Page Text
________________
સમભંગી કોઇ બે રંગોની મેળવણીથી જયારે ત્રીજો રંગ તૈયાર થાય છે ત્યારે એને આપણે ‘બે રંગોનું મિશ્રણ' એ નામથી નહિ પણ ત્રીજા જ નામથી ઓળખીએ છીએ. આ વાત તો સૌના અનુભવની છે. એજ રીતે, સ્વચતુટ્યની અપેક્ષાથી છે અને ચતુષ્ટયની અપેક્ષાથી નથી એવી બે વાતને ભેગી કરીને, “છે અને નથી' એવી ત્રીજી વાત જ્યારે આપણે કરીએ છીએ ત્યારે એ સરવાળો મટી જાય છે અને ત્રીજી એક નિશ્ચિત વાત બની જાય છે. ‘છે' નું અસ્તિત્વ અને “નથી’નું નાસ્તિત્વ એ બંનેને સ્થાને છે અને નથી' એવા એક ત્રીજા નિર્ણયનું અસ્તિત્વ અહિં પ્રગટ થાય છે.
આ વાત બરાબર સમજવા માટે આપણે ‘શરાબનું દૃષ્ટાંત લઇએ. આ શરાબ (દારૂ) વિષે આપણને જુદા જુદા અભિપ્રાયો મળશે. દારૂબંધી ખાતાના અધિકારીને આપણે પૂછીશું તો તે કહેશે કે “શરાબ ઉપયોગી
નથી.'
દારૂનો નિયમિત ઉપયોગ કરનારને આપણે પૂછીશું તો તે કહેશે કે “શરાબ ઉપયોગી છે.”
ડૉક્ટરને પૂછીશું તો તે કહેશે કે “શરાબ ઉપયોગી છે અને નથી.”
ડૉક્ટરને આપણે પૂછીશું તો તે ખુલાસો કરશે કે ઔષધ તરીકે શરાબ ઉપયોગી છે અને પીવાની આદત તરીકે એ ઉપયોગી નથી, કેમ કે હાનિકારક છે. - આ ત્રણે અભિપ્રાયો જુદી જુદી અપેક્ષાને આધીન છે અને એ ત્રણે પાછા સ્વતંત્ર અભિપ્રાયો છે. સમજમાં આવી ગઈ આ વાત? . વિશેષ સમજવા માટે આપણે એમ કહી શકીશું કે પ્રથમ ભાગમાં આપણને શ્રી ‘સ્વચતુટ્ય’ તરફથી એક નિશ્ચિત જવાબ મળ્યો. બીજા ભંગમાં આપણને શ્રીમાનું પરચતુષ્ટટ્ય” તરફથી એક બીજો નિશ્ચિત જવાબ મળ્યો અને, આ ત્રીજા ભંગમાં ‘સ્વચતુટ્ય, પરચતુર્ચ એન્ડ કંપની તરફથી એક ત્રીજો નિશ્ચિત અભિપ્રાય
મળ્યો.
આપણે હીરાની વાત કરીએ. એક હીરો “ભૂરો સફેદ' (Bluish white) છે અને બીજો “રતાશ પડતો સફેદ” (Redish white) છે. એ બંનેમાં અનુક્રમે ‘વાદળી અને સફેદ તથા “રાતો અને સફેદ' એવા બંને રંગો હોવા છતાં, એ દરેક માટે એક ત્રીજો નિશ્ચિત શબ્દ વપરાય છે અને તે અગાઉના કરતાં એક ત્રીજી જ વસ્તુનો આપણને બોધ આપે છે. તેવી જ રીતે, આ ‘છે’ અને ‘નથી', એ (૧) છે તથા | (૨) “નથી, એ બંને કરતાં એક ત્રીજી જ વાત આપણને કહી જાય છે.
- જેમ ઘડાની વાત, તેવી જ ફુલદાનીની વાત પણ, આ ત્રીજા ભંગ અનુસાર નક્કી થઈ ગઈ કે ફુલદાની છે અને નથી.” આ ત્રીજા વિધાનમાં કોઈ જાતની.
| SR No. | 005883 |
| Book Title | Anekant Syadwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandulal Shakarchand Shah |
| Publisher | Babubhai Kadiwala |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 280 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |