAMtavAda ApaNane evI sonerI ane amUlya zikhAmaNa Ape che ke "koipaNa bAbatano nirNaya karatA pahelA, ene aneka aMtathI maLI zakatI tamAma vastuothI-tapAso. keTalI sarasa vAta che A? ahIM thoDIka ucca bhUmikAne lagatI vAta karIe. " . " anekAMta daSTithI jaina dArzaniko kahe che ke "je vastu tattvasvarUpa che, te atattvasvarUpa paNa che; je vastu sat che, te ja asatu paNa che, je eka che, te aneka paNa che; je nitya che, te anitya paNa che; Ama, pratyeka vastu paraspara virodhI evA guNadharmothI bharelI che." A vAta zarUAtamAM ja kahI dIdhI hota to e vAMcIne ApaNe moDhuM bagAData ane saMbhavataH ahIM sudhI pahoMcyA ja na hota. paraMtu, atyAra agAu je thoDuMka vivecana thaI gayuM che, te ApaNI samajaNamAM yathAzakti AvI gayuM che; eTale, A vAto have tadana pheMkI devA jevI to ApaNane nahi ja lAge. Ama chatAM eka prazna svAbhAvika rIte upasthita thaze. "je sata che te ja vastune asat zI rIte manAya?' dekhIto A prabaLa virodhAbhAsa, beThelA mANasane Ubho karI de evo AghAtajanaka ja e pahelI najare lAgavAno. sAmAnya samajaNavALA mANasonI vAtane to hamaNAM bAju para mUkIe. jeo bahuzruta vidvAnomAM khape che, evA mANaso paNa asaMbhava gaNIne dhUtakArI nAMkhavA prerAya evI asAdhAraNa A vAta che. paraMtu evuM nathI. eka ja aMtathI nirNaya karavAno hoya to A vAta pheMkI devA jevI ja lAge. paraMtu, jaina dArzanikoe anekAMtavAdanI daSTithI aneka judA judA dRSTibiMduo ane vicArasaraNIone eka sAthe vicArIne pachI ja A vAta karI che e ahIM bhUlavAnuM nathI. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI cAre cAra apekSAe sAte sAta naya dvArA karelI tulanAo ane saptabhaMgInA koSTakathI eno tALo meLavyA pachI ja jaina zAstrajJoe, A vicitra dekhAtI paNa vAstavamAM 'pUrNa satya' evI vAta karI che.. vyavahAranuM eka nAnuM sarakhuM daSTAMta laie. amuka auSadha amuka mAMdA mANasa mATe kAmanuM che ane bIjA mAMdA mANasa mATe nakAmuM che e svIkRta hakIkata che. AthI A eka ja auSadha "kAmanuM ane nakAmu che eno inkAra thaI zakaze? anya mata dharAvatA jainetara dArzanikono, jaina tattvajJAnanA anekAMtavAdanI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama anekAMtavAda ma ma ma 45 thI sAme moTAmAM moTo vAMdho e che ke "je vastu sata che te ja vastu asata kevI rIte hoi zake ? je nitya che te anitya kevI rIte hoi zake?" eka ja vastumAM be paraspara virodhI guNadharmonuM hovuM temane AkAzakusumavat lAge che. AMma lAgavAnuM kAraNa, temaNe eka vastune eka ja bAjuthI, eka ja svarUpe joI che ane bIjA svarUpo-bIjI bAjuo-jovAno prayatna nathI karyo, te che. satyamAM asatya kevI rIte hoI zake ? A sIdho sAdo savAla che. Ano sAdo javAba zodhavA mATe ApaNane dararoja thatA aneka anubhavone ApaNe smRtipaTa para pAchA lAvIzuM to Avu to ghaNu ApaNane jovA maLaze. AmA yAda rAkhavAnI khAsa vAta e che ke jaina tattvavettAoe vastunA AkhA svarUpane najara samakSa rAkhIne A vAta karI che, koI eka aMga ke svarUpa aMge e vAta nathI karI. pANImAM thatAM ziMgoDAnI vAta laie. uparathI te kALu che ane aMdarathI dhoLu, ene mATe alaga alaga vAta karavI hoya to tene kALu athavA dhoLu ema e vAta karI zakAze. paraMtu, samagra svarUpe e "kALuM ane dhoLuM che evI eka ja vAta karavI paDaze. eka mANasane mATe ApaNe 'gauravarNa' ema kahI zakIzuM. paraMtu samagra mAnavajAta mATe ApaNe aneka raMgonI vAta eka sAthe karavI paDaze. pUrNacaMdra mahopAdhyAya nAmano eka vidyArthI enA vargamAM prathama naMbare pAsa thayo che. ene mATe A vidyArthI prathama naMbare pAsa thayo' ema kahIzuM tyAre, enA varganI apekSAe e "satya vacana che. paraMtu bIjA vargonA pariNAma viSe vicAra karIzuM to, bIjI apekSAe, e "asatya vacana' paNa che. eka bIjI vAta laIe. eka vastu jenA AdhAra para TakI rahI hoya tenAthI, te AdhArathI bhinna hoI zake nahi e vAtano svIkAra to sau koI karaze. zarIrano Akhoya bhAga enA be paga upara AdhAra rAkhIne cAle che tathA sthira rahI zake che. ahIM paga zuM enA zarIrathI bhinna che? nathI ja. evI ja rIte, satyanuM astitva asatyanA AdhAra upara ja nirbhara che. A vAta jarA dhyAnapUrvaka vicAro. asatya jo na hota to satyanI AvazyaktA ja kyAM hatI? asatya jo nA hota to satyanI gaNanA ja koNa karata? jagatamAM asatya che mATe ja satya che; satya che mATe ja asatya che. bemAMthI eka nahota to bIju paNa na hota ekane laI lo to bIju ApameLe gUma thai jAya che. ekanI gerahAjarImAM bIjuM nirarthaka banI jAya che. AnAthI e spaSTa samajAze ke satya ane asatya baMne ekamAM ja eka sAthe ja rahelA che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 makAno anevaMta ane svAdvAda , anekAMtavAdano AdhAra laine tapAsIzuM to spaSTa darzana thaze ke sat ane asat e be judA tattvo nathI. ekanuM astittva bIjAnA astittvane kAraNe ja, bIjAnA AdhAre ja che. eka jo nAza pAme to bIjuM nirarthaka banI jAya; enI AvazyakatA, upayogitA ke astitva pachI rahe ja nahi. A vAtano pUrNa gaMbhIratA ane uMDANapUrvaka, anekAMtavAdano Azraya laIne vicAra karavAmAM Ave to turata ja samajAI jaze ke sat ane asat judA dekhAtA hovA chatAM e bhinna nathI. sat vinA asat saMbhave ja nahi ane asat vinA satuM. saMbhave ja nahi. eTale, paraspara virodhI dekhAtA A tattvo anyonyanA AdhArarUpa hoi, tattvataH baMne eka tattvanAM be svarUpo che. anekAMta daSTithI e baMne judAM paNa che ane eka paNa che. evI ja rIte, nitya-anitya', "dharma-adharma', "eka-aneka' viMgere baMdhA paNa paraspara virodhI guNadharmo hovA chatAM, vAsvatamAM eka ja che, samagrarUpe eka ja che. e traNe joDakAMomAM bemAMthI ekane tame dUra karo to bIjAnuM astitva Automatically-ApoApa maTI jAya che. A vAta barAbara svIkArIne ApaNe cAlIe to vyavahAramAM naDatI aneka muMjhavaNono aMta AvI jAya. prakAza ane aMdhakAra A be tattvonI ApaNe vAta karIe. dekhItI rIte e baMne judAM tattvo che. e baMnenuM kArya paraspara virodhI che. have koI ema kahe ke prakAzamAM aMdhakAra paNa che ane aMdhakAramAM prakAza paNa che, tathA e baMne vAtane bhegI karIne ema kahe ke eka ja vastumAM prakAza tathA aMdhakAra baMne sAthe rahe che, to pahelI najare e vAta koI nahi mAne. paraMtu ApaNe pUchIe ke avakAzamAM jyAre prakAza hato tyAre aMdhakAra kayAM gayo hato? prakAzanuM Agamana thatAM aMdhakAra kyAM gayo? vicAra karatAM jaNAze ke aMdhakAra je hato te prakAzamAM samAI gayo. evI ja rIte aMdhakAra jyAre Avyo tyAre prakAza je hato te aMdhArAmAM vilIna thaI gayo, maLI gayo. A prakAza ke aMdhakArane javA mATe, chupAvA mATe, bIjuM koI sthAna to che ja. nahi. eTale, je jyAM hato, te tyAM ja rahyo; athavA je prathama nahoto, te pachIthI AvanAramAM hato ja; ane je Avyo te prathama je hato temAM hato ja; ema kahevAmAM zuM harakata che? enI sAme dalIla kevI rIte thaI zake? je badalAyuM te to mAtra avasthA athavA samaya. rAtanI apekSAe aMdhakAra ane divasanI apekSAe prakAza ApaNe joyA. paraMtu, e baMneno AdhAra eka ja hovAthI, paraspara virodhI guNadharmo dharAvatA hovA chatAM e baMne ekamekamAM samAyelA che eno InkAra zI rIte thaI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - anekaMtavAda - 47 zakaze? A lakhANa mArA gharanA eka oraDAmAM besIne huM lakhI rahyo chuM. vijaLInI battInI cAMpa dabAvatA prakAza thAya che. pharIvAra virUddha dizAmAM dabAvatA aMdhArU thAya che. oraDo eka ja che. cAre taraphathI baMdha karelo che. ajavALa thatA aMdhAru kyAM gayu? temAM ja samAI gayuM. aMdhArU thatAM ajavALuM kyAM gayuM? temAM ja vilIna thaI gayuM. samajAya che? A vAta to phakta udAharaNa mATe karI che. tattvadRSTithI paNa, jaina zAstrakAroe aMdhakAranA ane prakAzanAM pudagalone eka ja mAnelA che. avasthAbhede te aMdhakAra ane prakAza rUpe bane che. '. AnAthI e spaSTa thaze ke paraspara virodhI guNadharmo dharAvatA A tattvo, vAstavamAM eka ja.tattvanA aMtargata tattvo che. A vAta samajavAmAM anekAMta daSTithI kaMi muzkelI nahI paDe. | vedAMtanA anuyAyIo A vastuno virodha kare che tyAre to bhAre moTuM Azcarya thAya che. temanA mata mujaba prathama je hatu te zuddha, vizuddha, nirbheLa brahma hatu. e brahma parama cetanasvarUpa hatuM. A brahmamAMthI mAyAnuM sarjana thayuM ema teo kahe che. A "brahmaTa ane "mAyA e baMne paraspara virodhI guNadharmo dharAvatA tattvo che. brahma, zuddha che ane mAyA, azuddha che. A mAyA jo brahmamAMthI AvI to eno spaSTa artha e thayo ke, AvatAM pahelAM e mAyA brahmamAM hatI ja ane jo hatI ja, to "pachI, e zuddha brahmanI aMdara ja eka azuddha tattva paNa hatuM ja. Ama, vedAMtanI kalpanA mujaba, zuddha ane azuddha evA be paraspara virodhI tattvo eka sAthe ja hatA. AmachatA, A vAtano teo svIkAra karatA nathI. jo kare, to pachI, "pratyeka vastu paraspara-virodhI evA guNadharmothI yukta che evI jaina tattvajJAnanI vAtano svIkAra paNa emaNe karavo ja paDe. * jaina dArzaniko to kahe che, ke "brahma' e jo vedAMtanA jaNAvavA mujabanuM zuddha tattva hoya, to, azuddha evuM "mAyAnuM tatva temAMthI janmI zake ja nahIM eTale kAM to "brahma kevaLa zuddha svarUpa nahotuM. athavA, 'jo e azuddha svarUpa hatuM to mAyA temAMthI janmI nahotI e baMne vAto ApaNI samajaNamAM AvI jaze. A rIte, baba ane mAyAnA paraspara saMbaMdhane brahmavAdI vedAMtIo je rIte samajAve che e vAta ayukta che ema puravAra karavAmAM zuddha tarka ane nyAya che. - anekAMtavAdanI A vAtane, have jarA sAdI sapATI para ApaNe lAvIe. A 'sapATI', anekAMtavAdanI nahi paNa ApaNI samajaNanI che, eTaluM jarA yAda rAkho. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 48 gAmaDA mAM anekaMta ane syAdvAda A eka mANasa, jemanuM nAma misTara jonsa hovAnuM ApaNe kalpI laie. A misTara jonsanI ApaNe aMtargata tapAsa karIe. mANasa to eka ja che; paraMtu te sAro che ane kharAba paNa che. te dayALu che ? ane ghAtakI paNa che. te udAra che ane kaMjusa paNa che. te kSamAvAna che ane krodhI paNa che. te ahiMsaka che ane hiMsaka paNa che. te satyavaktA che ane sarAsara juTho paNa che. te sajjana che ane labADa-durjana paNa che. te nAno che ane moTo paNa che. te vAcALa che ane mIDho paNa che. te jJAnI che ane ajJAnI paNa che. AvI paraspara virodhI vAto koI eka ja mANasa viSe koI kahe to temAM sAcuM zuM? paraMtu A misTara jonsamAM paraspara virodhI evA e badhA ja lakSaNo che. A vAta puravAra karavAmAM kazI muzkelI nahi paDe. misTara jonsane judI judI sthitimAM, judA judA sthaLomAM, judA judA prasaMgoe bhinna bhinna saMyogomAM ane bhinna bhinna vyaktio sAthe tadana virodhI evuM vartana karato ApaNe joI zakIzuM. patnI pratye premALa ane nokarI pratye krUra vartana calAvatA AvA jonsa ghaNAya jovA maLaze. enA je paraspara virodhI guNo upara batAvyA che te dareka prakAranuM vartana calAvato ApaNe joI zakIzuM. AvI ja rIte, dravya, kALa ane bhAvanI apekSAthI, 'temanuM vartana paraspara virodhI che," evuM vidhAna ApaNe ghaNA mANaso mATe avazya karI zakIzuM. e ja rIte e pratyeka guNane lagatI judI judI vAta karavAnI haze tyAre misTara jonsanA badhA vartanane alaga alaga rIte varNavavA mATe, varNana karatI vakhate, misTara jonsa "sAro mANasa che,' 'misTara jonsa kharAba mANasa che." evI alaga alaga judI judI vAta paNa ApaNe karI zakIzuM.. syAdvAda ane saptabhaMgIno AgaLa upara jayAre ullekha Avaze, tyAre A misTara jonsanuM daSTAMta, e viSayone samajavAmAM khUba upayogI thaI paDaze. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI je cAra apekSAo, jaina dArzanikoe batAvI che, tene, e apekSAe lakSyamAM rAkhIne A badhu vicArazo to badhu ja divA jevu spaSTa samajAze. A cAra apekSAo viSe eka svataMtra prakaraNamAM, AgaLa upara, ApaNe vicAra karavAnA chIe. eTale, ahIM to teno ATalo ullekha mAtra karyo che. daSTine ane vicAra zaktine sApha banAvavAmAM A cAre bAbato khUba upayogI che. pratyeka bAbatane anekAMtavAdanI eraNa para ApaNe tapAsatA thai jaIe to te pratyeka vastunuM spaSTa darzana thayA uparAMta eka bIjo paNa lAbha, ghaNo moTo Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di anekAMtavAda dAdA 49 ju lAbha. ApaNane thai jaze. "anekAMta dRSTi ApaNane prApta thaze ke tarata ja "samabhAva' ApaNAmAM ApoApa AvI jaze. A kaMI nAnosUno lAbha che?" are, A to saMsAramAM svarga utAravAnI vAta che. ahIM ApaNe eka ramaNabhAI nAmanA gRhasthanI vAta karIe, te bhAi anekAMta daSTi barAbara samajelA che. emanAM patnI ramAnDena ochuM bhaNelA che. emanI putrI ramyabALA grejyueTa che. ramAnDenamA ummarano anubhava che. ramyabALAmAM yauvananuM vRMkhalapaNuM che. A mAtA ane putrI vacce vAta-vAtamAM cakamaka jhare che, kAraNake to vAta evI ugra banI jAya che ke pADozI popaTalAla paNa samasamI uThe che. "mAre AvI bairI ke chokarI hoya to huM to jhADu laIne e baMnene jhUDI nAkhuM ema popaTabhAIe emanA patnI pArvatInTenane kahyuM. paNa ramaNabhAInI svasthatA jaLavAI rahe che. patnI ane putrI e baMnenI svAbhAvika tathA sAMyogika maryAdAone anekAMta daSTithI ramaNabhAI ja samaje che. eTale gusse thai bUmAbUma karavAne badale teo e baMnene zAMtithI samajAve che. ramaNabhAIno svabhAva sacavAI rahe che, asamabhAva ke krodha temane aDatA nathI. karmabaMdhanathI teo bacI jAya che. anekAMta dRSTithI A je lAbha temane thayo te zuM nAnI sUnI vAta che? anekAMta daSTine lakSyamAM letAM AvI ghaNI badhI vAto ApaNane saraLatAthI samajAI jaze. pelA misTara jonsa viSe, temanI koI eka ja vAta laIne vicAravAnuM jema khoTuM che, tema, tattvavicAraNAmAM paNa koI eka ja vastu yA eka ja svarUpane najara sAme rAkhIne vicAravuM e paNa khoTuM che. samajAI gaI A vAta? - thoDoka vadhAre vicAra karIe. - jenA astitvano ApaNe vicAra karIe chIe, tenuM te astitva sarvathA ane cirakALa tenI te ja sthitimAM rahevAnuM nathI. A vAta jo ApaNe kabUla karIe, to pachI, avasthA (paryAya) badalAtA, te vastu Aje ja svarUpe dekhAya che tevA ja svarUpe te pachI dekhAtI nathI, tenuM te ja svarUpa pachI rahetuM nathI. A vAta paNa ApaNe kabUla karavI ja paDaze. eTale, jayAre, je avasthAmAM je vastunA astitvano svIkAra ApaNe karIe chIe, te svIkAra, zaratI-qualified-conditional-banI jAya che. e svIkAra pachI binazaratI-Unqualified or unconditional-raheto nathI. daSTAMta tarIke, kArelAne samArIne tenuM zAka banAvyA pachI, jamatI vakhate ApaNe "kArelAM Apo' ema kahetA nathI; 'zAka Apo' ema kahIe chIe. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Daa 50 anekAMta ane svAhAda kApaDamAMthI pATaluna banAvyA pachI ene jyAre dhobIne tyAM dhovA lai jaie chIe tyAre "kApaDa dhovAnuM che' ema ApaNe kahetA nathI; pATaluna dhovAnuM che' ema ApaNe kahIe chIe. AvAM ghaNAM dRSTAMto ApI zakAya. putranuM nAma pravINa pADyA pachI, "putra kyAM gayo' ema koi pitA bolatA nathI, "pravINa kyAM gayo' ema pUche che. cAmaDAmAMthI caMpala bane tyAre e cAmaDu maTI jAya che evuM nathI hotuM; chatAM ApaNe "cAmaDu kyAM gayuM?" ema kahevAne badale "caMpala kyAM gayA" ema pUchIe chIe. avasthA - svarUpa - palaTAtAM paristhiti kevI palaTAi jAya che e have barAbara samajAze. evI ja rIte, eka svarUpanuM astitva jyAre rahetuM nathI tyAre tenuM e nAstitva na+astitva paNa nirbheLa rahetuM nathI. e paNa zaratI banI jAya che, zAkamAM kArelAM nathI ja, DagalAmAM ke pATalunamAM kApaDa nathI ja, pravINamAM putra nathI ja ane caMpalamAM cAmaDuM nathI ja evuM koI kahI zakaze nahi. avasthA ke svarUpa palaTAtA eka svarUpa jyAre mukhyapaNe ApaNI najara samakSa Ave che, tyAre, tenuM te pahelAnuM svarUpa gauNapaNe temAM hoya ja che. paryAya (avasthA) badalAtAM ane kALa (samaya) jatAM, padArthomAM zuM zuM pheraphAro thAya che, e paNa ApaNe joi laie. anya darzanamAM jene 'utpatti, sthiti ane laya." evI traNa avasthAo batAvI che, tene jaina dArzanikoe, "utpAda, vyaya ane dhrauvya' evI avasthA gaNAvI che. * , mULa dravyo anAdi che eTale utpattino prazna ja raheto nathI, paraMtu bIjI koi avasthAmAMthI je navI avasthAnuM pragaTIkaraNa thayuM ene, utpattine bale utpAda evuM nAma ApavuM te taddana satarka ane sayuktika che. dravyanI sthiti je dekhAya che temAMya pratipaLe pheraphAra thato ja rahe che. AthI ene "vyaya' evuM nAma ApyuM. ApaNuM jIvana ApaNe tapAsIe to te, sthitivALuM hovA chatAM, pratipaLe vaparAtuM kharcAtuM ja rahe che. eTale, 'laya' zabdane badale 'vyaya' zabda jo vAparIe to te tadana susaMgata-appropriate che. vaLI badhuM ja kAyama che eTale laya kyAM thayo? je laya dekhAya che, te to astitvanI eka avasthAnuM eka svarUpa mAtra che. kharI rIte to bIjuM koI svarUpa dhAraNa karavA ja te adazya banatuM hoya che. sthitine badale jaina dArzanikoe, "dhrauvya' zabda vAparyo che. A paNa sahaja samajAI jAya tevI vAta che. vastunI avasthA jyAre palaTAya che tyAre tenuM mULa-dhruva svarUpa to temAM hoya ja che. agnimAMthI je dhumADo nIkaLe che te uMce AkAzamAM adazya thato dekhAya che; paNa teno nAza thato nathI. e dhumADo uMce uMce AkAzamAM jaIne Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA cAra AdhAra manamamamamAM 71 have, A kerIno karaMDIo dasa divasa pahelA lAvIne rAkhelo che; jyAre keLA AgalA divase sAMje lAvIne mUkyA che. jayAre lAvIne mUkyA tyAre baMne kAcA hatA. khAvA mATe pAkIne taiyAra to e baMne phaLo upara jaNAvelA divase savAre sAta vAge thayA. ahIM khAsa samajavAnuM e che ke e baMne phaLone pAkavAno samaya savAranA sAta vAgyAno nathI. te te phaLanA pAkavAnAM kALano-samayano-prazna jyAre upasthita thAya tyAre yogya samajaNa ane gaNatrIthI ApaNe kahIzuM ke kerIno (pAkavAno) samaya dasa divasano che ane keLAno (pAkavAno) samaya bAra ke soLa kalAkano che. A dRSTithI, e baMneno, kAcAmAMthI parivartana pAmIne pAkA banavAno kALa-samaya-alaga alaga thayo. sAdI samaja mATe thoDAka dRSTAMto laie. 1. RSabhadeva bhagavAnanA nirvANa pachIno kALa = agaNita lAkho varSa. 2. varasAdane paDavAno kALa = comAsu (A rIte badhI Rtuono kALa samajavo.) 3. bhagavAna mahAvIranA AyuSyano kALa = te vakhatanA 72 varSa. 4. tIrthaMkara prabhunA nirvANano kALa = je samaye nirvANa pAmyA che. 5. mATIno pANImAM palaLavAno kALa = benuM mizraNa thatAM jeTalo samaya lAge te kALa, . Ama jyAre koIpaNa vastu aMge kALanI apekSAnI vAta ApaNe karIe tyAre te te vastunA udbhava aMgeno, pariNamanano astitvano, tathA kArya karavA aMgeno kALa ema samajavAnuM che. AmAM paNa viveka buddhino upayoga barAbara karavo. * cotho AdhAra che "bhAva" ahIM bhAva zabdano artha "vastunA guNadharma evo thAya che. dAkhalA tarIke ( rUpa, rasa, gaMdha, sparza, AkRti kArya (Function) vagere. badhuM bhAvamAM AvI jAya. TuMkamAM, vastunA guNa, zakti ane pariNAmane "bhAva" kahevAmAM Ave che. aMgrejImAM ene Quality and functions of the substance kahevAmAM Ave che. A je guNadharma, lakSaNa, prakAra, jAta, varga vigere che te Ever changing samaye samaye palaTAtA rahe che. A bhAva, e, dareka vastuno potapotAno svabhAva che. pratyeka vastunA svabhAva bhinna bhinna hoya che. eka vastunA svabhAvanI bIjI vastunA svabhAva sAthe samAnatA hoI zake che, paNa "ekatA" nathI hotI. matalaba ke dareka vastuno potapotAnI alaga alaga bhAva - svabhAva hoya che ane A bhAva parivartanazIla * K. DA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para pANI anemaMta ane syAdvAda pramANa judo judo banI jAya che. A badhuM ApaNe sAcu mAnIe ja chIe. badhA mAne che. A badhuM e niHzaMka puravAra kare che ke koIpaNa padArthamAM paraspara virodhI evA guNadharmonuM astitva hoya ja che. A vAtano svIkAra karavAmAM have kazI aspaSTatA nahi rahe, kaMi muzkelI nahi rahe. jaina dArzanikoe anekAMtavAdano Azraya laine AvI ghaNI vAto spaSTatAthI samajAvI che. Adhunika manovijJAna zAstrIo kahe che ke, dareka mANasomAM DaoNkTara jekilA ane misTara hAiDanI jema' paraspara virodhI, uttara dhruva ane dakSiNa dhruva jeTaluM aMtara dharAvatI vRttio hoya ja che. eTale, koipaNa saMsArI mANasane sarvathA sAro athavA sarvathA kharAba-bro-ema kahI zakAya ja nahi. . eka sajjane potAnA nAmathI eka sArvajanika davAkhAnuM bAMdhavA mATe doDha lAkha rUpiyA ApyA. emanA eka gumAstAne oparezana karAvavA mATe jarUrI pAMcaso rUpiyA ApavAnI temaNe ghasIne nA pADI. pariNAme jarUrI sAravAra pelo gumAsto meLavI nA zakyo ane enuM avasAna thayuM. A eka sAcI banelI vAta che.. A sajjana mATe ApaNe zuM kahIzuM? dayALu? udAra? nirdaya? adhama? javAba ApavAnI kazI AvazyakatA nathI. saheje samajAI jAya evI vAta che. AvA AvA to aneka dRSTAMto bhinna bhinna kSetromAM jovA maLaze. e badhA uparathI saheje samajAze ke "eka ja vastu che ane nathI" ema jayAre jaina dArzaniko kahe che te anekAMta dRSTithI kahe che ane te yathArtha che, ema kahevAmAM teo tadana sAcA che. A vAtano svIkAra ApaNe karavo ja joie. anekAMta dRSTinI AvI vAto khUba ja samajavA jevI che. jo barAbara samajAI jAya, to pachI jagata ane jIvananI tamAma samasyAono ukela bahu ja saraLatAthI AvI jAya. anekAMta daSTi rAkhIne A vAtano vadhAre vicAra karIzuM to, eka ja vastumAM sattva ane asattva, nityatva ane aniyatva temaja etva ane anekatva vagere eka ja samaye rahe che, e samajavAmAM kazI muzkelI nahi naDe, e badhuM jovA ane samajavA mATe, anekAMtavAdano Azraya levo paDaze. eno AdhAra jo na laIe to te ApaNane kadIpaNa nahi samajAya. eka ane aneka eka sAthe eka samaye rahe che, te samajavAmAM to AjanA A vijJAnavAdI aNu-paramANu-saMzodhana yugamAM kazI muzkelI nahi paDe. vastunuM nityatva ane anityatva samajavuM paNa saheluM che. badhuM ja parivartanazIla che; A vAta to sau koI svIkAre che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 53 tathA avasthA (paryAya) bhede eka ja vastu aneka parivartano pAme che. e parivartanazIla che eTale ene anitya kahI zakAya-anitya che. chatAM, enuM mULa dravya, judA judA svarUpamAM paNa emAM kAyama rahe che, eTale ene nitya paNa kahI zakAya-nitya che. ekaluM nitya kahevuM e jema khoTuM Thare tema ekaluM anitya kahevuM e paNa khoTuM che. A parivartana paNa sahasA-ekAeka nathI thatuM. e eno samaya le ja che. kapaDuM ekadama meluM thatuM nathI, cokhAmAMthI bhAta ekadama nathI banI jato, ghauMmAMthI sIdhI roTalI nathI banatI ane bALaka ekadama vRddha nathI banatuM. A badhAno eka kALakrama che. AvA badhA parivartano chatAM enI mULa vastuno sarvathA nAza paNa nathI thato. koipaNa padArthanA eka svarUpano nAza thatAM, bIjA svarUpe te dekhAva de ja che. enA mULa dravyano A parivartanane kAraNe sarvathA nAza thato nathI. agninA saMparkamAM AvIne pANI baLI jAya che, varALa banIne UDI jAya che. e varALane yAMtrika goThavaNathI bIjA koi vAsaNamAM jhIlI levAya to pAchuM tenuM pANI thAya ja che; pachI bhale ene 'DIsTIlDa voTara' nA nAmathI oLakho. e varALamAM paNa pANInuM mULa svarUpa to sacavAyuM ja hatuM. pANImAM je be prakAranA vAyu H,O che, te paNa tenAM badhAM ja parivartano daramiyAna temAM eka yA bIjA svarUpe rahe ja che. mATImAMthI ghaDo jyAre banAvyo tyAre te ghaDAnA svarUpamAM paNa mULa padArtha mATInuM astitva to rahyuM ja. e ghaDAnA jyAre TukaDA thAya che, tyAre, enA e * bIjA svarUpamAM paNa mULa dravya mATInuM astitva hoya ja che. e ja nyAye tattvajJAnanI bhUmikA u52, koipaNa vastutattvane sarvathA satya ke sarvathA asatya, sarvathA nitya ke sarvathA anitya ema mAnavuM e paNa bhUla che. badhA ja vastutattvo jevA che tevA ja rahevAnA hoya, emAM paraspara virodhI guNadharmo jo na hoya ane e parivartanazIla na hoya to pachI enuM astitva kevaLa nirUpayogI banI jAya che. patthara eka kALe jevo ane jevaDo che, tevo ane tevaDo ja jo sarvakALe te rahevAno hoya, to pachI eno artha e thayo ke tenAmAM kriyAzIlatA nathI. have, enAmAM kriyAzIlatA jo na hoya, to pachI enA dvArA kaMi paNa kArya thAya evI AzA kema rAkhI zakAya ? evI ja rIte, brahmane ekane ja mAtra satya mAnavAmAM Ave ane enA astitvane taddana sthira tema ja aparivartanazIla mAnavAmAM Ave, to pachI, enAmAM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA 54mA anekAMta ane syAdvAda thI kriyAzIlatAno abhAva hoI enI upayogitA zuM? jagatane jo sarvathA mithyA ja mAnavAmAM Ave, to pachI, jene vAstavika (satya) mAnavAmAM Ave che tevA brahma sAthe eno saMbaMdha joDI ja kevI rIte zakAya? evI ja rIte jaDa ane cetanane ekabIjAthI tadana bhinna ja mAnavAmAM Ave to pachI, ekanI asara bIjA upara thAya evI AzA paNa kema rAkhI zakAya? jagata jo parivartanazIla hoya to pachI, e jagatamAMthI utpanna thayuM hovAnuM vaidika tattvajJAnIo mAne che ne batAve che, te brahma paNa, parivartanazIla ja hovuM joie, ema jo na hoya to eka nitya ane aparivartanazIla brahmamAMthI anitya ane parivartanazIla jagatu udbhave ja kevI rIte? ekAMta nityamAMthI anitya ke ekAMta anityamAMthI nityano svataMtra udbhava kadI saMbhavI zake ja nahi. A vAta jaina tattvajJAnIoe khUba ja bhArapUrvaka ane asaMdigdhapaNe kahI che. e vAta khUba samajavA jevI che. dvata, advaita ane enA badhA phAMTAomAMthI tathA kSaNikavAda vagere badhAM ekAMta tattvajJAnomAMthI A badhI samajaNa maLatI nathI. kemake e badhA pAchaLa darzAvyuM che te mujaba eka naya (ekAMtajJAna)nA AdhAre ane ekAMtika nirNayo dvArA racAyA che. e badhAnI sAme sarovaranA samUha samakSa ghUghavatA mahAsAgara samo jaina tattvajJAnano anekAMtavAda ubho che. enI samajaNa e ja sAcI samajaNa che. A vAta svIkAravAmAM have kazI Apatti rahe che? nathI rahetI. haju thoDuMka vizeSa spaSTikaraNa karIe. satya ane asatyane badale ApaNe satya ane asatva evA be zabdo mUkIe. A baMnemAM paraspara virodhI evA guNadharmo che. paNa, ahIM ApaNe pelI cAra apekSAone, catuSTayane lAvIne mUkIzuM to jaNAze ke svadravya kSetrakALabhAvathI je sattva che, te ja sattva paradravyakSetrakALa bhAvathI asattva che. A dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAmAM sva zuM ane para zuM? A vAta navI AvI, kema? ApaNe enuM vivaraNa AgaLa karavAnA chIe. eTale, ahIM ene emaja rahevA daIne AgaLa cAlIe. paraMtu kazA saMbhramamAM na rahevAya eTalA khAtara eka TUMkI samajaNa ApaNe ahIM laI laIe. jayAM pote che e "sva' ane jayAM "pote' nathI e "para'. A viSaya upara ApaNe AvIye tyAM sudhImAM Ano thoDoka vicAra jo karI rAkhazo to te vakhate e samajavAnuM bahu saheluM thaI paDaze. - A rIte, asattva ane sattva, anityatva ane nityatva, anekatva ane ekatva vigere paraspara virodhI guNadharmavALI bAbatone te vastuone ApaNe jo Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane anekAMtavAda vividha bAjuothI joie to pachI e badhuM ekAMtAtmaka nahi paNa anekAMtAtmaka che, e vAta khUba ja saraLa rIte ane sahelAithI samajAze. A prakaraNane samApta karatAM pahelAM eka atizaya mahattvanI vAta have kahevAnI che. eka ja vastumAM aneka prakAranA guNadharmo hoya che e vAta jainetara tattvajJAnIoe paNa svIkArelI che. je loko anekAMtavAdane pUrNapaNe samajayA nathI e loko evo prazna pUche che ke "A to amArAmAM paNa che? jaina philasuphoe navuM zuM kahyuM?" ahIM ja, jaina dharmanI viziSTatAnuM darzana thAya che. pratyeka vastumAM aneka guNadharmo hoya che, e dekhADavA mAtrathI ja jaina tattvajJAnane anekAMtavAda nAma nathI apAyuM. jaina darzane e vastu, e vAta, sAbita karI batAvI che. . taduparAMta, e pratyeka vastumAM paraspara virodhI evA tattvo 'eka sAthe rahelA che ane vastu mAtra "anekaguNadharmAtmaka nahi paNa paraspara virodhI evI anekaguNadharmAtmaka che ema jaina tattvajJAna kahe che. A je virodhI guNadharmo che te ekAMta dRSTithI dekhAtA nathI. anekAMta dRSTithI ja ene joI tathA samajI zakAya che. jaina tattvajJAnanI, anekAMtavAdanI, je viziSTatA che te A che. A kaMI nAnI sUnI viziSTatA nathI. tattvajJAnanA viSayamAM e eka mahAnuM siddhi che. eTalA mATe ja A anekAMtavAdane tattvaziromaNI mAnavAmAM AvyuM che. koi eka vastu sat che. nitya che ane eka che eTale e anekadharmavALI to thaI; paraMtu A rIte aneka dharmAtmaka hovA mAtrathI ja ene anekAMtAtmaka nahi kahI zakAya. paraMtu, te sat temaja asata, nitya temaja anitya, eka temaja aneka, evA paraspara virodhI guNadharmone, eka ja kALe potAnAmAM samAve che ane eTalA mATe ja tene anekAMtAtmaka kahevAmAM Ave che. A vAta khUba khUba dhyAnapUrvaka ane pUrNa rIte barAbara samajI levA jevI che. eka mANasa dayALu che, udAra che, mIThAbolo che, paropakArI che, kSamAvAna che, cAritryazIla che, dhairyavAna che, hiMmatavAna che, zAMtamUrti che, dharmaparAyaNa che, dAnazIla che, vagere vagere ghaNA guNo enAmAM che. enA pratyeka judA judA guNanuM alaga alaga darzana thavAthI A nirNaya bAMdhI zakAya che. paraMtu tethI, A nirNayane ApaNe anekAMtAtmaka nahi kahI zakIe. e dareka guNono vicAra karatI vakhate, dRSTi ane samajaNa, te te eka ja guNa puratI maryAdita rahetI hovAthI, e badhA guNono saravALo karo tyAre paNa, e nirNaya ekAMtika ja rahe che. paraMtu jayAre e badhA guNonI viruddhanA avaguNo paNa e mANasamAM che e vAta ApaNe puravAra karavAnI hoya ane guNo tathA avaguNonA paraspara virodhI dharmonuM eka sAthe kathana Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pasaMdaga karavAnuM hoya tyAre te anekAMta dvArA ja sAbita karI zakAya. A uparathI e spaSTa samajAze ke paraspara virodhI evI bAbato eka ja vastumAM che e vAta jyAre puravAra karavAnI hoya, zodhI kADhavAnI hoya, samajavAnI hoya tyAre ja anekAMtavAdanI AvazyakatA utpanna thAya che. vadhAre spaSTa vAta e phalita thAya che ke anekAMtavAdano Azraya ApaNe na laie, to pachI, sAcA nirNaya upara ApaNe pahoMcI zakIe ja nahi. anekAMta ane syAdvAda vaga ATalA saMkSipta vivaraNa pachI anekAMtavAdanI eka TUMkI vyAkhyA jo ApaNe karavI hoya to ema kahI zakIzuM ke : "eka ja vastumAM rahelAM paraspara virodhI guNadharmo ane tattvone khullA karIne je batAvI zake te anekAMtavAda. ethI viparIta, koipaNa vastuno nirNaya karavAmAM anekAMtavAdano Azraya na levAmAM Ave to, te aMgeno tevo nirNaya sAco hoi zake ja nahi.'' anekAMtavAda viSe ATalI spaSTa samajaNa laine have ApaNe 'syAdvAda'nI vicAraNA para AvIe te pahelA eka khulAso karavAnI jarUra che ke A prakaraNamAM keTalIka bAbato ekathI vadhAre vakhata kahevAmAM AvI hovAthI punarukita doSa jevuM jaNAze kharUM; paraMtu viSayanI samajaNa vadhAre spaSTa thAya ane e samajaNa barAbara manamAM utare e hetuthI, irAdApUrvaka ema karavAmAM AvyuM che. have AgaLa cAlIe. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A syAdvAda syAdvAda anekAMtavAda viSe pAchaLanAM pAnAMomAM je lekhAi gayuM che, te vAMcyA ane vicAryA pachI A apratima tattvajJAna viSenI prAthamika samajaNa ApaNAmAM ThIka ThIka AvI gaI che, evuM mAnavAmAM have vAMdho nathI. ApaNe eTaluM to have barAbara samajI gayA chIe ke pratyeka vastu paraspara virodhI evA anaMta guNadharmothI bharelI che. vaLI e paNa samajAI gayuM che ke paraspara virodhI jaNAtA AvA tattvone anekAMta daSTithI jovAthI ja tenI samaja paDe che. A samajaNa ApaNane barAbara paDe tathA enuM spaSTa darzana ApaNane thAya tevuM koI gaNita ke paddhati jo ApaNI samakSa hoya, to te ApaNane khUba upayogI thai paDe. A mATe, jaina dArzanikoe "syAdvAda' nAmathI oLakhAtI paddhati batAvI che. anekAMta daSTithI e nakkI thayuM che ke pratyeka vastu paraspara virodhI evA guNadharmothI yukta hoya che. A bAbatane yuktiyukta ane satarka (Logically) raju karavA mATe je rIte joie te rIta, te paddhati, yAdvAda batAve che. syAdvAda', anekAMtavAda athavA apekSAvAda (sApekSavAda) nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. anekAMtavAda ane syAdvAda sAmAnya dRSTithI lagabhaga eka jevA lAge che, paraMtu e baMnene ApaNe spaSTa samajIe to jaNAze ke "anekAMtavAdanA tattvajJAnanI rajuAta karavA mATenI 'sAdUvAda eka paddhati che. anekAMta tathA syAdvAdano saMbaMdha vAcya-vAcaka jevo athavA "sAdhya-sAdhaka' jevo paNa ghaTAvavAmAM Ave che. ahIM ApaNe jo upamA ApavA besIe to anekAMtane suvarNanI ane sAduvAdane kasoTInI, athavA anekAMtane eka killAnI ane syAdvAdane e killA tarapha dorI jatA vividha mArgo batAvatA nakazAnI sAthe sarakhAvI zakAya. paraMtu, ahIM eka vastu spaSTa karavAnI jarUra che ke A anekAMtavAda ane syAdvAda, eka ja tattvavijJAnanA aMga hoI vastutaH baMne eka ja che. syAdvAda' zabdamAM 'syAt' ane 'vAda' evA be zabdo bhegA maLelA che. A 'cAtu' zabdano artha ApaNe barAbara samajI laie. AgaLa jyAre saptabhaMgI aMgenuM nirUpaNa Avaze tyAre temAM paNa A 'syAta' zabdane khUba ja mahattvano bhAga bhajavato ApaNe joizuM. eTalA mATe, A zabdano artha ApaNe prathamathI ja Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahA pa8 mI anemaMta ane syAdvAda mane barAbara samajI laIe. enA arthano spaSTa khyAla ApaNane AvI jAya e khUba ja mahattvanuM ane Avazyaka che. 'svAta' zabdano, zabdakoSa mujabano saMkSipta artha "kathaMcit evo thAya che, A zabdano vistRta artha, "koI eka prakAre' - In some respect - evo thAya che. AmAM je prakAra" zabda che te koI eka avasthA, sthiti ke saMyoga darzAve che. A "cA" zabdano artha samajavAmAM ghaNA loko gothA khAI jAya che. koI eno artha "saMzaya kare che, to vaLI koI eno artha "saMbhavitatA" evo kare che. koI vaLI eno "kadAcita" evo artha kare che. A badhA artho khoTA che. jaina darzanano virodha karanArAo AvA avaLA artho kADhIne e mahAn tattvajJAnanI yathArthatA viSe saMbhrama ubho karavAno prayatna kare che. koI koI ochI samajaNane kAraNe yA temAM UMDA utaravAnI azakti ke: anicchAne kAraNe AvA khoTA artha karIne besI jAya che. jaina tattvavettAoe je arthamAM A zabdano prayoga karyo che, te samajavA mATe temAM UMDA utaravAnI darakArI na rAkhanArAo paNa e zabdathI guMcavaNa anubhave che. samajavA mAgatA nathI evA loko pote karelA arthane vaLagI rahe che. pariNAme nukazAna to temane ja thAya che; kemake, AtmavikAsanA eka anokhA ane jene "eka mAtra kahI zakAya tevA sabaLa ane suMdara sAdhanathI teo pote ja vaMcita rahI jAya che. jeo samajavA lAge che temane to syAdvAda barAbara samajAya ja che. ghaNA jainettara vidvAnoe jyAre taTastha bhAve jaina tattvajJAnanuM avalokana karyuM che, tyAre temaNe enI mahattA svIkArI ja che. gujarAtanA prasiddha vidvAna sva. prophesara AnaMdazaMkara dhruva sAhebe potAnA eka vakhatanA vyAkhyAnamAM AAvAda siddhAMta viSeno temano abhiprAya vyakta karyo hato. teozrIe kahyuM hatuM ke : syAdvAda, ekIkaraNanuM dRSTibiMdu amArI sAme upasthita kare che. zaMkarAcArye syAdvAda upara je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhato nathI. e nizcaya che ke vividha dRSTibiMduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara koI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahi. A mATe svAvAda upayogI tathA sArthaka che. mahAvIranA siddhAMtamAM batAvelA syAdvAdane keTalAka saMzayavAda kahe che, e huM mAnato nathI. syAdvAda saMzayavAda nathI, kiMtu te eka daSTibiMdu amane meLavI Ape che. vizvanuM kevI rIte avalokana karavuM joie, e amane zikhave che." svargastha zrI dhruva sAhebanI jema bIjA paNa ghaNA vidvAnoe, jemAM pazcimanA vidvAno paNa AvI jAya che temaNe Avo ja sAro abhiprAya syAdvAda mATe vyakta Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, syAdvAda 59 karyo che. jaina tattvavettAoe 'cAtu' zabdane je arthamAM vAparyo che te arthanI yathArtha samajaNa jemane paDI jAya che temanA manamAM pachI kazo saMbhrama raheto nathI. e zabdamAM je artha che tene, dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI koI eka nizcita sthitinI sAthe joDIne karavAmAM Avyo che. eTale, A "sAtu' zabdano artha "kadAca', saMbhavataH" ke "zaMkAyukta" (saMdeha pradhAna) nahi, paNa "nizcita" evo thAya che. dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe A "sAta" zabda eka nizcita sthiti athavA avasthA sUcave che. saptabhaMgImAM A "cAt' zabdanI sAthe - "eva' zabdano je prayoga karavAmAM Ave che, te enA cokkasa (nizcita) prakAranuM spaSTa sUcana karavA mATe ja karavAmAM Ave che. AthI e spaSTa thayuM ke A "sAdUvAda e koI "saMbhavavAda ke "saMdehavAda nathI, e eka nizcitavAda che. - ahIM svAbhAvika rIte ja koI evo prazna karaze ke jo A eka nizcitavAda hoya, koI eka prakAre (kathaMcita) nizcita sthitinuM ja darzana karAvato hoya, to pachI "smAta" zabda lagADavAnI jarUra ja zuM hatI? ene "syAdvAda' ne badale "nizcitavAda' evuM nAma zA mATe na ApyuM? A prazna sahetuka che. 'syAta" zabdane badale "nizcita' zabda kema na vAparyo? paraMtu jaina dArzanikoe raju karelA A tattvajJAnanI khUbI e cAtuM' zabdanA prayogamAM ja che e eka viziSTatA che. cokkasa hetupUrvaka e zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. upayoga karavA khAtara nahi, paNa, atyaMta Avazyaka hovAthI ja e zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. e zabdano upayoga jo na karyo hoya, to, gaMjIpAnA mahelanI mAphaka anekAMtavAdanA tattvajJAnanI AkhIye ImArata kakaDabhUsa thaIne jamInadosta thaI jAya. ' ': eka nAnuM sarakhuM daSTAMta laie. bhAratanA vikhyAta krikeTara zrI jazu paTelane osTreliyana TesTa TIma sAmenI kanapura khAte ramAyelI TesTa mecamAM suMdara boliMga karIne bhAratIya TImane vijaya apAvavAnA temanA kAryathI rAjI thaIne temanI kadara karavA mATe bhArata sarakAre 'padmazrI' evo IlkAba Apyo che. bIjA koI bolarane sarakAra taraphathI AvuM mAna maLyuM nathI. sarakAranA A kAryathI evo nirNaya jo koI kare ke "zrI. jazu paTela, bhAratanA sarvazreSTha bolara che to te nirNaya kevo kahevAya ? kAnapuramAM temaNe je suMdara bolIMga karI tevI ja zreSTha bolIMga dareka medAnamAM karavAnuM temanA mATe ke temanI jagyAe bIjA koI bolara mATe zakya nathI. bIje sthaLe sArI bolIMga Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 anekAMta ane syAdvAdazaki karanArA bIjA bolaro paNa hatA, Ama chatAM bhArata sarakAre temanI je kadara karI teno vicAra karazuM to jaNAze ke, phakta sArI bolIga karI che te kAraNe ja temane caMdraka apAyo nathI; e sthaLe temanI bolIMgane kAraNe bhAratIya TImane je vijaya . prApta thayo, te vijayane anulakSIne temane 'padmazrI'no ilkAba apAyo che. A vastu spaSTa kare che ke, temane maLeluM mAna pelA vijayanI apekSAe - 'syAt hatuM ane temaNe karelI adbhuta bolIMga kAnapuranA medAnanI tathA te sthaLe te vakhate ramAyelI TesTa mecanI apekSAe 'syA+suMdara' hatI. A dRSTAMta parathI spaSTa thaze ke zrI jazu paTelanI kAnapuramAMnI bolIMga tathA temane maLelA mAna aMge ApaNe jo koi nizcita kathana karavuM hoya to 'syAt zabdano prayoga karavo ja paDaze. e zabdano prayoga karyA vinA', zrI jazu paTelane suMdara bolIMga karavA badala bhArata sarakAre 'padmazrI'no ilkAba Apyo' evuM sIdhuM: sAduM vAkya jo vAparavAmAM Ave to e vAta adhurI gaNAya ane vivAdAspada banI jAya. 'syAt' zabdanI mahattA tathA AvazyaktA uparanA daSTAMtathI barAbara samajAze. cAlo tyAre, e zabdane ane enA arthane ApaNe barAbara samajI laie. sauthI prathama ApaNe pelI eka hakIkata pharIthI yAda karIe. 'pratyeka vastu paraspara virodhI evA anekaguNadharmothI yukta che.' Ama jo na hoya to 'syAt zabdanI jarUra na paData, e emaja che, eTale 'syAt' zabda Avazyaka ane anivArya banI jAya che. e hakIkatane barAbara samajavA ke samajavAmAM 'syAt' zabdano prayoga na karavAmAM Ave to enA vinAnuM koi paNa kathana asatya banI jAya. Ane vizeSa samajavA mATe saptabhaMgInuM eka pada ApaNe laie. . sthAvattvava yAt+asti+eva= 'kaMthaMcita che ja.' A padamAM ApaNe 'pensIla' zabda umerIe. eTale e padano artha evo thaze ke 'kacit pensIla che ja.' A vAta karatI vakhate eka spaSTa samajaNa laine ApaNe cAlIe. A badhuM lakhatI vakhate mArA gharamAM eka khUNAmAM mUkAyelA Tebala upara paDelA kAgaLa upara pharatI, mArA hAthanA paMjAnI AMgaLIo vacce pakaDAyelI, A pensIla che. vaLI A pensIla sArI jAtanA lAkaDAnI banAvelI che ane huM lakhuM chuM tyAre baporanA traNa vAgyA che. A pensIlamAM lAkaDuM te dravya, mArA hathanAM AMgaLAM te kSetra, baporanA traNa vAgyAno TAima te kALa ane sArI jAta te bhAva thayo, A samajI rAkhajo : Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda 61 have, huM phakta eTaluM ja boluM ke, 'pensIla che' to mArI bAjumAM beThelA mArA vidvAna mitra vinubhAi tarata ja bolI uThaze ke 'penasIla nathI'. huM emanA sAme joiza-eTale pAchA taDAka daine teo kaheze ke 'tamArA hAthamAM pensIla bhale rahI, mArA hAthamAM nathI.' emanI vAtane khoTI kahI zakAze? nahi ja. tyAre zuM meM je kathana karyuM te khoTuM hatuM? nA, e paNa sAcuM hatuM. A pensIlanI vAta karavA jatAM phaDAka letAM be paraspara virodhI kathana AvI paDyA. 1. pensIla che. 2. pensIla nathI. ahIM pensIla che ema kahevAmAM huM sAco chuM ane pensIla nathI ema kahevAmAM mArA mitra vinubhAi paNa sAcA che. paraMtu apekSAthI e baMne vAto khoTI paNa Thare che. eTale, 'syAt' zabdanI prayoganI AvazyaktA ahIM ubhI thAya che. eka taraphathI pensIla che e hakIkata che. bIjI taraphathI pensIla nathI e paNa hakIkata che. 'pensIla che.' ema jyAre huM kahuM chuM tyAre mArA puratI e vAta satya hovA chatAM, mArA mitrane lAgevaLage che tyAM sudhI e kathana asatya banI jAya che. ahIM 'syAt' zabdano upayoga karIzuM to e eka nizcita vAta banI jaze. pachI emAM vAMdho ke vivAda uThAvavAnuM koine raheze nahi. e zabdano upayoga karavAthI evuM nizcita sUcana thaze ke 'mArA hAthanI apekSAe pensIla che ja.' mArA mitra vinubhAi paNa jyAre 'syAt' zabdano prayoga karaze tyAre 'temanA hAthanI apekSAe pensIla nathI ja.' evI spaSTa vAta tethI phalita thaze. ahIM, A 'yAt' zabda AvIne eka viziSTa prakAranI cokkasa sthitinuM nirUpaNa karyuM. je mArI pAse che te bIjA pAse nathI ane mArI pAse nathI te bIjA pAse che, e vAtano spaSTa khyAla mane, mArA mitrane ane e sAMbhaLanAra saune ApavA mATe A 'syAt' zabda ahIM Avyo che. eno vizeSa spaSTa artha e thAya che jyAre 'syAdarita' evo zabda ApaNe bolIe chIe, tyAre, 'e pensIla mArI pAse che evI nizcita vAta kahevA uparAMta, e pensIla mArA hAthamAM che ja, pelA mitranA hAthamAM nathI e vAtanuM eka parokSapaNe spaSTa sUcana paNa e karAve che. ema jyAre ahIM kahevAya che tyAre 'kathaMcit-amuka apekSAe hovAnuM kahevAya che.' AthI spaSTa samajAze ke A 'syA' zabda, koi eka vastunI koi eka sthitine spaSTapaNe darzAve che. e vastunI e cokkasa sthiti purato eno artha spaSTa ane nizcita che. paraMtu e sthitinI e cokkasa sthitino vicAra karatI vakhate, enI bIjI sthitio, bIjI avasthAo ane bIjA svarUpo paNa hoya che e vAtanuM spaSTa sUcana paNa karAvavuM Avazyaka hovAthI ja e 'syAt' zabda vaparAyo Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA dara pa anekAMta ane syAdvAda che. A "syA' zabdano prayoga ahIM jo na karyo hota, to pachI, emAMthI eTale e zabda vinA niSpanna thanAro nirNaya anekAMtAtmakane badale ekAMtAtmaka banI jAya. pachI, ApaNe paNa e vastunI bIjI koI avasthAno vicAra karavAnuM mAMDI vALIe. ene pariNAme, eka taraphathI ApaNo nirNaya ekAMtAtmaka (ekAMtika) ane khoTo banI jAya tathA bIjI taraphathI vastunI bIjI avasthAo ke svarUpo viSe vizeSa jJAna meLavavAthI ApaNe vaMcita rahI jaie. AthI spaSTa samajAze ke A "cAta' zabda nirarthaka ke saMdehavAcaka nathI paNa spaSTa, saMgIna ane nakkara che. koipaNa vastuno nirNaya karatI vakhate, dravya (Substance) kSetra (Place), kALa (Time) ane bhAva (Quality), e cAra bAbatone ApaNe lakSyamAM levI ja paDe che. ApaNI vicArasaraNI jo A cAra zarato (Conditions) ne AdhIna na hoya to pachI, ApaNA nirNayo (Conclusions) paNa, pelI jJAnagammatavALI vAta purI eka aMdherIne mUrkha rAjA, Take zera bhAjI Take zera khAjA'-mAM je paristhiti dekhAya che, tenA jevI ja sthitivALA banI jAya. eTale, A "cAt' zabda, judA judA aMtano, anekAMtano sUcaka che ane AkhAya tattvajJAnanuM te hArda che e vAta ApaNe barAbara samajI levI paDaze. e zabdane ApaNe jo choDI daIe to pachI, ApaNI vicAraNA eka ja aMza puratI, vastunI eka ja avasthA puratI, maryAdita banI jAya. anekAMtavAdane yAdvAda nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che enuM A eka khAsa kAraNa che. e zabdane choDI daIne ApaNe cAlIe, to pachI, ghora araNyamAM bhaTakyA karanAra aMdha pravAsI jevI ApaNI hAlata thaI jAya. emAMthI bahAra nIkaLavAno mArga ApaNane pachI kadI na jaDe. syA' zabdanA prayoganI saMpUrNa upayogitA have khyAlamAM AvI ? ' judA judA khaMDo ane upakhaMDomAM vasatA manuSyonI cAmaDInA raMgano ApaNe vicAra karIe. bhAratamAM ghauM varNa, cInamAM pILo, AphrikAmAM kALo, yuropaamerikAmAM gaura varNa ane amerikAnA mULa vatanIonI cAmaDIno raMga rAtoema pAMca mukhya raMganI cAmaDIvALA manuSyo A vizvamAM vase che. mANasanI cAmaDIno raMga kevo che?" A praznano javAba ApaNe zuM ApIzuM? A pAMce raMgo manuSyanA ja hovA chatAM, kSetrabhede pAMca raMgo judA che. ApaNe jyAre ghauMvarNa ema kahIzuM tyAre bhAratamAM vasatA mANaso puratI e vAta sAcI ane nizcita che; paraMtu, AphrikAnA vatanI manuSyo mATe e vAta khoTI che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM svAdvAda mamatA 63 AphrikAnA mULa vatanInI cAmaDIno raMga kALo che, ema kahevAmAM koI saMbhava ke saMdeha nathI. ApaNe jyAre tyAMnA vatanI manuSya mATe sAta+zyAma evA be zabdone bhegA karIne javAba ApIzuM tyAre pelo syAt zabda zyAma raMga bAbatamAM koI saMdeha ke anizcitatA ubhI karato nathI. kALo raMga e to eka nizcita vAta temAM che ja paNa tenI sAthe ja "cA" zabda kSetranI apekSAne ane anya kSetromAM kALA raMga sivAyanA bIjA raMganI cAmaDI dharAvatA lokonuM astitva paNa anyatra che e baMne vAto nizcitapaNe kahI jAya che. A dRSTAMtathI vizeSa spaSTa thaze ke cA" zabdanA prayogamAM koi saMbhavitatA ke saMdigdhatA nathI paNa nizcayAtmakatA che. - eka bIjuM dRSTAMta laIe. eka ja gRhasthInI vAta karIe. ""avaMtikAprasAda bhAine kIrtino bhAre moTo moha che. kIrti prApta karavAnA hetuthI udAra hAthe dhanano vyaya e bhAI kare che. paraMtu, jyAM kIrti maLavAnI na hoya tyAM, dAkhalA tarIke koi bhikSukane, ekAdI kANI koDI paNa teo ApatA nathI; uparathI dhamakAve che. potAnI aMgata jarUriyAtonA kSetramAM e bhAI khUba ja kaMjusa che. gharamAM divAsaLInI kAMDIono paNa hisAba gaNe che." - avaMtikA prasAda bhAInA upara dorelA zabdacitrathI e phalita thayuM ke temanAmAM udAratA ane kaMjusAI evA be paraspara virodhI guNo vidyamAna che. e baMne emanAmAM ekIsAthe ja rahe che. emanA svabhAvanuM varNana karavAno prasaMga ApaNI samakSa upasthita thAya tyAre ApaNe te zI rIte karIzuM? '. "avaMtikAprasAdabhAI, udAra che, udAra nathI. kaMjusa che, kaMjusa nathI." A cAra vidhAna thayA. e cAre vAkyo ApaNe eka sAthe bolIzuM? Ama jovA jAo to e cAre vAto sAcI che. bIjI bAjuthI e cAre vAto khoTI paNa che. emAMne koI paNa eka vAkyano svataMtra uccAra karIzuM to vAta sAcI paNa gaNAze ane khoTI paNa gaNAze. - to pachI, emAMnI koipaNa eka vAtane nizcita ane asaMdigdha paNa raju karavI hoya to ApaNe zuM karIzuM? ahIM, pelo syAta zabda ApaNI madade Avaze. kathaMcita udAra che." evo javAba ApaNe ApI daIzuM, to, "kIrti meLavI ApanArA kSetramAM e bhAI cokkasa udAra che." evI eka nizcita vAta mukhya bhAve karavA uparAMta, te sivAyanA bIjA kSetramAM e bhAI udAra nathI evI eka bIjI nizcita vAta paNa gauNa bhAve ApaNe samajAvI daIzuM. * A che syAt zabdanI khubI. khUba zAMti, cIvaTa ane bArIkAithI A vAtane samajavA jevI che. koI kaheze ke avaMtikAprasAdabhAInI udAratA ane kaMjusAIno Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA 64 mAmA anekAMta ane svAdvAda pramANa samanvaya karIne eka samAdhAnakAraka mArga tame zodhI kADhyo. nA, nA, nA. jo jo evuM udhuM samajatA! syAdvAdane barAbara nahi samajelA ghaNA ene "samanvaya" athavA samAdhAnakAraka' mArga, (Combination or compromising formula) kahe che, mAne che. A vAta khoTI che. pahelAM to e samajI lo ke samanvaya, samAna vastuono-guNono-thAya che. paraspara virodhI hoya evI bAbatono samanvaya thato. nathI. vaLI AmAM koI samAdhAna paNa nathI. koipaNa prakAranI taDajoDa karIneM, AmathI ke temathI kazIka chUTa mUkIne ubho karelo samAdhAnano mArga A nathI. e to eka spaSTa ane koI paNa jAtanA guMcavADA vagaranI vAta che. ethI vizeSa, badhA ja guMcavADAone dUra karavAnI A rIta che. A eka nirbheLa satyano mArga che. emAM ayukta ke asatya sAthenuM samAdhAna ke samUhIkaraNa nathI. samAdhAnamAM to taDajoDa ne bAMdhachoDa karavI paDe che; kaMIka jatuM karavuM paDe che. samAdhAna kadI paNa pUrNa nyAyayukta, tadana vyAjabI ke tarkavAda hotuM ja nathI. evuM jo hota to ene mATe "samAdhAna" zabda vAparavAne badale "adala InsApha' . zabda vaparAyelo hota. e barAbara samajI lo ke "syAdvAda' e eka taTasthatAvAdano athavA niSpakSatAvAdano siddhAMta che. satya ane asatya tarapha e samAnabhAve joto nathI. koI eka tarapha prIti ke koI bIjA pratye dveSa paNa e rAkhato nathI. eno pakSapAtA phakta nirbheLa nyAya tarapha ja hoya che. asatya ane anyAyano e prakhara virodhI che. syAdvAdanI dRSTithI asatya e ekAMta che. satyane te anekAMta mAne che. samanvaya ke samAdhAnamAM nyAyayukta ke yuktiyukta (Logical) tattvano abhAva hoya che. jayAre syAdvAdamAM to sutarka (Substancial) bhArobhAra che. koI ekanA bhoge bIjAne khATI javAnI vAta nathI. bIjA mATe kaMI bhoga ApavAnuM ke jatuM karavApaNuM temAM nathI. pelA gRhasthanI udAratA batAvavA mATe syAdvAdI jyAre 'smAta' zabdano prayoga kare che tyAre emanI udAratAnA vakhANa emanI kaMjusAInA bhoge te nathI karato. evI ja rIte, bIjI bAjuthI, e syAta zabdanA prayoga sAthe emanI anudAratAnI vAta jayAre syAdvAdI karaze, tyAre emanI udAratAne avagaNIne te nahi kare. enI vAtamAM rAga, dveSa ke pakSapAta nahi Ave. paraMtu, eka vastunuM darzana je svarUpe e kare che, tenuM varNana, e vastunA bIjA svarUpane saMdarbhamAM rAkhIne te karaze. ' eTale, eka bIjI vAta ahIM spaSTa thaze ke syAdvAda, koI eka ja dRSTibiMdunuM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (view point)nuM nidarzana nathI karato. e to anaMta daSTibiMduono eka niSpakSa ane taTastha "saMgrAhaka' che. AgaLa upara sAta nayanI je vAta ApaNe karavAnA chIe e naya (Knowledge) to, syAdvAdanA virATa svarUpano eka aMza mAtra che. eTalA mATe ja syAdvAdane "siMdhu' ane nayane 'biMdu' evI upamA ApavAmAM AvI che. evA aneka 'nayabiMdu' (Reservoirs) maLIne eka "yAdvAda siMdhu' (Ocean) bane che. "ene ghaNAM biMduono samanvaya kema na kahevAya ?' A prazna vaLI pAcho pUchAze. A samanvaya zabdano upayoga kevI rIte thAya che e upara saMkSiptamAM kahevAI gayuM che. e vAta jarA vigatamAM samajI lo. "puNyazALI, bhAgyazALI, udAracarita, kSamAvAne, saMyamI vagere samAna kakSAnA guNo jayAre bhegA thAya tyAre ene samanvaya zabda vAparavAmAM Ave che. pApI, durAcArI, vyabhicArI, krodhI, zarAbI, cora vagere samAna kakSAnA avaguNo bhegA thayA hoya to ene paNa "samanvaya" kahI zakAya. bhinna bhinna bhAva darzAvatA eka ja kakSAnA guNo ke avaguNono alaga alaga samanvaya karI zakAya. paraMtu, paraspara virodhI evA guNo tathA avaguNono (bhego) samanvaya karI zakAto nathI. eka ja vastumAM paraspara virodhI evA je aneka guNadharmo jovAmAM Ave che, jene anekAMtavAde batAvyA che, te, bahArathI AvelA ke lAvIne bhegA karelA nahi, paNa te te vastunA potAnA mULa ane aMtargata svabhAva svarUpe ja temAM vidyamAna hoya che. A vAta jo barAbara yAda rahe, to pachI, samanvaya ke samAdhAnanA saMbhramamAM ApaNe nahi paDIe. A vAta pharIthI puravAra kare che ke syAdvAda koi agharUM, saMdigdha ke saMdehavAhaka nihi, paNa pUrNa, spaSTa, asaMdigdha ane nizcita tattvajJAna che. vastunA paraspara virodhI guNadharmone chuTA pADIne batAvanAra anekAMtavAdanA tattvavijJAnanuM A syAdvAda eka viziSTa koSTaka che. e iMdriyagrAhya nathI, manogrAhya che. A badhI vAto jo barAbara samajAI jAya to pachI ApaNe turata ja kahI daIzuM ke "syA' zabdanA samajaNapUrvakanA upayogathI uccArAyelA pado vAkyo ane enI e dRSTithI maLatI samajaNa e ja sAcuM jJAna che, samyaguM jJAna che; e sivAyanA bIjA je koI "jJAna" nAmathI oLakhAtA hoya te mithyAjJAna che. - A "cA" zabdano artha, have ApaNe barAbara samajI gayA chIe. e artha samajyA pachI, "syAdvAda' zabda viSe paNa ApaNane ThIka ThIka khyAla AvI gayo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM 66 mahArAjanA anekAMta ane syAdvAda pramANa hovo joIe. tattvajJAnanI (vicAranI) bhUmikA para A yAta" sivAyanuM bIjuM badhuM ja ajJAna che e vAta paNa AthI ApaNI samajamAM AvI jaze. evI ja rIte dharmanI (AcAranI) bhUmikA upara paNa syAdvAda eka adbhuta AdhAra che. jagatanI tamAma viSamatAone dUra karavAnI eka adbhuta cAvI (Master Key) e ApaNane Ape che. jIvanavyavahAramAM A syAdvAda ApaNane kevI rIte madada kare che te jovAnuM paNa ghaNuM rasaprada ane upayogI thaI paDaze. e vAta nizcita che ke rojabarojanA jIvanamAM, syAdvAda, ApaNane khUba khUba upayogI ane mArgadarzaka che. eTale, jIvananI upayogItAnI bhautika dRSTithI eno vicAra karavAnuM ApaNane saune khUba khUba gamaze e viSe kaMI zaMkA nathI. ' enI vicAraNA karIe te pahelAM, pelI cAra apekSAo, pAMca kAraNo, sAta naya ane saptabhaMgIne kaMIka samajIne pachI ApaNe jIvanamAMnI syAdvAdanI rojabarojanI upayogItAnI carcA karIzuM to te vadhAre saraLatAthI, sugamatAthI ane jhaDapathI samajI zakAze. have ApaNe dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI cAra apekSAone samajavAno prayatna karIe. apekSA zabdane badale, ApaNI ane saunI samajaNamAM jhaTa utare tevo 'AdhAra' zabda ApaNe vAparIzuM. A prakaraNamAM paNa je koI koI vAtano punaH punaH kahevAmAM AvI che tenI pAchaLano Azaya te te vAtone ApaNA magajamAM barAbara utAravAno hoI punarUktinA doSa mATe kSamA mAgIne have ApaNe AgaLa cAlIe. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema cAra AdhAra nA cAra AdhAra pAchaLa je cAra apekSAonI-AdhAranI vAta ApaNe vAraMvAra karI che. te cAra zabdo, "dravya, kSetra, kALa ane bhAva" have ApaNe mATe aparicita rahyA nathI. have pachI bIjI je vAto ApaNe karavAnI che temAM paNa A cAra zabdo vAraMvAra AvavAnA che. koIpaNa vastu aMge nirNaya karavA mATenA ati Avazyaka evA AdhArathaMbha samA A cAra zabdone ane enI upayogItAne have ApaNe barAbara samajI laIe. emAM prathama AdhAra che. divya dravya eTale "padArtha'. aMgrejImAM ene Substance athavA Matter kahe che. AmAM zAno zAno samAveza thAya che, te ApaNe samajI laIe. padArtha zabdanA sAmAnya arthamAM ApaNI sAme, ghaNA padArtho ghaNI vastuo, ApaNe joIe chIe. pAra vagaranI vastuo ApaNI cAre tarapha paDelI che. e badhI vastuonuM je bAhya svarUpa che, tene bAda karIne je mULa dravya (Basic Material) rahe teno 'dravya tarIke ahIM ullekha che. je dravyo athavA padArtho nitya (Permanent) che, arthAt vividha avasthAone vahana karanArA che. judA judA svarUpomAM paNa je mULa dravya tarIke kAyama rahenArA che, ene ApaNe dravya mAnavAnA che. svarUpa avasthA palaTAvA chatAM te mULa dravya, kAyama rahe te dravya. - ThAkhalA tarIke alaMkAramAM sonuM, pharnIcaramAM lAkaDuM ane ghaDAmAM mATI. pAchaLa "paricaya' prakaraNamAM je cha dravyo batAvyA che temAMnA 'kALa dravyano AmAM samAveza thato nathI. kemake kALa eka viziSTa dravya che. e eka avibhAjya vastu che. enA vibhAga thaI zakatA nathI. divasa, rAta, kalAka, miniTa, sekaMDa vagere je bhAga kALanA ApaNe pADelA che, e badhA kALanA vibhAga nathI. vyavahAra calAvavA mATe ApaNe buddhi ane kalpanAnA Azraye enA evA vibhAgo pADyA che ane e badhA nAmo ApaNe pADelA che. prAtaHkALa, saMdhyAkALa. Adi je kALa che, te vastutaH "kALa" nathI. prakAza Adi padArthonuM e pariNamana mAtra che, kALa to eka niyAmaka dravya che. eTale dravyanI apekSAne lagatI vAtamAMthI A kALane ApaNe bAkAta rAkhavAno che. eka svataMtra apekSA arthAt AdhAra tarIke eno khAsa upayoga che. , pRthvI, pANI, agni, vAyu, zabda (avAja) vicAra vigere badhA dravyo che ane e badhA padArtho pudgala dravyamAM AvI jAya che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM 68 mi anekAMta ane syAdvAdazi koipaNa vastuno nirNaya karavA mATe jaina tattvavettAoe je cAra AdhAra darzAvyA che, temAM prathama apekSA athavA AdhArano vicAra karatAM A badhA dravyone (padArthone) ApaNe najara samakSa rAkhavAnA che. eTale, ApaNe jyAre paNa 'dravyanI apekSAe' evo zabda-prayoga karIe tyAre, jenI vAta karatA hoie tenA AdhArabhUta dravyane ApaNe lakSyamAM levAnuM che. thoDIka vastuo laine ane emAM zuM dravya che te samajI laie. tenuM dravya lokhaMDa 3 vastu 1 talavAranuM mULa dravya 2 TebalanuM mULa dravya 3 vIMTInuM mULa dravya 4 roTalInuM mULa dravya || || || / / / lAkaDuM. sonuM. ghauM 5 caMpalanuM mULa dravya cAmaDuM. A rIte, dravyanI apekSAe vastuno vicAra karavo hoya tyAre upara jaNAvyA mujabano khyAla ApaNane avazya Avaze. bIjo AdhAra 'kSetra' che. 'kSetra' zabdano artha, pelA dravyone rahevAnuM ThekANuM athavA sthaLa evo thAya che. aMgrejImAM tene Place athavA Space kahevAmAM Ave che. A kSetra aMgenI sAmAnya samajaNamAM ane tAttvika samajaNamAM thoDoka phera raheche. sAdI samajathI je vastu jyAM athavA jenA AdhAramAM paDI hoya te sthaLane ApaNe kSetra mAnIe chIe. paraMtu, A vAtane ApaNe barAbara samajavI hoya to vastunA AdhArane ApaNe 'kSetra' nahi gaNI zakIe. dRSTAMta tarIke, tapelImAM dudha bhareluM che. sAmAnya rIte evuM samajAze ke dudhane rahevAnuM kSetra (sthaLa) tapelI che. vyavahAra dRSTithI Ama mAnavAmAM vAMdho nathI, paraMtu 'kSetranI apekSA' aMgenI vAtane ApaNe barAbara samajavI hoya to evA prakAranI mAnyatAmAM ApaNe thApa khAi jaizuM. tapelImAM, dudhane rahevAnuM je sthaLa che te tapelIthI juduM che. A tapelIne ApaNe eka abharAi-chAdalI-para mUkIe tyAre e tapelIne rahevAnuM sthaLa, enuM kSetra, abharAi nathI; paNa abharAi uparanA jeTalA avakAzane AvarIne e tapelI paDelI hoya eTaluM ja kSetra tapelInuM che. eja rIte, tapelImAM dudhanuM je kSetra-rahevAnuM sthaLa che, te tapelInA kSetrathI juduM che. vyavahArathI ApaNe 'dudha, tapelImAM che' ema kahIe chIe; paraMtu vAstavamAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SMS cAra AdhAra dIvAda 29 Si e dudha te tapelImAM nahi paNa tapelInI aMdaranA polANavALA bhAgamAM (avakAzamAM) raheluM che. eTale kSetra zabdano upayoga jayAre ApaNe karIe tyAre, koipaNa bIjI vastunA AdhAra vagaranA sthaLano-kSetrano-ullekha thAya che, ema samajavAnuM che, AmAM AvazyaktA mujaba ApaNI vivekabuddhino upayoga karIne nirNaya karavo. tapelI sTeinalesa sTIlanI athavA pittaLanI banelI che. emAM ApaNe dudha bharIe chIe tyAre sTenalesa sTIla athavA pittaLa je sthaLe hoya che tyAM ja rahe che ane dudha jyAM hoya che tyAM - tapelInI aMdaranA polANavALA bhAgamAM rahe che. eTale, dudhane eka sthaLamAM rahevAno AdhAra tapelIe bhale Apyo; baMne potapotAnA sthaLamAM kSetramAM alaga che. * AkAzamAM eka paMkhIne ApaNe uDatuM joIe chIe, tyAre, AkAza ane paMkhI baMne eka ja sthaLe che. AkAza tyAM che ane paMkhI paNa tyAM che. paraMtu, e baMnenA kSetra eka nathI. jaina dArzanikonA mata mujaba AkAza pote ja eka kSetra che, jyAre bAkInAM dravyo "kSetrI che. Ama chatAM vyavahArika samajaNa mATe ApaNe ahIM ema mAnIne cAlIe chIe ke AkAza je pradeza upara AvyuM hoya te pradezamAM tenuM kSetra che. dAkhalA tarIke koI gAma, zahera ke pradeza upara je AkAza dekhAya che te dazyamAna AkAzanA mATe, ApaNe te te sthaLa athavA pradezanI uparano bhAga, te te AkAzanuM kSetra che ema.phakta udAharaNa tarIke mAnI laie. AkAza eka dravya nirbheLa dravya) che jyAre paMkhI paNa eka dravya (saMgaThita dravya) che. ahIM paMkhI je pradezamAM che te paMkhInuM kSetra che ane AkAza je pradezamAM che te AkAzanuM kSetra che. A samajavAthI spaSTa thaze ke AkAza ane paMkhI, e baMne dravyo, potapotAnA kSetramAM alaga alaga che. AvI ja rIte, AkAzamAM je sUrya, caMdra, tArAo vigere dekhAya che, te badhAnA kSetra pRthapha pRthapha che ane AkAzanuM kSetra paNa e badhAnA kSetrathI bhinna che. * kSetranI apekSAnI - kSetratA AdhAranI vAta ApaNe jyAre karIe tyAre A vAta barAbara dhyAnamAM rAkhavAnI che. daSTAMta tarIke, "khurazI upara huM beTho chuM ema jayAre koI kahe, tyAre tenuM besavAnuM kSetra ane khurazI pote jayAM che tyAM enuM kSetra, ema baMne kSetro judA judAM che, eka nahi. A vAta samajavA mATe thoDAMka sAdA sIdhA daSTAMto laie. (1. lakhatI vakhate mArA hAthamAM rahelI pensIlanuM kSetra "mAro hAtha' che. 2. jenA upara lakhAya che te kAgaLanuM te vakhatanuM kSetra Tebala che. (Tebala uparano teTalo bhAga) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vAra anevaMta ane syAdvAda 3. bhAratanA vaDA pradhAnanuM kAryakSetra bhArata deza che. 4. bhASaNa karanAra vaktAnuM te vakhatanuM kSetra vyAkhyAnamaMca athavA vyAkhyAna hola che. 5. vAdaLAnuM kSetra AkAza che - AkAzamAMnA jeTalA vistAramAM te hoya te. eTale, "kSetranI apekSAe jayAre vicAra karavAmAM Ave tyAre te te vastunA dravyanuM kSetra-tene rahevAnuM sthaLa-ema samajavuM. viveka buddhino upayoga AmAM paNa karavo. trIjI AdhAra kALa' che. A "kALa'no artha ahIM, je vastuno - vastunA dravyano-ApaNe vicAra karatA hoIe tenA te astitvano samaya evo karavAno che. vastunuM jayAre parivartana thAya che, je vakhate e pariNamana thAya, te eno "kALa-samaya che. dravya tarIke kALa pote eka judo padArtha che. je vastunuM je samaye pariNamana thatuM hoya, te samaye, te vastunA pariNamanano samaya che. eka ja vakhate aneka vastuonuM parivartana thaI rahyuM hoya che. paraMtu e badhI vastuonuM pariNamana-parivartana-eka ja kALe thayuM ema kahI zakAze nahi, e pratyeka vastuonuM je samaye parivartana thayuM, te samaya, e, vastunA pariNamanano potAno samaya che, potAno kALa che, ema samajavAnuM che. . A vAta jarA aTapaTI lAgaze. paraMtu ahiM jayAre kALa athavA samayanI vAta ApaNe karIe chIe, tyAre, samayanI potAnI vAta nathI karatA. je je vastu aMge kALano-samayano" ApaNe vicAra karavAno hoya. te te vastunA saMdarbhamAM kALano ullekha karavAno che. ghaDiyALanA kAMTAnI dRSTithI kALa-samaya-eka ja hovA chatAM, te samaya ghaDiyALanA kAMTAno che, bIjI vastunA parivartanano nathI. e dRSTie, kALanI apekSAnI vAta ApaNe karIe, tyAre, je vastunI ApaNe vicAraNA karatA hoIe, te vastunA pariNamananA samayanI, eTale e vastunA potAnA samayanI ApaNe vAta karIe chIe. A vAta jarA vadhAre spaSTa karIe. kerI ane keLuM e baMne phaLa che. ApaNe be judA judA TopalAmAM kerI ane keLA rAkhyA che saMvata be hajAra sattaranA vaizAkha suda punamanA divase savAre sAta vAge ApaNe baMne TopalA kholIne joie chIe, to kerI ane keLA e baMne phaLo pAkIne khAvA lAyaka thayA che. baMne phaLo jyAre pAkIne khAvA lAyaka-taiyAra-thayA tyAre te divase savAranA sAta vAgyA hatA. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cAra AdhAra mA 71 have, A kerIno karaMDIo dasa divasa pahelA lAvIne rAkhelo che; jyAre keLA AgalA divase sAMje lAvIne mUkyA che. jayAre lAvIne mUkyA tyAre baMne kAcA hatA. khAvA mATe pAkIne taiyAra to e baMne phaLo upara jaNAvelA divase savAre sAta vAge thayA. ahIM khAsa samajavAnuM e che ke e baMne phaLone pAkavAno samaya savAranA sAta vAgyAno nathI. te te phaLanA pAkavAnA kALano-samayano-prazna jyAre upasthita thAya tyAre yogya samajaNa ane gaNatrIthI ApaNe kahIzuM ke kerIno (pAkavAno) samaya dasa divasano che ane keLAno (pAkavAno) samaya bAra ke soLa kalAkano che. A dRSTithI, e baMneno, kAcAmAMthI parivartana pAmIne pAkA banavAno kALa-samaya-alaga alaga thayo. - sAdI samaja mATe thoDAka dRSTAMto laie. 1. RSabhadeva bhagavAnanA nirvANa pachIno kALa = agaNita lAkho varSa. 2. varasAdane paDavAno kALa = comAsu (A rIte badhI Rtuono kALa samajavo.) 3. bhagavAna mahAvIranA AyuSyano kALa = te vakhatanA 72 varSa. 4. tIrthaMkara prabhunA nirvANano kALa = je samaye nirvANa pAmyA che. 5. mATIno pANImAM palaLavAno kALa = benuM mizraNa thatAM jeTalo samaya lAge te kALa. Ama jayAre koipaNa vastu aMge kALanI apekSAnI vAta ApaNe karIe tyAre te te vastunA udbhava aMgeno, pariNamanano astitvano, tathA kArya karavA aMgeno kALa ema samajavAnuM che. AmAM paNa viveka buddhino upayoga barAbara karavo. cotho AdhAra che "bhAva" ahIM bhAva zabdano artha "vastunA guNadharma evo thAya che. dAkhalA tarIke rUpa, rasa, gaMdha, sparza, AkRti kArya (Function) vagere. badhuM 'bhAvamAM AvI jAya. TuMkamAM, vastunA guNa, zakti ane pariNAmane "bhAva" kahevAmAM Ave che. aMgrejImAM ene Quality and functions of the substance kahevAmAM Ave che. A je guNadharma, lakSaNa, prakAra, jAta, varga vigere che te Ever changing samaye samaye palaTAtA rahe che. A bhAva, e, dareka vastuno potapotAno svabhAva che. pratyeka vastunA svabhAva bhinna bhinna hoya che. eka vastunA svabhAvanI bIjI vastunA svabhAva sAthe samAnatA hoi zake che, paNa "ekatA' nathI hotI. matalaba ke dareka vastuno potapotAno alaga alaga bhAva - svabhAva hoya che ane A bhAva parivartanazIla Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 7ramAM anekAMta ane svAdvAda paNa Changing-hoya che. eTale jyAre 'bhAvanI apekSA' laIne nirNaya karavAno hoya tyAre je vastu aMge ApaNe vicAra karatA hoIe te vastunA potAnA guNadharmone lakSamAM levAnA che. A barAbara samajavA mATe thoDAka dRSTAMto laie.. 1. "kALo athavA lAla raMga', te, ghaDAno bhAva che. 2. "gaLapaNa', te sAkarano "bhAva" che. 3. "rUpa athavA kurUpa', te manuSyano bAhya "bhAva" che... 4. "svArtha athavA paramArtha', te manuSyano AMtarika "bhAva" che. 5. 'uSNatA', te agnino ane 'zItaLatA', te pANIno "bhAva" che. A rIte pratyeka vastunA potapotAnA guNadharma ane svabhAva ityAdino vicAra karIne "bhAvanI apekSA'no nirNaya karavo. AmAM paNa viveka buddhino upayoga Avazyaka che. ' A cAre AdhArane-apekSAne barAbara samajavA mATe eka saMyukta daSTAMta laIe. eka vastune laine judI judI apekSAe kevI rIte nirNaya thAya te joie. eka vimAna-eroplena laie. dravya : elyuminiyama, lokhaMDa, lAkaDuM vigere je padArtho vimAnane banAvavA mATe upayogamAM levAmAM AvyA hoya te A vimAnanA dravyo. kSetra : AmAM utpAdana ane kArya evA be kSetra che. e laMDanamAM taiyAra thayuM che eTale enA utpAdananuM kSetra 'laMDana athavA laMDanamAM je sthaLe tene banAvanAra kArakhAnuM AvyuM hoya te sthaLa enuM kSetra che. kAryanA kSetramAM je vakhate te jyAM paDeluM hoya athavA uDatuM hoya te kSetra Ave. paDeluM hoya to 'vimAnI mathaka ene uDatuM hoya to "AkAza' e tenA kSetra thayA. bemAMthI jenI mukhyapaNe vAta thatI hoya te kSetra levuM. kALa : AmAM paNa utpAdanano ane kAryano ema be prakAranA kALa Ave che. tene banAvatI vakhate je samaya hoya te tenA utpAdanano kALa che ane te jyAre gati karI rahyuM hoya tyArano samaya te enA kAryano "kALa che. bemAMthI jenI vAta mukhyapaNe thatI hoya te kALe levo. bhAva : eno raMga, dekhAva, AkRti ane kArya e vimAnanI 'bhAva che. sAmAnya rIte enuM kArya AkAzamAM uDDayana karavAnuM hoya che. eTale 'uzyana (AkAzamAM uDavuM) e vimAnano bhAva che. jaina tattvavettAoe 'ghaTa' (ghaDo) daSTAMta tarIke vAparelo che. temAM mATI enuM dravya che, jyAM banyo athavA mUkyo hoya te enuM kSetra che, jyAre banyo Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA cAra AdhAra dina 3 - athavA je samaye mUkyo hoya te eno "kALa che ane "kALo athavA lAla raMga e eno bhAva che. have, A cAre apekSAo, je ApaNe joI temAM eka bIjI mahattvanI vAta paNa samajI levAnI che. A vAta e apekSAonA "sva" ane "para" evA be vibhAgonI che. A "sva" ane "para" e be alaga alaga bhAva che. A baMne zabdone ApaNe samajI laIe. saptabhaMganA prathama be padamAM (pahelA tathA bIjA bhaMgamAM) "che' ane 'nathI" evA be vidhAna karelA che. A vidhAna "sva" ane "para"nI apekSAe karelA che. sva" eTale potAnuM ane "para" eTale "potAnuM nahi te," arthAtu pArakuM. . eTale jyAre apekSAnI vAta karavAmAM Ave tyAre te be prakAre thAya che. eka to, "sva-dravya, sva-kSetra, sva-kALa ane sva-bhAva" ane bIjo "para-dravya, parakSetra, para-kALa ane para-bhAva. A rIte pratyeka vastunA nirNaya karavAmAM kula ATha apekSAo thaI.*. vastunA dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAmAM jyAre "sva" zabda umerAya che, tyAre, tethI "asti' eTale "che evo nirdeza thAya che. e ja rIte, e cAre apekSAomAM jyAre para' zabda umerAya che, tyAre, tethI "nAsti eTale "nathI" evo nirdeza thAya che. . eTale, A cAremAM jayAre sva-svarUpanI apekSA Ave che tyAre ApaNe "che' ema kahIe chIe ane para-svarUpanI apekSA Ave che tyAre ApaNe "nathI" ema kahIe chIe. - A cAre apekSAo mATe "catuSTaya' evo zabda vAparavAmAM Ave che. cAreno eka sAthe ullekha karavAno hoya tyAre A zabda vaparAya che. "sva" ane "para" zabdone catuTya' zabdamAM umerIne "svacatuTya "paracatuSTaca' evo zabda prayoga karavAmAM Ave che. - A cAre AdhAronI, enAM cAra "sva-svarUpanI ane cAra "para-svarUpa'nI vizeSa carcA ApaNe saptabhaMgI viSenA prakaraNamAM karavAnA chIe. taduparAMta, te pahelAM "apekSA' zabdanI vistRta samajaNa mATe "apekSA' nAmanuM eka prakaraNa paNa have pachInA pAnAomAM AvavAnuM che. eTale, ahiM enuM vivaraNa saMkSepamAM karyuM che. je kaMI upara lakhAyuM che tene barAbara vicArI ane samajI laizuM to AgaLa upara karavAmAM AvanArI vicAraNA samajavAmAM ApaNe khUba saraLatA prApta thaze. ke have ApaNe "pAMca kAraNa' viSe thoDuMka samajI laIe. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 74 - anekAMta ane syAdvAda pAMca kSaraNa A jagatamAM je kaMI kArya bane che. tenI pAchaLa koIne koI kAraNa to hovuM je joie, hoya che ja. koI kAraNo dazya hoya che, koI adazya hoya che; koI jJAta hoya che, koI ajJAta hoya che. sUrya Uge che ane Athame che. rAta jAya che ne divase Ave che. mANasa janme che ne mare che. sukha, duHkha, garIbI, amIrI, taMdurastI ne bimArI vagere bAbatomAMthI laine te aNu ane hAiDrojana boMbanI utpatti, avakAzamAMnA uDDayano, rokeTamAMthI choDelA upagrahonA pRthvI tathA caMdra pharatA uDDayano-paribhramaNa sudhInI badhI ghaTanAo ApaNI najara samakSa banI rahelI ApaNe joIe chIe. AvA aneka kAryo, anAdikALathI A vizvamAM thatA AvyA che, ne thaI rahyA che; anaMta kALa sudhI thatA raheze. AmAMnA keTalAka kAryonA kAraNe ApaNane samajAya che; ghaNAnA nathI paNa samajAtA. prajJAnI parimitatAne kAraNe ghaNI ghaTanAonA kAraNo ApaNe nathI samajI zaktA.' ' Ama chatAM, e badhA kAryonI pAchaLa, koIne koI kAraNa avazya hoya ja che. A vAta upara ApaNe badhA ekamata chIe. judA judA tattvavizAradoe A mATe bhinna bhinna kAraNo zodhI kADhyA che. jaina tatvavettAoe A badhA mATe pAMca kAraNo batAvyA che. A pAMca kAraNone alaga alaga rIte svIkAranArA mato paNa che. paraMtu, jaina dArzanikonuM kahevuM che ke sAmAnya rIte e pAMca kAraNo jyAM sudhI bhegA nathI maLatAM tyAM sudhI, koipaNa kArya banatuM ja nathI; thatuM ja nathI. cAlo tyAre, e pAca kAraNone ApaNe tapAsIe. krama anusAra e pAMce kAraNo nIce mujaba che : 1. kALa (samaya : Time) 2. svabhAva (vastuno guNadharma - Quality of Function) 3. bhavitavyatA urphe niyati. (agamya zakti : Abstruse potentiality) 4. karma urphe prArabdha. (nasIba : Luck) 5. udyama urpha purUSArtha. (prayatna : Efforts) A thayA e pAMca kAraNonA nAma. A bAbatamAM je bhinna bhinna abhiprAyo pravarte che. temAM koI koI loko kevaLa kALane ja kAryanuM kAraNa mAne che. potAne svabhAvavAdI kaheDAvatA matAgrahIo Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana pAMca kAraNa vinA 75 pratyeka kArya mATe phakta svabhAvane ja javAbadAra gaNe che. je loko bhavitavyatAniyatine mAne che, pratyeka kAryanA kAraNa tarIke niyati sivAya bIjuM kazuM ja svIkAravAnI nA pADe che. cotho mata 'karma-kAraNavAdI vargano che. e loko, karma sivAya bIjI koipaNa bAbatana kAraNa tarIke svIkAratA ja nathI. jayAre, purUSArthamAM mAnanArA udyamavAsIo, A jagatamAM banatA tamAma kAryo mATe, udyama zivAyanuM bIjuM koipaNa kAraNa svIkAratA nathI. jaina tattvavettAo kahe che, "e pAMca kAraNo pratyeka kAryanI pAchaLa gati Ape che, guiding force che, e pAMca kAraNo jayAM sudhI bhegA na thAya, tyAM sudhI, sAmAnya rIte kazuM paNa kArya banatuM nathI. ApaNe "eka kAraNavAdI" mananI vAta sAMbhaLIe. * kALa kevaLa kALane ja kAraNa mAnanArA kahe che ke, "dareka vastu tenA samaye ja upaje che ane tenA samaye ja. nAza pAme che. garbhamAMthI bALaka, dudhamAMthI dahIM, anAjamAMthI rasoi, 'bI'mAMthI vRkSa, vRkSamAMthI phaLa vagere badhuM tenA kALe ja thAya che. cakravartIo, tIrthakaro, avatAro, bALapaNa, yauvana, vRddhAvasthA, janma, mRtyu vigere badhA kALanA ja vipAka che. kALane choDIne kaMipaNa kArya thaI zakatuM ja nathI. pratyeka kArya mATe mAtra samaya-kALa ja javAbadAra che.' kALane potAne paNa e loko kALanuM ja kArya mAne che. | svabhAva ahIM pharIthI yAda ApavAnI jarUra che ke A svabhAva eTale misTara Toma, DIka ke herI nAmadhArI mANasono sAro naraso svabhAva nahi, paNa pratyeka vastuno je sva+bhAva che, guNadharma che, sahaja svabhAva che, te arthamAM A 'svabhAva zabda vaparAyo che. A "svabhAvamAM mAnanArA svabhAvavAdIo' jagatanuM kAraNa svabhAva ja che ema mAne che. temanuM kahevuM che ke "vaLyA koI kALe putra prasavatI nathI, hAthanI hatheLImAM, paganA taLIye ke strIonA mukhe koi kALe vALa ugatA nathI; lImaDAnA bImAMthI AMbo kadI ugato nathI; AMbAnI goTalImAMthI keLa ke nALiyera pragaTatA nathI; moranA pIchAM phakta morane ja uge che; saMdhyAnA raMga, bAvaLanA kAMTA, judA judA phaLa, parvatanI sthiratA, vAyunI asthiratA urphe caMcaLatA, agninI urdhvatA vagere badhuM, kALanuM nahi, paNa svabhAvanuM ja pariNAma chearthAt svabhAve ja bane che." mAMchalA ane taMbuDA pANImAM tare che; kAgaDo ane patthara pANImAM DUbe che; suMTha khAvAthI vAyunuM zamana thAya che; haraDethI virecana thAya che; kAgaDuM sIjhatuM nathI; asthimAMthI zaMkha, uSNatAno svabhAva dharAvato sUrya, zItaLatAno svabhAva dharAvato caMdra; moTuM mIThuM karAvatI zeraDI vagere badhA dravyo potapotAnA sva-guNa mujaba, Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 76 mA kAmamAM anekAMta ane syAdvAda svabhAva mujaba varte che. eTale kAryanuM kAraNa kALa nathI paNa svabhAva ja che." bhavitavyatAH je loko A bhavitavyatAne kAraNe mAne che, te badhA kALane ane svabhAvane tarachoDe che. temanuM evuM kahevuM che ke "je na banavAnuM hoya te banatuM nathI. bhavitavyatA anusAra ja banavAnuM hoya te anyathA thatuM nathI. niyati je bAju mANasanA manane kheMcI jAya, te tarapha mANasa paravazapaNe dorAya che. jo niyati (bhavitavyatA) anukuLa hoya, to vagara ciMtavya paNa kArya thAya che. 'vasaMta RtumAM AMbA upara pratyeka DALIe lAkho mahora uge che. temAMthI keTalAye kharI jAya che, keTalAka khAkaTI, keTalAka AMbA ane keTalAka zAkha bane che. garbhamAMthI janmatA badhA ja jIvatA nathI. A tenI tevI tevI bhavitavyatAnuM sUcaka che." teo vaLI eka majAnuM dRSTAMta paNa Ape che. "eka paMkhI vRkSa upara beThuM beThuM kallola kare che. jamIna upara thoDeka dUra eka zikArI e paMkhIno zikAra karavA mATe tIra ane kAmaThuM laIne tyAM Ave che. dhanuSyamAM bANa caDhAvIne pelA paMkhIne haNavA mATe e nizAna sAdhe che. bIjI tarapha uMce AkAzamAM uDatA eka siMcANAnI najara paNa e paMkhI upara paDe che. e paMkhIne potAnI cAMcamAM levA potAno bhakSa meLavavA, eka rokeTanI jhaDapathI e siMcANo nIce AvI rahyo che. "A paMkhInuM to have AvI ja banyuM che. eka bAjuthI pAradhinuM bANa ane bIjI taraphathI sicANAnI tarApa. A bemAMthI game te eka dvArA e paMkhInuM mRtyu lagabhaga nizcita lAge che. paNa, bane che evuM ke ekAeka tIra choDavAnI aNI upara AvelA pelA pAradhInA pagamAM sarpa Dase che; enuM kheMceluM bANa chUTI to jAya che; paNa nizAna cUkatA pelA paMkhIne vAgavAne badale e paMkhIno zikAra karavA mATe uparathI dhasI AvatA siMcANAne te vIMdhI nAkhe che. peluM paMkhI tyAMthI sahisalAmata uDI jAya che. hamaNA potAnuM bhakSya maLI jaze evA khyAlamAM rAcato siMcANo paMkhIne mAravAne badale pote ja marI jAya che. paMkhIne vIMdhI nAMkhIne vRkSanI nIce pADavAno ane potAne tyAM laI javAno manasubo sevato zikArI khUda zikAra banI jAya che. jenuM mRtyu nizcita dekhAtuM hatuM te paMkhI ajaba rIte bacI jAya che." * A eka trividha ghaTanAno havAlo ApaNane ApIne bhavitavyatAvAdI pUche che, ke "AmAM niyati sivAya bIjuM kayuM kAraNa hoI zake?" nizcaya e bhavitavyatAnuM ja kAraNa hatuM. teo vadhArAmAM ApaNane kahe che ke "gADha araNyamAMthI ane khUnakhAra yuddhanA medAnomAMthI mANaso jIvatA pAchA Ave che ane gharamAM bichAnAmAM sUtelA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pAMca kAraNo para 77 dara mare che. AvI badhI ghaTanAo mATe, kevaLa bhavitavyatA sivAya bIjuM zuM kAraNa hoI zake?' temanuM evuM mAnavuM che ke kevaLa eka bhavitavyatA ja A badhA mATe kAraNabhUtajavAbadAra che. ane e eka ja kAraNa sarva kAryo mATe kAraNabhUta che." ahIM, A bhavitavyatA zabdano artha ApaNe barAbara samajI levo paDaze. sAmAnya mANaso A zabdanA be artha kare che. 1. karma dvArA mANasanuM nasIba urphe prArabdha ghaDAyuM che te. 2. IzvaranI kRpA athavA izvaranI icchA. "huM karUM. A meM karyuM ema mAnavI mithyA bake; paNa izanI AjJA vinA eka pAna paNa na hAlI zake ema kahenArA ane mAnanArA, bhavitavyatA urpha niyatino artha, "kevaLa eka izvaranI ja IcchA" evo kare che. A baMne prakAranA artha khoTA che. ahiM bhavitavyatA zabda e bemAMthI eka paNa arthamAM vaparAto nathI. jaina tattvavettAoe, kartA svarUpe koi izvaranA astitvano svIkAra karyo nathI. kaMipaNa kArya karavAnI icchA e eka manuSyasulabha vRtti jenAmAM hoya tene izvara kahI ja nA zakAya ema teo kahe che. hiMdu dharmamAM IzvaranA sAkAra ane nirAkAra evA be svarUpo kalpavAmAM AvyA che. e baMne svarUpone temaNe kriyAzIla kartA tarIke mAnyA che. jaina tattvajJAna A vAtane svIkAratuM nathI. A eka Akho judo viSaya che. enI carcA karavA jatAM ahIM viSayAMtara thaI javAno saMbhava che. eTale ahIM to A bhavitavyatA urphe niyatino jaina dArzaniko kevo artha kare che e vAtanuM nirUpaNa karIne ja ApaNe aTakavuM paDaze. jaina tattvavettAo bhavitavyatA urphe niyatino artha nizcita thaeluM evo kare che. kALanA je be vibhAga che, utsarpiNI ane avasarpiNI; te dareka vibhAgamAM cakravartIo bAra ane tIrthakaro covIsa ja thAya evo je nizcita krama che ene mATe A bhavitavyatA rUpI eka kAraNa che evuM teo mAne che. bIjA cAra kAraNonI sAthe maLIne A kAraNa kArya karAve che, evo temano mata che. badhA ja kAryonI pAchaLa A eka ja kAraNa hoya che evuM teo mAnatA nathI. jaina dArzanikono A abhiprAya samajavA jevo che. temanA abhiprAya mujaba, pratyeka kAryanI pAchaLa pAMcamAM anivArya kAraNa tarIke niyati rahelI ja che. A vizvanI racanAmAM ane saMsAranI ghaTanAomAM keTalAya evA kAryo bane che jenI pAchaLa kALa, svabhAva, karma ane udyamarUpI kAraNo uparAMta koika agamya evuM kAraNa paNa raheluM hoya che. e cAra kAraNo jyAre TuMkA paDe che tyAre e cArene Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA 78 gAma anekAMta ane syAdvAda , sAthe rAkhIne pAMcamuM kazuMka kAraNa paNa kAma karatuM hoya che. dAkhalA tarIke, jaina zAstramAM koLanA (jano pAchaLa tathA ahIM upara ullekha karavAmAM Avyo che, je be vibhAga batAvyA che, te daramiyAna keTaluMka kArya kramazaH ane nizcita rIte thatuM hoya che. utsarpiNI kALa rUpa, rasa, gaMdha, zarIra, AyuSya, baLa Adi vaibhavamAM kramazaH caDhato hoya che. jyAre avasarpiNI kALa te vaibhavamAM kramazaH utarato-paDato hoya che. manuSyanA zarIranuM pramANa-kada-avasarpiNI kAlanI zarUAtamAM ja hoya che te kramazaH ochuM thatuM Ave che. e ja rIte manuSyanuM AyuSya paNa kramazaH ghaTatuM Ave che. avasarpiNI vibhAga pUro thAya ane utsarpiNI zarU thAya tyArathI e kada ane pramANa vadhatA jAya che. e krama kALacakranA pratyeka vibhAgamAM nizcita hoya che. A badhAnI pAchaLa eka kAraNa tarIke "bhavitavyatA' mukhya bhAga bhajave che. ahIM e. yAda rahe ke koi paNa kArya mATe niyati urphe bhavitavyatAne ekaluM tathA svataMtra kAraNa jaina dArzanikoe gaNyuM nathI. bIjI eka vAta e dhyAnamAM rAkhavAnI che ke jayAM cAra kAraNo bhegA maLIne kAryane pUrNa nathI karI zakatA tyAM ja niyati Ave che evuM nathI; pratyeka kAryamAM badhA bhegA thaIne pAMce pAca kAraNo sAmAnya rIte kAma karatA hoya che. e dareka kAryamAM bhinna bhinna apekSAthI amuka eka kAraNa mukhya-pradhAna-bhAga bhajavatuM hoya, tyAre bIjA cAra gauNapaNe rahelA hoya che. eTale jayAM niyati sivAyanA kAraNo mukhyapaNe ke gauNapaNe rahelA hoya che tyAM niyati eka pAMcamA kAraNa tarIke anivAryapaNa rahelI ja hoya che. IzvarakartutvavAdIo IzvaranI IcchArUpI bhavitavyatAnI jyAre vAta kare che, tyAre teo te eka mAtra kAraNane sarvakAryaniryatA mAne che. jayAre jaina tattvajJAnIo bhavitavyatAne pAMca kAraNamAMnA eka tarIke mAne che. A vAta barAbara samajI levA jevI che. niyatine ekane ja mAtra sarva kAryanA kAraNarUpa mAnavAmAM Ave to karma (prArabdha) ane purUSArthanI AkhIya vAtano cheda ja uDI jAya. mULa vAta upara pAchA AvatAM, ApaNe eTaluM spaSTa samajI laIe ke ahIM bhavitavyatA urphe niyatino ullekha karyo che. teno artha izvarakRpA ke nazIba athavA prArabdha evo thato nathI. A nasIba urphe prArabdha to, jene ApaNe "ka" nAmanuM cothuM kAraNa gaNuM che, temAM AvI jAya che. karmaH karmane kAraNa mAnanArA karmavAdIo mATe bIjo, saraLa artha samajAvato zabda "prArabdhavAdI che. prArabdha mATe sAmAnya rIte sAmAnya loko "nazIba evo zabda vApare che. "jevuM tenuM nazIba' ema jyAre kahevAmAM Ave che, tyAre pUrvanA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E pAMca kAraNa mA 79 mAM karmo dvArA ghaDAyeluM "prArabdha evo artha thAya che. A eka ja vastune sarva kAryanuM kAraNa mAnanArAo potAne 'karmakAraNavAdI' nAmathI oLakhAve che. teo kALa svabhAva ane bhavitavyatAne gaNakAratA nathI. temanuM kahevuM che ke : jagatamAM karma je kare, te ja thAya che. karmathI jIva kIDo, tiryaMca, manuSya ke deva bane che. karmathI ja rAmane vanavAsa veThavo paDyo; karmathI ja sItAne kalaMka lAgavAnI ane agniparIkSA ApavAnI sthitimAM mUkAvuM paDyuM; karmarUpI kevaLa eka ja kAraNanA pratApe rAmAyaNa, mahAbhArata ane pAniyatanA yuddho thayA; vartamAna yuganA be vizvayuddho tathA hITalaranuM patana thayuM; rAvaNano nAza, kRSNano vadha, izuno kosa; gAMdhIjInuM pistolanI goLIthI mRtyu vigere badhA karmanA ja kAraNe thayA; karmathI ja rAya ke raMka banI zakAya che. udyama karanAra eka jaNa bhaTake che ane karmanA phaLathI bIjo sUtA sUtA phaLa prApta kare che. karmathI "RSabhadevane eka varSa anna nA maLyuM ane karmathI ja mahAvIra prabhunA kAnamAM khIlA ThokAyA. karmathI ja nepoliyana zahenazAha banyo ane karmathI ja te kedI banIne kArAgRhamAM maryo. bhavitavyatAvAdIoe paMkhInuM dRSTAMta ApyuM hatuM, tema A karmakAraNavAdIo, evuM ja eka bIjuM manoraMjaka dRSTAMta Ape che - eka sthaLe barAbara baMdha karelo eka karaMDiyo paDyo hato. emAM kaMIka khAvAnuM haze ema samajIne eka bhUkhyA uMdare, e karaMDIyAmAM dAkhala thavA mATe kANuM pADavAno . udyama zarU karyo, pote e karaMDIyAmAM dAkhala thaI zake eTalA mATe e uMdare karaMDIyAne kAtaravA mAMDyo.kAtarI kAtarIne karaMDIyAmAM eNe kANuM pADyuM. e karaMDIyAmAM koie eka sarpane pUrI rAkhyo hato. ghaNA divasano bhUkhyo e sarpa, karaMDIyo korAto hato te jANI aMdara TaTTAra thaI gayo. pelo uMdara jevo e karaMDiyAmAM dAkhala thayo ke turata ja pelA sarpanA moDhAmAM jaI paDyo. sarpane bhakSa ane mukti e beu eka sAthe ja sAMpaDI gayA. uMdaranuM bhakSaNa karIne, uMdare ja kAtarI kAtarIne taiyAra karelA kANAmAMthI e sarpa bahAra nIkaLyo ane vanamAM cAlyo gayo.' "ahIM ughama to uMdare karyo. paraMtu udyama karanAra mAryo ane aMdara purAyelo sarpa tyAMthI mukti meLavIne chaTakyo. kaho tyAre, AmAM karma e ja baLavAna che ke bIjuM kaMI?" AvI vAta karIne A dRSTAMta dvArA karmakAraNavAdIo kahe che ke "A jagatamAM banatA tamAma kAryonuM kAraNa kevaLa eka karma ja che. ahIM "karma' zabdanA artha viSenI samajaNamAM kaMI guMcavADo na ubho thAya* Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 anemaMta ane syAdvAda Na eTalA mATe spaSTa karavAnI jarUra che ke ApaNe je udyama, purUSArtha ke kArya kahIe chIe e arthamAM 'karma' zabda ahIM nathI vaparAyo. sAmAnya rIte vartamAnamAM karAtA kAryone paNa karma kahevAmAM Ave che. paNa ahIM pUrve karelA karmo ane e dvArA je prArabdha ghaDAya che te arthamAM A zabda vaparAyo che. udyama : A udyama zabdano artha ApaNe 'purUSArtha evo karavAno che. udyamavAdIo kevaLa udyamane ja sarva kAryonuM kAraNa mAne che. teo zuM kahe che e paNa ApaNe sAMbhaLIe. | 'kALa, svabhAva, niyati ke karma asamartha che; eka mAtra udyama ja samartha che. udyamathI zrI rAmacaMdrajI sAgara oLaMgI gayA, udyamathI ja temaNe laMkAnuM rAjaya meLavyuM ane vibhISaNane soMpyuM; purUSArthathI ja pAMDavoe kauravone harAvyA." | 'udyama vinA khetaramAMthI anAja ane talamAMthI tela nIpajatuM nathI; udyama na kare to ekeMdriya vela paNa vRkSa upara caDI zakatI nathI; udyama karIne dhAnya oryA vinA pAka thato nathI; udyama vinA taiyAra rasoino koLIyo paNa mukhamAM AvIne paDato nathI; eka vAra udyama karavAthI kArya siddha na thAya to bIjI vAra, trIjI vAra, pharI pharI udyama karye rAkhavAthI kArya avazya siddha thAya che.' ' A loko vizeSamAM kahe che ke "karma to putra che che, udyamanuM phaLa che; udyama eno pitA che. udyame ja karma karyA che ane udyamathI ja te TaLe che. daDha prahArIe hatyAo karIne ghora karma upArjana karyA hatA, chatAM, cha mahinAnA udyama dvArA eNe badhA ja karmone khapAvI dIdhA. temanA mAnavA mujaba, 'udyamanI zakti apUrvache. TIMpe TIMpe sarovara bharAya; kAMkare kAMkare pALa baMdhAya; iMTe iMTe giri jevaDA gaDha nipaje; A badho udyamanI zaktino ja prabhAva che. udyamathI ja artha, udyamathI ja kAma, udyamathI ja dharma ane udyamathI ja mokSa che. vidyA ane kaLA paNa udyamathI ja siddha thAya che." A udyamavAdIonA kahevA mujaba, "A jagatamAM kevaLa udyama e eka ja kAraNa che ane jagatanA tamAma kAryo kevaLa A udyamane ja vaza varte che." emanA abhiprAya mujaba, 'udyama zivAyanA bIjA badhA ja kAraNo nakAmA, nirarthaka, arthahIna ane napuMsaka che." Ama, A pAMca kAraNone alaga alaga rIte ane pratyeka kArya mATe kevaLa eka ja kAraNane mAnanArA mahAzayonI dalIlo ApaNe jANI lIdhI. taduparAMta, eka ja kAraNane mAnanArA uparAMta, pAMca kAraNomAMnA joDakAomAM mAnanAra varga paNa che. koI prArabdha ane purUSArthanA sumeLane kAryanuM kAraNa mAne Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane pAMca karaNa 81 . che. koi vaLI udyamanI sAthe niyatine joDe che; to koi vaLI, prArabdha, karma ane bhavitavyatAnA triveNI saMgamamAM vizvAsa dharAve che. paraMtu, A bAbatamAM, pUratI cakAsaNI pachI, puratA pramANo meLavIne ane tamAma AdhAro tathA lakSaNone tapAsIne tathA sarvajJa bhagavaMtonA kathana vaDe yukta banIne, jaina dArzanIko e pAMce pAMca kAraNone eka samUhamAM raju kare che. emanuM kahevuM che ke "sAmAnya rIte, jyAM sudhI, A pAMceya kAraNo bhegA maLatA nathI, tyAM sudhI kazuM banatuM nathI." emanI vAta sarvathA satya ane barAbara samajI levA jevI che. jaina tattvavettAono abhiprAya ApaNe have khUba ja dhyAnapUrvaka joIe - pAMca kAraNavAda: ApaNe pAchaLa joI gayA chIe ke pratyeka vastunA guNadharmane ane kAryakAraNabhAvane tapAsavAnI jenatattvavettAonI rIta anokhI ane nirALI che. teo vastunA koi eka aMtamAM eka svarUpamAM-ekAMtamAM mAnatA nathI. emanI daSTi "anekAMta che. eTale, A bAbatamAM teo kahe che ke "koipaNa eka ja kAraNathI badhuM bane che ema kahevuM te "ekAMtasUcaka che. ekAMta e mithyAtva che ane anekAMta e samyakatva che." kAryakAraNa bAbatamAM teo kahe che ke : pAMca AMgaLIo athavA be hAtha bhegA maLe che tyAre ja kArya thAya che. hAtha vinA kaMI pakaDI zakAtuM nathI, to paga vinA cAlI zakAtuM nathI. be hAtha vinA tAlI paDatI nathI, AgrahamAM AvI jaine koipaNa eka ja vastu yA kAraNane mahattva ApavAthI kazo artha sarato nathI.' yuddhamAM vijaya prApta karavA mATe senApatine ApaNe yaza to ApIe chIe; . paraMtu, ekalA senAdhyakSathI yuddha jItAtuM nathI. senApatInI yuddhakuzaLatA, sainyanA zakti ane zista, hathIyAronuM caDiyAtApaNuM, sAdhanasAmagrInI vipulatA, pUravaThAnI salAmata vyavasthA ane chelle prajAnuM pIThabaLa, e badhAnI temAM jarUra paDe che. A badhuM hovA chatAM ya yuddha mATenA hetunI dharmaparAyaNatA paNa emAM bhAga bhajave che." ' "sutaranA tAMtaNAmAMthI kApaDa taiyAra thAya che. paNa te pahelA kapAsanuM vAvavuM, ugavuM, kAlAmAMthI rUnuM nIkaLavuM, emAMthI sutaranuM taiyAra thavuM ane te pachI, sutaranI jAta (taMtuno svabhAva) vaNakarano udyama, kALano krama, milamAlikanuM bhAgya vagere badhA aMgono temAM sahakAra hoya che. are, e badhA pachI paNa, paheranAranuM prArabdha jo na hoya to Aga ke evA koi bIjA kAraNo sara, jene Act of the Government or providence - sarakArI thavA kudaratI kArya kahe che tevA kAraNo sara banyuM banAvyuM e kApaDa paNa vyartha jAya che. emAM paNa niyati (bhavitavyatA) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 mAM anekaMta ane syAdvAda jo hoya to ja e kApaDa taiyAra thAya che. bhavitavyatAno sahakAra jo na hoya to temAM paNa, aneka vidgo naDe che, te kArya banatuM nathI. A pAMca kAraNo eka sAthe kevI rIte kAma kare che enuM eka bahu suMdara dRSTAMta jaina tattvavettAoe ApyuM che. "niyativazAt laghukarmI banIne jIva, nigodamAMthI bahAra nIkaLe che; puNyakarmathI manuSyabhava ane sarayoga Adi sAmagrI te meLave che; bhavasthitino paripAka thAya tyAre jIvavIrya ullase che; bhavya svabhAva hoya to te bhavya jIva purUSArthathI ane kALabaLe zivagatine pAme che." Aja dRSTAMtane eka bIjI rIte paNa raju karavAmAM Ave che - 'bhavitavyatAthI jIva, nigodamAMthI bahAra nIkaLe che; svabhAva aneka kALanA sahakArathI caramAvartamAM Ave che; caramAvartamAM karmavaDe dharma-purUSArtha mATenI paMcendriyapaNuM vigere Avazyaka sAmagrI tene prApta thAya che; ane A sAmagrIvaDe yukta thayelo AtmA, have, paMcamakAraNa purUSArtha dvArA ja mokSamArganI sAdhanA kare che, e mArge prayANa kare che." AmAM, niyati urphe bhavitavyatArUpI eka kAraNa dvArA jIvane nigodamAMthI bahAra AvavAnuM bane che. tyAMthI bahAra AvyA pachI, manuSyabhava ItyAdi meLavI ApanAra puNyakarma, e karmarUpI bIjuM kAraNa che. svaguNa, svabhAva, e cothuM kAraNa che ane AtmAne vaLagelo karmamaLa dhoI nAMkhIne saMpUrNa rIte karmamukta thavAno eno purUSArtha e pAMcamuM kAraNa che. A rIte, bhavitavyatAthI jIva nigodamAMthI bahAra nIkaLyo; svabhAvathI te urdhvagAmI banyo; karmathI ene sAmagrIo tathA sugamatAo saMpaDyA; udyamathI te muktinA mArge AgaLa vadhyo; ane kALano paripAka thatAM e AtmA mukta banyo. AthI spaSTa samajAze ke AtmAnI muktinA eka kAryane banavAmAM pelA pAMceya kAraNo jayAre bhegA maLyA tyAre ja e kArya banyuM. upara 'nigoda ane "caramAvarta evA je be zabdo AvyA che, enI thoDIka samajaNa ApaNe ahIM laIe. jaina tattvajJAnIonI mAnyatA mujaba anaMta kALacakro vItyA pachI eka pudagala parAvarta kALa Ave che. jIva mATe saMsAravAsanuM A chelluM "samayavartI bhramaNa' kahe che. ene "caramAvarta nAmathI oLakhavAmAM Ave che. nigodamAMthI nIkaLelA jIvane caramAvartamAM AvatAM sAmAnya rIte anaMtakALa lAge che. A aMgenI vizeSa samajaNa, rasa paDe to tajajJa mahAnubhAvo pAsethI meLavI levI. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca kAraNa 83 bIjo zabda 'nigoda' che. A bahu upayogI ane samajavA jevo zabda che. A samajavA ke samajAvavA mATe 'jIvaviSayaka vicAronuM jIvatattvavicAranuM - Akhuye * zAstra ukheLavuM paDe. enA mATe graMthanA mahAvistAranI jarUra paDe ane vaLI, ema karavA jatAM viSayAMtara thai jAya. Ama chatAM, e zabdano saMparka ApaNane thayo che to ene viSenI saMkSipta samajaNa ApaNe meLavI laie. 'jaina tattvajJAna anusAra ekeMdriyathI paMcendriya sudhInA je jIvo A saMsAramAM che te badhA 'nigoda'mAMthI AvelA che. 'nigoda' eTale, 'anaMtA sUkSma ekeMdriya jIvonuM eka zarIra.' A nigodo A lokamAM asaMkhyAtI che. eka ekamAM anaMtA jIvo bharelA che. tevI asaMkhyAta nigodomAM anaMtAnaMta jIvo vidyamAna che. 'nigodamAM vasanArA jIvo atyaMlpa caitanyavALA ane koipaNa prakAranI vizeSa sAmagrI yA vizeSa purUSArthanI anukULatA vinAnA-samAnakarmI-hovA chatAM, tyAMthI emane bahAra nIkaLavAnuM niyati urphe bhavitavyatAne vazavartI che.' 'A saMsAramAMthI, sarva karmono kSaya karIne, jeTalA jIvo mokSamAM jAya che, eTalA jIvo nigodamAMthI bahAra nIkaLe evo A saMsAracakrano niyama che. traNeya kALamAM mokSe janArA jIvonI saMkhyA karatA anaMtaguNA jIvo, eka eka nigodamAM rahelA che. te kAraNe mokSano mArga satata cAlu hovA chatAM A saMsAra, koipaNa kALe, khAlI thato nathI. jIvaviSayaka je prarUpaNa jaina tattvavettAoe kareluM che tevuM bArIka ane sUkSma vivaraNa bIjA koi tattvajJAnamAM maLatuM nathI. khAsa karIne nigodanA jIva viSenI vAto jaina dArzanikoe batAvI che, te sAmAnya rIte agamya hoya tevuM ghaNAne lAge che. paraMtu, Adhunika vaijJAnikoe A vAtanuM samarthana kareluM ja che. teo paNa mAne che ke tamAma polANa sUkSma jIvothI bhareluM che. Adhunika vijJAnazAstrIoe evI zodha karI che ke 'eka soyanA agra bhAga upara, koipaNa jAtanI garadI karyA vinA ane khuzAlIthI eka lAkha karatA vizeSa saMkhyAmAM ArAmathI besI zake tevA sUkSma jIvo A saMsAramAM che.' A jIvone vaijJAnikoe 'thekasasa' evuM nAma ApyuM che. A jotAM e spaSTa thAya che ke jaina tattvavettAoe nigodamAM rahenArA jIvonI je vAta karI che te sAcI ane pramANabhUta che. 'jIvavicAra'no A viSaya khUba ja rasika che. eno abhyAsa karavAthI vizeSa khAtrI thai zake. sthAvara, trasa, sUkSma ane bAdara ityAdi jIvo viSe jemaNe vadhAre jANavuM hoya temaNe A aMgenuM sAhitya meLavIne vAMcavuM athavA koi tajajJa purUSono saMparka sAdhavo. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 84 nAma anekAMta ane cAdvAda paNa mULa viSaya para pAchA have ApaNe AvIe. pAMca kAraNo eka sAthe maLIne eka kAryane kevI rIte pUrNa kare che te ApaNe upara ApelA nigodanA jIvanA daSTAMtathI joyuM. paNa A to ghaNI uMcI bhUmikAnI vAta thai. ApaNe have eka sAduM ane buddhigamya daSTAMta laie. eka kApaDanI navI mIla ubhI karavAnI che. e mATe, prArabdhathI prApta thaelI lakSmI (muDI), udyamathI taiyAra karelI yojanA ane e udyoganA saMcAlanane barAbara samajI zake tevA guNa-svabhAva-vALA TekanIziyano tathA zramajIvIo ane e badhAyano bhego purUSArtha yA udyama, ema 'karma udyama ane svabhAva e traNa kAraNo bhegA thAya tyAre kAryanI zarUAta thAya che. Ama chatAM, kALa paripakva thayA vinA e milamAMthI kApaDa bahAra nIkaLatuM nathI. mila mATe makAno bAMdhavAmAM, mazinasa (maMtro) ityAdi meLavIne enuM sthApana karavAmAM ane ekathI mAMDIne aneka prakAranI vidhi (Process) mAM pasAra thaine kApaDane taiyAra thatAM samaya (kALa) to lAge ja che. Capital Planning, construction, Erection,Administration, Execution, Processing, Finishing - mUDI, niyojana, bAMdhakAma, yaMtronI goThavaNI, vyavasthA, vahIvaTa, vidhi, chellI pUrNatA - vigere keTalI badhI bAbatonI temAM jarUra paDe che? A badhAmAM pAchI nipuNatA to joIe ja. * Ama chatAM, A badhIya anukuLatAo hovA chatAM, bhavitavyatAno sahakAra jo na maLe, to banyo banAvyo khela paNa bagaDI jAya che.. Ama, pAMceya kAraNono sahakAra jyAM sudhI nA maLe, tyAM sudhI, kapAsamAMthI kApaDa, ghAsamAMthI dUdha, ghauMmAMthI roTalI, DAMgaramAMthI bhAta, zeraDImAMthI sAkara ke khANanA suvarNayukta paththaramAMthI alaMkAra banatA nathI. AvI ja rIte, jaDa kArya ke cetanakArya, koipaNa kAryanI pAchaLa, pAMceya kAraNo rahelA hoya ja che. koIpaNa eka ja kAraNa ekaluM, koIpaNa kAryane pUrNa karI zakatuM nathI. AmAM eTaluM che ke koipaNa eka kAraNa temAM pradhAnapaNe, mukhya bhAga bhajavatuM dekhAya; paraMtu e pAMce jayAM sudhI ekaThA maLatA nathI, tyAM sudhI koipaNa kArya siddha thaI zakatuM nathI. ahIM eka vAta barAbara khyAlamAM rAkhavAnI che ke avasthA ane prasaMga anusAra amuka kAraNa prAdhAnya bhogavatuM hoya che. * | dudhamAM meLavaNa nAMkhavAthI dahIM banI gayuM, temAM, meLavaNa nAMkhavAno udyama e mukhya kAraNa thayuM. paraMtu ekalA udyama mAtrathI ja dudhamAMthI dahIM banI gayuM ema koI mAnatuM nathI. jo ema ja hota to dahIM kadI paNa bagaDI nA jAta. evuM ja pratyeka kAryanuM samajavuM. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema pAMca karaNa kAma 85 anekAMtavAdanI dRSTi rAkhIne jaina tattvajJAnIo kahe che, ke vyavahAra daSTithI, jyAre je kAraNane AgaLa karavAthI udyamane poSaNa tathA cittane samAdhAna prApta thAya tyAre, te kAraNane AgaLa karavuM e anekAMtavAdano yathArtha upayoga che. paraMtu, koI paNa eka ja kAraNane pakaDIne besI rahevuM, bIjA koI paNa kAraNanI upayogitA svIkAravAno inkAra karavo, e ajJAna che. mithyAtva che. durAgraha che, rAgadveSanI vRttine poSanAra che ane "ekAMtavAdI che. e ja rIte, ekAMtavAda e ajJAna che, mithyAtva che, durAgraha che ane rAgadveSI vRttine poSanAra che. je kAraNane AgaLa karavAthI asamAdhAna puSTa thAya, te kAraNane AgaLa karavuM te paNa 'mithyAtva' - "ekAMtavAda' che. * "anekAMtavAda' e "samyaktva che. "jJAna" che. nirAgrahitA ane samAnatAne puSTa karanAra che. jIvanano e eka ja sAco mArga che. anubhava siddha che. upara jaNAvyA che te pAMceya kAraNono A pAMca kAraNavAda' e anekAMtavAdanuM ja eka aMga che. ' pAMca kAraNo aMgenI alaga alaga kAraNavAdIonI je bhinna bhinna dalIlo che, tenA virodhamAM ane pAMca kAraNavAdanI tarapheNamAM ghaNuM vistArapUrvaka kahI ke lakhI zakAya tema che. paraMtu vAcakonI vivekabuddhi ane samajaNazakti paratve saMpUrNa mAna dharAvIne ane vizvAsa mUkIne ahIM ATaluM saMkSipta vivecana ja karyuM che. - have ApaNe, "sAta naya, pramANa ane nikSepa aMgenI vicAraNA tarapha AgaLa vadhIe. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA 86 matadAro anevaMta ane syAdvAda paNa nayavicAra - pramANa ane nikSepa naya saMbaMdhI vAta zarU karatAM pahelA, "naya' zabdano artha ApaNe barAbara samajI laie. A zabda, jaina tattvajJAnano eka pAribhASika zabda che. eno sAmAnya artha, "jJAna" evo thAya che. paraMtu A "jJAna" zabda ahIM enA vizALa arthamAM vaparAyo nathI, maryAdita arthamAM vaparAyo che. koIpaNa vastune jANavA mATe athavA samajavA mATe koine koi jJAnanI AvazyaktA to paDe ja che. zALAomAM je judA judA viSayo bhaNAvavAmAM Ave che, te dareka viSaya, koI eka jJAnano viSaya che. jaina tattvavettAoe A naya zabdanI eka vyAkhyA ApelI che. teo kahe che :"koIpaNa vastunA eka guNa, dharma yA svarUpane je samajAve te naya , agAu ApaNe joI gayA ke vastunA guNadharmo aneka hoya che. vastunA A badhA judA judA guNone judI judI rIte samajavA mATe jaina zAstrakAroe sAta judA judA naya batAvyA che. eTale, jyAre ApaNe nayanI vAta ahIM karIe chIe tyAre sAta nayano ullekha karIe chIe tema samajavuM. Ano vizeSa artha e thayo ke eka ja vastunA sAta judA judA svarUpone, guNone ke dharmone jANavA mATe ane oLakhavA mATe sAta judA judA nayano upayoga karavAmAM Avyo che. . A nayanA be upayoga che. eka to potAne samajavA mATe, ene "jJAnAtmaka kahe che, bIjo anyane samajavA mATe, ene "vacanAtmaka' kahe che. A je "naya che. tene ApaNe syAdvAda samajavAnuM eka "vyAkaraNa' kahIzuM to paNa cAlaze. pratyeka bhASAnuM potapotAnuM vyAkaraNa hoya che. saMskRta bhASA jo. barAbara zIkhI levI hoya, to sau prathama enA vyAkaraNano abhyAsa ApaNe karavo paDe che. eka vakhata vyAkaraNa jo barAbara AvaDI gayuM to e mahAnuM vADmaya samajavAmAM ke samajAvavAmAM kazI muzkelI ApaNane naDatI nathI. evI ja rIte, anekAMtavAda tattvajJAnane barAbara samajI levA je syAdvAda paddhatino ApaNe ullekha karyo che, te paddhatine samajavAnuM A eka vyAkaraNa che, ema kahIzuM to paNa cAlaze. ene Akho ya anekAntavAda samajavAnuM vyAkaraNa ApaNe mAnIzuM to paNa vAMdho nathI. A naya rUpI vyAkaraNano sAdUrvAda sAtheno saMbaMdha ApaNe prathama samajI laIe. alaMkArika bhASAmAM upamA ApIne A vastu samajavI hoya, to ApaNe ema kahI zakIzuM ke "nA" eTale "nadI' ane 'syAdvAda" eTale "samudra'. badhI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya vicAra, praNAma ane nikSepa mAmA nA 87 nadIo jema samudrane maLe che, tema, A badhA nayo, syAdvAda rUpI mahAsAgaramAM bhaLI jAya che. A naya mAraphate syAdvAdanuM pUrNa darzana ApaNe karI zakIe chIe. jaina Agamone eTalA mATe ja "syAdvAdazrutamaya' mAnavAmAM AvyA che. A je sAta naya che, te sAte naya, pratyeka vastu mATe, potapotAnA abhiprAyo dharAve che. e sAte nayanA abhiprAyo parasparathI bhinna hovA chatAM, A badhA ja nayo ekaThA maLIne syAdvAdazrata rUpI AgamanI sevA kare che. A vAta barAbara samajavA mATe koI rAjyanA Avaka ane kharca evA be khAtAone ApaNe lakSamAM laie. Avaka-khAtuM mAtra Avaka kare che. kharca khAtuM mAtra kharca ja kare che. A banne khAtA parasparavirodhI guNadharmavALA hovA chatAM, banne sAthe maLIne te rAjyanI sevA ja kare che. koI eka beMkamAM jAo. nANA svIkAranAra koSAdhyakSa (Receiving cashier) ane nANA cUkavanAra koSAdhyakSa (Paying cashier) banne jaNa taddana virUddha prakAranA kAmo karatA hovA chatAM e banne gRhastho beMkanI ja sevA karatA hoya che. - evA ja arthamAM, A sAte nayo paraspara virodhI abhiprAya dharAvanAra hovA chatAM, sAthe maLIne sAdvAda tattvavijJAnanI sevA ja karatA hoya che. bhinna bhinna svabhAvanA ane paraspara virodha karatA eka rAjyanA sevako, te rAjyanI sevA karatA hoya che. evI ja rIte, A sAte nayo paNa samagrapaNe syAdvAdanA sevako ja che. syAdvAda ane naya vacceno saMbaMdha, siMdhu ane biMdu jevo ApaNe batAvyo. biMdu samudra nathI, tema samudrathI juduM paNa nathI. samudrano e eka aMza che. eja rIte, naya e syAdvAdathI bhinna nathI, syAdvAdarUpa paNa nathI; sAdvAdanuM e eka aMga che. have, A je naya che. te, vastunA amuka svarUpa yA guNadharmonuM jJAna ApanAra che, ema ApaNe upara kahyuM. to pachI jJAna meLavavAnI paddhatino paNa ApaNe vicAra karI laIe. A mATe, jainatattvajJAnIoe TAMkeluM eka vAkya ApaNe ahIM TAMkIe:pramAinarIdhAma: A vAkyano artha e thAya che ke koI paNa vastunuM jJAna be rIte thAya che, eka "pramANa' thI ane bIjuM "naya thI. A vAkyamAM pramANa ane nayane alaga batAvavAmAM AvyA che; paraMtu, 'nayano viSaya e 'pramANa' no viSaya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 88 Ta kA anevaMta ane syAdvAda paNa zAstrakAroe, nayane pramANano eka aMza mAnyo che. pramANamAM paNa AgamAM athavA zruta (zAstra) pramANano e aMza che. ahIM ApaNe pramANanI vAtane vacce lAvyA chIe, to cAlo, pramANane paNa barAbara samajI laIe. pramANa eTale "sAbitI. - Proof' jenA vaDe vastu niHsaMdeha ane barAbara jaNAya tathA samajAya, e, "pramANa'. "mati, zrata, avadhi, mana:paryava ane kevaLa' evAM je pAMca jJAna jaina tattvavettAoe batAvyA che, tene, jJAna svayaM eka pramANa hoi, pramANa tarIke paNa batAvyA che. A pAMca jJAna' viSe eka juduM prakaraNa AgaLa AvavAnuM che. eTale, ahIM teno ATalo ullekha karIne ApaNe AgaLa cAlIe. nyAyadarzanamAM cAra pramANo batAvavAmAM AvyA che. AmAM, "pratyakSa ane parokSa' e nAmanA be mukhya pramANo che. parokSa pramANanA traNa vibhAgo batAvyA che, pratyakSa tathA parokSa zabdonA artha to jhaTa samajAya tevA sarvasAdhAraNa che. parokSa pramANamAM (1) anumAna (2).upamAna ane (3) Agamazrita) evA traNa vibhAga che. A badhAne kramasara nIce mujaba raju karavAmAM Ave che: (1) pratyakSa pramANa (2) anumAna pramANa (3) upamAna pramANa (4) Agama (zAstra) pramANa. A cAre pramANone have ApaNe kramazaH samajIe.. pratyakSa pramANa : AMkha, kAna, nAka, jIbha ane tvacA e ApaNI pAMca IMdriyo che. A pAMca IMdriyo tathA mana dvArA je vastuno ApaNane bodha thAya, je vastu ApaNI samajaNamAM Ave tene pratyakSa pramANa kahe che. dAkhalA tarIke eka phula ApaNA hAthamAM Ave, tyAre enA rUpa, gaMdha, raMga, AkAra vigerenuM je jJAna ApaNane thAya che te pratyakSa pramANa che. A phula ApaNA hAthamAM na hoya ane ApaNe joI na zakIe evI rIte kyAMka najIkamAM mUkeluM hoya, tyAre paNa enI gaMdhano anubhava ApaNe karI zakIe chIe. A rIte, nAka dvArA thatuM baMdhanuM jJAna paNa pratyakSa pramANa che. AmAM, ApaNI indriyo sAthe vastuno je saMyoga thAya che te ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. jIbha sAthe svAdano, nAka sAthe gaMdhano ane kAna sAthe avAjano je saMbaMdha joDAya che tethI dareka vakhate ApaNane te te vastunuM jJAna thAya che. ' A iMdriyo tathA mana dvArA je jJAna thAya che tene jaina dArzanikoe Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya vicAra, praNAma ane nikSepa 89 'sAMvyavahArika pratyakSa' evuM nAma ApyuM che. AnA paNa cAra bheda che. e cAra bheda mATe jaina darzanamAM 'avagraha, IMhA, apAya ane dhAraNA' evA cAra pAribhASika zabdo che. ApaNe ene 'aspaSTa bhAsa, AchuM darzana, nirNaya ane smaraNAMkana, evA cAra nAmathI oLakhIzuM to cAlaze.' durathI koi vastu dekhAya ane kazuMka che evuM lAge te (avagraha) aspaSTa bhAsa, najIka AvatAM te zuM che enI samaja paDavA mAMDe te (IhA) AchuM darzana, samaja paDyA pachI te 'amuka ja' che evuM nakkI thAya te (apAya) nirNaya ane pachI game tyAre te ApaNane yAda AvI zake tevI rIte manaHpradezamAM aMkita thai jAya te (dhAraNA) smaraNAMkana. dAkhalA tarIke dUrathI koi manuSya jevI AkRti dekhAya te aspaSTa bhAsa athavA 'avagraha' che. najIka AvatAM te purUSa che ke strI evuM zaMkApUrvaka lAgavA mAMDe te AchuM darzana athavA 'IhA' che. pachI, te purUSa ja che ane strI nathI evo nizcaya thAya te 'nirNaya' athavA 'apAya' che; ane pachI, e purUSa pharIvAra ApaNane kyAreka maLe, tyAre ApaNe tene oLakhI zakIe evI rIte ApaNA manaHpradezamAM te aMkita thai jAya, te 'smaraNa' athavA 'dhAraNA'. ahIM eka vAta yAda rAkhavAnI che ke sAMvyavahArika pratyakSanA dhAraNA-bheda anusAra vartamAnamAM joyelA purUSanuM manamAM citra aMkita thai jAya tyAre, tyAM sudhI, e pratyakSa pramANano bheda che. paraMtu, bhaviSyamAM jyAre ApaNe ene joie ane smaraNathI oLakhIe tyAre, te '' * vakhate, te rIte oLakhavAnuM parokSa pramANamAM Avaze. anumAna pramANa H liMgathI thatuM liMgInuM jJAna, eTale, koi paNa eka vastu dvArA bIjI vastunuM je jJAna thAya te 'anumAna pramANa' che. dAkhalA tarIke cokkasa prakAranI vAsa AvatAM kazuMka baLe che evo je nirNaya ApaNe karIe chIe te anumAna pramANa che. ApaNI AMkhothI dUra, AsapAsamAM jo kaparuM baLatuM hoya tyAre ApaNane cokkasa prakAranI vAsa Ave che, tevo anubhava to sauno che. A vAsa dvArA kazuMka baLe che tevo je nirNaya karyo temAM 'anumAna' kAma kare che. ApaNI bAjunA gharamAMthI athavA dUrathI dhumADo nIkaLato ApaNe joie, to te vaDe, tyAM agni hovo joie evo je nirNaya ApaNe karIe chIe te anumAna pramANa dvArA ja thAya che. dUra dUra kyAMka agninA bhaDakA dekhAya tyAre tyAM Aga lAgI hovI joie evuM ApaNe samajI jaie chIe. Aga holavanAra baMbAne, ghaMTa vagADato vagADato, jhaDapabhera jato ApaNe joie tyAre paNa koika sthaLe Aga lAgI che evuM ApaNe mAnIe chIe. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 anekAMta ane syAdvAda paNa dUrathI zaraNAI agara benDavAjAno avAja sAMbhaLIe chIe tyAre kazoka utsava hovAnuM ApaNe dhArI laIe chIe. A badhuM anumAna pramANa gaNAya che. dUranI koI paNa vastu yA bAbata viSe nirNaya karavAmAM A "anumAna pramANa' ApaNane sahAyabhUta thAya che. A "dUra' nA be prakAra che. eka'kALathI dUra' eTale bhUtakALa athavA bhaviSya kALa sAthe saMbaMdha dharAvatuM ane bIjuM kSetrathI dUra' eTale ApaNA rahevAnA sthaLathI dUra. A ja rIte, sUkSma vastunuM jJAna paNa anumAna pramANathI thaI zake che. upamAna pramANaH sAdezyanA jJAna vaDe thatuM jJAna te upamAna pramANa" gaNAya che. dAkhalA tarIke, ApaNe tyAM eka mahemAna Ave che. ApaNA AMgaNAmAM eka gAya bAMdhelI te jue che. gAyane joIne te bhAI ApaNane ema kahe che ke temanA pradezamAM barAbara gAyanA jevuM ja eka prANI thAya che ane te rojha nAmathI oLakhAya che. pachI ApaNe kyAreka te bhAInA pradezamAM javAnuM bane che ane tyAM eka evuM prANI joie chIe ke je gAya nathI paNa gAyanA jevuM ja che. pelA bhAinI kahelI vAta te vakhate ApaNane yAda Ave che ke "gAyanA jevuM rojha hoya che. AthI ApaNe nakkI karI zakIe chIe ke "A prANI rojha che." A upamAna pramANa thayuM. Agama pramANa : AH (eTale jemanAmAM zraddhA rAkhI zakAya tevA zraddheya ane prAmANika) purUSonA vacana, kathana ke lekhanathI je bodha (jJAna) ApaNane thAya che te Agama pramANa kahevAya che. sAmAnya rIte zabdonA AdhAre je jJAna thAya che ene zruta pramANa kahe che; Agamane zrutano eka aMza gaNavAmAM AvyuM che. A Agama pramANamAM ApaNe zraddhAno upayoga paNa karavo paDe che. zAstromAM je je bAbato darzAvavAmAM AvI hoya teno je svIkAra ApaNe karIe chIe, te zAstrapramANa dvArA ja ApaNe karIe chIe. Agamo (zAstro) nI bAbatamAM eka mahatvanI vAta e hoya che ke pratyakSa tathA anumAna vigere pramANothI virUddha temAM kazuM hotuM nathI ane temAM AlekhAyelA vacano, AtmavikAsa tathA tenA mArga para sAco prakAza nAMkhanArA ane zuddha tattvanA prarUpaka hoya che. jaina tattvajJAnIoe Agama pramANane siddha pramANa mAnyuM che. kemake, e jJAna jemaNe ApyuM che teo vItarAga sarvajJa bhagavaMto hatA. pUrNajJAna-kevaLajJAna, prApta karyA pachI ja emaNe te jJAna ApyuM che ane emaNe ApeluM che eja eka moTuM pramANa che. rAga, dveSa ane ajJAna e asatyanA saMbhavita kAraNo che, e dUra thayA pachI asatya bolavA mATe avakAza raheto nathI. eTale, jeo vItarAga ane sarvajJa hatA temaNe je kahyuM che, te eka mAtra jagatanA bhalA mATe ja kahyuM che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA vicAra, praNAma ane nikSepa tA 91 ; koI kadAca evo prazna karaze ke teo sarvajJa hatA tenI zuM khAtrI? emaNe je kaMI kahyuM che te badhuM sAcuM ja che, tenI paNa zuM khAtrI?" jemanI buddhi ThIka ThIka khIlI hoya te lokone mATe, buddhinA upayogathI, vItarAga bhagavaMtonA kathananI yathArthatA samajavAnuM kaMI kaThIna nathI. Ama chatAM mukhyatve to A zraddhAno viSaya che, jIvananA nAnA moTA tamAma kAryomAM mahadaMze ApaNe zraddhA upara ja cAlIe chIe. ApaNA mAtApitA pAsethI emanA mAtApitA. ke dAdAdAdI viSe je jJAna ApaNane maLyuM hoya che, te jJAna ke hakIkato upara ApaNe avizvAsa nathI karatA. e vAtane zraddhApUrvaka ApaNe sAcI mAnIe ja chIe. e rIte zraddhA rAkhavAmAM ApaNe ThagAtA nathI. to pachI, jemaNe anekAMtavAda jevA adbhuta ane apratima tattvajJAnano ApaNane bodha Apyo che ane jemaNe bhAkhelA ghaNA ghaNA vidhAnone Adhunika vijJAnazAstrIoe prayogazALAomAM cakAsIne siddha karI batAvyA che, tevA sarvajJa bhagavaMtoe darzAvelA Agamo-zAstro upara azraddhA rAkhavAnuM koI paNa vyAjabI kAraNa ApaNI pAse nathI. A cAre pramANo aMgenI sAdhAraNa mAhitI ApavAnuM puruM karIne ApaNe AgaLa vadhIe te pahelA ATalI vAta yAda rAkhavAnI che ke e cAremAMnuM paheluM pramANa je pratyakSa pramANa che te ApaNane iMdriyo ane mana dvArA bodha karAve che, jayAre bIjAM traNa-bIjuM, trIjuM ane cothuM e parokSa pramANo mAtra mana ane anya mAdhyama dvArA ja ApaNane yathArtha samajaNa Ape che. parokSa pramANa upara traNa jAtanA batAvyA che. e traNane badale enA pAMca bheida paNa pADavAmAM AvelA che, ane "smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama evAM nAmo apAyA che. AnI vigatamAM ApaNe ahIM utaratA nathI; paraMtu. jemane A viSayamAM khAsa rasa hoya temaNe te mATe tajajJa purUSono saMparka sAdhavo. - naya aMgenI vicAraNA para pAchA AvatAM, A vAta have ApaNane yAda raheze ke upara je pramANo darzAvyA che te pramANanA viSayanAM aMzane naya grahaNa kare che. agAu nirdeza karyo che te mujaba naya vyAkaraNa samAM che. AkhAya syAdavAdane jo koi anekAMtavAdanA vyAkaraNanI upamA Ape, to pachI, A sAta nayane vibhakti kahevAmAMya vAMdho nathI. ene ApaNe game te nAmathI oLakhIye, eka vAta barAbara samajI levAnI che ke A naya, e ghaNo mahattvano viSaya che. ahIM, A naya saMbaMdhI je thoDuM vivecana thayuM che, te joine, koinA manamAM evI zaMkA ubhI thavAno saMbhava che ke dareka naya vastunA eka ja svarUpanI vAta kare Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM 92 matadAnamAM anekAMta ane syAdvAda pramANa che, to pachI, ene ekAMta ke mithyAjJAna kema na kahevAya? A praznano sAdhAraNa khulAso to agAu karelo ja che, Ama chatAM, e praznano barAbara javAba meLavIne ane viSayane samajIne pachI ApaNe AgaLa cAlIe to pAchaLathI koi zaMkA ke kutarka mATe sthAna nahi rahe. ekAMta kyAre kahevAya ? koI eka aMtathI nirNaya karIne, vastunA bIjA svarUpono svIkAra karavAno jo inkAra karIe chIe to ja te ekAMta athavA mithyAjJAna bane. naya viSayamAM evuM nathI. eka naya jayAre vastunA eka ja svarUpane grahaNa kare che, tyAre bIjA naya anusAra jaNAvavAmAM AvatA vastunA bIjA svarUpano te inakAra nathI karato. bIjA nayo dvArA raju karavAmAM AvatI bAbata, vastunuM bIjuM svarUpa, tenA prathama svarUpa karatAM virodhI hovA chatAM, e bIjA svarUpa, tenA prathama svarUpa karatAM virodhI hovA chatAM, e bIjA svarUpane paNa, bIjA naya anusAra hakIkata tarIke svIkAravAno te virodha karato nathI. jemake, "saMgraha' nayanI samajaNa . mujaba vastunuM svarUpa "amuka' che ema kahevAmAM Ave che, tethI. "naigama' naya anusAranA vastunA bIjA guNadharmano virodha ke asvIkAra karavAmAM Avato nathI. ethI ulaTuM. sAte sAta naya, vastunA je judA judA svarUpo batAve che. te dareka nayamAM, te te svarUpe, gauNapaNe svIkRta ja che. eTale, nayajJAna mithyAM TharatuM nathI. bIjI eka vAta khAsa yAda rAkhavAnI che. te e ke, A badhA nayo, syAdvAdanA eka aMga athavA avayava samA hoi, svAvAdamAM je 'cAt' zabda che, tenI chatrachAyAmAM ja kAma kare che. A "cA" zabdanuM prayojana nayonI sApekSatA sUcavavA mATe paNa che. paraspara virodhI evA guNadharmono eka ja vastumAM svIkAra karavA mATe ane e svIkArane enA svIkArane vyAjabI temaja satya TharAvavA mATe ja "cAt' padano prayoga che. syAdvAda siddhAMtanI AvazyakatA ane viziSTatA tethI ja che, e ApaNe pUrve samajI lIdheluM che. nayanI carcA karatAM karatAM pramANa' viSenI sAmAnya samajutI ApaNe meLavI lIdhI. e ja rIte, A vicAraNAne AgaLa calAvatA pahelA eka bIjI vAta samajI laizuM to ThIka raheze. nayane samajavAmAM A bAbata pramANa karatAM paNa vadhAre upayogI che. AgaLa ApaNe joI gayA chIe ke vastu mAtra sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya rUpe hoya che. Ano artha e thayo ke ApaNe jyAre koIpaNa eka vastunI vAta karIe, tyAre, e vastunI enA sAmAnya arthamAM vAta karIe chIe ke vizeSa (khAsa) arthamAM vAta karIe chIe A bAbatane dhyAnamAM levAnuM ane levaDAvavAnuM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya vicAra, praNAma ane nikSepa karavAmAM 93 mAM Avazyaka bane che. vastunA sAmAnya athavA vizeSa arthano khyAla rAkhyA vinA jo vAta karavAmAM Ave to arthano anartha banI javAnuM tadana saMbhavita che. dAkhalA tarIke, eka koi mArga para cAlatAM, ApaNane eka oLakhItA bhAI maLIne evA khabara Ape ke 'AgaLa jamaNI taraphano je rasto che te baMdha che. A eka sAmAnya artha thayo. marAmata thai rahI che ane vAhanonI avarajavara mATe rasto baMdha che.' evo vizeSa artha karatA vAkyano prayoga jo na karavAmAM Ave to saMbhavataH ApaNe pAchA pharIzuM ane ApaNuM kAma vilaMbamAM paDaze athavA bagaDaze. bIjo eka dAkhalo laIe. elopethika auSadhonI ghaNI bATalIonA lebala upara 'Poison' -jhera-evo zabda chapAyelo ApaNe joie chIe. sAmAnya arthamAM 'jhara' zabdano artha 'prANaghAtaka padArtha evo thAya che. DaoNkTare ApaNane 'sIjhAbola' nAmanI auSadhI lAvIne amuka rIte vAparavAnI sUcanA ApyA pachI, e auSadha levA kemIsTa'ne tyAM ApaNe jaie ane enI uparanA poijhana' zabdane vAMcIne jo pAchA AvIe to arthano anartha thaze ke nahi? Ane lagato eka ramujI prasaMga A lekhakane yAda che : - saMtAna vinAnA eka dhanavAna gRhasthano eka bhatrIjo DaoNkTara thayo hato. enA pelA kAkAne hRdayanI amuka bimArI hatI. kAkAne paisA na kharcavA paDe evA hetuthI, enI pAse namunA-Sample-tarIke maphata AvelI Neocor' nIokora nAmanI eka davAnI goLIonI bATalI eNe potAnA kAkAne ApI ane chAtImAM dukhAvo upaDe tyAre AmAMnI eka TIkaDI pANI sAthe laI lejo" ema teNe kahyuM. kAkA aMgrejI be copaDI bhaNelA ane Ayurvedika auSadhomAM vadhAre zraddhA dharAvatA hoi vilAyatI davA vAparavAno A pahelo ja prasaMga temane hato. bATalInA lebala - upara chapAyelo "poijhana' zabda vAMcIne teo raDavA lAgyA. koI rIte chAnA rahe - ja nahi. pachI emanA eka vizvAsu mitra pAse khAnagImAM temaNe nIce mujaba khulAso karyo: "jagajIvanabhAi, joyuM? A bAbune mArA kharce bhaNAvIne meM DaoNkTara banAvyo have mArI milkata jhaTa enA hAthamAM Ave evuM pApa enA manamAM ugyuM che. e mane jhera ApIne mArI nAkhavA mAge che." jagajIvanabhAI prathama to camakyA. paNa pachI vizeSa vigata temane jayAre jANavA maLI tyAre teo hasI paDyA. kAkAe vagara samaje arthano kevo anartha karyo hato e vAta temaNe emane samajAvI tyAre kAkAno jIva heTho beTho. A rIte, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na 94 rana anemaMta ane syAdvAda vastu ane zabdanA je sAmAnya tathA vizeSa artha hoya che tenI barAbara samajaNa na hoya to ghaNI bAbatomAM ane khAsa karIne tattvajJAnane lagatI UMcI bhUmikAnI bAbatamAM arthano anartha thavAno saMbhava hoya ja che. mULa viSaya para pAchA pharatAM have e vAta tarapha dhyAna kheMcIe ke agAu paricayanA prakaraNamAM darzAvAyuM che te mujaba, A sAta nayane zAstrakAroe be bhAgamAM vaheMcyA che. (1) dravyArthika : ahIM 'dravya' zabdano artha "sAmAnya" (General) evo karavAno che, ApaNe, "mANasa" athavA "janAvara' evo zabda jyAre vAparIe tyAre, "badhA janAvaro jevuM koi eka janAvara' evo sAmAnya artha temAMthI nIkaLaze AvI ja rIte pratyeka vastumAM "sAmAnya artha paNa hoya che. naigama, saMgraha ane vyavahAra' e traNa navo vastunA A sAmAnya arthane anusare che ane sAmAnya arthanI samajaNa Ape che, khAsa yAda rAkhavAnuM pAchuM e che ke, A sAmAnya artha paNa judo judo ane paraspara virodhI lAgato hoI zake che. | (2) paryAyArthika : ahIM, paryAya zabdano artha. "vizeSa" evo karavAmAM Avyo che. dravyane ApaNe koika vastu (Substance) tarIke oLakhIe chIe ane paryAyane te vastunI bhinna bhinna avasthA (Different forms or appearances of the substance) tarIke oLakhIe chIe. jayAre mULa dravyamAM koI avasthAbhedanI kalpanA karIe, tyAre, temAMthI vizeSa (khAsa) artha nIkaLe che. dAkhalA tarIke mANasa tarIke mANasa "sAmAnya che; paraMtu e ja mANasa koI sabhAmAM vyAkhyAna ApatA hoya tyAre tyAM te "vaktA" evA vizeSa arthamAM raju thAya che. RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane avaMbhUta e cAra nayo A rIte paryAyArthika eTale vastune vizeSa rUpe oLakhAvanArA che. A vizeSa svarUpo paNa pAchA bhinna bhinna ane paraspara virodhI hoI zake che, e yAda rAkhavAnuM che. A dRSTithI prathama traNa naya : naigama, saMgraha ane vyavahAra sAmAnyArthika naya tarIke oLakhAya che. chellA cAra naya : RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta', vizeSArthika nara tarIke oLakhAya che. emane mATenA pAribhASika zabdo upara jaNAvyA che te dravyArthika ane paryAyArthika anukrame che. have AmAM bIjI eka samajavA jevI ane mahattvanI vAta paNa che. agAu ApaNe dravya, kSetra, kALa ane bhAva e apekSA catuSTayanI-cAra AdhAronI vAta karI gayA chIe. evI ja rIte, ahIM nayano vicAra karavAmAM cAra zabdo dharAvatI eka yA bIjI bAbata paNa ApaNe samajI levAnI che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya vicAra, praNAma ane nikSepa 95 A bAbatane 'nikSepa' evA nAmathI raju karavAmAM AvI che. A nikSepa cAra che enA nAma nIce mujaba che H(1) nAma nikSepa. (2) sthApanA nikSepa. (3) dravya nikSepa. (4) bhAva nikSepa. A nikSepa zabda pAribhASika hovAthI ene ApaNe barAbara samajI laie. nikSepa eTale vibhAga. koipaNa eka zabdanA cAra vibhAga paDe che. eka to 'saMjJA' athavA nAma; bIjo 'AkRti'; trIjo 'daLa' ane cotho 'bhAva' eTale guNadharma ane AcAra. A cAra paikI koi ekano te vastu sAthe saMbaMdha joDavo tene 'nikSepa karyo' ema kahevAmAM Ave che. koipaNa eka zabdamAM jyAre amuka arthano ApaNe saMbaMdha joDIe chIe, tyAre, athavA koi arthamAM amuka zabdano saMbaMdha ApaNe joDIe chIe, tyAre, tene 'nikSepa' zabdathI jainatattvavettAo oLakhAve che. koipaNa padArthanuM ApaNe kaMi nAma ApIe, ene oLakhavAnI kaMika saMjJA nakkI karIe ane pachI enA mULa zabda sAthe je saMbaMdha joDIe tene 'nAmanikSepa karyo' ema kahevAmAM Ave che. tene 'Naming a substance' ema kahevAmAM Ave che. ApaNI bhASAmAM ApaNe ene 'nAmAbhidhAna' athavA 'nAmakaraNa' kahIzuM to cAlaze. nikSepane 'zabdanuM arthakaraNa' paNa kahI zakAze. AmAM khUbI e che, ke koi zabdanA bhale game teTalA artha karavAmAM Ave, upara je cAra nikSepo batAvyA che te cAra nikSepo-nAma, sthApanA,dravya ane bhAva mAraphate ja teno artha tAravI ane samajI zakAze. A 'nikSepa' e phakta traNa akSarano pAribhASika zabda che. upara jaNAvyA mujabano eno artha jo ApaNe barAbara samajI laie, to pachI, ene mATe vistRta zabdAvalino upayoga karavAne badale, 'nikSepa' zabdano upayoga ja ApaNe ka2zuM to ene samajavAmAM vAMdho nahi Ave. A cAra nikSepane have ApaNe kramazaH samajIe. nAma nikSepa : vyavahAra samajavA mATe ane ApaNI samajaNane spaSTa tathA niyaMtrita karavA mATe, koipaNa vastune oLakhavAnA hetuthI, ene mATe koi saMjJA athavA nAma ApaNe nakkI karIe ja chIe ene 'nAma nikSepa' kahe che. dAkhalA tarIke koi eka punamacaMdabhAinA pAMca putrone oLakhavA mATe darekane je judA judA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 vara anekAMta ane syAdvAda nAma ApavAmAM AvyA hoya te 'nAma nikSepa' kahevAya. A nikSepane vastunA nAma sAthe ja saMbaMdha che, e nAmanA koi artha ke bhAva sAthe saMbaMdha nathI. je vastu, padArtha ke vyaktine, temAM rahelA koi khAsa artha, bhAva ke guNane kAraNe koi cokkasa nAma ApavAmAM AvyuM hoya to te nAma nikSepamAM AvatuM nathI. paraMtu, vyaktine oLakhavA mATe enuM je nAma pADavAmAM AvyuM hoya te nAma ane vyakti pote ja 'nAma nikSepa' ema samajavAnuM che. dAkhalA tarIke hanumAnajInuM bIjuM nAma 'bajaraMgabalI' che. A bIjuM je nAma che te hanumAnajImAM rahelA viziSTa guNone kAraNe vizeSaNa tarIke vaparAya che. e bIjuM nAma eka bhAva batAve che eTale te nAma nikSepamAM nahi Ave. hanumAnajI pote tyAM nAma nikSepamAM nahi Ave. sthApanA nikSepa : koipaNa eka vastumAM bIjI vastunI sthApanA karI. e sthApya vastunA nAma dvArA ApaNe oLakhAvIe, tyAre, tyAM 'sthApanA nikSepa' thAya che. AmAM 'tadAkAra sthApanA' ane 'atadAkAra sthApanA' evA be bheda che. koi eka deva yA vyaktinI pattharanI mUrti banAvIne te mUrtine ApaNe te te deva yA vyaktinuM nAma ApIe chIe. AmAM vastu patthara hovA chatAM eno te deva ke vyakti jevo AkAra banAvIne, koi deva ke vyaktinuM temAM ApaNe AropaNa karIe chIe. A 'tadAkAra sthApanA' AkAra batAvatI sthApanA thai. bIjI bAju, ApaNe zetraMjanI ramatamAM lAkaDAnAM ke plAsTIkanA mhorA banAvI, temane, rAjA, vajIra, UMTa, hAthI, ghoDo vigere nAma ApIe chIe. ahIM te te nAmonuM AropaNa ApaNe lAkaDAmAM karyuM eTale sthApanA nikSepa karyo; paraMtu, te mhorAmAM rAjA, vajIra, UMTa, ghoDo, hAthI ityAdino AkAra nathI hoto. eTale, e 'atadAkAra sthApanA' AkAra na hovA chatAM, amuka AkAravALA nAmonuM AropaNa kahevAya. nATaka ke sinemAnA pAtro, phoTogrApha, mUrti vigeremAM mULa vyaktinI je sthApanA thAya che, te 'tadAkAra sthApanA nikSepa' karyo gaNAya. pALiyA, samAdhi, gaMjIpAnA, pAnA, zetraMjanA pyAdA ityAdimAM AkRti na hovA chatAM je vyaktinI sthApanA ApaNe karIe chIe te 'atadAkAra sthApanA' kahevAya. eTale, te te nAma dvArA nakkI karelI koipaNa vastu yA vyaktinI bIjI koi ke vyaktimAM sthApanA-AropaNa karIe, tene ahIM 'sthApanA nikSepa' thayo ema gaNavAnuM che. vastu nAma nikSepamAM 'nAma ane vyakti' baMne Ave che jyAre A sthApanA nikSepamAM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya vicAra, praNAma ane nikSepa karatA 97 mAM 'AkRti ane vyakti Ave che. dravya nikSepa : bhUtakALa tathA bhaviSyakALa sAthe saMbaMdha dharAvatI vivakSita vastu yA vyaktinA mULa svarUpano, te nAmathI vartamAnakALamAM ullekha karavo ene 'dravya nikSepa kahevAya che. dAkhalA tarIke bhArata varSamAM svAtaMtrya maLyA pachI, briTiza rAjaya amala daramiyAnanA dezanA badhA dezI rAjayonuM hiMdI saMghamAM ekIkaraNa karavAmAM AvyuM che, e badhA rAjyonA je rAjAo hatA teo have "rAjA" rahyA nathI. Ama chatAM, vAstavamAM rAjA maTI gayelA e badhA mahAnubhAvone Aje vartamAnakALamAM, "amuka amuka rAjyanA rAjA' tarIke oLakhavAmAM, oLakhAvavAmAM ane saMbodhavAmAM Ave che. A zabda temanA bhUtakALano sUcaka hovA chatAM, vyavahAramAM ApaNe emane rAjA" kahIe chIe. A 'dravyanikSepa thayo. evI ja rIte, bhaviSyamAM koI mANasane lAkho rUpIyAno vAraso maLavAno hoya, tene mATe vartamAnamAM paNa 'lakSAdhipati' evo zabda-prayoga ApaNe karIe chIe. tenI amuka ummara thatAM lAkho rUpIyA tene maLe evuM eka TrasTa atyAre hayAta che. paNa Aje e rakama tenI pAse nathI. Ama chatAM, vyavahAramAM ene lakSAdhipati' kahevAmAM Ave che. A dravyanikSepano prayoga thayo. Ama spaSTa rIte have samajAI jaze ke je vastu athavA vyakti viSe tenA bhUtakALa athavA bhaviSyakALane lakSamAM rAkhIne koI zabdanuM AropaNa ApaNe vartamAnamAM jyAre karIe chIe, tyAre te dravya nikSepa thAya che. bhAva nikSepa koI paNa vastu yA vyaktine, tenI vartamAna vyavasthA viSe yA tenA vartamAna guNadharma anusAra saMbodhavI ene bhAva nikSepa kahe che. "paMDita javAharalAla naherU' e zabda "nAma nikSepa' batAve che. temanA koI bhUtakALane ke phoTAne te nAma ApavuM te "sthApanA nikSepa che. vaDA pradhAna pada parathI teo utarI jAya. tyAra pachI paNa temane 'vaDA pradhAna tarIke oLakhAvavA te dravya nikSepa che. jyAre vartamAnamAM, jayAM sudhI vaDApradhAna pade teo vidyamAna che tyAM sudhI temane mATe bhAratanA vaDA pradhAna' ema kahevuM te "bhAva nikSepa thayo gaNAya. evI ja rIte dAna ApanArane dAtA, rAjaya karanArane rAjA, kustIbAjane pahelavAna, kAvya lakhanArane kavi, saMgha kADhIne lai janArane saMghavI vigere zabdo dvArA temanI te te kriyAnI vidyamAnatAmAM te rIte temane oLakhIe te bhAva nikSepa karyo ema kahevAya. Ama A cAra nikSepamAM ApaNe eka ja vastu yA vyaktine cAra judA judA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 98 anekAMta ane syAdvAda pramANa prakAre oLakhIe chIe. pahelAmAM oLakhavA mATenI saMjJA athavA nAma, bIjAmAM mULa vyaktinA AkAranI athavA nAmanI anya vastumAM sthApanA, trIjAmAM bhUtakALa athavA bhaviSyakALano vartamAna saMbaMdha ane cothAmAM te vastu yA vyaktinA vartamAnamAM vidyamAna guNa dharmo ullekha, ATaluM e cAramAM AvyuM. A nikSeponuM ATaluM vivaraNa karyA pachI, naya ane nikSepa vacce zo saMbaMdha che te have ApaNe samajI laie. 