Book Title: Aatmdarshan
Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006038/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A va Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma darzana mokAra mahAmaMtra Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo AiriyANaM Namo uvajjhayANaM Namo loe savvasAhUNaM carAri maMgala (cAra maMgaLa) cattAri maMgala, arahaMtA maMgala, siddhA maMgala, sAhU maMgala, kevali paNato dhammo maMgala. cattAri loguttamA, arahaMtA loguttamA, siddhA loguttamA, sAhU lAguttamA, kevali paNato dhammo lAguttamo. cattAri zaraNaM padhvajjAmi, arahaMta zaraNe pabyunjAmi, siddha zaraNe padhvajjAmi, sAhU zaraNe padhvajjAmi, kevali paNato dhamma zaraNe padhvajjAmi. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma prasiddhi he jIva! anaMta kALathI aprasiddha evo je tAro AtmA te kema prasiddha thAya tenI A vAta che. ajJAnIpaNe vratAdi karIne anaMtavAra svarge gayo paNa AtmAnA jJAnalakSaNane te na oLakhyuM tethI tane 'Atma prasiddhi' na thaI, paNa rAganI ja prasiddhi thaI. jJAnane AtmA tarapha vALIne AtmAnI prasiddhi tena karI, paNa jJAnane rAga sAthe ekameka mAnIne teMrAganI ja prasiddhi karI. rAgathI juduM jJAna kevuM che tene jANa, to te jJAnalakSaNa vaDe bhagavAna AtmAnI prasiddhi thAya ne tAruM bhava bhramaNa TaLI jAya. "rAganI prasiddhi te rakhaDavAnuM kAraNa che; Atmaprasiddhine siddhapadanuM kAraNa che." samyagdarzana ane samyajJAna thatAM AtmA prasiddha thAya che. rAga te AtmAnI prasiddhinuM sAdhana nathI paNa jJAnane aMtaramAM vALavuM te eka ja bhagavAna AtmAnI prasiddhinuM sAdhana che. AtmAnA AnaMdanA anubhavapUrvaka jene Atma prasiddhi karavI hoya tene aMtaramAM A vAtano mahimA Avavo joIe ke aho ! A mArA AtmAnI koI apUrva vAta che....anaMta zaktisaMpanna mArA . AtmAne A vAta prasiddha kare che..... ke je "Atma prasiddhi parama AnaMdanuM kAraNa che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA: 1. anaMta anaMta kALamAM manuSyapaNuM maLavuM moMghu che. manuSyapaNAmAM AvI satya dharmanI vAta sAMbhaLavA koI ja vAra maLe che. atyAre to A vAta lokone tadna navI che. AvI satya vAta sAMbhaLavA maLavI mahA durlabha che. A thayuM satya dharmanuM zravaNa. 2. AvI vAta sAMbhaLyA pachI buddhimAM tenuM grahaNa thavuM durlabha che. 'A zuM nyAya kahevA mAMge che' ema jJAnamAM pakaDAvuM te durlabha che. sAMbhaLatI vakhate sAruM lAge ane bahAra nIkaLe tyAM badhuM bhUlI jAya to tene AtmAmAM kyAMthI lAbha thAya? 3. grahaNa thayA pachI tenI dhAraNA thavI durlabha che. zravaNa karIne vicAre ke meM Aje zuM zravaNa karyuM? navuM zuM samajyo? ema aMtaramAM prayatna karIne samaje to AtmAnI ruci jAge ne tattva samajAya. tene vAraM vAra vicArI-svabhAvamAM dhArI rAkhe te thaI dhAraNA. paNa jene satyanA zravaNa-grahaNa ane dhAraNAno ja abhAva che tene to sat svabhAvanI ruci hotI nathI. ane ruci vagara satya samajAya nahi, dharma thAya nahi. 4. zravaNa-grahaNa-dhAraNA karIne pachI ekAMtamAM pote potAnA aMtaramAM vicAre, aMtaramAM maMthana karIne satyano nirNaya kare e durlabha che. aMtaramAM yathArtha nirNaya karIne rucine pariNAmavAnI A vAta che. A ati durlabha che. 5. yathArtha nirNaya karIne tene rucimAM pariNamAvIne-tenuM satya zraddhAna karI samyagdarzana pragaTa karavuM te mahAna durlabha apUrva che. 6. bhagavAne kahyuM che athavA jJAnIo kahe che mATe A vAta sAcI che-ema paranA lakSe mAne to te zubha bhAva che. te paNa sAcuM jJAna nathI; pahelAM devagurunA lakSe tevo rAga hoya che, paNa deva-gurunA lakSane choDIne pote potAnA aMtara svabhAvamAM vaLIne rAga rahita nirNaya kare ke mAro Atma svabhAva ja Avo che to tenA AtmAmAM sAcuM jJAna thayuM che. ethI satsamAgama ke zravaNa vagereno niSedha nathI. satsamAgame sat dharmanuM zravaNa to karavuM. zravaNAdi pachI AgaLa vadhavA mATe, mAtra zravaNa karavAmAM dharma na mAnatA, grahaNa, dhAraNA, maMthana-nirNaya karIne AtmAmAM rucithI pariNamavuM joIe. 7. je jIve kudeva-kuguru-kuzAstranI mAnyatA choDI dIdhI che ane jainanA nAme Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa je kalpita mithyA mArge cAle che tenI zraddhA choDIne sAcA deva-guruzAstranI zraddhA, oLakhANa karI che ane temaNe kahelA AkAza-kALa vagere dravyonA ja vicAramAM aTakI rahyo che paNa potAnA svabhAva tarapha vaLato nathI evA pAtra jIvane mATe ahIM upadeza (mArgadarzana) che. 8. he jIva! para dravyo tarapha vaLIne rAga sahita je jJAna jANe te tAruM svarUpa nathI, paNa caitanya svabhAvamAM vaLIne jJAnanI je avasthA, caitanya svabhAvamAM abheda vaLIne temAM lIna thayelo paryAya te ja caitanyanuM sarvasva che. 9. A vAta Atma svabhAvanI che, koI anya saMpradAyo sAthe ke laukika vAta sAthe tene jarAya meLa maLe tema nathI, ane A vAta anyatra jyAM tyAMthI maLe tema nathI. tathA jene Atma kalyANanI darakAra che, bhavabhramaNano Dara che evA AtmArthI sivAya bIjA jIvone A vAta bese tema nathI. 10.AvA manuSya avatAramAM Avyo ane parama durlabha evI satya vANI sAMbhaLavAno joga maLyo, jo atyAre svabhAvanI rucithI A vAta nahi samaje to pachI kyAre samajaze? anaMta kALe paNa AvI vAta sAMbhaLavA maLavI muzkela che. 11. aho ! AvA bhagavAna caitanya svabhAvanA svIkAramAM keTalo puruSArtha che ! potAnA mati-zrutajJAnane svabhAvamAM eka karIne svabhAvanA Azraye huM jJAtA daSTA chuM ema jeNe svIkAryuM tenI jJAna cetanA jAgRta thaI, te AtmA pote jAgRta thayo, sAdhaka thayo ane have alpa kALamAM kevaLajJAna levAno che tenI A vAta che. 12. A Atma kalyANanI apUrva vAta che. jhaTa na samajAya to aruci ke kaMTALo lAvavo nahi, paNa vizeSa abhyAsa karavo. "A mArA AtmAnI apUrva vAta che, A samajavAthI ja mAruM kalyANa thaze" ema aMtaramAM teno mahimA lAvIne rucithI zravaNa-manana karavuM. badhA AtmAmAM A samajavAnI tAkAta che. huM jJAna svarUpa bhagavAna AtmA chuM - mane badhuM samajAya evI mArI tAkAta che" ema vizvAsa karIne samajavAno prayatna karavo. rucipUrvaka prayatna kare tene na samajAya ema bane nahi. aMtaramAM potAnA AtmasvabhAvano utsAha lAvI A vAta samajavAnI che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya sUci ............ .......... .................... 1. Atma prasiddhi............ 2. AtmAnA jJAnamAtra' bhAvamAM uchaLatI anaMta zaktio ...... 5 3. anekAntamUrti bhagavAna AtmAnI 47 zakitao ............ 4. jIvanA asAdhAraNa bhAvo... 5. jijJAsue dharma kevI rIte karavo? .............. 6. jIvanuM kartavya.. 7. bheda vijJAna .... ....... 8. mokSamArga pragaTa karavAno upAya "tattva nirNaya' .... 9. tattvano nirNaya karavA ane prathama zuM karavuM? 10. samyakatva prApta karanAra AtmArthI kevo hoya ?... 11. abhiprAyanI bhUla........ 12. AtmA sanmukha jIvanI samyakatva sAdhanA ..... 13. nava tattvano sAra............. 14. jaina darzanano sAra ................... ........... 15. dharmanuM sat svarUpa - sAra................. ........... 16. karmanI sAdI samaja.... 119 17. samyajJAna... ........... 154 18. nizcaya ane vyavahAra 168 19. upAdAna-nimitta (vizeSa) ...... 20. kramabaddha paryAya (vizeSa) ....... ......... - , ....... .............. .......... ............. ......... .. 184 1 /8 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - phakta aMgata svAdhyAya mATe vinaMtI mudraNa doSanA zabdArtha tathA vyAkaraNanI koI bhUlane grahaNa na karatAM tenA bhAva pakaDI Atmahitane kema upayogI thAya tevuM lakSa mumukSuo Ape evI namra vinaMtI. For Private Circulation Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma prasiddhi 1. he jIva! anaMta kALathI aprasiddha evo je tAro AtmA te kema prasiddha thAya tenI A vAta che. 2. prasiddhi eTale pra + siddhi = vizeSapaNe nirNaya, oLakhANa. 3. AtmAnA jJAna lakSaNane na oLakhavAthI "Atma prasiddhi" na thaI. 4. jJAnane rAganI sAthe ekameka mAnIne tairAganI ja prasiddhi karI. rAgathI jJAna juduM che tene jANIne jJAna lakSaNa vaDe bhagavAna AtmAnI prasiddhi thAya to bhavabhramaNa TaLI jAya. 5. samyagdarzana ane samyajJAna thatAM AtmA prasiddha thAya che. jJAnane aMtaramAM vALavuM te eka ja bhagavAna AtmAnI prasiddhinuM sAdhana che. rAga te AtmAnI prasiddhinuM sAdhana nathI. 6. AtmAnA AnaMdanA anubhavapUrvaka jene Atma prasiddhi karavI hoya tene aMtaramAM A vAtano mahimA Avavo joIe ke aho ! A mArA AtmAnI koI apUrva vAta che. 7. anaMta zakitasaMpanna mArA AtmAne A vAta prasiddha kare che ke je "Atma prasiddhi parama AnaMdanuM kAraNa che. 8. jJAna lakSaNathI anekAnta svarUpa AtmAnI prasiddhi thAya che. 9. AtmAmAM jJAnAdi anaMta dharmo che; tene para dravyothI ane para bhAvothI bhinna oLakhAvavA mATe "jJAnamAtra" kahevAya che. 10. "AtmA caitanyamUrti jJAnamAtra che, rAgAdithI nirALo ekalo jJAyakabhAva " che' ema "jJAnamAtra" kahevAthI bIjA dharmono niSedha to nathI thaI jato ne? 11.lakSaNanI prasiddhi vaDe lakSyanI prasiddhi karavA mATe AtmAne jJAnamAtra kahevAmAM Ave che. jJAna che te AtmAno asAdhAraNa guNa che tethI te AtmAnuM lakSaNa che. te jJAnalakSaNa vaDe AtmAnI prasiddhi thAya che. 12. "jJAna" lakSaNa che ane AtmA' lakSya che. jJAnalakSaNa AtmAnI prasiddhi Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. kayuM jJAna AtmAnI prasiddhi kare che? para tarapha vaLeluM jJAna nahi paNa aMtarmukha thaIne AtmAne je jJAna jANe te jJAna AtmAnuM lakSaNa che. je jJAna zuddha AtmAne na jANe ane rAgamAM ja ekAkAra thaI jAya tene kharekhara jJAna ja kahetA nathI, kema ke teNe AtmAnI prasiddhi na karI, paNa rAganI karI. jJAnanuM kArya Atma vastune prasiddha karavAnuM che, paNa te vyavahArane-rAgane ke parane prasiddha nathI karatuM. A rIte AtmAne prasiddha karavA mATe tene jJAnamAtra" kahevAmAM Avyo che. 13. jagatamAM lakSaNa dvArA lakSyane oLakhavAmAM Ave che. AtmAnuM lakSaNa jJAna che, te jJAna lakSaNa vaDe ja AtmA oLakhAya che. zarIrAdi temaja rAgAdi bhAvo AtmAnA svabhAvathI atyaMta judA che. jJAna ja AtmAno asAdhAraNa vizeSa guNa che. jJAna guNa sva-parane jANe che, AtmA sivAya bIjA to koI dravyamAM jJAna guNa nathI, ane AtmAnA anaMta dharmomAM paNa eka jJAna guNa ja sva-para prakAzaka che. tethI te asAdhAraNa che. jJAna sivAyanA bIjA zraddhA-cAritra-sukha vagere guNo nirvikalparUpa che eTale ke teo potAne ke parane jANatA nathI, mAtra jJAna guNa ja potAne ane parane jANe che; mATe AtmA "jJAnamAtra" che. 14. AtmA lakSya che ane jJAna tenuM lakSaNa che-e lakSaNanI prasiddhithI zuM prayojana? mAtra lakSya evo AtmA ja prasiddha karavA yogya che. jene lakSaNa aprasiddha hoya teno lakSyanI prasiddhi thatI nathI. A rIte lakSya evA AtmAnI prasiddhi mATe jJAna lakSaNa upadezavAmAM Ave che. 15. "AtmA to jJAna svarUpa che, je jANe che te AtmA che e pramANe lakSaNane oLakhe tyAre ja lakSyane pakaDI zake che. jJAna lakSaNa vaDe AtmAnI prasiddhi thAya che' ema kahIne je vyavahAranA pakSavALA- dehanI kriyA ke puNyanI kriyA te AtmAne oLakhavAnuM sAdhana mAne che te vyavahArAbhAsane uDADyo che. sIdhA lakSyane mAnavAvALA nizcayAbhAsI ajJAnIne samajAve che ke je lakSaNane na jANe te lakSyane paNa jANato nathI. lakSaNane oLakhavAthI ja lakSya oLakhI zakAya che". jJAna te AtmA' evo je lakSya-lakSaNano bheda che te kAMI rAgane prasiddha karavA mATe nathI paNa AtmAne ja prasiddha karavA mATe che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 abheda AtmAne lakSamAM letAM te bhedano vikalpa paNa tUTI jaze, ne ekalA lakSyarUpa AtmAno anubhava rahI jaze-A rIte lakSaNa vaDe lakSyanI prasiddhi thAya che. lakSya sAthe ekatA kare tene lakSaNa kahyuM, paNa lakSyane choDIne para sAthe ekatA kare tene lakSaNa na kahevAya. sva sanmukha thayeluM jJAna ja AtmAnI prasiddhi kare che. je jJAna AtmA tarapha vaLIne AtmAne lakSya kare-dhyeya kare-sAdhya kareprasiddha kare te jJAna AtmAnuM lakSaNa che, ne te jJAnanI sva-para prakAzaka zakti khIlI gaI hovAthI te parane paNa jANe che. 16. dareka AtmA pote anaMta zaktino piMDa caitanya paramezvara che, tene batAvavAnI A vAta cAle che. te kaI rIte jaNAya? te jJAna lakSaNathI ja jaNAya che. te te sivAya bIjo koI upAya nathI. jJAnane svamAM vALI AtmAnuM lakSaNa karavuM arthAt jJAna vaDe Akho AtmA lakSamAM levo te ja AtmAne jANavAnI rIta che ne te ja dharma che. 17. jJAna lakSaNa vaDe AtmA jaNAya-evA bhedarUpa je vyavahAra ahIM kahyo che te nizcayapUrvakano vyavahAra che. eTale ke abheda AtmAne jyAre lakSita karyo tyAre lakSya-lakSaNanA bhedane vyavahAra kahyo. nizcaya vagara vyavahAra kono? rAga rahita nizcaya svabhAvane jANyo tyAre ja maMda kaSAyarUpa zubha rAgamAM vyavahArano Aropa Ave che. abhedanuM lakSa hoya to ja bhedane vyavahAra kahevAya che. vyavahArane vyavahAra tarIke jANanAruM jJAna pote vyavahAra sAthe bhaLIne nathI jANatuM paNa pote rAgathI juduM paDIne ene bhedano Azraya choDIne vyavahArane jANe che. akhaMDa paripUrNa Atma dravyanuM lakSa karatAM zraddhA vagere anaMta guNonI prasiddhi thAya che. 18. 'lakSaNane jANyA vinA, thAya na lakSanuM jJAna' ahIM to Atma svabhAvanI bahu najIka lAvIne vAta karI che. 'jJAna te AtmA' eTalo bheda pADIne abheda AtmAnuM lakSa karAve che. 19. lakSaNa ane lakSyanI prasiddhi ekI sAthe che. jJAna ane AtmA dravyapaNe abheda che-enI oLakhANa mATe lakSya-lakSaNanA bhedathI kahyuM hatuM, paNa vastupaNe to abheda che. jJAnane jyAM Atma svabhAva tarapha vALyuM tyAM to jJAna Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane AtmA abheda ja che. je jJAnanI prasiddhi che te ja AtmAnI prasiddhiA che. 20. jJAna pote sva saMvedanathI prasiddha che ane te jJAna vaDe AtmAne prasiddha karavAmAM Ave che. ajJAnI para sAthe jJAnanI ekatA mAnIne ekalA paranI prasiddhi kare che tethI tene Atma prasiddhi thatI nathI, mATe ahIM te jJAnane sva sanmukha karIne AtmAnI prasiddhi karavA mATe, AtmAno ane jJAnano lakSya-lakSaNa bheda pADIne samajAvyuM che, ke jo bhAI ! A jJAna te AtmAnuM lakSaNa che, te kAMI paranuM lakSaNa nathI, mATe te jJAnane aMtarmukha karIne AtmAne tenuM lakSya banAva, jethI tane AtmAnI prasiddhi thAya. AtmAnA valaNamAM rahIne sva -parane jANe tevI jJAnanI tAkAta che. jJAnane aMtaramAM vALavuM te eka ja bhagavAna AtmAnI prasiddhinuM sAdhana che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA "jJAnamAtra' bhAvamAM UchaLatI anaMta zaktio : 1. jJAnathI lakSita AtmA mAtra jJAnarUpa nathI paNa anaMta dharmasvarUpa che. jJAna AtmAne prasiddha kare che, te AtmA anaMta guNono samudAya svarUpa che. jJAnanI sAthe ja anaMta guNo rahelAM che, te dareka guNanuM lakSaNa juduM juduM che chatAM dravyapaNe te badhAM guNono eka ja bhAva che, eka dravya ja te badhA dharmovALuM che. 2. jJAnanuM lakSaNa ........... sva-5 prakAra samyatvanuM lakSaNa ............ svarUpanI nirvikalpa pratIti cAritranuM lakSaNa ..............svarUpamAM ekAgratA AnaMdanuM lakSaNa AhalAda sukhanuM lakSaNa ...... anAkuLatA astitvanuM lakSaNa ............... hovApaNuM prabhutvanuM lakSaNa . . svataMtratAthI zobhitapaNuM ema anaMtA guNonuM lakSaNa juduM che, eTale lakSaNa bhede badhAM guNono paraspara bheda che, chatAM dravya to badhAM guNono ekarUpa piMDa che, jJAnamAtra AtmAmAM badhA dharmo samAI jAya che. jJAna te AtmA" ema kahetAM ja anaMta dharmono eka samUha lakSita thAya che te AtmA che. 3. jJAna lakSaNathI anaMta dharmasvarUpa AtmA lakSita thAya che, rAgAdi nahi. jJAna no svabhAva sva-para prakAzaka hovAthI te parane ane rAgAdine jANe kharuM, paNa parane ke rAgane jANatAM, jJAna lakSaNa paranuM ke rAganuM thaI jatuM nathI, jJAna lakSaNa to AtmAnuM ja rahe che. eTale ke parane jANatuM jJAna paNa AtmA sAthe ekatA rAkhIne parane jANe che, para sAthe ke rAga sAthe ekatA karIne jANatuM nathI. jJAna bIjAne jANe che kharuM paNa bIjAnuM lakSaNa thatuM nathI. abheda AtmAnA lakSapUrvaka bhedane jANanArUM jJAna paNa abheda AtmAnI ja prasiddhi kare che. jyAM jJAne abheda AtmAne lakSamAM lIdho tyAM lakSaNa ane lakSya baMne eka thaI gayA-abheda thaI gayA, ane tyAre ja jJAna AtmAnuM lakSaNa thayuM, te jJAna lakSaNe anaMta dharmavALA AtmAne prasiddha karyo. AnuM ja nAma samyagdarzana ane samyajJAna che, ane e jJAne svarUpamAM jyAM ekAgratA karI e ja samyagvAritra che. A ja prathama dharma che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AtmAmAM anaMta zaktio che, te badhAne jANanAruM to jJAna che, te jJAna ekeka zaktine judI judI rIte prasiddha nathI karatuM paNa anaMta zaktisaMpanna eka AtmA ne prasiddha kare che. jJAna lakSaNane oLakhyA sivAya Avo AtmA anubhavamAM - lakSamAM Avato nathI. 4. paraspara bhinna evA anaMta dharmonA samudAyarUpe pariNamelo je eka jJaptimAtra bhAva che te AtmA ja che tethI AtmAne jJAnamAtrapaNuM che, mATe jJAnamAtra eka bhAvamAM AvI jatI anaMta zaktio AtmAmAM UchaLe che. 5. AtmAmAM anaMta guNo che, teo paraspara bhinna che. jema AtmA kadI jaDarUpa thato nathI tema AtmAno jJAnaguNa kadI darzanaguNarUpe thato nathI, koI paNa guNa bIjA guNarUpe thaI jato nathI. e rIte anaMta guNo paraspara bhinna che; guNa apekSAe anaMtatA ane dravyapaNe ekatA - e rIte AmAM anekAnta AvI jAya che. 6. eka dravya bIjA dravyathI bhinna; dravyanA anaMta guNomAM dareka guNa paraspara bhinna; temaja te dareka guNanI ekeka samayanI paryAya paNa bhinna bhinna svataMtra che. vaLI ekeka paryAyamAM anaMta avibhAga pratiSNada aMzo che, temAMno eka aMza bIjA aMzapaNe nathI-vastu svabhAvanI AvI svataMtratA jainadarzana batAve che. AvA guNa-paryAya rUpa dharmo AtmAmAM rahelA che. ekeka AtmA anaMtadharmanI mUrti 7. guNo paraspara bhinna, tema paryAyo paNa paraspara bhinna che. dareka guNanI avasthA mAM potAnuM svataMtra vIrya che. dareka paryAya paNa pote potAnA sAmarthyathI ja potAnI racanA kare che, evo ja paryAya dharma che. paryAya pote ja potAnuM kAraNa che. eka ja samayamAM pote ja kAraNa ane kArya che. dareka dravya potApaNe satu, dareka guNa potApaNe sahu, ekeka samayanI dareka paryAya paNa potapotAnA svarUpe sat che. basa! che te jANI levAnuM che. 8. AmAM ekalo nirapekSa vItarAga bhAva ja Ave che. Ama kema? athavA AnuM kAraNa koNa ?' evA vikalpane avakAza nathI, ekaluM jJAtapaNuM ja rahe che. 9. AtmA jJAnamAtra ja che. jJAna zuM kare ? jema hoya tema phakta jANe. jAgavAnA kAryamAM to zAMti ja hoya. jANavAmAM AkuLatA zAnI hoya? na ja hoya. jJAnamAtra bhAve pariNamavuM tenuM nAma mukti; te jJAnamAtra bhAve pariNamatA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa AtmAnI anaMta zaktio temAM bhegI ja che. anaMta guNathI abheda AtmAne daSTimAM lIdho tyAM anaMtI zaktio eka sAthe nirmaLapaNe pariNamavA lAge che. 10. AtmAmAM guNo ekI sAthe che ane paryAyo krame krame thAya che. jJAna, darzana, cAritra, astitva, prabhutva vagere guNo badhAya akrama che ane paryAyo kramabaddha che. AvA krama ane akramarUpa vartatA anaMta dharmo AtmAmAM che, tethI jJAnamAtra AtmA anaMta dharmanI mUrti che. 11. Atmazaktino eka piMDa je abheda AtmA tenI sanmukha thaIne ja tenI zaktinI kharI oLakhANa thAya che. akhaMDa caitanyanA AzrayapUrvaka A trikALI zaktione jANatAM paryAyamAM paNa temano aMza pragaTe che; e rIte vartamAna pariNamana sahitanI A vAta che. trikALI zaktionA piMDane kabUle ane paryAyamAM tenuM bilakula pariNamana na pragaTe-ema bane nahi. zakti sAthe vyaktinI saMdhi che. trikALI zaktine kabUlatAM tenI vyaktinI paNa pratIta thaI jAya che eTale ke sAdhaka dazAnuM nirmaLa pariNamana zarU thaI jAya che. 12. A zaktinI yathArtha kabUlAta konI sAme joIne thAya che? 1. paramAM to A zaktiono taddana abhAva che, tethI para sAme joIne A zaktinI yathArtha kabUlAta thatI nathI. 2. vikAra eka samaya pUratI paryAyamAM che, tenA Azraye paNa A trikALI zakti rahelI nathI, mATe te vikAranI sAme joIne A zaktinI yathArtha kabUlAta thatI nathI. 3. nirmaLa paryAya paNa eka samaya pUratI che, tenA Azraye paNa A trikALI zakti rahelI nathI, mATe te paryAya sAme joIne paNa A zaktinI kabUlAta thatI nathI. 4. anaMta zaktiono piMDa AtmA che tenA Azraye dareka zakti rahelI che anaMta zaktinA piMDa AtmAmAMthI eka zaktino bheda pADIne tenI sAme jovAthI paNa bhedano vikalpa UThe che eTale ekeka zaktinA bheda sAme joIne paNa A zaktinI yathArtha kabUlAta thatI nathI. 5. anaMta guNano piMDa abheda caitanyamUrti AtmA che, tenI sanmukha joIne anaMtI zaktionI yathArtha kabUlAta thAya che, ane abheda AtmAnA Azraye Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMtI zaktionI nirmaLa paryAya pragaTI jAya che. 6. AtmAnI anaMta zaktiomAMthI koI paNa zakti nimitta, vikAra, paryAya ke bhedanA Azraye nathI, dareka zakti abheda AtmAnA jaMAzraye che. mATe abheda AtmAnI daSTipUrvaka ja A zaktionuM yathArtha jJAna thAya che. abheda AtmAnI daSTi sivAya koI paNa bheda, paryAya vikArakenimittanA AzrayathI lAbha mAne to mithyAtva thAya che, tene A zaktionuM nirmaLa pariNamana thatuM nathI. - A cha bola khAsa mahatvanA che. mATe te barAbara samajavA ane dareke dareka zaktinA varNanamAM lAgu pADavA. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntamUrti bhagavAna AtmAnI 47 zaktio 1. jIvatva zakti caitanyabhAva te ja AtmAnA jIvananuM kAraNa che. 2. citi AtmAnuM jIvana caitanyasvarUpa che. 3. dazi AtmA caitanya darzanarUpa che. 4. jJAna AtmAnI jJAna zakti sAkAra upayogamayI che. 5. sukha anAkuLatA jenuM lakSaNa evI trikALa che. 6. vIrya nija svarUpane racavAnuM sAmarthya. 7. prabhutva akhaMDita pratApavALI svataMtratA-svAdhInatA. ' 8. vibhutva vibhutA che ke anaMta guNomAM vyApIne rahyo che. 9. sarvadarzitva AtmAmAM pUrNatA bharelI che-darzananuM paripUrNa sAmarthya. 10. sarvajJatva samasta vizvanA vizeSa bhAvone jANavArUpe pariNamelI. 11. svacchatva tArA upayoga darpaNamAM lokAloka eka sAthe jaNAI jAya. 12. prakAza pote potAnA svasaMvedanathI spaSTa anubhavamAM Ave. 13. asaMkucita vikAsatva saMkoca vagarano vikAsa thAya. 14. akAryakAraNatva AtmAnuM kAraNa para nahi ane paranuM kAraNa AtmA nahi. 15. pariNamya-pariNAmakatva sva-parane saMpUrNapaNe jANe evuM svabhAva sAmarthya 16. tyAgopAdAnazUnyatva para dravyane grahato nathI-nija svabhAvane choDato nathI. 17. aguruladhutva dravya potAnA svarUpamAM ja pratiSThita. 18. utpAda-vyaya-dhutva paryAyo utpAda-vyayarUpa ane guNo dhRvarUpa che. 19. pariNAma sadaza ane visadaza jenuM rUpa che evA eka astitva mAtramayI. 20. amUrtatva zakti AtmA trikALa varNa-gaMdha-rasa-sparza rahita che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. akartRtva zakti 22. abhokatRtva 23. niSkriyatva 24. niyata pradezatva 25. svadharma vyApakatva 26. sAdhAraNa-asAdhAraNasAdhAraNA-sAdhAraNa dharmatva 27. anaMta dharmatva 28. virUddha dharmatva 29. tattva 30. atattva 31. ekatva 32. anekatva 33. bhAva 34. abhAva 35. bhAvaabhAva 36. abhAvabhAva 37. bhAvabhAva 38. abhAvaabhAva 39. bhAva zakti 10 vikAra bhAvo karavAno jJAnano svabhAva nathI. vikAranA abhoktApaNarUpa zakti che. AtmapradezonI niSaMdatA svarUpa zakti che. AtmAnuM nijakSetra asaMkhyapradezI che. AtmA potAnA ja svadharmomAM rahe che. sva paranA samAnaasamAna bhAvonA dhAraNa sva paranA samAnaasamAna bhAvonA dhAraNa svarUpa. vilakSaNa anaMta svabhAvothI bhAvita eka bhAva. tadrUpamayapaNuM ane atarUpamayapaNuM - virUddha bhAva. tad rUpa bhavanarUpa-rahevA5 athavA pariNamavArUpa. cetana maTIne jaDarUpa na thavArUpa zakti. aneka paryAyomAM vyApaka evA eka dravyamayapaNArUpa ekatva. dravyapaNe eka hovA chatAM aneka paryAyapaNe paNa pote ja thAya che. vidyamAna avasthApaNArUpa bhAvazakti che. avidyamAna avasthApaNArUpa abhAvazakti che. AtmAmAM vartatA paryAyanA vyayarUpa bhAvaabhAva zakti che. AtmAmAM nahi bhavatA paryAyanA udayarUpa abhAvabhAva zakti che. trikALI bhAvane AdhAre vartamAna bhAvanuM hovApaNuM-dravya-paryAyanI ekatA. dravya paryAyanI ekatAmAM parano ane vikArano atyaMta abhAva. AtmA svayaM cha kArakarUpa thaIne sukharUpa pariNamavAnA sAmarthyavALo che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. kriyA zakti 41. karma 42. kartutva svabhAvanA avalaMbane svayaM che kArakarUpa thaIne potAnA bhAvone kare evI kriyA. potAnA samyagdarzanAdi karmarUpe(kAryarUpe) pote pariName. thavApaNArUpa evo je siddharUpa bhAva tenA bhAvakapaNAmayI. aMtara svabhAvanuM avalaMbana laIne potAnA AtmAne ja te samyagdarzanAdinuM sAdhana banAve 43. karaNa 44. saMpradAna 45. apAdAna potAthI devAmAM Avato je bhAva tenA upeyapaNAmaya. utpAda-vyayathI aligita bhAvathI apAya thavAthI hAni nahi pAmatA evA dhruvapaNAmayI apAdAna zakti. AtmA pote ja potAnA dharmano AdhAra . potAmAM ja sva-svAmI saMbaMdha batAvIne para sAtheno saMbaMdha toDAve che Atma svabhAvamAM ekatA karAve che. 46. adhikaraNa 47. saMbaMdha zakti anaMta zakti saMpanna ane asaMkhya pradezI evA AtmAne sarva prakAre pratyakSa jANIne sarvajJa bhagavAna kahe che ke are jIva!tAro AtmA asaMkhyapradezI ane anaMta zaktino piMDa che, te svabhAva sanmukha jo... potAthI ja tArI paripUrNatA che. tArA svarUpamAM jarA paNa kamInA nathI ke tAre bIjA pAsethI levuM javuM paDe ! tArAmAM zuM khoTa che ke tuM bIjAmAM gotavA jAya che? AtmAnI svabhAva zaktimAM je pUrNa jJAna, AnaMda, prabhutAnuM sAmarthya hatuM te ja ame AtmAmAMthI pragaTa karyuM che, bahArathI nathI AvyuM. tArA AtmAmAM paNa tevuM sAmarthya che tene tuM jANa ane teno vizvAsa karIne tenI sanmukha thA, eTale tArI AtmazaktimAMthI paripUrNa jJAna,AnaMda,prabhutA khIlI jaze. he jIva! tAro AtmA nijazaktithI sArI rIte bharelo che, vikAra ke karmothI tAro AtmA bharelo nathI, tenAthI to judo che. temAMthI kadI eka paNa Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakti ochI thatI nathI. AtmA potAnA jJAnamAtra' bhAvane kadI choDato nathI. mATe he jIva! jJAnabhAva vaDe tArA AtmAne lakSamAM laIne AtmAnI prasiddhi kara, AtmAno anubhava kara. huM jJAnamAtra bhAvapaNe ja vartu chuM. AvA nirNayamAM jJAnasvabhAvano anaMta purUSArtha che. te AtmAnI sUkSma vAtaH AtmAnuM svarUpa sUkSma che. eTale svarUpanI samajaNamAM ghaNI jhINI vAta Ave. A jhINI vAta che mATe ApaNane nahi samajAya-ema na mAnI levuM joIe. AtmA sUkSma che tethI AtmAnI vAta paNa sUkSma ja hoya ane sUkSmamAM sUkSma vAtane samaje tevI tAkAta paNa AtmAmAM ja che. bhAI ! tuM sUkSma, tArI vAta paNa sUkSma ane tAruM jJAna paNa sUkSmane samajavAnA svabhAva vALuM che, mATe AtmAnI ruci karIne samaja. zarIranI kriyAthI ke rAgathI dharma thAya - evA prakAranI jADI - mithyA vAta to anAdithI pakaDI che paNa tethI kalyANa thayuM nathI, mATe have kalyANa karavuM hoya to sUkSma evA AtmAne samaye ja chUTako che. jaDa padArthanI vAta jADI hoya paNa AtmAnI vAta to sUkSma ja hoya; kema ke AtmAmAM ekasUkSmatva nAmano guNa anAdianaMta che. sUkSmatva guNane lIdhe Akho AtmA sUkSma che. dravya sUkSma, tenA guNo sUkSma ane tenI paryAyo paNa sUkSma. Avo AtmA IndriyagrAhya thato nathI, paNa atIndriya jJAnamAM tene jANavAnuM sAmarthya che. jo AtmA IndriyagrAhya thaI jAya to AtmAno mahimA rahenahi. jJAnane sUkSma eTale ke IndriyothI pAra karIne aMtarmukha kare to ja AtmA jaNAya che - evo ja AtmAnA svabhAvano mahimA che. eka jhINuM motI parovavuM hoya to tyAM paNa dhyAna ApavuM (rAkhavuM) paDe che; te motI to anaMta paramANuono sthULa skaMdha che; to pachI atIndriya evA AtmAne pakaDavA mATe temAM barAbara dhyAna parovavuM paDe che, eTale ke upayogane aMtaramAM vALavo joIe. AtmAnI anaMta zakitao AtmAnA jJAnamAtra bhAvamAM aMtaHpAtinI che eTale ke abheda AtmAnuM lakSa pharatAM jJAnamAtra bhAvanuM pariNamana thayuM temAM A zaktio uchaLe che, pragaTe che, vyakta thAya che, pariName che paNa jJAnabhAvanI sAthe kAMI rAga ke zarIra uchaLatA nathI, temano to jJAnamAM abhAva che. caitanya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 HsvabhAvamAM lakSa karatAM jJAnamAtra bhAvanuM je pariNamana thayuM tenI sAthe anaMta zaktio uchaLe che-zuddhatApaNe pariName che paNa te jJAnanA pariNamananI sAthe kAMI rAgAdi bhAvo nathI uchaLatA, temano to abhAva thato jAya che. 'rAgAdibhAvano abhAva thAya che ' te paNa vyavahArathI che; kharekhara to jJAnamAtra Atma svabhAvamAM rAgAdi che ja nahi, to pachI teno abhAva thavAnuM paNa kyAM rahyuM? rAga TaLyo e vAta paryAyanI apekSAe che. ahiM paryAya para jora nathI, svabhAvanI asti para jora che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraH 14 jIvanA asAdhAraNa bhAvo jIvanA aupazamika ane kSAyika bhAva ane mizra tathA audayika ane pAriNAmika e pAMca bhAvo nija bhAva che. arthAta jIva sivAya bIjA koImAM hotA nathI. 1. aupamika : AtmAnA purUSArthathI azuddhatAnuM pragaTa na thavuM arthAta dabAI javuM te; AtmAnA A bhAvane upazama bhAva athavA aupazamika bhAva kahe che. AtmAnA purUSArthanuM nimitta pAmIne jaDa karmanuM pragaTarUpa phaLa jaDa karmamAM na AvavuM te karmano upazama che. A,jIvano eka samaya pUrato paryAya che, te samaya samaya karIne aMtarmurhata rahe che paNa eka samaye eka ja avasthA hoya che. 2. Ayika bhAva H AtmAnA purUSArthathI koI guNanI zuddha avasthA pragaTe te kSAyika bhAva che. AtmAnA purUSArthanuM nimitta pAmIne karma AvaraNano nAza thavo te karmano kSaya che. A paNa jIvanI eka samaya pUratI avasthA che. samaya samaya karIne te sAdI anaMta rahe che. to paNa eka samaye eka avasthA hoya che. kevaLajJAna avasthA kSAyika bhAva che. 3. kkSAyopazamika bhAva athavA mizra : AtmAnA purUSArthanuM nimitta pAmIne karmano svayaM aMze kSaya ane svayaM aMze upazama te karmano kSayopazama che ane kSAyopazamika bhAva te AtmAno paryAya che. A paNa AtmAnI eka samaya pUratI avasthA che, tenI lAyakAta pramANenA utkRSTa kALa sudhI paNa te rahe che paraMtu samaye samaye badalIne rahe che. mati, zruta, avadhi, manaHparyava jJAna e avasthAo kSAyopazamika bhAva che. 4. audiyaka bhAva H karmodayanA nimitte AtmAmAM je vikAra bhAva AtmA kare che te audiyeka bhAva che. eka samaya pUratI avasthA che. kevaLajJAna pragaTa thayA pahelAM jJAnanA ughADano jeTalo abhAva che te audiyaka bhAva che. 5. pAriNAmika bhAva 'pAriNAmika ' eTale sahaja svabhAva. utpAda-vyaya vagarano dhruva ekarUpa kAyama rahenAra bhAva te A che. nitya vartamAnarUpa nirapekSapaNuM che. AvI dravyanI pUrNatA che. jeno niraMtara sadbhAva rahe tene pAriNAmika bhAva kahe che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvonA bhedo : 1. aupazamika bhAva 2. jJAyika bhAva 3. kSAyopamika bhAva 4. audAyika bhAva 5. pAriNAmika bhAva 15 2 9 18 21 3 kula 53 bheda che. 1.aupazamika bhAvanA be bheda che. 1. aupazamika samyaktva 2. kSAyika bhAvanA nava bheda A pramANe che. 1. kevaLa jJAna 5. kSAyika dAna 2. kevaLa darzana 3. kSAyika samyaktva 4. kSAyika cAritra 2. aupazamika cAritra 6. kSAyika lAbha 7. kSAyika bhoga 8. kSAyika upabhoga 9. kSAyika vIrya A nava kSAyika bhAvane nava labdhi paNa kahevAmAM Ave che. 3. kSAyopazamikanA aDhAra bheda A pramANe che. mati, zruta, avadhi, manaHparyaya e cAra jJAna kumati, kuzruta, kuavadhi e traNa ajJAna cakSu, acakSu, avadhi e traNa darzana 4. audiyaka bhAvanA ekavIsa bheda A pramANe che. tiryaMca, naraka, manuSya ane deva e cAra gati krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya strI veda, purUSaveda ane napuMsaka veda e traNa liMga mithyAdarzana, ajJAna, asaMyama, asiddhatva kRSNa, nIla, kApota, pIta, padma ane zukla cha lezyA kula 5. pAriNAmika bhAvanA traNa bheda A pramANe che. jIvatva, bhavyatva, abhavyatva ema kula traNa bheda. 4 kSAyopazamika dAna,lAbha,bhoga,upabhoga,vIrya e pAMca labdhi 5 kSAyopazamika samyaktva, cAritra, saMyamAsaMyama e traNa jI jI ra 6 21 3 3 kula 18 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pAMca bhAva zuM batAve che?: 1. jIvano anAdi anaMta zuddha caitanyasvabhAva che ema pAriNAmika bhAvasAbita kare che. 2. jIvano anAdi anaMta zuddha caitanyasvabhAva hovA chatAM tenI avasthAmAM vikAra che ema audayika bhAva sAbita kare che. 3. jaDa karmanI sAthe jIvane anAdino saMbaMdha che ane jIva tene vaza thAya che tethI - vikAra thAya che paNa karmanA kAraNe vikAra bhAva thato nathI, ema paNa audayika bhAva sAbita kare che. 4. jIva anAdithI vikAra karato hovA chatAM te jaDa thaI jato nathI ane tenA jJAna, darzana ane vIryano aMza ughADato sadA rahe che ema sAyopathamika bhAva sAbita kare che. 5. AtmAnuM svarUpa yathArthapaNe samajIne jyAre potAnA pariNAmika bhAvano jIva Azraya kare che tyAre audayika bhAva TaLavAnI zarUAta thAya che ane prathama zraddhA guNano audayika bhAva TaLe che ema aupathamika bhAva sAbita kare che. 6. sAcI samajaNa pachI jIva jema jema satya purUSArtha vadhAre che tema tema moha aMza TaLato jAya che ema kSAyopathamika bhAva sAbita kare che. 7. jIva jo pratihata bhAve purUSArthamAM AgaLa vadhe to cAritra moha svayaM dabAI jAya che (upazama pAme che) ema aupathamika bhAva sAbita kare che. 8. apratihata purUSArtha vaDe pAriNAmika bhAvano Azraya vadhatAM vikArano nAza thaI zake che ema kSAyika bhAva sAbita kare che. 9. jo ke karma sAtheno saMbaMdha pravAhathI anAdino che to paNa samaye samaye junAM karma jAya che ane navA karmano saMbaMdha thato rahe che te apekSAe temAM zarUAtapaNuM rahetuM hovAthI (sAdi hovAthI)te karma sAtheno saMbaMdha sarvathA TaLI jAya che ema sAyika bhAva sAbita kare che. 10. koI nimitta vikAra karAvatuM nathI paNa jIva pote nimittAdhIna thaIne vikAra kare che. jIva jyAre pAriNAmika bhAvarUpa potAnA svabhAva taraphanuM lakSa karIne svAdhInapaNuM pragaTa kare che tyAre nimittAdhInapaNuM TaLI zuddhatA pragaTe che - ema aupathamika bhAva, sAdhakadazAno kSAyopathamika bhAva ane kSAyika bhAva e traNe sAbita kare che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 17 jijJAsue dharma kevI rIte karavo ? 1. jijJAsu kone kahevAya ? jagatanA jIvone sukha joIe che, sukha kaho ke dharma kaho. dharma karavo che eTale AtmazAMti joIe che, sArUM karavuM che. sArUM kyAM karavuM che? AtmAnI avasthAmAM duHkhano nAza karIne vItarAgI AnaMda pragaTa karavo che. e AnaMda evo joIe ke je svAdhIna hoya, jenA mATe paranuM avalaMbana na hoya, Avo AnaMda pragaTAvavAnI jene yathArtha bhAvanA hoya te jijJAsu kahevAya. 2. je jIva jijJAsu thaI svabhAva samajavA mAMge che te sukha levA ane duHkha TALavA mAMge che. sukha potAno svabhAva che ane vartamAnamAM je duHkha che te kSaNika che tethI TaLI zake che. vartamAna duHkha avasthA TALIne sukharUpa avasthA pote pragaTa karI zake che; ATaluM to je sat samajavA mAMge che, teNe svIkArI lIdhuM ja che. 3. prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAna svabhAvI AtmAno nizcaya karIne, pachI AtmAnI pragaTa prasiddhine mATe, para padArthanI prasiddhinA kAraNo je Indriyo dhArA ane mana dvArA pravartatI buddhio temane maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAnatattva ne Atmasanmukha karyuM che evo, tathA nAnA prakAranA pakSonA avalaMbanathI thatA aneka vikalpo vaDe AkuLatA utpanna karanArI zrutajJAnanI budhdhione paNa maryAdAmAM lAvI zrutajJAna-tattvane paNa Atma sanmukha karato, atyaMta vikalpa rahita thaIne tatkALa paramAtmArUpa AtmAne jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyakSaNe dekhAya che (arthAta zraddhAya che) ane jaNAya che, te ja samyagdarzana ane jJAna che. 4. zrutajJAna kone kahevuM ? 'prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAna svabhAvI AtmAno nirNaya karavo.'' sarvajJa bhagavAne kaheluM zrutajJAna asti- nAsti dhArA vastusvarUpane siddha kare che. anekAnta svarUpa vastune ' svapaNe che ane parapaNe nathI ' ema je vastune svataMtra siddha kare che te zrutajJAna che. AtmA sarva para dravyothI judI vastu che ema prathama zrutajJAnathI nakkI karavuM joIe. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. potAno pUrNAnaMda pragaTAvavAnI bhAvanAvALo jijJAsu pahelAM e jue ke evo pUrNAnaMda kone pragaTyo che? potAnI avasthAmAM adharma-azAMti che te TALIne dharma-zAMti pragaTAvavI che. te zAMti potAne AdhAre ane paripUrNa joIe che. AvI jene jijJAsA thAya te prathama e nakkI kare che ke huM eka AtmA mAruM paripUrNa sukha pragaTAvavA mAMgu chuM, to tevuM paripUrNa sukha koIne pragaTyuM hovuM joIe; jo paripUrNa ane svAdhIna sukha AnaMda jene pragaTyo hoya te ja saMpUrNa sukhI che; tevA sarvajJa che. A rIte jijJAsu potAnA jJAnamAM sarvazano nirNaya kare che. evA sarvajJA bhagavAna che temano ane teo zuM kahe che teno jijJAsue nirNaya karavo joIe. 6. para dravya pratyenI sukhabuddhi ane rUci TALI te pAtratA, ane svabhAvanI rUci ane oLakhANa thavI te pAtratAnuM phaLa che. 7. potAnA jJAnamAM rUci ane purUSArthathI AtmakalyANa thAya che. potAnuM kalyANa karavA mATe, jeone pUrNa kalyANa pragaTyuM che te koNa che, teo zuM kahe che, teoe prathama zuM karyuM hatuM eno potAnA jJAnamAM nirNaya karavo paDaze. eTale ke sarvajJanuM svarUpa jANIne temaNe kahelAM zrutajJAnanA avalaMbanathI potAnA jJAna svabhAva AtmAno nirNaya karavo paDaze, e ja prathama kartavya che. koI paranA avalaMbanathI dharma pragaTa thato nathI. chatAM jyAre pote potAnA purUSArthathI samaje che tyAre sAme nimitta tarIke sat deva-gurU ja hoya che. ane pote samaje tyAre sAcA deva-gurU-zAstro ja nimitta mAtra hoya che. AtmAnA nirNayamAM sat nimitto ja hoya che, paraMtu kudeva-kugurU-kuzAstra e koI AtmAnA nirNayamAM nimittarUpa thAya ja nahi. je kudevAdine mAne tene AtmanirNaya hoya ja nahi. ' prathama zrutajJAnanA avalaMbana vaDe AtmAno nirNaya karavo " AmAM upAdAna- nimittanI saMdhi rahelI che. jJAnI koNa che; sat vAta koNa kahe che, - e badhuM nakkI karavA mATe nivRtti levI joIe. zratanuM avalaMbana levAnuM kahyuM tyAM ja tIvra azubha bhAvono tyAga AvI gayo, ane sAcA nimittAnI oLakhANa karavAnuM paNa AvI gayuM. 8. duHkhanuM mULa bhUla che. jeNe potAnI bhUlathI duHkha utpanna karyuM che te potAnI bhUla TALe to tenuM duHkha TaLe. bIjA koIe bhUla karAvI nathI tethI bIjo koI potAnuM duHkha TALavA samartha nathI. duHkhanA mukhya traNa kAraNa che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 (1) ajJAnatA (2) mithyAtva (3) asaMyama A traNe AtmAnI avasthAnA pariNAma che. 9. tAre sukha joIe che ne? jo tAre sukha joItuM hoya to tuM pahelAM sukha kyAM che ane te kema pragaTa thAya teno nirNaya kara, jJAna kara. sukha kyAM che ane kema pragaTe che tenA jJAna vagara sukAI jAya to paNa sukha na maLe - dharma na thAya. sarvajJa bhagavAnanA kahelAM zrutajJAnanA avalaMbana vaDe e nirNaya thAya che ane te nirNaya karavo e ja prathama dharma che. 10. jene dharma karavo hoya te dharmI ne teo zuM kahe che teno nirNaya karavA mATe satsamAgama kare. satsamAgame jene zrutajJAnanuM avalaMbana thayuM ke aho! paripUrNa Atmavastu, A ja utkRSTa mahimAvaMta che, evuM parama svarUpameM anaMtakALamAM sAMbhaLyuM nathI - Ama thatAM tenI svarUpanI rUci jAge ane satsamAgama no raMga lAge, eTale tene kudevAdi saMsAra pratyenI rUci hoya ja nahi. jo vastune oLakhe to prema jAge ane te tarapha no purUSArtha vaLe. Atma svabhAvanI vAta sAMbhaLatAM jijJAsu jIvone svabhAvano mahimA Ave ja. Ama svarUpanI jhaMkhanA lAge, rasa Ave, mahimA jAge ane e mahimAne yathArthapaNe ghUMTatA svarUpano nirNaya kare. - A rIte jene dharma karIne sukhI thavuM hoya teNe prathama zrutajJAnanuM avalaMbana laIne AtmAno nirNaya karavo. bhagavAnanI zrutajJAnarUpI dorIne daDhapaNe pakaDIne tenA avalaMbanathI svarUpamAM pahoMcI javAya che. zrutajJAnanuM avalaMbana eTale sAcA zrutajJAnano ja rasa che, saMsAranI vAtono tIvra rasa TaLI gayo che. A rIte zrutajJAnanA . avalaMbana vaDe jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavA je taiyAra thayo che tene alpakALamAM AtmajJAna thaze. 'pUrNatAne lakSe zarUAta te ja vAstavika zarUAta che'. pUrNatAne lakSe upaDelI zarUAta pAchI na phare; pUrNatAne lakSe pUrNatA ja thAya. 11. zrutajJAnanA avalaMbananuM phaLa-Atma anubhava. 'huM AtmA to jJAyaka chuM, puNya-pApanI vRttio mArUM ya che, te mArA jJAnathI judI che.' Ama pahelAM vikalpa dvArA deva-gurU-zAstranA avalaMbane yathArtha nirNaya karavo. jeNe svabhAvanA lakSe bRtanuM avalaMbana lIdhuM che te alpakALamAM Atmaanubhava karaze ja, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vikalpamAM ema nakkI karyuM ke parathI to huM judo, puNya-pApa paNa mAruM svarUpa nahi, mArA zuddha svabhAva sivAya deva-gurU-zAstranuM paNa avalaMbana paramArthe nahi, huM to svAdhIna jJAnasvabhAvI chuM; Ama jeNe nirNaya karyo tene anubhava thayA vagara raheze ja nahi. 12. puNya-pApa mAruM svarUpa nathI, huM jJAyaka chuM.AvI jeNe nirNaya dvArA hA pADI tenuM pariNamana puNya-pApa taraphathI pAchuM khasIne jJAyaka svabhAva tarapha DhaLyuM eTale tene puNya-pApano Adara na rahyo tethI te alpakALamAM puNya-pApa rahita svabhAvano nirNaya karIne ane tenI sthiratA karIne vItarAga thaI pUrNa thaI jaze. pUrNanI ja vAta che - zarUAta ane pUrNatA vacce AMtaro pADyo ja nathI, kema ke zarUAta thaI che te pUrNatAne lakSamAM laIne ja thaI che. satya saMbhaLAvanAra ane sAMbhaLanAra baMnenI pUrNatA ja che; jeo pUrNa svabhAvanI vAta kare che te deva-gurU-zAstra e traNe to pavitra ja che, tenA avalaMbane jeNe hA pADI te paNa pUrNa pavitra thayA vagara rahe ja nahi. pUrNanI hA pADIne Avyo che te pUrNa thaze ja.. tAre dharma kara che ne! to tuM tane oLakha.pahelAmAM pahelo sAco nirNaya karavAnI vAta che. tuM jJAna karanAra jJAnasvabhAvI cho. parane grahanAra ke choDanAra tuM nathI, jANanAra ja tuM cho. Avo nirNaya ja dharmanI pahelI zarUAtano - samyagdarzanano upAya che. AtmAnI pragaTa prasiddhi mATe Indriya ane manathI je para lakSa jAya che tene pheravIne te matijJAnane svamAM ekAgratA karatAM AtmAnuM lakSa thAya che eTale ke AtmAnI pragaTapaNe prasiddhi thAya che, AtmAno pragaTarUpa anubhava thavo te ja samyagdarzana che ane samyagdarzana e ja dharma che. tava nirNayano avasaraH 1. he jIva! tAre ja tAruM bhaluM karavuM che to tuM sarvajJano ane tenA kahelAM tattvano nirNaya kara ! kema ke tattva nirNaya te ja sarva sukhanuM mULa kAraNa che. 2. tArI buddhi bIjI atyaMta nakAmI vAtono nirNaya karavAmAM to pravarte che ane AtmahitanA mULa AdhAra ahaMtadeva tathA temaNe kahelAM tattvo tenA nirNayamAM tArI buddhi pravartatI nathI. e moTuM Azcarya che. 3. Atmahitane mATe tattva nirNaya karavA jeTaluM (mati, kRta) jJAna to tane prApta thayuM che, mATe he jIva! tuM A avasarane vRthA na gumAva. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 4. pramAda, mAna, mithyA mAnyatA vagere choDIne udhamapUrvaka tArA AtmAne tattva nirNayamAM lagAva. 5. tuM koNa cho? AtmAnuM svarUpa zuM che? heya-upAdeya tattvo kayA? pada zuM che apada zuM che? sarvajJanuM svarUpa zuM? sAcA deva-gurU-zAstranuM svarUpa zuM? ItyAdi tattvono yathArtha nirNaya te sarva manorathanI siddhino upAya che. ane teno A avasara che. mATe je prakAre tenI siddhi thAya te prathama kara, evI zrI gurUnI zikSA che. 6. he jIva! tuM mUMjhA mA! tArI caitanya zakti evI ne evI che tene tuM dekha. para dravyathI bhinna tAruM svarUpa (sva tattva) jJAnAnaMdathI bharapUra che-tene tuM dekha. aMtaramAM tArA sva tatvanuM avalokana karatAM tArI mUMjhavaNa maTI jaze ane tAro AtmA prasanna thaze. 7. Ama sva dravya dekhADIne jJAnI mUMjhavaNa maTADe che. nizcayathI jevo sarvajJano svabhAva che tevo ja A AtmAno svabhAva che. tethI sarvajJane oLakhatAM A AtmA oLakhAya che. 8. sarvajJano yathArtha nirNaya karatAM AtmasvabhAvanI sanmukhatA thaIne mohano kSaya thaI jAya che. sarvajJano nirNaya karanAra jIva sarvajJano naMdana thaIne sarvajJanA paMthe cAlyo jAya che. 9. jema prANa vagara jIvana hotuM nathI, tema sarvajJanA nirNaya vagara dharma hoto nathI. dharmanuM mULa sarvajJa che. 10. he jIva! cAra gatinA duHkhothI chUTavAno ane parama AnaMdarUpa siddhapadanI prAptino A avasara che. mATe tArA upayogane aMtaramAM mUkIne caitanyane nihALa re nihALa ! atyAre ja aMtarmukha thA! jJAna svabhAva caitanya bhagavAna AtmA: 1. vizva eTale samasta padArtho-lokAloka. ane jJAna svabhAva bhagavAna AtmA vizva upara tarato che eTale jJAyaka para zeyane jANe chatAM para zeyarUpa thato nathI. rAga, zarIra, vANI Adi para dravyone jJAyaka jANe che chatAM te para dravyarUpe thato nathI. puNya-pApanA bhAvo rAga che, acetana che. temAM jJAna svabhAvano aMza paNa nathI. jJAna svabhAva caitanya bhagavAna che.anaMta teno mahimA che. sarvotkRSTa padArtha che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. samasta padArthone-lokAlokane jANe chatAM paNa te-rUpa nahi thato evo bhinna rahe che ahAhA...! Avo jJAna svabhAva che. bhAvazaktine kAraNe jJAnaguNanuM vikArarahita je nirmaLa pariNamana thAya che temAM samasta vizva jANavAmAM Ave che chatAM jJAnanI paryAya vizvarUpa thatI nathI. kevaLajJAnanI paryAya AkhA lokAlokane jANe che. lokAloka che mATe te paryA, jANe che ema nathI. paraMtu potAnI paryAyanI evI ja zakti ane sAmarthya che. lokAlokane jANe chatAM jJAnanI paryAya zeyarUpa thaI nathI ane zeya che te jJAnanI paryAyarUpa thayuM nathI. Avo ja vastuno sahaja svabhAva che. enA mahimAnI zI vAta! 3. zrutajJAnanI paryAya paNa tevI rIte vizvane jANe che, chatAM te paryAya vizvathI bhinna rahe che. zrutajJAnanI paryAya bhale parokSapaNe jANe, paNa jANavAmAM koI cIja bAkI na rahe. kevaLajJAna ane zrutajJAnamAM pratyakSa-parokSano phera che, bIjo koI phera nathI. bIjI rIte kahIe to je rAganI maMdatA che tene jJAna jANe che, chatAM jJAnanuM pariNamana rAgathI bhinna rahe che eTale ke te vizva upara tare che. 4. vaLI te jJAna svabhAva pratyakSa udyotapaNAthI sadAya aMtaraMgamAM prakAzamAna che eTale ke para, mana ke rAganI sahAya vinA potAnA anubhavamAM te pratyakSa thAya che. aMtaraMgamAM prakAzamAna vastu trikALa che. tethI evo anubhava paryAyamAM thatAM te paryAya paNa sadA prakAzamAna rahe che. zaktimAMthI vyakti prakAzamAnarUpa ja hoya che. jJAnasvabhAva potAthI prApta thAya che, rAganI maMdatAthI nahi. Ane ekAMta kaho to ekAMta ja che. samyapha ekAMta che. samyaka ekAMta vinA anekAMta nuM jJAna paNa yathArtha thatuM nathI. samyapha ekAMtamAM AvyA vinA paryAya, rAga ke nimittanuM anekAMtapaNuM jJAna yathArtha thatuM nathI. zrImad rAjacaMdra paNa kahyuM che ke"anekAMta paNa samaju ekAMta evA nijapadanI prApti sivAya anya hetue upakArI nathI." bhAI ! A karavuM saraLa che kAraNake (pote) je vastu che tene prApta karavI che. rAga potAmAM nathI tethI te prApta karavA sulabha nathI. pa. A jJAna svabhAvane jeNe jANyo, anubhavyo tene te kevo jaNAya che? ke te avinazvara che. nAza na thAya evo trikALa zAzvata jJAna svabhAve che. te svataH siddha che, eTale teno koI kartA nathI. vaLI te paramArtharUpa che. jeNe AvA AtmAne anubhavamAM lIdho tene te Avo che. 6. prabhu ! tuM Avo ja che. tArI jAta je AvI che. sahaja vastu AvI che. jJAna svabhAva samasta vizvane jANavAmAM samartha hovA chatAM tenAthI bhinna rahe che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avo avinazvara, svataHsiddha, paramArtharUpa, paripUrNa bhagavAna jJAna svabhAva che. rAgathI bhinna paDI tenuM bhAna thatAM, teno anubhava thatAM te Avo che ema khyAlamAM Ave che. tenuM nAma jinapAnuM tathA samyagdarzanAdi dharma che. 7. aho ! ajainamAMthI jaina thavAnI A alaukika vAta che, vidhi che. paryAyamAM rAgathI bhinna paDIne bhagavAna jJAnasvabhAva anubhavamAM Avyo tyAre jANavAmAM AvyuM ke pote parathI bhinna thaIne bhagavAna paripUrNa jJAna svabhAvI vastumAM aMtara ekAgra thavuM e eka nizcaya stuti che. e kevaLInA guNanI stuti ane AtmAnA guNanI stuti che. zarIra pariNAmane prAmadravyandriya,khaMDa khaMDa jJAna rUpa bhAvendriya ane indriyanA viSayabhUta padArtho-kuTuMba, parivAra, deva-zAstra-gurU ItyAdi badhAya para zeya che, ane jJAyaka svayaM bhagavAna AtmA sva ya che. viSayonI AsaktithI te baMneno eka jevo anubhava thato hato. nimittanI rUcithI zeya-jJAyakano eka jevo anubhava thato hato. paNa jyAre bhedajJAna vaDe bhinnatAnuM jJAna thayuM tyAre zeya-jJAyaka saMkara doSa dUra thayo. tyAre huM to eka caitanya svabhAvI akhaMDa jJAyaka chuM, asaMga chuM, zeyanI sAthe mAre koI saMbaMdha nathI.' AvuM aMdaramAM (svasaMvedana) jJAna thayuM. A ja anubhava che, svAnubhUti che, samyagdarzana che, AtmajJAna che.. badhuM eka ja che. 9. je Indriyone jItIne jJAna svabhAva vaDe anya dravyathI adhIka AtmAne jANe che, je nizcayanayamAM sthita sAdhuo che te kharekhara jitendriya che. mohanI senAne temaNe kharekhara jItI che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanuM kartavya jIvanuM kartavya: 1. jIve tattvAdikano nizcaya karavAno udyama karavo, tenAthI pazamikAdi samyakta svayaM thAya che. 2. dravyakarmanA upazamAdika te to pudgalanI zakti (paryAya) che; jIva teno hartA kartA nathI. 3. purUSArthapUrvaka udhama karavAnuM kAma jIvanuM che; jIve pote tattva nirNaya karavAmAM upayoga lagAvavo joIe. 4. e purUSArthathI mokSanA upAyanI siddhi ApoApa thAya che. 5. jIva purUSArtha vaDe jyAre tattva nirNaya karavAmAM upayoga lagAvavAno abhyAsa rAkhe che tyAre tene vizuddhatA vadhe che, karmono rasa svayaM hIna thAya che ane keTalAka kALe jyAre potAnA purUSArtha vaDe jIvamAM prathama aupathamika bhAve pratIti pragaTe che tyAre darzana mohano ApoApa upazama thAya che. 6. jIvanuM kartavya to tattvanA nirNayano abhyAsa che. 7. jIva jyAre tattva nirNayamAM upayoga lagAve tyAre darzana mohano upazama svayaM ja thAya che, karmanA upazamamAM jIvanuM kAMI ja kartavya nathI. 8. jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyakta hoya pachI vrata hoya; have samyakta to sva-paranuM zraddhAna thatAM thAya che, mATe yathArtha zraddhAna karI samyagdaSTi thavuM. 9. pahelAM guNasthAne jijJAsu jIvone jJAnI purUSanA dharmopadezanuM zravaNa, niraMtara temano samAgama, sat zAstrano abhyAsa, vAMcana-manana, devadarzana, pUjA, bhakti, dAna vagere zubha bhAvo hoya che paraMtu pahelA guNasthAne sAcA vrata, tapa, sAmAyika, pratikamaNa, pratyAkhyAna vagere kriyAo hoya nahi kAraNake te kriyAo prathama pAMcamAM guNasthAne zubha bhAvarUpe hoya che. 10. zubha bhAva jJAnI ane ajJAnI baMnene thAya che, paNa ajJAnI jIva mAne che ke tenAthI dharma (AtmAnuM kalyANa) thaze, paNa jJAnIone te heya buddhie hovAthI, tenAthI dharma thaze ema teo kadI mAnatA nathI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 vizeSa mArgadarzana : 1. upadeza bodha anusAra jIva prAyaH kartavya ane akartavyane samajI vicArI pravarte che. tyAM svarUpa lakSapUrvaka pravartavuM yogya che. 2. svarUpa lakSa svarUpa bhAvabhAjanathI utpanna hoya che. 3. mumukSu jIve sau prathama svarUpa nirNayanI dizAmAM ja prayatna karavA yogya che. 4. trikALI svabhAvanA lakSe purUSArtha sahaja ja utpanna thatAM, ugra thatAM trikALI svabhAvano Azraya sahaja thAya che. 5. aMtara jJAna abhyAsamAM jJAna te ja huM chuM" ema jJAna rasane pratyakSa vedatAM - svAnubhava Upaje che. 6. 'paryAya mAtra huM nathI, huM to dhruva paramasvabhAva chuM" ema aMtartatva upara jora jatAM te paryAya svataH aMtarmukha vaLI jAya che. 7. potAnA svarUpane pAmavAno upAya potAno upayoga che. AtmA upayoga svabhAvI che. te vartamAna upayogathI svabhAvamAM AvatAM zuddha thAya che. upayoga nI jema jema zuddhi vizeSa thAya tema tema mokSamArgamAM vRddhi thaI upara caDhe che. 8. aMtarmukha thavuM te kaLA che. ane te mAtra nija avalokana dvArA ja sadhAya che. jJAna potAmAM svabhAvanA AdhAre nirNaya kare, tyAre aMtaranI dizA sUjha Ave 9. aMtaraMgamAM anubhava daSTinI sUkSmatApUrvaka svapaNuM" thAya svarasa bhAse tyAM svabhAva Avirbhata thAya - pragaTa thAya. 10. mumukSu jIve vairAgyapUrvaka, AtmAruci sahita upayAgane (bojAthI) nivRtta karI, sva-svatattvanuM ciMtana Adi karavA yogya che ke jethI apUrvanA pragaTe. 11. rAga ane jJAna vacce bheda jANI bheda jJAna karavuM te sUkSma ja che to paNa je bhavya AtmA chUTavAno kAmI che te nija avalokanano satata abhyAsa kare che. ane tethI ja jJAnamAM potAnuM svakArya karavAnI tIvra ruci hovAthI sUkSmatA Ave che. tyAre bheda jJAna thavAnI kSamatA Ave che. 12. "A huM pratyakSa Avo siddha svarUpI chuM tevA bhAsanathI AtmavIryanI phuraNA thai Ave che ane Atma-AyanuM baLa vadhatuM jAya che. tema tema jJAna svarUpane spaSTapaNe grahaNa kare che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananuM kharuM kartavya zuM che? : 1. muktino eka ja mArga che. te eka ja mArge cAlavAnuM che. gurUdeve eka mArga batAvyo che. badhuM karI karIne AtmAnuM karavAnuM che. 2. tattvanuM ciMtana kare che. zAstrAbhyAsa kare, deva-zAstra-gurUnI mahimA kare te badhAmAM eka AtmAnuM ja dhyeya rAkhavAnuM che. AtmAne oLakhavo te ja karavAnuM che. AtmAno svabhAva kevI rIte pragaTa thAya? teno mULa svabhAva ja jJAnadarzana-cAritra Adi anaMtaguNothI bharelo che te zuddharUpe kevI rIte pariName? je anAdithI vibhAva paryAya thaI rahI che te palaTIne svabhAva paryAya kevI rIte thAya? zuddha AtmA zuddhatArUpe kevI rIte pariName? A prayatna karavAno che. 3. vibhAva tarapha daSTi karavAthI vibhAva paryAya thaI rahI che te chUTIne zuddharUpe pariNamana thAya te tenA samya svabhAvanI pragaTatA che te bhAva tenuM ghara che, rahevAnuM mULa sthAna che. samayasAramAM Ave che ne? jJAyaka ja sthAnA sthAna che, rahenAranuM raheThANa che, te sarvasva che. paNa ajJAnI, potAno svabhAva nathI, potAnuM ghara nathI arthAt je para ghara che tyAM bahAramAM cAlyo gayo che. 4. caitanyanuM svAmItva caitanyamAM che, chatAM paranuM svAmItva ajJAna avasthAthI mAnyuM che. paranuM karI zakuM ema mAnavuM te ajJAnatA che. te paranuM karI zakato nathI ane paranuM karavA mathI rahyo che. pote caitanya tarapha daSTi kare to pote potAnuM karI zake che. potAnI paryAya zuddha rUpe pariName te pote karI zake che. A badhuM para ghara che, tenAthI bheda jJAna karIne potAnA svabhAvamAM daSTi sthApe ane zuddha svabhAvamAMthI zuddha paryAya pragaTa thAya te karavAnuM che. 5. AcAryadeva kahe che ke ahIM Ava.... ahIM Ava... A tArUM rahevAnuM raheThANa che. A tArUM pada che. bIjuM badhuM apada che. potAnuM pada to caitanya pada che, temAM tuM Ave. tAre te karavAnuM che. bahAranI vibhAvanI pravRttithI nivRta thaI nivRtti svarUpa AtmAmAM ja pariNati pragaTa karavA jevI che. potAmAM ja pariNati karavI ane para sAthenI pravRtti toDavI te jIvanamAM karavAnuM che. tene mATe zAstrAbhyAsa, deva-gurU-zAstrano mahimAM Avavo joIe. caitanyanI parigati kema pragaTa thAya? zuddhAtmA tarapha lakSa karI dravyadaSTi kema pragaTa thAya? anubhUti kema thAya? te jIvananuM kharU kartavya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanuM kartavya zuM che? : 1. jIvanA rAganuM kArya paramAM thatuM nathI. strI, putra vagere jyAre maraNa pathArIe paDyA hoya tyAre, te bace to sAruM ema pote ghaNo rAga kare che, chatAM te marI jAya che, potAnA rAgane kAraNe temAM kAMI thatuM nathI, pote to parathI judo ja che. pote potAmAM rAga karI zake paNa paramAM kAMI na karI zake. 2. jo Ama yathArthapaNe samaje to para taraphathI pAchA pharIne potAnA jJAna svabhAva tarapha vaLe, ne rAgano paNa kartA thAya nahi. he bhAI! tane pratyakSa dekhAya che ke tAro rAga paramAM kAMI ja karI zakato nathI. jema paramAM tAro rAga vyartha che, tema te rAga AtmAne potAne paNa kAMI lAbha karato nathI. jo strI-putra-zarIra vagere padArtho tArA hoya to tenA para tAro adhikAra kema na cAle? ane tArI IcchA pramANe ja te padArtho kema na pariName? mATe tuM tArA jJAnamAM ema nirNaya kara, ke mAruM jJAnasvarUpa badhAya para padArthothI juduM che, para padArtho taraphanA valaNathI rAganI utpatti thAya tenAthI paNa juduM che, ne para tarapha vaLIne rAgamAM je jJAna aTakI jAya tenAthI paNa juduM che; ema jANIne tArA jJAnasvarUpa AtmA tarapha vaLa, teno ja abhyAsa kara, tenI ruci kara, tenuM maMthana kara, tenI zraddhA kara, teno ja anubhava kara. niraMtara te ja eka nizcaya kartavya karavA jevuM che. 3. jIva ja eka jJAna che, kAraNa ke jIva cetana che, mATe jIvane ane jJAnane avyatireka (abhinnatA) che. je jJAna jIva svabhAva tarapha DhaLIne jIva sAthe abheda thAya te jJAna ja cetana che, ane te pote jIva che. zarIra vagere vastuo to jaDa che. temAM jJAna nathI. puNya pApanA bhAva paNa cetana nathI ane paralakSe aTakIne thanAro jJAnano vikAsa te paNa cetana nathI. je jJAna AtmAne lakSe ekAgra thatuM nathI te jJAna AtmAnuM svarUpa nathI, tethI paramArthe te jJAna AtmAthI juduM che. te jJAnathI AtmAne kAMI lAbha nathI. je jJAna rAga sAthe ekatA kare te mithyAjJAna che, ne te saMsAranuM kAraNa che. svabhAvano Azraya karIne je jJAna khIlyuM te jJAna AtmA sAthe ja abheda thAya che. je jJAna AtmAnI sAthe ekatA karIne AtmAne kevaLajJAna pamADe tene ja AtmAnI caitanyakaLA kahevAya. AvI caitanyakaLA prApta karI tuM AtmAno anubhava kara. A ja eka karavA jevuM kartavya che ane te ja dharma che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 kara vicAra to pAma ,, 28 zuM vicAravAnuM che? suvicAraNAthI nija jJAna pragaTe che. 1. jIvane svarUpa prAptinI jijJAsA kema utpanna thAya? 2. svarUpanI ruci kema thAya, laganI kema lAge, UMDapa kema Ave, dRDhatA kema vadhe, kAryasAdhakatAnI kALajI kema vadhe? 3. kArya pUrNa thayA vagara cena na paDe evI tIkhI tamannA kema vadhe? 4. jJAna zuM kArya kare? 5. zraddhA kevI rIte grahaNa kare? 6. cAritra zuM kriyA kare ? vIrya kema phoravAya? 7. sukhanuM svarUpa kevuM che ? sukha kema prApta thAya? 8. jJAnI-ajJAnInI pariNatino zuM taphAvata che? 9. vastunuM svarUpa dravya-guNa-paryAya yathArtha kema che? 10. kramabaddha paryAya ane purUSArthano kaI rIte sumeLa che? 11. upAdAna-nimitta ane nimitta-naimittika saMbaMdha zuM che? 12. nizcaya ane vyavahAranI upayogItA zuM che? 13. jIva-ajIva ekatva-mamatva buddhi kema chuTe? 14. kartA-karmapaNuM, akartApaNuM zuM che? katRtva - bhokatRtva buddhi kema chUTe? 15. jJeya-jJAyakapaNuM, sva-prakAzakapaNuM sAcu svarUpa zuM che? 16. jJAna-vairAgyanI saMdhi kevI hoya? 17. bheda jJAna kema karAya? konAthI karAya? 18. svarUpa mahimA kema Ave? 19. rAgathI virakta kema thAya? 20. svachaMdatA na thAya,pramAda na thAya, khoTI rIte saMtoSa na thAya eno kema upAya thAya? 21. thoDA kAryane ghaNuM na manAya-zithilatA na Ave te kema? 22. kSayopazama,maMdakaSAya ke bAhya kriyAmAM koI prakAre adhikatA na bhAse e kema thAya? 23. pratyakSa satapurUSanA yoganuM mahattva sAdhanAmAM keTaluM che? tenA pratye svArpaNa buddhi kema Ave? 24. ' huM jJAyaka chuM,huM jJAyaka chuM ' evo sumadhura nAda kema jAgRta thAya? ane te purUSArtha upADavAmAM apritama baLa ane preraNA kema maLe? A badhA gahana viSayo para gaMbhIratAthI vicAra karI jIvane svabhAva tarapha kema doravuM e ja prathama kartavya che Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 bheda vijJAna 1. AtmA upayoga svarUpa che, rAgAdi para bhAvothI te bhinna che. ema upayogane ane rAgAdine sarva prakAre atyaMta judA jANIne rAgathI bhinnapaNe ane upayogamAM ekatApaNe jJAna pariName te bheda vijJAna che. 2. upayoga kone kahe che? jIvanA lakSaNarUpa caitanya anuvidhAyI pariNAmane upayoga kahe che. jIvanuM lakSaNa upayoga che. caitanya guNa sAthe saMbaMdha rAkhavAvALA jIvanA pariNAmane upayoga kahe che. upayogane "jJAna-darzana" paNa kahevAya che. te badhA jIvomAM hoya che ane jIva sivAya bIjA koI dravyamAM hotA nathI, tethI tene jIvano asAdhAraNa guNa athavA lakSaNa kahe che. caitanya te AtmAno svabhAva che, te caitanya svabhAvane anusarato AtmAno je pariNAma tene upayoga kahevAmAM Ave che. 3. jIva ane karma-nokarma (zarIra) ekakSetre hovA chatAM jIva tenA upayoga-lakSaNa vaDe karma-nokarmathI judo che ane dravyakarma-nokarsa temanA spardhAdi lakSaNa vaDe jIvathI judAM che - ema teno bheda jANI zakAya che. 4. AtmA potAnA svabhAva sAmarthyathI pUrNa che ne parathI atyaMta judo che ema sva paranI bhinnatAne jANIne svadravyanA anubhavathI AtmA zuddhatAne pAme te dharmano marma che. 5. jijJAsu jIve pahelAM anumAnathI nakkI karavAnuM che ke A para tarapha valaNano bhAva che te vibhAva che ane aMdara tarapha valANa karavuM te svabhAva che. para taraphanA valaNa nA bhAvamAM AkuLatA ne duHkha che ane aMtara valaNanA bhAvamAM zAMti che ema svabhAvane pahelA anumAnathI nakkI kare che. acchitradhArAthI bheda jJAna tyAM sudhI bhAvavuM ke jyAM sudhI jJAna jJAnamAM ja TharI jAya. pahelAM parathI bhinna zuddhAtmAnI bhAvanA karatAM karatAM jJAna jJAnamAM TharatAM rAgAdithI bhinna thaIne samyajJAna thAya che. A bhedajJAnanI bhAvanA te rAgarUpa nathI paNa zuddha anubhavarUpa che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhAvendriyanu svarU5: labdhi ane upayogane bhAvendriya kahevAmAM Ave che. 1. labdhiH labdhino artha prApti athavA lAbha thAya che. AtmAnA caitanyaguNa no kSayopazama hetuka ughADa te labdhi che. 2. upayoga : upayogano artha caitanya vyApAra thAya che. AtmAnA caitanyaguNano kSayopazama hetuka ughADa che tenA vyApArane upayoga kahe che. AtmA zeya padArthanI sanmukha thaIne potAnA caitanya vyApArane te tarapha joDe te upayoga che. upayoga caitanyanuM pariNamana che. 3. upayoga ane labdhi e baMnene bhAvendriya e mATe kahe che ke te baMne AtmAnA dharma che. AtmAnA pariNAma che. 4. prayojanabhUta jIvAdi tattvonuM zraddhAna karavA yogya jJAnanI kSayopazama labdhi to sarva saMjJI paMcendriya jIvone hoya che, paNa te jIva paranuM lakSa TALI sva (AtmA) tarapha upayogane vALe tene samyajJAna - AtmajJAna thAya che ane je jIva para tarapha upayogane vALe che tene mithyAjJAna thAya che. 5. jIvane chadmastha dazAmAM jJAnano ughADa arthAt kSayopazama hetuka labdhi ghaNI hoya to paNa te badhA ughADano upayoga eka sAthe karI zakato nathI. kemake teno upayoga rAgamizrita che tethI rAgamAM rokAi jAya che. te kAraNe jJAnano ughADa (labdhi) ghaNo hoya to paNa vyApAra (upayoga) to alpa hoya che. jJAnaguNa to dareka jIvane paripUrNa che. vikArI dazAmAM jJAnaguNanI pUrNa paryAya ughaDatI nathI, eTaluM ja nahi paNa paryAyamAM jeTalo ughADa hoya teTalo paNa vyApAra te ekI sAthe karI zakato nathI. AtmAnuM lakSa para tarapha hoya tyAM sudhI tenI AvI dazA hoya che. mATe jIve sva ane paranuM yathArtha bheda jJAna karavuM joie. bheda jJAna thatAM ja te potAno puruSArtha sva tarapha vALyA kare che. tethI krame krame rAga TaLIne vItarAgatA pragaTa thAya che. yathArtha bheda jJAnanuM phaLa samyagdarzana ane kevaLajJAna che. dareka mumukSu jIve yathArtha bheda jJAna prApta karavuM joie. bheda jJAnanA abhyAsanI vidhi : zarIrAdi ane rAgAdithI alaga - AtmAno anubhava karavA bheda jJAna karavAno abhyAsa karavo, enI vidhi A pramANe che. 1. pahelAM sudaSTi vaDe para padArthone AtmAthI judA karavA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2. pachI samajaNa vaDe bAhya zarIrane AtmAthI juduM karavuM. 3. pachI tejaza-kArmaNarUpa zarIrane AtmAthI judo gaNavo. 4. aMdaramAM ATha karmajanita rAgAdi upAdhI bhAvone paNa judA gaNavAM. 5. chevaTe bheda jJAnanA vikalpanA vilAsane paNa judo gaNavo. 6. e badhAnI aMdara sUkSma caitanya prabhu (jJAyaka) akhaMDarUpa birAje che. sva sanmukha thai aMtaramAM dRSTi karavI. 7. tene mati-zruta jJAnanA pramANa vaDe aMtaramAM dhAraNa karIne teno ja vicAra karavo temAM ja magna thavuM, magna thatAM thatAM temAM ja lIna thavuM. 8. bhagavAna AtmA anaMta anaMta guNa saMpanna jJAnAnaMda svarUpa che eno mahimA lAvIne sva sanmukha rahevuM - huM e ja chuM - emAM aham sthApavuM. 9. e lInatAmAM have eka ja vAta bAkI rahe - huM zAyaka... jJAyaka...jJAyaka...evI niraMtara laganI lAgI ja rahe. 10. jJAnAnaMda svarUpanI laganI lAgatAM - eno pramoda, paricaya, prIti, pravRtti thatAM enI prApti thayA vagara rahe nahi. eno anubhava thAya ja. A nijapadane pAmavAnI - samyagdarzana prApta karavAnI vidhi che. A ja samyakdazA che. A ja jJAna dazA che. bheda jJAna vaDe jJAna svabhAvanA anubhavano upadeza : 1. sarva para dravyothI juduM ane potAnA svabhAvathI abheda evA zuddha jJAnane dekhavuM, evA zuddha jJAnane anubhavavuM, emAM ja samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArga AvI jAya che. ''have e pramANe sarva para dravyo sAthe vyatireka vaDe ane jJAna darzanAdi jIva svabhAvo sAthe avyatireka (abhinnatA) vaDe paramArtharUpa zuddhajJAna eka avasthita dekhavuM arthAt pratyakSa sva saMvedanathI anubhavavuM '' A ja bheda jJAna che. 2. AtmA tarapha DhaLatAM nirmaLa paryAyane ahIM jIva svabhAva kahyo che kema ke te paryAya svabhAva sAthe abheda che. Atma svabhAvamAM vaLatAM je samyagdarzana vagere nirmaLa dazAo pragaTI tenAthI jJAna juduM nathI. eTale jJAna svabhAvI AtmA ane nirmaLa paryAyo abheda che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 3. jo jIva potAnA jJAnane AtmA sAthe ekatA ane parathI bhinnatA mAne to jIva potAnA jJAnane para lakSathI choDAvI AtmAmAM ekAgra kare eTale tenuM jJAna zuddha svabhAvarUpe pariName ne vikArathI chUTI jAya. parathI judApaNuM jJAna (bhedajJAna) te muktino upAya che. 4. zarIrAdimAM je sukha mAne che tene te zarIrAdi para vahAlapa che, tethI tenAthI te potAne judo mAnato nathI. tyAM to tenAthI judo ja che. chatAM nathI mAnato te mAnyatA mithyAtva che, te to ajJAna che. 5. jene svabhAvanI ruci che - svabhAvanI vahAlapa che te nirmaLa jIva svabhAvanA AdhAre pragaTelA nirmaLa paryAyothI potAne judo mAnato nathI; vikArane potAthI judo mAne che. te samyagdarzana-jJAna-cAritranI paryAyo pragaTa kare che. 6. potAnA jJAnane parAdhIna mAnyuM che, para sAthe ekameka mAnyuM che, te to anAdino vibhrama che, te anAdi vibhrama puNya-pApanuM mULa che ane te ja saMsAranuM mULa che. potAnA svAdhIna jJAnanI pratIta kare to te anAdi vibhrama TaLIne samyaktva thAya che. te samyaktva ja mokSanuM mULa che. dharmanuM mULa samyagdarzana che. saMsAranuM mULa mithyAtva che, ne mokSanuM mULa samyaktva che. 7. vikAra ane AtmAnI ekatvabuddhi te anAdi vibhrama che, te vibhrama ja puNyapApanuM mULa che, ane puNya-pApa para samaya che. jJAnIne svabhAvamAM ekatA che, ajJAnIne puNya-pApamAM ekatA che. AtmAnA svabhAvanI zraddhA karIne temAM ekatA-abhedatA thAya te sva samaya che, ane te puNya-pApano nAza karIne mokSa pragaTa karavAnuM mULa che. svabhAvanI ekatA jene bhAsatI nathI te mithyAdaSTi che. svabhAvanI ekatA jene bhAse che te samyagdaSTi che. 8. zraddhA-jJAnIe AtmAthI bahAra jatAM nathI ane zraddhA jJAnathI AtmA judo raheto nathI. zraddhA-jJAnAdi AtmAthI ekameka che ane parathI judA che. Ama parathI judApaNuM samaje tene para sAme jovAnuM na rahyuM paNa potAnA svabhAvamAM ja jovAnuM rahyuM. tene svabhAvanA lakSe te kSaNe jJAnanI zuddhatAnI ja utpatti thAya che. 9. zarIra-mana-vANInuM astitva mArAthI che - ema mAne te mithyAdaSTi che. puNyapApanuM je kSaNika hovApaNuM che te puNya-pApane AtmAnA svabhAvamAM mAne te mithyAdaSTi che. jene zuddha svabhAvanI ja mukhyatA bhAse che te samyagdaSTi che. samaye samaye zuddhatAno pratibhAsa thAya tenuM mULa samyagdarzana che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 10. he bhAI ! eka vAra tuM ema to mAna ke huM jJAna svarUpa ja chuM, rAgAdi mArAmAM che ja nahi. paryAyamAM rAgAdi thAya te mArA svarUpamAM nathI ne mAruM jJAna te rAgamAM ekameka thaI jatuM nathI.' - ema rAga ane jJAnanI bhinnatAne jANIne ekavAra to rAgathI judo paDIne AtmAnA jJAnano anubhava kara ! tArA jJAna samudramAM ekavAra to DUbakI mAra ! 11. svamAM ekatAno abhiprAya te dharma che ane paramAM ekatAno abhiprAya te adharma che. svanA Azraye ja dharmanI utpatti thAya che. svabhAvanI zraddhAthI paryAyamAM samaye samaye jJAnanI vizuddhatA thatI jAya che. 12. he bhAI! je kSaNe puNya-pApa che te samaye Atma svabhAva che ke nathI? jo che' to te vakhate tane tAruM jJAna Atma svabhAva tarapha vaLeluM bhAse che ke puNya-pApa tarapha vaLeluM bhAse che? eka ja samayamAM trikALI svabhAva ane kSaNika puNyapApa e baMne che. temAM trikALI svabhAvanI hayAti svIkArIne teno Azraya karavo te dharmanuM mULa che ane trikALI svabhAvanI hayAti na kabUlatAM paranI ane kSaNika puNya-pApanI hayAtine kabUlavI te mithyAtva che, te pApanuM mULa che. svabhAvamAM vaLeluM jJAna te svasamaya che ane te ja mokSamArga che. parabhAvamAM vaLeluM jJAna te para samaya che ane te saMsAranuM mULa che. bhedajJAna mATe nI preraNA : 1. AtmAne sarva para dravyothI judo anubhavavo. e rIte AtmAnA jJAnasvabhAvane samasta para dravyothI bhinna dekhavo. kaI rIte dekhavo? pUro jJAna svabhAva te huM chuM, te sivAya anya bhAvo huM nathI... ema barAbara jANIne, para taraphanA potAnA vaLatA jJAnane svabhAva tarapha vALIne zuddha AtmAno anubhava karavo. 2. huM cidAnaMdasvarUpa chuM, rAgAdi koI bhAvo mArA nathI, para dravyo ke para bhAvonA Azraye mAruM jJAna nathI - ema parathI bhinnatA jANIne - tyAMthI jJAnane khaseDI ne Atma svabhAvanA Azraye jJAnane ekAgra karIne anubhava karavo, te anaMta kALamAM nahi karelo evo apUrva Atmadharma che. cothA guNasthAne, mati zrutajJAnathI evo anubhava thAya che. 3. dareka vastu svAdhInapaNe ja potAnuM kArya karI rahI che. kadI koI paNa vastu bIjA sAthe maLIne kArya karatI nathI. A AtmA kadI koI paNa para vastune lIdhe nabhato nathI, para dravyono to AtmAmAM abhAva ja che. ajJAnI jIvane Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 sva - paramAM ekatva buddhi hovAthI, para vastu vaDe mane na cAle ema te mAne che. paraMtu ema mAnanAra ajJAnI jIva paNa kSaNe kSaNe para padArtha vagara ja calAvI rahyo che. paisA, zarIra vagere padArtha na hoya te vakhate zuM AtmAnuM pariNamana aTakI jAya che? ke AtmAno nAza thaI jAya che? ema to thatuM nathI. AtmAnuM jJAna to sadAya potAnA svabhAvathI ja pariName che, ane AtmA sadAya jJAnathI jIve che. jo jJAna na hoya to AtmA ja na hoya, eTale jJAna vagara AtmAne eka paLa paNa cAle nahi. para dravya ane rAga vagara paNa AtmAne cAle che. siddha bhagavAnane kAMI para dravyano saMyoga ke rAga nathI ekalA jJAnathI ja temano AtmA Takelo che. dareka AtmA sadAya potAnA jJAna svabhAvathI ane paranA abhAvathI ja Take che. mArA jJAna svabhAva tarapha vaLIne samyaka zraddhAjJAna pragaTa karuM te mAruM svarUpa che. parathI chUTo ane vikArathI paNa chUTo evo mAro paripUrNa jJAna svabhAva che, te svabhAvanA Azraye jANavAnuM mAruM svarUpa Ama potAnA AtmAno anubhava karavo te ja anaMta kALanA janma' maraNothI chUTavAno eka ja upAya che. vacanAmRta (AtmabhAvanA) : 1. bhagavAna AtmA jJAyakamUrti, AnaMdamUrti che. jemAM sAkarano gAMgaDo gaLapaNathI bharelo che tema jJAyaka AtmA AnaMdathI bharelo che, zAzvata AnaMdanuM dhAma che. ' 2. zarIrathI AtmA judo che. je jANanAra che te AtmA che. vikalpa Ave che te paNa AtmA nahi, vikalpathI judo je jANanArate AtmA. vikalpanI pAchaLa je jJAna dhArA che, jJAyaka che te AtmA che. temAM daSTi lagAvatA AnaMda Ave 3. huM jJAyaka chuM, jJAnano piMDa chuM, abaddha chuM, AvA vicAro karatA jo thAkI javAya to deva-gurUnA mahAna prasaMgo, tIrthayAtrAnA mahAna prasaMgo evA prasaMgo yAda karavA. vikalpanI sAthe jJAna chuM' te dhyAnamAM rAkhavuM; "huM nirALo.... nirALo chuM.' 4. tattvanI rUci ja AtmAnI najIka laI jAya che ane darzana mohane toDIne maMda kare che. ruci yathArtha karavI. vikalpo to anaMtA Ave. 5. pariNAmanI dhArA palaTAI jAya to pharI pharI jJAyakanA vicAra karavA. peTamAM je Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 darda thAya che te huM nahi, tenI jANanAra..jANanAra te huM chuM. huM sva para prakAzaka chuM. huM jJAyaka..zeyane jANanAra chuM. bahAranuM badhuM jaNAya te hoya ane jANanAra te ja huM chuM. huM jJAyaka chuM. huM eka zuddha bhAva chuM. 6. 'huM zuddha chuM, jJAyaka chuM' evA je vikalpa tenAthI thAkI javAya e kharuM; ke "jJAyaka chuM" evA sahaja pariNamatA jJAnamAM thAka hoto nathI. 7. samyagdarzana prApta karavAnI tIvra bhAvanA che to puruSArtha karavo. samyagdarzana prApta na thAya tethI AkuLatA ane utAvaLa na karavI. ruci che te bhAvanA che te sAthe ne sAthe ja rahe che. vikalpa bahAra jAya che tethI paNa bahu kheda na karavo. eka sarakho vikalpa munione paNa raheto nathI. mATe kheda ane AkuLatA na karavI. ruci ane bhAvanA vadhAravI. AtmA jJAyakapiMDa, caitanyaghana che. jANanAra...jANanAra...jANanAra... basa te ja huM. vizeSa svAdhyAya: 1. potAnI vicAra-ciMtana dhArAmAM, vartamAna vartatI avasthAnI gaNatA thavI Avazyaka che. ane ema thAya tyAre ja darzanamahino anubhAga ghaTe che. 2. paryAyamAM saMtuSTapaNe e paryAya buddhi che, te darzanamohane tIvra kare che. mATe koI paNa prakAre " tema thavAM yogya nathI." paryAyamAM ThIkapaNuM rahe tyAM sudhI mumukSu jIva svabhAvane avalaMbI zake nahi. 3. svabhAva pratyayI puruSArtha e ja satya puruSArtha che. haMmezA svabhAvanuM ja lakSa rahevuM joIe - enI ja mukhyatA hovI joIe. 4. cAlatI vikArI paryAya, apUrNa paryAyanI apekSA vinA - eTale ke paryAya mAtranI apekSA vagarano, je anaMta guNanuM ekarUpa dravya svabhAva che tene ja sva svarUpe grahaNa karavuM che te dravyadaSTi che. 5. trikALI zuddha svarUpano anubhava eTale zuddha " jJAnamAtra ' nuM AsvAdana arthAt vedana. 6. jJAna abhyAsa thavA arthe, sva sanmukha thavA arthe, jJAnanI vyApakatA, svacchatA (sAkArapaNuM), vedakatA ane pratyakSatA dvArA parathI-rAgathI bhinna ane potAnA abhinna jJAnamaya AtmAno niraMtara Azraya karavA yogya che, jethI aMtarmukha thavAya. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. svabhAva trikALa zaktirUpa hovAthI tenuM bhAvabhAsana sIdhuM thatuM nathI. paraMtu vyakta jJAna paryAyamAM khullo svabhAva aMza che. tenuM aMtaraMga sUkSma anubhava daSTithI avalokanathatAM, akhaMDatrikALI apariNAmI dhruva svatanta'svapaNe pratibhAse che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 |8| mokSamArga pragaTa karavAno upAya "tattva nirNaya" 1. mokSArthI jIvane mokSa prApta karavAno upAya samyagdarzana-jJAna-cAritra ratnatrayI ja kahyo che. mokSamArga pragaTa karavAno upAya mAtra eka 'tattva nirNaya svarUpa abhyAsa' ja che. purUSArthathI tattva nirNayamAM upayoga lagAvavAthI svayameva ja mohano abhAva thavAthI samyakatvAdirUpa mokSa upAyano purUSArtha bane che, eTalA mATe mukhyatAthI 'tattva nirNayamAM' upayoga lagAvavAno puruSArtha karavo ane upadeza paNa A purUSArtha karavAne arthe thAya che. tattva nirNaya karavAnI ruci mATe jijJAsA ane pAtratA jarUrI che. jene vartamAna paryAyamAM duHkha arthAt AkuLatA (rAga-dveSa)nI anubhUti thaI rahI che ane vartamAna dazAmAM asaMtoSa arthAt duHkha dazA bhAsI rahI che te ja AtmAne e dazA miTAvI enA sthAna para sukha pragaTa karavAnI jijJAsA utpanna thAya che ane e ja vyakti mArga zodhavA purUSArtha kare che. e vyakti satsamAgama ane zAstra adhyayana karavAmAM utsAha batADe che, ane AMtarika ruci thAya che. 3. AgamamAM je paddhati batADavAmAM AvI che e paddhatino sArI rIte samajaNapUrvaka aMgIkAra karI e ja paddhatithI adhyayana karavAthI yathArtha mArganI prApti thAya che. vartamAna kALamAM ghaNAM badhA mato hovAne lIdhe zAstronI samajaNamAM pUrvApara ghaNI badhI virodhatA jaNAya che e dUra karavA mATe zAstronA artha karavAnI AgamamAM je paddhati batADavAmAM AvI che te ja paddhatithI Agamano adhyayana karavo joIe. zAstrano adhyayana karavAno udezya-tAtparya eka mAtra vItarAgatA" che. je koI zAstra athavA mata rAga-dveSanI utpatti ane vRddhine poSaNa karato hoya to A vAta yathArtha nathI. 4. 'vItarAgatA arthAt nirAkularUpasukhanI anubhUti pragaTa thavI' A AtmAnI potAnI ja paryAya che. enAthI viparIta rAga-dveSAdi AkuLatArUpa duHkhanI anubhUti je A AtmAne vartamAnamAM vedanamAM AvI rahI che e paNa AtmAnI ja paryAya che. sAdhaka jIvanuM sAdhya pUrNa mokSa dazA-pUrNa sukhanI dazA vItarAgatA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 pragaTa karavAnuM che ke je A jIve anaMta kALathI koI kSaNa pragaTa karI nathI. vartamAna anubhUtimAM AvatI AkuLatAnA utpatti kAraNo jANI e kAraNono abhAva karavAthI AkuLatA ja utpanna nahi thAya arthAt nirAkuLatArUpa sukha ke je AtmAnI svAbhAvika dazA che te ja utpanna thaze ane te svabhAvanA lakSe ja thAya che. 5. duHkhanI utpattinA mukhya traNa kAraNo che. 1. ajJAnatA 2. mithyAtva 3. asaMyama pratyeka AtmA sarvathA sarvathI bhinna ekaluM potAnuM astitva svataMtrapaNe TakAvI pariNamI rahyuM che ane bIjA dravyanI astitva ane pariNamanamAM kyAMya koI jAtanI dakhalagIrI nathI karI zakatuM. e mAtra potAnA svabhAvarUpa mAtra jANavAnuM kAma karI zake che. AvuM jJAna ane zraddhA choDIne bIjA dravyamAM kAMI paNa karavAnI athavA bhogavavAnI bhAvanA zraddhA kare che ke jenuM hovuM athavA na hovuM ene Adhina nathI. jenA pariNAme AkuLatA ane duHkha utpanna thAya che. Ano artha e thayo ke jIvanI je bIjA dravyamAM ekatva buddhi, mamatva buddhi, kartutva buddhi,bhokatRtva buddhi ane zeyatvabuddhi e jaduHkhanI utpattinA kAraNa che, anya dravya athavA potAno svabhAva e duHkhanuM kAraNa nathI. badhA ja dravyo. nirdoSa che kAraNa ke evo siddhAMta che ke eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zakatuM , nathI, karavAne mATe samartha nathI. 6. sukhI thavAno upAyaH vastuno svabhAva e ja eno dharma che." AtmAno svabhAva e ja eno dharma che. pratyeka vastu potAnA dharma arthAt svabhAvamAM anAdi-anaMta rahI zake che, vibhAvamAM nahi. to pachI AtmAno svabhAva zuM che? 