'nA', jJAnamUlaka, vacanAtmaka athavA jJAnAtmaka che. naya mAraphate ApaNe vastunuM jJAna meLavIe chIe. eTale, ene vastu (padArtha) sAthe saMbaMdha hovAthI vastu yA padArtha sAthenA tenA saMbaMdhane "viSaya-viSayI bhAva" kahevAmAM Ave che. A nikSepa, "arthAtmaka' che eka ja zabda amuka arthamAM "nAma" che, amuka arthamAM 'AkRti' che, amuka arthamAM 'dravya che ane amuka arthamAM "bhAva" che. enI samajaNa A nikSepa Ape che. ahIM ApaNe zabda tathA tenA arthano je paraspara saMbaMdha joDyo. tevo saMbaMdha naya ane nikSepa vacce che. naya ane nikSepa vaccenA saMbaMdhane "ya-jJAyaka saMbaMdha tarIke oLakhavAmAM Ave che. A saMbaMdhanI sthApanA te nikSepa che. e saMbaMdha tathA tenI kriyA dvArA jANI zakAya che. eTale, nikSepa paNa nayano ja viSaya che. e be vacce "vA-vAcaka-bhAva' che. naya aMgenI A vicAraNAmAM ApaNe naya zabdano artha samajyA, tenA upayoga aMgenI sAmAnya mAhitI paNa ApaNe meLavI ane tenI sAthe, jenI sAthe saMbaMdha che tevA pramANa tathA nikSepa viSe paNa saMkSipta samajuti ApaNe meLavI lIdhI che. have ApaNe, "sAta nayane kramazaH samajavA mATe AgaLa cAlIe. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta naya 99 sAta naya pAchaLanA pAnAomAM ApaNe naya, pramANa ane nikSepa viSe sAmAnya samajaNa meLavI lIdhI che. ApaNe e joyuM che ke A badhA ApaNane vastu athavA padArtha viSe potapotAnI rIte jJAna Ape che. A rIte ApaNane je jJAna maLe che te 'pramANabhUta jJAna' hoya che. jaina tattvajJAna aMge bhinna bhinna vidvAnone ApaNe maLIe, tyAre temAMnA dareka jaNa je khAsa zAkhAmAM prabhutva meLavyuM haze, tene lagatI vAta ApaNane karaze. eka jaNa ApaNane e tattvajJAnanI aitihAsika bAbata jaNAvaze, bIjA pAsethI enI sAMskRtika bAbata jANavA maLaze, trIjA vidvAn gRhastha ApaNane enI sAhityasaMbharatA samajAvaze. Ama ApaNane judA judA sthaLethI bhinna bhinna prakAranI vAto jANavA maLaze. e badhAnI vAto bhegI karIzuM to saravALe to e badhI eka ja viSayane lagatI, jaina tattvajJAnane lagatI vAto haze. e badhA vidvAno pAsethI ApaNane 'abhiprAyo' paNa sAMbhaLavA maLaze. tattvajJAnanI je zAkhAnA teo adhikRta jANakAra haze, tene viSe teo potAno abhiprAya Apaze. e badhAnA abhiprAyo ApaNe bhegA karIzuM, to jaNAze ke te badhAmAM pitRviSaya samA tattvajJAnanA ja aMzo haze. e dRSTithI 'naya' viSe ApaNe vicAra karIzuM to jaNAze ke pratyakSa tathA parokSa pramANo dvArA jema vastunuM samagra tarIke yathArtha jJAna ApaNane maLe che, tema vastunAM AMzika svarUpano paricaya ApaNane naya dvArA maLaze. padArthanA bhinna bhinna aMgono, bhinna bhinna dRSTithI abhiprAya raju karIne teno yathArtha paricaya 'naya' ApaNane Ape che. eTale, A 'naya' zabdano artha 'abhiprAya' evo paNa ApaNe karI zakIzuM. pramANa e jema zuddha jJAna che, tema naya paNa eka zuddha jJAna che. temAM taphAvata eTalo che ke pramANa dvArA vastunA akhaMDa svarUpanuM ApaNane jJAna thAya che. tyAre naya dvArA ApaNane vastunA aMzabhUta judA judA svarUponuM jJAna thAya che. koieka prayogazALA (Laboratory) mAM ApaNe koi eka vastu tenA vizleSaNa mATe ApI AvIe, tyAre e vastunuM pRthakkaraNa-Analysis-karIne, te prayogazALAno vaijJAnika, ApaNA hAthamAM eka lisTa mUkaze. te lisTamAM ApaNe najara nAkhIzuM to je vastunuM eNe pRthakkaraNa karyuM temAM kai kai vastuo keTalA keTalA pramANamAM che te ApaNane samajAze. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mI. anekaMta ane syAdvAda paNa manuSyanA zarIramAM je rakta phare che temAM keTalI keTalI bAbato hoya che, teno khyAla koi paNa petholojIsTa ApaNane ApI zakaze. keTalAka rogo aMge lohInI tapAsa karAvyA pachI tenuM cokkasa nidAna thaI zake che ane cokkasa nidAna thayA. pachI eno saphaLa upacAra thaI zake che; A vAta to ApaNe sau jANIe chIe. e ja rIte "naya dvArA vastunA bhinna bhinna aMgone jANavAnI je paddhati che, te paNa AvI ja eka pRthakkaraNa vidhi - Analytical process che. jenA tattvajJAnIoe vastunA judA judA svarUponuM vargIkaraNa (Analysis) karavA mATe sAta prakAranI prayogazALAo ApaNI samakSa raju karI che ane temaNe ene "naya, sAta naya' evuM nAma ApyuM che. A sAta nayane have ApaNe kramazaH tapAsIe. e sAtenA nAmathI to ApaNe paricita thai gayA chIe. ahI teno pharIthI ullekha karIe: 1. naigama naya. 2. saMgraha naya. 3. vyavahAra naya. 4. RjusUtra naya. 5. zabda naya. 6. samabhirUDha naya. 7. evaMbhUta naya. A sAtene have ApaNe kramavAra, eka eka naya laIne, samajIe. ahIM eTaluM dhyAnamAM rahe, ke "naya' e, eka daSTi che. vastune jovAnI dRSTi che. emAM uttarottara naya, pUrva pUrva naya karatAM sUkSma-sUkSmatara daSTivALo che. - 1. naigama naya : enI saMkSiptamAM vyAkhyA karavI hoya to ApaNe ema kahI zakIzuM ke : "vastunA sAmAnya tathA vizeSa ema ubhaya svarUpane mAne, paraMtu alaga alaga mAne te naigama." aMgrejImAM Ane ApaNe 'Figurative knowledge' ema kahI zakIzuM. A "naigamamAM mULa zabda che "nigama". nAma-naimi. AmAM je nigama zabda che teno artha "saMkalpa' (nirNaya) evo thAya che. A nigama zabdano "kalpanA evo artha paNa thAya che. kalpanAthI thato vyavahAra te "naigama kahevAya che. ahIM - kalpanA eTale koI asat kAlpanika dharmanI skUraNA nathI samajavAnI, paNa sat vAstavika dharmanI skUraNA levAnI che. A nayamAM be khAsa vAta Ave che. AmAM rahelI pahelI vAta e che, ke Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema sAta naya bhUta, bhaviSya ane vartamAna", e traNene A naya "vartamAnavata' batAve che. A kevI rIte te ApaNe joie. 3. amerikA pravAse javAnuM nakkI karyA pachI paramANaMda nAmanA ApaNA eka mitra ApaNane maLe che, tyAre kahe che, ke "huM amerikA jAuM chuM." have paramANaMdabhAI jyAre A vAta ApaNane kare che tyAre, te vakhate teo kharekhara to ApaNI sAme bhAratamAM ja ubhA che. Ama chatAM temaNe javAno saMkalpa karyo che, eTale vyavahAra daSTithI ApaNane ema kahe che, ke "huM jAuM chuM." e vAtano ApaNe virodha nathI karatA. javAnI kriyA to bhaviSyamAM thavAnI che paraMtu emaNe saMkalpa karyo che, eTale ApaNe emanA pravAse javAnI vAtane vartamAnavata' mAnI laIe chIe. meDIkala kolejamAM bhaNatA vidyArthIo mATe DaoNkTara' zabdanuM saMbodhana sarvasAmAnya che. vidyArthI haju to bhaNe che, pAsa thaIne DaoNkTara tarIkenuM kAma to te bhaviSyamAM karanAra che. Ama chatAM emaNe DaoNkTara banavAno saMkalpa karIne, e mATe abhyAsa cAlu karI dIdho hovAthI, emane "DaoNkTara' nAmathI bolAvavAmAM paNa ApaNe bhaviSyakALano 'vartamAnavat upayoga karIe chIe." A rIte vyavahAramAM vaparAtA zabdaprayogo naigama naya anusAra che. ahIM saMkalpanI vAta Ave che eTale ene "saMkalpa naigame" kahevAmAM Ave che. - 2. eka mANasa jhADa parathI paDI jAya che. athavA ene sAyakalano dhakko lAgavAthI IjA thAya che, tyAre te, "marI gayo... o bApa re... marI gayo evuM bole che. ApaNe joizuM ke te pote bole che, eTale te marI nathI gayo. Ama chatAM te kaheze ke "marI gayo. vyApAramAM koIne moTI khoTa AvatAM tene mATe "sApha thaI gayo, khatama thaI gayo, marI gayo" evA zabdano prayoga paNa thAya che. kharekhara rIte to khoTanA paisA jyAre te cUkavaze, tyAre ja "sApha ke khatama thaI gayo tema kahevAze. ane jyAre cUkavaze tyAre paNa te zabdanA yathArtha arthamAM to te sAphapUrepUro sApha-bhAgye ja thaze. e ja rIte koI makAnanI divAla athavA chAparUM paDI jatAM ene mATe "makAna paDI gayuM ema kahevAmAM Ave che. AmAM, bhaviSyamAM bananArI, athavA banavA saMbhavita vAtone, vartamAnamAM AMzika rUpe kahevAmAM AvI che. AvI bAbatonA vyavahArika svIkArane "aMza niMgama' kahevAmAM Ave che. evI ja rIte, jyAre ApaNe ema kahIe chIe ke "arihaMta, videhamukta athavA siddha che." tyAre e vAta vartamAnavat kahevAmAM AvI hovA chatAM, temAM bhUtakALa tathA bhaviSyakALa baMne AvI jAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 anekAMta ane syAdvAda . koI kArya zarU karavAmAM AvyuM hoya, chatAM purUM na thayuM hoya tyAre paNa e kAma pUruM thaI gayuM. evI matalabanuM ApaNe bolIe chIe. AvuM ghaNIvAra banatuM hoya che. dAkhalA tarIke rasoi karavAnI zarUAta karatI vakhate ja "Aje dudhInuM zAka banAvyuM che evuM jayAre ApaNe kahIe chIe, zAka haju taiyAra thayuM nathI, haju to sagaDI upara ja che; chatAM 'zAka banAvyuM che' evI vartamAnasUcaka vAta ApaNe karIe chIe. AmAM je vastu hajI banI nathI, te vastu banI gaI, ema kahevAmAM bhUtakALa upara bhaviSyakALanuM AropaNa karIne tenI vartamAnavatu rajuAta karavAmAM Ave che. AvI jAtanI rajuAtane "AropageMgama' kahe che. A "Aropanaigama'mAM aMtabhUta evA keTalAka zabda prayogone upacAranaigama kahe che. "A mAro jamaNo hAtha che, A mArA zirachatra che, A mArA haiyAnA hAra che, A mAruM sarvasva che. vigere je bAbato anyane udezIne judA judA kAraNosara kahevAmAM Ave che, te upacAranaigama daSTAMto che. 3. koI mahApurUSanI puNyatithInA divase ApaNe kahIe chIe ke "Aje teo nirvANa pAmyA." AmAM "Aje zabda vartamAnasUcaka che, jyAre nirvANa pAmavAnuM kArya to ghaNA varSo pahelAM baneluM, eTale bhUtakAlIna ghaTanA che. Ama chatAM e ghaTanAno ApaNe vartamAnavat ullekha karIe chIe. bhUtakALanI A vAtane vartamAnamAM jyAre A rIte ApaNe raju karIe chIe tyAre ApaNe vartamAna upara bhUtakALano AkSepa karIe chIe. A paNa AropanaigamamAM Ave che. AmAM ApaNe joyuM, ke bhUtakALanI, bhaviSyakALanI ane bhUta tathA bhaviSya e be nI vaccenA vartamAnanI apUrNa ghaTanAone ApaNe vartamAnakALamAM vartamAnavat banAvIe chIe. A naigama nayanI eka samajavA jevI vAta che. bIjI vAta vastutaH sAmAnya ane vizeSa svarUpanI che. ApaNe upara jaNAvyuM che ke naigama naya vastunA sAmAnya tathA vizeSa ubhaya svarUpane judA judA mAne che. A samajavA mATe ApaNe eka udAharaNa laie. lagna athavA evA ja koi avasare ApaNe eka phoTogrApha paDAvIe chIe. e phoTAmAM ApaNA kuTuMba parivAra uparAMta mitramaMDaLane paNa sAmela karIne eka grupa phoTo" ApaNe taiyAra karAvyo che. A phoTogrApha viSe, "A amAro mitramaMDaLa parivArano phoTo che ema jyAre ApaNe kahIzuM, tyAre ApaNe "sAmAnya arthamAM tenuM varNana karIe chIe. paraMtu tyAra pachI e phoTomAMnA putra, putrI, patnI, bhAI, bahena vigerenA nAma ApIne emane jayAre judA judA ApaNe oLakhAvIzuM tyAre ApaNe vizeSa' arthamAM tenuM varNana karatA hoIzuM." Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAta naya da ra 103 AvI rIte pratyeka vastunuM paNa sAmAnya ane vizeSa-svarUpAtmaka ane lakSaNAtmaka varNana jayAre ApaNe karIzuM, tyAre te baMne svarUpano naigama naya svIkAra karaze; paraMtu alaga alaga rIte teno paricaya te ApaNane Apaze. A thaI naigama nayanI vAta. 2. saMgraha naya: A naya vastunA sAmAnya svarUpano paricaya Ape che. naigama nayamAM vastunA sAmAnya ane vizeSa e baMne svarUpo batAvyA che, temAMthI vastunA sAmAnya svarUpane laine ja A naya ApaNane bodha Ape che. aMgrejImAM A saMgraha nayane Collective athavA Synthetic approach kahI zakAya. Synthetic zabda ahIM Synthesis arthamAM che. Synthesis eTale ekIMkaraNa." A naya, pratyeka vastune kevaLa sAmAnya dharmavALI ja mAnIne e rIte teno paricaya ApaNane Ape che. eno abhiprAya evo che, ke "sAmAnyathI juduM enuM vizeSa AkAzakusumavaMtu che, arthAt "asa" che. vanaspatine choDIne lImaDo, AMbo ityAdi kaMi judA jovAmAM AvatA nathI. AMgaLIo kaMI hAthathI judI nathI ane hAtha kaMI zarIrathI bhinna nathI. naya, durnaya na bane ane sunaya rahe eTalA mATe ahIM ApaNe pelA "sAta' zabdane dhyAnamAM rAkhIne ja cAlavAnuM che. A nayanuM nAma ja "saMgraha che; eTale, vastuonA saMgrAhaka (samagra) svarUpanuM ja te ApaNane darzana karAve che. jIva, mANasa, * janAvara, khanIja vigere zabdono ApaNe jyAre prayoga karIe chIe, tyAre, te dareka zabdamAM ghaNA prakArono samAveza thato hoya che. A rItanI vastunI rajuAta, tenA sAmAnya athavA saMgrAhaka arthamAM karIne eno paricaya A saMgraha naya ApaNane karAve che. ' A saMgraha nayamAM 'para saMgraha ane "apara saMgraha evA be bheda batAvyA che. e baMne zabdo "sAmAnya arthanA ja sUcaka hovA chatAM ekamAM "mahAsAmAnya ane bIjAmAM "avAMtara sAmAnya'no nirdeza karAyo che. vastunA koipaNa vizeSa bhAvane A naya svIkArato nathI. dAkhalA tarIke eka kabATamAM koTa, pATaluna, khamIsa, dhotI, sADI vigere aneka prakAranA kapaDA paDyA haze, tyAre A naya eno e rIte paricaya ApavAne badale phakta eTaluM ja kaheze ke "kabATamAM kapaDA che. anAjanI vakhAramAM paDelA ghauM, cokhA, dALa, kaThoLa ityAdino alaga alaga ullekha karavAne badale, A saMgraha naya kaheze, ke 'vakhAramAM anAja bharyuM che.' ApaNe joizuM to vyavahAramAM paNa A rIte ApaNe mAtra sAmAnya arthanI ghaNI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 anevaMta ane syAdvAda pramANa vAto karatA hoIe chIe. A saMgraha naya anusArano abhiprAya thayo. ahIM ApaNe pelA "svAta' zabdane pAcho yAda karIe. naigama nayamAM vastunA sAmAnya ane vizeSa evA be svarUpo ApaNe joyA, temAMnA eka 'sAmAnya svarUpane svIkArIne ja A saMgrahanaya' besI gayo che. paMratu "cA" zabdane ApaNe vacce lAvIzuM to tarata ja samajAI jaze, ke A saMgraha naya, vastunA sAmAnya svarUpane ja mAtra oLakhAve che. chatAM bIjA nayano e virodha karato nathI. 3. vyavahAra nayaH have A vyavahAra naya zuM kahe che te ApaNe joie. , A naya, vastunA mAtra vizeSa svarUpane ja mAne che. saMgraha naye vastunuM sAmAnya rUpathI ja saMgrahIkaraNa karyuM che, tenA vibhAga karIne, vastumAM rahelA vizeSa arthane chuTo pADIne, A vyavahAra naya ApaNane te vizeSa'no paricaya karAve che, vizeSathI bhinna evA koI sAmAnya tarapha A naya dRSTi ja karato nathI. aMgrejI bhASAmAM A nayane Practical, Individual, Distributive or Analytical approach kahe che. ene Gradations paNa kahI zakAya. A vyavahAra naya, vastune vizeSa dharmavALI ja mAne che. tenA abhiprAya mujaba, vizeSa' vinAnuM sAmAnya sasalAnA ziMgaDA jevuM che; phakta "janAvara' eTalo zabda bolIe, to temAM pUMchaDAvALA ne pUMchaDA vagaranA, ziMgaDAvALAne ziMgaDA vagaranA vigere ghaNI jAtanA janAvaro temAM AvI jAya. eno spaSTa artha tethI samajAya nahi. "vanaspati lyo" ema koi bole to temAM AMbo, lImaDo, jAmaphaLa vigere vizeSa bhAva vinA bIjuM zuM che? jo vizeSa arthamAM bolavAmAM na Ave, to koNa zuM kharIde ? "sAmAnya thI kazI arthakriyA thatI nathI, vizeSa paryAyo (artha yA svarUpa) vaDe ja kAma cAle che. saMgraha naya karatAM vyavahAra naya tadana ulaTI ja vAta kare che. paraMtu roja ba rojanA jIvanamAM ApaNane AvuM ghaNuM jovA maLe che. je vakhate je arthamAM vastuno ullekha karavAthI kAma sare, te arthamAM tevA zabdaprayogo thAya ja che. miThAI vecanAranI dukAnamAM 'miThAI maLe che evuM ApaNe sAmAnya arthamAM bolIe ja chIe. jyAre peMDA ke barapha yA halavo ApaNe kharIdavo hoya, tyAre e ja dukAnane ApaNe "peDAnI ke halavAnI dukAna ema kahIe chIe. eTale A baMne nayanA abhiprAyo eka bIjAthI virUddha hovA chatAM jIvanakAryamAM eka bIjAnA pUraka ane upayogI che. ahIM paNa pAcho pelA "smAtu' zabdane dhyAnamAM rAkhavAno che. A vyavahAranayathI jayAre syAdvAdI vAta karaze, tyAre vastunA vizeSa svarUpanI vAta ja Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta naya 10pa te karaze; chatAM, bIjA nayonA abhiprAyono syAdvAda samabhAve svIkAra kare che te yAda rAkhavAnuM che. A "anekAMta'nI viziSTatA che. A prathama traNa nayonI eka bIjA uparanI uttarottara bhinnatA ApaNe joi. prathama vastunA sAmAnya ane vizeSa evA be svarUpone alaga alaga batAve che. bIjo emAMnA sAmAnya svarUpanuM vivaraNa kare che ane trIjo enA vizeSa svarUpano paricaya Ape che. agAu ApaNe kahyuM che ke A traNa nayo 'dravyArthika' eTale vastunA sAmAnya arthane anusaranArA che. Ama chatAM ahIM ApaNe joyuM, ke vyavahAra naya vastunA vizeSa svarUpane batAve che. koI evo prazna svAbhAvika ja karaze, ke "Ama kema?" ahIM eTale ApaNe yAda rAkhavAnuM che ke AmAM je "vizeSa' batAvavAmAM Ave che, te "sAmAnyagAmI vizeSa che, eTale vyavahAra nayano samAveza 'dravyArthika'mAM karavAmAM Avyo che. chellA cAra naya paryAyArthika'nayo che. e nayonI dRSTi prathamanA traNa karatAM sUkSma che ane te nayomAM ApaNane vizeSajJAmI vizeSa jovA maLe che. have ApaNe cotho naya joIe. 4. RjusUtra naya : A naya, sthaLa ane sUkSma prakAre vastunI vartamAna avasthAne batAve che-grahaNa kare che. e vartamAna kALavArtA ane potAnI ja vastune mAne che. aMgrejImAM ene The thing in its present condition-"vastu potAnI vartamAna avasthAmAM' ema kahI zakAya. A naya, vastunI bhUta tathA bhAvi avasthAne mAnato nathI, e vastunA potAnA vartamAna paryAyone (svarUpone) ja mAne che. pArakI vastunA paryAyane te svIkArato nathI. te ema sUcave che ke pArakI vastunA paryAyothI kadI potAnuM kAma thatuM nathI. bhUta, bhAvi ane parAyuM, e traNe kArya karavA mATe asamartha hovAthI, A naya tene asat ane AkAzakusumavat mAne che. '. vartamAna kALanA je sUkSma ane sthUla bheda A RjusUtra naya svIkAre che, te, sAmAnya vartamAnakALa ane cAlu vartamAnakALa che. "Aje" ane "atyAre e baMne zabdo vartamAnakALanuM ja sUcana karatA hovA chatAM, emAM skUla ane sUkSma evA be bhAvo rahelA che. A be bhedathI, vartamAnakALane A RjusUtra naya svIkAre che. A nayanI daSTithI, je vartamAna kALamAM nathI ane je potAnuM nathI te nakAmuM gaNAya che, dAkhalA tarIke vartamAnakALamAM je sAdhana ApaNI pAse hoya, te ja upayogI thaI paDe che. bhUtakALanI athavA pArakI vastu upayogamAM AvatI nathI. ApaNI pAse eka sAyakala hoya ane te vartamAnamAM upayogamAM levAnI hoya, tene A naya sAyakala kaheze. anyathA teno "sAyakala' tarIke A naya svIkAra nahi kare. * Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mA anekaMta ane syAdvAda 5. zabda naya : vastu viSe vaparAtA zabdanA, liMga (jAti), vacana, kALa, saMkhyA vigere vyAkaraNabheda thatA arthone je judA judA tarIke jANe tathA batAve, te zabdanaya', A naya aneka zabdo vaDe oLakhAtA eka padArthane eka ja mAne che. Ama chatAM, zabdanA liMga ane vacana bhinna bhinna hoya, to padArthane paNa te bhinna bhinna mAne che. dAkhalA tarIke ghaDo ane ghaDI A be zabdomAM eka nara jAtino ane bIjo nArI jAtino zabda hovAthI e baMnene te judA mAnaze. ApaNe vyakti evo eka zabda laie, emAM "nara nArI ane nAnyatarae traNe AvI jAya che. A traNenA liMgabhede judA judA artha thAya che. e zabdone eka vacanane badale ApaNe bahuvacanamAM vAparIe tyAre paNa emAM arthabheda thAya che. e ja rIte madhuratA, suMdaratA, komaLatA, baLavAna, guNavAna, ityAdi zabdo jyAre ApaNe vAparIzuM tyAre liMga ane jAti mujaba tenA bhinnabhinna artha thaze." A naya, je zabda je artha batAvato, hoya, te arthane batAvavA te zabda ja vAparaze. nara ane nArIno sAmAnya artha batAvatA "manuSya zabdane badale nArIne strI ane narane purUSa evA zabdothI ja te oLakhAvaze. eTale, A "zabda naya' liMga, vacana, kALa vigere dvArA vastunA arthamAM je pheraphAra thAya che, tene te te pheraphAro mujabanA arthamAM batAve che. AmAM mukhyatve bhASAnuM vyAkaraNa mahatvano bhAga bhajavatuM hovAthI, ApaNe ene "vyAkaraNavAdI evuM nAma ApI zakIzuM. aMgrejImAM A naya mATe "Grammatical Approach kahI zakAze. 6. samabhirUDha : "zabdabhede arthabheda mAne, te samabhirUDha naya." eka ja vastune judA judA zabdo vaDe jyAre oLakhavAmAM Ave che, tyAre te zabdo paryAya Other words kahevAya che. te judA judA zabdonA vyutpattithI judA judA artha Ape che. A naya, e judA judA arthane mAnya rAkhIne, zabdabheda vastune judI mAne che. uparano 'zabda naya', kuMbha, kaLaza, ghaDo' ityAdi judA judA zabdothI oLakhAtA padArthane eka ja mAne che, jyAre A samabhirUDha naya, enA karatA sUkSmatAthI jonAro hoi, e traNe zabdothI oLakhAtA padArthane eka nahi paNa bhinna bhinna mAne che. A nayano e abhiprAya che, ke vastunuM nAma badalAtAM (paryAya zabdanA bheda) vastunA arthamAM jo bheda na paDato hoya, to to pachI kuMbha ane kApaDamAM paNa bheda nA hoya. eTale, A naya ApaNane evo bodha Ape che, ke eka ja vastunA zabdamAM pheraphAra thatAM, temAM prathama zabda karatAM judo ane cokkasa artha hoya che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ED sAta naya - 107 - aMgrejImAM A nayane 'Specific knowledge' kahe che. A nayanI viziSTatA e che ke, zabdanA pracalita arthane nahi, paNa mULa arthane te batAve che. dAkhalA tarIke, zrIkRSNanA aneka nAmo che. A dareka nAmamAM koine koi khAsa Specific artha hoya ja che. e badhAya nAmo vyavahAramAM zrIkRSNa'nuM eka ja nAma sUcavanArA hovA chatAM samabhirUDha dRSTithI nAmabhede te darekanA judA judA artha che. "rAjA zabdano artha 'rAjya karanAra' evo thAya che. emane mATe "gaubrAhmaNa pratipALa" evo zabda prayoga jayAre karavAmAM Ave, tyAre zabdabhede arthabheda paNa thaI jAya che. ahIM, rAjya karavAno ane gAya tathA brAhmaNanuM pAlana karavAno evA baMne dharmo rAjAmAM che. paraMtu A samabhirUDha naya, rAjAnA te te dharma laIne je jyAM kAryazIla haze tyAM te zabda vAparaze. Ama, "zabdabhede' arthabhedane jANe tathA samajAve te samabhirUDha naya kahevAya che." * 7. evaMbhUta naya : A naya kriyAzIla Active naya che. zabdanA kriyAtmaka arthane te grahaNa kare che ane je vakhate kriyA thatI hoya, te ja vakhate, kriyAnA te ja arthamAM te zabdane te ghaTAve che. A nayanuM nAma "evaMbhUta che, te eTalA mATe che, ke tenA zabdano je artha che, te ja pramANe (evuM) vastu hAla thayelI bhUta) che. eTale ke te vastuno te saMyogomAM ja te svIkAra karaze, koipaNa zabdamAM je kriyAno . bhAva rahelo hoya, te kriyAmAM jo vartamAnamAM cAlu nahi hoya, to te zabdano te arthamAM A naya svIkAra nahi kare. ApaNe upara joyuM ke "zabda naya, vyAkaraNa bhede arthabheda' batAve che. jyAre : A evaMbhUta naya "kriyAbhede arthabheda batAve che. AmAM khAsa khyAlamAM rAkhavAnI vAta e che, ke zabdanA arthamAM ullekhAyelI kriyA je vakhate na thatI hoya, te . vakhate, e arthamAM A naya kabula rAkhato nathI. : dAkhalA tarIke, "gAyaka' zabdano artha "gIta gAnAra' evo thAya che. evaMbhUta naya ene sarva kALe gAyaka tarIke nahi svIkAre. e mANasa jyAre gIta gAvA rUpI kriyA karato haze, tyAre ja ene "gAyaka' tarIke svIkAraze. e ja rIte pUjArI jyAre pUjAnI kriyA karato haze tyAre ja A naya ene "pUjArI" kaheze. vyavahAramAM A naya anusAranuM vartana ghaNIvAra thatuM ApaNA jovAmAM Ave che. udAharaNa tarIke, koI eka sarakArI karmacArI ke milamAM kAma karato kArIgara, * je vakhate potapotAnI pharaja upara haze, te vakhate rAjyataMtra athavA milanuM vahIvaTI taMtra, temanI sAthe je rIte vartaze, tevI ja rIte pharaja purI thayAnA samaya pachI nahi varte. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 nA anekAMta ane syAdvAda mAM sarakArI adhikArI jyAre on duty pharaja upara hoya tyAre tenI sAthe koi jhaghaDo, mArAmArI ke durvyavahAra kare, to sarakAra te adhikArIno pakSa le che. e mAmalAmAM jo korTakacerImAM javuM paDe, to phariyAdI sarakAra pote bane che ane te adhikArIne tyAM sAkSI tarIke javAnuM hoya che. te ja adhikArI jyAre potAnA gharamAM ke bahAra off duty, pharaja na bajAvato hoya, tyAre ene koI sAthe gaDabaDa thAya to, e sthitimAM tenI sAthe sAmAnya prajAjana tarIke vartavAmAM Ave che. AvA mAmalAmAM korTamAM javuM paDe, tyAM tyAM eNe phariyAdI tarIke javuM paDe che ane sarakArI sagavaDono tene lAbha maLato nathI. milamAM kAma karato kArIgara, milamAM ja akasmAta thatAM ghAyala thAya ke mRtyu pAme, to tyAM te vakhatano Compensationno hakadAra bane che. rastA upara, milanI bahAra ke jo bIje koI sthaLe AvuM bane to, milanA vahivaTadArone te sAthe kazuM lAgatuM vaLagatuM hotuM nathI. A baMne kissAmAM e baMne jaNa jayAre kriyamANa hatA, kriyA karatA hatA, tyAre evaMbhUta naye temane adhikArI tathA kArIgara tarIke svIkAryA. e kriyA pUrI thai gayA pachI, evaMbhUta nayanI dRSTithI e baMne jaNa temanA mULa nAma anusAra, arjunasiMga ane jorUbhA ja rahevAnA, adhikArI ke kArIgara nahi. A baMne dRSTAMto spaSTa rIte batAve che, ke evaMbhUta naya, e baMne jaNa temane kArya dvArA apAyelA nAmovALI te te prakAranI kriyAmAM hoya, tyAre ja te te zabdathI temane oLakhaze. samabhirUDha nayanI daSTithI e baMne jaNa mATe "adhikArI ane kArIgara' evA zabdo teo te kriyAmAM nahi hoya tyAre vAparI zakAze. evaMbhUta naya A rIte samabhirUDhathI vadhAre sUkSma avalokana kare che ane tenAthI judo abhiprAya batAve che. Ama, A sAte nayanuM svarUpa ApaNe joyuM. A badhA nayone 'zeya padArtha adhyavasAya-vizeSa mAnavAmAM AvyA che. adhyavasAya eTale "manogata samajaNa." jANavA yogya padArthonI je manogata samajaNa-jJAna Ape te naya. A enI sAmAnya vyAkhyA thaI. A samajaNa paNa svataMtra-nirapekSa nathI, anya nayone sApekSa che, apekSAyukta che, e vAta ahIM bhUlavAnI nathI, to ja anekAMtavAdanI maryAdAmAM rahI zakAya. - upara darzAvAyuM che te mujaba A sAte nayo eka ekathI vadhAre vizuddha che. uttarottara nayano viSaya sUkSma che; kiMtu, eka ja vastune jovAnI-samajavAnI-A bhinna bhinna bAjuo che. A sAteya bAjuo che, A sAteya bAjuo ekaThI maLIne vastuno saMpUrNa khyAla Ape che. e sAte bAju maLavAthI vastu bane che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM sAta naya 109 A sAte naya maLIne je zruta batAve che, te pramANabhRta' kahevAya che. AmAM khAsa dhyAna rAkhavAnI vAta e che, ke A badhAya nayo paraspara sApekSa hoya to ja satya che, anyathA mithyA che, durnaya che. e sAte nayo potapotAnA sthAne amuka - nizcita vastu batAve che, paraMtu, bIjA naye batAvelI vastunuM khaMDana kare, to te 'nayA bhAsa" athavA "durnaya' banI jAya che. * vastunA anya svarUponuM khaMDana karyA vinA potAnI mAnyatAne je svIkAre te sunaya che. bIjA nayane sApekSa rahIne, bIjI apekSAone AdhIna rahIne, vastunuM yathArtha svarUpa batAve tyAre tenI gaNanA, "syAdvAda zrata'mAM thAya che. - ahIM eka vAra pharIthI pelA "cAt' zabdane ApaNe yAda karI laIe. A zabdanuM prayojana anya nayonI sApekSatA sUcavavA mATe che. paraspara viruddha evA dharmono eka ja vastumAM svIkAra karavA mATe, pUrI samajaNathI svIkAra karavA mATe ja, A syAdvAda siddhAMtanI AvazyaktA che. jaina darzananI e ja eka viziSTa apUrvatA che. vastu eka ja hovA chatAM, enA bhinna bhinna svarUpo buddhimAM uddabhave ja che. A bhinna bhinna prakAranI buddhine ApaNe "naya buddhi' kahI zakIzuM. pratyeka vastu anekaguNadharmAtmaka che. nayanI sahAyathI, e bhinna bhinna guNadharmone jANavAnuM thatuM jJAna je che, te paNa bhinna bhinna che. dareka vyakti potapotAnI zakti ane samajaNa anusAra -Calibre and catagory mujaba-te jANI yA samajI zake che. - pAchaLanA pAnAMomAM je cAra pramANo ApaNe joyA che, te pramANo vastune samagrapaNe jaNAvatA hovAthI khAsa matabhedo ubhA thatA nathI. paraMtu vastune aMzathI jyAre jovAmAM Ave che, tyAre tyAM matabhedane sthAna rahe che. A matabhedo nivAravAnuM sAdhana te A "naya-jJAna che. ApaNI manogata samajaNa je che, jene jaina tattvajJAnanI paribhASAmAM adhyavasAya' kahevAmAM Ave che, te ApaNo eka abhiprAya che. A abhiprAya zabda dvArA artha dvArA ema be prakAre varte che. zabdamAM be prakAra hoya che. eka rUDhIgata-rUDhI ane paraMparAthI je vaparAya che. bIjo zabda vyutpattithI eTale vyAkhyAthI banelo hoya che. AvI ja rIte, arthanA paNa be bheda che. eka "sAmAnya' - Common ane bIjo vizeSa-Specific. ApaNe je sAta nayo joi gayA, temAM prathamanA cAra naya, "naigama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra' arthapradhAna naya che. chellA traNa, "zabda samabhirUDha ane Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 anekAMta ane syAdvAda paNa evaMbhUta' e zabdapradhAna naya che. naigama naya ApaNI pAse vastunA sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya arthane raju kare che. saMgraha naya kevaLa sAmAnya arthane ja svIkAre che. vyavahAranaya, 'zAstrIya ane tAttvika evA sAmAnya ke vizeSanI darakAra karyA vinA," loka vyavahAramAM upayogamAM levAtA vizeSa arthane ja svIkAre che, batAve che. jayAre RjusUtra kevaLa vartamAna kSaNane ja svIkAre che, vartamAna kriyAnA upayogI arthanuM ja nirUpaNa kare che. Ama, A cAra arthanaya thayA. zabda naya che, te, rUDhithI zabdonI pravRttine svIkAre che. samabhirUDha naya vaLI vyAkhyAthI zabdonI pravRtti tarapha ApaNuM dhyAna kheMce che. jayAre chello evaMbhUta naya, kriyAzIla vartamAnane - Active present ne svIkAre che; vastu jayAre kriyAzIla- In Action hoya, tyAre ja tene te vastu tarIke kabula rAkhe che. Ama, A traNa nayo zabdapradhAna naya thayA. A badhI to vicAramUlaka-tattvajJAnanI vAto thaI. paNa dharmamUlaka eTale dharmanA AcaraNa mATenI kAryamUlaka bAbato ApaNe jayAre vicAravAnI hoya tyAre, te khAsaSpecific- hetu mATe, jaina dArzanikoe be naya batAvyA che. A be naya che : (1) vyavahAra naya. (2) nizcaya naya. ahIM, nizcayano eka artha "sAdhya" evo thAya che. vyavahArano artha ahIM, sAdhana' evo gaNyo che. sAdhano vaDe je sAdhya siddha thAya, te sAdhano vyavahAranA kSetramAM Ave che. siddha thanArUM je "sAdhya che, te nizcayanA kSetramAM Ave che. dAkhalA tarIke, dhyAnanI kriyA dvArA AtmAnI zaktino vikAsa thAya che. AmAM "zaktino vikAsa' e sAdhya, eTale nizcaya ane dhyAnanI kriyA te sAdhana, eTale vyavahAra gaNAya. sAmAyikanI kriyA dvArA AtmAmAM samabhAva siddha thAya che. AmAM 'samabhAva" te sAdhya athavA nizcaya ane sAmAyikanI kriyA, te sAdhana vyavahAra gaNAya. nizcaya zabdano artha vastunuM tAttvika svarUpa" evo thAya che. ahIM, e ja svarUpanuM anukULa bAhya svarUpa te vyavahAra gaNAya. daSTAMta tarIke, "nizcaya samyakatva' eTale AtmAnI tattvazraddhAnI pariNati. e pariNatine anukULa samyaktvano bAhya AcAra te vyavahAra samyakatva." ahIM khAsa lakSyamAM rAkhavAnI vAta e che ke "nizcayane keMdrasthAne rAkhIne AcaravAmAM Avato vyavahAra e ja savyavahAra che ane nizcayanA lakSya vinAno Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAta navA da ra 111 badho ja vyavahAra asaduvyavahAra che. A nizcaya ane vyavahAranI vAta khUba khUba agatyanI che. ApaNI unnati athavA avanatino mArga A nizcaya tathA vyavahAra aMgenI ApaNI spaSTa samajaNa eTale samyagUMjJAna athavA ajJAna upara AdhAra rAkhe che. Atmika (pAramArthika) ane bhautika (vyavahArika) e baMne kSetromAM ApaNo sAco utkarSa, nizcaya ane vyavahAra viSenI ApaNI susamajaNa dvArA ja sAdhI zakAya che. ApaNe pAramArthika kSetranI vAta laIe. 'AtmA svabhAvathI zuddha che ane karmathI baMdhAyelo che, eTale azuddha che. A vAta to saue kabUla rAkhelI che. AdhyAtmika kSetramAM ApaNe jo pragati karavA icchatA hoie, to evo nirNaya ApaNe karavo paDaze, ke AtmAne vaLagelI azuddhine TALIne AtmAnA mULa svarUpane siddha karavuM e eka mAtra dhyeya ApaNI tamAma pravRttionuM kedra hovuM joie. Avo nizcaya jayAre ApaNe karI laizuM tyAre te zuddha nizcaya daSTi banI jaze. have Avo nizcaya jo ApaNe ekavAra karI laie, to pachI, ApaNA tamAma AcAranuM eka mAtra lakSya AtmAne lAgelI azuddhione dUra karavAnuM raheze. jaina tattvajJaAnIoe mokSaprAptinA sAdhana tarIke "jJAnakriyAbhyAM mokSa evuM eka vAkya ApeluM che. A vAkyamAM nizcaya ane vyavahAra e baMne bAbatono ullekha che. AmAM, "ApaNe ApaNA AtmAne mukta karavo che." evuM je "jJAna che te 'nizcaya che ane e mATe je kaMI kArya, AcaraNa vigere rUpI kriyA karavAnI che te vyavahAra" che. - "vastunuM tAttvika svarUpa' nizcaya evo je artha ApaNe upara karyo che te paNa A dRSTithI ja karavAmAM Avyo che. ApaNA zarIrane ApaNe cetana avasthAmAM . jyAre joie chIe, tyAre temAM jIva padArthano pudgala padArtha sAtheno je saMyoga thayo che, te ApaNI samajaNamAM Ave ja che. ApaNI tamAma pravRttiono kartA ane bhoktA AtmA pote ja che, e vAta paNa ApaNe jANIe chIe. A AtmA mATenuM aMtima dhyeya, potAnA pudgalamizrita azuddha svarUpamAMthI mukta thavAnuM ane ema karIne potAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAnuM manAyuM che. A je "zuddha svarUpa che te jIva dravyanuM potAnuM mULa tattva che. A mULa tattvane samajanArI daSTi, te "nizcaya naya che ane enI vartamAna avasthAne sparzanArI daSTi, te "nizcaya naya che. ane enI vartamAna avasthAne sparzanArI daSTi, te "vyavahAra naya che. ahIM je dRSTi, AtmAnI vartamAna avasthAne sparze che, te dRSTi, nizcayanayanI apekSAne AdhIna Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 nA anekAMta ane syAdvAda paNa rahIne, nizcita sthAne pahoMcavA mATeno AcaraNa-mArga paNa ApaNane batAve che. A vyavahArane sparzatI vAta thai. eTale jyAre vyavahAramAM AcaraNa karavAnI vAta Ave, tyAre nizcaya nayane najara sAme rAkhIne ja ApaNo vartamAna - Code of conduct - ApaNe nakkI karavo paDe. nizcaya daSTi tattvasparzI pavitra jJAna dRSTi che. ApaNA vyavahAramAM dAkhala thaI jatI azuddhione dUra karavAnuM ane aTakAvavAnuM kAma te kare che. ApaNA dhyeyane najara samakSa rAkhyA vinA ApaNo kAryakrama nakkI karavAmAM Ave, to tethI kazo artha sarato nathI. e ja rIte, pAramArthika kSetramAM ApaNe nizcaya daSTi aLagI karIne vartavA mAMDIe, to ApaNe khADAmAM ja paDavAnA. eTalA mATe jaina tattvavettAoe evuM kahyuM che, ke mANase potAnuM AMtarika tema ja bAhya ema baMne prakAranuM jIvana ucca ane zuddha rAkhavuM. ApaNI najara nizcita hovA chatAM vyavahArane ApaNe zuddha na rAkhIe athavA vyavahAra zubha AzayI hovA chatAM, nizcaya uparathI ApaNuM dhyAna jo ApaNe khaseDI nAMkhIe to te baMne kArya ApaNe mATe vighAtaka banI jaze. . jJAna ane vivekanA sadbhAva-abhAvamAM je kaMI karavAmAM Ave che. tene aMge jaina zAstrakAroe kahyuM che ke "je AsavA te paDissavA, je paDiscavA te AsavA' arthAt "AtmAne karmabaMdha karAvanArAM sthAno (jJAnI ke vivekIne) karmamAMthI choDAve che ane karmamAMthI choDAvanArAM sthAno (ajJAnI ke avivekIne) karmano baMdha karAve che. A vAta bahu samajavA jevI che. A vAkya dvArA evo boMdha ApavAmAM Avyo che ke, je pravRtti, jJAnI tathA avivekIne karmanAM baMdhana karAvanArI bane che, te ja pravRtti, jJAnI ane vivekI sajajanone karmamAMthI mukti ApanArI - karmanirjarArUpa thAya che. ethI ulaTuM, je pravRtti ajJAnI tathA vivekI AtmAone karmanAzarUpa bane che, te ja pravRtti, ajJAnI ane avivekI purUSone karmabaMdhanarUpa thAya che. dAkhalA tarIke, eka jJAnI ane vivekI mANasa koI mAMdAnI mAvajata kare che, tyAre potAnAmAM parakalyANanI zubha bhAvanA sacavAI rahe ane ahaMbhAva upasthita na thAya, tevo namratA bhAva jALavI rAkhavA mATe te satata prayatnazIla hoya che. ethI ulaTuM ajJAnI ane avivekI mANasanA hAthe koI janakalyANanuM nAnuM sarakhuM paNa kAma thaI jatAM, te ahaMkArathI phalAine jyAM tyAM potAnI baDAzo mArato hoya che, athavA pote eka mahAn satkArya karyuM evA ahaMbhAvane poSato hoya che. ahIM sevAnuM kArya baMne jaNe karyuM. paraMtu samajaNa bhede ekane mATe te karmanAzamAM pariNamyuM ane bIjAne mATe te karmabaMdhana banI gayuM. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 nizcaya dRSTi ane vyavahAra dRSTi e be vacceno saMparka satata jaLavAi rahe, to AvuM, upara jaNAvyuM tevuM, karmabaMdhaka pariNAma na Ave. nizcayane ApaNe 'sAdhya' ane vyavahArane 'sAdhana' tarIke oLakhyA che. AmAMthI eTaluM to phalita thAya ja che ke, je 'sAdhana' ApaNane 'sAdhya' tarapha dorI na jAya, te sAdhana eTale tevo vyavahAra, nakkAmo ane nirarthaka che. A sAdhana paNa, sAdhya tarapha dorI janArUM tyAM sudhI ja raheze, jyAM sudhI sAdhya upara ApaNuM lakSya coMTeluM raheze. sAdhya uparathI eTale 'nizcaya' uparathI ApaNI najara jo rahI gai, to ApaNA sAdhanomAM vikRti AvyA vagara rahe ja nahi. sAta naya nizcaya dRSTino A viSaya eka virATa samajaNa mAgI le che. jaina dArzaniko dvArA enI adbhuta chaNAvaTa karavAmAM AvI che. e vAtane pUrNapaNe jo samajAvavAmAM Ave, to vyavahAra mArga paNa ApameLe ja nizcita thai jAya. e rIte nizcita thaelo vyavahAra mArga, niHzaMka utkarSa mArga banI jAya. dharma ane tattvajJAna viSenA prakaraNamAM ApaNe joyuM che ke tattvajJAna ApaNane suvicAra Ape che ane dharma ApaNane AcaraNa zIkhave che. A suvicAra je che te ja 'nizcaya dRSTi' che ane sadAcaraNa te 'vyavahAra dRSTi' che. sAro vicAra ane sAro AcAra, e baMne paraspara saMkaLAyelA ane eka sarakhA mahattvavALA che te ApaNe samajyA chIe. paNa evI ja rIte, nizcaya ane vyavahAra paNa paraspara saMkaLAyelA che. nizcayane choDIne sarvyavahAra thai zakato nathI ane sarvyavahArane choDIne nizcayane vaLagI .rahI zakAtuM nathI. adhyAtmazAstra ApaNane ApaNuM aMtima dhyeya batAve che. e aMtima dhyeya upara ApaNI najarane sthirapaNe TakAvI rAkhIne, tyAM pahoMcavA mATe ApaNe je vartana-AcaraNa karIe, te ja sAcI vyavahAra dRSTi che. nizcaya dRSTi zuM, e vAta to have ApaNe barAbara samajI gayA. have A vyavahAra viSe thoDoka vicAra Avazyaka che. kemake, nizcayane samajIne dhAraNa karavo e eka vAta che, jyAre vyavahArane vaLagI rahevuM e bIjI vAta che. eka vastune mAnI levAmAM kazI muzkelI naDatI nathI. e mAnyatA anusAranuM vartana rAkhavAmAM kharI muzkelI naDe che. A jagatamAM ApaNe ghaNA evA mANaso joie chIe, jeo zubha AzayavALA hovA chatAM, zubha vartana karI zakatA nathI. kAraNo to anekavidha hoya che. jaina dArzanikoe syAdvAda-anekAMtavAdanI je tattvaracanA karI che, temAM A bAbatano paNa barAbara khyAla rAkhyo che. A nizcaya ane vyavahAranI bAbatamAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 anekAMta ane syAdvAda , syAdvAda eka suMdara samatulA-balance- samo che. karmathI baddha thaelA saMsArI jIvane nizcaya dRSTi jALavavA mATe vyavahAranA AcaraNamAM keTakeTalI muzkelIono sAmano karavAno hoya che, e vAtano jaina dArzanikone barAbara khyAla che. eTale vyavahAramAM 'utsarga' ane 'apavAda' evA be vibhAgo temaNe batAvyA che. 'utsarga' eTale nizcaya tarapha dorI jato mULa mArga-Right Royal Highway. "apavAda eTale mULa mArganA rakSaNa mATe upayogamAM levAto peTA mArga-Diversion. A je "apavAda che, te pelA mULa mArganA rakSaNa mATe ane enA saphaLa anusaraNa mATe che. ene paNa, sAdhyanI siddhinA eka sAdhana-upAya tarIke ja batAvavAmAM Avyo che. A samajavA mATe ApaNe eka sAduM ane saraLa vyavahArika dRSTAMta laie. amadAvAdathI AgrA javA mATe moTara laIne, moTara mArge National Highway upara ApaNe pravAsa karI rahyA chIe. A dhorI mArga upara, rastAmAM koI jagyAe bhaMgANa thayuM hoya athavA marAmatanuM (Repair work) kAma cAlatuM. hoya. tyAre ApaNe zuM karIe chIe? tyAM aTakIne ubhA rahIe chIe ?nA. te vakhate ApaNe mULa dhorI mArganI AjubAjumAM AvelA peTA mAM (Diversion) no Azraya laie chIe. e peTA mArga paNa ApaNe evo vAparIe chIe, je ApaNane pAcho mULa rAjamArga upara pahoMcADI de. ahIM, mArga paranAM bhaMgANa ke khodANa AgaLa aTakI javAne badale, ApaNe bIjA mArga upara vaLI gayA, tyAre paNa ApaNI najara mULa mArga upara pAchA AvavAnI ja hatI. vyavahAra daSTIthI, dharmanA AcaraNamAM paNa AvI koI paristhiti upara ApaNe AvI pahoMcIe, tyAre, bIjo koI upAya na hovAnA kAraNe, ApaNe apavAda mArgano Azraya levo paDe che. paraMtu A rItanA apavAdamAM paNa ApaNI dRSTi nizcaya upara ja hovI joie. jyAre paNa koi apavAda (Diversion)no upayoga karavAno prasaMga Ave, tyAre nizcayanA rakSaNa tathA anusaraNa mATe ja ApaNe teno upayoga karavAno che. evA koi apavAdanA upayogamAM jo utsargane-mULa mArgane ApaNe cUkI jaie to ApaNe pAchA cakkaramAM ja paDI jaIe. A vAta barAbara yAda rAkhavAnI che. sIdhA mArga upara cAlavAmAM akasmAta ke prANahAnino bhaya nathI. AdhyAtmika kSetranI ATalI vAta karyA pachI, bhautika kSetramAM A nizcaya ane vyavahAranI zuM upayogitA che, te samajavAnuM paNa rasaprada thai jaze. . A bAbatanI carcA karatAM pahelAM eka vAta barAbara dhyAnamAM rAkhavAnI che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAta naya 115 bhautika daSTithI jene sukhaduHkha mAnavAmAM Ave che te vAstavika sukhaduHkha nathI. je prApta karyA pachI duHkha prApta thavAno prasaMga kadI Ave ja nahi, e ja sAcuM sukha che. je sukha aMtabhAge pAchuM duHkhanuM kAraNa banavAnuM hoya, tene sAcuM sukha mAnI zakAya ja nahi. eTale,bhautika dRSTie A jagatamAM jene sukha athavA duHkha mAnavAmAM Ave che, te aMgenI ApaNI samajaNane ApaNe AdhyAtmika svarUpa jyAM sudhI nahi ApIe, tyAM sudhI bhautika dRSTithI paNa sAcA sukhanA bhoktA ApaNe banI zakavAnA nathI. A eka nizcita vAta che. nizciya ane vyavahAranI je vAta jaina tattvajJAnIoe batAvI che, te sAcA ane anaMta sukhane anulakSIne ja batAvI che. Ama chatAM, rojabarojanA jIvana vyavahAramAM paNa, e baMne dRSTi ApaNA mATe khUba upayogI che. A vAta paNa ApaNe samajI laIe. ApaNe kApaDanI eka dukAna kholavI che. dukAnanuM sthAna-sthaLa-vigere nakkI karyA pachI, mAlanI kharIdI karavA ApaNe nIkaLIe, tyAre kyAM jaizuM? kApaDa mArkeTamAM ke lokhaMDa bajAramAM? nizcaya kApaDano dhaMdho karavAno karIne, ApaNe khIlAnA kothaLA jo kharIdI lAvIe to zuM thAya? ahIM sAdhyathI vicalita thAya, to vyApAramAM dhabaDako ja vaLe, ke bIjuM kaMI ? jIvananA bhinna bhinna kSetromAM, sAmAjika, rAjakIya ane Arthika kSetromAMpaNa ApaNe ApaNuM eka dhyeya nizcita karavuM paDe che. e dhyeyane nakkI karyA pachI, tyAM pahoMcI zakAya evuM dhyeyane anurUpa vartana ApaNe karavuM paDe che.eMjIniyara thavAnuM dhyeya nakkI karIne eka vidyArthI, eka eMjIniyarIMga kolejamAM jagyA na maLe, tyAre, bIjI eMjIniyarIMga kolejamAM jagyA meLavavAnI pravRtti karavAne badale - nATyakaLA zIkhavAnI kolejamAM sahaja jagyA maLatI hovAthI, jo tyAM jAya, to zuM thAya? ghara saMsAranA kAryamAM paNa AvA ghaNA prasaMgo ubhA thAya che. AvakamAMthI bacata karIne potAnI mAlikInuM makAna bAMdhavAnuM hoya, tyAre e dhyeyanI siddhi mATe, potAnI AvakamAMthI mANase bacata karavA lAge che. e rIte bacata karavA dvArA thoDIka rakama bhegI karyA pachI, enI najara reDIo, rephrIjareTara, moTara ityAdi vastuo tarapha jAya, athavA anya phAlatuM mojazokhamAM e paDI jAya, to pachI, makAna to te baMdhAvI rahyo! - putra mATe eka suyogya kanyA lAvavAnI hoya, tyAre ApaNA gharane anurUpa amuka amuka guNothI yukta evI kanyA e ApaNuM dhyeya hovuM joie. ene badale dhanavAnanI putrI athavA rUpavatI, evI koI eka bAbatane ja lakSyamAM laIne jo Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11mA anekAMta ane syAdvAda mAM ApaNe saMbaMdha joDIe, to zuM thAya ? A badhI vastuono ApaNe vicAra karIzuM, to ApaNane saheje samajAze ke jIvananA rojabarojanA vyApAramAM paNa, nizcaya ane vyavahAra vaccenA sumeLanI AvazyaktA anivArya che. A kSetramAM apavAdanuM AcaraNa karavAno prasaMga Ave, tyAre mULa dhyeyane visarIne ApaNe kAma karIe, to tevuM apavAda-AcaraNa ApaNane khADAmAM ja nAMkhe. ahIM eka vAtane pharIthI yAda karI laIe. rojabarojanA jIvanamAMnA ApaNA AcaraNo nakkI karavAmAM paNa, ApaNI mukhya daSTi dharma upara nahi hoya, to saddharmane batAvanArA sadvicAra (tattvajJAna) upara nahi hoya, to saravALe sukhanA bhoktA : ApaNe kadI paNa nahi banI zakIe. - nizcaya ane vyavahAra nayanI vAta pUrI karatAM pahelAM, eka vAra pharIthI yAda karI laie, ke nizcayane ApaNe sAdhya athavA vastunA zuddha svarUpa tarIke gaNavAno che ane vyavahArane ApaNe te prApta karavAnA sAdhana tarIke gaNavAno che. sAdhanano tyAga karavAthI sAdhya jema aprApya banI jAya che, tema, vyavahArane choDIne nizcaya mArge kazI paNa pragati thaI zakatI nathI. - A baMne vastuono nirNaya karavAmAM syAdvAde ApaNo mitra ane madadagAra che. ApaNe eka paNa vyavahArika yA pAramArthika kArya karIe, tyAre temAM ApaNI koI bhUla thAya che nahi, e nakkI karavAnuM sAdhana paNa "smAdUvAdI che. enAthI phalita thayuM, ke koI paNa vyavahAra ke paramArtha AdaratAM pahelAM, A addabhUta, abhUtapUrva ane alaukika evI syAdvAda paddhatithI ApaNe ene jo tapAsI joizuM, to temAM bhUla thavAno saMbhava nahi rahe. A syAdvAdathI yukta evuM anekAMtavAdanuM tattvajJAna, have tamane abhUta, paripUrNa, anokhuM ane svIkArya lAgyuM ke nahi? | naya saMbaMdhInI ApaNI A vicAraNAne ahIM pUrNa karatAM pahelAM, eka vAtanI cokhavaTa karavAnuM Avazyaka che. A viSayanI ahIM je carcA karavAmAM AvI che, te tadana sAmAnya ane prAthamika paricaya puratI che. enI yathArtha ane tAttvika vicAraNA karavA mATe aneka dRSTAMtonI tathA atizaya vistAranI jarUra paDe. ' ahIM je sAta naya batAvavAmAM AvyA che, te mukhya mukhya che. te sivAya paNa nayamAM ghaNA vibhAgo che. enA seMkaDo bheda che. jeTalA prakAranA vacana athavA vacananA abhiprAya che, eTalA prakAranA naya che, enA prayogo paNa pAra vagaranA che, sAvacetI phakta eTalI rAkhavAnI che, ke, ApaNe 'sunayane vaLagI rahIe ane Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAta naya durnaya upara ke nayAbhAsa upara utarI nA jaIe." - koipaNa prazna, vyakti, vastu, padArtha ke samasyA paratvane, vicAra karIne nirNaya levAno prasaMga ubho thAya, tyAre eTaluM avazya yAda rAkhavuM, ke pahelI najare dekhAya ke jaNAya tevuM ja hotuM nathI. e darekane ghaNI bAjuo hoya che. e badhI judI judI bAjuone dhyAnamAM levAthI ja vastunA cokkasa svarUpane pAmI zakAya che. e rIte vicAra karavAthI ja koipaNa praznane nyAya ApI zakAya che. judI judI daSTithI pratyeka bAbatane jovAnI Teva pADavAthI, ApaNane ghaNuM navuM navuM ane kalyANaprada jANavA maLe che. A vAtane barAbara yAda rAkhavI. koI kadAca evo prazna uThAvaze, ke 'jhaDapathI nirNaya karavo paDe evI ghaNI bAbatojIvanamAM ubhI thAya che. vaLI ApaNe Aje 'jhaDapanA jamAnAmAM' (SpeedEra mAM) jIvIe chIe. te vakhate, AvA badhA sthULa ke sUkSma vicAro karavA besIe, to 'gADI upaDI jAya." AvA prasaMgomAM zuM karavuM? Ano javAba e che, ke naya dRSTithI ane svAvAdanI paddhatithI vicAra karavAnI ApaNe Tevo pADIzuM, to jarUra paDye jhaDapathI nirNaya karavAmAM ApaNane . kazI muzkelI nahi paDe. aMkagaNitamAM batAvelA AMka eka vAra ApaNe gokhI laIe, pachI, "aDhAra paMca nevuM' evo hisAba gaNavA mATe pAMca vakhata aDhAra lakhIne eno saravALo karavA besavAnI ke kAgaLa-penasIlanI ApaNane jarUra paDatI nathI. e ja pramANe, A nayaSTi ane sTAdvAda-paddhati eka vAra ApaNA koThe paDI gaI, te pachI jhaDapathI nirNayo karavAmAM kazI muzIbata ApaNane nahi paDe. koi kai prasaMge, utAvaLe nirNaya karIne gADIne pakaDI pADavA karatAM te gADIne upaDI javA devAnuM vadhAre hitAvaha puravAra thAya che. Ama chatAM, AvA prasaMgomAM, ApaNI viveka buddhino upayoga karIne nirNaya ' karavAnI chUTa to AmAM aMtargata che ja, AvI rIte aNadhArI jhaDapathI koI nirNaya ApaNe levo paDyo hoya, to te pachI paNa, nayadaSTithI ane svAvAda paddhatithI vicAra karavAnuM ApaNe mAMDI na vALavuM; vicAra to karavo ja. nirNaya laI lIdhA pachI paNa, e nirNayanI sArAsAratAno vicAra karavAnI Teva ApaNe rAkhIe, to, tethI ApaNane phAyado ja thaze, lIdhelo nirNaya koIvAra bhUla bharelo jaNAya, to temAMthI jhaDapabhera pAchA pharI javAnuM, zarUAtanA tabakkAmAM, ghaNuM sugama bane che. jo vicAra na karIe, to bhUla ApaNane samajAtI nathI ane pachI jyAre te samajAya che, tyAre ghaNuM moDuM thaI gayuM hovAthI, temAM pAchA pharavAnuM ane enAM pariNAmomAMthI bacI javAnuM muzkela banI jAya che. eTale, nirNaya letAM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 anekaMta ane svAda pramANa pahelAM ane nirNaya lIdhA pachI, ema baMne vakhate, ApaNane maLelI A navI dRSTino lAbha levAnI ane e paddhatithI vicAra karavAnI Teva to ApaNe pADavAnI ja. A rIte vicAra karavAnI Teva pADavAthI; sauthI moTo phAyado to ApaNane e thAya che, ke tethI ApaNI samajaNa zakti khUba khIle che. taduparAMta, ApaNAmAM samatA, sahiSNutA, deDhatA, dhairya, satyapriyatA, udAratA ane vyavahAra dakSatA jevA ghaNA Avazyaka saguNo, ApoApa pragaTavA mAMDe che. sAmAnya rIte mANasa potAne sAco mAne che. keTalIka vAra, mAnI lIdheluM.A sAcApaNuM, mUrkhatAnI parAkASThA samuM hoya che. huM mUrkha chuM. kevaLa mUrkha ane ajJAna chuM.' e vAtanI mANasane jhaTa khabara paDatI nathI. jhaTa to ThIka, lAMbA vakhata sudhI ane kyAreka to kyAreya paNa khabara paDatI nathI, nayeSTithI vicAra karatAM mANasa zIkhe, to enuM ajJAna dUra thAya che. A rIte vicAra karavAnI Teva, eka prakAranuM manovaijJAnika vizleSaNa-Psycho analysis-karavAmAM paNa madadagAra thAya che, saravALe tethI kalyANa ja thAya che. A naya prakaraNane samApta karatAM pahelAM, eka vinaMtI karavAnI che. A vinaMtI, salAha, sUcanA, je kaho te, e che, ke "ApaNI jAtane hoMziyAra-sarvaguNa saMpanna mAnIne ane ahaMbhAvane vacce lAvIne kadIpaNa cAlavuM-vartavuM nahiM. bIjAnI salAha, sUcanA ke sahAya meLavavAmAMthI ApaNI jAtane vaMcita na rAkhavI. yogya guru, vaDila athavA mitra pAsethI mArgadarzana meLavavA hamezA taiyAra rahevuM. 'jJAna, guru vinAnuM maLatuM nathI.' have, ApaNe 'saptabhaMgI'nI vicAraNA karavAnI che. paraMtu, te pahelAM, e samajavA mATe atyaMta Avazyaka evA "apekSA' zabdane prathama samajI laie. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke apekSA apekSA have pachInA prakaraNamAM ApaNe 'saptabhaMgI' viSe vicAraNA karavAnA chIe. A 'saptabhaMgI' e judI judI apekSAe yojAtA sAta vAkyono samUha che. eTale, enI vicAraNAmAM 'apekSA e zabdano prayoga ApaNe satata ApaNI najara samakSa rAkhavAno che. cAra AdhAra viSe je vicAraNA agAu ApaNe karI gayA, temAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva' e "apekSAcatustra' viSe thoDIka samajaNa to apAi gai che. Ama chatAM, "saptabhaMgI' aMgenI vicAraNA ApaNe zarU karIe, te pahelA A apekSA' zabdane ApaNe barAbara samajI laie te atyaMta Avazyaka che. sAmAnya vyavahAramAM "apekSA' zabdanA judA judA artha karavAmAM Ave che, athavA to, judA judA arthamAM e zabdano upayoga karavAmAM Ave che. bhASAno upayoga karatI vakhate jema rUDhI ane paraMparAthI paNa ghaNA zabdone judA judA arthamAM vAparavAmAM Ave che, tema emanI vyutpattinA hisAbe vividha mULa arthamAM paNa vAparavAmAM Ave che. zabdakoSa taiyAra karanArAo e rIte karavAmAM AvatA paraMparAgata arthane tathA aneka mULa-arthane kabUla rAkhe che. ane zabdakoSamAM te te zabdonI sAme enA aneka mULa artha tathA rUDhijanya arthone sAmela kare che. * A aneka artha paddhatimAM "apekSA' zabdane AzA, icchA ane 'AkAMkSA' evA arthamAM vAparavAmAM Ave che. paraMtu, teno svAdvAdanA saMbaMdhamAM mULa artha judo ja thAya che. | 'tame zAnI apekSA rAkho cho? evI apekSA rAkhazo nahi' AvI matalabanA vAkyono upayoga ApaNe tyAM sAmAnya che. AmAM A 'apekSA' zabdane upara jaNAvyA te -"AzA, icchA ane AkAMkSA' - arthamAM vAparavAmAM Avyo che. ahIM A zabdanA A rIte thatA prayoganI carcAmAM ApaNe utaratA nathI. paNa eno je syAdvAdane upayogI artha che, tene ApaNe barAbara samajI laie. prastutamAM "apekSA' zabdano artha "saMdarbha athavA 'AdhAra' evo thAya che. aMgrejImAM ene mATe "With reference to certain context, athavA "From certain point of view" evA vAkyo vaparAya che. eTale eno artha. "koI amuka vastu athavA bAbatanA dRSTibiMduthI, koi eka bAbatane anulakSIne,' evo thAya che. 'In certain respect koi eka prakAre evo artha paNa teno thAya che. aMgrejI bhASAmAM A mATe vadhAre spaSTa zabdo 'Relativity' arthAt 'In relation Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12016 maMjUra to' evA vAparavAmAM Ave che. 'In relation to' (... nA saMbaMdhamAM) ema kahevAmAM eka vastu sAthe bIjA kazAkano saMbaMdha joDavAmAM Ave che. saptabhaMgImAM jyAre A 'apekSA' zabdano upayoga thAya che tyAre temAM paNa Avo ja artha rahelo che. anekAMta ane syAdvAda dravyanI apekSAe, kALanI apekSAe, kSetranI apekSAe tathA bhAvanI apekSAe' ema cAra prakAranI apekSAe koi eka vastuno, dAkhalA tarIke eka AbhUSaNano ullekha jyAre karavAmAM Ave tyAre temAM rahelA dravyano eTale suvarNano, samayano, sthaLano tathA tenA svarUpa-AkAra ityAdino saMbaMdha joDavAmAM Ave che. A 'apekSA' mULa saMskRta zabda che. saMskRta bhASAno zabdakoSa virATa che. e bhASAnI zakti paNa apAra che. ochAmAM ochA zabdomAM vadhAremAM vadhAre vAta. karavAnI zakti jo koi paNa bhASAmAM hoya to te 'saMskRta' bhASA che. enA ghaNA evA nAnA zabdo che, jene purepurA samajavA ke samajAvavA mATe ThIka ThIka vistAramAM utaravuM paDe. 'apekSA' zabda, uttara bhAratanI lagabhaga badhI ja bhASAomAM te te bhASAonA aMgabhUta zabda tarIke dAkhala thai gayo che. e zabdano spaSTa artha te te bhASAbhASIo samaje che kharA, paraMtu bIjA vyAvahArika arthomAM teo paNa A zabdano upayoga kare che. ApaNI gujarAtI bhASAmAM je je mAnya zabdakoSo che temAM A zabdanA vyavahArika arthono ja ullekha karavAmAM Avyoche. 'navajIvana prakAzana maMdira' taraphathI pragaTa thayelA 'sArtha gujarAtI joDaNI koSa' mAM 'apekSA' zabdane icchA, agatya ane AkAMkSA evo artha lakhyA pachI temAM 'kSita' umerIne, 'apekSAvALuM' evo artha batAvavAmAM Avyo che. A jotAM ema lAge che ke vyavahAropayogI karavAmAM AvatA artho vadhAre pracalita banyA che. paraMtu, ahIM ApaNe tattvajJAnanI vicAraNA karI rahyA chIe; eTale tattvajJAnanA kSetramAM A zabda kayA arthamAM vA52vAmAM Ave che te vAtane, e zabdanA hArdane, samajI levAnuM savizeSa Avazyaka che. jaina tattvavettAoe A 'apekSA' zabdano upayoga cokkasa arthamAM karyo che, .........' nA saMbaMdhamAM, ' ne lakSyamAM laine eka ja artha darzAvatA zabda prayogo ApaNe A 'apekSA' zabda mATe karI zakIzuM. jyAre 'dravyanI apekSAe' ema ApaNe kahIzuM, tyAre koi paNa vastumAM dravya (Substance of basic material) raheluM che, te dravyane lakSyamAM laine ApaNe vAta karIzuM. dAkhalA tarIke, eka khurazInI ApaNe 'dravyanI apekSAe' vAta karIzuM ....... .... Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I apekSA tyAre vyAvahArika arthamAM lAkaDuM ApaNA manamAM Avaze. A lAkaDuM AMbAnuM, jaMgalI, sAga ke sIsama e bAbata turata ja ApaNA khyAlamAM Avaze. sonAnA koi alaMkAranI vAta karIzuM, tyAre eno ghATa-AkAra-game tevo hovA chatAM, dravyanI apekSAnI vAta jayAre Avaze, tyAre "suvarNa" nA mULa svarUpanI ja ApaNe vAta karatA hoIzuM. AvI ja kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAnI vAta ApaNe jyAre karIzuM tyAre je vastu viSenI carcA thatI haze te vastunA potAnA kSetra (sthaLa), kALa (samaya) ane (bhAva) (guNadharma) sAthenA te vastunA saMbaMdhanI spaSTa samajaNa ja emAMthI tarI Avaze. enI virUddhamAM paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvanI vAta paNa Avaze ja. agAu ApaNe "utpatti, sthiti ane laya" no ullekha karI gayA chIe. enI sAme jaina tattvajJAnIoe 'utpAda, vyaya ane dhrauvya evA je traNa zabdo batAvyA che, teno ullekha paNa ApaNe karyo che. A tripadI (traNa zabdo) nA upara jaNAvelA be bhinna bhinna zabdaprayogomAM A "apekSA' zabdanuM savizeSa mahattva che. utpatti, sthiti ane laya' e traNa zabdomAM koI jAtano pUrvA para saMbaMdha nathI- koI jAtanI apekSAbhAva nathI; eTale e 'ekAMtasUcaka zabdo che. e moTI gerasamajaNa che. "utpAda, vyaya ane prauvyamAM, sApekSatAnuM-apekSAbhAvanuM spaSTa sUcana hoI, e zabdaprayoga anekAMtavAdanA siddhAMta para nirbhara che ane sAco che. vastu mAtra pariNamanazIla hoi tenA pratyeka , pariNamanamAM varALamAM jema pANI raheluM che tema, tenA mULa dravyano dhruva aMza to hoya ja che. eTale, varALanA dravyanI apekSAnI vAta Avaze tyAre temAM pANI' Avaze ja. e rIte pANInA dravyanI vAta Avaze tyAre temAM vAyune lagatI vAta paNa Avaze ja. | 'utpattizabdano je artha karavAmAM Ave che, te jotAM, enI pahelAM kazuM hatuM ja nahi, evI vAta temAMthI niSpanna thAya che. have, "pahelAM kazuM hatuM ja nahi e vAta to khoTI che. te tripadImAM 'laya' zabdane je arthamAM vAparavAmAM Avyo che, teno ja vicAra karIe, to e traNe zabdonA prayogo yogya nathI, e ApaNe samajI zakIzuM. pralayakALe pRthvIno nAza thAya che, laya thAya evI eka mAnyatA che. A laya athavA nAza jo kharekhara hoya ane saMpUrNa hoya to pachI, pharIthI utpatti zakya ja banatI nathI. Ama chatAM, evA aneka pralayakALonI-laya ane nAnI-vAto ApaNe sAMbhaLIe athavA vAMcIe chIe. zuddha tarkanI daSTie A vAta khoTI Thare che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 anevaMta ane syAdvAda, dama, e traNe sthitine sApekSa mAnIne cAlIe, emAM apekSAbhAvanuM AropaNa ApaNe karIe, to ja temAMthI ApaNane prakAza prApta thaze. jemAM anyanI ke bIjA sAtheno saMbaMdha na hoya, evuM kazuMya A jagatamAM nathI. eka ja dravyane enI judI judI avasthAo sAthe saMbaMdha hoya che. tevI ja rIte eka dravyano bIjA dravya sAthe paNa saMbaMdha hoya che. jIva ane pudgala dravyanA aNue aNumAM jIvadravya-AtmadravyavyApIne raheluM che te to pratyakSa vAta che. A badhA saMbaMdho paNa judI judI jAtanI apekSAone vazavartI hoya che. A sApekSatA e jagatano eka trikAlAbAdhita. niyama che. utpattine badale "utpAdu zabda jaina tattvajJAnIoe vAparyo che. A zabda paNa apekSAyukta Relative che. utpAdano artha utpanna thavuM evo thAya che, chatAM utpatti ane utpAdanamAM pharaka che. utpattimAM, enI pUrve bIjuM kazuM kalpavAmAM AvyuM nathI; jyAre utpAdamAM, enI pUrve bIjuM kazuMka hatuM e spaSTa artha che. evI ja rIte, "laya' zabdamAM, 'tenA pachI kazuM rahetuM nathI evo bhAva Ave che. jyAre "vyaya' zabdamAM 'eka avasthAno nAza thatAM bIjI avasthAnuM AviSkaraNa sUcavanAro ane e rIte avasthAtara prApta thavA chatAM, tenA AdhArabhUta evA mULa dravyanA TakI rahevApaNuM darzAvato spaSTa bhAva ane artha che. manuSya zarIrano, agni saMskAra dvArA jayAre laya athavA nAza thAya che, tyAre jIvaMta zarIramAM caitanyarUpI je AtmA hato te ane tenA gayA pachI bAkI rahelA pudgalo e baMne, koI ne koI bIjA svarUpe kAyama rahe ja che, eTale A vyaya' zabdamAM, saMpUrNa nAza nathI, paNa AdhArabhUta dravyanAM TakAvano bhAva rahelo che. AnI pAchaLa paNa sApekSatA, apekSAbhAva, Relativity no ja siddhAMta kAma kare che. prathama tripadImAM sthiti' evo zabda vaparAyo che. tenA arthamAM ane jaina tattvajJAnIoe vAparelI tripadImAM dhrauvya' zabdanA arthamAM paNa ghaNo pharaka che. 'sthiti' zabdano vyavahAramAM karavAmAM Avato artha, je sthitimAM hoya te sthitimAM rahevuM" evo thAya che. paraMtu jagatanI mAnavAmAM AvatI utpatti pachInI ane mAnI lIdhelA laya pahelAM je sthiti che, vacagALAnI je sthiti che, teno artha 'vahetI sthiti evo thAya che, A zabdano koI vastu aMge jayAre ullekha karIe, tyAre paNa, eno "vahetI sthiti evo ja artha thavo joie. have, ApaNe jANIe to chIe ja ke pratyeka vastunI avasthA e niraMtara palaTAtI ja rahe che. parivartanazIlatAnI ghaTamALa cAlyA ja kare che eka svarUpa Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I apekSA adazya thatAM bIjuM prakaTa thAya che. vaLI koi eka ja svarUpa dIrghakALa paryata TakyA karatuM dekhAvA chatAMya emAM rojeroja, pratipaLe pheraphAra thato ja rahe che. Ano spaSTa artha e thayo ke sthiti rahetI nathI; eno vyaya-vaparAzacAlyA ja kare che. rUpAMtaro dvArA vinAzazIlatA ane navIna navIna svarUpazIlatAno krama cAlyA ja kare che. enA mATe, jaina tattvavettAoe, 'sthitine badale "dhrauvya evo zabda Apyo che; kemake te te pratyeka parivartanamAM paNa koi kAyamI aMzanI sApekSatA-apekSA-bhAva-rahelo ja hoya che. Ama A "utpAda vyaya ane dhrauvyamAM je traNa paristhitionuM ApaNe darzana karIe chIe e sthiti paNa pRthak pRthapha, judI judI bhinna ke eka bIjAthI svataMtra nathI. eka ja vastunI e traNa judI judI avasthAo mAtra che. A traNe avasthAno eka bIjA sAtheno saMbaMdha che, te A sApekSatA-apekSAbhAva-upara nirbhara che. vastunA pratyeka pariNamanamAM teno dravyaaMza kAyama rahe che, pUrvaparyAyano nAza thAya che ane uttaraparyAyanI utpatti thAya che. vastuno je dravyaaMza che te dhruva (kAyama) rahe che ane paryAyaaMza utpanna-naSTa thAya che. arthAt mULa dravyanuM prauvya che ane pUrvaparyAyano nAza tathA uttaraparyAyanI utpatti che. A rIte, vastumAtramAM A traNe dharma-utpAda, vyaya ane dhrauvya-anAdi anaMtakALa paryata cAlyA kare che. vastuno je dhruva (kAyamI) aMza che te nitya che ane utpanna tathA vinaSTa aMza che, te anitya che. * A rIte vastu mAtra, kathaMcit nityAnitya-svarUpa che, evuM jaina darzanakAro bhArapUrvaka jaNAve che. ekAMta nitya ke ekAMta anitya koI vastu hoI zakatI ja nathI. ahIM koI kadAca evo prazna pUchaze ke "utpAda-vyaya to paryAyamAM thayA ane prauvya dravyamAM rahyuM, to pachI, A 'utpAda-vyaya-dhrauvyane eka ja vastunA traNa dharmo kevI rIte kahevAya?" * Ano uttara taddana spaSTa che. paryAya, vastuthI kaMI judA nathI. dravya paNa vastuthI juduM nathI. vastu pote dravyarUpa paNa che. ane paryAyarUpa paNa che; tethI e traNe dharma eka ja vastunA che. vastu mAtranA je judA judA aneka aMta cheDA che, te dareka aMta svataMtra nathI. e badhAM aMta, koI ne koI apekSAe eka bIjA sAthe saMbaMdha dharAvanArA che. A vAta jaina dArzaniko jayAre nayadaSTithI ane saptabhaMgInA koSTaka dvArA batAve che, tyAre enI sAme moTAmAM moTuM bUmarANa e macAvavAmAM Ave che ke "e adhUrI vAta hovA uparAMta emAM anizcitatA che. A baMne vAto-e badhI bUmarANo khoTI che. jaina tattvavettAoe koipaNa vAtane adhUrI ke acokkasa rIte kahI nathI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 anekAMta ane syAdvAdamAtA emanI koi paNa vAtamAM, kyAMya paNa, anizcitatA nathI. ethI ulaTuM, nizcitatA ja spaSTapaNe rahelI che. 'ja ane "paNa" e be zabdo ApaNI bhASAmAM aniyaMtritapaNe vaparAya che.' e baMne zabdo cokkasa artha dharAve che. saptabhaMgImAM sthAti nI sAthe pUrva (eva) zabda che, te eka nizcitatA batAve che, "eva" eTale "ja" A "ja' zabda jyAM paNa vaparAya che tyAM te nizcitatA ane bhArapUrvakatA darzAvavA ja vaparAya che. "cAtu+asti+eva' maLIne banatA eka vAkyamAM, "eka bAbata che je evI nizcitatA ja batAvavAmAM Ave che. e sAthe ja, 'e sivAya bIjuM "paNa" kaMika che. bIjI bAju 'paNa' che, e vAtano paNa, emAMnA "cAt' zabdathI cokkasa ane nizcita ullekha thAya che. A "ja" ane "paNa" zabdo koI acokkasatA, koi saMbhava, koI saMdeha ke anizcitatA batAvatA nathI. e zabdo, "koI eka ane bIjA prakAranI nizcitatA darzAve che. A vAta jo barAbara samajavAmAM Avaze, to. pachI, samabhaMgI aMgenI samajaNamAM kazo goTALo ke saMbhrama nahi rahe. saptabhaMgImAM jyAre apekSAnI vAta Ave che, tyAre te paNa, eka nizcita sthiti che. adhurA ke anizcita arthamAM nahi paNa pUrNa ane nizcita arthamAM ja che apekSA' zabda vaparAyo che. 'TopI che ane 'TopI nathI emAM be paraspara virodhI vidhAnomAM A apekSAbhAva rahelo ja che. judI judI apekSAe judI judI vAta bhale karavAmAM Ave, e badhI vAto "asaMdigdha ane nizcita che. nAnuM bALaka moTuM thayuM, have nAnapaNanI TopI hayAta hovA chatAM e TopI tarIke kAma nahi lAgatI hovAthI TopI nathI e paNa sAcuM ja che. - evI ja rIte, "sva" ane "para" zabdo paNa anizcitatAnA sUcaka nathI; nizcitatAnA sUcaka che. dAkhalA tarIke, gharamAM ApaNe zAka sudhAravA mATenuM eka cappa athavA charI jayAre zodhIe chIe tyAre, "cappa che" athavA "cappa nathI' evA je paraspara virodhI javAbo ApaNane maLe che, te baMne nizcita javAbo che. cappa jayAre che, tyAre te ya cokkasa javAba che ane cappa jyAre nathI, tyAre te paNa cokkasa javAba che. - have, "cappa nathI evo javAba jayAre maLyo tyAre eka cappa to dharamAM hatuM. e cappa bALakone ramavA mATenuM ane buDhyuM hatuM. eTale te vivakSita upayogI cappa nathI. eTale, "cappa nathI' ema jayAre kahevAmAM Ave tyAre paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvanI apekSAe kahevAmAM Ave che. "cappa sivAyanI bIjI ghaNI cIjo gharamAM hovA chatAM, "sva-dravya" rUpI cappa tyAM nathI. bIjAnA gharamAM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ damaapekSA vi2pa bhale hoya, ApaNA gharamAM sva-kSetra'e nathI. savAre ke gai kAle hatuM, paNa atyAre, 'sva-kALamAM" te nathI. je ramakaDuM paDyuM che te buThTha che.' dhAradAra nathI, emAM buDhApaNuM e para-bhAva hoi, "svabhAvamAM cappa nathI. eTale, jayAre "nathI" agara "che' ema ApaNe kahIe chIe, tyAre te nirapekSa-svataMtra ke sva-AdhArita kathana nathI. e kathana, sApekSa, apekSAyukta ane saMbaMdha dharAvatuM, Relative che. - ApaNI samajaNazaktimAM ane buddhimAM A "apekSA' zabda eka camatkArika kahI zakAya tevI vRddhi kare che enI upekSA jo karIe to pachI, jayAMnA tyAM ja ApaNe rahevAnA AgaLa vadhavAne badale pAchA paDatA javAnA. jaina tattvajJAnanA "anekAMtavAdanA siddhAMtamAM A "apekSAbhAva, sApekSatA khUba ja kriyAzIla-Active ane mahattvano-Improtant bhAga bhajave che. jIvananA vividha kSetramAM paNa A apekSA-sApekSatAne jo ApaNe choDI daie, to pachI aMdhArAmAM gothAM khAvAnuM ja rahe. A apekSAvAda ke syAdvAda e mAtra amuka prakAranI carcA, vyavahAra ke buddhivezadyA karavA mATe ja che evuM nathI, paraMtu vastu mAtra vAstavamAM pote jevI aneka dharmAtmaka che, tevuM tenuM darzana karAvanAra A apekSAvAda-syAdvAda-che. enAthI ja vastunA samagra svarUpone samajI zakAya che; Ama sApekSa yA syAdvAdanI dRSTi vastumAM kaMI navuM sarjatI nathI athavA temAM koi AropaNa karatI nathI, paraMtu bhomiyAnI jema, vastumAM je che, te khulluM karIne batAve che, rAma e pitA che ane putra paNa che, e bhAva lava kuzanI ane dazarathanI apekSAthI spaSTa thAya che. - sApekSa zabdano artha "sa+apekSA= jemAM apekSA rahelI che te,' evo thAya che. mULamAM prAdhAnya tenA apekSAbhAvanuM ja che. A vAta ane A "apekSA" zabdano ' artha barAbara samajI lIdhA pachI, "saptabhaMgI' samajavAmAM ApaNane kazI muzkelI - nahi paDe, ghaNI sugamatA tethI sAMpaDaze. cAlo tyAre, have 'saptabhaMgInI vAta karIe. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dig12CHESE anekAMta ane syAdvAda A saptabhaMgI A saptabhaMgImAMnA je sAta bhaMga viSe ApaNe have samajaNa meLavavAnA chIe, tene ApaNe eka ja vastune sAta judI judI rIte tapAsanAra kasoTI-Test-tarIke oLakhIzuM. suvarNane tapAsavA mATe evI kasoTI karanAra eka patthara hoya che. suvarNakAra ene "kasoTI' nAmathI oLakhe che. vastune oLakhavA, tapAsavA, ane samajavA mATe jaina zAstrakAroe "saptabhaMgI" nAmanA sAta 'kasoTIsiddha nirNayayaMtro' taiyAra karyA che.-Seven Formulas for Testing-nirNaya karavA mATenI sAta vidhi. kazuM paNa jANavA mATe mANasane prathama jijJAsA thAya che. A jijJAsAnuM bIja che saMzaya. saMzaya sAta prakAranA hoya che, eTale jijJAsAnA prakAra paNa sAta: saMzaya eTale eka prakArano prazna ane jijJAsA eTale eno uttara meLavavAnI prakriyA. saMzaya haju sudhI koI zodhI zakyuM nathI. ' ApaNuM ghara baMdha karIne, tALuM mArIne, saparivAra yAtrA karavA mATe ApaNe paragAma gayA chIe. tyAM samAcAra maLe ke ApaNA gAmamAM corIno upadrava zarU thayo che. e khabara maLatAM ja ApaNe asvasthatA anubhavIzuM ane ApaNA manamAM ApaNA gharanI salAmatI viSe saMzaya ubho thaze. A saMzaya ubho thaze. A saMzayanA sAta prakAra ApaNe tapAsIe : (1) mArA gharamAM zuM corI thai che? (2) corI nathI thaI ? (3) corI thai haze ke nahi thai hoya? (4) zuM kahI zakAya? (5) thaI haze, paNa zuM kahI zakAya? (6) nathI thaI, paNa zuM kahI zakAya? (7) thaI che, nathI thai, paNa zuM kahI zakAya ? jaina dArzaniko A sAta jijJAsA mATe ghaDAnuM dRSTAMta laIne prazno pUche che : 1. zuM ghaDo che? 2. zuM ghaDo nathI? 3. zuM ghaDo che ane nathI ? 4. zuM ghaDo . avAcya che? 5. zuM ghaDo che ane avAcya che? 6. zuM ghaDo nathI ane avAcya che? 7. zuM ghaDo che, nathI ane avAcya che? A sAta sivAya AThamo prazna kadI koine udbhavyo ja nathI. tame prayatna karI jojo. AThamo prazna jo zodhI kADhazo to eka moTI zodha karanAra tarIke tamAruM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM saptabhaMgI 129 nAma amara banI jaze. ApaNI to khAtrI ja che ke e mATe phAMphAM mAravAM nirarthaka nIvaDaze. A sAta prakAranA saMzayo ane sAta prakAranI jijJAsA jaina tattvavettAoe batAvI che, mATe ja sAta che, evuM nathI. hakIkatamAM AThamo prakAra koi batAvI zakyuM ja nathI. eTale A sAta ja che, e vAtano svIkAra karIne ApaNe AgaLa cAlIe. koi kArya mATe, koi dhaMdhAdArI peDhI koi 'sahAyaka' (Assistant)nI nimaNuMka kare che, tyAre ene nimaNuMkapatra ApatAM pahelAM enI kasoTI kare ja che. je kAma mATe tene nimavAno hoya te aMge enuM jJAna ane anubhava e prathama kasoTI che. pachI e mANasa mahenatuM che ke nahi, pramANika che ke nahi, vizvAsapAtra che ke nahi, taMdurasta che ke nahi, sArA kuTuMbamAMthI Avelo che ke nahi, enA mATenI bhalAmaNa (References) barAbara che ke nahi, vANI ane lekhanazailI sArA che ke nahi ane chelle e bIjA upara prabhAva pADI zake tevo che ke nahi, te vigere badhI bAbatone pUrI rIte cakAsI joyA pachI ja enI nimaNuMka karavAmAM Ave che. A uparAMta paNa te mANasa svabhAvathI jhaghaDAkhora che ke zAMta, madhura ane samAdhAnapriya che te bAbatano paNa vicAra karavAmAM Ave che. AvI nimaNuMka karyA pachI paNa tene kAyamI sthAna ApatAM pahelAM, traNa ke cha mahinAno prayogAtmaka samaya-Probation PeriodApavAmAM Ave che. mAmA-mAsInA ke kAkA-phoinA hoya to temanI vAta judI che. A rIte bhinna bhinna vyaktio ane vastuonI kasoTI karavI e eka sanAtana vyavahArika siddhAMta che. jaina dArzanikoe taiyAra karelI A saptabhaMgI, e AvI ja eka paddhati-Formula-che. (Group of formulas.) A vAta kasoTI para caDAvyA pachI je nirNaya-Solution-ConclusiontaiyAra thAya che, enA pUrNa ane vizvAsapAtra-Complete & Reliable-hovA vize kazI zaMkA yA saMdeha mATe sthAna rahetuM nathI. A paddhatithI nirNaya karyA pachI, mANasanA mana upara kazo bhAra rahato nathI. koipaNa jAtanI phikara ke ciMtA karyA vinA te nirAMte uMgha lai zake che. vaLI A phormyulAnI viziSTatA e che, ke te saMpUrNa rIte buddhigamyaCompletely rational- che. na samajI zakAya evuM gUDha, gahana ke agamya emAM kazuM nathI. cAlo tyAre, have e sAta bhaMga urphe kasoTIsiddha nirNayayaMtrone ApaNe tapAsIe, kasoTI para ghasavA mATe suvarNathI yukta evI koi cIjanI jarUra to paDe che. ApaNane paNa ahiM te mATe koi cIja ke vastunI jarUra paDaze. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 nA anekAMta ane svAdvAda paNa jaina tatvavettAoe A mATe, "ghaTa' eTale "ghaDo' upayogamAM lIdho che. ApaNe paNa enAthI ja zarUAta karIe. ahIM pelA "sAtuM" ane "eva' zabdonuM pUrNa mahattva hoi, e baMne zabdone paNa ApaNe sAthe laIne ja cAlIzuM. kasoTI 1 : driva ghaTA A vAkyane barAbara samajavA mATe enI saMdhI ApaNe chUTI pADIe. cA+gati+F+para eno artha thayo "kathaMcit ghaDo ja che.'' ahiM ApaNe "sAta" zabda vAparyo che. eno artha to pAchaLanA pAnAomAM ApaNe samajyA chIe. 'amuka apekSAe ghaDo che ja,' ema A vAkya ApaNane kahI jAya che. sAthe sAthe, bIjI koI apekSAonuM garbhita sUcana paNa e kare che. agAu je cAra AdhAranI carcA ApaNe karI gayA chIe te cAra AdhAramAM sva" zabda umerIne, svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAthI A ghaDo che, ema nakkI karavAmAM ApaNane kazI muzkelI naDatI naMthI: 'A ghaDo che ja e. eka nizcita vAta thaI gaI. have pelI cAra apekSAo A ghaDAne zI rIte lAgu paDI te paNa ApaNe samajI laie. 1. dravyanI apekSAthI ghaDo mATIno che. mATI e ghaDAnuM potAnuM sva-dravya che. 2. kSetranI apekSAthI ghaDo bahAranA khaMDamAM paDelo che. A enuM sva-sthaLa thayuM. 3. kALanI apekSAthI ghaDo kArataka mAsamAM che. A eno sva-kALa thayo. 4. bhAvanI apekSAthI ghaDo kALA raMgano che. A eno svabhAva thayo. A ghaDAnI sAthe sAthe eka phaladAnI (Flower Vase) paNa ApaNe laie. A phuladAnI pittaLanI dhAtumAMthI banAvelI che. temAM jyAre kula mUkIne ene Tebala upara goThavIe tyAre te phuladAnI banI jAya che. phula kADhI laIne emAM ApaNe maga bharIe to eka sAmAnya vAsaNa banI jAya che. have ApaNe ene apekSA catuSTayathI tapAsIe. 1. phuladAnInuM sva-dravya "pittaLanI dhAtu che. 2. phuladAnInuM sva-kSetra divAnakhAnuM che. 3. phuladAnIno sva-kALa te emAM jeTalo samaya phula rahe te samaya che. 4. kuladAnIno sva-bhAva divAnakhAnAnI zobhAmAM vRddhi karavAno che. upara jaNAvI e badhI apekSAone e paripUrNa kare che, mATe ApaNe ene phuladAnI' ema kahIe chIe. Ama pelA ghaDAnA ane A phuladAnInAM saMbaMdhamAM A prathama bhaMga dvArA, e cAre apekSAone AdhIna nirNaya thayo ke te "che ja.' A nirNaya karavAmAM pelA "syAta" zabdanA upayogathI e ghaDAmAM tathA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma saptabhaMgI na 129 phuladAnImAM rahelA apekSAbhAvanuM sUcana thayuM ane "eva' zabdathI nizcitabhAva Avyo. A rIte nirNaya karavAmAM ApaNe yogya mArge (On right path) chIe. eTale A prathama kasoTIe eka nirNaya ApaNane Apyo ke "ghaDo che." kasoTI 2 : sthAva gharA A vAkyanI saMdhI chUTI pADatAM nIce mujaba vaMcAze :rIta + + + varita + + ghI: che Ano artha thayo : "kathaMcita ghaDo nathI ja." uparapahelI kasoTImAM svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAthI ghaDo che ja.' evo nirNaya karyA pachI ApaNe vicAra karavA lAgyA ke "zuM tyAre ghaDo nathI paNa kharo? Avo bIjo koI nirNaya thaI zake tema che ?' bIjA prakAranI jijJAsA dvArA tapAsavA jatAM, A bIjA bhaMga dvArA ApaNane e jANavAnuM maLyuM ke ghaDo je che te "svadravya kSetrakALabhAvanI apekSAthI. parantu e ja ghaDo, padravyakSetrakALabhAvanI apekSAthI nathI. arthAta pUrvokta ghaDo che te kharo paNa te tAMbAno nathI, aMdaranA khaMDamAM nathI, mAgazara mAsamAM nathI, lAla raMgano nathI. - pelI phuladAnI paNa, A rIte nathI ema nakkI thaze. "sva"nI apekSAthI je hatI, te paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvanI apekSAthI nathI ja ema kahevAmAM kazI guMcavaNa nathI. emAMnI eka ja apekSAno upayoga karatAM, emAMnA phula kADhI laIne temAM maga bharI devAmAM Ave to te phuladAnI maTI jAya che. Ama chatAM, ApaNe to A cAre cAra apekSAone rAkhIne ja nirNaya karIe chIe ke 'kuladAnI . nathI." - A badhuM barAbara vicAratAM ApaNane spaSTa samajAze ke "sva'nI apekSAthI je ghaDo hato te "paranI apekSAthI raheto nathI. phuladAnInuM astitva paNa "sva'nI apekSAthI nirbhara hatuM ane paranI apekSAthI vicAratAM te nAstitva' banI gayuM. A bIjI kasoTI Apane kahe che ke :(1) tAMbAnI dhAtu (padravya)nI apekSAthI ghaDo nathI. (2) aMdaranA khaMDa (parakSetra)nI apekSAthI ghaDo nathI. (3) mAgazara mAsa (parakALa)nI apekSAthI ghaDo nathI. (4) lAla raMga (parabhAva)nI apekSAthI ghaDo nathI. Aja rIte, pelI phuladAnI paNa mATInI nathI, divAnakhAnAnI bahAra nathI, temAM phula je samaye na hoya te samaye nathI ane divAnakhAnAnI zobhAmAM vRddhi karatI nathI tyAre paNa nathI. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 anekAMta ane syAdvAda vadhA Ama, A bIjI kasoTI dvArA tapAsatAM ApaNe samajyA ke ghaDo tathA phuladAnI nathI. A kasoTI (bhaMga) puratI e nizcita vAta banI gai. pelo 'syAt' zabda A bIjA bhaMgamAM paNa A nirNayanI sApekSatAnuM sUcana kare che ane 'eva' zabda nizcitabhAva batAve che. A be prakAranI jijJAsAone saMtoSyA pachI vaLI pAchI trIjI jijJAsA jAge che ke tyAre zuM ghaDo ubhaya svarUpa che ? Ano javAba ApavA trIjo bhaMga taiyAra ja ubho che. ene hAthamAM letAM pahelAM, eka sagavaDa khAtara apekSAne lagatA ApaNA zabda prayogono ApaNe eka 'saMgraha' karI laie. dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cAra zabdone badale ApaNe 'catuSTya' zabda vAparIzuM. AvazyaktA mujaba temAM 'sva' ane 'pa2' umerIne ApaNe 'svacatuSTaca' tathA 'paracatuc' zabdano upayoga karIzuM. have juo trIjI jijJAsAno javAba A che, - kasoTI - 3 : cAvastinAsti caiva thataH / have enI saMdhI chuTI pADIe : cAta+ 1+ti+na+sti+7+yq+ghaTa / eno artha thayo : 'kacit vaDo che ja ane kathaMcit nathI ja.' ApaNI buddhinI kharI kasoTI have ahiMthI thAya che. prathama be bhaMga dvArA ApaNe jANyuM ke ghaDo che ane ghaDo nathI. te vakhate to, ApaNe samajyA, ke ThIka che bhAi, ghaDo jyAM che tyAM che ane jyAM nathI tyAM nathI. paNa trIjA bhaMgamAM to 'che ane nathI' evI eka saMyukta vAta kahevAmAM Ave che. A vaLI zuM? che, to che; nathI to nathI. to pachI, ahiM 'che ane nathI' evI saMdigdha vAta'karavAnI zuM jarUra paDI ? sauthI pahelA to, A jJAna gammata jevI lAgatI vAtamAM kazIe anizcitatA ke saMdigdhatA nathI e vAta ApaNe samajI laie. pahelA tathA bIjA bhaMganA saravALA jevI A vAta dekhAya che; paraMtu e saravALo nathI. e eka 'trIjI nizcita' vAta che. ahiM agAu samajI lIdhelI vAtane ApaNe yAda karIe. 'paraspara virodhI chatAM saMbaMdhita evA aneka guNadharmo eka ja vastumAM rahelA che.' A vAta agAu kahevAi gai che. A trIjo bhaMga, ahiM eka evI vAta kare che. je vAta pahelA tathA bIjA . bhaMgamAM kahevAmAM AvI nathI. vastumAM je bhinna bhinna svarUpo hoya che, te judA judA svarUponA samUha ke saravALA samA hotA nathI, svataMtra hoya che, A vAta to anubhavathI ApaNe jANIe chIe. kadAca saravALo hoya to paNa enuM svarUpa juduM ja hoya che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhaMgI koi be raMgonI meLavaNIthI jayAre trIjo raMga taiyAra thAya che tyAre ene ApaNe 'be raMgonuM mizraNa' e nAmathI nahi paNa trIjA ja nAmathI oLakhIe chIe. A vAta to saunA anubhavanI che. eja rIte, svacatuTyanI apekSAthI che ane catuSTayanI apekSAthI nathI evI be vAtane bhegI karIne, "che ane nathI' evI trIjI vAta jyAre ApaNe karIe chIe tyAre e saravALo maTI jAya che ane trIjI eka nizcita vAta banI jAya che. 'che' nuM astitva ane "nathI'nuM nAstitva e baMnene sthAne che ane nathI' evA eka trIjA nirNayanuM astitva ahiM pragaTa thAya che. A vAta barAbara samajavA mATe ApaNe 'zarAbanuM dRSTAMta laie. A zarAba (dArU) viSe ApaNane judA judA abhiprAyo maLaze. dArUbaMdhI khAtAnA adhikArIne ApaNe pUchIzuM to te kaheze ke "zarAba upayogI nathI.' dArUno niyamita upayoga karanArane ApaNe pUchIzuM to te kaheze ke "zarAba upayogI che." DaoNkTarane pUchIzuM to te kaheze ke "zarAba upayogI che ane nathI." DaoNkTarane ApaNe pUchIzuM to te khulAso karaze ke auSadha tarIke zarAba upayogI che ane pIvAnI Adata tarIke e upayogI nathI, kema ke hAnikAraka che. - A traNe abhiprAyo judI judI apekSAne AdhIna che ane e traNe pAchA svataMtra abhiprAyo che. samajamAM AvI gaI A vAta? . vizeSa samajavA mATe ApaNe ema kahI zakIzuM ke prathama bhAgamAM ApaNane zrI 'svacatuTya' taraphathI eka nizcita javAba maLyo. bIjA bhaMgamAM ApaNane zrImAnuM paracatuSTaTya" taraphathI eka bIjo nizcita javAba maLyo ane, A trIjA bhaMgamAM 'svacatuTya, paracaturca enDa kaMpanI taraphathI eka trIjo nizcita abhiprAya maLyo. ApaNe hIrAnI vAta karIe. eka hIro "bhUro sapheda' (Bluish white) che ane bIjo "ratAza paDato sapheda" (Redish white) che. e baMnemAM anukrame 'vAdaLI ane sapheda tathA "rAto ane sapheda' evA baMne raMgo hovA chatAM, e dareka mATe eka trIjo nizcita zabda vaparAya che ane te agAunA karatAM eka trIjI ja vastuno ApaNane bodha Ape che. tevI ja rIte, A 'che' ane 'nathI', e (1) che tathA | (2) "nathI, e baMne karatAM eka trIjI ja vAta ApaNane kahI jAya che. - jema ghaDAnI vAta, tevI ja phuladAnInI vAta paNa, A trIjA bhaMga anusAra nakkI thaI gaI ke phuladAnI che ane nathI." A trIjA vidhAnamAM koI jAtanI. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 aneaMta ane syAdvAda - anizcitatA ke saMdigdhapaNuM nathI e have barAbara samajAi gayuM haze. A trIjI kasoTI, vastunuM eka trIjuM svarUpa samajAvavA mATe che. e kathana sApekSa che. A vAta jeo barAbara samajI leze temane enI samajaNa aMge kaza paNa saMbhrama nahi rahe. Ama, A ghaDo tathA phuladAnI 'che ane nathI' evI samajaNa meLavIne AgaLa cAlatA pahelAM pharIthI eTaluM yAda rAkhI laie ke A trIjI nizcita vAtamAM pa pelo 'syAt' zabda hovAthI svacatuSTya tathA paracatuScanI maryAdAo ane apekSAo * kramazaH svasthAnamAM rahelI ja che. A zabda, potAnI rIte, A tRtiya bhaMgamAM paNa anya apekSAonuM garbhita sUcana to kare ja che. Ama chatAM, A trIjI vAtamAM kaMi paNa saMzaya ke anizcitatA nathI. ethI ulaTuM, vastune samajavAnI e ApaNane 'trIjI dRSTi' Ape che. A traNa nirNaya pachI vaLI pAchI pelI cothI jijJAsA pragaTa thAya che ane e ApaNane cothA bhaMga tarapha dorI jAya che. kasoTI - 4 : svAsthya parva dhA enI saMdhI chUTI pADatAM te nIce mujaba vaMcAze. svAt+gavattavya:+va+ghaTaH / eno artha thAya che H 'kvacit ghaDI avaktavya ja che. avaktavya eTale, 'vANI yA zabdA dvArA jenuM varNana na thai zake, tevo.' ApaNI samajaNazaktinI tIvratAno kharekharo upayoga have ahIM ApaNe karavAno che. pahelAmAM kahyuM ke 'che' bIjAmAM kahyuM ke 'nathI.' trIjAmAM ApaNe samajyA ke 'che ane nathI.' e traNe vAto to akkalamAM utarI gai, paNa, A 'avaktavya' zuM ? A ghaDAnuM varNana kema thai zakatuM nathI ? A vAta samajavI kaMi muzkela nathI. ApaNA rojabarojanA jIvanamAM AvI jAtano zabdaprayoga ApaNe ghaNI vAra thato joie ja chIe. dAkhalA tarIke, koinA khUba ja upakAranA bhAra nIce dabAi gayelo eka mANasa, moDhethI bolIne athavA lakhIne Avo zabdaprayoga kare che. 'mArI lAgaNInuM purepurUM varNana karavA mATe mArI pAse zabda nathI.' evI ja rIte, koipaNa prakAranI lAgaNInI atizayatA vadhI jatAM AvuM kahetAM paNa koi koi lokone ApaNe sAMbhaLyA che ke :- mArAM dilamAM zuM zuM che tenuM varNana karavA mATe huM azakta chuM.' aMgrejI bhASAmAM paNa AvI matalabanI zabdaracanA ApaNane jovA maLe che : I have no words to express - I am unable to express my gratitude.' Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saptabhaMgI mA 133 A vyakta karavA mATe mArI pAse zabdo nathI - AbhAranI lAgaNI vyakta karavA mATe huM azakta chuM." - have AvI jAtanA vAkyono upayoga karanAra mANaso pAse potAnI lAgaNIo viSe samajaNa to hoya ja che. teo besamaja hotA nathI e vAta sau koi samajI zakaze. paraMtu temanI vAtane vyakta karavA mATe cokkasa zabdo maLI zakatA nathI, eTale ja, teo AvA prakAranA vAkyo uccAratA hoya che. pahelA traNa bhaMgamAM ghaDA aMgenuM kramazaH kathana AvyuM. ekamAM ghaDAnuM astitva ApaNe svIkAryuM. bIjAmAM eno. "abhAva - na hovApaNuM ApaNe kabula rAkhyuM. trIjAmAM "astitva ane abhAva' aMgenuM eka nizcita kathana ApaNe maMjura rAkhyuM. traNa bhaMgamAM vastunA baMne dharmonuM kramazaH kathana che, paraMtu jo koi ema kahe ke e baMnenuM yugapat kathana karo, to kahevuM paDe ke, "ema to te avaktavya che." koi evo prazna kare ke che ane nathI ema nahi, paNa eka ja spaSTa vAta A cothA bhaMga dvArA karo. to ApaNe ene kahIzuM ke ekI sAthe che ane nathI evuM batAvato koI eka' zabda bhASAmAM nathI eTale A vAta "avakatavya" che, varNana karI zakAya tevI nathI. koI bImAra mANasanI khabara kADhavA ApaNe jaie chIe tyAre sAmAnya rIte, "ThIka che, - sAruM che, evo javAba te Ape che, paraMtu A ThIka ane A sAruM 'A baMne zabdo sApekSa che. "gaI kAla karatAM sAruM, paNa bimArI AvyA pahelAMnI taMdurastInI apekSAe kharAba" evA baMne bhAva temAM rahelA hoya che, ene jayAre ApaNe kahIe ke, "bhAi, tabIyatanuM spaSTa, jevuM hoya tevuM varNana karo; to e zo javAba Ape?" kaMI kahI zakAya tema nathI; kemake "AvuM ke tevuM kaMI kahI zakavAnI sthitimAM huM nathI' e vAkyamAM paNa eka spaSTa artha rahyo ja nathI. . yuddhanA medAnamAM, vaijJAnika prayogazALAomAM ane nyAyanI adAlatomAM AvI paristhiti ghaNIvAra jovA ane anubhavavA maLe che, tyAM cAlatI pravRttionA pariNAma viSe prazna karatAM, Can't say anything - kazuM ja kahI zakAya tema nathI' evA javAbo ApaNane maLe ja che A koi aspaSTa javAba nathI. paristhitionuM e sAcuM ane spaSTa mUlyAMkana hoya che. AvI ja rIte A ghaDo "avaktavya che ema kahevAmAM paNa eka cokkasa ane spaSTa artha rahelo che, che ane nathI" e vAkyamAMthI "ane' zabdane uMco mUkIne paristhitinuM varNana ApaNe karI zakatA nathI. ahiM paNa pelo "sAta" zabda che. te zabda, A abhiprAya sivAyanI bIjI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 : anekAMta ane syAdvAda dazA sApekSa zakyatAono ullekha karavA chatAM, mULa vidhAnanA nizcitapaNAne kAyama rAkhe che. "eva' zabda e kathanane saMpUrNa nizcitatA Ape che. eka ja vastune, 'che, nathI tathA che ane nathI e traNeya dRSTithI ekI sAthe raju karavAmAM je muzkelI rahelI che, te muzkelIonuM A cotho bhaMga "avaktavya evo eka zabda ApIne nivAraNa kare che. A rIte A vAtane raju karavAmAM, asatya kathana karavAmAMthI ApaNe bacI jaIe chIe ane vadhArAmAM eka satya kathana karanAra tarIkenuM mAna paNa tethI meLavIe chIe. e rIte, A cotho bhaMga ApaNI pAse eka navuM dRSTibiMdu raju kare che, vastune samajavAnI eka navI daSTi Ape che. vedAMta matamAM neti neti' (na+iti) evuM je vidhAna che, e saptabhaMgInA A cothA bhAgane samajavA mATenuM sAmAnya daSTAMta puruM pADe che. varNana karavAnI azaktimAMthI "neti neti' (nathI, nathI) zabdo svayaMbhU pragaTa thayA che. A zabdo uccAranAra, brahmane samajavAnI potAnI azaktinI apekSAe Avo zabdaprayoga. kare che, paraMtu brahma koI cIja ja nathI. evI ja rIte A cothA bhaMgamAM 'avaktavya zabda amuka sApekSatAno sUcaka hoI e eka spaSTa vidhAna raju kare che.. eTale A cothA bhaMga dvArA ApaNe nakkI karyuM ke, "ghaDo tathA pelI phaladAnI avaktavya che' tattvajJAnamAM temaja vyavahAramAM baMnemAM A cothA nirNayanuM savizeSa mahatva che. ApaNI cAra prakAranI jijJAsAo tRpta thai. paraMtu pAMcamI pAchI ubhelI ja che. cAlo have ApaNe paMcama bhaMga prati AgaLa vadhIe. kasoTI - 5 syAdalleva racaciva ghara? .. e saMdhI ApaNe chuTI pADIe. racati + sti + a + racAt + 3 va : + 2 parva + iTa: | eno artha thayo, kathaMcita ghaDo che ja ane kathaMcita ghaDo avaktavya che ja. A pAMcamA bhaMgamAM ApaNI samakSa eka navI ja ane pAMcamI dRSTi raju thAya che. cothA bhaMgamAM ApaNe sApekSa dRSTithI "avaktavya" ema kahIne aTakI gayA chIe. ema kahevAmAM ApaNe enA astitvano inkAra nathI karyo. jo ema kahIe to pelo "cAt' zabda nirarthaka banI jAya. - cothA bhaMga dvArA nirNaya karatI vakhate ApaNI samakSa (1) che (2) nathI (3) che ane nathI, evA traNa vidhAno hatA e traNe uparAMta, vastunI eka bIjI svataMtra khAsiyatane AdhAre, ApaNe "avaktavya evuM cothuM svataMtra vidhAna karyuM hatuM. A Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptabhaMgI cothuM vidhAna spaSTa, buddhi gamya ane rojIMdA jIvanamAM vaparAtuM vAkya che, A vAta paNa ApaNe kabUla rAkhI hatI. have, ahiM eka evuM svataMtra vidhAna, A pAMcamI kasoTInA AdhAre ApaNe karIe chIe : "che ane avaktavya che." AmAMnA A "avaktavya" te to ApaNe barAbara samajI gayA chIe. jemAM be paraspara virodhI guNadharmo hoya te vastune te baMne rUpe eka ja vakhate ane eka ja rIte samajAvI zakAtI nathI. have pAMcamo bhaMga vastunA astitvane svIkArIne pachI 'avaktavya' ema kahe che. A pAMcamo bhaMga, vastunA svacatuSTaya apekSita astitvane svIkAre che; te sAthe ja, svataMtra paracatuSTaTya tathA svataMtra svaparacatuSTayanI apekSAne lakSyamAM laIne evuM varNana karI zakAya tema nathI, evuM vidhAna paNa temAM umere che. vastunA badhA ja dharmone samajAvavA mATe prathama cAra bhaMgadvArA raju karavAmAM AvatA abhiprAyo puratA nahi hovAthI ja A pAMcamAM ane have pachInA chaThThA tathA sAtamA bhAgonI AvazyaktA ubhI thai che. prathamanA cAra bhaMga barAbara samajAI gayA pachI A pAMcamAM bhaMgane samajavAmAM kazI muzkelI nahi naDe. "vastu che ane avaktavya che" e eka nizcita vAta A kasoTI dvArA nakkI thAya che. A samajavA mATe eka daSTAMta laie : - kuvo khodavA mATe, jenI nIce vadhumAM vadhu najIkathI pANI nIkaLe tevI jagyA * pasaMda karavAmAM Ave che. jamInanI nIce pANI che, e eka nizcita hakIkata (Matter of fact) che. A chatAM, kuvo khodavA mATe pasaMda karelI jagyA viSe tyAM najIkathI pANI nIkaLaze ja evuM koI nizcitapaNe kahI zakatuM nathI. A prasaMge koi evo prazna kare ke "ahIM pANI che?" to zuM javAba ApI zakAya ? jemAMthI asaMdigdha samajaNa maLe tevo spaSTa javAba to, "che paNa kaMi kahI zakAya nahi e vAkya dvArA ja ApI zakAya. - kuvo khodIne temAMthI pANI kADhayA pachI, "ahIM pANI che?" evA prazna koI pUchavAnuM nathI. evI ja rIte, A pAMcamI kasoTI jyAre ema kahe che ke "che ane avaktavya che e paNa eka spaSTa ane nizcita vAta che. A pAMcamuM kathana paNa sApekSa che ane anya apekSAo dvArA thatI anya nizcita vAtono inkAra karatuM nathI. pahelAnA cAra karatAM eka vizeSa viziSTa ane navI vAta ApaNI samakSa te raju kare che. ekavAra pharIthI samajI laie ke, svacatuTyanI apekSAe 'che evI nizcita vAta karyA pachI, sva-para-catuTyayane Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 anekAMta ane syAdvAda A khyAlamAM rAkhIne, ekI sAthe varNana karI zakAya tema nathI evI bIjI nizcita vAtane paNa, A pAMcamo bhaMga, tenI (astitvanI) sAthe ja kahe che. A rIte ghaDo ane phuladAnI e baMne mATe, A pAMcamI kasoTI dvArA batAvavAmAM AvelA nirNaya vaDe ApaNe, "che ane avaktavya che evuM spaSTa vidhAna karIe chIe. have ApaNI chaThThI jijJAsAno javAba meLavavA mATe ApaNe chaThThA bhaMga tarapha AgaLa vadhIe. kasoTI - 6 cannAstava cArvivyava ghara: | enI saMdhI chuTI pADatAM nIce mujaba vaMcAze : cAt + + + rita + vi, cit + 3 varca: + + va ghaTA eno artha thAya che : "kathaMcita ghaDo nathI ja ane kathaMcita avaktavya che. prathama kasoTIvALA "che ja zabdamAM pragaTatA astitvane ane cothA bhaMgamAMnA avaktavyane sAthe rAkhIne pAMcamAM bhaMgamAM ApaNe pAMcamuM vidhAna karI gayA. A chaThThA bhaMgamAM, bIjA bhaMgamAMnA "abhAvanAstitva ane cothA bhaMgamAMnA avaktavya" evA be vidhAnone ApaNe ekI sAthe raju karIe chIe. pAMcamAM bhaMgamAM, pahelI ane cothI kasoTInA saMyojanathI jema pAMcamuM navuM dRSTibiMdu ApaNI samakSa raju thayuM hatuM, tema, A chaThThA bhaMgamAM, bIjA tathA cothA bhaMganA saMyojana dvArA ApaNe eka navI cokkasa paristhitinuM darzana karIe chIe. paracatuTyanI apekSAe ghaDo nathI, evuM cokkasapaNe nakkI thAya che, parantu, sva-para-catuSTayanI judI judI apekSAthI temaja "syA' zabdanA AdhArathI ghaDo avaktavya che evuM bIju cokkasa vidhAna paNa temAM umerAya che. eTale, "ghaDo nathI ane avaktavya che' evI eka svataMtra vAta A bhaMgamAM kahevAmAM AvI che. peluM kuvo khodavAne lagatuM udAharaNa ahIM ApaNe pharIthI laie, koI koI mulakane 'napANIyA mulaka' tarIke oLakhavAmAM Ave che. khUba uMDe uMDe khodavA chatAM, emAMthI pANI nIkaLatuM nathI, eTale, "A jamInanI nIce pANI nathI ja' evuM kuvo khodavAnI bAbatamAM, e pradezanA napANIyA paNAnI apekSAthI nakkI thayuM. Ama chatAM, jayAM jamIna che tyAM pANI che, e hakIkata paNa nizcita hovAthI, ahIM pANI hovA chatAM khodavAthI prApta thayuM nathI evI be hakIkato temAMthI ApaNe tAravI zakIzuM, vyavahArika upAyathI pANI maLyuM nathI eTale pANI nathI" vaijJAnika mAnyatA mujaba jamInanI nIce pANI hoya ja che, chatAM ahIM maLyuM nathI to, e pANI kema nA maLyuM? pharIthI prayatna karavA vaDe, bIjA koi sthaLe khodakAma karavAM vaDe yA borIMga utAravA vigere judA judA upAyo dvArA e badhI bhinna bhinna apekSAo Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAraphate 'pANI nahi maLe evuM cokkasapaNe kahI zakavAnI sthitimAM paNa ApaNe nathI. eTale, A napANIyA kahevAtA pradezamAM, "pANI nathI ane avaktavya (kazuM kahI zakAya nahi) che, evI eka saLaMga vAta kahevAthI paristhitino sacoTa citAra ApaNe raju karI zakIzuM. A eka spaSTa ane nizcita vAta thaI gaI. pAMcamAM bhaMganI che ane avaktavya che evI vAtanA jevI ja A "nathI ane avaktavya che evI navI vAta A chaThThA bhaMgamAM AvI. A chaThuM navuM dRSTibiMdu dIvA jevuM spaSTa che, saptabhaMgInI AkhI sAMkaLano A eka anivArya aMkoDo che. Ama, A chaThThA bhaMga dvArA ApaNe e kabUla karI laIe chIe ke : - 'ghaDo ane phuladAnI nathI ane avaktavya che." have ApaNe chellI sAtamI jijJAsAno uttara meLavIe. kasoTI - 7 : cAsti nAsti caraiva ghaTa/ enI saMdhI chuTI pADIe : syAt + asti + na + asti + avaktavya: ca eva ghaTaH / eno artha thAya che : "kathaMcit ghaDo che, nathI ane avaktavya che ja." pAMcamAM bhaMgamAM pahelAM tathA cothAnA saMyojanathI eka navuM citra taiyAra thayuM hatuM. chaThThI bhaMgamAM bIjA ane cothAnA saMyojanathI eka navuM daSTibiMdu ApaNe meLavyuM hatuM. have, A sAtamA bhaMgamAM pahelA, bIjA ane cothA e traNane sAthe rAkhIne A chelluM navuM citra ApaNe taiyAra karIe chIe. pAMcamA ane chaThThA bhaMganI jema, A sAtamuM vidhAna paNa eka svataMtra paristhiti che. e paNa nirNAyAtmaka ane nizcita kathana che. traNa judI judI vAto temAM hovA chatAM, e traNe maLIne eka saLaMga vAta ApaNI pAse raju kare che. pAMcamAM ane chaThThA bhaMgane samajyA pachI, A samajavAmAM kazI muzkelI nahi paDe. A sAtamI kasoTImAM svacatuSTaya, paracatuSTaya ane e baMne apekSAone ekI sAthe prayojavA dvArA upasthita thatI "avaktavyatA" e traNe bhegA maLIne eka navuM ja viziSTa citra ApaNI pAse raju kare che. AnI pahelAnA cha bhaMgomAM darzAvAyelI vAto - batAvavAmAM AvelA nirNayo- jema ekabIjAthI bhinna che, tema A sAtamuM citra paNa e cha karatAM juduM che. AnAthI vaLI eka navI ja samajaNa ApaNane prApta thAya che. A samajaNa, pAchaLanI cha samajaNa karatAM judI ane viziSTa che. 'che, nathI ane zabdo dvArA enuM varNana thaI zake tema nathI;' A vAkyamAM paNa nizcitatAno sUcaka "eva' zabda che ja. vaLI, bIjI apekSAo dvArA bIjAM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138) anemaMta ane syAdvAda svarUpo je nizcita svarUpe A vastumAM rahelA che, tenI saMmati sUcavato "sthAt zabda paNa AmAM che. A rIte jotAM, A sAtamI kasoTI ApaNI pAse eka sAtamuM spaSTa ane nizcita citra raju kare che. apekSA bhede eka ja vastunuM "hovuM, na hovuM ane avaktavya (varNanAtIta) hovuM" e eka suMdara ane adbhuta citra che. vaLI e buddhigamya paNa che. pelA kuvA ane pANIvALI vAtane pharIthI yAda karIe. eka kuvAmAM pANI che, bIjA kuvAmAM pANI nathI. baMnenuM khodANa eka sarakhuM hatuM je sapATI para ekamAM pANI maLyuM te ja sapATI para bIjA kuvAmAM pANI nIkaLyuM nahi. have A je jamInamAM e be kuvAo khodavAmAM AvyA che, temAM amuka sapATI para pANI nathI, amuka sapATI para pANI che ane tenI je sapATI upara eka kuvAmAM pANI che yA bIjA kuvAmAM pANI nathI. e jamInamAM bIjA kuvAo khodavAthI pANI nIkaLaze ke kema, e vAta, e jamInanI apekSAe nizcitapaNe kahI zakavAnI sthitimAM ApaNe nathI, A AkhIya paristhitinI saLaMga rajuAta ApaNe karavI hoya, jevI che tevI vAtane asaMdigdhapaNe kahevI hoya, to ApaNA mATe eka vikalpa bAkI rahe che ane te e ke pANI che, pANI nathI ane kaMi kahI zakAya tema nathI." evo javAba Apaze. "A jamInamAM pANI che?" evA praznanA javAbamAM, 'che, nathI, avakatavya che, evI vAta karIzuM to ja e javAba barAbara vAstavika banaze. A saptama kathana paNa "eva zabda dvArA nizcita ane 'syA' zabda dvArA anya apekSAone AdhIna che eTale ene samajavAmAM kazI muzkelI nahi rahe. A paNa eka sApekSa kathana che ane e rIte satyavacana che. - vyavahAramAM paNa ApaNane AvI jAtanI paristhitinAM darzana karavA maLe ja che. eka daSTAMta laIe. "devajIbhAI nAmanA eka gRhasthane vyApAra karavA mATe nAgajIbhAI nAmanA eka bIjA sajjane potAnI pacAsa hajAranI mUDInuM dhIrANa karyuM ane e mUDIthI devajIbhAie vyApAra zarU karyo. vyApAra karatAM karatAM e mUDI sacavAze, vadhaze ke naSTa thaI jaze e vAtano nizcita javAba to koI ApI zakatuM nathI. 'have A devajIbhAI pAse potAnI mUDI hatI nahi eTale devajIbhAI mUDI vagaranA che ane pArakI mUDI emanI pAse AvavAthI mUDIvALA che tathA emanA vyApAranuM pariNAma bhaviSya kALanI temanI kuneha, AvaData, temane maLatI sahakAra tathA temanuM prArabdha vigere ghaNI apekSAone AdhIna hoI e mUDI emanI pAse sacavAze, vadhaze ke, vinAza pAmaze e vAta Aje kahI zakAya tema nathI, A Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptabhaMgI 13964 have, saMyogomAM, devajIbhAi pAse mUDI che, nathI ane kaMi kahI zakAya nahi, evI eka saLaMga vAta ja ApaNe karavI paDaze. nAgajIbhAi game tyAre emanI mUDI pAchI mAgI le evI saMbhavitatA rUpI eka apekSA paNa AmAM rahelI ja che. bIjI tarapha ApaNe nAgajIbhAinI vAta karIe. mUDI emanI potAnI che eTale 'che'. emaNe devajIbhAine vyApAra karavA ApI dIdhI hovAthI atyAre emanI pAse nathI eTale 'nathI', devajIbhAi pAsethI e mUDI pAchI maLaze ke kema e vAta to devajIbhAinA dhaMdhAnA prakAra, vikAsa ane saphaLatA-niSphaLatA uparAMta emanI dAnata upara paNa AdhAra rAkhatI hoi, e badhI apekSAone AdhIna e praznano spaSTa javAba ApI zakAya tema nathI. eTale A nAgajIbhAinI mUDI bAbatamAM pUchAtA praznanA javAbamAM' che, nathI ane avaktavya che' evI eka mAtra saLaMga vAta jo ApaNe karIzuM to te ja barAbara vAstavika citra raju karaze. A rIte bhinna bhinna apekSAone anvaye, svacatuSTaya paracatuSTya ane svaparacatuanI yugapat kathana karavAne lagatI apekSAtrayIne AdhIna rahIne, A sAtamA bhaMga dvArA, "ghaDo tathA phUladAnI che, nathI ane avaktavya che" evI eka saLaMga svataMtra vAta ja karI zakAze. A sAtamAM bhaMgamAM paNa 'syAt' ane 'eva' e baMne zabdo hoi, A sAtamuM vidhAna paNa nizcita ane sApekSa che. A ApaNI chellI ane sAtamI jijJAsAno ati suMdara uttara che. ksoTI sAte sAta upara ApaNe sAta bhaMga dvArA vastunA dharma aMgenA je judA judA nirNayo karyA, e sAte sAta spaSTa, nizcita ane svataMtra hovA chatAM, e pratyeka vidhAnamAM vastunuM pUrNa citra nathI. e sAtene ApaNe svataMtra rahevA daie ane e darekane ApaNe vastunuM eka 'pUrNa citra' samajI laie to, to ApaNI tevI samajaNa 'ekAMtika' ane khoTI gaNAze. A badhuM, vastunuM anekadharmAtmakapaNuM samajavA mATe, 'anekAMta dvArA' ApaNe tapAsI rahyA hatA, eTale, vastunuM saMpUrNa citra to e sAte kasoTIo mAraphata je judAM judAM svarUpo ApaNe joyA, e badhAMne bhegA karIzuM tyAre ja ApaNane jovA maLaze. anyathA, nirNaya vaDe ApaNe doSita gaNAizuM. e sAte sAta nirNayo, potapotAnA 'catuc'mAM svataMtra hovA chatAM, 'sva' ane 'para' catuSyanI apekSAthI eka bIjA sAthe saMbaMdha dharAvatA ane joDAyelA hatA ja. A mahattvanI vAtanuM ApaNane vismaraNa na thAya, satata smaraNa rahyA kare, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mane bhAdA anekAMta ane syAdvAda eTalA mATe ja e phormyulAmAM 'syAt' zabda e dareka bhaMgamAM rAkhavAmAM Avyo che. e sAte sAta svarUpone ApaNe samagrapaNe nIrakhIzuM, tyAre eka saMpUrNa citra taiyAra thaze. paraMtu, e rIte eka saMpUrNa citrane taiyAra karyA pachI paNa, 'syAt' zabdane ApaNe vidAya nahi ApI zakIe. emAMthI 'yAt' zabdane ApaNe kADhI nAkhIe, to pachI, raju thayeluM e saMpUrNa citra, bIjA aMga upAMga vagaranuM che evI bhramaNAmAM ApaNe paDI jaizuM. e rIte vaLI pAchA ApaNe 'ekAMtika nirNayanAM doSamAM paDIzuM. kemake svAda vinA to e bhAva paNa nIkaLI zake ke eka kALe 'asti' che ane bhinnakALe 'nAsti' che. syApadanI sahAyathI je kALe 'asti'che ane bhinnakALe 'nAsti' che. syApadanI sahAyathI je kALe 'asti' che, te ja kALe 'nAsti' che. e vAta samajAvatA vAstavika anekAMtano mahAna lAbha maLe che. A dRSTithI jotAM, AmAM je 'yAt' zabda rahyo che te sarva saMjogomAM anivArya Indispensable che, A eka ghaNI mahattvanI ane sarvadezIya vAta che. eTalA mATe ja, jaina tattvajJAnane 'syAdvAda' nAma ApavAmAM AvyuM che. emAMnA 'syAt' zabdane jo kADhI nAMkho, to pachI, zeSa kaMi paNa rahetuM nathI. A vAta A saptabhaMgI dvArA taddana spaSTa ane nizcita thAya che. A saptabhaMgI mujabanI, 'che,' 'nathI', 'che ane nathI, vigere prathama najare guMcavADA bharI lAgatI vAtomAM kazo paNa guMcavADo ke garabaDa nathI e vAta have barAbara samajAi haze, enA anurUpa aneka dRSTAMto raju karI zakAya tema che. 'poTeziyama sAinAiDa' nAmano eka padArtha che A eka 'kAtIla viSa'che, enuM ekAduM rajakaNa mANasanA rakta sAthe maLatAM veMta ja zarIramAMthI taraphaDI taraphaDIne prANa cAlyo jAya che. Ama chatAM enAM audyogika - Industrial upayoga paNa ghaNA che. ilekTropleTIMganA udyogamAM emAMthI banAvelA eka dravyano - Salt no - upayoga thAya che. phoTogrAphika kSetramAM philmanI paTTIo tathA pleTo dhovAmAM paNa enA pravAhI - Solution - no upayoga thAya che. e sivAya, bIjA paNa enA ghaNA upakAraka upayogo che. A poTeziyama sAinAiDa, vaijJAniko mATe eka moTI samasyA che. e koyaDAne haju sudhI pUrNa rIte vaijJAniko ukelI zakatA nathI. e padArthano 'svAda' kevo che e vAta haju sudhI jagatane jANavA maLI nathI. manuSyanI jijJAsAvRttie jJAna prApta karavA mATe bhagIratha purUSArtha zarU karyo che, enuM A poTeziyama sAinAiDano svAda e eka jvalaMta udAharaNa che. jagatane e jaNAvavA mATe Aja paryaMta keTalA vaijJAnikoe potAnA jIvananAM rAjIkhuzIthI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saptabhaMgI balidAna ApyA che. "jIbha sAthe A jherano saMparka thatAM tAtkAlika mRtyu che e vAta jANavA chatAM, eno svAda kevo che e jANIne jagatane jaNAvavA mATe keTalAye vaijJAnikoe niSphaLa purUSArtha karIne prANa gumAvyA che. jamaNA hAthamAM pensIla pakaDIne eka kAgaLa upara lakhI rAkhelA poTeziyama sAinADano svAda...... che." evA vAkyonI khAlI jagyA pUravAno prayatna karavAmAM rahelA jokhamane samajavA chatAM, e jherane jIbha upara mUkanArA ane prANanuM balidAna ApanArA vaijJAnikonI jijJAsAvRtti keTalI badhI ugra, tIvra ane mahAna haze tenI kalpanA koi paNa karI zakaze. khATo, khAro, turo, mITho, tIkhkho ityAdi svAdamAMno koi eka svAda e padArthano hovo joIe. emAMno eka zabda kAgaLa upara TapakAvI letAM ekAda sekanDa paNa bhAgye ja lAge. paraMtu, A jhera evuM kAtila che, ke evo eka zabda lakhavAnI taka paNa te koine ApatuM nathI e mATeno koino prayatna haju sudhI saphaLa thayo nathI. jemaNe evA prayatna karyA te badhA tatkALa mRtyu pAmyA che ane e jheranA svAdane lagato koyaDo haju paNa aNaukela rahyo che. poTeziyama sAinAiDamAM kaMI "svAda che ke nahi e praznano saptabhaMgInA upayoga dvArA ApaNe vicAra karIe to enA sAte sAta padamAM eno javAba maLaze. e eka svAdavALo padArtha che e vAta upara to badhA ja vaijJAniko eka mata che. paraMtu eno svAda kevo che eno uttara haju sudhI maLI zakyo nathI, eTale e . "svAda mATe paNa jIvana - anAzaka svAda nathI' ema nizcitapaNe kahI zakIzuM. paNa AmAM che," "nathI," "che ane nathI" vigere badhA pado vAparI zakAze. - A jheranA svAdane jANavAnI ane jagatane jaNAvavAnI eka tIvra jijJAsA haju Aje paNa vaijJAnika jagatamAM jIvaMta paDI che. ene mATe potAnA prANanuM balidAna ApanArAonA AtmAmAM rahelI vizvakalyANaka bhAvanAne vaMdana karavAnuM mana sarva koIne thaI jAya evI e eka mahAnuM ane udAtta bhAvanA che. Ano vicAra karatAM eka prazna manamAM uThe che ke "AtmAnA mULa svarUpano-AtmajJAnano- je svAda che te jANavAnI evI ja tIvra jijJAsA ane e mATe sarvasvanuM balidAna ApavAnI bhAvanA A vizvamAM kema pragaTatI nathI ? ene mATe prabaLa purUSArtha karavAnI jhaMkhanA kema jAgatI nathI? jemane jAgI ane jemaNe jemaNe parama purUSArtha karyo teo to tarI gayA ane temanAmAMnA tIrthakara bhagavaMto jagatanA sarvazreSTha upakAraka banI gayA. - pelA jherano svAda jANavAnI vAta to kevaLa vijJAnane ane vijJAna dvArA vizvane eka gUDha rahasyanI jANa karAvavA puratI maryAdita vAta che, jyAre AtmAnA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 anekAMta ane syAdvAda mULa svarUpane oLakhavAmAM to sva-kalyANanI eka ghaNI moTI ane Avazyaka vAta paNa che. saMsAra sukho pratye uddhagabhAva keLavI, prANImAtra tarapha, jIvabhAva maitrI ane karUNAbhAva rAkhIne tathA nirlepa upakArabhAva dharIne AtmoddhArano prabaLa purUSArtha zarU karavAmAM to AtmAnuM - ApanuM - potAnuM kalyANa che. vaLI, AtmAnI muktino mArga, pelA jheranA svAda jevo gUDha ane rahasyamaya paNa nathI, sarvajJa bhagavaMtoe e mArga ApaNane batAvelo ja che. enuM anusaraNa karavAmAM kazI ja muzkelI nathI ane hoya to paNa te poTeziyama sAinADanA jevA prANaghAtaka nathI; prANauddhAraka che. enuM AMzika pAlana karavAnI zarUAta paNa jo karavAmAM Ave, to, te parama AnaMda ane parama sukhanuM sAdhana che. A jijJAsA ApaNAmAM jo jAge to ApaNuM kalyANa thaI jAya. saptabhaMgImAMnI A sAta jijJAsAone AtmAnI mukti sAthe, anaMta sukhanI prApti sAthe joDIne jo ApaNe vicAra karIzuM to, e paramapadanI prApti mATenA mArganuM eka javalaMta citra ApaNI samakSa pragaTa thaze. kevuM jIvana jIvavAthI ApaNe anaMta sukhanA bhoktA banI zakIzuM, e vAta ApaNane samajAI jeze. eTale, have ApaNe eka sAruM ane sAcuM jIvana jIvavAmAM mahatvanI ane muddAnI vAta para AvIne UbhA chIe. keTalAka loko evo prazna pUche che ke saptabhaMgInA buddhiprayoga dvArA, eka vastunA sAta judA judA svarUpo ApaNe joyA. paNa tethI ApaNane phAyado zuM thayo? mAnI laie ke anekAntavAdanA tattvajJAnamAM svAduvAda nAmanI pramANabhUta paddhati, naya nAmanI vilakSaNa vyAkhyA ane saptabhaMgI nAmanuM suMdara vyAkaraNa che; tethI ApaNane lAbha zuM?" lAbha to tethI amUlya che. enuM varNana karavA jatAM pAnAnA pAnA bharAya tema che. ahIM je prazna pUchAyo che te AtmalakSI nathI, saMsAralakSI che. sAMsArika sukhaprAptimAM saptabhaMgI upayogI che ke kema, rojIMdA jIvanamAM enI samajaNathI kaMI lAbha meLavI zakAya tema che ke kema evA praznono buddhigamya javAba mAgavAmAM Ave che. sukhI jIvana jIvavAnuM eka nAnakaDuM dhyeya vizvasamastane AvarIne beTheluM che e ApaNe sau jANIe chIe. - tattvajJAne sArA vicAro batAvyA che ane sArA AcaraNa mATenuM zikSaNa, e sArA vicArone anurUpa dharma ApaNane Ape che. AvuM jIvana jIvavAno savAla emAM aMtargata rahelo ja hoi, buddhinA viSayamAM eka, anokhI ane adbhuta evI A saptabhaMgI, rojIMdA jIvanavyavahAramAM ApaNane kevI rIte upayogI thai zake e samajavuM Avazyaka che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma samabhaMgI A vAtano vicAra karatAM, syAdvAda-samagra' ApaNA mATe anaMta upakAraka che e vAta AvIne ubhI raheze. Ama chatAM, A prakaraNa saptabhaMgI aMgenuM hoI enI samajaNathI zuM vyavahArika lAbha thAya che e vAtane ApaNe prathama tapAsIe. A mATe 'berisTara cakravartI' nAmanuM eka kalpita pAtra laIne eka navuM prakaraNa have ApaNI samakSa Ave che, cAlo, eno paricaya meLavIe. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mAM anevaMta ane svAda - berisTara cakravartI pAchaLanA prakaraNamAM ApaNe joyuM ke "saptabhaMgI' e eka viziSTa prakAranI "kasoTI-mALA' -A chain of wonerful formulas-che. e eka siddha paddhatiProved method (mAtra Proved nahi, Approved paNa) che; siddha uparAMta svIkRta paNa che. emAM kazuM saMdigdha nathI, kazuM aspaSTa nathI, kazuM anizcita nathI. enA upayoga dvArA, eka ja vastune sAta judI judI rIte gayA prakaraNamAM ApaNe tapAsI gayA. emAM ghaDo ane phuladAnI e be vastuone mAdhyama banAvIne ApaNe saptabhaMgInuM varNana karyuM hatuM. A rIte, sAta judI judI rIte ApaNe vicAratA thaie, to tethI, rojIMdA jIvanamAM vyavahAranA AcaraNano nirNaya karavAmAM ApaNane khUba sahAya maLI rahe e vAta paNa nizcita che. e rIte ApaNane maLI zakatI sahAyanuM spaSTa darzana thAya, e hetuthI, ApaNe eka bIjA daSTAMtano sahAro laIe. A mATe, 'berisTara cakravartI nAmanA eka kalpita mAtranI racanA ApaNe karIe. A nAma ahIM eka kalpI lIdheluM pAtra hoi, koI paNa jIvaMta vyakti sAthe, bhUta, bhaviSya ke vartamAnanA evA koI nAma sAthe A lakhANane kazo saMbaMdha nathI. ATalI cokhavaTa karIne ApaNe AgaLa cAlIe. A berisTara sAheba eka viziSTa prakArano saguNa dharAve che. e guNa emanuM audArya-udAratA." udAratA' e AtmAno eka guNa che. AtmAne jo ApaNe dravya" tarIke gaNIne udAratAno vicAra karIe. to A udAratA guNa, 'bhAvanI apekSAmAM Ave." udAratA koI dravya nathI, AtmAnA svaguNanuM - svabhAvanuM eka aMga che. Ama chatAM, udAharaNa tarIke, berisTara cakravartInI A udAratAne ApaNe eka vastu' gaNIne cAlIzuM, A prayoga, saptabhaMgInI vyavahArika upayogitA samajavA mATe ApaNe kahIe chIe. e mATe ApaNe prathama vAkya evuM banAvIe chIe ke berisTara cakravartI udAra che." have 'berisTara cakravartInI A udAratA mATe, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI cAra apekSAo ApaNe nakkI karIe. dravya : berisTara cakravartInI udAratA mATenuM dravya, temanI pAse avAranavAra phAjala paDatA paisA urphe dhana rUpI dravya che. A dhana temanI pAse phAjala hoya tyAre temanI udAratA rUpI vastu kriyAzIla bane che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ berisTara cakavartI g g g145 kSetra : berisTara cakravartInI udAratAnuM kSetra temanI jJAti che. paraMtu A jJAtimAM paNa je garIba vargache te kSetramAM ja temanI udAratA pragaTa thAya che, anyathA kALa : berisTara cakravartI, savAre nitya karmathI paravArIne temanA asIlone maLavAmAM ane korTa aMgenA kAmanI taiyArI karavAmAM samaya vitAve che. divasanA bhAgamAM teo korTanAM kesa calAvavAmAM rokAyelA rahe che. sAMje kyAreka kyAreka klabamAM jaIne thoDo samaya teo brIja rame che. e daramiyAna, kyAreka teo vahIskInA be cAra pega paNa caDAve che. ravivAra ane rajAnA divasoe teo potAnA gharamAM ja hoya che. eTale, temanI udAratAno kALa (samaya) teo jyAre kAmamAM rokAyelA na hoya, klabamAM na gayA hoya ane nazo na karelo hoya te samaya che. A rIte teo jayAre phurasadamAM hoya tyAre teo emanI udAratAne kriyAzIla banAve che. eTale emanI udAratA mATe kALanI apekSA te emanI "phurasadano samaya" che. bhAva : berisTara cakravartInI udAratA mATeno bhAva, temano "zikSaNaprema' che. keLavaNI sivAyanA bIjA koi kAryamAM teo rAto paiso paNa kharcatA nathI. te eTale sudhI ke mANasa bhUkhe marI jato hoya to paNa, teo eka pAI paNa khIsAmAMthI kADhatA nathI. keLavaNI sivAyanA bIjA badhA viSayomAM teo taddana anudAra che. zikSaNane lagatI badhI ja bAbatomAM teo chuTA hAthe paisA kharcavA taiyAra hoya che. " Ama berisTara cakravartInI udAratA mATenI, dravya, kSetra, kALa tathA bhAvanI cAra apekSAo upara batAvI te che. * TUMkamAM, berisTara cakravartInI A udAratA mATe "paisA" e 'dravya che, temanAM garIba jJAtijanoe "kSetra che. phurasadano ane nazo karelo nA hoya tevo temano samaya te kALa che. ane temano "zikSaNaprema e "bhAva' che. A cAra temanAM svadravya, sva-kSetra, sva-kALa ane sva-bhAva rUpI "svacatuSTaye' thayA. evI ja rIte, temanI pAse jayAre phAjala paisA na hoya e "para-dravya' che. temanAM garIba jJAtijano sivAyanA bIjA badhA loko e "para-kSetra che. jyAre kAmamAM rokAyelA hoya athavA nazo karelo hoya te samaya, upara-kALa che ane zikSaNa-keLavaNI-sivAyanA bIjA badhA ja viSayo e "para-bhAva che. A temanuM para-catuTya eTale udAratA mATenA "para-dravya, para-kSetra,' "parakAla ane parabhAva" thayuM. Ama, upara jaNAvyA mujabanA svacatucanI apekSAe berisTara cakravartI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 mAsamAM anekaMta ane syAdvAda mANI udAra che ane paracatuSTayanI apekSAe berisTara cakravartI udAra nathI. have, saptabhaMgInA sAta pada anusAra have ApaNe A udAratA rUpI vastune tapAsIe. prathama bhaMga : berisTara cakravartI' udAra che." bIjo bhaMga : "berisTara cakravartI' udAra nathI." triIjo bhaMga : berisTara cakravartI' udAra che ane nathI.' cotho bhaMga : "berisTara cakravartInI udAratA" "avaktavya che. pAMcamo bhaMgaH "berisTara cakravartInI udAratA che ane "avaktavya che. chaThTho bhaMga : 'berisTara cakravartInI udAratA nathI ane 'avaktavya che." sAtamo bhaMgaH "berisTara cakravartInI udAratA che, nathI ane 'avaktavya che." A sAte padomAM pelA be zabdo, "cA" ane "eva" rahelA che ema mAnIne ja ApaNe cAlavAnuM che. eTale, uparanA sAta vidhAno avaktavya che. - have, vyavahAramAM berisTara cakravartinI A udAratA, upara jaNAvelA sAta padonI sAta judI judI dRSTithI zuM kAma kare che te ApaNe tapAsIe. A tapAsavA mATe "caturbhuja' ane 'gaMgAdhara' nAmanA be gRhasthone A "saptabhaMgI samAraMbhamAM dAkhala karIe. A baMne gRhastho berisTara sAhebanI udAratAno lAbha levAnA umedavAro che. e baMne jaNa AvIne prazna pUche che ke "berisTara sAhebanI udAratAno lAbha maLaze?" A bemAMnA caturbhujabhAi berisTara sAhebanI jJAtinA sabhya che. svacatuSTamAMnI eka apekSA-svakSetranI apekSAne lakSyamAM laIne ApaNe temane kahI daizuM ke 'berisTarano udAratAno lAbha temane maLaze.ahIM prathama bhaMganI apekSAe nakkI thayuM ke "berisTara sAheba udAra che." pelA gaMgAdharabhAi berisTaranI jJAtinA sabhya nathI. udAratA mATenuM A para-kSetra hovAthI, e para-kSetranI apekSAe gaMgAdharabhAIne to ApaNe kahI daizuM berisTara sAheba udAra nathI.' pahelA ane bIjA bhaMga anusAra A baMne vAto je ApaNe karI tethI prathama AvelA catrabhujabhAIne AzA baMdhAtAM teo ApaNI pAse bese che. pahelA bhaMga dvArA A lAbha temane thayo; "AzA baMdhAI' bIjA bhaMga anusArano javAba maLatAM zrI gaMgAdharabhAi tyAMthI cAlyA jAya che. emane lAbha e thayo ke berisTaranI udAratA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ berisTara cakavartI minA 147 temane mATe nathI ja evo nizcita javAba maLavAthI khoTI AzA rAkhIne mithyAM phAMphAM mAravAmAMthI teo bacI gayA. pelA gaMgAdharabhAI cAlyA gayA ane pote have ekalA ja umedavAra bAkI rahyA te jANIne caturbhujabhAI rAjI thayA che. potAne lAbha thaze evI AzA temane baMdhAI che chatAM vadhu khAtrI karavA mATe teo pharIthI pUche che : "berisTara sAhebanI udAratAno lAbha huM temano jJAtijana chuM eTale maLaze to kharo. e lAbha mane cokkasa maLaze? berisTara sAheba zuM kharekhara udAra che?" A praznano ApaNe zuM javAba ApIzuM? berisTara cakravartInA svakSetranI apekSAe A caturbhujabhAI mATe teo nizcitapaNe udAra che ja; paraMtu bIjI badhI apekSAone A bhAI pUrNa kare che ke kema te ApaNe jANatA nathI. eTale ApaNe emane eka vAkyamAM spaSTa javAba Apavo hoya to ApaNe temane kahIzuM ke : 'berisTara sAheba udAra che ane nathI.' Avo, paraspara virodhI javAba sAMbhaLIne caturbhujabhAi ApaNI pAse e mATe khulAso mAge che tyAre ApaNe temane kahIe chIe ke berisTara cakravartInI udAratA sarva kALe, sarva sthaLe (kSetre) ane sarvabhAve kAma karatI nathI, pragaTa thatI nathI. e mATenI zarato (apekSAo) hoi, svacatuTyanI apekSAe teo udAra che ane paracatuSTayanI apekSAe teo udAra nathI. A caturbhujabhAi pote berisTara cakravartInI jJAtinA che eTale e eka apekSA paripUrNa thavAne kAraNe berisTara sAhebane tyAM javAno vicAra karIne ApaNane pUche che : 'to huM berisTara pAse jAuM to mane phAyado thaze?" A praznanA javAbamAM eka spaSTa ane nizcita vAta jo karavI hoya to ApaNe mATe cothA bhaMgavALo uttara ja anukULa ane vAstavika banaze. ApaNe emane 'tarata ja kahI daizuM ke : "avaktavya : arthAt kAMi kahI zakAya nahi." - ahIM ApaNe caturbhujabhAIne, lAbha maLaze ke nahi maLe e bemAMthI eka paNa vAta nizcitapaNe kahI zakatA nathI. kemake maLavuM athavA nahi maLavuM te sva ane para catuSTayanI apekSAne AdhIna che. caturbhujabhAIne ApaNe eka nizcita ane asaMdigdha javAba ApavA mAgIe chIe. e bhAI keTalI apekSAone paripUrNa kare che te ApaNe jANatA nathI ane ApaNe emane aMdhArAmAM ke khoTI AzAmAM paNa rAkhavA mAgatA nathI. eTale cothA bhaMga anusArano A nizcita abhiprAya ApaNe temanI samakSa raju karIe chIe. Ama chatAM, kaMI kahI zakAya nahi evo javAba ApIne caturbhujabhAIne Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 anemaMta ane syAdvAda , ApaNe nirAza karatA nathI. berisTara sAhebanI udAratA aMgenI badhI apekSAothI ApaNe temane vAkepha karIe chIe athavA to ApaNA javAba dvArA e badhI zaratothI mAhitagAra thavAnuM ApaNe temane sUcavIe chIe. have caturbhujabhAI ApaNane jaNAve che ke huM berisTara sAhebanI jJAtino sabhya chuM ane mAre mArA putranA zikSaNa aMge sahAyanI jarUra che. A vAta karIne udAratAnA A umedavAra kSetra uparAMta bhAvanI apekSAne paripUrNa kare che. emano kesa eTalo majabuta bane che. eTale berisTara sAhebanI udAratAno lAbha temane maLavo joIe. Ama chatAM bIjI apekSAo pUrNa thAya che ke kema te ApaNe jANatA nathI. eTale, pAMcamA bhaMgano Azraya laIne ApaNe emane evo spaSTa javAba ApI zakIzuM ke : "berisTara sAheba udAra che ane avaktavya che arthAt kaMI kahI zakAya nahi eTale berisTara udAra to che ja paNa emano lAbha caturbhujabhAIne maLaze ke kema te nizcitapaNe kahevAnI sthitimAM haju ApaNe AvyA nathI. eTale, ApaNo A javAba tadana spaSTa ane vAstavika che. have, A caturbhujabhAI sAthe vAtacIta karatAM ApaNane jANavA maLe che ke teo sAmAnya rIte sukhI kahI zakAya tevI sthitinA che. emanA jaNAvavA mujaba, gharanA sAmAnya kharca puratI Avaka emane che; paraMtu emanA putranA kolejamAMnA ucca zikSaNa aMge thatA kharcane pahoMcI vaLavAmAM emane muzkelI paDe che. A vAtathI, teo "garIba nathI ema nakkI thaI jAya che. berisTaranI udAratA sva-kSetranI je apekSA, teo temanI jJAtinA hovAthI pUrNa thatI hatI te ahIM kAcI paDI jAya che. ane anya apekSAo to pAchI ubhelI ja che. A saMjogomAM berisTara sAhebanI udAratAno lAbha emane nahi maLe evo nizcita abhiprAya ApaNe bAMdhI laIe chIe, Ama chatAM, emanI saphaLatA ke niSphaLatAno AdhAra, udAratA aMgenA berisTara sAhebanA sva-kSetranI apekSA paripUrNa thAya che e vAtanI pratIti teo sAhebane kevI rIte thAya che enA upara hovAthI, have chaThThA bhaMgano Azraya laIne ApaNe caturbhujabhAIne kahIzuM ke : 'berisTara sAhebanI udAratA nathI ane avaktavya che." arthAta, caturbhujabhAI garIba hoya tevuM ApaNane lAgatuM nathI eTale berisTara sAheba para-kSetranI apekSAe udAra nathI. jyAre te sivAyanI bIjI apekSAo mATe citra aspaSTa hovAthI, caturbhujabhAI temanI pAse jAya to zuM pariNAma Avaze e ApaNe jANatA nathI enuM varNana ApaNe karI zakatA nathI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA berisTara cakavartI ramatamAma mA 149 ApaNo A javAba caturbhujabhAI pAse eka evuM spaSTa citra raju kare che. ke paristhiti jotAM berisTara sAhebanI udAratA emane mATe nathI ja; Ama chatAM kaMI kahI zakAya nahi, A javAbathI caturbhujabhAIne eka navI dRSTi sAMpaDe che ane tethI berisTara pAse javA mATe tema ja potAnI icchita vastu prApta karavA mATe, gera samajaNa na thAya tevI rIte potAnA kesa kALajIpUrvaka raju karavAnuM mArgadarzana temane maLe che. - A badhuM samajyA pachI caturbhujabhAI berisTara cakravartI pAse javA mATe ubhA thAya che. jatAM jatAM teo pUche che ke, barAbara kALajIthI vAta karuM to berisTara sAhebanI udAratAno lAbha mane cokkasa maLaze?" A savAlano javAba levA mATe ApaNe sAtamA bhaMgano Azraya levo paDaze. ApaNe emane khoTI AzA ApavA mAgatA nathI, temane nirAza paNa karavA mAgatA nathI ane "vadhAsamAM tame mane ADe raste doryo, paristhitinuM spaSTa citra tame ApyuM nahi, avo Thapako paNa caturbhujabhAI pAsethI sAMbhaLavA mAgatA nathI. eTale ApaNe temane kahIzuM ke : berisTara sAheba udAra che, udAra nathI ane avaktavya che.' avaktavya che arthAt kaMI kahI zakAya nahi. A javAbathI berisTara sAhebanI udAratAnA svacaturya tathA paracaturyanI bhinna apekSAo tathA e baMnenI ekatra apekSAne * lakSyamAM rAkhIne, caturbhujabhAIne ApaNe eka navIja svataMtra dRSTi ApIe chIe. . . A rIte, sAte sAta bhaMganI bhinna bhinna dRSTithI ane bhinna bhinna apekSAo mujabanA je sAta vidhAno - abhiprAyo - ApaNe zrI caturbhujabhAIne ApyA te badhAe bhegA maLIne, berisTara cakravartInI udAratA aMgenuM eka AkhuM citra taiyAra berisTara cakravartInI udAratA zuM che, zuM nathI, kyAM che, kyAM nathI, kyAre che, kyAre nathI, eno lAbha maLI zake ema che ke nahI, e lAbha kone maLI zake tema che ane kone na maLI zake, kyAM saMyogomAM maLe tathA kyA saMyogomAM na maLe, kyAre maLe ne kyAre na maLe vigere badhI bAjuone samajAvatuM badhI bAjuonuM nirUpaNa e sAte bhaMga dvArA maLelA bhinna bhinna javAbo dvArA ane e badhA javAbonA saravALA dvArA, caturbhujabhAI pAse pragaTa thaI jAya che, A rIte taiyAra thatuM e AkhuM ya citra pAchuM "sAta' zabdane AdhIna che. e vAta bhUlavAnI nathI; kema ke, e samagra citra paNa emAM pratyeka aMgopAMganI apekSAne vazavartI che. e citramAM, ekatva ane anekatva e baMne apekSAbhAve rahelA ja che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150) anekAMta ane svAda berisTara cakravartInI udAratAne lagatuM A je dRSTAMta ApaNe joI gayA, temAM, bArIka vAMcanAra koI kadAca kaMI vAMdhovacako AmathI ke temathI ubho kare te asaMbhavita nathI paraMtu, ahiM ApaNe A saptabhaMgInA vyavahAra upayogitA batAvavAnA zubha AzayathI eka pAtranI kalpanA karI ne eka citra raju karyuM che e bhUlavAnuM nathI. mukhya savAla A rIte vicAra karavAnI eTale vastunI bhinna bhinna bAjuone tapAsavAnI Teva pADavAno ane e rIte ApaNI tulanAzaktine sApha karavAno tathA majabuta banAvavAno che. A hetu ahIM barAbara jaLavAyo che e nizaMka che. AvI ja rIte, berisTara sAhebanA adAlatI kAmakAjamAM paNa, syAdvAdano Upayoga lAbhaprada rIte ajamAvI zakAya che. udAharaNa tarIke, eka peDhInA mahetAjInuM khUna thayuM che. e kesamAM bacAva pakSanA berisTara tarIke A cakravartI sAhebane ApaNe rokIe. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI cAre apekSAo Akhuna kesane lAgu paDe che. (1) ugharANI karIne pAchA pharatAM khUna thayuM che. = dravya (2) muMbaI zaheramAM dhobItaLAva AgaLa khUna thayuM che.= kSetra (3) baporanA aDhIthI traNanA gALAmAM khUna thayuM che. - kALa (4) luMTa karavAnA irAdAthI khUna thayuM che. = bhAva have berisTara cakravartI, AropInA bacAva mATe uparanA saMyogo tathA hakIktone lakSyamAM laIne, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAo vaDe yukta evo kesa taiyAra kare che. (1) khUna AropIe karyuM nathI. = dravya - (2) AropI dhobItaLAva najIka hato nahi. = kSetra (3) baporanA 1 thI 3 vAgyA daramiyAna AropI borIvalImAM hato ane tenA sAkSI purAvA che. = kALa (4) AropI khuna kare tevo mANasa nathI, enI jiMdagImAM eNe mAMkaDa ke. macchara paNa mAryo nathI = bhAva upara darzAvelA baMne catuSTayomAM khUna jenuM thayuM che. te mahetAjI mATe je svacatuSTaya che te AropI mATe paracatuSTaya banI jAya che ane AropI mATe je svacatuSTaya che te khUna aMge paracatuSTaya banI jAya che. have, jenuM khUna thayuM che, e khUna to eka hakIkata che, eka nizcita hakIkata tarIke e vAta raju karavAmAM AvI che. savAla have AropInA bacAvano Ave che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ berisTara cakravartI eno bacAva berisTara cakravartInA hAthamAM che. emanI sAme phariyAda pakSanA sarakArI vakIla che. teo baMne maLIne, sAmasAmA ubhA rahIne, nyAyAdhIza samakSa A kesa calAvavAnA che. pakSa taraphathI sAkSIo paNa AvavAnA che. kesa daramiyAna, jyUrInA sadgRhastho paNa hAjara rahevAnA che. nyAya - cukAdo - ApavAnuM kAma nyAyAdhIza sAhebe karavAnuM che. te pahelAM jyUrIno abhiprAya paNa meLavavAno che. teo sAheba, A kesanI AkhIe kAryavAhI daramiyAna, temanA haMmezanA svabhAva mujaba taTasthatA bhAva dhAraNa karIne besavAnA che. AropIe khUna karyu che e pUravA2 ka2vA phariyAda pakSa mahenata karaze. AropI nirdoSa che e pUravAra karavA berisTara cakravartI AkAza-pAtAla eka ka2ze, arthAt, purepurI mahenata karaze. e badhAmAM satya zuM che e vAtano nirNaya karIne ni:pakSa cUkAdo ApavAnuM kAma sauthI chelle nyAyAdhIza sAhebe karavAnuM che. have ApaNe A kesanI kAryavAhI daramyAna nyAyAdhIza sAheba samakSa kevA bhinna bhinna citro raju thAya che. te joIe. (1) phariyAda pakSa taraphathI raju karavAmAM AveluM tahomatanAmuM vAMcIne eka abhiprAya Ave che ke 'AropI gunhegAra che.' (2) berisTara cakravartInuM bacAvanAmuM joIne bIjo eka abhiprAya Ave che ke 'AropI gunhegAra nathI.' (3) tahomatanAmAnI apekSAe tathA bacAvanAmAnI apekSAe taTastha nyAyAdhIza noMdhe che ke : 'AropI gunhegAra che ane nathI.' (4) A saMyogomAM cukAdo ApavAnuM kAma 'avaktavya che, cUkAdA viSe kaMI kahI zakAya nahi,' (5) phariyAda pakSanA sAkSIonI jubAnI noMdhAya che ane berisTara cakravartI emanI ulaTa tapAsa le che. sAkSIonI jubAnI jotAM AropI gunhegAra che; paraMtu ulaTa tapAsa jotAM e gunhegAra che evo cUkAdo ApI zakAya tema nathI. eTale, 'AropI gunhegAra che paNa cUkAdA viSe kaMI kahI zakAya nahi.' (6) bacAva pakSanA sAkSIonI jubAnI noMdhAya che ane sarakArI vakIla emanI ulaTa tapAsa kare che. A sAkSIonI jubAnI jotAM AropI gunhegAra nathI; paraMtu ulaTa tapAsa jotAM e gunhegAra nathI evo cUkAdo ApI zakAya tema nathI. eTale, 'AropI gunhegAra nathI paNa cukAdA viSe kaMI kahevAya nahi.' (7) phariyAda pakSano kesa majabuta rIte raju thayo che, bacAva pakSa taraphathI paNa evI ja rIte AropInA lAbhamAM saMgIna rajuAta thaI che. paraMtu jyurIno nirNaya Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 mA anekAMta ane syAdvAda A haju AvavAno bAkI che, eTale cukAdA viSe haju kaMI chevaTano nirNaya nyAyAdhIza sAhebe karyo nathI. eTale, "AropI gunegAra che, AropI gunegAra nathI ane cUkAdA viSe kaMI kahevAya nahi.' A sAte bhinna bhinna daSTibiMduo nAmadAra nyAyAdhIza samakSa noMdhAyA che, raju thayA che. e sAte bhegA thaIne je eka saLaMga citra raju kare che te teo sAheba pAse paDeluM che. e dareka abhiprAyane bhinna bhinna rIte tathA e sAtene ekaThA karIne nAmadAra nyAyAdhIza sAheba jyurIne doravaNI Ape che kharA, paNa cUkAdo nathI ApatA. A vAta samajavA jevI che. potAne je pheMsalo karavAno che, je cUkAdo ApavAne che te viSe nyAyamUrti agAuthI kazo nirNaya bAMdhI letA nathI. temanuM potAnuM maMtavya-abhiprAya zuM che e to jyurIno nirNaya AvyA pachI teo vicAraze. ane pachI ja cUkAdo Apaze. have yurInA sadagRhastho eka judA oraDAmAM jaIne e AkhAye kesanI vicAraNA kare che. aMdara aMdara vicAra - vinimaya kare che. berisTara cakravartIe potAno kesa syAdvAdazailIne lakSyamAM rAkhIne ane sthApita kAyadA kAnunone barAbara samajI - samajAvIne raju karyo che. kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAo jotAM, AropI nirdoSa ja che evI saMgIna asara jyurInA saMgrahastho upara teo pADI zakyA che. je sthaLe khUna thayuM te sthaLe AropI hato ja nahi ane je samaye khUna thayuM kahevAmAM Ave che, te samaye te dhobI taLAva para nahi paNa borIvalImAM hato evA saMgIna ane vizvAsapAtra purAvAo temaNe korTamAM raju karyA che. A badhuM joIne, pUratI vicAraNA karyA pachI, "AropI nirdoSa che evo pheMsalo (Verdict) pUrI Ape che. e pheMsalo barAbara ane yogya che evuM, te pachI pUratI vicAraNA bAda nyAyAdhIza sAhebane lAge che ane teo "AropI nirdoSa che ane tene choDI mUkavAmAM Ave che." evo cUkAdo saMbhaLAve che. AropI chUTI jAya che. berisTara cakravartIne saphaLatA maLe che. syAdvAda paddhatino e vijaya che. A AkhAya kesa daramiyAna ApaNe joyuM ke nyAyAdhIza pote taddana niSpakSa taTastha ane potAnA gaurava aMge pUrNapaNe sajAga rahyA che. syAdvAda siddhAMtanuM saphaLa anusaraNa karavA mATe Avazyaka evA guNo, "madhyastha vRtti, ati nipuNa buddhi ane vivekapUrNa gAMbhIrya nyAyAdhIza sAhebamAM hatA, eTale ja teo eka nyAyayukta cukAdo ApI zakyA. e guNone syAdvAdanI samajaNa meLavavA mATe jaina tattvavettAoe khAsa Avazyaka gaNyA che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mada berisTara cakavartI 153 agAu kahI gayA chIe ke AAvAda satya ane nyAyano pakSakAra che. A kesamAM berisTara cakravartIe AropIno bacAva syAdavAdazailIthI raju karyo hato. e vAta sAcI, paNa e rIte raju karavAmAM emaNe ekAMtika kathana karyuM hota to ene sArvadizailI kahI zakAta nahi. evI ja rIte, nAmadAra nyAyAdhIza sAhebe je cukAdo Apyo temAM paNa syAdvAdanI paddhati tathA anekAMtavAda aMgenI pUrapUrI samajaNe ghaNo moTo bhAga bhajavyo hato e AkhAya daSTAMtamAMthI phalita thAya che. jaina zAstrakAroe, anekAntavAda ane syAdvAdane eka asAdhAraNa jJAnatattvavijJAna-gaNyuM che. A eka khUba ja gaMbhIra viSaya che, je maLe te badhAnI pAse A viSayanA jJAnane khulluM mUkavAno jaina zAstrakAroe niSedha karyo che. temaNe evI zarata mUkI che, ke jemanI buddhimAM grAhya zakti uMcI kakSAnI hoya, mumukSubhAve jJAna meLavavA mATe ja A tattva vijJAnane samajavA mAgatA hoya ane jIvana tathA jIvananA dhyeya paratve pUrNapaNe jAgrata tathA gaMbhIra hoya tevA viziSTa koTInA vivekI jijJAsune ja A viSayanuM jJAna ApavuM." anekAMtavAdanA adhyayana ane paThana - pAThana bAbatamAM jaina tattvavetAo, sadIothI, A zaratanuM pAlana karatA AvyA che. A jJAna badhAne ApavAnI bAbatamAM, A niSedhane kAraNe ja, teo saMkoca anubhavatA rahyA che. AnuM eka pariNAma e AvyuM ke, anya ekAMtika matamatAMtaro jevI prasiddhi A abhUta tattvavijJAnane maLI nathI. evo dAvo karavAmAM Ave che ke Aje ApaNe buddhivAdanA jamAnAmAM jIvIe chIe. jIvananA bhinna bhinna kSetromAM agAu je saMtoSa pravartato hato. tenuM sthAna have asaMtoSe lIdhuM che. je jANIe chIe eTalAthI saMtoSa mAnIne besI rahevA AjanuM jagata mAgatuM nathI. navuM navuM jANavAnI ane samajavAnI bhUkha have ughaDavA lAgI che. svAdvAda siddhAMtane, jijJAsuonA khullA bajAramAM mUkavAno samaya have pAkavA Avyo che. A siddhAMtano pracAra karavAno, sArA pramANamAM ane jorazorathI pracAra karavAno samaya pAkI gayo che. A siddhAMtanI samajaNanI AvazyakatA Aje che tevI agAu kyAreya paNa nahotI ema kahevAmAM atizayokti nathI. thoDuMka jokhama kheDIne paNa, A upakAraka ane virala tattvajJAnano pracAra have pUrI tAkAtathI thavo joIe. tattvajJAnanA ucca tathA kaThIna kSetrathI mAMDIne, vicAramulaka bhUmikAthI laIne AcAramUlaka pradeza sudhInI tamAma paristhitiomAM anekAnta tattvajJAnanI samajaNa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 rAma anemaMta ane syAdvAda khUba ja upayogI banI zake tema che. vivekapUrvaka A jJAnano upayoga karanArAo mATe, emAM lAbha ane kalyANa bharapUra paDyA che. A pustakamAM ahIM sudhI je lakhAyuM che. te vAMcyA pachI, jaina dharma ane jaina tattvajJAna viSe, vAcakanAM manamAM, AdarabhAva avazya utpanna thaze. e aMgenI bIjI paNa mahattvanI bAbato jANavAnI jijJAsA paNa avazya utpanna thaze. eTala, have pachInA pAnAomAM ApaNe thoDIka upayogI mAhitInuM nirUpaNa karIzuM. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM pAMca jJAna pAMca jJAna jJAna kone kahevuM, e prAthamika bhUmikA upara vivAdAspada prazna che. jJAnapipAsA, jJAna meLavavAnI pipAsA, jijJAsA, ene mATe karavAmAM AvatI zodha ane mahenata vigere AjanA yugamAM eka sAmAnya prazna banI gayo che. loko vyAkhyAno sAMbhaLe che, pustaka vAMce che ane carcA vicAraNA paNa kare che. jJAna prApta karavAnI tIvra IcchA A bhautika jagatamAM mukhyatve sukhaprAptinA hetuthI udbhavelI dekhAya che. jAta-jAta ne bhAta - bhAtanA viSayo aMge navuM navuM jANavAnI tAlAvelI Aje mAnava-manano kabbo laIne beThelI dekhAya che. A eka zubha cihna che. paraMtu, je vastunI prApti mATe ApaNe parizrama karatA hoIe, te vastunA yathArtha svarUpane ApaNe na jANatA hoIe, to ApaNane zuM maLavAnuM? je maLyuM, te ApaNe zodhatA hatA e ja che ke bIjuM kaMI te nakkI zI rIte karI zakAya? jaina tattvavettAoe mokSa (mukti) prApta karavA mATe eka vAkya ApeluM cheH (jJAna kriyAbhyAM mokSaH 1) Ano artha thAya che: "jJAna ane kriyA dvArA ja mokSa meLavI zakAya che," ahiM, jJAna kriyAne bhegA karIne vadhAre spaSTa artha paNa kADhI zakAya, ke 'jJAnapUrvakanI kriyA dvArA mokSa meLavI zakAya che." - A vAkyamAM jayAM "mokSa' zabda che, ene badale, prApta karavA mATenI koI * paNa vastunuM nAma ApaNe mUkIe to paNa, temAM jJAna ane kriyA e be zabdone to ApaNe rAkhavA ja paDaze, A "jJAna" ane "kriyA" e be sanAtana zabdo che. A baMne mATe ApaNe "anAdi-anaMta athavA zAzvata-yugala' evA zabdo paNa vAparI zakIzuM.' . saMsAramAM, purUSa ane strIne eka rathanA be cakra mAnavAmAM AvyA che. e baMne cakra akhaMDita hoya. e baMnemAM sumeLa hoya. to ja e ratha vyavasthita gati karI zake. paraMtu, jJAna ane kriyAnI joDI eTalI badhI mahatvanI che, eTalI badhI Avazyaka che, ke benI sAthe strI-purUSanI belaDInI sarakhAmaNI to virATa pAse vAmana jevI che. koI paNa kArya hoya, pachI te bhautika kSetranuM nAnAmAM nAnuM, adakAmAM adakuM hoya ke pachI AdhyAtmika kSetranuM AtmAnI mokSaprApti mATenuM kaThInamAM kaThIna kAma hoya, A jJAna ane kriyAnI apUrva belaDInA sahakAra vagara siddha thai zakatuM ja nathI. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 anevaMta ane syAdvAda zraddhA ane buddhi e benA sahakAranuM ja mahatva che, tethI aneka ghaNuM vadhAre mahatva A jJAna-kriyA rUpI yugalanuM che. A baMne chUTA pADI nAMkho, to kazuM paNa kArya thaI zakaze nahi. A eka avibhakta yugala Inseparable couple-che. jJAna jo ekaluM paDI jAya, to kaMjAlanA dhananI jema te nirarthaka-vAMjhIyuM banI jAya. jJAnathI chUTI paDelI kriyA paNa e ja rIte vaMdhyA-Unproductive ane nirarthaka -Useless banI jAya. bALa jIvo mATe jaina vaktavizAradoe A jJAna ane kriyAnI eka bahu ja saraLa ane suMdara vyAkhyA ApI che. "amuka kArya karavA jevuM che. evI je samajaNa, te jJAna ane e kAryane amalamAM mUkavuM te kriyA." dAkhalA tarIke, "asatya bolavuM e pApa che." evI samajaNa te "jJAna ane asatya bolavAno tyAga karavo te 'kriyA'. e ja rIte, "sAcuM bolavuM e dharma che, evI samajaNa e "jJAna" ane "sAcuM ja bolavuM te 'kriyA' have, AmAM ApaNe ekadama samajI zakIzuM ke hamezAM satya ja bolavuM joIe. asatya kadI paNa nA bolavuM joie. evI samajaNa rUpI je jJAna che, teno kriyArUpI amala jo na karavAmAM Ave, to tevI samajaNa, tevA jJAnathI, zuM artha saravAno? arthAta e jJAnanA kriyArUpI amala vinA, e jJAnathI kazo paNa lAbha nahi maLe. evI ja rIte, zuM dharma che, zuM karavA yogya che ane zuM tyajavA yogya che, ene lagatA jJAna vinAnI koI kriyA ApaNe karIzuM to te paNa arthahIna ane kyAreka to anarthakAraka thaI jaze. A baMnenA suyoga sivAya ApaNe kazI pragati nahi sAdhI zakIe. eka sIdhuM sAduM daSTAMta laIe. AmAM ApaNe eka kArakhAnuM kholIne temAM vimAna' banAvavA che. AmAM vimAna viSenuM puruM jJAna ane pachI e banAvavA mATenI kriyA-Technical knowledge and processing, e baMnenA sumeLa vinA, vimAnanuM pUMchaDuM (Tail) paNa ApaNe nahi banAvI zakIe. - gharamAM rasoI karatI vakhate, judI judI vAnagIo banAvavAnuM jJAna ane pachI te aMge karavI paDatI mahenata-kriyA-e be vacce sumeLa haze to ja rUcikara bhojana taiyAra thaI zakaze. A rIte, A jagatamAM kaMI paNa prApta karavuM hoya, siddha karavuM hoya, pachI te AdhyAtmika kSetre hoya ke bhautika kSetre, A jJAna ane kriyA e benA saMyoga vagara kazuM banatuM nathI. jJAnayAkhyA A eka divya sUtra che. (Heavenly slogan) e vAkyanI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca jJAna pAchaLa meLavavA lAyaka bIjA game te zabdane ApaNe mUkI zakIe. bIjo zabda mUkavAmAM zarata mAtra eTalI ja rahe ke ta, zabda prAptinA padArthano athavA hetuno sUcaka- Objective hovo joie, 'jJAna ane kriyA dvArA parvatArohaNa' ema ApaNe kahI zakIzuM, 'jJAna ane kriyA dvArA parvata' ema ApaNAthI nahi kahI zakAya. A je sUtra che te sarvasthaLe ane sarva kALe, prAMsa karavAnA viSayavALI tamAma vastuo mATe vAparI zakAya tevuM- Universally applicable-sarvadezIya-sUtra che. alabata, A vidhAnane sApekSa, bIjI apekSAone AdhIna samajavAnuM che. AmAM majA to tyAre Avaze, jyAre e vAkyanI pAchaLa ApaNe jJAna zabda lagADIzuM. jJAnayiAmyAM jJAnam / jJAna meLavavA mATe paNa 'jJAna ane kriyAnI jarUra che;' athavA, 'jJAnapUrvakanI kriyA dvArA ja jJAna meLavI zakAya che. A vAta barAbara samajavA jevI che. ahIM ApaNe jJAnanA be vibhAga pADIe chIe. eka to, 'meLavavuM te jJAna.' bIjuM, ene meLavavA mATe jarUrI jJAna.' AmAM paheluM 'sAdhya' che; bIjuM 'sAdhana' che. muMbaithI TokIo javuM hoya. to TokIo javA mATenA mArgonuM jJAna ApaNane hovuM joie. game te gADI, AgaboTa ke vimAnamAM caDI besavAthI TokIo pahoMcI zakAtuM nathI. ahiM prathama ApaNe TokIo javuM che, e nakkI karIe chIe; pachI tyAM pahoMcavAnA mArgo zodhIe chIe. anukuLatA ane AvazyakatA mujaba, dravya ane kALanA saMyogo anusAra ApaNe AgaboTa yA vimAnano mArga nakkI karIe chIe. ane pachI, TokIo pahoMcavA mATenI Avazyaka, jJAna anusAranI kriyA ApaNe karIe chIe. ApaNe samudranA darzana karavA che. A mATe, jyAM samudra hoya; sAgara kAMTho hoya, evA sthaLanI ApaNe pasaMdagI karIe chIe. ema karavAne badale gIranAM jaMgalomAM ke himAlayanI parvatamALAomAM AthaDavAnuM ApaNe zarU karIe to samudranAM darzana thaze? 'jJAnakriyAbhyAM jJAnap' ema jyAre ApaNe karIe chIe, tyAre temAMthI ATalI vastuo nakkI thAya cheH 1. ApaNe jJAna meLavavuM che. 2. je jJAna ApaNe meLavavA mAgIe chIe te meLavavAnA mArga rUpI jJAna jo ApaNI pAse nahi hoya to te jJAna ApaNane maLI zakaze nahi. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 maM anekAMta ane syAdvAda mana jJAna meLavavAnA mArganI jANakArI e paNa eka 'jJAna' ja che; eTale, 'ApaNe jJAna meLavavAnA mArganuM jJAna paNa meLavavuM che'. 3. jJAna meLavavAnA mArganuM jJAna meLavIne e jJAna anusAranI kriyA ApaNe karavI che; e mATe ApaNe kAryabaddha-kriyAzIla- banavuM che. have AmAM svAbhAvika rIte ja keTalAka prazno upasthita thAya che, 1. jJAna prApta karavA pAchaLano ApaNo hetu. 2. e hetunI pavitratA, nirdoSatA ane vizuddhatA. 3. je jJAna ApaNe meLavavA mAgIe chIe, tenAthI ApaNo hetu siddha thaze? ApaNe pavitra, nirdoSa ane vizuddha evo eka hetu-dhyeya-nakkI karI laie ane te mATe Avazyaka jJAna meLavavAno udyama zarU karI daie, te pahelAM, 'ApaNI icchita vastu prApta karAvavAmAM e jJAna ApaNane upayogI thai zakaze ke kema enI spaSTa samajaNa meLavI levAnuM atyaMta Avazyaka che; kema ke, e vAta nakkI karyA vagara ane samajyA vagara jo ApaNe kAme lAgIe to temAM ApaNe gothAM ja khAdhA karIzuM, jJAnane badale bhrama laine pharyA karIzuM. AnuM kAraNa e che ke 'ajJAna' e paNa eka prakAranuM 'jJAna' che. 'khoTuM jJAna' e paNa eka prakAranuM 'jJAna' che. 'huM ajJAna chuM' evuM je mANasa jANato hoya tene to AjanA yugamAM eka 'mahAjJAnI'gaNavo joie. 'huM ajJAna chuM' ema jANavuM e paNa eka prakAranuM jJAna che. purAtana tattvavettA sokreTisa viSe eka pracalita vAta che. eka vakhata keTalAka lokoe evI AkAzavANI sAMbhaLI ke 'A yugamAM Aje sauthI vizeSa zANo ane DAhyo mANasa sokreTisa che,' A sAMbhaLIne e loko sokreTisa pAse gayA. sAMbhaLelI AkAzavANI emaNe tene saMbhaLAvI ane pachI pUchyuM : 'A vAta sAcI che?' thoDIvAra vicAra karIne sokreTise je javAba Apyo te khUba vicAravA jevo ane samajavA yogya che. eNe kahyuM : : 'hA, e vAta sAcI che; kAraNa ke, huM kazuM ja jANato nathI e vAta huM jANuM chuM.' Ama, je mANasa, 'huM ajJAnI chuM' e vAta barAbara jANe che, tenI pAse eka 'mahA jJAna'che, kema ke, jJAna meLavavAnI enI jijJAsA tethI jIvaMta ane jvalaMta rahe che. paraMtu, A jijJAsAnI tRptimAM eka moTI musIbata AvIne ubhI rahe che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAra pAMca jJAna mA mamatA 159 enuM kAraNa, A jagatane viSe mithyA (khoTA) jJAnanuM je astitva che te. eTalA mATe, jJAna meLavavAnI je mANasa IcchA kare, teNe sarva prathama to sAcuM (samyagu) jJAna zuM che e zodhI kADhavuM joie. A mATe paNa prathama jJAna joie ane pachI kriyA, kriyA eTale prayatna. - A sAcA ane khoTA jJAnanI samajaNane ApaNe 'sArAsArano viveka' e nAme oLakhavAthI zarUAta karIe. e samajaNa kyAMthI Ave? zI rIte Ave? ene mATe, sauthI pahelAM ApaNe "ahaMbhAva" upara prabhutva meLavavuM paDaze. jyAM sudhI, 'huM badhuM jANuM chuM, huM jANuM chuM eja sAcuM che' e vaLagADamAMthI ApaNe chUTIzuM nahi, tyAM sudhI ApaNe AgaLa vadhI rahyA! * 'gurU vinA jJAna nahI' e vAkya kaMI nirarthaka kahevAmAM AvyuM nathI. sauthI prathama ziSya banavuM paDe che. korI pATI laIne nizALe javuM paDe che. Aje to lagabhaga jayAM juo tyAM badhA "gurU' ja najare paDe che, salAha ane zikhAmaNa (A jJAnanAM ja svarUpo che) anyane ApavA mATe sau koI taiyAra ane utsuka che; levA mATe rAjI nathI! ane ziSyo je Ave temAMno moTo bhAga, 'ziSyabhAve nahi, paNa gurUbhAve Ave che. e loko je kahe athavA mAne tene ApaNe sAcuM kahIe-Confirm (svIkAra) karIe, to tyAM sudhI ApaNane gurU gaNavAnI maherabAnI e loko batAve che. 'tamArI samajaNa khoTI che evuM je paLe emane ApaNe kahIe, te paLe ja ApaNe emanA "gurU maTI jaizuM! moDhe kadAca nahi bole, pAchaLa niMdA zarU karI deze! A ahaMbhAvano pratApa che. eka gRhastha potAnI jAtane atizaya vinamra ane ahaMbhAvathI mukata mAne che. vAtavAtamAM teo, "mArAmAM ahaMbhAva nathI evuM kahetA phare che. temane je koI maLe te badhAne teo ahaMbhAvano tyAga karavAnI zikhAmaNa ApatA rahe che. eka vAra te bhAIne kahyuM: "tamArAmAM ahaMbhAva bhArobhAra bharyo che.' "zuM?" ekadama AMkho pahoLI karIne e bhAI savAla pUche che. have, emanI A pahoLI thayelI AMkhomAM vismayabhAva dekhAya to to samajyA, emAM to gusso taravarato dekhAya che. teo pote potAnI jAtane jevI mAne che tevA teo nathI ema kahetAM ja temano pitto uchaLe che ane temanAM netro lAla bane che! AvuM Aje Thera Thera jovA maLe che. ApaNe mULa vAta upara pAchA AvIe. jJAna prAptino hetu nakkI karyA pachI, e jJAna meLavavAno mArga ApaNane icchita dhyeya para pahoMcADI zake tema che ke nahi, e jJAna sAcuM che ke khoTuM, e vAta Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mA anekaMta ane svAsvAda nakkI karyA sivAya eka kadama paNa ApaNAthI uThAvI zakAya nahi. parantu, A nakkI karavAnuM kAma saheluM nathI. ati kaThIna che. jayAM najara karo tyAM loko jJAnanI dukAno mAMDIne beThelA dekhAya che. "ahIM Avo, amArI pAse ja sAcuM jJAna che, bIje badhe khoTuM che' evA pATiyAM ThekaThekANe laTakatAM dekhAya che, kyAM javuM? konI pAse javuM? - "sudeva, sugurU ane sudharma," A traNa zabdo upara jaNAvI e paristhitine kAraNe ja Avazyaka banyA che, Dagalo sIvaDAvavo hoya tyAre "sAro darajI' ApaNe zodhIe chIe. paraMtu, kApaDanI jAta jo sArI nA hoya, to e "sAro darajI keTalI madada karI zakaze? kaMtAna laIne darajI pAse jaie ane kahIe ke "Dagalo sIvI Ape to te ApaNane zuM javAba Apaze? evI ja rIte, sArUM kApaDa laIne ApaNe koI mocI pAse jaie ane "Dagalo banAvI Apa' ema kahIe to zuM thAya? . phalita e thAya che ke ApaNI potAnI jijJAsA vRttine ApaNe nirmaLa ane ahaMbhAvathI rahita jo nahi banAvIe, to, deva, gurU ke, dharma ApaNane keTalI madada karI zakaze? temAMya jyAre, sudeva, sugurU ane sudharma mAtra amArI ja pAse che evAM pATiyAM ThekaThekANe lAgelAM ApaNe joie; tyAre, emAM 'su koNa ane ku koNa, e zI rIte nakkI karI zakAze? "khuzAmata khudAne paNa pyArI che evuM eka kathana che. mANasanI badhI tejasvitAo khuzAmata pAse gauNa banI jAya che. "tame bahu sArA mANasa cho evuM ApaNane jeo vAraMvAra kahe te mANasone ApaNe sArA gaNIe chIe. ApaNI prazaMsA karanArAo ApaNane game che. AvI ja rIte, "tame dharmapriya cho, tame dharmAnurAgI cho, tamArAmAM uMcA prakAranI yogyatA che evuM ApaNane kahenArA gurU paNa ApaNane gamI jAya che. pachI, e gurU je mArga ApaNane batAve che, te mArga paNa ApaNane sAro ane sAco lAge che. A vAta uparathI bodha e levAno che, ke khuzAmatapriyatAne ane ahaMbhAvane dUra karIne pachI ja ApaNe sudeva, sugurU, sudharma ane sAcA (samyagu) jJAnanI zodha karavA nIkaLavuM joie. * syAdvAda siddhAMta vaDe sajaja thaelA anekAMtavAdane samajavAno ApaNe prayatna karIzuM to sAcuM jJAna zuM ane e meLavavAno sAco mArga kyo e samajavAmAM ApaNane ghaNI madada maLaze. A tattvavijJAnane jJAna vize zuM kahevAnuM che te ApaNe . have joIe. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca jJAna jaina tattvavettAoe jJAnanA be mukhya vibhAgo pADyA che. (1) samyag (eTale sAcuM) jJAna. (2) mithyA (eTale khoTuM) jJAna. sambaMg jJAnanA temaNe pAMca vibhAgo pADyA che. (1) mati jJAna. (2) zruta jJAna. (3) avidha jJAna. (4) mana:paryava jJAna. (5) kevaLa jJAna. mithyA jJAnanA emaNe traNa prakAra batAvyA che. (1) mati ajJAna, (2) zruta ajJAna. (3) vibhaMga jJAna. A ajJAnane viparIta jJAna paNa kahevAmAM Ave che. 161 samyag ane mithyA jJAnanA bIjA prakAro to aneka che. ApaNe sAcA jJAna sAthe kAma che; eTale samyag jJAnanA pAMca mukhya prakArone ApaNe tapAsIe. 1. mati jJAna H IMdriyo ane mana vaDe je jJAna ApaNane prApta thAya che, thai zake che, tene mati jJAna kahevAmAM Ave che. 2. zruta jJAna H zabdanA AdhAra para je jJAna ekalA mana dvArA prApta thAya tene zruta jJAna kahevAmAM Ave che. 3. avadhi jJAna : iMdriyo ane mana vigere koi paNa mAdhyamanI sahAyatA vinA ja, dravya, kSetra ane kALanI apekSAonI maryAdAmAM je rUpI (sAkAra) padArthonuM, jJAna AtmAne sAkSAt thAya tene avidha jJAna kahe che. 4. mana:paryava jJAna : aDhI dvIpamAM rahela saMjJIpaMcendriya jIvonA manane je sAkSAt dekhADe te manaHparyaMva jJAna kahevAya che. AmAM paNa iMdriyo ane mananI sahAyatAnI jarUra nathI. saraLa arthamAM iMdriyo ane mananI sahAyatA vinA ja; manodravyanuM eTale bIjAonA manamAM paDelI ane bharelI vAtonuM je jJAna AtmAne sAkSAt thAya te manaHmaryava jJAna. 5. kevaLa jJAna * iMdriyo ane mananI sahAyatA vinA ja, rUpI, arUpI, (sAkAra ane nirAkAra), sUkSma ane sthULa vigere sarva kALanA sarva padArthonuM sarvadarzI ane saMpUrNa jJAna jyAre prApta thAya che, tyAre tene 'kevaLa jJAna' kahevAmAM Ave che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1625 99 anekAMta ane syAdvAdaza A pUrNa jJAna che ane e jemane prApta thAya che temane 'sarvajJa' athavA 'kevaLI' kahevAmAM Ave che. A kevaLa jJAnane aMgrejImAM omniscience kahe che, e jJAna jemane prApta thayuM hoya temane e bhASAmAM omniscient tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. AtmAnuM pUrNa jJAna rUpI je 'sva-svarUpa' che, te AmAM saMpUrNapaNe pragaTa thAya che. A phakta 'Atma jJAna' nathI, samagra brahmAMDa ane enI tamAma racanAone AvarI letuM A pUrNa pUrNa pUrNa jJAna che. A pAMcamAnA prathama be jJAna, 'mati ane zruta,' parokSa jJAna che kema ke, iMdriyo ane mana rUpI mAdhyamanI-Medium nI-emAM jarUra paDe che. chellA traNa, 'avadhi, mana:paryava ane kevaLa jJAna' pratyakSa jJAna kahevAya che; kema ke emAM koI paNa prakAranA mAdhyama vinA, AtmAne potAne sAkSAt-pratyakSa-e jJAna prApta thAya che. pAchaLa ApaNe cAra pramANanI vicAraNA karI tyAre iMdriyo ane mana dvArA thatA bodhane ApaNe 'pratyakSa' pramANa gaNAvyuM hatuM. mati ane zruta e baMne jJAna iMdriyo tathA mananI sahAyatAthI thAya che ema ahIM jaNAvyuM che, ema chatAM, ahI ApaNe ene 'parokSa jJAna' kahIe chIe. A je bheda-virodhI kathana-jaNAya che tenuM kAraNa e che ke vyahArika ane AdhyAtmika bAbatomAM bheda che, vyavahAramAM iMdriyothI thatA jJAnane ApaNe, parokSa kahevAne badale pratyakSa kahIe chIe. paraMtu AdhyAtmika kSetramAM, uMcI bhUmikA upara, paristhiti palaTAya che. vyavahAramAM ApaNe phakta iMdriyo ane manano Azraya laine ja cAlavAnuM hoya che. AdhyAtmika vikAsanA pradezamAM iMdriyo ane manane vegaLA mUkIne, emanA upara saMpUrNa kAbu meLavIne, AtmatattvanA zuddha svarUpane pragaTa karavAnI vAta Ave che. eTale, jaina tattvavettAoe, eka tarapha iMdriyo ane mana, tathA bIjI tarapha AtmA, evI be judI judI apekSAe pratyakSa pramANanA be vibhAga pADyA che, ene 'sAMvyavahArika pratyakSa' ane 'pAramArthika pratyakSa' ema teo kahe che. iMdrIyo ane mana dvArA thatuM jJAna AdhyAtmika kSetramAM parokSa gaNAyuM che. paraMtu vyavahArika kSetramAM ene pratyakSa eTale 'sAMvyavahArika pratyakSa' gaNavAmAM AvyuM che. jyAre AdhyAtmika kSetramAM jene 'pratyakSa jJAna' kahe che tene 'pAramArthika pratyakSa' gaNavAmAM AvyuM che. iMdriyo ane mananI sahAyatA vinA je jJAna pragaTa thAya che, prApta thAya che, te ja sAcuM pratyakSa jJAna che; kema ke, AtmAno potAno e sahaja guNa che ane jyAre iMdriyo tathA mana ItyAdi mAdhyamanI sahAyatA vinA ja e jJAna AtmAmAM sAkSAt (pragaTa) thAya tyAre e jJAna ja sAcuM pratyakSa pramANa bane che. pramANa zAstramAM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM pAMca jJAna 163 ene pAramArthika pratyakSa kahe che. A arthamAM, mati ane zrata e be 'parokSa jJAna che. avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnane ApaNe ahIM pratyakSa jJAna' gaNAvyA. paNa, emAMya be vibhAga che. avadhijJAna tathA mana:-paryava jJAnane deza pratyakSa' athavA aMza pratyakSa kahe che. kevaLajJAnane 'sakala pratyakSa athavA 'pUrNa pratyakSa kahe che. - kevaLajJAna, 'rUpI, arUpI dhULa, sUkSma ityAdi sarva padArthone sarva dravyane, sarva kALe ane sarva paryAyothI jANe che; eTale ene "sakala pratyakSa' kahyuM. avadhijJAna ane mana:paryava jJAna sarva padArthone ane sarva paryAyone jANatA nathI; kevaLajJAnanI apekSAe e be jJAna apUrNa che. eTalA mATe, ane deza pratyakSa' eTale 'maryAdita pratyakSa' kahyA che. paraMtu tethI eno artha evo nathI thato, ke e be jJAna ochAM nirmaLa yA ochA mahatvavALAM che. mati ane zrutajJAnanI apekSAe avadhi ane mana:paryava jJAna e jJAnanI ghaNI uMcI sthiti batAve che. AjakAla jene Atma sAkSAtkAra, jIvanamukti' vigere zabdothI oLakhavAmAM Ave che, e sthiti to prAyaH matijJAnanI avasthA che.mananI zaktione khIlavIne amuka cokkasa vikAsa sAdhI zakAya che. ane vilakSaNa pariNAmo tethI lAvI zakAya che. A rIte thatA mAnasIka zaktinA vikAsamAM prApta thatA koI koI anubhavone * keTalAka loko AtmasAkSAtkAra' gaNe che.paraMtu, vAstavamAM A mati jJAnanI avasthA che; eTale, AdhyAtmika vikAsanI e to mAtra eka prAthamika bhUmikA ja che. AmAM - mithyA jJAnane paNa avakAza che. mANasanuM mana, e eka virATa viSaya che. mananI zakti amaryAdita che. mana uparanA kAbu ane niyaMtraNa dvArA ghaNu ghaNu jANI ane samajI zakAya che. manane . potAnI AMkho, potAnA kAna,potAnuM nAka,potAnI jIbha ane potAnI tvacA soya che. A badhuM sukSma hoya che, eTale, indriyagamya nathI. judA judA, yogo, bhakti Adi ekAgratAne prApta karAvatA bhinna bhinna mArgo dvArA mananI zaktino amaryAdita vikAsa sAdhI zakAya che. carma cakSuonI sahAyatA vinA,AkAra tathA svarUpane, mana jANI zake che. kAnanI sahAyatA vinA, dUra dUra thatI vAtacItane mana sAMbhaLI zake che.gaMdha ane sparzane paNa, te te indriyonI sahAyatA vinA mana anubhavI zake che. bIjA mANasonA manamAM cAlatA vicArone paNa mane vAMcI zake che. mananI A addabhUta zaktino vikAsa karanAra mANasa, kyAreka, A vizvamAM saheje 'mahAtmA' banI jAya che. AvA zaktizALI mahAnubhAvanI AsapAsa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 anekAMta ane syAdvAda mANI bhaktamaMDaLa jhapATAbaMdha jAmI jAya che. dunyavI sukho mATenI sAmAnya loka samUhanI kAmanA , AvA mahAtmAono AtmavikAsano mArga rUdhIne besI jAya, temAM navAI zuM? pote prApta karelI siddhi aMhenA ahaMbhAva janita saMbhramathI, AvA mahAtmAo paNa, kyAreka dharma pravartaka" thI mAMDIne te "svayaMzaMbhu, svayaMsiddha, hAjara ImAma ane bhagavAna' sudhInAM birUdomAM aTavAI jAya che. e bhramaNAmAM jeo aTavAya nahi, aTavAyA hoya to chUTe ane manane choDIne zuddha AtmAnA kSetramAM praveza meLavavA jeo kAryasAdhaka bane, temane mATe ja AgaLa vadhavAno ane kevaLajJAnanI ucca bhUmikA sudhI pahoMcavAno mArga khullo thAya che. bAkInA badhA bhavATavImAM pharyA ja kare che. A vAtajo jhaTa samajAI jAya to sudeva, sugurU ane sudharmane samajavAmAM ane meLavavAmAM khuba sahAyatA maLe. bhautika kAmanAo ane dunyavI lolupatAomAMthI ApaNe eka kSaNavAra paNa jo mukta na thaI sakIe, to pachI, pelA badhA kahevAtA ane vaLI koI koI thaI beThelA mahAtmAomAM ApaNe sAkSata bhagavAnanAM darzana thAya temAM navAI zuM? paraMtu, AMdhyAtmika dRSTithI, mana dvArA thatuM jJAna e uparokSa jJAna che ane sATI rAhabarI - doravaNI - jemane pratyakSa jJAna prApta thayuM hoya teo ja ApI zake. ATalI vAta jo ApaNe samajI laIe to pachI camatkArothI ane camatkAra mAtaDothI ApaNe aMjAI jaIzuM nahi, ApaNe tethI lobhAIzuM paNa nahi. - eka bIjI vAta paNa yAda rAkhavA jevI che. AdhyAtmika kSetramAM paNa, mati ane zrutajJAnamAM mithyA athavA viparIta jJAnano saMbhava rahelo ja che. mana game teTaluM zaktizALI bane, te chatAM te "ajJAnI' rahe, e vAta nizcitaraNe zakya che. agAu je viparIta jJAna batAvyAM che temAM "mati ajJAna tathA zruta ajJAna" e beno ullekha ApaNe karelo ja che. zruta jJAna e samyagu (sAcuM) hoya, to tyAMthI AtmAnA kSetramAM, pratyakSa jJAnamAM, praveza karavAnI taka maLe che. paraMtu, jo e mithyA viparIta hoya, to tyAMthI vikAsane badale avanati zarU thAya che. sAghelo vikAsa gumAvI devAya che ane pAchA, jyAM hatA tyAM tethI pakaTAI paDAya che. A vAta khUba samajavA jevI che. " camatkAra karI batAvavAnI manuSyanI mananI zakti, e AtmA vikAsanuM sAdhana nathI. AdhyAtmika sAdhanA karatAM karatAM, je vikAsa kramamAMthI ApaNe pasAra thavAnuM hoya che, temAM mananI zaktinuM khIlavuM ane AvAtevA koI camatkAro karI batAvavAnI sthitimAM AvavuM, e svAbhivika che. phaLaphula jhADanA vikAsakramamAM je Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma pAMca jJAna svAbhAvika avasthAo rahelI che, evI ja A paNa eka avasthA athavA avasthAo che. e dhyeya nathI. Atma muktinuM sAdhana paNa e nathI. e to chetaranArI, ThagArI ane pralobhanakArI avasthA che. tyAM ja aTakyA, to pachI ApaNuM AvI - ja banyuM. A vAta zI rIte samajAya? agAu ApaNe je evuM vidhAna karyuM che, ke jJAnakriyAbhyAM jJAnam' e vAtanuM tAtparya jo ApaNe barAbara samajI laIe to e vAta pUrNapaNe samajI zakAya. sadUdharma ane sadUgurUnuM AlaMbana ApaNe levuM paDe che enuM Aja kAraNa che. e AlaMbana levA mATe je vivekarUpI jJAnanI ApaNane jarUra paDe che, te jJAna, sAcA jJAna mATeno te sAco mArga, ApaNane jaina tattvavijJAna-anekAMtavAda ane syAdvAda batAve che. ame kahIe chIe mATe mAnI lo evI, "bAbAvAkya pramANa jevI A vAta nathI. yogya avalaMbana dvArA eno prayoga ApaNe pote karIe chIe. eno anubhava paNa ApaNe karI zakIe chIe. jeno anubhava ApaNane thAya, teja sAcuM jJAna che. A anubhava parokSa nahi, paNa pratyakSa thavo joIe. Indriyo ane mananI sahAyatA dvArA je anubhava ApaNe karIe chIe, te 'parokSa anubhava che; samyasAcA-mArge hoie, tyAre paNa e adhUro anubhava " che. pUrNa anubhava to, kevaLa AtmA dvArA, anya kazAyanI-koi paNa mAdhyamanIsahAyatA vinA ja thaI zake. e anubhava ja pratyakSa che; bIjo nahi. rAjakAraNamAM lokazAsana aMge,For the people, by the people and of - the people -'loko mATe, loko vaDe ane lokonuM -evuM eka vAkya che. AtmAnA kSetramAM paNa ApaNe je anubhava meLavavAno che, te paNa, "AtmA mATe, AtmA vaDe ' ane AtmAno-For the soul, by the soul and of the soul' evo hovo joie. rAjadvArI tattvajJAna- Political philosophynA ciMtaka mahAnubhAvoe pUrNa lokazAsana ane surAjya aMgenI je ucca ane udAma-Highest extreme-kalpanA karI che temAM "rAjA, rAjayakartA athavA rAjyataMtra jevuM kazuM ja hoya nahi, koI paNa prakAranI rAjayasaMsthA vinA, loko pote ja evI rItanuM ucca, pAramArthika ane Adarza jIvana jIve, tene aMtima Adarza-Final goal-gaNavAmAM Avyo che. polIsanI, lazkaranI, adAlatonI ane rAjaya nAmanI koI sattAnI jarUra ja nA paDe evuM kyAre bane? mAnava samAja samasta, mAnavatAnI 'zivamastu sarvajagataH nI bhAvanAthI vibhUSita thai jAya, svArtha ane saMkucitatAnA sthAne paramArtha ane Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 anekAMta ane svAsvAda paNa samabhAvane apanAve, tyAre ja e sthiti prApta thAya. A sthitine sAcuM ane pratyakSa lokazAsana gaNavAmAM AvyuM che-Real. Direct Democracy. Atmika kSetramAM paNa AvuM ja che. iMdriyo ane manadvArA je AtmataMtra cAlI rahyuM che, tene sthAne svayaM AtmA dvArA ja potAnuM taMtra pratyakSa svarUpe-DirectcAle ane iMdriyo tathA mana ityAdi koI taMtranI, koI adhikArI varganI, koI sattAnI ke koI mAdhyamanI AvazyakatA rahe ja nahi, e manuSyajIvana mATenuM aMtima AdhyAtmika lakSya-Final spiritual goal che. je jJAnanI zodha ApaNe karavAnI che, te jJAna prAptino ApaNo hetu paNa AtmAnI A avasthAne siddha karavAno hovo joIe. ene badale, ApaNe bhramaNAomAM ja aTavAyelA rahIe chIe. ApaNI cAre tarapha je sAcI samajaNa paDelI che, tenI tarapha ApaNuM dhyAna jatuM nathI. iMdriyo ane vAsanAonI pakaDamAM ApaNe evA to jaDabesalAka AvI gayA chIe ke je sAcuM nathI ene ApaNe sAcuM mAnIe chIe ane je sAcuM che te ApaNane bhAvatuM nathI. jaina tattvavettAoe batAvelA jJAnanAM je prakAro ApaNe ahIM joyo teno barAbara vicAra karatA samajAze ke jJAnanA je prakAro buddhigamya ane vaijJAnika che. emAM aMdha zraddhAnI ke ekAMtika vAta nathI. sAyanTIphaka leboreTarImAM jema prayogo thAya che tema AnA prayogo paNa, ApaNe ApaNA AtmAnI prayogazALAmAM karI zakIe chIe ane enI sacoTatA, sArthakatA ane siddhidAyakatA anubhavI zakIe tema chIe. jJAna aMgenI A vicAraNAmAMthI ApaNe tAraNa e kahyuM ke samyam (sAcuM) jJAna te "anubhava jJAna" che. kakSAbhede e anubhava parokSa thAya ke pratyakSa, paNa jJAna eTale "anubhava" e vAtano svIkAra to have ApaNe karavo ja paDaze. ene badale A saMsAramAM ApaNane zuM jovA maLe che? pAramArthika (AdhyAtmika) kSetramAMthI sAMvyavahArika kSetramAM pAchA AvIne ApaNe joizuM to ahiM paNa jJAna ane anubhava vacceno bheda ApaNane samajAze. vyavahAramAM ApaNe jemane "jJAnI" zabdathI saMbodhIe chIe, emAMnA moTA bhAganA loko to, "Encyclopedia-mAhitI-bhaMDAra sivAya vizeSa kaMI hotA nathI. emanI pAse je hoya che, te jJAna nahi paNa mAtra mAhitI-Information hoya che; ane te paNa, pustaka rUpe pragaTa karavAmAM AvelA-Encyclopedia mAhitI graMthanI sarakhAmaNImAM alpa, ati alpa hoya che. "jJAna" nAmathI oLakhAtI ghaNI badhI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna A pAMca jJAna mAhitI ApaNe ekaThI karIe ane pachI tene amalamAM-AcaraNamAM mUkavA rUpI kriyA bAbatamAM jo moTuM mIMDuM rAkhIe to ApaNI e badhI mahenatathI ApaNane potAne phAyado zuM? kazo ja nahi. eTalA mATe ja sapurUSo kahI gayA che ke vyavahAramAM jene jJAna mAnavAmAM Ave che, te jJAnanA "siMdhu" karatAM "anubhava biMdu" vadhAre mahAnuM che." eTale, je jJAnanI pasaMdagI ApaNe ApaNA hetunI siddhi arthe karavAnI che, te jJAna, ApaNane pratyakSa anubhava' tarapha dorI jAya tevuM sAcuM samyagahovuM joIe. e jJAna prApti tarapha dorI jatA mArgonI pasaMdagI karavAmAM paNa ApaNe sAcA mArganuM avalaMbana levuM joIe. ApaNo hetu paNa vizuddha udAtta ane pAramArthika hovo joIe. vivekapUrvaka vicAratAM have samajAze ke : sAcuM jJAna eTale 'anekAMta tattvavijJAna." sAco mArga eTale "syAdvAda." sAco hetu eTale "AtmAnA svasvarUpano pratyakSa anubhava." Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 anekaMta ane syAdvAda ja karma e kriyAvAcaka, kriyAsUcaka, kriyAdarzaka zabda che. karma eTale gatimAM jema kriyA che tema sthitimAM paNa kriyA che. A kriyAnA be prakAra kahyA che. (1) dravyakriyA. (2) bhAva-kriyA. AmAM, Indrayo tathA zarIra dvArA je kriyA thAya che tene dravya-kriyA kahe che, ApaNe ene bAhya kriyA' paNa kahI zakIzuM. mana dvArA je kriyA thAya che, je kaMI saMkalpavikalpa, sArAmAThA vicAro, prema (rAga) tathA tiraskAra (dviSa) ityAdi je kriyA thAya che te bhAvakriyA che. ApaNe ene "AMtarika kriyA' ema kahI zakIzuM. have, A karma viSe, raste cAlatA koI paNa sAmAnya mANasane ubho rAkhIne ApaNe pUchIzuM to te eno javAba Apaze ke "ApaNA vaDe je kaMI kArya thAya te karma," thoDIka samajaNavALo mANasa javAba Apaze ke "karo tevuM pAmo, karo te karma ane pAmo te phaLa." Ama, karma viSenI vyavahArika samajaNa to sarvasAmAnya ane vizvavyApA che; paraMtu, karma viSenI zAstrIya samajaNano jagatamAM purato pracAra nathI, purato khyAla nathI. tattvajJAnanI samajaNa mujaba, "karma e koI kriyA athavA pravRttinA saMskA mAtra nathI. karma eka vastu che. e dravyabhUta vastu che. enA potAnAM pudgalo hoya che. A pudgalone karmavargaNAnAM pudgalo kahevAmAM Ave che." - mana, vacana ane kAyA dvArA ApaNe je kaMI kAryo karIe chIe ane jIvanI pravRtti mAnavAmAM AvI che. AtmAnI A pravRttithI karmanAM pulo kheMcAI Ave che ane tene vaLage-coTe che, A karmavargaNAnA pudgalo, lokAkAzamAM eTa sarvatra bharelA paDyAM che. A pudgalo jyAre AtmAne vaLage che tyAre, temanuM te vaLagavuM, te "karmabaMdhana' nAmathI oLakhAya che. eTale, tattvajJAnanI dRSTithI, kriyA dvArA nipajatuM pudgala vizeSanI racanA kArya te karma. A kriyAmAM, mana, vacana ane kAyA dvArA thatI kriyA uparAMta AtmAna mithyAtva avirati kaSAyanI kriyAno samAveza thAya che. mana, vANI ane zarIranI kriyAonA prakAra anusAra karmanA pudgala kheMcAIne Ave che, baMdhAya che ane AtmAne-jIvane vaLage che. A rIte kArya atha kriyA dvArA kheMcAI AvatAM ane AtmAne coMTatA pudgalonA samUhane zAstrI paribhASAmAM karma' kahevAmAM Ave che. AmAMya pAchA dravya" ane "bhAva" evA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rma 169 prakAra che. jIvabaddha kArmika puddagalone 'dravyakarma' kahevAmAM Ave che ane jIvanA rAga, dveSa ityAdi guNasvabhAvAtmaka pariNAmane 'bhAvakarma' kahevAmAM Ave che. A baMne prakAranAM karmone paraspara kAryakAraNabhAva saMbaMdha che. bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI bhAvakarmanI pravRtti thAya che. A karma rUpI kriyA anAdi kALathI cAlatI AvI che; anaMta kALa sudhI cAlyA karavAnI che. jene ApaNe jIvana kahIe chIe, te paNa eka kriyA ja che. e dRSTithI jIvana paNa eka karma che. AtmA viSe, tatvajJAnIoe eka ja AtmAnA je be svarUpo batAvyAM che, temAM 'mukta AtmA' ane 'karmabaddha AtmA' evAM be svarUpo kahyAM che. ahiM, je 'mukta' zabda vAparyo che, eno artha 'karmamukta' ema samajavAnuM che. AtmA sAtheno 'karmano saMbaMdha paNa anAdi che, jagatanA anAdi-anaMta astitvanI apekSAe, karmano AtmA sAtheno saMbaMdha paNa anAdi-anaMta che, ema kahI zakAya. paraMtu, AtmAne lAgevaLage che, tyAM sudhI, karma sAtheno eno saMbaMdha anaMta nathI, sAnta che.tamAma karmano kSaya karIne AtmA jayA2e 'mukta' bane che, tyAre, te AtmAno karma sAtheno saMbaMdha pUro thAya che. Ano, bIjo tarkazuddha Logical artha e thayo ke jyAM sudhI tamAma karmono kSaya thato nathI, tyAM sudhI AtmA 'mukta' thato nathI. eTale, koi paNa zarI2mAM, karmathI azuddha athavA baddha banIne jyAM sudhI AtmA paribhramaNa karato hoya, tyAM sudhI, e karma karato ja rahe che. e karmone pariNAme ja ene janmavuM, jIvavuM, mRtyu pAmavuM, pharIthI janma levo ane jAtajAta ne bhAtabhAtanAM zarIromAM purAi rahIne, corAzI lakSa yonimAM, svarga, pRthvI ane naraka vacce, AMTApherA karavA paDe che. pAchaLanA pAMca kAraNavALA prakaraNamAM, A 'karma' ne kAryanA eka kAraNa svarUpe ApaNe joyuM che. AtmAnA sAMsArika paryAyone, zarIrane, rAgadveSane ane sukhadu:khane lAgevaLage che, tyAM sudhI, A 'karma' e eka pradhAna kAraNa che. ApaNI AMkho vaDe A 'karma' ne kAryanA eka kAraNa svarUpe ApaNe joyuM che. AtmAnA sAMsArika paryAyone, zarIrane, rAgadveSane ane sukhaduHkhane lAgevaLage che, tyAM sudhI, A 'karma' e eka pradhAna kAraNa che. ApaNI AMkho vaDe A 'karma' ne ApaNe joi zakatA nathI. ema chatAM, agAu jaNAvyA mujaba, karma eka pudgala che. pudgala eTale, rUpI sAkAra. paraMtu A rUpa ati sUkSma hovAthI te indriyagamya nathI. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170) anekAMta ane syAdvAda , samagra vizvanI racanAnA AdhAra rUpa je cha dravyo jaina tattvajJAnIoe batAvyAM che, temAM pudgala paNa eka dravya (padArtha - Substance ) che. ema jaNAvyuM che, atyaMta sUkSma evA aNuparamANuono samUha A pudgala dravyamAM AvI jAya che. A dravya paNa, paraspara virodhI evA aneka guNadharma dharAve che. Adhunika vijJAne, bArIkamAM bArIka paramANune jovA mATe je adyatana sAdhano banAvyAM che, te haju sUkSma ane sUkSmatama paramANuo sudhI pahoMcyA nathI, A karma paNa, ati sUkSma-sUkSmAtisUkSma paramANuono eka samUha che. anya aNuparamANuonI jema, e paNa, chUTA paDavAnA ane joDAI javAnA svabhAvavALo che. bhautika vijJAna pAse A jANavAnAM ke jovAnAM sAdhano nathI. eka samaya hato, jayAre AvuM badhuM mAnavAnI vijJAnapremIo nA pADatA hatA. paraMtu, Aje have teo nA pADatA nathI. jaina tatvavettAoe hajAro lAkho varSa pahelAMthI kaheluM che "zabda' e paNa . pugalono eka samUha che. eka samaye A vAta vijJAnavAdIo svIkAratA nahotA. grAmophonanI rekarDamAM zabdane bAMdhavAnI jyAre zodha thaI tyAre A vAta AkhA jagate kabUla karI. tAra-doraDAMnI madada vinA, vAyaralesathI, binatArI saMdezAonI Apale jyArathI zarU thaI, tyArathI vijJAnanA kSetramAM eka krAMtikArI saMzodhana-yuga zarU thayo. muMbaImAM ApaNe je bolIe te havAnA mojA upara svArI karIne AkhA jagatamAM, eka kSaNavAramAM pharI vaLe che ane hajAro mAIla dUra, vaijJAnika sAdhano vaDe bIjA loko e sAMbhaLI zake che. A vAtanA anubhava pachI, sUkSmAtisUkSma paramANurUpI pudgalo zabdamAM vidyamAna che. e jaina darzananI vAta saue kabUla rAkhI che. e ja rIte, karma e paNa pulagono samUha che, Substance che. A vAta Aje bhale vaijJAnika varga kabUla na rAkhe, e eka siddha hakIkata che ane eno svIkAra, vicArakone vahelo ke moDo, thayA vinA rahevAno ja nathI. jaina tattvajJAnamAM, "vicAra" ne paNa pudgala-substance-mAnavAmAM Ave che. zuddha tAtvika rIte, vicAra' e mananAM sUkSma pudgalonI kriyA che. bhASaNa e jema zabda pugalanI kriyA che tema vicAro dvArA manamAM thatI kriyA paNa, manovargaNA nAmathI oLakhAtAM pudgalonI kriyA che. bhAva-kriyA mana dvArA thAya che, emAM vicAranuM prAdhAnya che. manamAM paNa 'bhAvamana' ane 'dravya-mana' evA be vibhAga che. ahi vicAra 'dravya-mana' sAthe saMbaMdha Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharAve che, bhAva-mana sAthe nahi. dravya-mana pudgala svarUpa che, bhAva-mana jIvano adhyavasAya che, lAgaNI che. A pula zabdano sIdho sAdo artha karavo hoya to ema kahI zakAya ke je 'pUraNa ane galana eTale bhegA thaI zake ane chUTAM paDI zake tathA jene rUpa, rasa, gaMdha ane sparza ityAdi guNo hoya te "pudgala'. ' - narI AMkhe joI zakAya yA prayogazALAmAM mAnavakRta sAdhano dvArA jenuM nirIkSaNa thai zake e ja pudgala, ema jo ApaNe mAnI laie, to mAnavInI saMzodhana vRttino aMta ja AvI jAya; mANase je joyuM che te sivAya bIjuM kazuM ja nathI ema mAnavuM paDe. AvuM mAnavA ApaNe taiyAra nathI. koI paNa samajadAra mANasa evuM mAnavA taiyAra nahi thAya. Aja sudhI vijJAne je zodhakhoLo karI che, je navuM navuM saMzodhana hajI thai rahyuM che ane je avanavA prayogo cAlI rahyA che, e badhAmAMthI phaLasvarUpa, dIvA jevI spaSTa eka hakIkata ApaNI pAse Ave che. "haju ghaNuM ghaNuM jANavAnuM bAkI che" evI spaSTa ane nizcita vAta, e badhAmAMthI ApaNane jANavA maLe che. Adhunika vijJAnaprayogomAMthI evI ja eka bIjI, vadhAre mahatvanI vAta paNa ApaNane jaNavA maLe che. A vAta e che ke "navI navI zodho dvArA je badhuM avanavuM pariNAma ApaNI samakSa raju karavAmAM AvyuM che, temAM 'navuM kazuM ja nathI." AtmajJAnIoe ane kevaLajJAnI bhagavaMtoe A jagatanA svarUpa viSe hajArolAkho varSa pahelAM je bhAkhyuM hatuM, kahyuM hatuM, zAstragraMthomAM lakhAI lakhAIne je ApaNI pAse AvyuM hatuM, emAM nA hoya evI koI paNa navI vAta ApaNe jANI nathI, plAsTIka ane bekelAITa jevA padArthonI banAvaTo hajAro varSa pahelAMnI daTAI gaelI saMskRtino khyAla ApatAM tAjetaramAM khodI kADhavAmAM AvelAM prAcIna nagaronA avazeSomAM jovA maLe che. A vAta batAvavA pAchaLa Adhunika vijJAnazAstrane upAlaMbha ApavAno hetuM nathI. vartamAna vizvamAM vaijJAnika saMzodhanonuM mahatva jevuM tevuM nathI. emaNe je zodhyuM, batAvyuM ane haju zodhI rahyA che te pAchaLa kAma karI rahela buddhizakti mATe teo ApaNA hArdika abhinaMdanane pAtra che. emanI rIte, vaijJAniko paNa jagatanA ucca koTinA upakAraka AtmAo che. alabatta, mAnavasaMhAranAM sAdhanone zodhanArA purUSo tarapha ApaNe upakArakabhAvathI joI zakIzuM nahi. vIsamI sadImAM kaho athavA sarva kALa mATe kaho, vaijJAnika saMzodhano mAnavanI buddhizaktinI tavArikhamAM caLakatAM tArA samA che, ane e vAtano InkAra karI zakAya nahi. aphasosa mAtra eTalo ja Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172, mArA anekAMta ane syAdvAda mane thAya che ke kSaNika ane nAzavaMta sukhanI zodha karavAne badale parama ane zAzvata sukhanI zodhamAM mAnavInI buddhi kAme lAgI hota, to mAnavasamAjanA astitva mATe bhaya ubho karatAM bihAmaNAM ne DarAmaNAM sAdhanone badale paramaAnaMda pramodakAraka divya sAdhano vaDe jagata raLiyAmaNuM banyuM hota. A vaijJAnikonI zodha karavAnI paddhati viSe jANavAnuM ghaNuM rasaprada thai paDaze. sAmAnya rIte be prakAranI dhAraNAo (Assumptions)karIne kAmanI zarUAta karavAmAM Ave che. eka dhAraNA, 'amuka vastu AvI che evuM mAnIne ane bIjI dhAraNA, A vastu AvI nathI' ema mAnIne karavAmAM Ave che. manane raMjana kare evI eka vAta to AmAM e che ke keTalIka bAbato che" evI zraddhAmAMthI nahi paNa "nathI' evI azraddhAmAMthI pragaTa thaI che "nathI" ema bitAvavA jatAM che' ema puravAra thaI gayuM che. "nathI" ema mAnIne besI rahevAne badale, "nathI ja' evuM puravAra karavAnA prayatno karavA jatA, e "che evuM nakkI . thaI gayuM che. I.sa. 1492 mAM kolaMbase amerikA khaMDa zodhI kADhyo tyAre te hiMdustAna pahoMcavAno samudramArga zodhavA nIkaLyo hato. hiMdustAna, te vakhate yuropanI prajAo mATe ajANyo pradeza nahoto. bhArata AvavAnA jamIna mArganI mAhitI temane hatI ja ane hiMdustAna sAthe te vakhate vyApAra vinimaya paNa cAlato hato, jayAre, te vakhate, pazcima goLArdha viSe koIne mAhitI nahotI. . kolaMbasa zodhavA nIkaLyo hiMdustAna ane eNe zodhI kADhyo amerikA khaMDa! A baMne goLArdhamAM vasatI prajAonuM paraspara saMparkamAM AvavAnuM prArabdha (karma) jAgyuM, kALa paripakava banyo, kolaMbasane nimitta banAvato purUSArtha, manuSyanI zodhana vRttinA bhAvathI sajja banyo ane bhavitavyatA ane pUrvane badale pazcima dizAmAM ghasaDIne laI gaI! pAMce pAMca kAraNonI subhaga asarakArakatAnuM A kevuM sarasa dRSTAMta che! kolaMbasanA daSTAMtamAMthI phalita e thAya che ke saMzodhana mATe zubha niSThAthI prayAsa karanArA purUSArthIo anya cAra kAraNanI apekSAone AdhIna rahIne kaMine kaMi prApta to avazya kare ja che; hiMdustAna nahi, to amerikA, kolaso zodhatAM zodhatAM kyAreka hIrA prApta thavAno saMbhava paNa kharo. mAnavInI jijJAsAvRtti paNa kevI adbhuta che? kazuMka che athavA hovuM joie. ema mAnIne te purUSArtha kare che; kazuMka nathI ema mAnIne, 'te tevuM nathI ja' evuM puravAra karavA paNa te purUSArtha kare che ! Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rma 173 'sAyansa' (vijJAna)nA badhA vidyArthIo A vAta jANe che. emanI prayogazALAmAM 'nathI' ema mAnIne keTalAka prayogo teo kare che ane pachI te 'che' evA nirNaya upara teo Ave che. vijJAnanA vidyArthIo jayAre Practicals-prayogo. temanI leboreTarImAM kare che tyAre je judI judI paddhatio ajamAve che, temAMno eka namuno A rahyo :- eka vidyArthI 'kAgaLa' hAthamAM le che, pachI, 'A kAgaLa nathI' ema mAnIne eno prayoga te cAlu kare che. vizleSaNa-Analysis-karatAM karatAM e prayoga jyAre pUro thAya che, tyAre eno nirNaya-Conclusion-e Ave che ke 'A kAgaLa che.' zarUAtamAM 'nathI' evI dhAraNA-Assumption- teo kare che. prayogane aMte e dhAraNA khoTI hatI evuM teo nakkI kare che. ahIM 'kAgaLa' nI je vAta lakhI che e mAtra daSTAMta puratI che. A rIte 'che' athavA 'nathI' ema mAnIne prayogo karanAra koine koi pariNAma to lAve ja che. niSphaLatA e paNa eka pariNAma che ane parama purUSArthI mANaso mATe saphaLatAnI e janetA (pUrogAmI) che. eTale, vaijJAnika saMzodhana cAlatuM ja rahe evu ApaNe avazya IcchIzuM; mAtra ApaNI A icchA, mAnava kalyANanI bhAvanAne anurUpa haze eno khulAso karavAnI kazI jarUra che? A vizvamAM je arUpI atIndriya sUkSma (Invisible) padArtho che, te badhAnI samajaNa bhautika prayogazALAo dvArA prApta thaze ke kema, e to eka prazna che. ene mATenI prayogazALA to 'Atmika-anubhava' sivAya bIjI nathI, paraMtu, je rUpIindriyagocara visible padArtho che, tenI prayogAtmaka samajUtI bhautika prayogazALAo dvArA meLavavA athAga prayatno thai rahyA che. Aje jene sUkSma kahI zakAya tevAM aNu ane paramANuM sudhI vijJAna pahoMcyuM che. e badhA rUpI (sAkAra) padArtho ja che. e rUpI padArthomAM je ati sUkSma-sUkSmAtisUkSma evAM pudgalo che, ene prayogAtmaka rIte siddha karavAnI vAta kaMi azakya nathI. karmamAM ane mananA vicAramAM je sUkSmAtisUkSma pudgalo che, e vAta mAtra zAstra pramANathI nahi, anubhava-pramANathI paNa siddha thayelI che. Adhunika vijJAnazAstrIo, 'pudgalo che' evuM mAnIne te zodhI kADhavA prayatna kare athavA, 'pudgalo nathI ja' evuM puravAra karavA mATe prayatno kare che to tethI mAnavajAtane lAbha ja thaze, evuM mAnavAmAM kazuM ayukta nathI. sAmAnya rIte, e pudgalo atyaMta sUkSma hovAne kAraNe ane indriyono te viSaya banI zake nahi, te jotAM AvA prayAso sarvAMze phaLIbhUta thavAnI zakyatA nathI. AmachatAM e mATe Adhunika Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17413 maManekAMta ane syAdvAda vijJAnIo jo mahenata kare to temAMthI kaMika ne kaMika prApta thaze tevI AzA rAkhavI asthAne nathI. zarIranAM pudgalone vijJAne kabUla rAkhyAM che, to pachI karmanAM pudgalo viSe karavAmAM AveluM saMzodhana tadna niSphaLa nahi jAya; kaMi nahi, to chevaTe e saMzodhana karanAra Atmika prayogazALA tarapha AkarSAze paNa kharA. A saMsAranI tamAma pravRttionuM, vicitratAonuM, viSamatAonuM ane vikAsa yA avanatinuM eka mahattvanuM kAraNa 'karma'che, e vAta upara to Aje kazo matabheda rahyo nathI. karmazAstra upara aneka moTA moTA graMtho lakhAyA che. keTalAka loko to, A karmanA khela upara eTalA badhA mugdha che ke saMsAranI tamAma pravRttio mATe teo, eka mAtra karmane ja kAraNa mAne che. A viSaya upara anAdi kALathI lakhAtuM AvyuM che, lakhAi rahyuM che ane lakhAtuM raheze. Ama chatAM, karma viSe je sAhitya upalabdha che, temAM, jaina dArzaniko dvArA raju thayelA sAhitya jeTaluM UMDuM, gaMbhIra ane vizALa sAhitya duniyAbharamAM kyAMya nathI. jaina vidvAnoe lakhelA 'karmagraMtho' vAMcIe to ApaNe herata pAmIe, chak thaI jaie eTalI badhI vigato temAM ApaNane jovA maLaze. karma viSenI bArIkamAM bArIka chaNAvaTa phakta jaina sAhityamAM ja maLe che. A vAtano AMje duniyAbharamAM svIkAra thayo che. karma-vijJAna viSe sUkSmAtisUkSma vivaraNa ane saMpUrNa vigato jaina sAhityamAM ja che. karmanA AtmA sAthenA saMbaMdho temaja karmanA pudgalonI agamya ane apAra lIlA e eka evaDo virATa viSaya che, ke temAM caMcupAta mAtra karavA mATe viziSTa yogyatA prApta karavI paDe. A viSayane pUrNa rIte samajAvI zake tevuM sAhitya ane ene khUba khUba sarasa rIte samajelA jaina vidvAno Aje paNa hayAta che, e, ApaNuM ane jagatanuM eka mahA saubhAgya che. 