'jJAna ane sukha' AtmAnA mukhya svabhAva che. jJAna ane sukhanI pUrNatAne paryAyamAM prApta karavAno upAya ja AtmAne sukhI karavAno upAya che. enA sivAya bIjA badhA upAya AtmAne duHkhI karavAnA kAraNa che. jANavuM e ja eno svabhAva hovAthI e jJAtA ja banI rahe e ja enuM kartavya che, e karavA e svAdhIna paNa che. A prakAre AtmAnI aMdara mAtra nirNayapUrvaka akhUTa zraddhAnI sAthe svAnubhUtirUpa pariNamana thavuM e ja AtmAno dharma che, je dharma nuM mULa che. ane enI pUrNa dazA e ja mokSa che. mATe mokSa e ja AtmAnA sukhano upAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 7. vastusthiti ema che ke jaina AgamanA koIpaNa graMtha apramANa nathI paraMtu adhyayana karavAvALI vyaktinA daSTikoNamAM apramANatA hoya che. enI daSTi ThIka karavA mATe AgamamAM zAstronA adhyayana karavAnI je paddhati batADavAmAM AvI che enuM samajavuM atyaMta Avazyaka che. A daSTi ThIka karavA AmapurUSoe batAvela vizvanI ane vastunI vyavasthatA samajavI bahu jarUrI che. cha dravya svarUpa A lokamAM badhA ja dravyo potapotAnA guNa-paryAyamAM rahIne eTale ke potAnA guNone TakAvIne niraMtara eka ja samaye badhA kamabaddha parimANana karI rahyA che ane te paNa pratyeka dravya-kSetra-kALabhAvanI maryAdA toDIne tenI bahAra kAMI karI zakatA nathI. eka dravyano bIjA dravya sAthe koI paNa prakAre kartA-karma saMbaMdha nathI, A vAta barAbara samajavA jevI che. 9. sUtra tAtparya samajavAnA pAMca prakAraH jaina zAstromAM artha samajavAnI mukhya pAMca rIta che. 1.zabdArtha 2.navArtha 3.matArtha 4.AgamArtha 5.bhAvArtha. 1. zabdArtha: zabdonI vAkyaracanA je bhAvone pragaTa kare che te bhAvone samajavA e zabdArtha samajavuM. 2. nArtha : kayA nayanuM kathana che. temAM bheda-nimittAdino upacAra batAvanAra vyavahAra nayanuM kathana che ke vastu svarUpa batAvanAra nizcaya nayanuM kathana che e nakkI karI artha karavo te naSArtha che. 3. matArtha: koI mata arthAt mAnyatAne siddha karavAnI mukhyatAne laIne athavA nirasana karavAnI mukhyatAne laIne A racanA karavAmAM AvI che te bhAvane samajavuM e matArtha che. anya matanA kathana karavuM te matArtha. 4. AgamArtha : anaMta guNAtmaka siddha parameSThI saMsArathI mukta thayA e siddhAMtano artha prasiddha che e bhAvArtha. 5. bhAvArtha : je bhAva zlokamAM chupAyelo che te bhAvane nija kalyANa mATe heya athavA upAdeya kayA prakAre che e samajIne ene hRdayagama karavuM e thayo bhAvArtha. 10. nayonuM yathArtha jJAna : A cha dravyAtmaka lokamAM anaMta vastuo che. A badhI - vastuo sAmAnya vizeSAtmaka che. A sAmAnya vizeSAtmaka vastuo ja Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pramANano viSaya che. jJAnano viSaya athavA jJeya che. A badhAne samyak jANavAvALo jJAna ja pramANa che. samyak pramANa che ane ' naya ' pramANano eka deza che. 2. vyavahAra naya. nayanA mukhya be prakAra che. 1. nizcaya naya vastunuM yathArtha nirUpaNa karanAra-satya nirUpaNa karanAra nizcaya naya che. jyAre temAM bheda pADIne athavA bIjAmAM milAvaTa karIne je nirUpaNa karavAmAM Ave, upacArathI je nirUpaNa karavAmAM Ave te vyavahAra naya che. nayonA jJAnanI AvazyakatA H samasta jina Agama nayonI bhASAmAM nibaddha che. AgamanA gahana abhyAsa mATe nayonuM svarUpa jANavuM atyaMta Avazyaka che. jina AgamanA marmane samajavA mATe nayonuM svarUpa samajavuM anivArya che. yathArtha vastu svarUpa samajavA nayonuM jJAna jarUrI nahi anivArya che. AtmAnA samyak avalokana arthAt anubhavane mATe paNa naya vibhAga dvArA bheda jJAna karavuM parama Avazyaka che. vastu svarUpanA pratipAdanamAM nayono prayoga jaina darzananI maulika vizeSatA che. vastu svarUpanA pratipAdanamAM 'naya' pramANika che. nayo vastunA svarUpanuM anekAMtapaNuM batAvI samyak ekAMta evA trikALI dhruva sAmAnya dravyano Azraya karAve che. ane te ja nayone jANavAnuM prayojana che. 11. anekAMtanuM svarUpa : anekAMta eTale zuM ? je nitya che te ja anitya che. je eka che te aneka che. je abheda che emAM ja bheda che. je kartA che e ja akartA che. e prakAre eka ja vastumAM vastutvane upajAvanAra paraspara virUddha zaktionuM prakAzIta thavuM e anekAMta che. paraspara virUddha aneka zaktio hovA chatAM paNa e badhA potAnI vastunI ja prasiddhi kare che ane anyanI nahi. ane e vAtanI jAherAta kare che ke vastu svarUpa ja anekAMtAtmaka che. sva apekSAe potAnuM svamAM astitva che to paranI apekSAe svanuM paramAM nAstitva che. ane A anekAMtane raju karavAnI zailIne syAdAda zailI kahevAmAM Ave che. 12. tattva nirNaya ja samyagdarzananuM kAraNa che. AvI rIte sarva prathama to vastu vyavasthAne yathArtha samajavI e atyaMta Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 Avazyaka che. jyAM sudhI samajaNamAM ja spaSTIkaraNapUrvaka yathArthatA nahi Ave tyAM sudhI e tarapha zraddhA ane ruci utpanna thavAno prazna ja ubho thato nathI. ane eruci ane zraddhAne zAstrIya bhASAmAM samyagdarzana kahe che ke je mokSamArganuM prathama sopAna che. mokSamArganI prathama sIDI che. prathama to jIva samyaktvano adhikArI tattva vicAra thavA para ja thAya che. kharekhara badhA ja jIvonuM mukhya kartavya to tattva nirNayano abhyAsa ja che. enAthI darzana mohano upazama svayameva thaze ane jyAre darzana mohano upazama hoya tyAre ja tattvArthanuM yathAvat pratIti athavA zraddhAna thAya che. tattva nirNaya mokSamArga pragaTa karavA atyaMta Avazyaka che. tattva nirNaya mATe adhyayananI paddhati jANavI Avazyaka che. zAstra abhyAsa paNa nijahitasva kalyANa karavAnI dRSTithI ja karavuM ke jethI yathArtha vastu vyavasthAnuM nirNaya thaI jAya ane anAdi kALathI je paranA lakSe rAgAdi bhAvo utpanna thAya che teno kSaya thaI paryAyamAM ' vItarAgatA ' pragaTa thAya. jyAM sudhI A nirNaya suspaSTa na thAya tyAM sudhI satsamAgama ane svAdhyAya dvArA jema bane tema A nirNaya spaSTa thavo atyaMta Avazyaka che. A nirNaya karavAmAM potAno pUrNa purUSArtha lagAvI devo joIe. mokSanA upAyamAM purUSArthanI ja mukhyatA che. A rIte spaSTa nirNayanI sAthe tattva nirNaya thavAthI jIvane AMtarika pUrNa zraddhA AvyA vagara raheze nahi. A ja svAnubhUti che-samyagdarzana che. 13, nizcaya ane vyavahAra (naya) : 1. jaina zAstronA artha samajavA nayonuM jJAna anivArya che. pramANa 2. vastunA eka deza (bhAga) ne jANavAvALA jJAnane naya kahe che. ne dvArA grahaNa karelA padArthanA eka dharmane mukhyatAthI je anubhava karAve te naya che. zruta jJAnamAM ja nayarUpa aMza paDe che. (2) vyavahAra 3. nayanA mukhya be prakAra che. (1) nizcaya 4. abheda ane anupacArarUpathI vastunuM nizcaya karavuM athavA sAcA nirUpaNane nizcaya naya kahevAmAM Ave che. bheda ane upacArathI - aneka dravyanA aneka bhAvo-kAraNa-kAryAdine meLavIne kathana kare tene vyavahAra naya kahevAmAM Ave 39. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 5. prANIone bhedarUpa vyavahArano pakSa anAdi kALathI che ja, ane eno upadeza paNa bahudhA sarva prANIo paraspara kare che. ane jinavANImAM vyavahAra nayano upadeza zuddha nayano hastAvalaMbana (sahAyaka) jANI bahuM karyo che; paraMtu tenuM phaLa saMsAra ja che. zuddha nayano pakSa to Avyo ja nathI ane teno upadeza paNa virala che. zAstromAM koI koI ThekANe ja che. zuddha nayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANI teno upadeza upakArI gurUe pradhAnatAthI Apyo che. zuddha naya bhUtArtha che, satyArtha che. eno Azraya karavAthI jIva samyagdaSTi thaI zake che. 6. amuka jIvo ema mAne che ke pahelA vyavahAra naya pragaTa thAya che, pachI vyavahAra nayanA Azraye nizcaya naya pragaTa thAya che athavA to prathama vyavahAra dharma karatA nizcaya dharma pragaTa thAya che. to te mAnyatA ThIka nathI, kAraNa ke nizcaya - vyavahAranuM svarUpa to paraspara virUddha che. 7. vyavahAra vinA nizcayano pratipAdana nathI thato ane vyavahAranA niSedha vinA nizcayanI prApti thatI nathI. vyavahArano prayoga nahi karIe to vastu samajamAM nahi Ave, ane jo vyavahArano niSedha nahi karIe to vastunI prApti nahi thAya. 8. jo jinamatane pravartanA Iccho to nizcaya - vyavahAramAMthI ekane paNa na choDo. kAraNa ke vyavahAra vagara tIrthano lopa thaI jaze ane nizcaya vinA tattvano lopa thaI jaze. tIrthano artha che upadeza ane tattvano artha che zuddhAtmAno anubhava. upadezanI prakriyA pratipAdana dvArA saMpanna thAya che tathA pratipAdana karavuM vyavahAranuM kAma che.. zuddhAtmAno anubhava nizcaya nayanA viSayabhUta arthamAM ekAgra thavA para thAya che. trikALI dhruva nija zuddhAtma vastunA AzrayathI mokSamArganI paryAya pragaTa thAya che. 9. mithyAtvanI avasthAmAM koI paNa jIvane kadI ' samyag zrutajJAna ' hotu nathI. jene 'samyag zrutajJAna' pragaTa thayuM hoya tene ja 'naya' hoya che, kAraNa ke ' naya' jJAna te samyak zrutajJAnano eka aMza che. aMzI vinA aMza kevo ? ' samyak zrutajJAna ' (bhAva zrutajJAna) thatAM ja baMne nayo ekI sAthe hoya che. prathama ane pachI nahi. 10.vastu svarUpa to ema che ke cothA guNasthAnathI ja nizcaya samyagdarzana pragaTa thAya che ane te ja samaye samyak zrutajJAna pragaTa thAya che. samyak Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnamAM baMne nayonA aMzano sadbhAva ekI sAthe hoya che, AgaLa pAchaLa nahi. nija AtmAnA Azraye jyAre bhAva zrutajJAna pragaTa thayuM tyAre potAno jJAyaka svabhAva tathA utpanna thayela je zuddha dazA te AtmA sAthe abhedarUpa che tethI te nizcayanayano viSaya che. ane potAnI paryAyamAM je azuddhatA ane alpatA bAkI che te vyavahAra nayano viSaya che. e pramANe baMne nayo jIvane ekI sAthe hoya che. tethI prathama vyavahAra naya athavA vyavahAra dharma ane pachI nizcaya naya athavA nizcaya dharma Ama vastu svarUpa nathI. 11.mokSamArga to be nathI paNa mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArgane mokSamArga nirUpaNa karyo che te nizcaya mokSamArga che. tathA jyAM je mokSamArga nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che vA sahacArI che tene upacArathI mokSamArga kahIe te vyavahAra mokSamArga che, kAraNa ke - nizcaya vyavahAranuM sarvatra evuM ja lakSaNa che. arthAt sAcuM nirUpaNa te nizcaya tathA upacAra nirUpaNa te vyavahAra mATe nirUpaNanI apekSAe be prakAre mokSamArga che. paNa eka nizcaya mokSamArga ane eka vyavahAra mokSamArga che; ema be mokSamArga mAnavA mithyA che. vaLI te nizcaya - vyavahAra baMne ne upAdeya mAne che te paNa bhrama che kAraNa ke nizcaya - vyavahAranuM svarUpa to paraspara virodhatA sahita che. 12.AtmAnuM hita nizcayathI ja thAya. AtmAnuM hita vyavahArathI na thAya - tenA vagara paNa na thAya. jenI jeTalI kiMmata teTalI ja cUkavavI paDe. vadhu pAga nahi - ochI paNa nahi. vyavahAra ratnatrayathI nizcaya ratnatraya thatuM nathI e kyAreya paNa bhUlavuM nahi. vyavahAra karatAM karatAM nizcaya na thAya. vyavahArathI dharma kahyo che nahi to badhA svacchaMda thaI jAya. nizcaya vItarAgabhAva ja mokSamArga che, vItarAga bhAvo ane vratAdikamAM kathaMcita kArya-kArANapaNuM (nimitta -naimittika) che mATe vratAdikane mokSamArga kahe che paNa te kahevA mAtra ja che. 14. sAdhaka jIvanI dRSTi : (naya pakSa) 1. adhyAtmamAM haMmezA nizcaya naya ja mukhya che. tenA Azraye dharma thAya che. zAstromAM jyAM vikArI paryAyonuM vyavahAra nathI kathana karavAmAM Ave tyAM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 paNa nizcaya nayane ja mukhya ane vyavahAra nayane gauNa karavAno Azaya che - ema samajavuM. 2. purUSArtha vaDe potAmAM zuddha paryAya pragaTa karavA arthAt vikArI paryAya TALavA mATe haMmezA nizcaya naya ja AdaraNIya che. te vakhate baMne nayonuM jJAna hoya che paNa dharma pragaTAvavA mATe baMne nayo kadI AdaraNIya nathI. vyavahAra nayanA Azraye kadI dharma aMze paNa thato nathI, paraMtu tenA Azraye to rAga - zreSanA vikalpo uThe che. 3. cha dravyo, temanA guNo ane temanA paryAyonA svarUpanuM jJAna karAvavA mATe koI vakhate nizcaya nayanI mukhyatA ane vyavahAra nayanI gauNatA rAkhIne kathana karavAmAM Ave, ane koI vakhate vyavahAranayane mukhya karIne tathA nizcaya nayane gauNa rAkhIne kethana karavAmAM Ave; pote vicAra kare temAM paNa koI vakhate nizcaya nayanI mukhyatA ane koI vakhate vyavahAra nayanI mukhyatA karavAmAM Ave; adhyAtma zAstramAM paNa jIvanovikArI paryAya jIva svayaM kare che tethI thAya che ane te jIvano ananya pariNAma che ema vyavahAra na kahevAmAM - samajAvavAmAM Ave pAga te dareka vakhate nizcaya naya eka ja mukhya ane AdaraNIya che ema jJAnIonuM kathana che. 4. zuddhatA pragaTa karavA mATe koI vakhate nizcaya naya AdaraNIya che ane koI vakhate vyavahAra naya AdaraNIya che - ema mAnavuM te bhUla che. traNa kALe ekalA nizcaya nayanA Azraye ja dharma pragaTe ema samajavuM. 5. sAdhaka jIvo zarUAtathI aMta sudhI nizcayanI ja mukhyatA rAkhIne vyavahArane gauNa karatA jAya che, tethI sAdhaka dazAmAM nizcayanI mukhyatAne jere sAdhakanI zuddhatAnI vRddhi ja thatI jAya che ane azuddhatA TaLatI ja jAya che. e rIte nizcaya nayanI mukhyatAne jere pUrNa kevaLajJAna thatAM tyAM mukhya - gauNapAnuM hotuM nathI. naya cothAthI bAramA guNasthAna sudhI hoya che. 15.anekAnta ane ekAMta : anekAnta = aneka + aMta = anaMta dhamAM ekAnta = eka + aMta = eka dharma. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAnta ane ekAMta e baMnenA be be bhedo che. samyak anekAMta mithyA anekAMta 1. 2. 