'karma' jevuM kazuMka che ane karmane kAraNe ja sukha, duHkha, samAnatA, asamAnatA vigere ghaNo moTo saMsAra cAlato rahyo che, e vAta to Aje sarvathA svIkArAi gai che. izvaravAdI mahApurUSo, 'rAma jharUkhe beThake, sabakA mujarA leta; jaisI jinakI cAkarI, vaisA unako deta;' ema jyAre kahe che tyAre teo paNa A karmanI ja vAta kare che. e padyamAMno, 'cAkarI' zabda karmano ja sUcaka che. AtmA ane karma vacceno saMbaMdha eka 'sanAtana saMgharSa' che. aMgrejImAM jene 'TUG OF WAR' virUddha dizAmAM doraDuM kheMcavAnI hariphAi-kahe che, evI eka ramata AtmA ane karma vacce anAdi kALathI ramAtI AvI che. A ramatanI kharI zarUAta, AtmA jyAre mokSa mArga mATeno purUSArtha zarU kare che, tyArathI amalamAM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che; tyAre ja khyAlamAM Ave che. - A karmano "rtA" ane "bhoktA', AtmA pote ja che. karmamAMthI mukta thavAnI zakti e paNa AtmAnI potAnI ja zakti che. sukha ane duHkhanAM tamAma saMvedanA AtmA pote ja anubhave che. enAM kAraNo paNa AtmA jANI zake che. paraMtu, jANavAnI A zakti AtmAnA potAnA ja karmo dvArA kuMThita banI gaI hoya che, jaina tattvajJAnIo jene "AvaraNIya karmo kahe che, tevA karmo dvArA, AtmA pote ja potAnI muzkelIo ubhI kare che. potAnA vikAsamAM, potAnA zuddha svarUpanA pragaTIkaraNamAM aMtarAyabhUta evAM karmo AtmA pote ja karato hoya che. enAM potAnAM karmo ja ene naDe che. eka bALakane ke janAvarane TAMkaNI bhoMkIe, to duHkhanI je cIsa paDe che, te ekalA zarIra sAthe nahi, paNa AtmA sAthe saMbaMdha dharAve che. kemake, jo eno saMbaMdha AtmA sAthe nA hoya, phakta zarIra sAthe ja hoya, to niprANa zarIramAMthI paNa evAM ja saMvedano uThavAM joIe. e uThatAM nathI. sAdhAraNa divAsaLI caMpAI jatAM mANasa bUma mArI uThe che. jyAre, smazAnamAM AkhuMya zarIra baLIne bhasma thaI jAya che, tyAre te hAlatuM cAlatuM paNa nathI, mAmulI cIsa paNa temAMthI nIkaLatI nathI. sukhaduHkhanAM tamAma saMvedano, zarIra sAthe nahi, paNa AtmA sAthe jaDa zarIramAM rahelA cetana AtmA sAthe saMbaMdha dharAve che. e vAta samajavA mATe ane samajIne kabUla karavA mATe A eka ja udAharaNa basa thaI paDe che. A vAta puravAra karavA mATe aneka udAharaNo TAMkI zakAya tema che; paraMtu Aje to e vAta sarvasvIkRta hoI vizeSa laMbANa karavAnuM anAvazyaka che. - ' AtmA caitanyasvarUpa che ane zarIra jaDasvarUpa che. karma paNa, pudgala hovAthI, zarIranA pudgalonI jema "jaDa che. zarIramAM rahelAM cetana AtmAne * bAMdhIne AvarIne, A jaDa karmapudagalo beThelAM che. e karma pudgalo - karmo-AtmAnI - bAjIne bagADavAnuM ane uMdhI vALavAnuM kAma anAdi kALathI karatAM AvyAM che. - A eka kharI gammata che. hamArI billI, hamako ja khyAla enA jevo A ghATa che. aMgrejI bhASAmAM (Frnkenstein) phrenDenTIna nAmano eka zabda che. "eka kalpita kathAmAM A nAmathI oLakhAtA eka yaMtramAnavanuM pAtra Ave che. eka mahAna vaijJAnike eka yaMtramAnava (Robot) banAvyo. vinAza karavAnI addabhUta zaktithI e yaMtramAnavane eNe sajja karyo. potAnA badhA ja duzmanone dharAzAyI banAvavAnI umedathI eNe e yaMtrasaMcAlita mAnavapUtaLuM banAvyuM hatuM. paNa pachI, aMjAma e Avyo ke pote ja sarjelA e yaMtramAnavane kAbumAM rAkhavAnuM kAma e vaijJAnika mATe Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 anekAMta ane syAdvAda azakya banI gayuM, aMtamAM, e yaMtramAnave enA sarjaka pelA vaijJAnikane ja mArI nAMkhyo ! AtmA ane karma vacceno saMbaMdha paNa prAyaH pelA vaijJAnika ane phrenDenTIna jevo che. rAga-dveSa ItyAdi kaSAyone kAraNe pote sukhI thavA ane bIjAne duHkhI karI AnaMda pAmavA, AtmA pote ja karmanA jaDa pulone potAnI tarapha kheMce che. paNa pachI, e ja pudgalo AtmAnA potAnA e ja karmo pelA yaMtramAnava. phenDenTInanI mAphaka AtmAnI zaktione haNI nAMkhe che, kuMThIta banAvI de che, hAthanA karyA haiye vAgyAM' evuM vyavahAramAM ApaNe bolIe chIe te AvI ja vAta che. pelA vaijJAnikamAM ane AtmAmAM moTo pharaka e che, ke e vaijJAnika (enI deha) marI gayo; jyAre AtmA marato nathI. marI gayA pachI pelo vaijJAnika to pelA phrenDenTInanA trAsamAMthI chUTyo; paNa, AtmA, phrenDenTInathI chUTato nathI. e jyAM jAya che, tyAM karma enI sAthe ja jAya che; athavA ema kahIe to paNa cAlaze ke AtmAne jyAM javAnI IcchA hoya che, tyAM javA devAne badale, karma ane bIjI ja jagyA para ghasaDIne laI jAya che. paraMtu,pelA vaijJAnikamAM ne AtmAmAM eka bIjo moTo taphAvata che. yaMtramAnavane banAvyA pachI, emAMthI kema chUTavuM, e vAtanI e vaijJAnikane khabara nahotI; jyAre, A karmamAMthI kema chUTavuM e vAta AtmA jANI zake che. e enuM svabhAvagata jJAna che; Inherent knowledge che. karmanA prAbalyane kAraNe emAMthI chUTI zakAtuM nathI. te vakhate paNa "AmAthI chUTI zakAya che" e vAta AtmA jANI zake che. karmanA prAbalyathI kyAreka evuM bane che, ke "AmAthI chUTavuM joIe ane chUTI zakAya che e vAtanuM AtmAne vismaraNa thaI jAya che. karyA karmo bhogavatAM bhogavatAM, saMtAI gaelI enI smRti pAchI Ave A krama, AtmA ane karma vacce cAlatA anAdi saMdharSamAM goLagoLa pharyA karato hoya che. kyAreka, AtmA jenI IcchA kare che, te prApta karI zakato nathI, prayanta karavA chatAM prApta karI zakato nathI. dAkhalA tarIke, eka ja gurUnA be ziSyo ekasarakhI mahenata karavA chatAM, eka vidvAna banI jAya che ane bIjo "Dha" rahI jAya che. A bIjAno prayatna kaMI ocho nathI hoto; chatAM, tenuM jJAna meLavI zakato nathI. ahIM, e jJAna prApta karavAmAM enuM je karma ADe Ave che, te karma mATe jaina tattvavettAoe "jJAnAvaraNIya karma" evuM nAma ApyuM che, Ama chatAM, e karma sadAkALa enI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rma 1772 ADe AvyA ja karaze tevuM banatuM nathI. AtmAnA purUSArtha u52 enI samayamaryAdAno AdhAra che. karmanuM je vargIkaraNa - Classification jaina tattvavettAoe karyuM che, temAM karmanA mULa ATha prakAra batAvyA che. enA peTA prakAro 158 che. enA peTA vibhAgo asaMkhya che. karmanA A ATha mukhya prakAromAM 'jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAna guNane Avare che, pragaTa thavA detuM nathI. sUryanI gerahAjarImAM amAvAsyAnI aMdhArI rAtrI pRthvI upara kAjaLagherI kALI cAdara bichAvIne jema besI jAya che tema, A jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnaguNane cAre taraphathI AvarIne besI jAya che. A karmanI mAtrA ochIvattI hoya che. kyAreka, te, AtmAne taddana ajJAnI mUDha banAvI deche; kyAreka enI jJAnasvarUpadazAne pragaTa karavAnI -jJAna prApta karavAnI -IcchAmAM te ochevatte aMze ADuM Ave che. A karmanAM - karmanI asaranAM-aMza ane pramANa -Degree and ratioochA vattA hoya che. e aMza ane pramANa anusAra, AtmAnA jJAnaguNane te rUMdhe che, avarodhe che. karmano bIjo mukhya prakAra darzanAvaraNIya karma' nAmathI oLakhAya che. A karma, AtmAnI darzanazaktine avarodheche. AtmAnI jAgrata avasthAne paNa avarodhe che. emAM paNa, aMza ane pramANa hoya che. karmano trIjo mukhya prakAra, 'mohanIya karma' nAmathI oLakhAya che. moha e AtmAno eka jabarajasta zatru che. AtmAnA zuddha svabhAvane te ulaTapulaTa karI nAMkhe che. duHkhanuM kAraNa hovA chatAM sukhanA bhramamAM AtmAne te nAMkhI de che, 'darzana mohanIya' ane 'cAritra mohanIya' evA be bhAga che. AnA darzana mohanIya karma AtmAnI tattvarucine roke che, tattva-atattva saMbaMdhamAM bhrama Ubhau kare che. cAritra mohanIya karma, vItarAgatAne rokI, rAga, dveSa, IrSA, vera, jhera Adi utpanna karAve che; tRSNA temaja kaluSitatAne A karma ubhA kare che. karmano cotho prakAra 'aMtarAya karma' nAmathI oLakhAya che. A karma dvArA, zubha kAryomAM aDacaNa ubhI thAya che. dAnadharma vastunI prAptimAM ane bhogopabhogamAM A karma aDacaNo ubhI kare che. A karmane kAraNe thatI aDacaNomAMthI chUTavA mATe 'aMtarAya karmanA nivAraNanI pUjA' bhaNAvavAnuM jaina sarvasAdhAraNa --Customaryche. aMtarAya karmanA nivAraNanI pUjA bhaNAvavAnA kAryanI pAchaLa AtmAno eka saMkalpa rahe che. e saMkalpa dvArA manobhAvane zuddha banAvavAnI vidhipUrvakanI kriyA, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 anekAMta ane svAhAda jaina zAstrakAroe batAvI che. manobhAvanuM vizuddhikaraNa, e pote ja, eka prakAranuM zubha karma hoI, aMtarAya karmanA viparIta prAbalyane vikherI nAMkhavAmAM te sahAyabhUta thAya che. taduparAMta ahaMtu bhakti-vItarAga paramAtmAnI bhakti ane tapa dvArA paNa A karmamAMthI mukti meLavI zakAya che. A cAra karmo, "ghAtI karmo' tarIke oLakhAya che. AtmAnA svabhAvabhUta mukhya guNono nAza karavAnI "ghAtaka zakti" A karmomAM hovAne kAraNe emane, ghAtI karmo kahevAmAM Ave che. karmanA pAMcamAM mukhya prakArane "AyuSya karma kahevAmAM Ave che. cAra gati ane corAsI lakSa yonimAM , dareka zarIrapalaTA vakhate, te te zarIramAM AtmAne keTalo kALa nirgamana karavAno che, e bAbata A "AyuSya karma dvArA nakkI thAya che. karmano chaThTho mukhya prakAra, "nAma karma kahevAya che. A karma dvArA kayA kayA zarIromAM kevI AkRtimAM kevA rUpamAM ane kevA raMgamAM AtmAne javAnuM che te bAbato. nakkI thAya che. je bhinna bhinna vastrAbhidhAna-zarIra grahaNa' AtmAne karavo paDe che, te A kAraNe hoya che. AtmAne zarIra, rUpa, raMga, Indriyo, cAla, jaza, apajaza, saubhAgya, durbhAgya, sUkSmapaNuM yA zUlapaNuM vigere je maLe che te A "nAmakarma ne AdhAre maLe che. karmano sAtamo mukhya, prakAra 'gotra karma' nA nAme oLakhAya che. ucca, nIca, madhyama adi kULamAM janma levAnuM A karmane kAraNe bane che. karmano AThamo mukhya prakAra, 'vadanIya karma' nAmathI oLakhAya che. A karma, AtmAne sukha duHkha vigere pamADe che. enA, zAtAvedanIya ane azAtAvedanIya evA be vibhAgo che. A karma paNa enA aMza tathA pramANa anusAra, AtmAne saMvedano pahoMcADe che. sukha mATe "zAtA' ane duHkha roga, vedanA mATe, "azAtA' evA be zabdo jaina tattvajJAnanA pAribhASika zabdo che. jene ApaNe bhUkha, tRSA vigere kahIe chIe te paNa AtmAnI eka azAtA vedanA ja che. A chellA cAra, karmone, "aghAtI karmo kahevAmAM Ave che. A karmo, AtmAnA mukhya guNono ghAta nathI karatA, enI gatinuM niyamana kare che. AtmA kayA kSetramAM jaze, markaTa dehadhArI banaze ke manuSya dehadhArI. janma, kaMgALa ke caMDALane tyAM leze ke dhanavAna yA vidvAnane tyAM janmaze ane AtmAne sukha tathA duHkhanA kevA kevA anubhavo thaze, kyAre zAtAmAM raheze ane kyAre azAtAmAM raheze te vigere bAbato A cAra karmo dvArA niyaMtrata thAya che. AtmAnA mukhya guNo ke svabhAva sAthe A karmone virodha nathI. e guNonA bAdhaka ke ghAtaka A karmo nathI. eTale, Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rma 179 emane 'aghAtI karmo' kahevAmAM Ave che; jo ke ADakatarI rIte, ghAtI karmone uttejana ApavAnuM kAma A karmo dvArA thAya che. karmanA A ATha mukhya prakAro, jaina darzanikoe batAvyA che. koI paNa AtmA, karmanA baMdhanamAMthI mukta thaIne jyAre mokSa pAme che, janmamaraNanA pherAmAMthI jyAre mukti meLave che, tyAre, A ATheya karmono kSaya anivArya gaNAya che. e ATheya karmonA nAza (kSaya) pachI ja AtmA siddhatvane prApta kare che. jaina tIrthaMkaro jyAre kevaLajJAna pAme che, tyAre prathama cAra ghAtI karmono kSayanAza-karyA pachI ja e sthitine pAme che. AtmAnA mULa jJAnasvarUpane rUMdhatAM e cAra karmono paripUrNa kSaya jyAre thAya che, tyAre ja AtmA, 'paramAtmA' bane che ane tyAre ja 'sarvajJatA kevaLajJAna' pragaTa thAya che. A kevaLa jJAna prApta karyA pachI, traNe lokanA jIvone bodha ApavA mATe ane samyag jJAna, samyag darzana ane samyag cAritra rUpa mokSamArganI dezanA (upadeza) ApavA mATe, tIrthaMkaro je AyuSya bhogave che, te daramiyAna, emanAM cAra AghAtI karmo emane vaLagelAM hoya che. e aghAtI karmo AtmAnA mULa svarUpane (Basic quality) bAdhaka hotAM nathI. je zarIramAM tIrthaMkarono AtmA hoya che, te zarIrane choDavAno samaya, te bhagavaMto jANatA hoya che. e samaya jyAre Ave che, tyAM sudhImAM bAkI rahelAM cAra aghAtI karmo bhogavIne tathA chedana karIne teo siddhatvane pAme che. . A tIrthaMkara bhagavaMto jyAre kevaLajJAna prApta kare che, tyAre rUpI, arUpI, sukSma ane sthULa evA tamAma padArthone ane e dareka padArthanA parasparavirodhI evA aneka guNadharmone teo AtmAvaDe pratyakSa jue che ane samaje che. enuM jJAna, teo dezanA (upadeza) dvArA jagatane Ape che. emanuM te jJAna 'sakala pratyakSa' jJAna hoya che. je kakSAe teo pahoMcyA che, te kakSAe pahoMcyA vinA, bIjA koIne A pratyakSa jJAna thaI zake nahi ema teo jANatA hoya che. upa2kA2ka bhAvathI, jagatane enuM parokSa jJAna thaI zake tevo mArga teo batAvatA jAya che. A mArga che, 'syAdvAda.' je jJAna tIrthaMkarone pratyakSa rUpe prApta thayuM, te jJAna jagatanA mAnavIone, mane, tamane, jene joItuM hoya te badhAne, dravya, kSetra, kALa, bhAva vigerenI apekSAe yogyatA mujaba prApta thaI zake che. 'syAdvAda' dvArA e jJAna meLavI zakAya che. syAdvAdanuM A savizeSa mahattva che. ema kahevAmAM Ave che ke : "kevaLajJAnI AtmA, pratyakSa svarUpe je jANe che, te badhuM ja 'syAdvAda' parokSa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mAM anekAMta ane syAdvAda pramANa svarUpe jANe che. kevaLajJAna ane syAdvAda e baMne sarvatattvaprakAza che; eka pratyakSa rUpe ane bIjAM parokSa rUpe. arthAta, syAdvAdathI tattvanuM je parokSa jJAna thAya che te kevaLajJAnathI pratyakSa thAya che." A vAta sarvathA satya che. anya darzanomAM jJAnI mAnavAmAM AvatA mahAzayoe je vAta temanA anubhava mujaba anubhavIne lakhI che, te mAnavA mATe kevaLa zraddhA sivAya bIjo koI sAdhana nathI. kevaLajJAnI bhagavaMtoe potAnA pratyakSa anubhavo dvArA joyelAM je tattvano jagatane lAbha-bodha Apyo che, te buddhigamya rIte parokSa paNe samajavA mATe eka zAstranI, eka vaijJAnika paddhatinI paNa temaNe jagatane bheTa ApI che. e paddhati che, "syAdvAda." ene jovA, jANavA ane samajavA mATe sau koIne AmaMtraNa ApaNe niHzaMka ane nisakoca ApI zakIzuM; alabata, buddhine zraddhAthI zaNagArIne pachI ja AvavuM. karmanA viSaya upara pAchA AvatA, pAchaLa ApaNe joyuM ke phrenDenTInane pedA karanAra pelo vaijJAnika to gayo. eNe pote ja sarjelA yaMtra mAnava" no to te nAza karI zakyA noha, AtmAnuM evuM nathI. karma rUpI phrenDenTInane AtmAe pote potAnA karmo dvArA taiyAra karyo che, eno vinAza kSaya -paNa AtmA karI zake che. eka khAsa noMdhavA jevI ane yAda rAkhavA jevI vAta e che, ke A kArya, AtmA jyAre manuSya rUpI zarIramAM hoya, tyAre ja karI zake che. ekendriyathI mAMDIne te tiryaMca paMcendriya sudhImAM zarIromAM AtmAnI A zakti, pUrNa paNe pragaTa thatI nathI. karmanAM AvaraNo, manuSya sivAyanA AtmAnA bhavamAM, AtmAnI te zaktine pragaTa thavA detA nathI. AthI, manuSya bhavana-manakhAdehane, lAgevaLage che tyAM sudhI, AtmAnA paribhramaNamAM prApta thatI avasthAmAM e uMcAmAM uMcI sthiti che. svarga lokamAM ke vaimAnika lokamAM deva banIne jato AtmA, potAnI mukti mATe tyAM utkRSTa udyama karI zakato nathI. janmamaraNanA pherAmAM thaI mukti meLavavA mATe e AtmAne manuSya zarIramAM AvavuM ja paDe che. manuSya zarIra sivAya AtmAno uddhAra nathI. manuSya bhavanI- mAnava dehanI A ujjavaLa bAja cheparaMtu, enI bIjI bAjo paNa che. karmane choDavA mATe, manuSya zarIra jema AtmAnuM uttamottama sAdhana che, tema, bIjI bAjuthI naraka tarapha AtmAne dorI jatI pravRttio paNa, A manuSya bhavamAM ja vadhAre thAya che. vadhAremAM vadhAre karma chedananI jema, vadhAremAM vadhAre karmabaMdhana ane karma vaccenI bhAre kahI zakAya tevI rasArasI, A manuSya dehamAM AtmA hoya, tyAre ja thAya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM karma 181 koI kadAca pUchaze ke ema kema ? manuSya bhavamAMthI ja mukti prApta karI zakAya ane bIjA koI bhavamAMthI kema na meLavI zakAya ? Ano javAba to sAdo ane saraLa che. viveka, vicAra, tyAga ane vairAgya tathA vAcAnI zakti vigere je badhI sAmagrI manuSya zarIramAM AtmA pAse che, te bIjA kayA zarIramAM che ? sarjana zakti-(Creative energy) jeTalI manuSya dehamAM che, teTalI bIjA kayA zarIramAM che ? AtmAne ane zarIrane lAge vaLage che, tyAM sudhI AtmAnuM mokSa mATenuM sarvocca vAhana - (Supreme medium) manuSya zarIra ja che. vimAna ApaNane uMce uMce AkAzamAM laI jAya che. paNa tyAM jo e tUTe, to pachI, hADakAMnI karaco paNa bhAgye ja hAtha Ave, evI sthiti AvI paDe che. e ja rIte,A manuSya bhavano sadupayoga karIne, AtmA potAnA sarvocca guNone pragaTa karI zake che; eno durUpayoga karIne, AtmA potAne mATe kharAbamAM kharAba, (Extreme worst), sthiti paNa ubhI karI zake che. manuSya sivAyanA koI paNa bhavamAM baMne taraphanA cheDAvALI sthiti-(Poles apart) AtmA mATe upalabdha nathI. AtmAnI A badhI rakhaDapaTTImAM je karmo mahattvano bhAga bhajave che, tene, sAdI samajathI puNya ane pApa evA be nAmo ApavAmAM AvyA che. eka vakhata, eka saMta purUSa pAse eka AtmArthI mANasa gayo. pApa ane puNya viSenI TuMkI chatAM sacoTa vyAkhyAnI mAgaNI eNe pelA saMta purUSa pAse karI. *ene be vAkyomAM, phakta be je vAkyomAM ane cha ja zabdomAM e vAta pelA saMta purUSe samajAvIH paropakAra : puchyAya, pApAya parapIDanam / AvI ja matalabanAM bIjAM subhASito paNa che, - pareSAM paDinaM pApaM / pareSAM suciMtanam puNyaM / arthAt, "paropakArathI puNya maLe che, pa2ne dubhavavAthI pApa maLe che. anyane pIDA-duHkha-thAya evuM kaMIpaNa karavuM te pApa che, ane anyanuM zubha ciMtavavuM, jIvamAtranA kalyANanI bhAvanA rIkhavI te puNya che." A be vAkyomAM keTalI virATa samajaNa mUrta thaelI che ? puNya karma, AtmAne bhautika sAdhana sAmagrI tathA AdhyAtmika samajaNanA sAdhano, e be lAbha Ape che. pApakarma, AtmAne mATe bhautika duHkho ane AdhyAtmika samajaNanI sudaratA UbhI kare che. A puNya ane pApanA kSetromAM AvatAM karmonI paNa vizada samIkSA jaina tattvavettAoe karI che. puNyAnubaMdhI puNya, puNyAnubaMdhI pApa, pApAnubaMdhI puNya, pApAnubaMdhI pApa Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mAM anekaMta ane syAdvAda vigere karmo viSe adhikamAM adhika mAhitI jaina darzanamAM che. (puNyAnubaMdhI puNya eTale navAM puNyane nIpajAvanAro puNyodaya, dA.ta. zrImaMtAImAM paNa dharma sUjhe. ema bAkInA traNa samajI levA.) A karmonA baMdhanamAM ane chedanamAM dravya karatA bhAva ghaNo moTo bhAga bhajave che. manuSyanA zarIramAM je mana che, e mananA bAhya svarUpa viSe thoDuMka ApaNe jANIe chIe, enA AMtara svarUpano khyAla to lAkhamAM koI pAMcapacIsane paNa haze ke kema e eka prazna che. je karmo, zarIra arthAta iMdriyo dvArA AtmA bAMdhe che, te to, mana dvArA baMdhAtAM karmo samakSa, parvata pAse patAsA sarakhA hoya che. karmabaMdhana ane chedananuM AtmAnuM mahAna sAdhana mana che. temAMye je AMtaramana che, jene aMgrejImAM (sub-conscious mind) kahe che, temAM cAlatI dhAMdhala to aparaMpAra hoya che. aMgrejI bhASAmAM, bAhya mana mATe (Conscious mind) (jAgrata mana) ane AMtaramana (Sub-conscious mind) (ardha jAgrata mana) evA zabda prayogo che, (ajAgrata mana) evo eka zabda paNa pAzimAtya manovijJAna zAstrIo vApare che. ardha jAgratapaNuM ane ajAgratapaNuM e jAgrata mananI apekSAe che. bAkI, AtmAne lAge-vaLage che, tyAM sudhI mAnasika vRttio karatAM AtmAnA AMtarika Azayo temaja valaNa vigerenuM mahattva savizeSa che. AtmAnA je AMtarika zubha-azubha bhAva, lAgaNI vagere cAle che, tene jaina tattva jJAnIo adhyavasAya' nAmathI oLakhe che. . eka saToDiyo potAnA gharamAM eka rUma baMdha karIne, TelIphona dvArA, beThAM beThAM lAkhonI uthalapAthala jema kare che, tema AtmA, pAra vagaranI uthalapAthalo aMtaHkaraNamAM karato hoya che. ema kahevAya che, ke eka 'samaya' jeTalA kALamAM anaMta karmo baMdhAya che ane anaMta karmo chUTe che. "samaya" e kALano sUkSmAtisUkSma vibhAga che ane jene ApaNe "eka sekaMDa' kahIe chIe, e sekaMDano asaMkhyAtamo bhAga "eka samaya' tarIke oLakhAya che. karmanA sUkSmAtisUkSma pudgalo -anaMta pudgalo A "eka samaya' jeTalA TAImamAM baMdhAtA (joDAtA) tathA vikhUTAM (chUTAM). paDatAM hoya che. karmanA pudgalonI samagra sRSTi ati ati ati gahana, gUDha ane rvirATa che, enuM saMpUrNa, sarvadarzI ane pratyakSa jJAna to AtmAno potAno jJAnaguNa jayAre khIle, pUrNa kaLAe khIle, kevaLajJAna prApta thAya, tyAre ja thAya che. paraMtu parokSa rIte. enI manogata samajaNa meLavavI hoya to, e jJAnano vipula khajAno jaina zAstrakAro pAse che. enI mAhitI meLavI zakAya che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAro 183 A jagatamAM roga, viSa, vAgha, varU, sarpa, ThagAI, khaMjara, talavAra, pistola, mazInagana ane bomba ItyAdithI jema DarIne ane cetIne cAlIe chIe, tema A karmanAM pudgalothI paNa cetIne cAlavA jevuM che pApa karmanAM pudgalomAM AtmA mATe je bhayaMkaratA che tevI duHkhakAraktA to bIjA kazAyamAM nathI. che paraMtu, e karmathI nirAza thavAnIye jarUra nathI, emAMthI chUTavAno ane bacavAno dhorI mArga-Right Royal Highway) jaina dArzanikoe samagra jagata samakSa khullo mUkelo ja che e mArgane samajavA mATenuM tattvavijJAna anekAMtavAdI che, paddhati syAdvAda' che ane AcaravA mATe "samya darzana' (Right Vision), samyajJAna (Right knowledge), 247 24240L 2LRY (Right conduct) 34 43 EUR. * "karma viSenI ATalI samajaNa pachI eka navI vAta paNa ApaNane samajAze. karmarUpI A kriyA dvipakSI che, eka pakSe AtmA eTale ApaNe kriyA karIe chIe. e ja vakhate, bIjI taraphathI karmanA pudgalo paNa, joDAvAnI athavA chUTA pADavAnI - kriyA karatA hoya che. Ano artha e thayo ke ApaNI ane karmanAM pudgalonI kriyA eka sAthe ja cAle che. ApaNe jyAre bhASaNa karatA hoIe tyAre ApaNI bolavAnI kriyA ane zrotAjanonI sAMbhaLavAnI ema dvipakSI kriyA cAlatI hoya che, e to ApaNe jANIe chIe. te ja vakhate, bolanAranI bhAvakriyA karmanA pudgalone potAnI tarapha kheMcatI hoya che ane sAMbhaLanAranA manamAM thatI asara rUpI kriyA paNa karmanAM pudgalone potAnI tarapha AkarSatI hoya che. eTale, bolanAra tathA sAMbhaLanAra e baMne pakSa mATe pAchI karmanAM pudgalonI kriyAnI apekSAe dvipakSI kriya thatI hoya che. AmAM khAsa samajavA jevI vAta e che ke eka ja vyAkhyAnamAM bolAtAM eka ja vAta karatAM vAkyo dvArA sAMbhaLanAranI sAMbhaLavAnI kriyAthI karmanA pudgalo kheMcAI Ave che, te eka ja prakAranA hotAM nathI. dAkhalA tarIke sabhaAmAM koI samAja virodhI tattva viSe vaktA jyAre vAta kare che, tyAre eka zrotA tenAthI kamakamI jaIne "he prabhu, ene sanmati Apa' evI bhAvanA bhAve che ane bIjo zrotA e vAtathI samasamI UThIne, "enuM nikaMdana kADhI nAMkhavuM joIe, enAM mULa ukheDI nAMkhavAM joIe evo vicAra kare che. A baMne, prakAranA, te baMne zrotAonA manamAM uThatA bhAvo, karmanA bhinna bhinna prakAranA, pudgalone kheMcI lAve che ane te baMnenI je karma pudgala rUpI kriyA thAya che, te judA judA prakAranI hoya che. AmAM evuM paNa bane che, ke eka ja vAkya sAMbhaLIne eka mANasanA karma pudgalono baMdha' thato hoya, tyAre bIjAnAM karma pudgalono kSaya paNa thato hoya. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 pAnA anekAMta ane syAdvAda paNa A vAta barAbara samajAvavAnA hetuthI jaina dArzanikoe kriyAne be jAtanI batAvI che. eka "samyaga (eTale sAcI) kriyA ane bIjI mIthyA (eTale khoTI) kriyA. sAcI AtmadaSTinI samajaNa pUrvakanI thatI kriyAne samya kriyA kahe che. ethI viparIta te mithyA kriyA. ahiM paNa jJAna ane kriyA eka bIjAnA pUraka che. kriyA vinAnuM jJAna jamInamAM daTAIne paDelAM khajAnA jevuM nirthaka che, pachI e game teTaluM kiMmatI hoya. jJAna vinAnI, sAcI samajaNa vinAnI kriyA paNa niSphaLa che. gharanA AMgaNe eka kuMDAmAM tulasIno choDa koI rope ane e kuMDAmAMnI mATIne pANI pAvAne badale jo ghI pAya, to zuM thAya? pANI karatAM ghI ghaNuM vadhAre poSaka che ema mAnIne ane Arthika rIte pote ghaNo dhanavAna hoI ghIno e rIte vyaya karavA zaktimAna hovAthI pANIne badale tulasInA choDane te dhI pAvA mAMDe to temAMthI zu nIpaje? jJAna vagaranI kriyA AvA prakAranI samajavI. sabhya kriyAmAM pavitra jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane varyAcAra vigere AcAranA pAlanano samAveza thAya che. A kriyAnA be bheda che. eka dravyakriyA ane bIjI bhAvakriyA. AmAM dravyakriyA AcAra svarUpa che ane bhAvakriyA AcAra tathA vicAra ubhaya svarUpa che. A baMnenuM mahattva eka sarakhuM hovA chatAM, sApekSa dRSTithI bhAvakriyAnuM je phaLa che te ja mukhya phaLa che. tattvajJAnane jANanAra mANasa, AcAramAM dharmanA AcaraNamAM moTuM mIThuM laIne pharato hoya, to tenuM jJAna mAtra "mAhitI bhaMDAra samuM ja banI jAya che. bIjAne te kadAca upayogamAM Ave; ene potAne mATe e nirarthaka che, vRthA che. e jJAnane AcaraNamAM utAravAmAM Ave, tyAre paNa dravya (bAhya) ane bhAva (AMtarika) e bene paraspara saMbaMdha che. bhAvathI mukriyA mATe preraNA maLe che; dravyakriyA dvArA bhAvakriyA jAgrata thAya che. dravyakriyA vinA bhAvakriyA upaje nahi ane bhAvakriyA vinA dravyakriyA phaLa Ape nahi. bAhyakriyA jo zuSka, jaDa, samajaNa vagaranI ane mAtra bhAvazUnya Adata samI ja hoya, to e badhI mukti mArga mATe nirarthaka nIvaDe che. vyavahAramAM paNa evuM ja che. je kAmamAM citta nA hoya te kAmamAM kazo bhalIvAra Avato nathI. sAmAyika, pratikramaNa, pUjA, pATha, adhyayana, bhakti karatI vakhate stavana (bhajana) gAvAM vigere badhI dravyakriyA che. eno hetu bhAvane jAgrata karIne cittavRttine vyavasthita tathA samabhAvazIla banAvavAno che. A badhI dravyakriyAo karatI vakhate, huM A zuM karI rahyo chuM, zA mATe karI rahyo chuM evI samajaNa no abhAva hoya ane vadhArAmAM, mana jo te samaye bIje bhaTakatuM hoya, to evI kriyAo nirarthaka nIvaDe che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rma pA eTalA mATe ja, ema kahevAmAM AvyuM che ke koI paNa kArya, pachI te mokSa prAptinuM hoya ke keLAnA bhajiyAM taLavAnuM hoya, jJAna ane kriyAnA sumeLa vagara siddha thatuM ja nathI. bAhyakriyA karatI vakhate bhAva jo jAgrata nA thato hoya, to te kAraNe e kriyAne choDI devAnI jarUra nathI, jo choDI daIe, to to tenA pariNAma khataranAka Ave, kemake, dravyakriyA chUTI thayA pachI hAthamAM hiMsAdi mithyA kriyAo ja rahevAnI ane A mithyA kriyAomAM zubha pariNAmI bhAva jagADavAnI koI tAkAta nathI. bhAvanuM jAgrata thavuM e koI sAmAnya ke nAnIsUnI vAta nathI. ene mATe samajaNuM pUrvakanI samyag kriyAonA khUba khUba prayatno karavA paDe che. eTale, dravyakriyA vakhate bhAva jo jAgrata nA thato hoya, to e 'ajAgrati' viSe 'jAgrata' rahIne ane bhAva jagADavAnA udezane jIvaMta rAkhIne kriyAo cAlu rAkhavAmAM ja lAbha che. koIka subhaga paLe, bhAva jAgrata thaI jaze. apUrva bhAva jo prApta thaI jaze, to, karelI asaMkhya dravya kriyAonI nirarthakatA pachI apUrva sArthakatA ApaNane maLaze ja. enI zarata mAtra eTalI ja che ke Avazyaka samajaNa ane bhAvanuM saMvedana meLavavA mATe ApaNe prayatnazIla rahevuM joIe; bhAva ApaNAmAM jAgrata nathI thato e hakIkatane ApaNA prayatnanI khAmI gaNIne ApaNI tamAma zaktione te mATe ApaNe kAme lagAvavI joIe. A vAta tarapha ApaNe durlakSya karIzuM to pachI evA prakAranI zuSka kriyAo sadAkALa vaMdhyA ja raheze. A kArya mATe ghaNA AlaMbanonI ApaNane jarUra paDe che. mukhya AlaMbana AmAM 'sadgurUnuM che, ApaNe sudeva ane sugurU e baMnene paramAtmA gaNavAnA che. eka dRSTithI, sApekSa bhAve, sadgurU to 'pratyakSa paramAtmA' che. samudramAM agAdha ane athAga jaLa paDyu che. paraMtu, jyAre Aga lAge tyAre ApaNA AMgaNAmAMno kuvo athavA ApaNA gAma ke zaheranuM voTara varkasa kAmamAM Ave che. eTale, niraMjana nirAkAra vItarAga paramAtmAnA ke sAkAra svarUpa tarIke sadgurUnuM ApaNe AlaMbana laIzuM to tethI ApaNane mahAna lAbha ja thavAno. ApaNI jAtane ucca bhUmikA upara caDAvavAnuM ane nIce paDatI aTakAvavAnuM kAma, yogya gurU dvArA ja thaI zake che. karma, karmanA svarUpa tathA karmanI asaro ItyAdinI sAmAnya samajaNa ApaNe ahiM meLavI lIdhI che. A viSayamAM vadhu jANavAnI jijJAsA avazya jAgaze. A mATe paNa sadgurU rUpI tajajJa temaja saMta purUSano satsaMga sAdhavAnuM Avazyaka che. zodhavA nIkaLazuM to to avazya maLaze ja. A viSayamAM uMDA utaravAnI vAtane ApaNA aMtaHkaraNamAM aMkita karIe ane have AgaLa vadhIe. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 , - anekAMta ane svAsvAda AtmAno vikAsa krama. gayA prakaraNamAM ApaNe karma viSe vicAraNA karI gayA. karma ane AtmA vacceno saMbaMdha anAdi che, e vAta paNa ApaNe samajI gayA. have, AtmA viSe paNa ApaNe thoDoka vicAra karIe. "AtmA' eTale zuM? koNa? eka mitrane maLavA mATe temanA ghera jaIne joyuM to bAraNuM baMdha che. aMdarathI mitrano ane temanA kuTuMbIjanonA AnaMda vArtAlApano avAja che. ApaNI hAjarInI khabara ApavA ApaNe dvAra khakhaDAvIe chIe. koNa che?" aMdarathI prazna pUchAya che. e to huM, caMdubhAI - e javAbano artha thAya che; " huM ThokanAra "huM chuM ane e "huM" caMdubhAInA nAmathI oLakhAya che. AmAM 'caMdubhAI to pelA "huM" no nAmanikSepa che. e rIte jAdA judA nAmathI oLakhAtA badhAye sajjanonA je nAma che te, te dareka "huM nA nAma che. pratyeka vyakti potAne mATe "huM zabda vApare che. tyAre have prazna e thaze ke pratyeka jaNa potAne mATe je zabda vApare che, te huM koNa? bolavAnuM kAma jIbha kare che. bAraNuM ThokavAnuM kAma hAtha kare che. zarIranA pratyeka avayavo, pratyeka Indriyo je kAma kare che te dareka vakhate. "huM jouM chuM boluM chuM, huM sAMbhaLuM chuM, huM zvAsa lauM chuM, huM dAjhuM chuM, huM cAluM chuM" evA vaparAtA dareka vAkyomAM je "huM Ave che, te huM koNa ? jIbha? AMkha? kAna? nAka? hAtha? paga? tvacA?' tame kahezo ke "nA, e to badhA zarIranA aMgo che. e badhAMye maLIne je AkhuM zarIra baneluM che te huM have jo zarIrane ApaNe "huM mAnIe, to pachI mRta zarIra mAMthI huM evo avAja kema Avato nathI? Ano javAba tarata ja tame Apazo,ke mRta zarIramAM jIva nathI aTele koNa bole? A javAbano artha e thayo ke "huM" nAmano je jIva hato te zarIramAMthI cAlyo jatAM zarIramAM huM jevuM kaMI paNa rahyuM nahi. paraMtu, e jIva jyAM sudhI zarIramAM hato, tyAM sudhI samagra zarIra uparAMta zarIranAM aMgaupAMgone mATe paNa te. huM" evo zabda vAparato hato. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAno vikAsa krama 187 te jIva, 'huM' uparAMta, mhAruM' e nAmano bIjo zabda paNa vAparato hato. mhArUM zarIra, mhArA hAtha, mhArI AMkho, mhArUM nAka, mhArA kAna vigere zabdano prayoga jyAre te karato hato tyAre, te dvArA eka bIjI mAhitI paNa e jIva ApaNane Apato hato. A mAhitI e che, ke 'jene huM mArUM ema kahuM chuM te 'huM' nathI.' mhArUM ghara, mhArAM vastro vigere zabdo jyAre ApaNe bolIe chIe, tyAre e badhI vastuo mhArI hovA chatAM mhArAthI bhinna che, e vAta to saraLatAthI samajAya tevI che. e rIte zarIramAM rahelo 'huM' jyAre mhArUM zarIra vigere zabdono upayoga kare, tyAre te bolanAro 'huM' ane tenA dvArA ullekhAtAM zarIra ItyAdi aMgo tenAthI judA che, e vAte to nakakI thaI gaI. A je 'huM' che, te ja 'AtmA che. jaDa zarIramAM raheluM ' je caitanya potAne 'huM' nAmathI ALakhAve che, te ja AtmA. Ano artha e thayo ke AtmA eTale 'huM' eja pramANe AtmA jene jene huM athavA mhArUM kahIM oLakhAve che, temAM paNa pelo 'huM' rahelo hoI, te zarIrane paNa ApaNe 'huM' athavA AtmA kahI zakIzuM. A eka sApekSa vAta che, te dhyAnamAM rAkhajo. AtmA viSe pAchaLa je thoDIka vAto AvI hatI, temAM AtmAnA be mukhya svarUpo ApaNe joyAM hatA. eka mukta AtmA ane bIjo karmabaddha AtmA. have,jyAM sudhI jaDa pudgalonA samUha rUpI zarIramAM AtmA baMdhAyelo che, tyAM sudhI te karmabaddha AtmA ja che, e vAta to ,spaSTa thaI gaI. je AtmA potanA tamAma karmano kSaya karIne 'mukta ' banI gayo tene to 'huM' tathA 'mArUM' evuM kazuM rahetuM nathI. eTale, ApaNe AtmA viSe jyAre vicAra karIe, tyAre, zarIramAM purAyelA karmabaddha AtmAno vicAra ja karavAno rahe. Ano artha e thayo ke jyAre AtmA 'huM' ema bole che. tyAre te, mukta AtmA nathI paNa karmabaddha AtmA che. A karmoe AtmAne kevI rIte ane kaye sthaLe bAMdhyo che? Ano javAba tattvajJAnIo evo Ape che ke 'karmano AtmA sAtheno saMbaMdha dudha ane pANI jevo che.' karmano jyAre baMdha (baMdhana) thAya che, e baMdhane kAraNe karmano AtmA sAthe je saMgama thAya che,te dudha-pANInA saMgama jevo che. eTale, dudha ane pANI maLI gayA pachI e baMnemAM jevuM ekatva pragaTe che, tevuM ja ekatva, 'baMdha' (joDANa) thayA pachI AtmA ane karmanuM rahe che. A vAta bahu samajavA jevI che. mULa dravya rUpe AtmA zuddha che. karmano saMyoga hovAthI te azuddha banyo che. A zuddhi ane azuddhinuM alaga astitva tyAM rahetuM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 anekAMta ane syAdvAdazi nathI. e baMne maLIne eka svataMtra astitva ubhuM kare che. eTale, svataMtra AtmA ane svataMtra karma pudgalonuM joDANa thatAM trIjuM je svataMtra astitva pragaTa thAya che tene tattvajJAnIo 'karmabaddha' 'saMsArI' AtmA ema kahe che. ApaNe ene 'zarIra'jIvaMta zarIra e arthamAM oLakhIe chIe. have jyAre A AtmA 'mhArUM' ema kahIne potAnA zarIrane oLakhAve che, tyAre, te pote temAM vyApta thaelo hovAthI sApekSa dRSTie ApaNe jIvaMta zarIrane paNa 'AtmA' kahI zakIzuM AmAMthI jANavA e maLe che ke A karmabaddha AtmA potAnA svataMtra astitvane jANe che ane eTale ja te potAne 'huM' ane te sivAyanA tenA zarIrane tathA zarIranA aMgone 'mhArUM' ema karIne oLakhAve che. A dRSTithI, AtmAne anAdi kALathI vaLagelAM jaDa pudgalo paNa 'AtmA' banI jAya che. A vAta paNa sApekSa dRSTithI thAya che e vAta yAda rAkhajo. A 'huM' ane 'mhArUM' eno ApaNe kramazaH vistAra karIe. samajavAnI bahu majA Avaze. sauthI prathama to AtmAnI sAthe sIdho-pratyakSa saMbaMdha je zarIra dharAve che, te zarIrane mATe paNa 'huM' evo zabda je AtmA vApare. eka prakAranA saMbaMdhathI-saMskArathI vApare che, vAstavamAM to AtmA ane zarIra bhinna che, baMnenA dravyo alaga alaga che, paraMtu karmanA saMyogathI e eka banI jatAM, eka banavAno saMskAra pAmavAthI, bemAMthI eka banI jAya che. have A vAtane ApaNe AgaLa vadhArIe. 'A mArA pitAjI che; A mArA mAtA che, A mArI patnI che. A mArA putraputrI che. A mArA mitra che.' AvA zabdo ApaNe jyAre uccArIe chIe tyAre cittamAM 'mArApaNAno eka saMskAra athavA dhvAni' hoya ja che. zuddha tAttvika dRSTithI zarIra ane AtmA bhinna hovA chatAM, saMskArathI eka banI gayA hovAne kAraNe 'huM' evo zabda prayoga jyAre ApaNe karIe chIe, tyAre temAM AtmA ane zarIra e baMneno ullekha thAya ja che. AvI ja dRSTithI, kuTuMbIjano ane mitro mATe ApaNe jyAre 'mhArA' evo zabda prayoga karIe, tyAre cittamAM uThatA saMskAra dvArA, te badhA sAthe ApaNe 'ekatva' anubhavIe chIe. A dRSTithI vicAratAM, je mhArUM che, te huM ja chuM, evo bhAva lAvIne ApaNe ema paNa kahI zakIzuM ke 'bIjA purUSa ane trIjA purUSanI bhinnatA dharAvatA te badhA 'mhArA' hovAthI te paNa huM ja chuM.' A sApekSa vAta che te bhUlazo nahi. , have, cittanA A saMskAra dvArA je koI mATe ApaNe 'mhArUM ' evo zabda Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 AtmAno vikAsa krama prayoga karIe te badhAnI sAthe ApaNuM saMskArajanita ekatva paNa hoya ja che. A rIte vicAra karatA karatA, mhArUM kuTuMba,mhArI jJAti, mhAro samAja, mhArUM ghara, mhArUM gAma, mhAro jIllo, prAMta, deza, mhArI pRthvI, mhArUM AkAza ane mhArUM jagat ema kahIzuM, tyAre te badhAnI sAthe 'mhArApaNAno saMskAra' hovAthI, ApaNe ekatva,anubhavI zakIzuM ane e badhuM paNa 'huM' jaM chuM ema kahI zakIzu. A rIte jagatanA tamAma jIvo sAthenI saMskArajanya ekatvatA yAre pedA thAya, tyAre e badhA jIvAtmAomAM 'huM' evo bhAva avazya Avaze. tevI ja rIte, jagatanA jaDa padArthonI sAtheno ApaNo-AtmAno -saMbaMdha jotAM, 'e badhuM paNa mhArUM che' evA saMskAro cittamAM paDavAthI te badhuM paNa 'huM' (huM-svarUpa) banI jI.. AtmA aMgenI ATalI vAta sAMbhaLIne tarata ja eka prazna tame pUchazo. vedAMtIonA jevI A vAta thaI. zrI zaMkarAcArya taraphathI 'advaita' aMge je vAta karavAmAM AvI che, evI ja vAta tame paNa karI.' 'nA. AmAM 'advaita' AvyuM kharUM, paNa vedAMtamatanuM A advaita nathI. kemake, vedAMtano abhiprAya ekAMtika che. ApaNe je vAta karI gayA te sApekSa dRSTithI karI hatI ane temA anekAMtanI spaSTa chAyA che, e bhUlazo nahi. saMgrahanayanI dRSTie samasta vizvanI sAthe ApaNe' eka 'sat' nAmanA sAmAnyarUpa chIe. AmAM jyAre jaDane paNa 'huM' samajIe chIe tyAre jaDa viSayone bhogavavAnI Asakti virAma pAmI jAya che; kemake "jaDa eTale huM; to 'huM' ne bhogavavuM zuM ? ApaNe ApaNA AtmAne kAMI bhogavatA nathI,' AvI samaja ubhI thAya che tyAre jagatanA tamAma AtmAo sAthe ekatva anubhavavAnI je vAta jaina dArzaniko kare che, te sApekSa che, ekAMtika nathI, 'tamAma AtmAomAM potApaNAno anubhava karavo, e nirapekSa advaita nathI.' jenI jenI sAthe, cittamAM mhArApaNAno saMskAra udbhave te, te badhAne mhArA eTale 'huM' ema mAnIne cAlavAmAM, sApekSa dRSTithI kazo vAMdho nathI. 'e badhA mhArA nathI' ema mAnIne cAlavuM e manano UMco saMskAra che. karmanA baMdhanomAMthI mukta thavAnA AtmAnA purUSArthamAM potAnA AtmAnI jema badhAnI upara mArApaNAno-Atma-samadarzitAno-A bhAva ghaNo mahattvano bhAga bhajave che. A sApekSa advaitanI vAtane have ApaNe AgaLa calAvIe. eka vAta nakkI karI laIe, ke A jagatamAM je cetana svarUpa che, te badhA ja mhArA che eTale te badhA ja "huM"-"AtmA" che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1985 mA anekAMta ane syAdvAdano hArU hAruM ane tenuM' evA bhAva karatAM, "badhuM ja mhArUM" eTale badhuM ja 'huM' evo bhAva ApaNe pragaTAvI zakIe, to rAga ane dveSa nAmanA be mukhya AtmazatruomAMnA eka draSa' no parAjaya to thaI ja jaze. eTale, sApekSa dRSTithI, AtmAne oLakhavA jatAM ApaNe evA nirNaya para ahIM AvIe chIe, ke AtmA eTale "huM" ane "huM eTale samagra vizva. - have, ApaNe "huM" tarapha pAchA AvIe. A "huM te ApaNe ja chIe, e vAta samajIne ApaNe AgaLa cAlIe. ApaNe zuM IcchIe chIe ?zuM vAMchIe chIe ?' A praznano TuMko ne Taca javAba meLavavo hoya to beakSarano eka zabda ApaNe javAbamAM sAMbhaLIzuM. sukha." zAbAza, bahu suMdara vAta karI." ApaNe sukha joIe che. A sukha ApaNane ApaNA mATe joIe che. A sukha meLavavA mATe ApaNe prayatna paNa avazya karavAnA. ApaNe je joIe che, te "sukha che. "duHkha nahi. jemAM jarA paNa duHkha hoya tene ApaNe "sukha nahi mAnIe. - pelA sApekSa advaita urpha "AtmasamadarzitA' nI vAta ahIM jo DokIyuM nA kare, to samajavuM ke ApaNe khADAmAM paDyA chIe. ApaNA sukha mATe ApaNe je kaMI prayatna karIe, tenAthI jo anya koIne kazuM paNa lagAra paNa duHkha thAya, to pachI te ApaNA mATe paNa 'duHkha ja hoya. emAM ApaNAM mATe sukha hoya ja nahi. AtmAnA svarUpane "mahArApaNAno bhAva laIne vikasAvatA vikasAvatA ApaNe "samagra vizvahuM ja che' tyAM sudhI laI gayA hatA. have, jo, samagra vizvamAM vicaratA jaDa-caitanya-saMyoga dvArA racAyelA koI paNa zarIrane manane ke jIvane kazuM paNa duHkha prApta thAya, evuM kaMI paNa ApaNAthI bane, to tene ApaNe ApaNuM potAnA duHkha mAnavuM ja rahyuM. vAstavamAM, e, ema ja che.svArtha ane mohavazAtu ApaNe evuM mAnIe nahIM, to paNa, saravALe to tevo koI prayatna, ApaNA mATe du:kha" mAM ja pariNamavAno ApaNane jo sukha joItuM hoya, to A vAtano svIkAra karyA sivAya ApaNo chUTako ja nathI. A vAta ApaNane ApaNA eka parama kartavyanuM bhAna karAve che. A parama * punita kartavyane jaina zAstrakAroe cAra vAkyomAM raju karyuM che : 1 "khAmemi savva jIve 2 "savva jIvA khamaMtu me' . Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa AtmAno vikAsa krama gAmamAM 191 3 'mittI e savva bhUesu 4 "vera majhuM na keNaI A cAra vAkyono artha che :1 sarva jIvonI huM kSamA mAguM chuM, sarvane huM kSamA ApuM chuM. 2 sarva jIvo mane kSamA karo. . 3 jIvamAtra sAthe mAre maitrIbhAva che. 4 koInI sAthe mAre verabhAva nathI. potAno vikAsa IcchatA koI paNa AtmAne zarUAta A cAra vAkyothI ja karavI paDaze. A cArecAra vAkyo sAthe, ekatva-samarasatAno, anubhava karavo paDaze. A samarasatA pragaTa karavA mATenI eka pUrva bhUmikA che. enuM nAma che kRtajJatAbhAva 'eTale jemaNe ApaNA upara upakAro karyA hoya, te badhA pratyenI AbhAranI lAgaNI. AbhAranI A lAgaNIne pragaTAvavAnuM sAdhana "namaskArabhAva" namaskArabhAva" eTale "namratA." namratA" eTale "ahaMbhAvanuM saMpUrNa visarjana' ahaMbhAvanuM visarjana jo nA thAya to namratA Ave nahi. namratA jo nA jAge, to namaskArabhAva pragaTe,nahi. namaskAra jo pragaTe nahi, to kSamA ApavAnI ane kSamA mAgavAnI vRttI udbhave nahi. to prANImAtra tarapha maitrIbhAva keLavAya nahi, to "mAre koInI sAthe vairabhAva nathI.' evo anubhava thAya nahi. AmAnuM kazuM ja ApaNAthI bane nahi, to ApaNA AtmAnA vikAsanI dizAmAM eka DagaluM paNa AgaLa vadhAya nahi. AgaLa jo vadhAya nahi. to kadI paNa sukha prApti thAya nahi. ahIM ApaNe je "sukha nI vAta karIe chIe te AtmasamadarzitAbhAvane anulakSIne karIe chIe. ApaNe joyuM che, ke jenAthI bIjA koIne jarApaNa duHkha thAya, te ApaNA mATe sukhanuM kAraNa kadI banI zake ja nahi, eTale, svAbhAvika rIte ja, ApaNA mATe sukha meLavavAno ApaNo prayatna, ApaNane jIvamAtranuM samasta jagatanuM kalyANa vAMchavA tarapha dorI jaze. ahaMbhAvanuM visarjana thAya, namratA jAge, namaskArabhAva pragaTe, kSamAvRtti uddabhave, maitrIbhAva keLavAya ane vairabhAva naSTa thAya to tenA sahajaphaLa tarIke 'zivamastu sarvajagataH'-"AkhA vizvanuM kalyANa thAo' evo manobhAva ApaNAmAM pragaTe ja. A jo nA pragaTe, to upara jaNAveluM kazuM ja ApaNAmAM vikasyuM nathI, ema ApaNe mAnavuM joie. emAnuM kazuMka ApaNAmAM che, evuM lAgatuM hoya to te Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19rapamAna anekAMta ane syAdvAda , eka bhrama ja hovo joie. koI ahiM evo prazna karaze ke "A "zivamastu sarvajagata" nI zuM jarUra che? prANImAtra tarapha maitrIbhAva rAkhIe ane koInI tarapha vairabhAva nA rAkhIe, eTaluM basa nathI? A be vastuthI ApaNAmAM taTasthabhAva to pragaTe ja che. A taTasthabhAvane dhAraNa karIne ApaNA potAnA kalyANanI AtmalakSI pravRttimAM magna rahIe to zo vAMdho?" Ano javAba to saraLa che. sAco ane vAstavika taTasthabhAva to jIvamAtranA - kalyANanI bhAvanA bhAvavAmAM ja che. A vAtanuM vismaraNa karIne ApaNe kevaLa ApaNuM potAnuM - ApaNA AtmAnuM kalyANa sAdhavAnI pravRtti laIne besI jaie to emAM eka taraphathI "svArthI ane bIjI taraphathI "upekSAbhAva' ema be prakAranA doSamAM ApaNe paDIe tevo saMbhava ubho thAya che. AvA prakAranI upekSA bhAvayukta , je taTasthatA hoya che, temAthI vaiSano AvirbhAva thavAnuM paNa saMbhavita che. dAkhalA tarIke, ApaNe je makAnamAM rahetA hoie tenA AMgaNAne AvarI letA zerInA cogAnamAM zrAvaNa mAsa daramiyAna bhajanakirtana karavA mATe bhAvuka lokono eka samudAya ekaTho thaine dararoja sAMje besato hoya ane te samaye ApaNe bahAra javAno ke gharamAM AvavAno yoga banato hoya, tyAre, kalyANa vAMchanAne badale taTasthatAbhAva laIne ApaNe pharatA hoizuM, to e loko ApaNA mArganA avarodhaka hovAthI ane ApaNane aDacaNakartA hovAthI emanI tarapha roSa-dveSabhAvapedA thatAM vAra nahi lAge. pelI hAthI ane sasalAvALI vAta karIe. sAthe paga nIce AvatI kIDInI vAtane paNa laIne cAlIe. pelA sasalAne ane kIDIne paga nIce kacarAtAM aTakAvavA mATe kevaLa mane karmabaMdhana thaze evo bhAva jo hoya, to te vakhate pagane addhara rAkhavAmAM naDatI takalIpha saMbhavataH ApaNane durgAnamAM dhakelI deze. ene badale e baMne jIvonA kalyANanI ane emane duHkha nahi pahoMcADavAnI bhAvanAthI je takalIpha ApaNe uThAvIzuM, te ApaNane zubha dhyAna tarapha dorI jaze. takalIphajanya bhayabhItatAmAMthI zubha dhyAna kadI paNa na Ave. A vAta bahu samajavA jevI che. AtmAnA vikAsa mArgamAM A ekaatizaya Avazyaka samajaNa che. eTale, ApaNe jo sukhI thavuM hoya, ApaNA AtmAne kalyANanA mArganI keDI upara caDAvavo hoya, to tenI zarUAta jIvamAtranuM ziva IcchavA dvArA thaI zakaze. AtmAnA vikAsakramanI A eka parama Avazyaka pagadaMDI che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane AtmAno vikAsa krama 1lDa ATalI prAstAvika vicAraNA pachI, "sarva jagatanuM kalyANa thAo evI maMgala bhAvanAne ApaNe hRdayamAM prasthApita karIne, AtmA aMgenI tAtvika vicAraNA tarapha have ApaNe vaLIe. A viSayamAM, jaina dArzanikoe jenuM pratipAdana kareluM che, te navatattva viSe mAhitI meLavavAnuM khUba khUba rasaprada ane upayogI thai paDaze. A nava tattvonA nAma nIce mujaba che - 1. jIva. 2. ajIva. 3. puNya, 4. pApa. 5. Agnava. 6. saMvara: 7. baMdha. * 8, nirjarA 9. mokSa. A nave tattvono AtmA sAthe sIdho saMbaMdha hovAthI, AtmAne ane enA vikAsakramane samajavAmAM e nava tattvo aMgenI vicAraNA ApaNI samakSa eka navI ja duniyA raju karaze. e nava tattvone have ApaNe kramazaH tapAsIe. 1. jIva : ApaNe agAu nigoda ane nigodamAM vasatA jIvo aMgenI vAta karI gayA chIe. e hakIkatane lakSamAM letA, e vAta to svIkArAI gaI che ke A vizvamAM agaNita asaMkhya anaMta jIvonuM anAdi kALathI astitva che. e nigodanI bahAra nIkaLIne, A saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvonI vAta ApaNe ahIM karavAnI che. jIva eTale jenAmAM caitanya che tevo AtmA. A AtmAnAM mULa ATha svarUpa jaina tattvavettAoe batAvyAM che. e ATha svarUpo nIce mujaba che. 1. dravya AtmA. 2. kaSAya AtmA. 3. yoga AtmA. 4. upayoga AtmA. 5. jJAna AtmA. 6. darzana AtmA 7. cAritra AtmA. 8.vIrya AtmA. AtmAnAM A ATha svarUpomAMnAM be "heya', be "upAdeya' ane cAra "zeya' svarUpo gaNAya che. - A AtmAnA jaina dArzanikoe be mukhya bheda batAvyA che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19mA anekAMta ane syAdvAda pramANa 1. saMsArI. 2. mukta. "saMsArI AtmA eTale karmanAM pudgalothI baMdhAine A saMsAramAM saMsaraNaparibhramaNa karI rahelA AtmAo. "mukta" eTale tamAma karmono kSaya karIne jeo mukta thayA che, mokSamAM gayA che te AtmAo. saMsAramAM paribhramaNa karatA karmabaddha AtmAonA mukhya be bheda che, eka - sthAvara' ane bIjA "trasa'. jeo potAnI meLe gati na karI zake, jemane nizcita AyuSyakALa paryata sthira rahevAnuM che ane sukha prApta karavAnA ke duHkhane dUra karavAnA prayatno jeo karI zakatA nathI tevA jIvone sthAvara' kahevAmAM Ave che. A vibhAgamAM pRthvIkAya ? vanaspatikAya, vAyukAya, jalakAya ane tejaskAya jIvo Ave che. * * A sthAvara jIvonA pAchA sUkSma ane skUla evA be prakAro che. sthUla jIvone . mATe jaina pAribhASika zabda bAdara jIvo' evo che. AmAMnA sUkSma jIvo agaNita carmacakSuo dvArA joI zakAtA nathI. bAdara urphe sthUla jIvone ApaNe narI AMkhe joI zakIe chIe. A badhA jIvo mAtra sparzana Indriya dvArA ja saMvedano anubhavatA ekeMdriya jIvo che; emane te sivAya bIjI indriyo ja nathI. je jIvo svecchApUrvaka hAlI cAlI zake che te jIvone "trasa jIva' kahevAmAM Ave che. be, traNa, cAra ane pAMca indriyovALA badhA jIvo temAM AvI jAya che. jemane tvacA ane jIbha e be hoya che, te "beindriya jIva'. jemane tvacA, jIbha ane nAka hoya che, te te indriya jIva". jemane tvacA, jIbha, nAka ane AMkha hoya che, te "caurendriya jIva'. jemane tvacA, jIbha, nAka, AMkha ane kAna hoya che, te "paMcendriya jIva". paMcendriya jIvonA cAra prakAro batAvAyA che. (1) manuSya. (2) tiryaMca eTale pazupakSI vigere, (3) devalokamAM vasatA devatAo ane (4) narakabhUmimAM rahetA nArakI jIvo. jIva mATe "AtmA evo zabda vaparAya che, je jIvato hato, jIve che, jIvaze te jIva, 'atati' bhinna bhinna gatiomAM gamana kare te AtmA, caitanya, jJAna darzananuM phUraNa jemAM hoya te cetana. jIva kaho, cetana kaho ke AtmA kaho, mULa svarUpe e eka ja dravyanA judA judA saMjJAvAcaka nAmo che. ApaNe paricayavALA prakaraNamAM A jagatanA AdhArabhUta evA je cha dravyo batAvyA che temAMnuM, A jIva e eka dravya-Substance caitanyazALI-Living Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma AtmAno vikAsa krama pramANa 195mAM substance che. sthAvara ane trasa nAmanA A saMsArI urphe karmabaddha jIvonI A vAta thaI. je mukta jIvo che emanI vAta ApaNe chellA mokSa tattvamAM karIzuM. 2. ajIva : - je padArthomAM jIvatva, caitanya-nathI te "jaDanAmathI oLakhAtA badhA padArtho A ajIva tattvamAM Ave che. che. ApaNe agAu je cha dravyonI vAta karI gayA chIe temAMnuM jIva dravya uparanA jIva tattvamAM AvyuM. bAkInA pAMca dravyo-dharma, adharma, pudgala, AkAza ane kALa e pAMce A ajIva tattvamAM Ave che. jIvane-AtmAne A pAMce dravyo sAthe saMbaMdha che ane jIva sametanA Acha ye dravyo e ja vizva. vizvanI ghaTanAonA AdhArabhUta A cha dravyo che. jIva ane ajIvanA-cetana ane jaDanA-saMyogathI ja A jagata cAle che. bIjA zabdomAM kahIe to jIva ane ajIvano saMyoga eTale saMsAra. 3. puNya. 4. pApa. - tAttvika arthamAM jene dharma ane "adharma' evAM be dravyo batAvyAM che te A puNya ane pApa nahi. e be to padArtho che ane vastuone gati karavAmAM sahAya, karatA dravyane dharma tathA sthiti karavAmAM sahAya karatA dravyane "adharma' evuM nAma ApeluM che. * vyAvahArika arthamAM ApaNe puNya ane pApane dharmAcaraNa ane adharmAcaraNa" * kahI zakIzuM. paraMtu, A nava tattvanI vAtamAMnA A trIjA tathA cothA tattvone jyAre "puNya ane pApa" nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che. tyAre te karmanAM pudgalo dvArA racAtAM puNyakarma ane pApakarma, e arthamAM ene ApaNe samajavAnAM che. ApaNe je sArA karmo karIe chIe te "puNya' ane kharAba karmo karIe chIe . te pApa che. puNyakarmo ApaNane sukhanAM sAdhano prApta karAvavAmAM kAraNabhUta che. ane pApakarmo ApaNA mATe du:khanI sAmagrIne laIne hAjara thAya che. karma viSenA pAchalA prakaraNamAM mukhya ATha prakAranA karmonI vAta karI gayA chIe. emAMnA pahelA cAra karmo, 'jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya' azubha pariNAmI hoI e badhAM ja pApakarmo che. chellAM je cAra karyo che, nAma, AyuSya, gotra ane vedanIya' e cAre karmo 'zubhAzubha eTale e darekamAM koI zubha, to koI azubha karyo che. arthAt darekamAM puNya eTale zubha ane pApa eTale azubha evAM baMne jAtanA karma pariNAmo hoya che. bhautika sukha ane duHkhano AdhAra satkarmo ane duSkRtyo che, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196mA anevaMta ane syAdvAda mAM karmabaddha AtmA mATe A puNya ane pApa rUpI karmo, unnati ane adhogatinI be virUddha dizAomAM jatI pagadaMDIo samA che. AtmA madhyavartI sthaLe CentresthAne ja che, e pApa-puNyanI pagadaMDIe avanati-unnati tarapha prayANa kare che. pApa karmathI AtmA adhogati tarapha dhakelAya che ane puNya karmathI AtmA potAnI muktinA mArga tarapha prayANa zarU kare che. tAttvika dRSTithI puNya ane pApa e baMne A saMsAramAMnA AtmAnA paribhramaNanAM kAraNo che. paraMtu, mokSamArga tarapha gati karavA mATenI yogya sAmagrI prApta karavA mATe AtmAne puNya karmono Azraya laIne ' ja zarUAta karavI paDe che. 5.Asrava : upara ApaNe puNya ane pApa rUpI karmonI je vAta karI gayA temAM, eTale puNya tathA pApanA upArjanano mukhya prayojaka AtmAno manovyApAra che. mananA e vyApArane vacana ane kAyA dvArA thatAM karmo puSTi Ape che. A rIte je mana, vacana, ane kAyA dvArA baMdhAtA karmono AtmA sAthe saMyoga thAya che-saMbaMdha thAya che, AtmAnA adhyavasAyathI karmanA pudgalono je pravAha AtmAmAM dAkhala thAya che e kriyA Agnava rUpa che mATe enA prayojaka mana-vacana-kAyAnA vyApArane Agnava kahevAmAM Ave che. mana dvArA sArUM athavA khoTuM ciMtana thAya che. e sArA athavA khoTA ciMtanane, vANI, kalyANaprada athavA duSTa bhASA dvArA vyakta kare che tathA kAyA eTale zarIranA bIjA avayavo dvArA sArUM athavA khoTuM je AcaraNa karavAmAM Ave che. tenAthI AtmAmAM karma pudagalono pravAha kheMcAI Ave che, mATe ene Asrava yA Azrava kahe che. AnI TuMkI vyAkhyA karavI hoya to, Amravane ApaNe karmanA pudgalone AtmAmAM dAkhala thavA mATenuM praveza dvAra paNa kahI zakIzuM. A Asravane AtmAnA vikAsakrama sAthe sIdho saMbaMdha che. AtmAnA vikAsakramanI zreNIne jaina dArzanika "guNasthAnaka' nAmathI oLakhAve che. AtmAmAM karmanA pudgalone praveza karavAnuM A Agnava-dvAra jema jema nAnuM thatuM jAya che tema tema AtmAnI vikAsa bhUmikA uMcI ne uMcI banatI jAya che. A guNasthAnako cauda che ane enI vicAraNA A nava tattvanuM nirUpaNa pUruM thatAM turata ja ApaNe karIzuM. atyAre to eTaluM samajI laIe ke A Asrava eTale karmayugalone AtmAmAM dAkhala thavAnuM praveza dvArA e karma-pudgalone aMdara AvavAnuM AmaMtraNa AtmA pote ja, potAnA karmo ane pravRtti dvArA Ape che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane AtmAno vikAsa kama 197), 6. saMvara : upara ApaNe Amravane karmapudagalo mATenuM AtmAnuM praveza dvAra gaNAvyuM, have je dvAra hoya che, tene baMdha karavAnA daravAjA paNa hoya che. e daravAjA baMdha thAya tyAre bahArathI aMdara javAmAM aTakAyata, rukAvaTa thAya che. AtmA pote potAnA mana, vacana ane kAyAnA vyApAra dvArA karmanA pudgalone potAnI aMdara AvavAnuM AmaMtraNa mokale che, evI ja rIte potAnAM zubha ane nirmaLapariNAmI vyApArathI karmanA pagalone aMdara AvatAM aTakAvI paNa zake che. A rIte karmanAM pudagalo jyAre aMdara AvatAM, daravAjA baMdha joine aTakI jAya che, tyAre karma baMdhAtuM nathI. A karma baMdhAtuM aTake tene ane AtmAnA je vyApArathI karmanAM pudgalo AvatAM aTake, te baMnene "saMvara' kahevAmAM Ave che. AjakAla paMcavarSIya yojanAmAM jaLa siMcAinI bhAkharAnAMgala Dema jevI je yojanAo amalamAM AvI che temAM vahetA pANIne eka sthaLe aTakAvIne tyAM eno jamAva karavAmAM Ave che. ene aTakAvavA mATe je bAMdhakAma karavAmAM Ave che ene Dema (aMgrejI-Dam) athavA baMdha kahevAmAM Ave che. A rIte bhegA karavAmAM AvelA jaLasaMcayane e baMdhanI bIjI tarapha javA devA mATe e Dema (baMdha) mAM vacce vacce simenTa ane lokhaMDanAM dvAra banAvavAmAM Ave che. ene kholavAnA tathA baMdha karavAnA je daravAjAo banAve che ene Suice - gates-luIsa geiTasa kahevAmAM Ave che. jeTalA pramANamAM A daravAjAone kholavA hoya eTalA pramANamAM ochA vattA kholIne e rIte pANIne ochA vattA pramANamAM bIjI tarapha javA devAmAM Ave che. AtmAne ApaNe karmanA baMdhanarUpI jaLAzayono baMdha (DAM) evI upamA ApIe to Amravane e baMdhamAM karma pudgalo rUpI jaLane AvavAnI praveza dvAravALI - nahera ane saMvarane e praveza dvArane bhIDI denAra bIDI denAra ke baMdha karI denAra bAraNAM kahI zakIzuM. A bAraNuM jeTaluM vadhatuM-ochuM baMdha hoya teTalo karma pravAha aMdara AvI zake ane tadana baMdha karI devAya to karma pravAha bahAra ja aTakI jAya. A kArya, potAnA nirmaLa adhyavasAyo (vyApAro) thI AtmA pote kare che ane enA guNasthAnakanI zreNI jema jema uMce caDatI jAya tema tema saMvara eTale Agnavanirodha paNa vadhato jAya che. bIjI rIte A saMvara dvArA AtmA Amravane jema jema baMdha karato jAya, tema tema tenAM guNasthAnanI zreNI ucI AvatI jAya, teno vikAsa (mokSa mArga taraphano) vadhato jAya. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198nA anekAMta ane syAdvAda mAM 7.baMdhaH saMvarathI gerahAjarImAM Asrava dvArA AtmAnA pradezamAM dAkhala thayelAM karmayugalo AtmAnI sAthe baMdhAI jAya, jaDAI jAya, eno svabhAva, sthitikALa, rasa ane pradezapramANa nizcita thaI AtmA sAthe otaprota banI jAya tene baMdha tatva' kahe che. karmanI AkhI je thIyarI-karmazAstra-che tene A baMdha tattva sAthe saMbaMdha che. karma saMbaMdhInA prakaraNamAM mukhya je ATha prakAranA karmo ApaNe joyAM che e karmono AtmA sAtheno ghaniSTa saMbaMdha A 'baMdha tattvakahevAmAM che. A saMbaMdha "kSIra-nIra-vat' kahevAya che. eTale dudhamAM pANI jema ekAkAra thaI jAya che tema karmanuM AtmAne vaLagavuM ane ekAkAra thaI javuM tene baMdha nAmathI oLakhavAmAM Ave che. agAu kahevAI gayuM che tema, karmanA mukhya ATha prakAro uparAMta peTA vibhAgo 158 che ane enA peTA-peTA vibhAgo to asaMkhya che. kaMrmonuM jagata paNa virATa. ane aneka AzcaryothI bhareluM che. - keTalAka karmo pANInA relAnI mAphaka vahI janArAM, keTalAMka dudhanI mAphaka cIkAsano anubhava karAvanArAM, keTalAka divela tela jevAM dudhathI vadhAre jADAM, keTalAka ochA cIkaNA gaMdara jevAM, keTalAka coTe to ukhaDe nahi tevA uMcI jAtanAM guMdara jevAM to keTalAka sImenTa koMkrITa jevAM jaDabesalAka hoya che. kAyadAnI adAlatomAM dAkhala thatA dAvAomAM keTalAka samarI suTsa eTale turataja phesalo lAvanArA, keTalAka smola kaoNjha eTale nAnI rakamanA ane thoDAka vadhAre samayamAM pheMsalo meLavanArA tathA keTalAka loMga kaoNjha eTale varSo sudhI korTanAM pagathIyA ghasAvanArA hoya che, tevI ja rIte A karmomAM paNa koI turataja udayamAM AvanArA rokaDIyA to koI lAMbA gALA pachI udayamAM AvanArAM hoya che. koI koI karma aneka janmo pachI paNa udayamAM Ave che. vaLI koi paNa karmanuM jyAre baMdhana thAya che tyAre e karma AtmAne keTalA kALa paryata coTeluM raheze tenI samayamaryAdA paNa te vakhate ja nakkI thaI jAya che. karma jayAre baMdhAya tyAre tarataja enuM phaLa-sArUM mAThuM pariNAma-prApta thAya evuM paNa banatuM nathI. e enA niyama ane baMdhAraNa mujabano samaya thAya tyAre ja udayamAM Ave che. bIjI khAsa samajavA jevI ane ApaNane AzA tathA utsAha Ape tevI vAta e che ke karmano udayamAM AvavAno samaya nizcita hoya che; paraMtu, ene bhogavavAno samaya, eka nikAcita karmane bAda karatAM, nizcita hoto nathI. karmanA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AtmAno vikAsa kama 19 baMdhana vakhate enI je sthitimaryAdA nizcita thaI hoya che, temAM, AtmA potAnA zubhAzubha pariNAmovALA manovyApAro-adhyavasAyo-dvArA pheraphAra paNa karI zake che. loDhAnI thALImAM sonAnI mekha kaho, raNapradezamAM mIThA pANInuM jharaNuM kaho ke ghora aMdhakAramAM kyAreka kyAreka camakIne prakAza ApI jatI vijaLI kaho, tenA jevuM A che. ApaNo sauno anubhava che ke eka kSaNa vAra camakIne vAdaLomAM pAchI gAyaba thaI jatI AkAzI vijaLI jeTalo prakAza Ape che, teTalo prakAza sUrya, caMdra ane asaMkhya tArAo bhegA maLIne paNa nathI ApI zakatA. A hakIkata, karmanA baMdhAraNa-Constitution nuM A prakaraNa, pratyeka mokSArthI AtmAne avirata utsAha Ape tevuM che. karmanA baMdhAvAnA prakAromAM koI zithila, koI madhyama prakAranuM, koI gADha to koI ati gADha hoya che, AmAM sauthI vadhAreatyaMta gADha-je karma hoya che ene jaina dArzanikoe 'nikAcita karma' evuM nAma ApyuM che. AM karma prAya:bhogavavuM ja paDe che, te sivAyanA bIjAM karmono kSaya, AtmA potAnI bhAvanA ane sAdhanAnA paryApta baLathI, bhogavyA vinA paNa karI zake che. - ApaNe joyuM ke Asrava nAmathI oLakhAtA mana, vacana ane kAyAnA vyApArathI karmanA je pudgalo AtmA sAthe kSIranIravat ghaniSTa saMbaMdhathI joDAI jAya che ene "baMdha' kahevAmAM Ave che. A baMdhanA cAra prakAro che. A cAra prakAro, - "(1) prakRti. (2) sthiti. (3) anubhAva ane (4) pradeza" e nAmathI * oLakhAya che. karmarUpe pariNamatAM 'karma pudagalo" mAM A AtmAnA jJAnAdi guNo AvaravAnI prakRtiurphe svabhAvanuM baMdhAvuM - nakkI thayuM, ane prakRti baMdha' kahe che. aneka prakAranAM pariNAma lAvanAro A svabhAva AtmAnA guNo rUpI prakAza upara . bichAvavAmAM AvatI kAjaLagherI kALI paDadIo jevuM kAma kare che ane AtmAnA svabhAvane DhAMkI de che, AvarI le che. enA mukhya prakAro ATha hovAthI ja karmanA paNa mukhya ATha prakAro batAvavAmAM AvyA che. jJAna, darzana ane cAritra rUpI AtmAnA guNone saMdhavAnuM arthAta AvarI levAnuM kAma karatAM A karmone "AvaraNIya karmo kahevAmAM AvyAM che. enI kALamaryAdA sudhI athavA AtmAnA purUSArthathI temAM thatAM pheraphAro mujaba A karmo AtmAne vaLagelAM rahe che. karma jyAre baMdhAya che tyAre te ja vakhate enA baMdhAI rahevAnI je kALamaryAdA nizcita thAya che tene "sthiti baMdha" kahe che. karmanA pudgalono samUha je ochA vattA pramANamAM vaheMcAine AtmAne vaLage Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 karatA anekAMta ane syAdvAda vAda che te pramANane "pradeza baMdha" kahevAmAM Ave che. karma baMdhananA mukhya kAraNo pAMca prakAranA gaNAvyAM che. (1) mithyAtva. (2) avirati. (3) kaSAya (4) pramAda ane (5) yoga. AtmabhAvanAno abhAva, mokSa viSe azraddhA ane samyagu jJAnadarzanacAritra taraphanI aruci ane AtmAnI "mithyAtva dazA' kahe che. pApakarmothI pratijJAbaddha thaI pAchA na pharavuM ene "avirati' kahe che. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa ityAdi vikArone 'kaSAya' kahevAmAM Ave che. AdaravA yogya AcArone bhUlI - javuM athavA zubha kAryomAM ALasa karavo ene "pramAda kahe che ane mana, vacana, tathA kAyAnI je pravRtti karavI tene yoga kahevAmAM Ave che. A badhA saMsAranA hetuo che-kAraNo che. emAMthI mukta thavA mATe AtmA jyAre "saMvara' dvArA "Agnava" ne baMdha karI de . tyAre arthAta mukta thavA mATenI pravRtti zarU karI de tyAre AtmAno vikAsakrama zarU thAya che. sAcI jJAnadRSTithI mithyAtva dazAnuM nivAraNa thAya che. sArA karmo-dharmAcaraNa karavAthI ane pApAcaraNa baMdha karavAthI "avirati nuM nivAraNa thAya che. rAgadveSa vigeremAMthI chUTavAnI pravRti dvArA "kaSAyo" mAMthI mukti maLe che ane AtmAnA lakSya viSe tathA kartavya-akartavya viSe sajAga ane jAgrata rahevAthI pramAda dUra thAya che. mana-vacana-kAyAnA zubha pariNAmI upayoga rUpI yogavaDe AtmAnA nirmaLa pariNAmI svabhAvane jAgrata karIne mokSamArgamAM udyamavaMta banAvI zakAya che. A badhA mokSanA hetu che. A badhAM karmanA baMdhano khALavA rUpI "saMvara' kahevAmAM Ave che. . karmanAM pudgalonI racanA, temanuM joDAvuM (pUraNa) ane temanuM chUTAM paDavuM (galana) vigerene lagatuM baMdhAraNa eka mahAna AzcaryakAraka ane ati vizALa viSaya che. A karmanI thIyarIne pUrepUrI samajavAmAM anaMta AnaMda ane parama lAbha maLe tema che. enI vizeSa mAhitI jaina sAhityamAMthI ja maLaze. 8. nirjarA: saMvaramAM ApaNe karmabaMdhanane rokavAnI vAta karI. baMdha tatvamAM ApaNe AtmA sAthenA karmanA joDANanI vAta karI ane A nirjarA mAM baMdhAyelAM karmane choDavAnI vAta Ave che. AmAM svabhAva mujaba chUTatAM ane yojanA mujaba choDavAmAM AvatAM karmonI vAta che. karmamAM, sakAma karma ane akAma karma evA be bheda che, tema AmAM paNa sakAma nirjarA ane akAma nirjarA evA be bheda che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAno vikAsa krama 201 jANI joine, hetupUrvaka je kAryo ApaNe karIe chIe te 'sakAma karma' kahevAya che ane anAyAse thatAM karmo 'akAma karmo' kahevAya che. tevI ja rIte, baMdhAyelA je karmo tenI samayamaryAdA pUrI thatAM, bhogavAi gayA pachI kharI paDe che tene 'akAma nirjarA' kahe che ane zubha hetupUrvaka tapa, japa, vrata, niyama Adi vyApAro dvArA je karmono kSaya kare che tene 'sakAma nirjarA' kahevAmAM Ave che. : aMgrejImAM 'Prevention is better than cure' evuM eka vAkya che.eno artha thAya che H 'upacAra karatAM aTakAyata vadhAre sArI che.' zarIranI taMdurastInA saMbaMdhamAM A upadeza ApavAmAM Avyo che. mAMdA paDIne pachI davA vagere upacAra karIne sAjA thavuM enA karatAM bimArIne AvatI ja aTakAvavI e vadhAre sArI sthiti che. evI ja rIte, karmone bAMdhavA ane pachI sakAma nirjarA dvArA kSaya (nAza) karavo enA karatAM. 'saMvara' dvArA ene baMdhAtAM ja aTakAvavA ghaNo vadhAre sAro ane uttama mArga che. chatAM ajJAnatAvaza baMdhAI cUkyA che evAM karmane paNa bhogavavA para choDavA karatAM sakAma nirjarAthI eno vahelo ane saMgIna kSaya karavo e paNa eTalo ja jarUrI mArga che. A AtmAnI potAnI zaktinI maryAdAnI aMdarano viSaya che ane mokSa prApti mATenuM uttamottama sAdhana che. 9. mokSa nava tattvomAMnuM chelluM ane navamuM tattva te 'mokSa tattva che. AtmAne bAMdhIne beThelA tamAma karmono kSaya enuM nAma 'mokSa'. parama AnaMda ane parama sukhanI A sthiti che. janmamaraNanA pherA TaLI jAya che ane anaMta sukhano bhoktA banI gayelo AtmA A mokSa tattvane prApta karyA pachI tenI anaMta anaMta lAkho karoDo varSonI ane anaMta duHkhonI ghaTamALa samI saMsAra yAtrAmAMthI mukta thAya che. AtmA tenA vikAsakramanI ucca zreNI para, uccatama bhUmikA para jyAre pahoMce tyAre tenAM AThe karmono nAza thAya che. prathama cAra ghAtI karmonA kSayathI kevaLajJAna prApta thAya che ane pachI cAra aghAtI karmono nAza (kSaya) karIne te siddhatvanemokSane pAme che. saMsAranA gurUtvAkarSaNamAMthI te chUTe che ane anaMta avakAzanA agrasthAne svasthAna prApta karIne te ciraMjIva sthiratAne pAme che. bhogopabhoganI manuSyanI AsaktimAM 'strI' moTe bhAge agrasthAne rahI che. AtmAnA A bhogasvabhAvane lakSyamAM laine koi koi dharmapaMthoe AtmAnI aMtima makasada tarIkenI muktine 'priyatamA' nAmathI oLakhAvI che. pazcima eziyAmAM je suphIvAda nAmathI oLakhAto paMtha che te muktine 'mAzuka' mAne che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 rAmanA anekAMta ane syAdvAda paNa ApaNe tyAM paNa kRSNanA anuyAyI vargamAM kRSNanI sakhI 'rAdhA' ne bhajavAno eka rAdhAsvAmI' ane bIjo "zrI rAdhe' paMtha che. potAnI Icchita priyatamAne prApta karavA mATe bhagIratha purUSArtha karavAno purUSano svabhAva che, ene lakSyamAM laIne AvA koI koI paMthonA sthApakoe muktine "mAzuka athavA priyatamA batAvI che. layalA-majanu ane zIrI-pharahAdanI je prema-kathAo che te AvA ananya premanI pratipAdaka che. jaina dharmamAM paNa AtmAnI aMtima muktine 'zivaramaNI', "mokSa lalanA vigere nAmo ApavAmAM AvyAM che. pratyeka jaina AtmAnI ArAdhya devI te A mukti' ja che. pratyeka manuSyanI ArAdhya devI paNa e ja hovI joie. ArAdhya devI "mukti ramaNI" uparano prema jeTalo utkaTa teTalo tene prApta karavA mATeno purUSArtha paNa jalada. karmabaMdhanAM kAraNonA abhAva (saMvara)thI ane karmakSaya (nirjarA)thI rahyAM sahyAM . karmono nAza karatAM ja mokSa prApta thAya che. mokSamAM jyAre AtmA jAya che ane potAnA hakkanuM sthAna meLave che, tyAre zarIra, Indriyo ane manarUpI karmavyApAranA koI kAraNo tenI sAthe hotAM nathI. enuM je zuddha cidAnaMda svarUpa che. je paramAtmA svarUpa che te ja tyAM rahe che. je mahAtmAo mokSa prApta karIne paramAtmA bane che, teomAM siddha ane tIrthakara (arihaMta) evA be bheda che. siddha paramAtmA potAnA AThe karmono kSaya karIne mokSane pAme che ane arihaMta paramAtmA prathama cAra ghAtI karmono kSaya karI, kevaLajJAna prApta karIne tIrthakara bane che, ane bAkInA cAra aghAtI karmono kSaya thaI mokSamAM javAnuM thAya te pahelAM thoDo samaya A vizvamAM, A jagatanA jIvone sAco mArga batAvavAno asAdhAraNa lokottara upakAra kare che. evA parama upakAraka zrI tIrthaMkara paramAtmAne vaMdana karIne ApaNe have, vikAsakramanI je zreNI dvArA teo mokSa pAmyA ane ApaNane mArga batAvatA gayA, te cauda guNasthAnakane saMkSiptamAM samajI laie. (1) mithyAtva guNasthAnaH AtmAnA vikAsakramanI A prathama zreNI che. samyagu daSTi jemane prApta nathI thaI, AtmakalyANanA satya mArganI ane ene lagatAM sAcA sAdhanonI jemane samajaNa nathI ane jeo aneka prakAranA ajJAna tathA bhrama laIne pharatA hoya e badhA AtmAonI guNavattA aMgenI A prathama kakSA che. A guNasthAnakamAM, laukika najare ucca koTinA AtmAo manAya che tevA sAdhusaMtono samAveza paNa thAya che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane AtmAno vikAsa krama nAma ra03 AtmA, karma, dharma ane mokSamArga aMge ucI samajaNa laIne pharanArAo paNa A sthAna AgaLa AvIne aTakelA hoya che. dAkhalA tarIke koi devI bhakta yajJo karAvato hoya, hiMsAdika AcaraNo karato hoya ane chatAM 'bhagata' kahevAto hoya to tenuM sthAna A pahelI bhUmi upara ja che, e ja rIte AtmasAdhanA karato sAdhaka paNa jo satya mArga upara nA hoya to tenI bhUmikA paNa A 'mithyAtva guNasthAnaka mAM ja hoya che. moTA moTA paMDito, sAdhako, tapasvIo ane dhanavAna dAtAo paNa A zreNImAM hoya che. sAmAnya rIte kahIe to thoDAka bhAgyazALIone bAda karatAM, lagabhaga badhA Aje A guNazreNInI A prAthamika bhUmikA para ja che. Ama chatAM, A guNasthAnaka para ApaNe jo guNa laI AvIne ubhA chIe to e paNa ApaNI eka prAthamika siddhi ja che; kemake "maitrIlakSaNA mitrA dRSTi" prApta karIne A prathama guNasthAnaka upara AvyA chIe. A mitrA: dRSTi, AtmAne prApta thatI ATha dRSTiomAMnI prathama siddhi che, AtmAmAM cittanI mRdutA, tattva pratye addeSa vRtti, anukampA, aMze paNa ahiMsA, satya Adi aneka kalyANadAyaka sAdhanonI vAMchanA jevA prAthamika sadgaNo A 'mitrA dRSTi thI pragaTelA hoya che; A daSTi prApta thavAnA phaLa svarUpa AtmA A prathama guNasthAnakamAM AvIne pravRtti kare che; paraMtu samya dRSTithI te jayAM sudhI vaMcita hoya che, are! mithyAdaSTi choDato nathI tyAM sudhI tenI kakSA AgaLa vadhatI nathI, aneka prakAranA bhrama ane saMbhramathI bharelI pravRttio te karato rahe che. bhautika kSetramAM te vividha prakAranI siddhio meLavato rahe che ane mitrA dRSTithI prApta thaelA sadgaNono te upayoga paNa karato rahe che. paraMtu jayAM sudhI "samyam darzana' tene prApta thatuM nathI, ke mithyAdarzana mUkAtuM nathI tyAM sudhI A prathama guNasthAnakanA sTezanethI tenI gADI chUTatI nathI. A mithyAtva guNasthAnakane ApaNe "saMbhrama sadana" e nAma ApI zakIe. A prathama guNasthAnakathI AgaLa vadhavA mATe "samyakta eka sAdhana che. e sAdhananI prApti mATe anekAMta dRSTinI ane syAdvAda tattvavijJAnanI sahAyatA meLavavAnI pravRtti upakAraka nIvaDe che, (2) sAsvAdana guNasthAna : jo samyam daSTi prApta karavAmAM Ave to pachI prathama guNasthAnakethI cothA guNasthAnake javAnI AtmAnI vikAsayAtrA to zarU thaI jAya che. paraMtu A vikAsa yAtrA urdhvagAmI-parvatanI Toca tarapha gati karanArI-hovAthI kadAya mArgamAM aTakI jaI lapasIne thoDAka nIce sarakI bIjA sAsvAdana guNasthAnake AvavAnuM bane che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 anekAMta ane syAdvAda , A mATe javAbadAra rAga-dveSanI ugra pravRtti hoya che. A guNasthAnaka cothe guNasthAnake pahoMcyA pachI pAchA paDatI vakhatanuM guNasthAnaka che ane thoDA samaya mATenuM gaNAya che. mANasa eka suMdara nAjuka vastu laI Ave che, paraMtu krodha, moha ityAdi kaSAyone kAraNe e vastune toDI phoDI nAMkhe che ke pheMkI paNa de che. e ja rIte samyagu daSTi rUpI suMdara sIDI prApta karyA pachI anaMtAnubaMdhI (cikaNA) kaSAyono udaya thatAM tenAmAM zithilatA Ave che ane ADe mArge yA uMdhe mArge cAlIne pAcho mithyAtva'', dazA tarapha te paDavA mAMDe che. A bIjuM guNasthAnaka bhAre asthira hoI uparathI paDatAM tyAM rokAvAnI prakriyA lAMbI TakatI nathI eTalI A kakSA para patana avasthA , jhaDapabhera cAlatI hoya che. paraMtu eka vakhata samyam daSTi AtmAne prApta thaI cUkelI. pharIthI te jAgrata thavAmAM koI saMzaya nathI. A guNasthAnakane ApaNe "avanata sadana' nAmathI oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. pAchA AgaLa vadhavAno mArga samyam daSTi jAgrata karavAno che. paraMtu te ahIMnI patana-avasthAmAM zakya nathI. e to alpakALamAM mithyAbhAvamAM eTale ke prathama guNasthAnake jaI paDe che. have jo te mithyAbhAvane dabAvI zake to prayatna jAgRtipUrvaka tenI gADI A bIjuM jaMkazana karyA vinA ja AgaLa vadhe che. jo nA dabAvI zake ane mithyAbhAvasahita tIvra rAgadveSamAM aTavAI paDe to te prathama guNasthAnaka upara ja hAlato rahe che. (3) mizra guNasthAnaH prathama be guNasthAnaka karatAM A caDhiyAtI kakSA hovA chatAM A eka vicitra avasthA che. mithyAtva ane samyakatva vacce hiMcakA khAtI AtmAnA vikAsakramanI A mizra avasthA che. eka mAMsAhArI mANasa mAMsAhArano tyAga karIne zAkAhArI bane che. te pachI eka evA bhojanagRhamAM te jAya che jayAM baMne prakAranAM bhojano banatAM ane pIrasAtAM hoya che. te vakhate tenI purANI ruci jAgrata thatA enuM mana bIjI tarapha kheMcAya che ane eno niyama ene zAkAhAra tarapha kheMcI rAkhe che. enA jevI A sthiti che. tattva viSe ruci paNa nahi ane aruci paNa nahi evA samyagu ane mithyAtva, e baMnenA mizraNa rUpa AtmAno A kaTokaTI darzAvato adhyavasAya che. "A sAcuM ke te sAcuM' evI gaDamathalamAM paDIne be hAthamAM baMnene rAkhI mUkatAM maMthanakALanI A avasthA che. aMte te bemAMthI eka chUTI jAya che. jo mithyA chUTI jAya to samyam Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A AtmAno vikAsa krama nAma ra05 mArga taraphanI vikAsa yAtrA AgaLa vadhe che. jo samyagu chUTI jAya to pAcho te nIce paTakAI paDe che ane tenI badhI mahenata upara pANI pharI vaLatAM te pAcho hato tyAM AvI jAya che. A guNasthAnakanI maMthanAtmaka avasthA thoDA vakhata mATe hoya che. A guNasthAnakane ApaNe "maMthana sadana' nAmathI oLakhI zakIe. A maMthanamAMthI mukta thaine vikAsa yAtrAne urdhvagAmI banAvavAnuM sAdhana 'viveka' urphe sArAsAranI daDha samajaNa che. A maMthanakALa daramiyAna viveka buddhino yathArtha upayoga AtmA kare, to te nIce paDyAmAMthI bacI jAya che. zAstro ahiM mizrabhAva samajAvavA nALiyerI dvIpanA manuSyanuM daSTAnta Ape che. e annane jANato ja nathI tethI ene anna pratye ruci ke aruci kazuM nathI. ethI ahIM samyapha tattva pratye ruci, aruci kazuM nathI. (4) avirati samyam deSTi guNasthAnaH samaya darzananI prApti thaI jAya, nizcayathI satya mArga upara dRSTi sthira thAya ane chatAM paNa bhautika sukhanA AkarSaNathI mANasa pApAcaraNamAMthI mukta nA thaI zake, svArthavivaza thaI pApakarmo karato rahe te A "avirati samyagu daSTi che. A kakSA upara AtmAnI AMtarika avasthA "samyam daSTi hovA chatAM bahArathI 'mithyA daSTi jevA hiMsAdi karmo te karato rahe che. Ama chatAM mithyAtva ane samyaktamAM je bheda che te bheda to ahiM rahe ja che. * mithyA dRSTimAM kevaLa svArtha ane bhautika sukhaprApti upara ja dRSTi hoya che ane e rIte AcaravAmAM AvatAM duSkRtyo pratye evA mANasane sadbhAva hoya che. etAnAM apakRtyono pazcAttApa karavAne badale, mithyASTi AtmA enI prazaMsA karato hoya che, anumodanA karato hoya che ane tevI rIte siddhiothI phulAto hoya che. . . samyag daSTi AtmA AsaktivazAt vivaza banIne duSkRtyo kare che kharo paNa e mATeno DaMkha ene rahe che, te pazcAttApa karato rahe che ane emAMthI chUTavA mATe te prayatnazIla rahe che. miththA dRSTine puNya-pApano bheda samajAto nathI jayAre samya dRSTi AtmA A bheda samaje che ane na karavA yogya karmo karato hovA chatAM te temAMthI pratikramaNa' karavA-pAcho pharavA-udyamazIla ane jAgrata rahe che. eka ja prakAranAM karmo karatA hovA chatAM mithyASTi ane samyaSTImAM mahatvo bheda che. sabhya dRSTi AtmAmAM sAtvikatA pragaTa thayelI hoya che jayAre mithyASTi AtmA kyAreka satkAryo karato hovA chatAM enI sthiti tAmasika hoya che. samyagu dRSTi para nizcayAtmaka sthiratA thaI gaI hovAthI samya daSTi AtmAne A Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) aneAMta ane syAdvAda aviratimAMthI chUTIne viratimAM prayatnazIla thavAnI jhaMkhanA jIvaMta ane javalaMta hoya che. pApakarmamAMthI virata (mukta) thavuM enuM nAma 'virati' ane pApAcaraNathI virata na thavuM tenuM nAma 'avirati.' A pAribhASika zabdo che. A guNasthAnakamAM samyak dRSTi hovA chatAM 'avirati' (azubha AcaraNonI pravRtti paNa) rahe che eTale ene 'avirata samyag diSTa' nAma ApyuM. A kakSA AtmavikAsanI mULa AdhArabhUta hovAthI ApaNe ene 'vikAsa sadana' evuM nAma ApIzuM to te lagabhaga barAbara kahevAze. A sthAnakamAMthI AgaLa vadhavAno upAya 'aNuvrata pAlana'che. zrI navakAra maMtranI niSThA ane raTaNa ahIM khUba khUba upayogI nIvaDe che. prAthamika bhUmikAvALA tamAma AtmAonuM kramika lakSyasthAna (coveted place) A caturtha guNasthAnaka che ane te AtmAnA vikAsakramanI nizcita eka AzAspada bhUmikA che. (5) dezavirati guNasthAna H jaina tattvavettAoe Atma vikAsanA amUlya sAdhano samA be prakAranA mArga batAvyA che. eka dezivarati ane bIjo sarvavirati. alabatta, dezaviratimAMthI sarvavirati mArge to AvavuM ja paDe che. AmAM 'dezavirati' mArga saMsAramAM rahelA gRhasthono anusaravA mATeno che ane bIjo 'sarvavirati' mArga vairAgya pAmI sAdhu thanArA tyAgIvargane anusaravA mATeno che. saMsAramAM rahenArAonI maryAdAne lakSyamAM laine saMsArI AtmAo jenuM nirvighne pAlana karI zake tevI, tyAgamArgIonI apekSAe keTalIka chuTachATovALo A 'dezavirati' mArga che. AmAM trasanI hiMsAno tyAga vagere 5 skUla vrato-aNuvrato, tathA 3 guNa vrata ane 4 zikSAvrata, ema bAra vratanI prakriyA che. A mArganuM anusaraNa karatA saMsArIjano pApayogathI sarvathA vimukha banI zakatA nathI; paraMtu aMzataH pApavimukhatA ane puNya sanmukhatA temane avazya labdha bane che. A dezavirati ane sarvaviratinI pUrepUrI samajaNa mATe, zrI tIrthaMkara paramAtmAe prarUpelA zrAvaka-dharma ane sAdhu-dharma aMge mAhitI meLavI levI. A paMcama guNasthAnake Avelo A AtmA vItarAgatAthI ghaNo dUra hovA chatAM, aMzataH vItarAgatAno mAnasika anubhava karI zake che ane e dRSTie AtmAnA vikAsakramanI A eka subhaga avasthA che. A dezavirati dharmanuM pAlana karato karato AtmA sarvavirati mATe rucimAna ane IcchAvALo bane che ane eka viziSTa prakAranI utthAnavAMchanAno adhikArI bane che. A guNasthAnakane ApaNe 'utthAna sadana' nAmathI oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. A paMcama guNasthAnakathI AgaLa vadhavAno mArga 'sarvavirati' Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka AtmAno vikAsa kama ra0 dharmanI ArAdhanA karavAno che. (6) pramatta guNasthAna: dezavirati dharmanI ArAdhanA karato karato AtmA jayAre "sarvavirati' mahAvratAtmaka sAdhutvane sthAne Ave che tyAre te A chaThThA guNasthAnaka para AvI gayo hoya che. tyAM ene jIvana bhara mATe sUkSma paNa hiMsA-asatya vagerenA trividha trividha tyAganI bhIkha pratijJA hoya che. paraMtu, A guNasthAnaka para pahoMcyA pachI AtmAne alpa pramAdadazA naDI jAya che, te kyAreka ALasu tathA vikathAvaza, vismRtivaza vagere banI jAya che. tyAM samabhAvanI sacoTa AtmajAgRtimAM kaMIka bhaMga paDe che. sarvavirati dharmanA ArAdhakanI utkRSTa avasthA pAmavA chatAM, khoTI AturatA yA binasAvadhAnInA pratApe te sAdhakamAM saheje pramAdavazatA pragaTe che. maMda prakAranA kaSAyane ahIM 'pramAda' gaNavAmAM Avato nathI. paraMtu jayAre saheja paNa AtmalakSacUkAya che tyAre tene "pramAda' gaNavAmAM Ave che. - sAdhujIvanamAM paNa A pramAda vaza banavuM e anAdi susaMskAravaza sahaja che eTale A kakSAnuM pramatta guNasthAnaka' kahe che. Ama chatAM sAdhu potAnA AcAro pratye svajAgRti ane gurU niyaMtraNathI cetanA anubhavato hovAthI A pramatta avasthAmAMthI mukta banavAnI pAtratA dharAvato hoya che ane e sthitimAMthI AgaLa vadhe paNa che, apramatta bane che. paraMtu te bahu nAjuka avasthA hovAthI tyAMthI pAcho ahIM pramatta avasthAmAM AvI paDe che. apramattathI paNa AgaLa vadhavAnI zakyatA hoya che, paraMtu te to dareka virala ja sAdhI zake che. chatAM pramatta guNasthAnake AtmA 'darzana-jJAna-cAritramAM jhIlato rahevAthI lagabhaga AtmArAma banyo hoya che. tethI A guNa-sthAnakane ApaNe "ArAma sadana' nAmathI oLakhIe to te lagabhaga barAbara gaNAze. ArAma sadanamAMthI uparanA sadanamAM javAnuM sAdhana vizeSa jAgRtimAna banI pramAdane nizcayapUrvaka tyAga karavo, te che. . vizvanI vartamAna sAdhu saMsthAomAM jaina sAdhu saMsthAne sarvottama sAdhaka maMDaLa niHzaMka mAnavAmAM Ave che. je kaThIna AcAra ane kaThora tapazcaryAo jaina sAdhuonA nitya jIvana samA hoya che, tenI sarakhAmaNI karI zakAya evI bIjI koI paNa vyavasthita sAdhu saMsthA vizvabharamAM nathI. (7) apramatta guNasthAnakaH pramAdadazAno prayatnapUrvaka tyAga karIne apramAda kartavyaparAyaNatAmAM pravartamAna banato AtmA A sAtamAM "apramatta guNasthAnaka' nI upakAraka kakSAne prApta kare che. ahIM khAsa noMdhavA jevI vAta e che ke A guNasthAnakamAM AvyA pachI ahIM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 anekAMta ane svAsvAda gAma, sthira nathI rahevAtuM. kAM to uparanA guNasthAnake jhaDapI prayANa thAya che, athavA bahudhA pramAdavazatA AvI jatAM sAdhaka "ArAma sadana' mAM pAcho nIce utarI jAya che, ane vaLI pAcho kartavyaparAyaNatAnA doraDAne grahaNa karIne apramatta dazAmAM pharIthI AvI pahoMce che. pramAda ane apramAda vaccenI A kheMcatANamAM jholAM khAto e sAdhaka apramattatAne jyAre pAkI banAve che ane apUrva virSollAsa pragaTa kare che tyAre tyAMthI AgaLa vadhavAno mArga ane khullo thAya che. A guNasthAnakamAM apramattapaNe saMyama yogamAM khUba ja jAgRta rahevAnI mahenata sAdhakane karavI paDatI hoI ApaNe ene "yoga sadana' nAmathI oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. (8) apUrvakaraNa guNasthAnaka apramatta rahIne utkRSTa cAritra pALato pALato sAdhaka cAritramohanIya, karmane kSaya yA upazama karavAnA apUrva adhyavasAyane pAme che tyAre agAu nahi prApta thaelI evI apUrva bhUmikA tene sAMpaDI jAya che. Atmika utthAnakALano A viziSTa bhAvotkarSa che. ahIM eNe karmonA sthiti-rasano apUrva ghAta, apUrva saMkramaNa, apUrva sthitibaMdha ane karmanA upazama yA kSaya mATe enI apUrva racanA (guNazreNI) A pAMca apUrva karavAnA hoya che, tethI ene apUrvakaraNa guNasthAnaka jainAgamo kahe che. A guNasthAnakane ApaNe "apUrva sadana' nAmathI oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. (9) anivRttikaraNa guNasthAnaka cAritra mohananIya karmano kSaya Upazama karatAM karatAM je apUrva anubhava sAdhakane prApta thAya che, te, tene A navamAM guNasthAnakamAM lAvI mUke che. sarva samAna zreNinA AtmAo sAtheno samAnatA bhAva ahIM pUrNa kaLAe khIle che ane sAdhakane apUrvakaraNanA viziSTa phaLano nirmaLa anubhava karAve che. A guNasthAnakane ApaNe "anubhava sadana" nAmathI oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. vitarAganI jhAMkhI thavAnI zarUAta A guNasthAnakamAM thAya che. (10) sUmasaMparAya guNasthAnakaH mohanIya karmano upazama yA kSaya thatAM thatAM te pachI phakta eka lobha (rAga) no sUkSma aMza bAkI rahI jAya che. A sthitine "sUkSma saMparAya" guNasthAnaka kahevAmAM Ave che. A guNasthAnakamAM sAdhaka vItarAganI ghaNI najIka AvI jAya che ane prayatnazIla jAgrata dazAnI puSTi karato karato paramAtmapada pAmavAnI lagabhaga Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AtmAno vikAsa krama kamI kara09 pADozamAM AvI Ubho rahI jAya che. vItarAga avasthAnI A apekSita 'mitra avasthA che, eTale ene ApaNe "mitrasadana' nAmathI oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. (11) upazAMtamoha guNasthAnakaH A eka viziSTa prakAranuM guNasthAnaka che. sAtamAthI dasamA guNasthAnaka sudhI sUkSma rAgadveSAdi sAdhakamAM rahelAM hoya che. AThame apUrvakaraNa karI navamA ane dasamAmAM sAdhaka "upazama yA 'kSaya' nI pravRtti kare che. temAM jo upazamanI kriyA cAlu karI hoya to te dazamAM guNasthAnake pUrNa thatAM AtmA A guNasthAnake Ave che. ahIM moha sarvathA upazAMta hoi ene "upazAMta moha kahe che. A upazama' ane 'kSaya" no artha ApaNe barAbara samajI laIe. 'upazama' eTale bAhya upacAro dvArA rogane zAMta karavo te ane "kSaya' eTale rogane mULamAMthI kADhavo te. DaoNkTara jyAre koI pIDAne kAmacalAu dUra karavA mATe (Temperory relief ApavA mATe) je auSadha Ape che tenAthI te pIDA tatkALa pUratI dUra thAya che ene rogano upazama kahevAya paraMtu, e roga pAcho pharIthI uthalo mAre tevo saMbhava TALavo hoya to te kAmacalAu upacArathI zakya banatuM nathI. agnine zAMta pADavA mATe be prakAranA upAyo laie chIe. eka to tenI upara rAkha vALI daie chIe. A rAkha DhAMkI devAthI agnine prajavalita thavA mATe vAyu rUpI sAdhana aprApya banatAM dhIme dhIme te agni zAMta paDI jAya che; TharI jAya che, paraMtu pavanano ekAdo jhapATo AvatAM athavA bIjA koI kAraNe jo rAkha uDI jAya to tenuM javalana pAchuM zarU thaI jAya che. agnine A rIte zAMta karavAnA mArgane "upazama kahe che. A upazamamAM jema agnine punarjIvita thavAnI zakyatA rahelI che, tema karmano upazama jayAre karyo hoya tyAre tenA pharIthI bhabhUkI uThavAnI zakyatA gupta rIte ghara karIne beThelI ja hoya che. ene badale, agnine pANI vaDe jo ThArI nAkhavAmAM Ave to pachI tenuM pharIthI uddIpana thatuM nathI. A rIte je pariNAma lAvavAmAM AvyuM te "upazama' dvArA nahi, paNa "kSaya" dvArA lAvI zakAyuM. e ja rIte, je karmono kSaya karavAmAM Ave che, te pharI pAchAM udayamAM AvatAM nathI. eTale, sAdhaka jo tevuM apUrvakaraNa karI, upara upara saMbaMdhita karmono kSaya karato karato AgaLa vadhyo hoya to to khAsa kaMI ciMtAnuM kAraNa rahetuM nathI. paraMtu jo karmano upazama karato karato AgaLa vadhyo hoya, to bhArelA agni jevA karmonI lIlA dvArA tyAMthI pAchA lapasI paDavAnI nirdhArita sthiti A guNasthAnakamAM rahelI che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra1mo anevaMta ane syAdvAdazikA A jAtanuM sarakI paDavAnuM A agiyAramAM guNasthAnakamAM nizcita hovAthI ApaNe ene "sarakaNa sadana' nAma ApI zakIe to te lagabhaga barAbara gaNAze. sAmAnya rIte sAdhako A guNasthAnakamAM praveza ja na thAya e mATe pahelethI karmakSaya karatAM AvavAnuM ane A guNasthAnakane kUdAvI javAnuM vadhAre pasaMda kare che. (12) kSINamoha guNasthAnaka: kaSAya rUpa cAritramohanIya karmano kSaya karavAno parama purUSArtha jemaNe AraMbhyo hoya tevA sAdhakonA mohanuM saMpUrNa kSINa thavuM-ghasAI javuM tenuM nAma "kSINamoha guNasthAnaka' kahevAya che. A guNasthAnakamAM cittayoganI parAkASThA rUpa zukaladhyAnasamAdhine prApta karIne, aMte samagra jJAnadarzanAvaraNa ane samagra aMtarAya cakranuM dalana karIne kevaLajJAnane prApta kare che. agIAramuM ane bAramuM guNasthAnaka lagabhaga samAna prakAranAM hovA chatAM temAM pharaka e che ke agIAramAmAM vItarAgatAsamabhAvanuM sthAyitva nathI jyAre A guNasthAnakamAM AvyA pachI e pUrNa sthAyI che. ' eTale, A guNasthAnakane "vItarAga sadana" nAmathI ApaNe oLakhIzuM to te lagabhaga barAbara gaNAze. (13) sayoga kevalI guNasthAnaka bAramA guNasthAnakane vaTAvI temAM guNasthAnakanA praveze kevaLajJAna prApta thAya che. paNa ahIM "sayoga" avasthA hoya che, tethI Ane "sayogakevalI guNasthAnaka' kahe che. ahIM 'sayoga' zabda je vAparyo che tenuM kAraNa e hoya che ke A sayogakevalI guNasthAnakamAM kevaLajJAnI AtmAne aghAtI karma bhogavavAnA bAkI rahe tyAM sudhI yoga arthAt zarIra vigerenA vyApAro bAkI rahe che. AvavuM javuM, bolavuM vigere zarIravyApAro A kevalI bhagavaMtane bAkI rahetA hovAthI A guNasthAnakane 'sayoga kevalI' evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. ahIM kevaLajJAnarUpI sUryanA prakAzamAM samasta lokAlokanA traNe kALanA sarva padArtha pratyakSa rahe che. tethI A teramA guNasthAnakane ApaNe "jJAna sadana' e nAmathI oLakhAvIzuM to te yogya ja gaNAze. (14) ayogI kevalI guNasthAnaka sayoga kevalI vItarAga paramAtmA saMsArakALa pUrNa thatAM teramAne aMte jayAre potAnA zarIra vigerenA sarva vyApArone saMkelI le che tyAre te ayogI kevaLI bane che. ahIM tarata ja sarva karma naSTa thatAM temanuM zarIra chUTI jatAM e parama AtmA enI AkharI maMjila pUrNa karI mukta banIne upara lokanA aMte pahoMcI jAya che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma AtmAno vikAsa krama nAma ra11 mithyAtva dazAnA prathama guNasthAnathI zarUAta karIne AtmAno je vikAsakrama cAle che, te enA vikAsano krama A caudamAM guNasthAnakamAM pUrNatA prApta karIne carama virAma pAme che, siddha avasthAnA aMtima lakSya pahoMcADI de che. A AkharI ane sarvocca guNasthAnakane ApaNe "siddha sadana" e nAmathI oLakhIzuM to te ajugatuM nahi gaNAya. * A siddhatvane pAmavAnA AtmAnA purUSArthano jabarajasta jhaDapI samAraMbha, eka divya DrAmA sAtamA guNasthAnakathI zarU thAya che. samagra karmacakramA sarasenApatI samA mohanIya karma sAmenuM eka virATa yuddha tyAM jAmI paDe che ane e abhUtapUrva saMgrAmamAM ekale hAthe jhajhUmato sAdhaka, eka mahAna vIra nAyaka (A Great Hero) tarIkeno je adbhuta bhAga bhajave che, tenI vigato ApaNane Azcaryacakita karI nAMkhe tevI, ApaNA purUSArthane vega ApanArI ane e divya DrAmAnA hIronuM sthAna levAnI pavitra preraNA ApanArI hoya che. Avo apUrva avasara ApaNA mATe kyAre Avaze? Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 anekAMta ane syAdvAda A - jIvana jhaMjhaTa. mathALu vAMcIne bhaDakazo nahi. jIvana e eka jhaMjhaTa che ane jhaMjhaTa nathI. jIvanane ApaNe jhaMjhaTa samuM banAvI devuM hoya to te eka jhaMjhaTa che; ene jhaMjhaTa samuM nA banAvavuM hoya, to e jhaMjhaTa nathI. jIvana viSe, jIvananA dhyeya viSe, jIvana jIvavAnA mArga viSe, jAtajAtanA ane bhAtabhAtanA abhiprAyo jovA maLaze. koI sAdhu sanyAsIne maLazo, to te kaheze : "jIvana eka baDA jhaMjhaTa hai. saMsArameM kucha sAra nahI hai. choDa do, bhaiyA, Isa saMsArako choDa sanyAsI bana jAo, sAdhu banake AtmAnA kalyANa karo!" koI jAhera AgevAna- Public leader- ne maLo, to te kaheze : samAje ane dezanuM kalyANa thAya evI pravRttimAM paDI jAo. tyAga karo, bhoga Apo, mAnavatAnI, dInaduHkhIyAnI, daridranArAyaNanI sevA karo.' A be abhiprAyo laIne tame bApAjIne maLazo, to teo kaheze : "choDa e badhI jhaMjhaTa, pAMca paisA kamAvAmAM mana parova, e to badhA amIra ke phakIranAM kAma. ApaNe to sauthI pahelAM ApaNuM ghara saMbhALavAnuM. jo ke alyA, e badhI jhaMjhaTamAM nA paDato! pachI, tame paraNelA ho ane tamArA patnIne pUchazo, to te zuM kaheze? kaMika AvI matalabanuM te kahezeH "pelAM guNavaMtIblenanA vara pAse zuM hatuM? emanA vara, pahelAM to khAlI... khamma hatA. Aje emane gharano baMgalo che, moTara che, nokaracAkaro ; sonAnA to sau pAse hoya, emanI pAse to hIrA ne motInA evA sarasa dAgInA che! joIne moDhAmAM ne AMkhamAM ema beya ThekANe pANI AvI jAya che. e guNavaMtIbahenanA ThassAno to have pAra ja nathI. kaMIka evuM karo ke huM emane bhoThAM pADI dauM!' A vAta AgaLa vadhArIe, e pahelAM, vilAyatanA eka umarAva ane eka majUra kuTuMbanI vAta yAda Ave che. vAta ghaNI rasaprada ane arthagaMbhIra che, eTale ahIM raju karavAnuM mana thAya che. be vhenapaNIo sAthe bhaNatI hatI. emanI maitrI ghaNI gADha, ekanuM nAma phenI' ane bIjInuM nAma "lyusI". nI, eka amIrane paraNI gaI; lyusIe eka kAmadAra sAthe lagna karyA. phrenI pAse kimatI hIrAmANekanA dAgInAono moTo Dhagalo. lyusI, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jIvana jhaMjhaTa mAmA mara13 imITezana, khoTA ane sastA dAgInA lai Ave ne pahere. pelAM guNavaMtIblenanI jema, A phrenInA ThassAno paNa pAra nahi. potAnI amIrAinI vAta jayAM tyAM lalakAratI phare. enI bIjI bahenapaNIone potAno vaibhava batAvIne AMjI nAkhavAno ene bhAre zokha. e mATe, avAranavAra potAnA AlizAna mahAlayamAM pArTIo goThave, sAhelIone jamavAnAM AmaMtraNo mokale, potAne tyAM badhAne ekaThAM kare ane e badhAnI vacce potAnI zrImaMtAinuM pradarzana karye rAkhe. e badhuM joine, enI anya bahenapaNIo bhoMThapa anubhave ane enI zrImaMtAinA tathA enA vakhANa kare tyAre phrenI khUba phulAya. "IDariyo gaDha jItyAno AnaMda te anubhave. . eka vAra teNe AvI eka pArTI goThavI. A vakhate bahu moTo jalaso ane te Thoro teNe karyo. enI pelI "majura-patnI-bahenapaNI' lyusIne paNa teNe bolAvelI. hIrA, mANeka ne nIlamanAM jhaLaka jhaLaka thatAM ghareNAM paherIne, badhAnI vacce nI beThI, pachI, badhA sAMbhaLe e rIte, lyusIne eNe eka savAla pUchyo. "mAya DIyara lyusI, A badhA dAgInA joyA? A mArA hIrA jyAre jhAMkhA paDe che, melA thAya che, tyAre tene sApha karavA mATe perIsathI huM kemIkala maMgAvuM chuM. mANekane sApha karavA mATenuM speziyala solyuzana venIsathI Ave che. nIlamane sApha karavA mATenuM 'DI-lakSa-lIkviDa, huM cheka nyuyorkathI-amerikAthI-maMgAvuM chuM." ........ huM hena...... tA....rA dAgInA dhovA mATe tuM zuM kare che? - badhAnI vacce khoTA dAgInA paherIne rUvAbathI beThelI lyusIne bhoMThI pADavA mATe ja A savAla phrenIe pUchyo hato; e vAta tyAM beThelAM badhAM samajI gayA. paNa lyusI ghaNI cabarAka hatI. enA caherApara bhoMThApaNAno jarA paNa bhAva Avyo nahi. hasatAM hasatAM, AnaMdathI eNe eka evo javAba Apyo. je sAMbhaLIne phreinInI jIbha ja sivAI gaI. A rahyo e javAba: - o .mAya DIyara phrenI, evI dhovA karavAnI kaDAkUTamAM huM to paDatI ja nathI; melA thAya eTale huM to pheMkI ja dauM chuM! "I just throw them out " A eka vinodapUrvaka kaTAkSa che. pahelI najare emAM lyusInI buddhimattA ane tenuM hAjarajavAbIpaNuM ApaNane dekhAze. paraMtu, temAM eTaluM ja nathI. jIvana viSenI je carcA ahIM ApaNe karI rahyA chIe, teno eka suMdara javAba paNa temAM che. phrenI, eka karoDapatinI ardhAganA che. enI pAse dhanadolatanI kazI kamInA nathI. ema chatAM, eTalAthI ene saMtoSa nathI. e saMtoSane AvI pArTIomAM ane bIjAone AMjI nAMkhavAmAM tathA bhoMThA pADI devAmAM te zodhI rahI che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra14 anevaMta ane syAdvAda - lyusI pAse dhanadolata nathI. eno pati eka sAmAnya kAmadAra che. paraMtu, e vAtanuM ene duHkha nathI. ImiTezana javelarI paherIne e AnaMda meLavI zake che. dhanavAna phrenI karatAM paNa vadhAre Thasso ane savAba te rAkhI zake che. A badhAnI pAchaLa kyuM tattva kAma kare che? vicAra karatAM jaNAze ke lyusInA AvA masta vartananA mULamAM "saMtoSa che. enI pAse je nathI eno aphasosa ke kAmanA karI duHkhI thavAne badale, enI pAse je che, teno sArAmAM sAro upayoga karIne e masta tathA saMtoSI rahI zake che. A saMtoSa, sukhI jIvana jIvavA mATenuM eka mahatvanuM sAdhana che. sthiti ane saMyogo, to karma vigere dvArA mANasane sAMpaDe che, game tevA saMyogo hoya, AnaMdamAM rahevuM ke udAsa rahevuM, masta rahevuM ke rodaNAM raDyA karavAM, ALasu thaine besI rahevuM ke utsAhathI kAma karavuM, e badhuM, prAyaH mANasanA mananI sthiti upara AdhAra rAkhe che. mananI sthitine masta banAvavAmAM 'syAdvAda' nI puratI samajaNa jevo upayogI bIjo koI IlAja nathI saMsArane asAra mAnavo ane tenI sAthosAtha, ApaNI cAre tarapha je sAra paDelo che, tene grahaNa karatA rahIne masta jIvana jIvavuM; enA jevo utkRSTa mArga, saMsArI AtmAo mATe, bIjo eka paNa nathI. "syAdvAda', ApaNane A saMsAramAM paDelA asAra ane sAra e baMnenuM yathArtha darzana karAve che. saMsAra asAra che' evuM kahenArA keTalAka duHkhathI trAselA saMsArI mahAnubhAvone joyA che. A saMsAramAM kaMI sukha rahyuM nathI, sanyasta aMgIkAra karyA sivAya have amAre mATe bIjo mArga nathI" AvuM bolatAM paNa keTalAka ekAMtavAdI sajjanone sAMbhaLyA che. AvI vAto sAMbhaLIne, pUjaya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje lakhelA keTalAka zloko yAda AvyA vinA rahetA nathI. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja pharamAvI gayA cheH"vairAgya traNa prakAranA hoya che. (1) ArtadhyAnagarbhita (du:khagarbhita) (2) mohagarbhita (3) jJAnagarbhita." duHkha, udvega ane roSa jenA mULamAM hoya tene ArtadhyAna' kahe che. ISTaviyoga ane aniSTa saMyoga vigere nimitta asahya lAgavAthI emAMthI chUTavA mATe thanAro vairAgya 'ArtadhyAnagarbhita vairAgya gaNAya che. zakti mujaba paNa, heya (tyajavA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma jIvana jhaMjhaTa yogya) padArthano tyAga ane upAdeya (grahaNa karavA yogya) padArthanuM grahaNa temAM hotAM nathI. AvA vairAgyamAM "ArtadhyAna mukhya hovAthI, te uga karanAro, viSAdathI bharelo ane AtmaghAtakatA Adino kAraNabhUta hoya che. mAtra lokadaSTie ja tene vairAgya kahevAya che. - "mohagarbhita' vairAgyamAM je "moha' zabda che, te sAMsArika mohanA arthamAM nahi, paraMtu ekAntika mUDha daSTinA arthamAM vaparAyo che. evA ekAntavAdI tattvajJAnathI janmelo satya vairAgya paNa bhrAMtijanaka hovAthI, ene choDIne jJAnagarbha vairAgya ja svIkAravA lAyaka che ema jaina zAstrakAroe mAnyuM che. jJAnagarbha vairAgya eTale jemAM anekAntavAdI tattvone anusaratuM nirmaLa jJAna che evo vairAgya. mohagarbhita vairAgya kone kahevAya ane jJAnagarbhita vairAgya eTale zuM, e baMne vAto zrI. haribhadrasUrIzvarajI mahArAja samajAvI gayA che. teozrIe pharamAveluM AtmA eka (ja) che, AtmA nitya (ja) che, AtmA abaja) che, AtmA kSaNakSayI (ja) che, ke AtmA asat (ja) che, evA ekAMta-nirNayathI saMsAranI nirguNatAne vAraMvAra jovA chatAM ane enA tyAga mATe upazama tathA sadAcAranuM bhAvathI sevana karavA chatAM, tevA purUSono vairAgya jJAnagarbhita nahi paNa mohagarbhita ja che." "sajJAnagarbhita vairAgya teono ja hoya che, jeo, syAdavAda samajaNanuM avalaMbana laI, AtmAne samaSTi caitanyarUpe eka, paNa vyaSTi caitanyarUpe aneka, dravyarUpe nitya paNa paryAyarUpe kSaNika, nizcayanayathI abaddha paNa vyavahAranayathI baddha, parasvarUpe asat paNa svasvarUpe sata, ema baMne yathAsthita mAne che; tathA, saMsAradazAmAM bAhya paulika karmanA saMbaMdhathI, icchA-dveSa Adi kaSAyone AdhIna parAdhIna-banI, bhayaMkara bhavasaMsAramAM bhaTaktA evA potAnA AtmAne temAMthI mukta karavA, vidhipUrvaka saMsArano tyAga kare che. emano vairAgya ja jJAnagarbhita ane siddhinuM ananya sAdhana bane che." have, sAdhu bAvA, saMta, mahaMta, bhuvA, svAmI vigere AjanA vairAgIvarga upara najara karo, jJAnagarbhita vairAgyathI prerAine saMsArano tyAga karyo hoya, evA temAM keTalA haze? AmAM TIkA karavAno Azaya nathI. tyAgamArga uttama che, e viSe kazI ja zaMkA nathI. koI paNa tyAgI-vairAgIne joIne mastaka ApoApa jhUkI paDe che. sarvavirati mArganuM pAlana karatA jaina sAdhuo ane AtmAnI samasta vizva sAthenI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21) : anekAMta ane syAdvAda , AtmasamarzitA mATe apUrva dhyAna dharatA vedAMtI sanyAsIonA samAgamathI jANelI ane joyelI emanI tyAgabhAvanA tathA AtmajhaMkhanA AgaLa haMmezA mastaka namatuM ja rahyuM che. jaina sAdhuo je kaThIna AcAra pALe che, te joIne jagatabharanA samajadAra mANasoe Azcarya vyakta karyuM che. jaina sAdhuonA AcAra, emanI dinacaryA ane emane jALavavI paDatI aneka maryAdAono abhyAsa karanAra koI paNa sajjanane, "jagatanI e sarvocca sAdhu saMsthA che tevI pratIti thayA sivAya raheze ja nahi. A vAta ahIM karavAno hetu eTalo ja che, ke saMsAramAM kaMIka muzkelIonI paraMparA dekhAtAM, enI sAme Takkara jhIlavAnI azaktine kAraNe je vastro badalI nAMkhavAthI kazo artha sarato nathI. sAdhutvano mArga to ati kaThIna che. saMsAranI kaThInAIo joine tethI gabharAI janAra, sAdhu banIne kevI pragati sAdhI zakaze e prazna vicAravA jevo che. khAsa karIne, sanyasta mArge javA icchanAra saMsArI mitroe to, e mArge jatAM pahelAM pUrepUruM AtmavRttionuM vizleSaNa karI levuM joie ane potAne thaelA vairAgyanA kAraNonuM pUrNa pRthakkaraNa karavuM joIe. mahadaMze to, A jIvanane jhaMjhaTa mAnanArAonI mAnyatAmAM, saMsAranA jhaMjhaTa bharyA jhaMjhAvAto nahi paNa musIbatono sAmano karavAnI azakti, durbaLatA vigere kAraNabhUta che. potAnI pharajo bajAvavAnI azakti, nityakarmanI upAsanAmAM naDatI viDaMbaNAo ane e badhA taraphano mAnasika krodha ApaNane bIjI dizAnA vicAro tarapha dorI jAya che. A jAtanI vicArasaraNImAM bhAgI chUTavAnI vRtti Escape tendency hoya che AvuM ja jo hoya, to e koI saguNa nathI; AtmAnI e durbaLatA che. tyAre jo ekamAtra mAnava bhavamAM sulabha sarvathA niSpApa jIvana jIvavAnI IcchAthI ja tyAga mArge vaLatA hoya to e sAcI jJAnadazA che. keTalAka, loko, jIvanamAM prApta karavAnI bhautika siddhio viSe moTA moTA svapnAo ghaDe che, A svapnAo teo siddha karI zakatA nathI. je joIe che, te maLatuM nathI; je maLe che, te gamatuM nathI. AvA lokone jIvana eka jhaMjhaTa lAge temAM navAI zuM? te jIvanamAM siddhi prApta karavA mATe, prathama agatya, potAnI sthiti, saMyogo ane zaktinI maryAdA nakkI karavAnI che. e badhuM joyA ne vicAryA pachI, vidyamAna sAdhana sAmagrI ane zaktinI maryAdita upalabdhatAno AdhAra, ApaNane kyAM sudhI pahoMcADaze, te nakkI karI levuM joie. ApaNAM svapnAnI racanA e maryAdAnI aMdara hovI joie. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maka jIvana jhaMjhaTa ra17, amadAvAdathI muMbai javAnI TIkITa, pAMca rUpIyAnI eka noTathI maLatI nathI. eja rIte, ApaNe ghaDelAM svapnA paNa Avazyaka sAmagrI tathA yogyatA na hoya, to phaLatA nathI. svapnA jyAre ApaNe ghaDIe chIe, tyAre enI siddhi viSenI kalpanAno je AnaMda ApaNe meLavIe chIe, te eka bhrama puravAra thAya tyAre, icchita dhyeyane pahoMcI na zakAya tyAre, ApaNo zarUAtano AnaMda, amaryAda duHkhamAM palaTAI jAya che. ApaNA vAstavika svapnA ja ApaNA amaryAda duHkhanA kAraNa banI jAya che. eTale, jIvananuM dhyeya nakkI karatI vakhate sauthI prathama ApaNI potAnI yogyatA ane ApaNA sAdhanonI maryAdA ApaNe nakkI karI levI joIe. ApaNI IcchA ane ApaNI pAtratA vacce meLa jo na hoya to tethI nirAza thavAnI paNa kazI jarUra nathI. AMvA saMyogomAM be bAbato ApaNe nakkI karI zakIe. eka to, ApaNA dhyeyane ApaNI pAtratA puratuM maryAdita rAkhIe. bIjuM, ApaNI yogyatAne vadhAravA mATe ApaNe prayatnazIla banIe. pAtratAmAM jema jema vadhAro thato jAya, tema tema, ApaNA dhyeyano vistAra ApaNe karatA jaIe. A paddhatinuM avalaMbana laine, ApaNA jIvananuM dhyeya tathA e dhyeye pahoMcavAno mArga ApaNe nakkI karIe, to jIvana eka jhaMjhaTa samuM nahi, paNa, paramaAnaMda pramodakArI naMdanavanasamuM banI jaze. A rIte ApaNA jIvanane ghaDavAmAM 'syAdvAda' ApaNane khUba khUba madada karI zake tema che. e zabdano je AtmA che, "yAta" te ApaNA jIvananI, ApaNI zaktinI temaja yogyAyogyatAnI maryAdAnI badhI bAjuonuM bhAna karAve che ane kramazaH AgaLa vadhavAno yogya mArga ApaNane batAve che. A zakti "syAdvAda' mAM che ja. jIvanamAM jayAre duHkha AvI paDe tyAre tethI kAyara banI jaIne raDavA na besavuM. sauthI prathama to, e duHkhanI sAme, ApaNI pAse jIvanamAM bIjA keTalAM sukha paDelAM che tenI tapAsa karavI. AvI paDelA duHkha mATenuM eka prabaLa AzvAsana ApaNane temAMthI acUka maLaze. pachI, e duHkha zuM che, enuM svarUpa kevuM che, enuM kAraNa zuM che ane enA nivAraNano upAya zuM che, e jANavA tathA samajavA mATe ApaNI viveka buddhine ApaNe kAme lagADavI, duHkha sAmenA sukhono vicAra ApaNA manane zAMta ane vyavasthita banAvaze ane e rIte zAMta thaelA cittamAM ApaNI viveka zaktine kAma lagADIne ApaNe vicAra karavA mAMDIzuM to ApaNane spaSTa dekhAze, ke AvI paDelA athavA mAnI lIdhelA e duHkhanI chAyA dUra thaI zake tevI che. duHkhanI pAchaLa sukha ubheluM ja che. duHkhanA kAraNo ApaNane A rIte vicAra Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra18 anemaMta ane svAhAda karatAM avazya samajAze. pachI enA nivAraNa mATeno purUSArtha utsAhapUrvaka ApaNe karI zakIzuM. A badhuM samajavAno ane e rIte vicAravAno mArga 'syAdvAda' dvArA ApaNane avazya maLaze; evI ja rIte, jIvanamAM jyAre ati sukha AvI paDe, tyAre A sukha zuM che, kyAMthI AvyuM, zAthI AvyuM, enuM kAraNa zuM che, enI samayamaryAdA keTalI raheze ane e daramiyAna bIjI koI viDaMbanAo AvI paDaze ke kema, e badhI vAtano vicAra paNa ApaNe karavo ja joIe. Avo vicAra ApaNe karIe to temAMthI be - vAta banaze. eka to, AvI maLelA sukhathI chakI javAne badale eno vivekapUrvakano : upabhoga ApaNe karI zakIzuM. bIjuM, e sukha pachI AvanArA duHkhane ApaNe kAM to pAchuM ThelI zakIzuM, aTakAvI zakIzuM yA hasatAM hasatAM e bhogavavA mATe ApaNI jAtane ApaNe taiyAra karIzuM, taduparAMta, ApaNA sukhamAM bIjAne bhAga ApavAnI parama upakAraka vRtti paNa ApaNAmAM janmaze. A rIte vicAravAno mArga paNa syAdvAdamAMthI ApaNane jaDaze. gharanA kuTuMbIjano, mitro ane snehIonA vartanathI kyAreka ApaNe raMja anubhavIe chIe; duHkhI thaI jaIe chIe. te vakhate, ApaNI ane temanI samajaNa vacceno bheda ApaNe tapAsIzuM, e sthiti utpanna thavAnA kAraNonI zodha ApaNe karIzuM ane enA nivAraNa mATenA upAyo vicArIzuM, to, matabhedanA A manadu:khamAMthI ApaNe mukta thaI jaIzuM. A vicAravA mATeno mArga paNa syAdvAda ApaNane batAve che. yAdavAda siddhAMtano sthApita artha e che ke koI paNa vastu yA bAbatane eka karatAM vadhAre bAjuo hoya che. syAdvAdanA zikSaNanuM madhyabiMdu e che ke koI paNa bAbatano vicAra karatI vakhate enI eka ja bAju joi vicArIne aTakI na javuM. ekane badale be bAjuno vicAra karavA aMge eka bahu ja suMdara dRSTAMta che. khUba ja gammata sAthe ati gaMbhIra jJAna Ape evuM e dRSTAMta cheH bIjA vizvayuddha daramiyAnaM eka kuzaLa aMgreja adhikArInI sainya bharatInA kAma aMge nimaNuMka thaI hatI. Recruiting Officer-sainya bharatI amaladAratarIke oLakhAtA e bhAI gAmegAma jaIne, tyAMnA yuvAna vargane ekaTho karI lazkaramAM joDAvA mATe bhASaNo ApatA hatA. eka sthaLe temaNe je bhASaNa karyuM temAMno thoDoka upayogI ane gammatapUrNa bhAga nIce mujaba hato : nAma noMdhAvI do, lazkaramAM bharatI thai jAo. kazI paNa ciMtA mATe kaMI Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma jIvana jhaMjhaTa dara ra19 paNa kAraNa nathI." 'tame lazkaramAM joDAzo to "be vAta' banaze. kAM to tamane ahIM, chAvaNImAM rAkhavAmAM Avaze athavA yuddha moracA upara mokalavAmAM Avaze." : 'jo ahInI chAvaNImAM rahevAnuM hoya to to pachI ciMtA nathI.-No worryjo yuddhanA morace javAnuM thaze, to be vAta" banaze." | 'tamane kAM to pAchaLa-Rear-rAkhavAmAM Avaze athavA AgaLa-FrontrAkhavAmAM Avaze. jo pAchaLa rahevAnuM thAya to ciMtA nathI-No worry-jo AgaLa rahevAnuM banaze to "be vAta" banaze.'' "kAM to tame zatru upara AkramaNa karazo yA duzmana tamArI upara AkramaNa karaze. jo tame AkramaNa karo, to ciMtA nathI-No worry-duzmana tamArA upara AkramaNa karaze, to "be vAta' banaze.' "kAM to tame keda pakaDAzo yA ghAyala thazo. jo keda pakaDAzo to "no varI" (ciMtA nathI), jo ghAyala thazo to be vAta'banaze." (A be vAtavALI vigata ghaNI lAMbI che eTale tene TuMkAvIne have chellI vAta ahiM raju karavAmAM Ave che.) ........ be vAta' banaze. kAM to tame jIvatA rahezo yA marI jazo. jIvatA rahezo to "no varI' marI jazo to be vAta' banaze." 'kAM to tame svargamAM jazo yA narkamAM jazo. jo svargamAM jazo to no varI." nirkamAM jazo, to tyAM tamane tamArAM ghaNA mitrono bheTo thaze eTale "no varI." - A vAtamAM chelle je narkamAM javAnI ane tyAM ghaNA mitro maLavAnI vAtano je ullekha che, temAM vartamAna jIvana viSeno eka ghaNo moTo kaTAkSa che. e vAta dvArA pelA aMgreja amaladAra ema kahevA mAge che ke ApaNo moTo bhAga je rItanuM jIvana jIvI rahyA che, te rIte, narkano adhikArI che; moTA bhAganA loko narkamAM jAya che. e kaTAkSane bAda karIe, to paNa, be rIte vicAra karavAnuM sUcana to te AkhAye TucakAmAM che. mAtra be nahi, banI zakatI ne maLI zakatI badhI bAjuothI vicAra karavAnI Teva pADavAmAM lAbha ja che. A rIte vicAra karatA "syAdvAda' ApaNane zIkhave che. A rIte, syAdvAda padhdhatino vivekapUrvaka ApaNe upayoga karIzuM, to ApaNane e samajAI jaze ke jIvanamAM dekhAtI badhI viSamatAo ane jhaMjhaTo tathA ethI viparIta ApaNane maLatAM sukho ane AnaMdo vigerenuM kendrasthAna ApaNe pote ja chIe. e saMvedano ApaNI aMdarathI ja Ave che, bahArathI AvatAM nathI. ApaNI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12201pa anekAMta ane syAdvAdaza icchA mujabanA saMvedanone pedA karavAnuM ApaNA potAnA hAthamAM che. A vAta paNa syAdvAdano siddhAMta ApaNane samajAve che. 'syAdvAda' siddhAMtane anusarIne jema jema ApaNe ene pacAvatA jaie, tema tema, sukha ane duHkha e baMne prakAranAM paraspara virodhI saMvedano upara ApaNo potAno kAbu Avato jaze. samatA, samabhAva ane sahiSNutA bhAva ApameLe ApaNAmAM pragaTa thatAM jaze. kSaNika sukhaduHkhanI pakaDamAMthI dhIme dhIme mukta thaine anaMta AnaMdanA ApaNe bhoktA banI zakIzuM. A AnaMdamAMye sva ane paranuM kalyANa karavAnI udAtta bhAvanA ja ApaNane jovA maLaze. syAdvAda sivAya AvI parama kalyANaka paristhitinuM sarjana kadI paNa thai zakaze nahi. anyAya ke anItine sahana karI levAnuM ke calAvI levAnuM syAdvAda ApaNane zikhavato nathI. jyAM jarUra paDe tyAM laDI levAnI e ApaNane nA pADato nathI. paNa, AvA saMyogomAM, jene ApaNe anyAya ane anIti mAnIe chIe, te kharekhara anyAya athavA anIti che, ke pachI ApaNA svArtha ane mohane kAraNe ApaNane evuM ayathArtha dekhAya che, e vAtanI spaSTa pratIti sAMdvAda ApaNane karAvaze. pachI, jyAre laDI levAnI nyAyayukta AvazyakatA ubhI thaze, tyAre, e laDI levAnI nyAyapUrvakanI, buddhipUrvakanI ane samabhAvayukta padhdhati paNa ApaNane syAdvAda ja batAvaze, e mArge ApaNA mATe saphaLatA ane vijaya nizcita banaze. karmanI vicitratA ane e dvArA AtmAne vaLagelI azuddhatAnA kAraNe A saMsAramAM sadguNono je samUha che te badhAnuM dhAraNa ApaNe karI zakatA nathI. sadvicAronuM sAnnidhya ane samajaNa hovA chatAM asad vicAro ane ayogya kAryo ApaNe karatA ja rahIe chIe, icchA na hovA chatAM, kevaLa sAMyogika prabhAvathI ApaNA hAthe duSkRtyo thai jAya che. A sthiti samasta saMsAranI che. evI ja rIte, keTalAka satkAryo ApaNI icchA viruddha paNa thai jAya che, koi paNa jAtanI yathArtha samajaNa vagara ApaNe sArA kAryo paNa karIe chIe. maMdiramAMthI prabhunA darzana karIne bahAra nIkaLatI vakhate mArganI baMne bAjue beThelA bhikSuka vargane kyAreka ApaNe pAi paisAnI ke lADucaNAnI lhANI karIe chIe. to kyAreka rastAmAM maLelA koi bhikSuka para ApaNe gusso paNa karIe chIe. AvuM TheraThera jovA maLe che. ApaNAM badhA ja kAryonI pAchaLa koi suspaSTa vicAraNA hotI nathI. rUDhI, paraMparA, svabhAva, Teva ane saMyogone AdhIna banIne mahadaMze ApaNe vartIe chIe. ApaNA hAthe je thayuM te sArUM ke kharAba, sAcuM ke khoTuM, e vicAra karavA paNa Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana jhaMjhaTa ApaNe thobhatA nathI. ApaNA koI kArya aMge pAchaLathI jyAre kaMi muzkelI ubhI thAya tyAre vicA2 ka2vA mATe ApaNe aTakIe chIe kharA, A rIte aTakavAnI pAchaLa ApaNA hAthe thai gayelAM duSkRtyano pazcAttApa javalle ja hoya che. moTA bhAge to, ubhI thayelI paristhitimAMthI mArga kevI rIte kADhavo, emAMthI kema chUTavuM, e viSayanA ja vicAro ApaNe karIe chIe. gammatanI vAta to e che, ke e vicAro ApaNe karIe chIe. ke e vicAronA phaLa svarUpa, eka duSkRtyanA pariNAmamAMthI chUTavA mATe ApaNe pharIvAra pAchA duSkRtyo ja AdaravA lAgI jaie chIe. ApaNA hAthapagamAM paDelI beDIone kADhavA mATe e mArga ApaNe grahaNa karIe chIe, e mArganA aMte, hAthapagamAMthI chUTI paDelI beDIo pAchI ApaNA ja gaLAmAM paDavAnI che, e vAtano khyAla ApaNane hoto nathI. A badhuM paNa A saMsAramAM sarvasAmAnya dekhAya che. kharI ramuja to AvI koi viSama paristhitimAM ApaNe phasAi jaie chIe, tyAre Ave che. koI pUche, keH alyA caMdu, teM A zuM karyuM? tyAre caMdu kaheze keH 'nA, meM e nathI karyuM. sthiti Ama hatI, saMyogo AvA hatA, paristhiti tevI hatI, phalANA bhAI emAM ADA paDyA, pUMchaDA bhAI emAM naDyA, Ama thayuM ne tema thayuM' evI ghaNI badhI bhaLatI vAto karIne caMdu pachI kaheze ke : ''enA mATe jvAbadAra huM nathI." A caMdue je vAta karI evI vAta caMdu ekalo ja kare che, evuM mAnazo nahi. moTA bhAganA loko AvI javAbadArIno Topalo bIjAo upara DhoLavo e eka sarva sAdhAraNa manovRtti che. apavAda temAM jUja hoya che. jIvanamAM anubhavavI paDatI AvI badhI aneka jhaMjhaTonuM mukhya kAraNa e che, ke jIvana viSe, jIvananA hetu viSe, jIvananA dhyeya viSe ane jIvavAnI padhdhati viSenI suspaSTa samajaNa ApaNI pAse hotI nathI. A samajaNa jo ApaNI pAse AvI jAya, to pachI, jIvana eka jhaMjhaTa maTI jAya. A jJAna jo ApaNane prApta thai jAya, to jIvana eka svarga banI jAya. A bAbatamAM jaina dArzanikoe kyo mArga batAvyo che te jANavAnuM bahu rasaprada thai paDaze. AMkha, kAna, nAka, jIbha ane tvacA, A pAMca Indriyo dvArA mANasanuM mana kAma kare che. A pAMcamAMthI eka paNa indriya jo kAma na karatI hoya evA zarIrane 'khaMDita aMga' kahevAmAM Ave che. zarIranAM A pAMca mukhya aMgo che. saMsArI mANaso Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rararakAma anemaMta ane syAdvAda pramANa mATe pAMca mukhya AcAro batAvyA che. A pAMca AcAronAM nAma nIce mujaba che :1. ahiMsA. 2. satya. 3. asteya. 4. brahmacarya. 5. aparigraha. A pAMce upara pAMca judA judA graMtho lakhI zakAya, tevA A mahAna, arthagaMbhIra ane parama kalyANakAraka siddhAMto che. A pAMce AcAro sAruM jIvana jIvavA mATenA-High way-dhorI mArga che. moTaramAM besIne ApaNe nIkaLyA hoie, tyAre, moTarane saDaka upara ja ApaNe calAvIe chIe. saDakanI eka bAju yA bIjI bAju ApaNe nIce utarI jaie to akasmAta naDyA vagara raheto nathI. evI ja rIte, jIvana jIvavA mATe A pAMca AcAro rUpI saDaka upara ja jo ApaNe cAlIe, to kazI jhaMjhaTa ubhI thatI nathI. enI bahAra ApaNe nIkaLI jaIe, to aneka prakAranI upAdhIo ubhI thAya che. "ahiMsA' zabdano artha mAtra mAnavanI hiMsA na karavA, yA mAtra kAyAthI jIvahiMsA na karavA pUrato maryAdita nathI. ApaNA koI paNa vicAra, vacana yA kArya dvArA koine paNa duHkha pahoMce to tene hiMsA gaNavAmAM Ave che. koi paNa sthUla, sUkSma prANInA zarIrane pIDA thAya ke duHkha thAya e to hiMsA che ja; paraMtu koInA manane jarA sarakhuM paNa duHkha thAya evAM badhAM karmo, pachI te kAyAdvArA, vacanadvArA ke vicAradvArA thayAM hoya, te badhA ja karmomAM hiMsA AvI jAya che. karmanI bAbatamAM, "manasA, vAcA, karmaNA" evI traNeya bAbatono samAveza thaI jAya che. ahiMsA zabda to Aje vizvavyApaka Universal samajaNano viSaya che. pUrvanA 23 tIrthakaro tathA 24mAM tIrthakara bhagavAna mahAvIrasvAmI ane bhagavAna buddha dvArA vahetA rAkhavAmAM AvelA e zabdono-mAnava ahiMsAno-rAjakAraNamAM tathA samAja jIvanamAM vyApaka upayoga karavAno bhagIratha purUSArtha karIne svargastha mahAtmA gAMdhIjIe jagatabharamAM vasatA lokone ahiMsA zabdathI mohita banAvI dIdhA che. * Ama chatAM, jagatanA moTA bhAga sudhI ahiMsAno bahu zUla ja artha pahoMcyo che. para eTale anya mAnavane duHkha thAya tevuM kazuM ja kAma karavuM enuM nAma hiMsA eTalo maryAdita artha moTA bhAganA loko samaje che. paraMtu pazupaMkhI, yAvata sUkSma Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mae jIvana jhaMjhaTa ravA jIvane paNa duHkha thAya temaja "sva" eTale ApaNuM potAnuM ahita thAya evuM kaMI paNa kArya karavuM e paNa hiMsA che evo pAramArthika artha haju ghaNA loko barAbara samajayA hoya tevuM dekhAtuM nathI. ahiMsAnA sAcA arthamAM to mAnava ja nahi, kiMtuM pazu, paMkhI ane kIDAkIDI vagere nirAdhAra jIvonI paNa hiMsA varjavAnI che, kema ke enI paNa hiMsA karavAthI ApaNuM dila kaThora krUra bane che. evA dilamAM sAtvika bhAva uThI zakatA nathI. eTale vizvanA nAnA-moTA jIvo paikI je mAnava pUratI 'parahiMsA' viSenI samajaNa Aje pracalita che, te to ghaNI ghaNI adhurI che; tyAre "sva-hiMsA' zabdanI yathArtha samajaNa meLavavAnuM to haju, lagabhaga bAkI ja che. ahiM "ApaNuM ahita' e zabda bhautika yA svArthI arthamAM vAparyo nathI. eka vAta to nizcita che ke ApaNA vaDe je kaMi para-ahita thAya che tenAthI ApaNe potAnuM paNa, Akhare to ahita ja thAya che. AjakAla ApaNe joizuM to jaNAze ke paranuM hita karavAnI je vyApaka samajaNa che tenI pAchaLa "sva-hita" no vAstavika vicAra hoto nathI, ApaNAM pratyeka kAryathI je karmabaMdhana ApaNane thAya che, eno vicAra sAmAnya rIte "sva" nI apekSAe bahu ocho karavAmAM Ave che. pariNAma e AvyuM che ke A "sva" ane "para" e baMne viSayo alaga thaI gayA che. potAnA hita mATe, svArtha mATe, game tevuM AcaraNa karavuM ane pachI, banI zake to, "para" - hitano vicAra karavo, AvI manovRtti sarva sAdhAraNa banI gaI che. Ama banavAnI pAchaLa, ApaNe "ahiMsAnuM "para" svarUpa samajyA chIe paNa "sva" svarUpa samajayA nathI, te che." ApaNAM je je kAryo anyane pIDAkAraka hoya te badhAM ApaNane te dvArA baMdhAtAM karmone kAraNe vahelAM ke moDAM ApaNane potAne paNa pIDAkAraka banavAnAM che, evI samajaNano abhAva hovAthI ja ahiMsAnuM svalakSmI svarUpa ApaNane samajAyuM nathI. A samajaNanA abhAvane kAraNe, "vizvakalyANa" nI je vAto ApaNe karIe chIe, temAMthI ApaNI potAnI eTale ApaNA potAnA vAstavika ane Atmika kalyANanI vAtane bAkAta rAkhIne karIe chIe. ApaNA aMgata svArthanI kaMI paNa vAta Ave tyAre ApaNe parakalyANane visarIne, anukULa lAge ane phAvaTa Ave tevuM vartana ApaNe karIe chIe. ahiMsAnAM A "sva" ane "para" e baMne svarUpo eka sAthe ja saMkaLAyelAM che. e baMnene bhegAM rAkhIne sAruM jIvana jIvavAno vicAra ApaNe karIe, emAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra24 anekAMta ane syAdvAda mita ja zreya che, "para" ne chuTuM pADIne "sva" no vicAra thaI zake nahi; evI ja rIte, sva" ne chuTuM pADIne para' no vicAra paNa ekAMte hAnikAraka che. A vAta barAbara samajI levA jevI che. dAkhalA tarIke, musIbatamAM AvelA eka aMdha musApharane sIdhe raste-dhorI mArga para ApaNe pahoMcADavo che. gAmanI bahAra sIdhI saDake ene caDAvIne pachI thoDA vaLAMko vaTAvIne ene rAjamArga para caDAvavo che, gAma bahAra pahoMcyA pachI ApaNane lAgyuM ke gAmanI bahAra to have nIkaLI gayA. have AgaLa javAnI takalIpha zA mATe levI? A vicArathI pelA aMdha musApharane ApaNe kahIe chIe : "bhAI, have lAkaDInA sahAre cAlyA jAo. jamaNI tarapha be vakhata vaLavAnuM Avaze, pachI be vakhata DAbI tarapha vaLavAnuM Avaze, te pachI eka vAra jamaNI tarapha vaLazo eTale pachI mukhya rasto, rAjamArga AvI jaze, sIdhA cAlyA jajo." pelA aMdha musApharane eTalI sUcanA ApIe chIe. te bhalo mANasa, eTale sudhI pahoMcADavA badala ApaNo AbhAra mAnIne lAkaDI Thokato Thokato cAlyo jAya che. ApaNe gAma tarapha pAchA AvIe chIe. pelo musAphara to cAlyo jaze. paNa, ApaNAM dilamAM eka DaMkha jarUra rahI jaze. "ene mukhya mArga sudhI jo pahoMcADyo hota to sAruM thAta," A DaMkha rahI jAya to to ThIka, paNa evo koI bhAva ApaNA manamAM jAge nahi to tethI beparavAine lIdhe ApaNuM potAnuM ahita thavAnuM. kemake, tyAM ApaNe dayAbhAva sAthe ApaNI pharaja cUkyA chIe. evI ja rIte, ApaNI pharaja jyAre jyAre ApaNe cUkIe, tyAre tyAre, bIjAne tethI bhale nukazAna na thavAnuM hoya, ApaNAthI ApaNuM to ahita ja thAya che. sva ane parano bheda ahIM samajAze. kAyadAnI paribhASAmAM ginorance of Law is no excuse-kAnUnanuM ajJAna e koI bahAnuM-kSamApAtra kAraNa-nathI." ApaNI evI dalIla tyAM cAlatI nathI, pariNAma bhogavavuM ja paDe che. e ja pramANe, karma ane AtmAnA kAyadAo paNa custa che, je gunAo ApaNe ajANatAM paNa karIe teno badalo maLe ja che. hetunA astitva upara, nAstitva upara, maMdatA athavA tIvratA upara enA pariNAmanA ochAvattA pramANano AdhAra rahe eTaluM ja. Ano spaSTa artha e thAya che ke jyAre jayAre ApaNe adharma yA anicchanIya AcaraNa karIe chIe, tyAre te vaDe ApaNI potAnI upara asara thAya tevuM hiMsAtmaka kArya ja ApaNAthI thAya che. rastAmAMthI eka sArI kathAnuM pustaka ApaNane jaDayuM. koIkanuM paDI gayuM che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chejIvana jhaMjhaTa mAmA mArapI ApaNe laI lIdhuM. pachI e pustaka enA mAlikane pAchuM maLe evo prayatna ApaNe karavo ja joie. jo na karIe to pArakI cIja upADI levAmAM ApaNuM potAnuM ahita karI rahyA chIe. A sva ane para hiMsAne lagato Akho viSaya barAbara samajI levA jevo che. jaina sAhityamAMthI A mAhitI maLaze, khAsa karIne jIvavicAra, navatattva ane karmagraMtha eTaluM vAMcI levAthI ghaNo lAbha thaze. Ama, ApaNe joyuM ke jIvanane pAyAmAMthI suMdara banAvavAno prathama mArga che pUrNa paNe "ahiMsaka jIvana gALavA mATe prayatnazIla rahevAno. bIjI vAta satyane lagatI che. satyano artha asatya tathA ayogya uccAraNa ke vicAraNA na karavI evo thAya che. asatyamAM paNa hiMsAnI vAta Ave che. ApaNA asatya kathana athavA asatya AcaraNa dvArA bIjA koIne paNa duHkha thavAnuM ja. e thaI parahiMsA. enAthI ApaNane potAne je karmabaMdhana thavAnuM, te thaI "svahiMsA". asteya' eTale "corI na karavI A "corI" zabda, kAyadAnI paribhASAmAM jene "corI mAnavAmAM Ave che eTalo maryAdita nathI. eno khAsa artha e che, ke je ApaNuM nathI, nyAyapUrvaka ApaNuM nathI, te svIkAravuM nahi. nyAyapUrvaka je ApaNA hakkanuM hoya te sivAyanuM bIjuM kaMI paNa levuM tene "steya' -corI-mAnavAmAM AvyuM che. ahiM parNa hiMsA-ahiMsAnI vAta Avaze. parahakkanuM levAmAM bIjAne je duHkha pahoMce te hiMsA-parahiMsA. evI rIte levAmAM ApaNane je karmabaMdhana thAya te svahiMsA'. : brahmacarya zabdano artha to ghaNo vizALa che. saMsArI mANaso mATe A AcAranuM saMpUrNa pAlana zakya nathI. paraMtu, vyavahAramAM ene be rIte ghaTAvavAmAM AvyuM che. eka to, para strI tarapha kudaSTi yA kuvicAra na karavA te. kemake vicAra dvArA sevAtuM abrahmacarya paNa hAnikAraka ane sarvathA vajarya che. bIjuM svapatnI sAthenA vyavahAramAM paNa, abrahmacaryanA sevanane maryAdita rAkhavuM te. A kaLiyugamAM je loko parastrIne mAtA samAna gaNe che ane svapatnI sAthenA abrahmasevanane maryAdAmAM rAkhe che, e mahAnubhAvo, eka prakAranA "brahmacArI ja che. mana, vacana ane kAyA e traNeya uparanA aMkuzone Avazyaka gaNavAmAM AvyA che. manadvArA parastrI viSe ayogya vicAro karavA, te paNa eka mahAnuM abrahmacarya che. ahIM paNa pelI sva ane para hiMsAnI vAta Avaze ja. samajI zakAya tevI vAta che. pAMcamo aparigrahano je cAra batAvyo che, e to eka ghaNI moTI, samajavA jevI ane avazya pAlana karavA jevI vAta che. eno sIdho sAdo artha e thAya che, ke ApaNI jaruriyAta karatAM vizeSano saMgraha karavo nahi." AmAM A "jarUriyAta Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maM2266 me anekAMta ane syAdvAda zabda ghaNo mahattvano che.'kIDIne kaNa ne hAthI ne maNa' evuM e vAkya che, mANase keTaluM rAkhavuM ne keTaluM na rAkhavuM e viSe paNa zAstrakAroe spaSTa mArgadarzana ApeluM ja che, Ama chatAM, dareka mANasa, potAnI jarurIyAta aMgenI maryAdA vivekapUrvaka nakkI kare e ethI vizeSa enI pAse je Ave, te kAM to svIkAre ja nahi athavA teno sadupayoga kare, bIjAone mATe, jemane jarura hoya temane mATe, eno upayoga kare. to aparigrahanA AcAranuM aMzataH pAlana thAya ja che. aparigraha aMge jaina zAstrAkAroe batAvelI vAta khUba khUba samajavA jevIche. Aje A bhautika jagatamAM ApaNI AsapAsa, je sAmAjika ane rAjakIya durdazA ApaNe joIe chIe tenI pAchaLa A AcArano abhAva paNa javAbadAra che. dhanavAna temaja garIba varga vaccenI karuNAjanaka asamAnatA ane dhanavAno tathA sattAdhIzonI cUsaNakhorI joIne kArla mAkarsa nAmanA eka jarmana ciMtake eka, navA prakAranuM arthazAstra lakhyuM. emAMthI preraNA meLavIne lenine raziyAmAM eka jabaradasta krAMti ubhI karI. sAmyavAda ane samAjavAda nAmathI oLakhAtI vicArasaraNIono emAMthI janma thayo. emAMthI lohIyALa krAMtio thaI. kArla mArkasa ane enA jevA anya vicArakone A vicAro zAMthI sUjhayA ? hajAro lAkho varSa pahelAM jaina samAjazAstrIoe aparigrahanuM je arthazAstra racyuM hatuM, enuM pAlana vizvabharamAM jo thayuM hota, to dveSa, vidveSa, tiraskAra, mArA mArI ane khUnAmarakIthI bharapUra ghaTanAo vizvamAM sarjAta ja nahi. chInavIne aNahakanuM je lIdheluM tathA saMghareluM, te e ja rIte chInavAI gayuM.' karmano siddhAMta tyAM potAnuM kAma to karI gayo. paraMtu, kArla mAkarsa, lenina, sTelIna, cAu ena lAI vigera sAmyavAdIoe apanAvelI vicAra-saraNIo tathA kArya paddhatio paNa vighAtaka ja che. kemake, enI pAchaLa ahiMsAnI koI bhAvanA nathI ; bhArobhAra hiMsA ane dveSanI mAtrA tathA paramAtmA ane dharma pratyenI azraddhA e vicArasaraNIonI pAchaLa che, enAthI, saravALe to mAnavajAtanuM bhayaMkara ahita thavAnuM che. A vAta bahu samajavA jevI che. Aje jIvana dhoraNa atizaya kharcALa banI gayuM che, sAdAInuM sthAna bhabhakAe lIdhuM che; namratAnuM sthAna ahaMtAe lIdhuM che; vivekanI jagyAe moTAI ane ADaMbara goThavAI gayAM che. saune 'vadhAre ne vadhAre' joIe che. A ' vadhAre' nI pAchaLa 'anya karatAM vizeSa' evo bhAva rahyo che. pariNAme, svArtha - kevaLa svArtha-sivAya bIjuM kaMI bhAgye ja sUjhe che. aparigrahanI vizvalyANaka bhAvanAno paDachAyo paNa Aje dekhAto nathI. e badhuM ApaNane kayAM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jIvana jhaMjhaTa ra27, laI jaze? zoSaNakhoronI hiMsAnI sAme sAmyavAdI hiMsA AvI. hiMsA to rahI ja. hiMsA dvArA hiMsAno nAza kadI paNa thaI zakaze nahi. pachI te sAmyavAdI chApanI hiMsA hoya ke lokazAsana chApanI hiMsA hoya. hiMsAthI hiMsA jAya nahi, hiMsAthI duHkha phITe nahi, hiMsAthI sukha pragaTe ja nahi. e to A eka moTuM viSacakra - Vicious circle che. enA mULamAM aparigrahano abhAva che. mAnavajAta sukha ane zAMti Icche che, eno sAco ane sacoTa upAya aparigrahanuM pAlana ane sAdAImAM saMtoSa mAnavo te che. vizvanA itihAsamAM aneka yuddho thayAM che. enA mULamAM parigrahanI lAlasA ja rahI che. * jagatane Aje sadAkALa - zAMti khape che. A zAMtinI sthApanA ane enuM rakSaNa karavAno sAco mArga zo? aNubomba? lazkarI tAkAta? nA. na. nA. yuddhathI jo zAMti ane sukha prApta thatAM hota, to, vizvanA prathama yuddha pachInI yuddha paraMparAo itihAsanA pAnAone bihAmaNAM banAvavA AvI ja na hota. - Aje je paristhiti che, te to vahetI sthiti che. saMbhavataH raziyA, amerikA ane bIjA dezoe bhegAM karelAM saMhAranA sAdhano vaparAI jaze, eka mahA vinAzanuM sarjana karI jaze. paNa pachI zuM? - A, "pachI zuM?' e vAta jo Aje ja samajAI jAya, to mAnava jagata mahAvinAzamAMthI ugarI jAya, jo nahi samajAya, to enA vinAzanI paraMparAo cAlyA ja karaze, verathI vera zamatuM nathI. asatya AcaraNathI zAMti sthapAtI nathI. corIthI saMskAra ghaDAtA nathI. abrahmacaryathI saMtoSa kadI ja nathI. parigrahathI sukha kadI sAMpaDatuM nathI. hiMsA dvArA hiMsA samatI nathI. ( vizvamAM cotarapha Aje najara nAkhatAM dilamAM AghAtajanaka karuNAbhAva pedA thAya che, evo vicAra Ave che ke zuM ApaNe koI moTA pAgalakhAnAmAM vasIe chIe ? ke koI eka sthaLe Aga lAge tyAre ene ThAravA ApaNe pANI laIne doDIe chIe, ene badale ApaNe ghAsatela, peTrola phaTAkaDA ane evA sphoTaka padArtha laIne doDIe to zuM pariNAma Ave? A jagatamAM Aje AvuM ja banI rahyuM che. yuddhane aTakAvavA mATe yuddhanAM ghora vinAzaka zastro banAvavA pAchaLa AjanuM rAjakAraNa ane arthakAraNa doDI rahyuM cheH AMkho mIMcIne doDI rahyuM che. e badhuM , peTrola ItyAdi sphoTaka padArthone laIne Aga olavavA jatAM gAMDA mANaso jevuM nathI lAgatuM? Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra28 mI anekAMta ane syAdvAda AtmAnI muktinI vAta to ghaNI moTI che. ahiM to ApaNe kevaLa bhautika sukhanI ja vAta karI rahyA chIe. jaina tIrthakara bhagavaMtoe gRhastha mATe, saMsArI manuSyo mATe pAlana karavAnA je pAMca AcAro batAvyA che, tenuM pAlana karyA sivAya mAnavajAtano koI Aro dekhAto nathI. e pAMce pAMca AcAronuM pAlana thavA mAMDe, to pachI, yuddhanI jarura nahi rahe, eTaboMbanI AvazyaktA nahi rahe, lazkaranI paNa jarura nahi rahe. A vAta para khUba gaMbhIratAthI vicAra karajo! pALavA mATenA e pAMce pAMca akSata siddhAMto che. e badhA ekabIjA sAthe saMkaLAyelA che. ekane choDo to bIju chUTavA lAgaze. ekane pakaDo to bIju kheMcAIne Avaze. enA anukramane uparathI lo ke nIcethI, e pAMce pAMca siddhAMto avibhakta ane eka che. ' uparathI laIe. "hiMsA choDo." pachI asatya AcaraNa ApameLe chUTaze. asatya AcaraNa jaze eTale corI jaze. corI gaI to abrahmano AdhAra jatAM te paNa jaze. ane abrahma jogayuM to parigraha chUTavAno ja. nIcethI laIe. parigraha choDo. emAMthI pragaTatI sAdAIne kAraNe abrahma tarapha abhAva AvavAno ja. abrahya chUTayuM eTale cauryakarmane avakAza rahevAno ja nahi. caurya karma gayuM to pachI asatyanI AvazyaktA ja gaI. eTaluM thayuM eTale pUrNa ahiMsA pragaTavAnI ja. ulaTo krama laIe. "hiMsA" pachI jUTha to AvavAnuM ja. e AvyuM ja. emAMthI abrahma paNa Avaze ane parigrahanI to pachI koI mAjhA ja nahi rahe. parigraha vadhAravA mAMDo. emAMthI abrahma AvavAnuM ja pachI aNahakanuM levAnoprApta karavAno utsAha (durbhAva) paNa Avaze. e Avaze eTale asatya vinA chUTako ja nahi thAya. pachI e badhuM bheguM maLIne je mahAanartha sarjaze, te hiMsAmAM ja pariNamavAno. jevuM vizva mATe, tevuM ja vyakti mATe. vizvathI ApaNe bhinna nathI. eka mAnavI, ekaladokala mAnavI paNa A pAMce AcAronuM pAlana karavA. mAMDe. "ekalo jAne, ekalo jAne, ekalo jAne re....... hAka sUNI tArI koI nA Ave to ekalo jAne re' evI kavIvara ravIndranAtha TAgoranI je paMktio che, te mujaba, eka ja mANasa nizcaya karIne A pAMce AcAronuM pAlana karavA mAMDe, to tenI suvAsa, tenI saurabha enI AsapAsa phelAze ja ; avazya phelAze. bIjA loko virUddha vartana karatA hoya to paNa, pratyeka samajadAra mANase A pAMcepAMca AcAronuM, saMpUrNa na bane to aMzata: pAlana karavAthI zarUAta karavI ja joIe. kemake, emAM Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara jIvana jhaMjhaTa ra29S vyaktinuM bhaluM to che ja, samagra vizvanA kalyANanuM bI paNa emAM ja che. raziyA ane amerikA emanI bhautika vijJAna siddhionuM pradarzana karIne ekabIjAne bhaya pamADI zakaze kharA, paNa emAMthI je pragaTa thaze te bhaDako ja haze; sukha ane zAMti to nahi ja. ApaNe ApaNI mULa, nAnakaDI vAta upara pAchA AvIe. ahiMsA satya, steya, brahmacarya ane parigraha A pAMce AcAronuM pAlana karavAno prayatna karavAnuM nakkI karIne pachI mANasa potAnA jIvana aMge vyavasthA kare, kArya kare, to te potAnuM hita to karaze ja, taduparAMta, jagatanA kalyANamAM paNa te moTo phALo ApI zakaze. ahIM "AcAronuM pAlana karavAno prayatna karavAnI vAta ja karI che, pAlana karavAnI vAta karI nathI. A vAta dhyAnamAM rAkhIne zaruAta avazya karajo. jo pAlana thaI zake, to to, ApaNe to tarI ja jaIzuM, sukhI thaI jaIzuM, sAthesAtha jagatanA kalyANarathane paNa ApaNe gati ApI zakIzuM. A bhautika jagatamAM, mAtra AdhyAtmika hetune anulakSIne ja jIvananuM dhyeya nakkI karavAnuM che. paraMtu e rIte ja saMpUrNa paNe vartavAnuM badhA mATe zakya nathI. kema ke, emAM to turata ja sarva tyAganI vAta AvIne ubhI raheze. bhautika sukha sAmagrI uparathI najare ja uThAvI levAnuM badhA mATe zakya nathI. jemanAthI banI tema hoya, temaNe to e dizAmAM pagaluM bharavAmAM eka paLano paNa vilaMba karavo nahi. paraMtu, * ApaNe jANIe chIe ke, e mATe paNa ApaNAmAM viziSTa prakAranI yogyatA * joIe. e hota to to joItuM tuM zuM? e nathI enI ja A badhI jhaMjhaTa che. * jaina zAstrakAro paNa A vAta samaje che. emano sAdvAda A vAta temane batAve che. eTale, jIvananA vikAsamArga "sAdhu dharma ane gRhastha dharma evA be bheda temaNe pADyA che. vairAgya upajatAM, AtmabhAna jAgrata thatAM sAdhutva aMgIkAra karanAra mahAnubhAvone anusaravAnA AcAronuM eka vizALa sUcipatra temaNe banAvyuM che. evI ja rIte saMsArI mANasonI maryAdAone samajI, gRhastha dharmanuM paNa, anusaravA mATenuM sulabha evuM nirUpaNa emaNe karyuM che. A badhuM to suMdara suvyavasthita che So well planned che - ke e joIne eka moTuM sAnaMda Azcarya thAya che. upara je pAMca mukhya AcAro batAvyA che. te, gRhasthadharma pALavA mATenA kevaLa dhArmika nahi paNa sarvatrI ane sarvadezIya mULabhUta siddhAMto che. It is a great code of conduct, absolutely essential for every human beingpratyeka mAnavIne mATe sarva kALe ane sarva sthaLe atyaMta Avazyaka evuM e eka mahAna jIvana baMdhAraNa che. vyakti ane samaSTinuM kalyANa bhinna nathI. eTale samagra Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 anekAMta ane syAdvAda pramA mAnavajAta mATe e parama kalyANakAraNa vijJAna che. A pAMca AcArone pALavAthI thatA lAbhonuM paNa ati suMdara vivecana jaina zAstrakAroe kareluM che. mana, vacana ane kAyAnA triveNI saMgama vaDe e AcAronuM purepuruM pAlana karanAra to tarI ja jAya, jeo enuM aMzataH pAlana kare ane saMpUrNa pAlana karavAnA mArge AgaLa vadhavA mATe satata prayatnazIla rahe temane paNa tethI pArAvAra lAbha ja thAya. jainatattvavijJAna, A saMsArane sarvathA mAyA ke bhrama mAnatuM nathI. A saMsAra paNa eka vAstavikatA che. -Reality che, mAtra enA svarUpathI sAvadhAna rahIne mANasa potAno jIvanamArga nakkI kare to te, jene AMtarika sukha mAnavAmAM AvyuM che, teno bhoktA avazya banI zake. AtmAno kramazaH vikAsa karavAmAM A saMsAranI jhaMjhaTatAo kazI ADe AvatI ja nathI. saMsAramAM rahIne AtmAno thoDo paNa vikAsa na ja thaI zake evuM jaina zAstrakAro kahetA nathI. enI aMtima mukti mATe ja sarvavirati dharmanI AvazyakatAne temaNe anivArya gaNI che tenI bhUmikAnuM sarjana dezavirati dharmanI ArAdhanA dvArA thaI zake che. A vAtanI yathArthatA samajelA jainatattvajJoe, AtmAnA vikAsamAM anukULatA prApta karAve e dRSTine lakSyamAM rAkhIne, gRhasthadharmanI-sAcA jIvanamArgInI - adbhuta utkarSa sAdhavAmAM sahAyabhUta thAya tevA mArganI bahu jhINavaTabharI prarUpaNA karI che. bhautika ane AdhyAtmika kSetro, enA hisA-ahiMsA sAthenA kArya kAraNabhAvanI daSTithI bhale jUdAM dekhAtA hoya, bhale judA lekhAtAM paNa hoya, AdhyAtmika dhyeya, enI siddhinI anukULatA, vagere samagra daSTie vicAratAM evo koI ekAMta bheda paDato nathI. moTA nagaromAM koI koI ghaNA lAMbA paNa eka ja nAmathI oLakhAtA mArga uttara ane dakSiNa evA vibhAgathI oLakhAya che. dAkhalA tarIke, mubaImAM je eka moTo lemiMgTana roDa che. tene lemiMTana roDa northa ane lemiMTana roDa sAutha evA be posTala vibhAgamAM vaheMcavAmAM Avyo che. evI ja rIte, jIvananA ane jIvanA vikAsane lAge vaLage che, tyAM sudhI bhautika kSetrane ApaNe "muktimArga dakSiNa' AdhyAtmika kSetrane "muktimArga uttara' -Salvation Road South and Salvation Road North- evAM nAmo ApI zakIzuM. AtmAnA je zatruo che, te zarIranA duzmano nathI. evuM koI mAnazo nahi. AtmA sAthe joDAyeluM zarIra jyAM sudhI enA kArya (Function) mAM pravRtimAna che tyAM sudhI AtmA ane zarIra, sApekSa dRSTithI, bhinna nathI. eTale zarIra dvArA je kAMI pravRtti thAya che. te AtmAnI potAnI pravRtti che. vicAramAM je kharAba che te Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI jIvana jhaMjhaTa no mahino ra31 AcAramAM kadI paNa sAruM hoI zake nahi. evI ja rIte AdhyAtmika dRSTithI je sAruM hoya te bhautika dRSTithI paNa anicchanIya hoI zake ja nahi. evA ja kramathI, bhautika kSetramAM vartana mATe je siddhAMto nakkI karavAmAM Ave. te jo AdhyAtmika vikAsanA pUraka ane sahAyabhUta na hoya to tethI kazuM bhautika bhaluM paNa thaI zake ja nahi. evuM jo nakkI karavAmAM Ave to te sanmArga che. vyavahAra ane nizcaya e baMne e ja mArganA pUrvArdha ane uttarArdha' samA be bhAga che. e baMnenuM lakSya eka che. A bAbatane lakSyamAM rAkhIne, jIvana jIvavA mATeno sAmAnya gRhasthadharmathI suzobhita vizeSa gRhasthadharma svarUpa eka vikAsa-mArga jaina tatvavettAoe batAvyo che. eka ja AtmotthAnanA rAjamArganI keDI samo A mArga, jIvana jIvavA mATenI eka vikAsa zreNIne Ladder of evolution ApaNI samakSa raju kare che. bhautika kSetramAM te AdhyAtmika raMga pUre che ane pachI, dhIme dhIme, AtmAnA pUrNa vikAsanI dizAmAM te dorI jAya che. A vikAsakramanAM je sopAna - pagathIyAM temaNe batAvyAM che te cauda guNasthAnakone ApaNe pAchaLa joI gayA chIe. A sopAnane eka pachI eka sara karavAnI samayamaryAdA, pAMca kAraNone AdhIna rahIne manuSyanA potAnA purUSArtha upara AdhAra rAkhe che. A badhI bAbato buddhigamya che, tarkasiddha che ane AcArasiddha paNa che. It is completely rational, there is nothing abstract in it. : '. A badhAnuM hArda, jIvana jIvavAnA dhorI sanmArganuM madhyabiMdu syAdvAda che. syAdvAdanI lokottara upayogitA muktinA mArganI sAdhanAmAM viziSTa sthAna dharAve che. muktino mArga IndriyothI para- atIndriya che. AtmA ane karmano saMyoga tathA viyoga eno hetu, enAM kAraNo vigere badhuM atIndriya jJAnagamya che. pAramArthIka pratyakSa jJAnano anubhava na thAya tyAM sudhI mANasanA manamAM aneka prakAranA saMbhramo utpanna thayA kare e tadana svAbhAvika che. eTalA mATe ja, mithyAtva nAmanA prathama guNasthAnaka para vicaratA A jagatane e guNasthAnakane - A lekhake "saMbhrama sadana" evuM nAma ApyuM che. e badhA ya saMbhramone vibhramonuM buddhigamya ane zraddhAgrAhya nirAkaraNa na thAya, tyAM sudhI AtmAnA aMtima dhyeyane pahoMcavAnA vikAsamArgamAM koIthI paNa pragati thaI zakatI nathI. syAdavAdanI samajaNa dvArA e badhA saMbhramonuM buddhigrAhya nirAkaraNa lAvI zakAya tema che. eka eka mArgane apanAvIne ubhelAM darzanonI truTIo tethI dUra thAya tema che. vastunuM sarvadezIya jJAna ane AtmAnI mukti mATenI Avazyaka Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3ra anevaMta ane syAdvAda pramANa purUSArtha paNa syAdvAdanI samajaNa dvArA ja zakya banI zakaze. ApaNe to enI zarUAta tathAvidha varSollAsanA abhAve bhautika jagatamAM rahIne ja karavAnI che. emAM paNa A syAdvAdazrutanuM avalaMbana ApaNane khUba khUba sahAyabhUta thaze. paraMtu jIvana jIvavAno je mArga ApaNane ApaNA AdhyAtmika vikAsa tarapha na dorI jAya, tenAthI, tevA mArgathI, bhautika kSetramAM paNa koI lAbha saMbhAvita nathI. evA khoTA mArgo jIvananI jhaMjhaTone vadhArI mUke che. jIvananuM dhyeya ane e dhyeyane prApta karavAnA mArgo viSe puratuM vicAryA - vinA ja jo ApaNe cAlIe, to gADAmAM joDAyelA baLadamAM ne ApaNAmAM kazo pharaka raheto nathI. enI vicAraNA suspaSTa rIte karIne ja ApaNA jIvananuM yathArtha suyojana Good planning ApaNe karI zakIe. AvI koI yojanA karyA vinA ApaNe cAlavA mAMDIe to ApaNI dazA phuTabola jevI ja thavAnI. pachI ApaNe . jyAM jaIzuM, tyAM ApaNane je maLaze te zuM haze? jhaMjhaTa ja jhaMjhaTa. AdhyAtmika dhyeyathI bhinna evuM bhautika dhyeya hoI zake ja nahi. kevaLa bhautika sukhasAmagrIne ja lakSyamAM rAkhIne jIvananuM dhyeya ApaNe nakkI karIe, to tethI, AdhyAtmika sukha to dUra rahyuM, bhautika sukha paNa ApaNane prApta nahi thAya. jene zAstrakAroe AtmAnA zatru gaNyA che ane zarIranA mitro mAnI zakAya ja nahi. AdhyAtmika vikAsamAM je ADe Ave, te bhautika vikAsamAM kadI paNa sahAyabhUta thaI zake nahi. A vAtane barAbara pacAvI devI joIe. jaina darzanakAroe, AtmAnA 'paddaripu nAmathI oLakhAtA cha zatruo batAvyA che. e AtmazatruonAM nAma che : "kAma, krodha, lobha, moha, mada ane matsara.AdhyAtmika vikAsamAM aDacaNa karanArA A cha duzmano, bhautika vikAsamAM paNa evA ja ane eTalA ja aDacaNa kartA che. A vAta barAbara yAda rAkhavA jevI che. e bahu moTA avaguNo che. vyavasthita jIvananA vikAsamAM A avaguNo bAdhaka tattvo Blocking elements' che. "ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mitronI sahAyatA laIne A che zatruono parAbhava karavA mATe raNe caDavuM e pratyeka vivekapUrNa manuSyano prAthamika puruSArtha che. A vAtane uMcI mUkIne jIvana jIvavAno mArga nakkI thAya ja nahi. ene lakSyamAM rAkhIne ApaNe je jIvana jIvIe, e vizuddha AmodapramodakAraka naMdanavana che." ene bAda karIne cAlIe to jIvana eka jhaMjhaTa che, mahA jhaMjhaTa che. e mahAjhaMjhaTamAMthI chUTavA mATe syAdvAda zratadhAraka anekAntavAdanA adbhuta tattvavijJAnano Azraya levAnI anivArya AvazyaktA rahe ja che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jIvana jhaMjhaTa mAmA mAra3 eTale, ApaNe ATaluM nakkI karI laIe. "A saMsAra kevaLa bhrama nathI, vAstavika paNa che. A jIvana kevaLa jhaMjhaTa nathI, mahA AnaMda paNa che. e baMnemAM, eTale ApaNI AsapAsa patharAyelA saMsAramAM ane ApaNA jIvanamAM viSa ane amRta e baMne paDelA che. vAstavika AnaMda ane amRtanA vyavasthita Ayojana laIne ApaNe cAlIzuM, ane je divase saMsAra eka bhrama che, evuM nakkI thaze, tyAre e bhrama ApaNAthI lAkho jojana dUra cAlyo gayo haze; jIvana eka jhaMjhaTa che, evuM je divase ApaNane lAgaze, te vakhate e jhaMjhaTa to bicArI dUra ubhI ubhI AMsu sAratI haze. ane viSa.........e viSa to te divase pote ja amRta banIne amRtamAM bhaLI gaeluM haze." Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra34 anemaMta ane syAdvAda , khaMDana - maMDana pAchaLanA pAnAomAM je lakhAyuM che, teno hetuM, jaina dharma ane jaina tattvajJAnanA mukhya mukhya AcAro tathA vicAro (siddhAMto) nI saMkSipta mAhitI ApavA purato ja che. koI ekanuM khaMDana ke bIjAnuM khaMDana karavAnA AzayathI kazuM paNa lakhAyuM nathI. - koI paNa prakArano vAdavivAda ubho karavAno ke temAM utaravAno Azaya rAkhyA vinA, phakta upayogI mAhitIno pracAra karavAnA eka mAtra hetuthI A badhuM lakhAyuM che. syAdvAda siddhAMta, e pUrNapaNe madhyasthabhAvano siddhAMta che. madhyasthabhAva, . taTasthavRtti rAkhyA sivAya, A siddhAMtanI samajaNa meLavavAnuM zakya nathI e paNa agAu kahevAI gayuM che. syAdvAdanI madhyasthatA eka viziSTa prakAranI che. emAM mithyA ke kAlpanika samAdhAnakAraka vRtti nathI. satyane anyAya na thAya ane asatyanuM samarthana na thAya, e AkhAye syAdvAda siddhAMtanuM hArda che, karoDarajju (Heart & Backbone) che. koI paNa anya matamatAMtaro pratye emAM dveSa nathI. A aMge zrI. haribhadrasUrIzvarajI mahArAje eka sthaLe kahyuM che, ke : "anya zAstrane viSe paNa dveSa karavo yogya nathI. te je kahe che, tenA viSayane yatnapUrvaka zodhavo temAM je kaMI sarvacana che, te saghaLuM, pravacanathI-dvAdazAMgIthIanya nathI-bhinna nathI." syAdvAdanI gaMbhIratA ane syAdvAdInI sAcI madhyasthatA, uparanA vAkyomAM spaSTa thAya che. sAdvAda mate koI paNa vacana svayaM pramANarUpa paNa nathI ane apramANarUpa paNa nathI. AvuM vacana svazAstranuM hoya ke para-zAstranuM hoya, enA viSayanA vizvaleSaNathI parizodhanathI-ja te pramANarUpa ke apramANarUpa bane che. ' pratyakSa tema ja parokSa pramANo dvArA je susthApita thAya, te vAkya pramANarUpa che. pramANa sAthe jeno meLa na besato hoya, e vAkya apramANarUpa che. koI paNa eka dharmane udezIne kahevAyeluM vAkya, te dharmane udezIne 'satya che.anya dharmane uddezIne ke anya dharmono tiraskAra karIne e ja vAkyano upayoga karavAmAM Ave, tyAre te ' "asatya che. naya ane saptabhaMgI samajyA pachI A vAta saraLatAthI samajAze. khaMDana maMDana eTale vAda-vivAda. A vAdavivAdano mULa hetu ghaNo nirmaLa che, matabhedo to A vizvanuM anivArya aMga che. karma anusAra mANasa pAse saMpatti jema ochIvattI hoya che, tema buddhi ane samajaNazakti paNa ochI vastI hoya che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDana - maMDana 235 eTale, saMzayo ane matabhedo to jAgavAnA ja. paraMtu e aMge jyAre carcA karavA be mANaso sAmasAmA bese, tyAre, enuM pariNAma vigrahamAM nahi, saMdhimAM AvavuM joIe. A saMdhi ekamatinI -saMmatinI ja hoya evuM na paNa bane. bhinnamatinI paNa saMdhi thaI zake. : A viSayamAM jagatanAM DAhyA mANasoe eka suMdara vAta karelI che H 'be mANaso potAnA matabhedonI carcAvicAraNA karavA bese tyAre tethI baMnenI matimAM ane samajaNazaktimAM sphUrtidAyaka vaividhya pragaTe che. paraMtu "huM ja sAco chuM ane tame khoTA ja cho," evI vRtti laIne be mANaso beThA hoya to temAMthI adhamatA pragaTe che ane avanati sarjAya che.' pazcimamAM jyAre buddhizALI mANaso carcA karavA bese che, ane parasparanI vAta upara ekamati para AvavAnuM jyAre azakya banI jAya che, tyAre chUTA paDatI vakhate eka vAta'baMne jaNa kabula karIne, paraspara hAtha milAvIne ane parasparanuM hita Icchine baMne judA paDe che. je eka vAta upara te baMne jaNa 'sahamata' thAya te vAta A che H '(We agree to disagree) - ApaNI vacce ekamatI' nathI, e vAta upara ApaNe baMne sahamata chIe. keTalI sarasa vAta thaI. emAM vaimanasya nathI. pachI teo kaheze, (We shall try again) - ApaNe pharIvAra prayatna karIzuM.' eTale, A pustakamAM je kaMI lakhAyuM che, teno hetu koI paNa prakAranA vAdavivAdamAM ke khaMDana-maMDananA vitaMDAmAM utaravAno nathI. Ama chatAM, A pustaka vAMcyA pachI, koI prakAranA saMdeho ubhA thAya, to tenuM nivAraNa karavAnuM asthAne nahi gaNAya. A vivaraNa ApaNe praznottarI dvArA karIzuM to praznane ane enA javAbane samajavAmAM AnaMda Avaze. praznaH -'bauddhamata mujaba vastu'anitya' che.' vedAMta mata vastune 'nitya mAne che. jaina dArzanikoe e be vAtane bhegI karIne kahyuM ke vastu nitya paNa che ane anitya paNa che. AmAM navuM zuM kahyuM ? ulaTo saMzaya ubho karyo. javAba :- 'vastune nitya ja athavA anitya ja mAnIne besI jaIe to te viSayanuM jJAna apUrNa rahe che, tema ja anya satya aMzano apalApa thAya che. tyAre ekaluM nitya che athavA anitya che, evuM mAnIne cAlavAmAM lakSyasthAne pahoMcI zakAtuM nathI. pratyeka vastumAM bhinnabhinna-parasparavirodhI guNadharmo samAyelA che. enuM z Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra36 anemaMta ane svAdvAda mA saMpUrNa darzana na thAya to samajaNa adhUrI rahe." vaijJAnika prayogazALAomAM bArIka pRthakkaraNa-(Microscopic analysis) karavAmAM Ave che, te rIte, jaina tattvavaijJAoe vastunA badhA ja guNadharmone khullA karIne batAvyA che. emAM kazuMye kyAMyathI bheguM kareluM nathI. badhuM ja svataMtra che. ethI ulaTuM, anya matamatAMtaromAM je ekamArgI bAbato kahevAmAM AvI che, te jaina tattvajJAnamAMthI, anukULa lAgI tevI eka eka vAtane pakaDIne ja kahevAmAM AvI hoya, te asaMbhava nathI. vastune nitya mAnIne cAlavAmAM enA paryAyo, avasthAo ane parimanono cheda uDI jAya che. ethI viparIta, vastune jo anitya mAnIne cAlavAmAM Ave, to je mULabhUta dravya che, tenI upekSA thaI jAya che. eTale, apekSAbhede jaina tattvajJAnIoe batAvelI A baMne bAbato saMzayAtmaka nahi, pUrNa nizcayAtmaka che. vastunI A baMne bAjuo viSenI pUrepUrI samajaNanuM vyavahAramAM ane AcaraNamAM savizeSa mahatva che. jamInanI nIce badhe ja pANI hovA chatAM eka sthaLe kUvo khodavAmAM Ave che ane bIje sthaLe nathI khodavAmAM Avato, e, sthaLanI apekSAe pANInA hovAno ane na hovAno dvibhAva che, Ama, vastunA yathArtha svarUpane jANyA vinA, eka ja svarUpane vaLagIne ApaNe cAlIe, to icchita dhyeyane pahoMcavAmAM, viveka karI zakavAnI azaktine kAraNe ApaNe niSphaLa jaIe. bauddhamata ane vaidAMta matanI je ekAMta mAnyatAo che, e baMnemAM satyano eka aMza mAtra che, pUrNa satya nathI. pAchuM svamAnya aMzano durAgraha rAkhI Itara aMzano InkAra thAya tyAre asatyatA AvIne UbhI rahe che. jayAre saMpUrNa satya anekAMtavAdamAM ja pragaTa thayuM che. e vaijJAnika, svataHpratiSThita, suvyavasthita ane buddhigamya che. ahIM eTaluM spaSTa karIe ke A nityAnitya vagere dharma e koI svataMtra dharmono saravALo nathI, paraMtu viziSTa anekAMta dharma che. agAu kahevAI gayuM che tema, zAMta ane taTastha buddhino viveka pUrvaka upayoga karavAthI, AvA saMzayonuM nivAraNa ApameLe thaI jaze. praznaH "jaina tattvavetAnA jaNAvyA mujaba vastunA guNa dharmo anaMta che. to pachI, tenI pRthakkaraNa samajaNa mATe je bhaMgo batAvyA che te sAta ja zA mATe?" javAba :- saptabhaMgI ane naya e baMne bAbato aMge spaSTa samajaNa meLavI - lezo to A praznanuM ApoApa samAdhAna thaI jaze. saptabhaMgImAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe vastunuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che, jyAre sAta nayamAM vastunA guNadharmonuM pRthakkaraNIya che. vastunA judA judA guNadharmo naya batAve che Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDana - maMDana ane saptabhaMgI to mAtra e pratyeka vastunA eka eka guNadharmanuM sApekSa vizleSaNa kare che. naya mATe to agAu kahevAI gayuM che ke sAta naya je batAvyA che te sAta mukhya naya che. taduparAMta naya to aneka che, jeTalAM vacana che teTalAM naya che. saptabhaMgInA sAta bhaMgo dvArA saMzayajanita jijJAsAonI tRpti che. dAkhalA tarIke, saMgraha ane vyAvahAra naya vastunA sAmAnya ane vizeSa evA be svarUpone batAve che. ane tenA keTalAya avAMtara guNadharma dvArA vastune jue che, prarUpe che. saptabhaMgImAM AmAMnA koI paNa eka sAmAnya yA vizeSa svarUpane laIne tenuM, 'vizeSa che, vizeSa nathI' vigere vizleSaNa karI zakAze. eTale, naya ane saptabhaMgI vacceno bheda jo barAbara samajAze to ghaNA saMzayo dUra thaI jaze. Ama chatAM, 'bhaMga sAta ja zA mATe ?' praznano javAba e che ke AThamA prakArano koI bhaMga hajI sudhI koI saMzayakAro batAvI zakyA nathI; kema ke, evo AThamo koI vikalpa che ja nahi. mAtra saMzaya karIne ubhA rahevAthI koI vastunuM pratipAdana thatuM nathI. e to eka niSedhAtmaka, nakArAtmaka (Negative) durnIti che.. koI paNa sUcana jyAM sudhI racanAtmaka (Constructive) svarUpanuM na hoya tyAM sudhI enA khaMDana-maMDanamAM utaravuM e vyartha vitaMDAvAda che. bAkI thoDAmAMthI ghaNuM joI zakAya che, e samajavA mATe to jaDa vastumAM durabIna ane cetana vastumAM apaNI be AMkho viSe vicAra karazo to ghaNuM samajAI jaze. prazna:- sAta bhaMgamAM chellA traNamAM 'che ane avaktavya che,' 'nathI ane avakatavya che' tathA ' che ane nathI ane avaktavya che' evA traNa prakAromAM vivaraNa karavAmAM AvyuM che. pAMcamAM bhaMgamAM pahelo tathA cotho Ave che, chaThThAmAM bIjo ane cotho Ave che ane sAtamAM bhaMgamAM pahelA ane bIjAne cothA sAthe joDavAmAM AvyA che. ahIM, pahelo bIjo ane trIjo e traNene cothA bhaMga sAthe joDIne eka AThamo bhaMga na banAvI zakAya ? javAbaH- trIjA bhaMgamAM, pahelA ane bIjA bhaMgamAMnA baMne sApekSa svarUponuM joDANa-saMdhIkaraNa che ja; eTale AThamI diSTa mATe avakAza raheto nathI. prazna :- cothA bhaMgamAM je 'avaktavyatA' darzAvI che, e rIte emAM eka umerIne 'vaktavyatA ' na batAvI zakAya ? ', javAbaH- 'avaktavyatA' e paNa eka prakAranI vaktavyatA ja che. vaLI emAM je avaktavyatA batAvI che, te 'syAt' zabdane AdhIna hoI sApekSa che. vyavahAramAM eka mANasa ema kahe, ke 'mArI lAgaNIo vyakta karavA mArI pAse zabdo nathI,' Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 mo anekata ane svAsvAda pramANa emAM avaktavyatAnuM je sUcana che te eka prakAranI vakatavyatA ja che. eTale emAM vaktavyatAne alaga batAvavAnuM Avazyaka ke yuktiyukta nathI. vaLI e sAte bhaMgomAM jayAM avaktavyatA nathI, tyAM vaktavyatA samAviSTa ja che, tethI tenuM alaga sthAna nathI rahetuM. prazna :- eka ja vastune sArI ane kharAba kahI zakAya e vAta samajAya che. paNa eka ja vastune nAnI ane moTI zI rIte ghaTAvI zakAya? javAba :- paracatuSTayanI apekSAe eka ja vastune nAnI athavA moTI kahI - zakAya. dAkhalA tarIke'bora, lIMbu, nAraMgI, nAriyeLa ane tarabUca e pAMce phaLane eka ja Tebala upara bAjubAjAmAM goThavo. boranI sarakhAmaNImAM lIMbu moTuM lAgaze, paraMtu, nAraMgInI sAthe sarakhAvatAM e nAnuM banI jaze. e anukrama mujaba dareka 3)oka ArAmathI kahI zakAze. phaLane apekSAe nAnuM ane moTuM ArAmathI kahI zakAze. * * prazna :- jaina dharmane hiMdu dharmanI eka zAkhA mAnavAmAM Ave che, te vAta, ,sAcI che? sAcI na hoya to enI sAbItI zuM? . javAba :- nA, e vAta sAcI nathI. eka pitAne pAMca putro hoya to e pAMcamAMnA game te eka putra mATe "A mAro putra che ema te kaheze. bIjAnA putra mATe te evuM kahI zakaze nahi. eka jhADamAM ghaNI zAkhAo hoya che. e badhI zAkhAo e jhADanI aMgabhUta hoI "A zAkhA A jhADanI nathI' ema koI kahI zakaze nahi.jaina tattvajJAna jo hiMdu tattvajJAnanuM eka aMga ja hoya, to hiMdu tattvavettAo ene "A amArU eka aMga che.' ema kahetA hota. te loko evuM kahetA nathI. taduparAMta, jaina tattvajJAnane e loko "khoTuM ema kahe che. A khoTuM' ema jyAre kahevAmAM Ave che. tyAre tyAM bhinnatA UbhI thAya ja che. jaina darzana viSe, bahAranA jagatamAM, hiMdu dharmanI eka zAkhA hovAnI je mAnyatA che, te paristhitinA ajJAnamAMthI udbhavelI che. e mAnyatA tadana khoTI che. A bAbatane eka zuddha tarka dvArA ApaNe tapAsIe, to jaNAze, ke jaina darzana e eka tadana maulika ane svataMtra tattvajJAna che. bIjA je darzano che, temAM ane jaina tattvadarzanamAM eka viziSTa bheda e che ke, jaina sivAyanA bIjA badhA ja darzana jaina darzanane mAtra khoTuM gaNAvIne ja aTakatAM nathI. potAnA sivAyanA anya badhA darzanone teo khoTA mAne che. AnI sAme jaina darzane bIjA mukhya mukhya tattvajJAnone "sadaMtara khoTA gaNyA nathI. te te darzanomAM rahelA aMzataH satyano jaina darzane svIkAra karelo che. pAchaLanA pAnAomAM ApaNe mukhya mukhya ajaina darzano syAdvAdamAMnA sAta nayomAMnA kyA kyA eka eka naya Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STS khaMDana - maMDana ra39 upara AdhAra rAkhe che te batAveluM ja che. A badhA darzano, eka eka naya (vastunA eka cheDA) no AdhAra laIne besI gayA che. jayAre, jaina darzanano anekAMtavAda e sAte nayonA saMyukta AdhAra upara nirbhara che. A enI viziSTatA che. jaina dharma, hiMdu dharmano ke bIjA koI paNa dharmano phAMTo nathI, e vAta AthI svayaM puravAra thAya che. eja rIte, judA judA tattvajJAnono samanvaya karIne anekAMtavAdanuM eka tattvavijJAna racavAmAM AvyuM che ema kahevuM paNa yuktiyukta (Logical) nathI, khoTuM che. kApaDanA eka tAkAmAMthI sAta DagalA zIvaDAvI zakAya, paNa e sAte DagalA. bhegA karIne tAko nA banAvI zakAya. ethI viparIta krame, ekanI saMkhyAmAM ekathI vizeSa kazuM hotuM nathI. sAtamAMthI ekane chUTo pADI zakAya, ekamAMthI ekane chUTo pADo to zUnya ja rahe. pitA-putranA kramamAM, eka pitA dvArA sAta putro janmI zake che. paNa, e sAte putrone bhegA karavAthI eka pitA banato nathI. A nyAye, jaina tattvajJAnanA anekAMtamAMthI, eka eka aMzatane pakaDIne, aMzataH satyavALA bhinnabhinna tattvajJAno anekAMtavAdamAMthI racAyAM che ema kahevAmAM zuddha tarka ane nyAya che. vastunAM svarUpane jovAnI jaina darzanakAronI madhyasthatAno moTAmAM moTA purAvo to e che, ke anya darzanomAM emane je aMzataH satya dekhAyuM, eno emaNe InkAra nathI karyo. satyanA aMza tarIke emaNe eno svIkAra karyo che. paraMtu, satyanA eka aMzane.pUrNa satya kahI zakAya nahi; eTale, eTalA purato, anya darzanono jaina dArzanikAe virodha karyo che. A virodhamAM dveSa nathI, pUrNa satya mATeno Agraha che. praznaH- eka evo abhiprAya che ke badhA dharmono samanvaya karIne jaina tattvajJAnanuM sarjana karavAmAM AvyuM che. Ano artha e thAya ke bIjA darzano prathama hatA ane - jaina darzana pAchaLathI AvyuM. A vAtano khulAso zuM? javAba- "bIjA badhAM ja darzanono aMtima samanvaya syAdvAdamAM thaI jAya che evI vAta sApekSa daSTithI thAya che. paraMtu, e bIjA darzano bhegA karIne pachI temAMthI jaina darzanane racavAmAM AvyuM che evo teno artha nathI. eno artha phakta eTalo ja thAya che ke anya darzanomAM je ekAMzI satyo che te anekAMtavAdamAM paDelA hatA ja." dAkhalA tarIke pRthvI uparathI vahetI badhI ja nadIo samudramAM jaIne maLe che, e eka hakIkata che. paraMtu, e badhI nadIo bhegI thaIne samudranuM sarjana kare che eno evo artha nathI. samudra to e nadIonA janmakALa pahelAye hato. e nadIo Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 na anevaMta ane syAhIda nA samudramAM maLI gaI eno artha nadIone samudra potAnAmAM samAvI lIdhI' evo thAya che. sAdvAdano siddhAMta Avo ja eka mahAsAgara che, zrutasAgara che, emAM AvIne maLanArA ke bhaLI janArA satanA aMzomAMthI e janmyo ke sarjAyo nathI. ethI ulaTuM , sanA bhinna bhinna aMzone ane svarUpone syAdavAde pote ja khullA ane chUTA pADIne batAvyA che, saMbhava che emAMnA ekeka aMzane laIne bIjAM darzano racAyAM hoya. jainadarzana pAchaLathI AvyuM ke pahelAM - eTale anya darzanonA uddabhavakALa agAu paNa hatuM e praznane A lekhaka mahattvano gaNatA nathI. - guNavattAnI dRSTie jaina tattvajJAna sarvotkRSTa che eTaluM ja zuM basa nathI?Ama chatAM, aitihAsika, sAMskRtika ane sAhitya viSayaka eTalA badhA purAvAo graMthastha thaelA che je jotAM jaina tattvajJAna e ati prAcIna darzana che e viSe koI matabheda nathI. vedAMta darzananA prAcIna graMthomAM jainonA prathama tIrthakara zrI, RSabhadevanA : nAmano je ullekha maLe che temAMthI eka vAta to phalita thAya ja che, ke e graMtho . lakhAyAM te pahelAM zrI RSabhadeva thaI gayelA hovAM joIe. Ama chatAM, evuM namra sUcana che, ke kayuM darzana jUnuM ane kayuM navuM, kayuM prathama hatuM ane kayuM pAchaLathI AvyuM evI jAtanA vyartha vivAdamAM utaravAne badale pUrNa satya zuM che ane e kyAM paDyuM che, enI zodha karavI eja ISTamArga che. jAnA jamAnAmAM je darzano ekAMgI hatAM, temAMnA ghaNAmAM samajaNanA vikAsa sAthe umero thato gayo che. vedAMta tathA bauddha vigere matoe pAchaLathI temanI keTalIka mAnyatAo badalI che ane ema karIne teo anekAMtavAdanI najIka AvyAM che. jyAre ati prAcIna kALathI anekAMtavAdI jaina darzana je cAlyuM Ave che temAM pheraphAra ke umero karavo paDyo nathI. pUrva ane pazcimanA keTalAka mAnya vidvAnoe jaina darzananI mauliktAno svIkAra karyo ja che jyAre anya mato viSe evo nizcita abhiprAya jovA maLato nathI. anekAMtavAdano siddhAMta ane enuM tattvanirUpaNa mULathI ja pUrNa hoI eTale ane nizcala rahyo che. emAM kazA paNa pheraphAra karavAnI AvazyaktA ubhI thaI ja nathI. A hakkIta jotAM, jene "yAvacaMdra divAkarI kahevAmAM Ave che, tevuM pUrNa satya, A vizvamAM eka mAtra anekAMta tattvajJAnamAM ja che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra mahAmaMtra jagatanA sarvazreSTha tattvajJAna viSe saMkSipta paricaya meLavyA pachI, je jaina dharmanA pravartakoe eka mahAna tattvajJAnanI jagatane bheTa ApI che, te dharmanA eka parama kalyANakAraka ISTa maMtrano ullekha karyA vinA ja A pustakane samApta karavuM, te, eka nRpatine mugaTa vinA siMhAsana upara besADavA jevuM thaze. A ISTa maMtra "namaskAra mahAmaMtra' nA nAme oLakhAya che. ahIM ApaNe "maMtrano nirdeza karyo che eTale "maMtra' viSenI thoDIka vicAraNA aprastuta nahi gaNAya. anAdi kALathI manuSyajAta sukha prApti mATe anaMta parizrama karatI AvI che. ananya, advitiya ane noMdhapAtra sukhanI zodha pAchaLa mANasa cirakALa bhamato Avyo che. A badhAnI pAchaLa, aNavikasita manuSyano prAthamika hetuM, bhautika tema ja sAMsArika sukhasAmagrI prApta karavAno hoya che. premALa patnI, vahAlasoyA bALako, kilakilATa karatuM kuTuMba, dhanavaibhava ane vaja jevI taMdurastI vigere enI prAptinAM lakSya rahyAM che. A sivAya, potAnuM nAma paMkAtuM bane, pAMcamAM pote pUchAto ane pUjAto bane, potAnA hAthe kaMIka yazapradAyaka moTuM kArya bane, sattA ane ThakurAI maLe, e badhI bAbato paNa mANasanI sukha prAptinI IcchAmAM AvI jAya che. AvI badhI zArIrika, kauTuMbika, sAmAjika ane evI ghaNI badhI bhautika siddhio mATe athAka prayatna karatA, musIbato uThAvatA ane khapI jatA mANasane anAdi kALathI jagate joyo che, ItihAsa kAroe noMdhyo che. - A hetunI prApti mATe, maLI zakatA badhA ja sAdhanono upayoga mANase karyo che vizeSamAM, e sukhanI prAptimAM upayogI banI zake tevA navA navA sAdhanone zodhavA ane pedA karavA pAchaLa paNa mANase avirata prayAso karyA che. A badhA vibhinna sAdhanomAM "maMtra' dvArA siddhi prApta karavAnA prayAso paNa, mANasa ajJAta samayathI karato Avyo che. camatkArika siddhi ApI zake tevA, cokkasa zabdo athavA zabdonA samUhamAM ane enA vidhipUrvakanA prayogomAM mANasa ananya zradhdhA rAkhato Avyo che. A maMtra zuM che? je siddhidAyakatAnuM AropaNa emanAmAM karavAmAM Ave che, evI zakti kharekhara A maMtromAM che? A maMtro pAchaLa koI buddhigamya ane vaijJAnika baLa che? ke pachI, manuSyanI buddhi ane samajaNathI para, evI A koI cIja che? Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 mAM anekaMta ane syAdvAda A praznonA uttara meLavavA mATe, koI paNa maMtramAM je traNa mahattvanAM aMgo rahe che, tene ApaNe tapAsavA paDaze. A aMgo nIce mujaba che : 1. zabdonI zakita. 2. zabdonA artha ane e arthanI zakti. 3. enI pAchaLa kAma karatuM maMtrasRSTAnuM saMkalpabaLa. zabdanI zakita viSe to have Aje be mata nathI. zabdamAM aparimita tAkAta hoya che, evuM anubhavyA pachI, zabda brahmavAdIoe zabdane paNa 'zabdabrahma evuM - saMbodhana ApyuM che. koI paNa zabda ApaNe bolIe chIe, tyAre emAMthI eka nAda ane eka asara athavA chApa utpanna thAya che. mukhamAMthI bahAra paDatA zabdane havAnA mojA grahaNa kare che ane ene sAMbhaLanAranA kAna uparAMta AkhI duniyAmAM pherave che. * A zabdamAMthI je nAda -AvAja-utpanna thAya che, te potAnI chApa athavA asara paNa nIpajAve che. zabdano nAda jyAM jyAM jAya che, tyAM tyAM enI asara paNa sAthe ja jAya che. sAMbhaLanAra mANasanA kAna zabdanA nAdane jhIle che ane enI buddhi tathA hRdaya zabdanI asarane tathA chApane jhIle che. ' A zabdanI asara ane chApanA aMza e pramANa bolanAra mANasanI zakti ane yogyatA upara avalaMbe che; sAMbhaLanAranI pAtratAne AdhIna paNa e che. zabdanA arthamAM je gahanatA ane gaMbhIratA hoya che, te mujaba zabdanI asara paNa ochIvattI thAya che. zabdo mANasane hasAvI zake che, raDAvI zake che, UMghADI zake che ane jagADI paNa zake che. zabdanI potAnI zakti, enA arthanI zakitanI sAthe maLIne AvA badhA ghaNA kAma kare che. zabdanA arthamAM, maMtrane lAgevaLage che tyAM sudhI, eka mahattvanI vAta e maMtranA adhiSThAyaka devatAnA sAmarthyanI paNa che. maMtranA zabdamAM jemane udezIne maMtra sarjAyo hoya che, temanuM nAma Ave ja che. eTale, A nAma jemanuM che, temanI yogyatA paNa mahattvano bhAga bhajave che. te pachI, maMtranI trIjI zakti, e matranuM ghaDatara karanAra - maMtrane taiyAra karanAra saMpAdakanA "saMkalpanI zakti che. potAnA saMlpabaLathI zabdone adhikRta banAvIne maMtramraSTA maMtrane taiyAra kare che. A saMkalpabaLa, e koI paNa maMtranuM sauthI vizeSa mahattvanuM aMga che. A rIte taiyAra karavAmAM Avelo maMtra, zabdanA kSetramAM, eka anokhI auSadhI samuM sthAna prApta kare che cokkasa prakAranI siddhio mATe, bhinna bhinna prakAranA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dama namaskAra mahAmaMtra para ra43 maMtro, A rIte astitvamAM AvyA che. enuM svarUpa, A rIte saMpUrNa vaijJAnika ane buddhigamya che, maMtro dvArA amuka prakAranA kAryo thayA hovAnI je vAto ApaNe vAMcIe chIe e badhI ja vAto kapoLakalpita nathI. manuSyasvabhAvasahaja atizayokti temAM hoya eTaluM ja. Aje paNa evA ghaNA maMtro ApaNane maMtrazAstranA graMthomAMthI maLe che. paraMtu enA pariNAmanI prApti, maMtranA astitva mAtrathI sAMpaDI jatI nathI. game te mANasa, game te maMtrane laIne jamavA besI jAya, tethI e maMtra phaLadAyaka banI jato nathI, enI utpattimAM jema traNa mahattvanA kAraNo kAma kare che, tema enI siddhimAM paNa cokkasa zarato rahelI hoya che. mukhya zarato AmA pAMca hoya che - 1. zraddhA. 2. ekAgratA 3.daDhatAM. * 4. vidhi. 5. hetu AmAM, sarva prathama AvazyaktA zraddhAnI che. A "zraddhA" zabda "AMdhaLI zraddhA', evA arthamAM vAparavAmAM Avyo nathI. jaina tatvavettAoe buddhi ane zraddhA e ubhayane eka sarakhu mahatva ApyuM che. temaNe kahyuM che, ke "zraddhA vinAnI buddhi, - vaizyA che ane buddhi vinAnI zraddhA, vaMdhyA che." Ano spaSTa artha e thAya che, ke zraddhA vinAnI buddhi, mANasa pAse, game tevA markaTaveDA karAve che ane buddhivihoNI zraddhA, vaMdhyAnI jema,kazuM phaLa ApatI nathI. zraddhA ane buddhinA suyogya sumeLanI vAta, bahu samajavA jevI che. jaina tattvajJAnane jagatamAM adhikAdhika buddhigamya (Most Rational) tattvajJAna gaNavAmAM . AvyuM che. A eka addabhuta tattvajJAna che' evI pAkI ane sAcI samajaNa meLavavA mATe, sauthI prathama zaruAta to zraddhAthI karavI paDe che. Ama chatAM, potAnI sthiti viSe cokkasa jJAna dharAvanAra jaina tatvavettAo kahe che. ke "zraddhApUrvaka Avo, paNa buddhine sAthe laIne Avo." buddhine mUkIne AvavAnI vAta teo karatA nathI. mANasa, koI eka vAtane phakta zraddhAthI ja sAcI mAne che, tyAre zraddhAnA paribaLathI e vAta upara te pUrepuro Asakta thaI gayelo hoya che. paraMtu, e vAta bIjAne samajAvavAnI zakti enI pAse hotI nathI. zraddhAnA paribaLathI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra44mArA anemaMta ane syAdvAda paNa buddhipUrvakanI samajaNa jo mANasamAM pedA thaI hoya, to, e vAta te pote to barAbara samaje ja che, taduparAMta bIjAne paNa e vAta te samajAvI zake che. A jagatamAM je aneka vicitratAo jovAmAM Ave che, temAM A "zraddhA eka ajaba mUrti che. samagra vizvanI tamAma pravRttio jayAre zraddhAnI dharInI AsapAsa pharatI hoya che, tyAre ja te saphaLa thAya che. je pravRttinA pAyAmAM zraddhA nA hoya, evI koI kriyA phaLatI nathI, temAM saphaLatA maLatI nathI. ApaNe thoDAka ke ghaNA mANasone maLIne pUchIe, to dekhAze ke moTA bhAganA loko zraddhAno svIkAra karatA ja hoya che. paraMtu zradhdhA zabdano artha bhAgye ja emAMnA badhA jANatA hoya che. sAmAnya arthamAM zraddhAne teo "vizvAsa athavA bharoso evuM mAnatA hoya che. paNa, zraddhAne badale vizvAsa viSe temane pUcho to turata ja, "nA, bhAI, nA, A duniyAmAM koInoya vizvAsa karavA jevuM nathI" ema kahIne moTA bhAganA . loko ubhA rahI jAya che. vidhinI vicitratA to e che, ke vizvAsa rAkhavA jevuM nathI evI sarvasAmAnya mAnyatA hovA chatAMye, sArAye vizvano vyavahAra vizvAsa upara ja cAle che ! paraMtu, zraddhAno artha ghaNo UMDo ane gaMbhIra che. "AmAM mane zraddhA che evuM mAnavuM ane kahI devuM, e to bahu sAdI, nAnI ane sAmAnya vAta che. evuM kahenAra ane mAnanAra mANasa zraddhALu che, evuM tethI phalita thatuM nathI. amuka mANasane amuka bAbata pratye je zraddhA hoya che, tenI pratIti to, jyAre e bAbatamAM tenI kasoTI karavAmAM Ave ane e kasoTImAMthI pAra utaravAnI tenI taiyArI hoya, tyAre ja thaI zake che. je bAbatamAM potAne zraddhA hoya, e bAbata aMge jarUra paDe to khapI javAnI athavA sarvasvano bhoga ApavAnI jenI tamannA hoya, e mANasane ja "zraddhAvAna kahI zakAya. te sivAyanI mAtra zabda dvArA vyakta thatI zraddhA to gheTAnA ToLA jevI che, je bAjue doravavI hoya te bAjAe doravAI jAya. eTale , maMtrasiddhinI bAbatamAM je prathama zarata rUpe mUkAelI che, te zraddhA, AvI jAtanI pUrNa zraddhA hovI joIe. buddhipUrvakanI samajaNa dvArA adhikRta ke pratiSThita thaelI zraddhA ja phaLa Ape che. te sivAyanI zraddhA phaLa ApatI nathI. je zraddhA, "Agese calI AI hai evA arthanI hoya che, te sAcI zraddhA nathI. sAcI e arthamAM nathI, ke e rItanI zraddhAvALA mANaso, kasoTI thAya tyAre, pANInA parapoTAnI mAphaka, vilIna thaI jAya che. maMtrasiddhimAM bIjI mahattvanI vAta "ekAgratA' nI che. cittanI ekAgratA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ namaskAra mahAmaMtra mAra4pa (Concentration of mind- e eka moTuM baLa che. e nA hoya to, maMtranI bAbatamAM mANasa kazIye pragati karI zakato nathI. sthira thayA vinAnA ane aneka prakAranA manovyApAromAM vijanika gati karatA mana vaDe ekAgratA prApta thaI zakatI nathI. A bAbatamAM manane taiyAra karavA mATe, mANase bhAre moTo puruSArtha karavo paDe che. mananI eka cokkasa ane suvyavasthita avasthAnuM sarjana karavuM paDe che. evuM jo nA banI zake, to maMtrasiddhi kadI paNa prApta thaI zakatI nathI. trIjI zarata daDhatA che. A paNa eka mahAna zakti che. A daDhatAne aMgrejImAM (Power of perseverance) kahe che. musIbato Ave, Aphato Ave, duHkha paDe ane dhAraNA karatAM ati ghaNo samaya vyatIta karavo paDe, to e badhAnI sAme dRDhatApUrvaka mANase ubhA rahevuM joIe. buddhipUrvakanI zraddhAthI yukta thaelA ekAgracittamAM nizcayazakti to ApoApa pragaTe che, paNa ene daDhatApUrvaka vaLagI rahevAnI ane game tema thAya to paNa potAnA prayAsane paDato nahi mUkavAnI zakti jemanAmAM hoya, teone ja siddhi prApta thAya che. cothI zarata " vidhi ' ne lagatI eTale vidhipUrvaka (Methodical) sAdhanA karavAne lagatI che. A paNa eka adbhuta tAkAta che. tajajJa puruSo pAsethI maMtrasAdhanA mATenI vidhi barAbara samajI lIdhA pachI, enuM bhUla vagaranuM pAlana tathA anusaraNa karavAmAM Ave, e, maMtrasiddhi mATenI cothI mahattvanI zarata che. AmAM eka khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI vAta e che ke pustakanA pAnAomAM lakhAyelA maMtro athavA koInI pAsethI meLavelA maMtrI suSupta dazAmAM hoya che. jyAM sudhI * maMtrane, yogya guru pAsethI vidhipUrvaka grahaNa karavAmAM nA Ave, tyAM sudhI e maMtramAM caitanya pragaTatuM nathI, tyAM sudhI e maMtra jaDa rahe che. maMtra che eTale enI sAdhanA phaLa to Ape ja, chatAM, guru pAsethI grahaNa karIne "cetana banAvyA pachI enI siddhi. ane zakti adbhuta banI jAya che. pAMcamI ane chellI zarata, maMtra siddhine hetu sAthe saMbaMdha dharAve che, hetunI vizuddhatA ke ayogyatA sAthe maMtrasiddhine saMbaMdha zo? evo prazna svAbhAvika rIte ja ahIM pUchAze. - buddhithI yukta thaelI zraddhA, cittanI pUrNa ekAgratA ane daDha kAryakSamatA dharAvanAra mANasa vidhipUrvaka maMtra sAdhanA kare to temAM, tenA hetunI zuddhiazuddhine zuM lAgevaLage ? Avo prazna saheje pUchAze. A eka bahu samajavA jevI vAta che. A jagatano eka abAdhita ane sanAtana siddhAMta che, ke hetunI pavitratA vinAnAM koI kAryo saravALe sukha ApanArA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 anekAMta ane syAdvAdazi ! ISTa sAdhI ApanArA-banI zakatAM ja nathI. hetu sAthe, maMtrasiddhine gADha saMbaMdha che. mANasa, maMtrasiddhinI kAmanA zubha-umadA-hetuthI kare che, ke azubha yA azuddha hetuthI kare che, e vAta bahu mahattvanI che. azubha hetuthI karelA kAmamAM zraddhA, ekAgratA ane daDhatA hoya to, kAma thAya che kharuM, paNa enI asara lAMbo vakhata nabhatI nathI, uparAMta, evI jAtanI siddhi Akhare enuM potAnuM ja ahita kare che, ene potAne ja adhogatinI uMDI gartAmAM dhakelI de che; jyAre, zubha hetuthI karavAmAM AvelI maMtrasAdhanA, enA sAdhakane uttarottara zakti ApatI rahevA uparAMta, ene niraMtara kalyANanA mArge doratI rahe che. koI mANasa potAnI koI ApattinA nivAraNa mATe, kuTuMbanA pAlana mATe yA bhautika AvazyaktA mATe maMtrasAdhanA kare to ene ApaNe zubha nahi kahI zakIe ; paraMtu, te azubha paNa nahi kahevAya. 'zubha che' ane 'azubha nathI. A be vAkyonA arthamAM ghaNo pharaka che. paraMtu, A azubha nahi, tevA hetuone maMtrasAdhanA mATe aniSTa gaNyA nathI. mANasa jyAM sudhI pArakuM ke potAnuM kalyANa Icchato rahI pravRttio karato rahe, emAM bIjA koIne pIDA, duHkha ke amaMgala pahoMcADavAnI vRtti nA hoya, tyAM sudhI, enA hetune ApaNe 'azuddha' nahi kahI zakIe. ahIM jyAre 'azubha' tathA 'azubha nahi' tevA hetunI vAta ApaNe karI che, tyAre, zubha athavA zuddha kone kahevAya eno paNa thoDoka vicAra karI laIe. upayogitAnI dRSTithI jIvananA hetuo athavA 'dhyeya' viSe ApaNe kramazaH vicAraNA jema jema karatA jaIzuM, tema tema ApaNane navo navo prakAza maLato jaze. e vicAraNA karatAM karatAM, je nAzavaMta paryAyo che tene choDIne ja dhruva svarUpa che, je pariNAmI nitya che, tevA AtmA sudhI ApaNI vicAradhArA pahoMcaze ja. e rIte vicAratA vicAratA, A vizvanI tavArikhane tapAsatA tapAsatA ane ApaNI AsapAsa nityanitya banatI jatI ghaTamALanuM tAttvika vizleSaNa karatA karatA, ApaNe chevaTe evA nirNaya upara AvIzuM ja, ke jIvananuM aMtima dhyeya, zarIra ane saMpatti nathI, paNa AtmA ane tenI mukti che. zANA ane samaju mANaso potAnA zreya mATe TUMkI najarane choDIne lAMbI dRSTithI vicAraNA kare che. je vicAra ke AyojananI pAchaLa dIrghadRSTi nA hoya te ApaNane tAtkAlika lAbha kadAca Ape, lAMbe gALe te hitakara nivaDatA nathI. eTale ApaNe jyAre paNa ApaNuM 'dhyeya nakkI' karavAnuM tyAre 'AtmAnI aMtima mukti' (Final emancipation of the soul) - e vAtane keMdrasthAne rAkhIne ja ApaNA jIvananuM Ayojana Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra mahAmaMtra (Planning) karavuM joIe. samasta jagatanuM kalyANa karavuM athavA IcchavuM e eka mahattvanI vAta AtmakalyANanI sAthe saMbaMdha dharAve che. eTale AtmAnA klyANa mATe, enA AkharI chUTakArA mATe ane ene anulakSIne parakalyANa mATe je koI maMtrasAdhanA karavAmAM Ave te zuddha tathA zubha hetu gaNAya; kema ke emAM koI bhautika svArtha ke kAmanA hotI nathI. have, maMtrasAdhanAnA viSayanI ApaNI vicAraNAne ApaNe AgaLa calAvIe. je pAMca zarato upara jaNAvI che, tene nIcenA kramathI letAM, azudhdha nahi tevo hetu, tajajJa puruSa pAsethI prApta karelI vidhi, dRDha kAryakSamatA,pUrNa ekAgratA ane buddhipUrvakanI zraddhA, e pAMce vastuonuM AlaMbana laIne koI paNa mANasa maMtrasAdhanA kare, to te siddhi prApta thAya evuM zAstravacana che. paraMtu, A pAMce bAbato hovA mAtrathI ja maMtrasiddhi phaLadAyaka bane che, evuM ekadama mAnI levuM nahi. ahiM, maMtranI pasaMdagI,evo eka atizaya mahattvano prazna ubho thAya che. pAchaLanA pAnAomAM ApaNe joyuM che, ke je bhautika jIvanamArga ApaNane AdhyAtmika pragatinAM pagathiyAM tarapha dorIne nA laIjAya, te sAco jIvanamArga ja nathI. emAM sAcA sukhanI prApti thatI nathI, kemake evA sukho pAchA bIjAM aneka nAnA moTA duHkhone janma ApanArAM hoya che. evI ja rIte, je maMtra pote ja dunyavI sukhaprAptine lakSyamAM rAkhIne ghaDAyo hoya,. te maMtranI siddhi sa2vALe duHkhadAyaka ja banI rahe che. 'kAgavidyA' (karNapizAcinI vidyA) nA upAsako ane sAdhakonI zuM dazA thAya che, te jozomelI vidyAnA ArAdhakonI zuM avasthA hoya che,te vigere badhuM jozo, to A vAtano barAbara khyAla AvI jaze. eka bIjo dAkhalo laIe. eka maMtrache, je 'vazIkaraNa' nA nAmathI oLakhAya che, A eka ghaNo AkarSaka maMtra che. aihika sukhanI IcchAvALA, khAsa karIne amuka cokkasa strInI kAmanAvALA koI koI loko A maMtrano Azraya le che. A lekhakane evA be kissAonI, satya ghaTanAonI khabara che. amuka cokaksa strIne potAnA vazamAM lAvavA mATe bhAnabhUlyA be zaktizALI yuvAnoe A maMtranI sAdhanA karI hatI. baMne jaNane emAM siddhi prApta thaI hatI ane e baMne jaNa potapotAnI icchita ramaNIone vaza karIne temanI sAthe lagna karI zakyA hatA. paraMtu, vazIkaraNa maMtranI siddhi pahelAM e baMne strIo te te yuvAna tarapha ghRNAnI dRSTithI jotI hatI. maMtrasiMddhi pachI, maMtranA baLa vaDe hiproTAIjha thaI gaelI e baMne strIo te Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra48 mAM anekaMta ane svAdvAda mAma te purUSone paraNI to kharI, paraMtu enuM pariNAma zuM AvyuM? . eka strI aMjAI gaelI hAlatamAM kevaLa kaThapUtaLI banI gaI ane hRdayanI UkhA gumAvI beThI, je sukhanI AzAthI pelA yuvAne maMtrasiddhino puraSArtha karyo hato, te sukha, te jIvanabhara meLavI zakyo nahi ane jIvanabharanuM mahAduHkha ene prApta thayuM. bIjA kissAmAM,pelI strI kaMIka vizeSa manobaLavALI hatI; eTale, maMtranI asarathI pelA yuvAna sAthe eNe lagna to karyA ; paraMtu e mANasane potAno prema te ApI zakI nahi, ene badale e bAInuM jIvana bagaDI gayuM. A kissAmAM paNa, eka "ayogya pAtra' ne laI AvavAnuM duHkha pelA bhAInuM jIvanasAthI banI gayuM. e pAtramAM je je ayogyatA AvI, tene mATe javAbadAra e pote ja hato e vAta haju e bhAInA gaLe utarI zakI nathI. AthI e vAta nizcita bane che, ke maMtranI pasaMdagI karatI vakhate mANase pUrNa vivikabuddhino upayoga karavo joIe. e maMtra evo hovo joIe ke je pote sarvasiddhipradAyaka' hovA uparAMta, sAdhakanI mAnasika ane adhyAtmika bhAvanAone paNa pragaTa ane prabaLa karanArI viziSTa zakti dharAvato hovo joIe. * A maMtra, sAdhakanI sAdhakaavasthAnI truTione svayaM dUra karavAnI zakti dharAvato, sAdhananI apavitratAne svayaM pavitra banAvavAnI zakti dharAvato, ane sAdhya (hetu) ne paNa svayaM zuddha tathA sumaMgala banAvatI tAkAta dharAvato hovo joIe. e maMtra evo hovo joIe, je pote, pArasamaNI" samI zakti dharAvanAro, sparza thatAM ja kathIrane kaMcana banAvI denAro ane mAtra potAnI ja zakti vaDe "sAdhaka" sAdhana ane sAdhya" e traNenuM suniyaMtraNa karI zake tevo "svayaMsiddha ane svayaM saMcAlaka" hovo joIe. AvA suyogya maMtromAMno zreSTha maMtra A jagatamAM koI hoya, to te eka "namaskAra mahAmaMtra che. A mahAmaMtra "maMtrAdhirAjanuM maMgala biruda pAmelo che. sIdhA sAdA zabdo ane saraLa artha dAkhavato A maMtra, sAmAnya manuSyane prathama najare bahu moTI ke asAdhAraNa chApa pADato nathI. nAnuM bALaka, jyAre zALAmAM prathama pagaraNa mAMDe che, tyAre ene zarUAtamAM mULAkSaro zIkhavavAmAM Ave che. A mULAkSaro barAbara zIkhI gayA pachI, yuvAnImAM ke pukhravaye e mULAkSarone koNa yAda kare che? chatAM, apratima vidvattAnA mULamAM e mULAkSaro ja rahelA hoya, che, e vAta koNa nathI jANatuM? jainonA bALakone dhArmika zikSaNa ApavAnI zaruAta A "namaskAra mahAmaMtra' thI thAya che, e vakhate,e maMtrane namaskAra maMtra evA Unconspicuous- aprasiddha Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che, paraMtu, A navakAra maMtra bhautika jagatanA pelA mULAkSaro karatAM lAkho gaNI vadhAre zakti dharAvanAro maMtra che. A vAtano khyAla pAchaLathI vicAra karavAthI ane yogya gurunA mArgadarzanathI prApta thAya che. A eka svayaMsiddha maMtrAdhirAja che. e maMtra, sAdhakanuM ghaDatara karI zake che, sAdhanane zuddha banAvI zake che ane sAdhyanuM paNa svayaM jJAna karAve che. paraMtu, e kyAre bane? A mahAmaMtramAM je "sarvasiddhipradAyakatA che, te kyAre pragaTa thAya? enI prathama zarata e che, ke "zraddhApUrvakanA prayatna dhArA,e maMtramAM je sarvasiddhipradAyakatAno apUrva bhaMDAra bharelo che, tenI bauddhika samajaNathI ApaNe sajja thaIe." e maMtranA zabdadehanuM have ApaNe nirIkSaNa karIe. "namo arihaMtANe namo siddhANaM namo AyariyANa namo uvajjhAyANaM namo loe savvasAhUNaM eso paMca namukkAro savvapAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvarsi . paDhamaM havaI magala" - pahelI najare A vAkyomAM kaMI asAdhAraNatA dekhAya che? prathama pAMca vAkyomAM -padomAM-"arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sarva sAdhu' e pAMca parameSThine namaskAra karavAmAM Avyo che. enA chellA cAra vAkyomAM e rIte karavAmAM AvelA namaskAranuM phaLa tathA prabhAva batAvavAmAM AvyAM che. A phaLa tathA prabhAva darzAvanAra cAra padone namaskAra mahAmaMtranI aMtargata ja gaNavAmAM AvyAM che. - A je nava pado ApaNe vAMcyA, teno sIdho, sAdo ane saraLa artha nIce mujaba thAya che : 1. arihaMta (bhagavAna) ne namaskAra karuM chuM. 2. siddha (paramAtmA) ne namaskAra karuM chuM. 3. AcArya bhagavaMta) ne namaskAra karuM chuM. 4. upAdhyAya (mahArAja) ne namaskAra karuM chuM. 5. lokamAM rahelA sarva sAdhu mahArAja) ne namaskAra karuM chuM. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra50 anekAMta ane syAdvAda A 6. A pAMcane karelo namaskAra 7. sarva pApano nAza karanAro che. 8. ane sarvamaMgalo viSe, 9. prathama (utkRSTa) maMgala che. tadana sIdho sAdo dekhAto A maMtrAdhirAja keTalo badho artha-gaMbhIra che, eno khyAla ekAeka AvI zake e saMbhivata nathI. Ama chatAM emAM rahelI gahana ane gUDha arthagaMbhIratA viSe vicAra karatAM pahelAM, jemaNe A mahAmaMtranA aMzataH - svAdane anubhavyo che, tevA lokone, A viSayamAM zuM kahevAnuM che te vAta ApaNe joIe. zarUAta zraddhAthI karajo . buddhigamyatAthI e zraddhAne ApaNe pachI alaMkRta karIzuM: "A navakAra maMtra tamAma zAstronA sAra rUpa che. A maMtra, aciMtya , prabhAvazALI che. eno prabhAva manuSya uparAMta devo ane dAnavone paNa AkarSe che. enAthI tamAma manoratho pUrNa thAya che. tamAma vidgone A maMtra dUra kare che. badhA prakAranI ADakhIlIo ane Apattio (upasargo) A maMtranA prabhAvathI nAza pAme che. A maMtra jaMgalamAM maMgala karanAro, ciMtAmaNI ratna samo, kalpavRkSa ane kAmadhenu karatA adhika IcchApUraka ane zUnyamAMthI sRSTine sarjAvI ApanAro che. A maMtranA sevanathI sarva prakAranA pApono nAza thAya che. A loka ane paralokamAM sukha sAmagrI ane apUrva Rddhisiddhine A maMtra prApta karAve che. nikAcita ane nibiDa karmanI nirjarA e maMtranA prabhAvathI thAya che. janmojanmanA pApa enA pAvaka jApajaLathI dhovAya che, durgatinA ghora duHkhomAMthI AtmA bacI jAya che; karmanA baMdhanomAMthI mukti meLavIne zuddha, nirmaLa tathA pavitra banelo AtmA, A maMtranA prabhAvathI ja potAnuM zuddha svarUpe pragaTa kare che ane kevaLajJAna prApta kare che. prAtaHkALe smaraNa karavAthI divasa parama maMgalAnaMdakArI bane che. janmatA bALakane janma samaye A maMtra saMbhaLAvavAmAM Ave, to enuM AkhuM jIvana parama saphaLatA ane yazasvitAne pAme che. mRtyu kALe pApAtmAne saMbhaLAvavAmAM Ave to, tethI te sadgatine pAme che." "kIDIne kaNa, hAthIne maNa, dukhIne sukha, sukhIne saMtoSa ane saMtoSIne parama sAmarthya A maMtra Ape che. svayaMsiddha thaelo A maMtra, sarva prakAranI siddhionuM dAna ApavAnI ucca ane utkRSTa zakti dharAve che. e sarvasiddhipradAyaka maMtrAdhirAja che, maMtraziromaNI che." A namaskAra mahAmaMtranI zaktio ane siddhio viSe anAdi kALathI aneka Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A namaskAra mahAmaMtra . tenA rapa1 anubhavasiddha mahApuruSoe eTaluM badhuM lakhyuM che, eTalA badhA vistArapUrvaka, A maMtramAMnA eka eka akSaramAM rahelI zaktionuM varNana karyuM che, ke e badhuM vAMcavA mATe ane samajavA mATe so varSanuM AyuSya paNa ochuM paDe. A maMtramAM, eTaluM badhuM, evuM zuM che? zuM javAba Apu? A mahAsidhunA eka ati alpa biMduno je anubhava thayo che, tenuM varNana karavA mATe paNa zabdo maLatA nathI. mukhyatve, A anubhavano viSaya che Ano sAdhAraNa khyAla meLavavA mATe, je mahAnubhAvone eno anubhava hoya evA sAdhu puruSono satsaMga prApta karavAnuM Avazyaka che. vidyamAna jaina AcAryo ane muni mahArAjomAMnA tenA anubhavavALA koI koI virala mahAtmAo pAse jAo, zraddhA ane jijJAsAne laIne jAo, to nirAza nahi thAo. e mahAmaMtramAM je "namo zabda che, e eka ja zabdanuM dhAraNa ane aMgIkaraNa ApanI pAse eka asAdhAraNa pAtratA mAgI le che ziSTAcAra khAtara ApaNe jyAre, "huM namaskAra karuM chuM, vaMdana karuM chuM' evA zabdo bolIe chIe tyAre tethI ApaNA vaDe namaskAra athavA vaMdana thAya che, evuM mAnI lezo nahi. huM mAtra namaskArabhAvane pAtra chuM evI AtmapratIti thayA sivAya koI paNa namaskAra phaLadAyaka banato nathI. A AtmapratIti pote ja eka viziSTa prakAranI ane ucca pAtratA che. ApaNAmAM paLepaLe, jANyeajANya, sarva kALe ane sarva sthaLe je ahaMbhAva - huM pada ghara karI rahelo paDyo che, e huM padane jyAM sudhI pUrNa paNe ApaNe tyajIe nahi, tyAM sudhI pUrNa ane zuddha namaskArabhAva ApaNAmAM pravartato nathI." A bhAva kyAre pragaTe? - jemanA viSe A namaskArabhAvanuM ApaNe ciMtvana karatAM hoIe, temanI sAthe, eTale temanAmAM rahelA saguNo ane temanA prabhAvonI sAthe, ApaNI samajaNazakti jyAre ekAkAra thAya, tyAre A bhAva pragaTe. tyAre, A maMtramAM ApaNe kone namaskAra karIe chIe? ene "paMcaparameSThi namaskAra' kahevAmAM Ave che. arihaMta, siddha, AcArya,upAdhyAya ane sarva sAdhugaNa maLI pAMca parameSThine mahAna, paramAtmatattvane saMbodhIne ApaNe namaskAra karIe chIe. AtmAnA, eTale A saMsAramAM ramamANa evA tamAma AtmAone sadgati ane zivalakSmI prApta karavAmAM ADe AvatAM, tamAma zatruone jemaNe haNyA che, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zani anekAMta ane syAdvAdaza evA arihaMta paramAtmAne; tamAma karmono kSaya karIne siddhatvane pAmelA tamAma siddha bhagavaMtone, e mArganuM ApaNane yathArya jJAna ApatA kulapati AcAryone; e jJAna prApta karavAmAM ApaNane sahAyatA karanAra prAdhyApaka upAdhyAyone ane e mArga upara jemanuM citta kriyAzIla banyu che, evA tamAma sAdhujanone ApaNe namaskAra karIe chIe. A paMca parameSThinA viziSTa guNone vyakta karavA mATe, sthaLa, samaya ane zaktino abhAva hovAne kAraNe, A lekhaka, phakta eTaluM ja namra sUcana kareche, ke jaina AcArya mahArAjAono saMparka sAdhI satsaMga prApta karavAthI, aneka sUryasamUho bhegA thaIne ApI zake enA karatAM paNa vadhAre prakAza, A viSayamAM prApta thaze. paraMtu eka mahatvanI vAta yAda rAkhI lejo, A maMtrAdhirAja 'namaskAra mahAmaMtra' e eka ja evo maMtra A jagatamAM vidyamAna che, jenA raTaNa dvArA manuSya mAtranI tana, mana ane dhananI tamAma AkAMkSAonuM zuddhikaraNa, utkrAMtikaraNa ane UrdhvakaraNa thAya che. bIjA kazAye lAMbATUMkA vicAro karyA vinA phakta A mahA maMtranuM raTaNa e eka ja vAtane dhyeya banAvIne jo zaru karavAmAM Ave, to, tethI, raTaNa karanAranA samagra jIvanano kAryabhAra A maMtrAdhirAja potAne hastaka laI le che. namaskAra mahAmaMtrane zaraNe janArAo mATe A namaskAra mahAmaMtra svayaM pitA che, svayaM guru che, svayaM deva che, svayaM dharma che, svayaM uddhAraka che ane svayaM tAraka che. vivekapUrvakanI tamAma bhautika kAmanAo pUrNa karAvato ka2Avato, tamAma prakAranAM saMkaTone haNato haNato ane sAdhakanA deha tathA AtmAnI temaja enA parivAranI rakSA karato karato, A mahAmaMtra svayaM enA sAdhakane pUrNa ane anaMta sukha tarapha dorI jAya che. * sudhA-sarovaranA kAMThA upara tamane lAvIne ubhA rAkhyA che. amRtarasa najara sAme ja dekhAya che. eno AsvAda laIne dhanya banI javAnuM AmaMtraNa e tamane premapUrvaka, AgrahapUrvaka Ape che. ubhA ubhA joyA karavAthI zuM phAyado ? emAM hAtha nAMkho, emAMthI thoDAka biMduone karakamaLamAM grahaNa karIne jIhvA upara mUko; pachI zuM anubhava thAya che teno parama AnaMda svayaM anubhavo ? Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA Avajo Avajo" vA ane vAcaka' vaccenI A satsaMgI mulAkAta enA cheDA upara have AvI gaMI che. "Avajo, padhArajo ItyAdi maMgaLa zabdadhvaninA vinimaya dvArA ApaNe chUTA paDIe, te pahelAM, 'be miniTa netrone virAma ApIne ISTa maMtranuM ApaNe dhyAna dharI laie. , , , , , , , , , , , , , , , , , , , be miniTanuM mauna karIne, have, bhAvavA mATenA be utkRSTa bhAvone ApaNA hRdayamAM dhAraNa karIe: (1) khAmemi savya jIve, savva jIvA khamaMtu me; mitI me savabhUesa vera makke na keNaI. (2) zivamastu sarvajagataH parahitaniratA bhavaMtu bhUtagaNA, doSAH prayAtu nAza, sarvatra sukhIbhavaMtu lokAH cAlo, tyAre, Avajo ! Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva.nA avasAna pachI pragaTa thayelo A lekha teozrInA suMdara vyaktitva vize ghaNuM kahI jAya che zrI "vanavAsInuM avasAna "saMskAralakSmI strI sAptAhika" no vAcakasamudAya jANIne atyaMta duHkha pAmaze ke "nAma vinAnI navalakathA" "caMDikA te ja aMbikA" "gophaNano dhA" AdinA sarjaka zrI vanavAsI, urphe zrI caMdulAla zakaracaMda zAha (amadAvAda) nuM trepana varSanI vaye gaye saptAhe avasAna thayuM che. "saMskAralakSmI strI sAptAhika saMpAdaka maMDaLIne A samAcAra prakaTa karatAM apAra zoka thAya che. navAinI vAta e lAgaze ke chellAM paMdareka varSa mazInarI vagere vepAramAM gALI cha eka mahinAthI ja vArtAo lakhavAnuM emaNe zarU karyuM hatuM. mAMDa bAra paMdara vArtAo lakhI haze, ne eka ja lakhI navalakathA. (hAla / "saMskAralakSmI strI sAptAhika" mAM prakaTa thavA mAMDI che te ja) ane gaI tA. ra3mIe maLasake sADApAMca vAge DAkaTara nADI aTakI gaI che, khalAsa namo arihaMtANa eTalA ja chellA zabdo uccArIne teo anaMta nidrAmAM poDhI gayA! chellA be mahinAthI teo maunamAM hatA. pAnasaranA dharmakSetramAM eka mahino mauna ane dharmaciMtanamAM gALI, saMjogavazAta bIjA mahinAnuM mauna pAmavA ghera AvyA, ne bIjo mahino pUro thatAM pUrve to anaMta yAtrAe cAlI nIkaLyA. mAMDa iM. cAra copaDInuM zikSaNa laI aDhAra varasanI vaye barmAcIna tarapha gayA. sane 1928mAM pAchA kharI majUra mahAjanamAM, 'janmabhUmi'. 'navabhArata' 'phI presa janarala' 'navI rozanI' "jayabhArata vi. patromAM kAma karyuM, ane khUba prabhAvazALI lekhamALAo lakhelI. anyAya sAme haMmezA paDakAra karatA, ane TheTha sudhI laDI letA. sane 1930mAM eka satyAgrahIne, sakhata mAra paDayo, tenI sAme temane apavAsa karyA. pariNAme keTalAka adhikArIo saspenDa thayelA ne keTalAka sajA paNa pAmyA hatA. 30 mAM 3ra mAM' temaNe turaMgavAsa sevyo, ne '42nI laDatamAM muMbaithI gRta patrikA "rAmaprakAza bismila' nA nAmathI calAvI, teno patto TheTha sudhI sI. AI. DI. khAtAne maLavA pAmyo na hato. pachI amerikA jaI AvyA. sane 1949mAM pAchA pharI mazInarIno tathA bIjo vyavasAya karyo. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmano emano abhyAsa ghaNo UMDo hato, ane puSkaLa lekho lakhyA che. sane 1961nI adhavaca temane ddhayaroga thayo, ne badhI pravRti choDI devI paDI. tyArathI kevaLa lekhana zarU karyuM, ane dhArmika ciMtana, japatapa, Adi tarapha vaLI gayA. "nAma vinAnI navalakathA" nuM mULa temanI eka TUMkI vArtAmAM hatuM. "kumArI kailAsa" nAmanI TUMkI vArtAno navalakathA rUpe vikAsa karavA ane sUcavyuM te temaNe svIkAryuM, ane lagabhaga eka ja mahinAmAM AkhI navalakathA lakhI nAkhIne mokalI temanuM eka vAkya sUcaka hatuM: 'vacce kadAca lekhakanuM avasAna thaI jAya to paNa navalakathAnuM avasAna na thai jAya-te khAtara AkhI lakhIne mokalIza." ane kharekhara, paheluM prakaraNachapAyate pUrve to cAlyA gayA! temanu parAkrama pUrNa jIvanacaritra to Akho graMtha bharAya tevuM-tevaDuM che. temano "anekAnta syAdavAda" nAmano 300 pAnAno graMtha madrAsanI eka saMsthA taraphathI sAta bhASAmAM prakaTa thavAno che pote ja tenuM iM. bhASAMtara lakhavAnI taiyArI karatA hatA, paNa e icchA phaLI nahi. temanI cheka pahelI vArtA "sanAtana prazna purAtana javAba"-saM. 1 nA 34mA aMkamAM temanA nAma sAthe ja prakaTa thaI; tyArathI ja temane saMla. sAthe khUba mamatva jhAmavuM zarU thayuM.ame ja temane Agraha karI, aneka nAmo sUcavI, "vanavAsI nAma dhAraNa karAvyuM. "rdayaroga" ne lIdhe, lekhana sivAyanI tamAma pravRti choDI devI paDI che, gharavAsI ja banavuM paDyuM che, paNa mana "vanavAsI che kahI temaNe te nAma svIkAryuM. temaNe "saMskAralakSmI strI sAptAhika" mAM cAlatI navalakathAmAM cItareluM navI gujarAtaNa "kailAsa" nuM atyaMta tejasvI pAtra amara banI jAya tevuM che. gujarAtI sAhityamAM navuM ja ajavALuM laine te Ave che. e navalakathA to lakhI. tenA sAMghaNamAM bIjI lakhavAno temano manasUbo adhUro ja rahyo. patnI, traNa putro ne cAra putrIo ne be putravadhUno parivAra vilApa karato mUkI teo cAlyA gayA. gujarAtane eka atyaMta tejasvI, prauDha, zakitazALI lekhaNano lAbha maLato jhuMTavAI gayo! temanI lekhana sahAyanI apAra AzA ne gaNatarI "saMskAralakSmI strI sAptAhika" e rAkhI hatI, te viphala thaI gaI. izvarecchA baliyAsI. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'evA prabhu arihaMtane paMcAMga bhAve huM namuM' arihaMta vaMdanAvalInI dareka kkInI A paMkti jaina saMghamAM prabhunI stutI rUpe sarvatra pracalita che. arihaMta vaMdanAvalInA racanAra "zrI caMdu' eTale caMdulAla zAha emanuM lakheluM A pustaka che. - dravyAnuM yoganA parama rahasyo vartamAna samayanI bhASAmAM A pustakmAM zrI caMdubhAIe batAvyA che. adhyAtmayogI pU. paM. bhaMdrakravijayajInA kSApAtra zrI caMdubhAInI A eka adbhuta ktI che. tenuM prakAzana kravAnuM saubhAgya prApta thayuM te mATe caMdubhAInA kuTuMbIjanonAM AbhAra. dravyAnuM yoganA abhyAsa mATe zrI sakla saMghane A pustaka upayogI banaze eja abhyarthanA. lI. bAbubhAI ThThIvALA