45 samyak anekAMta te pramANa che. samyak ekAMta te naya che. 1. samyak ekAMta 2. mithyA ekAMta mithyA anekAMta te pramANanAbhAsa che. mithyA ekAMta te nayAbhAsa che. 1. samyak anekAMtanuM svarUpa : pratyakSa, anumAna tathA Agama jJapramANathI avirUddha eka vastumAM je aneka dharmo che tene nirUpaNa karavAmAM tatpara che te samyak anekAMta che. dareka vastu potApaNe che ane parapaNe nathI. AtmA sva svarUpa che ane para svarUpe nathI. para tenA svarUpe che ane AtmAnA svarUpe nathI - A pramANe jANavuM te samyak anekAMta che. 2. mithyA anekAMta : tat ane atat svabhAvanI je khoTI kalpanA karavAmAM Ave te mithyA anekAMta che. jIva potAnuM karI zake ane bIjA jIvanuM paNa karI zake - emAM jIvanuM potAthI ane parathI ema baMnethI tatpaNuM thayuM tethI te mithyA anekAMta che. 1. samyak ekAMta : potAnA svarUpe hovApaNuM ane pararUpe nahi hovApaNuM * Adi vastunuM je svarUpa che tenI apekSA rAkhIne pramANa dvArA jANela padArthanA eka dezano (eka paDakhAMno) viSaya karanAra naya te samyak ekAMta che. ' siddha bhagavaMto ekAMta sukhI che ' ema jANavuM te samyak ekAMta che. '.saMjJAna te dharma che ' ema jANavuM te samyak ekAMta che. 2. mithyA ekAMta H koI vastunA eka dharmano nizcaya karI te vastumAM rahelAM anya dharmono niSedha karavo te mithyA ekAMta che. ' sarva jIvo ekAMta sukhI che ' ema jANavuM to mithyA ekAMta che. kema ke temAM ajJAnI jIvo vartamAnamAM duHkhI che teno nakAra thAya che. ' samyagdarzana vinAno tyAga te ja dharma che ' ema jANavuM te mithyA ekAMta che kema ke te samyajJAna vinAno hovAthI mithyA tyAga che. ( pramANa ane naya te yuktino viSaya che. tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karavAthI tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAsana thAya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta: vastunuM svarUpa anekAMta che. jemAM aneka aMta eTale ke dharma hoya te anekAMta kahevAya che. anekAMta zuM batAve che? : 1. anekAMta vastune parathI asaMga batAve che. asaMgapaNAnI svataMtra zraddhA te asaMgapaNAnI khIlavaTano upAya che; parathI judApaNuM te vastuno svabhAva anekAMta vastune svapaNe che ane parapaNe nathI' ema batAve che. parapaNe AtmA nathI tethI para vastunuM kAMI paNa karavA AtmA samartha nathI; ane para vastu na hoya tethI AtmA duHkhI paNa nathI. tuM tArApaNe cho" to "paraMpaNe nathI " ane para vastu anukuLa hoya ke pratikuLa hoya te pheravavA tuM samartha nathI. basa! ATaluM nakkI kara to zraddhA, jJAna ane zAMti tArI pAse ja che. 3. anekAMta vastune svapaNe sat batAve che. ane sAmragInI jarUra nathI; A saMyoganI jarUra nathI. paNa sanne sannA nirNayanI jarUra che ke, "sapaNe chuM, parapaNe nathI'. 4. anekAMta vastune eka-aneka svarUpa batAve che. 'eka' kahetA ja aneka ' nI apekSA AvI jAya che. tuM tArAmAM eka cho ane tuM tArAmAM aneka cho. vastuthI 'eka' cho ane tArA guNa paryAyathI aneka cho. 5. anekAMta vastune eka-aneka svarUpa batAve che, tevI ja rIte nitya anitya svarUpa' batAve che. pote nitya che ane pote ja paryAye anitya che. temAM je taraphanI ruci te taraphano palaTo (pariNAma) thAya. nitya vastunI ruci thAya to nitya TakanArI evI "vItarAgatA" thAya ane anitya evA paryAyanI ruci thAya to kSaNika evA rAga-dveSa thAya. 6. anekAMta dareka vastunI svataMtratA jAhera kare che. vastu svathI che parathI nathI, temAM sva apekSAe dareka vastu paripUrNa ja che. 7. anekAMta ekeka vastumAM asti-nAsti Adi be viruddha zakitao batAve che. eka vastumAM vastupANAnI nipajAvanArI be viruddha zaktio thaIne jatattvanI pUrNatA che. evI be viruddha zaktionuM hovuM te vastuno svabhAva Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 16. anekAMta ane samyapha ekAMta : anekAnta = (aneka + aMta) = aneka dharmo ekAMta = (eka + aMta) = eka dharma. samaka anekAnta: pratyakSa, anumAna tathA Agama pramANathI avirUddha eka vastumAM je aneka dharmo che, tene nirUpaNa karavAmAM tatpara che te samyaka anekAMta che. dareka cIja potApaNe che ane parapaNe nathI. AtmA sva svarUpe che ane para svarUpe nathI; para tenA svarUpe che ane AtmAnA svarUpe nathI - A pramANe jANavuM te samyaka anekAMta che. samadda ekAMta: potAnA svarUpe hovApaNuM ane pararUpe naMhi hovApaNuMAdi vastunuM je svarUpa che te tenI apekSA rAkhIne pramANa dvArA jANelI padArthanA eka dezano (eka paDakhAno) viSaya karanAra naya te samyapha ekAMta bharUcanA eka bhAI aMtaradaSTi vagaranA bAhya kriyAmAM vidhiniSedhanA AgrahI hatA, temanA eka patramAM zrImad lakhe che ke - "anekAMtika mArga paNa samyapha ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI." - A eka lITImAM zrImad sarvajJanA hadayano marma goThavyo che,badhA zAstronI chevaTa no sAra AmAM batAvI dIdho che. pAtra jIva hoya to tenuM rahasya samajI jAya. ghaNAM jIvo zAstramAM kahelA vyavahAra vrata, tapa, upavAsAdi kriyAmAM temaja A khape ne A na khape - Ama bAhya vidhi-niSedhanA AgrahamAM vaLagI rahe che, te temAM ja sarvasva mAnI le che. paraMtu te vratAdikamAM para tarapha jatI lAgaNIno bhAva temaja deva-gurU-zAstranI zraddhAno bhAva te badho zubha rAga che, vikAra che, temAM ja dharma mAnIne aTakI paDyA che tene zrImad A eka lITI dvArA koraDo mArIne aMtaramAM vALavA mAMge che. A eka lITImAM keTaluM rahasya raheluM che tenuM mApa bahArathI na Ave. | sarvajJa bhagavAne je anekAMta mArga kahyo che te samyapha ekAMta evA nijapadanI prApti mATe ja upakArI che. anya koI hatue upakArI nathI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 A vAtane thoDI vistArathI samajIe. anekAMta eTale zuM? : vastumAM nitya-anitya, tatu-ata, zuddhatA-azuddhatA, abheda-bheda, dravya svabhAva-paryAya svabhAva....vagere banne paraspara virUddhadharmo ekI sAthe rahelA che tenuM nAma anekAMta che. - AtmA svabhAve zuddha che ane avasthAe vartamAna azuddha che - ItyAdi prakAre babbe paDakhAM jANIne eka svabhAva tarapha vaLavuM te ja prayojana che, ane tenuM nAma samyapha ekAMta che. AtmA svabhAve zuddha ane avasthAe vartamAna azuddha che - ema babbe paDakhAM jANIne tenA vikalpamAM aTakI rahe ane zuddha svabhAva tarapha vaLI nahi, to tene nijapadanI prApti thAya nahi, ane teNe kharekhara anekAtane jANyo na kahevAya. 1. trikALI zuddha : vartamAnamAM azuddhatA: (zuddhabuddha,caitanyaghana (he prabhu! he prabhu! svayaM jyoti sukhadhAma, zuM kahuM dinAnAtha dayALa; anaMta darzana jJAna tuM - huM to doSa anaMtanuM, avyAbAdha svarUpa) bhAjana chuM karUNAla) A che dravya svabhAva. A che paryAya svabhAva. A pramANe beupaDakhAM jANIne.... paryAya svabhAvane gauNa karIne mukhya svabhAva tarapha daSTi karatAM, te tarapha sanmukha thatAM te svabhAvanI bhAvanA bhAvatAM (Atma bhAvanA bhAvatA, jIva lahe kevaLajJAnare !) paryAyamAM je azuddhatA che te zuddha dravya svabhAvanA Azraye dUra thAya che. A enuM prayojana che. ni: anitya : AtmA svabhAve nitya paryAyamAM kSaNika anitya che. dhruva acala che. paryAyanuM AyuSya eka samayanuM che. jJAtA daSTA-AnaMda svarUpa che. puNya-pApanA (zubha-azubha) nitya e ja samasvarUpa che. vikArI bhAva paryAyamAM ja che. A rIte eka nitya paDakhuM ane bIjuM anitya paDakhuM. 'AtmA dravya nitya che, paryAyamAM palaTAya" ema AtmasiddhimAM Ave che. Ama baMne paDakhAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jANavA te samyak anekAMta che, ane pachI nitya svabhAva tarapha vaLI temAM ekAgratA karavI samyak ekAMta che. e nitya svabhAvamAM ekAgratA karatAM ja svAnubhUti thAya che. 3. upAdAna : upAdAna eTale AtmAnI sahaja zakti-pratyeka kArya upAdAnanI yogyatAthI ja thAya che. upAdAnane nija zakti athavA nizcaya kahe che. jyAM juA tyAM upAdAnanuM ja baLa che. pratyeka vastu svataMtrapaNe potAnI avasthAne prApta kare che. nizcayathI upAdAna vinA koI kArya thatuM nathI. nimitta: jyAM upAdAnanI yogyatA hoya tyAM niyamathI nimitta hoya che. je padArtha svayaM kAryarUpa na pariName paraMtu kAryanI utpattimAM anukULa hovAno jenA para Aropa AvI zake tene nimitta kahevAmAM Ave che. hAjarI avazya hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. nimitta sAcuM kAraNa nathI. te upacAramAtra - vyavahArakAraNa che. AvuM upAdAna ane nimittanuM,baMnenuM, ekI sAthe hovuM jANIne eka upAdAna svabhAva sanmukha vaLavuM prayojana che. upAdAna che ane nimitta paNa che ema jANIne jo tenA lakSe rokAya,ne nimittanuM lakSa choDI potAnA upAdAnanI dRSTi pragaTa na kare to nijapadanI prApti thAya nahi. potAnA upAdAna svabhAva taraphanI ekatA pragaTa karyA vinA anekAMtanuM sAcuM jJAna thAya nahi. 4. nizcaya : nizcaya eTale yathArtha - vastu satyArthapaNe jema hoya tema ja kahevuM. nizcaya eTale nitya abheda dravya-zuddha bhAva - vItarAgabhAvakharekharuM je svarUpa che te nizcaya. vyavahAra : vyavahAra eTale ke,vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa para vastu sAthe saMbaMdha batAvavAmeLavIne ke bheda karI kathana karavuM. sAcA deva-gurU-zAstranI zraddhA zubha rAgarUpa vyavahAra che. have nizcaya ane vyavahAra baMne ekI sAthe ja che. A rIte nizcaya ane vyavahAra baMnene jANavA e samyak anekAMta che. e jANIne abheda svabhAvanI zraddhA karIne svAzraya bhAva pragaTa karavo te ja dharma che. te samyak ekAMta che. svAzraya bhAva pragaTa karyA vagara AtmAno anubhava na thAya. nizcaya naya - zuddha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 naya bhUtArtha che - vyavahAra naya abhUtArtha che. je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. ema jANyA vinA jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnA jJAna-zraddhAnarUpa nizcaya samyakatva thaI zakatuM nathI. 17. upasaMhAra 1. jIva samaje tyAre vartamAna avasthAmAM azuddhatA hovA chatAM tenA Azraye kalyANa thatuM nathI, paNa zuddha svabhAvanA Azraye ja kalyANa thAya che. mATe azuddhatA (rAga) no Azraya choDI zuddha AtmAno Azraya karavo. 2. jIva samaje tyAre paryAya svabhAva hovA chatAM tenA Azraye kalyANa thatuM nathI, paNa dravya svabhAva je nitya che tenA Azraye ja kalyANa thAya che. mATe paryAya daSTi choDI-nitya dravya svabhAvano Azraya karavo. 3. jIva samaje tyAre nimitta hovA chatAM tenA Azraye kalyANa thatuM nathI. paNa upAdAna-svabhAvanA Azraye ja kalyANa thAya che. mATe nimittanA Azrayane choDIne upAdAnano Azraya karavo. 4. jIva samaje tyAre zubharAgarUpa vyavahAra hovA chatAM tenA Azraye kalyANa thatuM nathI. paNa rAgarahita nizcaya svabhAvanA Azraye ja kalyANa thAya che. mATe vyavahArano Azraya choDIne - nizcayano Azraya karavo. sAra: 1. avasthAmAM azaddhatA hovA chatAM AtmA svabhAvathI zuddha ja che ane azuddha avasthAmAM paNa huM zuddha chuM' evo nirNaya thaI zake che. 2. paryAyamAM anityatA hovA chatAM AtmA svabhAvathI nitya ja che ane e anitya paryAyamAM paNa huM nitya chuMevo nirNaya thaI zake che. 3. para nimitta hovA chatAM AtmAsvasaMvedya che-upAdAna potAnI tAkAtathI sahaja zaktithI samaje te vakhate para nimitta hoya paNa nimitta kAMI kare nahi, nimittanI hAjarI hovA chatAM evo nirNaya thaI zake che, kArya upAdAnathI ja thAya che.' 4. rAgarUpa vyavahAra hovA chatAM - nizcayanA avalaMbane ja dharma thAya che. samajavA TANe sAcA deva-gurU-zAstranI zraddhA vagere zubha rAgarUpa vyavahAra hoya pAga dharma to nizcaya svabhAvanA Azraye ja thAya che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 A pramANe babbe paDakhAM hovA chatAM azuddhatA, nimitta ke rAga huM nahi - zuddha,upAdAna-nizcaya svabhAva te huM ' evI zraddhA karIne svAzraya bhAva pragaTa karavo te dharma che. anekAMtika mArga hovA chatAM samyaka ekAMta evA nijapadanI prApti mATe ja te upakArI che. 18. dravyanA svataMtra pariNamanano siddhAMta: 1. kharekhara pariNAma che te ja nizcayathI karma che. 2. pariNAma potAnA AzrayabhUta pariNAmInuM ja hoya che-anyanuM nahi. 3. vaLI karma karyA vinA hotuM nathI. 4. temaja vastunI ekarUpa sthiti hotI nathI. 5. mATe vastu pote ja potAnA pariNAmarUpa karmanI kartA che e siddhAMta che. 6. vastu sahaja dravya-guNa-paryAya svarUpa che. prati samaya palaTIne (pariNamIne) kAyama rahe evo vastuno sahaja svabhAva che. A dravyanA svataMtra pariNamanathI e sAra nIkaLe che :- 1. para dravyanuM kartA para dravya traNa kALamAM nathI. 2. para dravyano kartA AtmA traNa kALamAM nathI. 3. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. huM koIne sukhI na karI zakuM huM koIne duHkhI na karI zakuM. mane koI sukhI na karI zake. mane koI dukhI na karI zake. A mULa vAta che. te sivAya anya je paNa mAnIe e mithyAtva che. ane mithyAtva e pApanuM-duHkhanuM mULa che. vizeSa : 1. je pariName che te kartA che. (pariNamanAranuM) 2. je pariNAma che te karma che. 3. je pariNati che te kriyA che. e traNeya vastupArga bhinna nathI. AtmAnA tathAvidha pariNAma te jIvI kriyA, kema ke sarva dravyanA pariNAma lakSaNa te kriyA che. AtmAnA pariNAma te AtmAnI kiyA hovAthI jIvamayI kriyA kahevAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para je dravyanI je pariNAmarUpa kriyA che tenAthI te dravya tanmaya che, e kAraNe jIva paNa tanmaya hovAthI te jIvamaya kriyA te jIvanI (AtmAnI) kriyA che. sarva padArtha arthakriyA saMpanna che, kaMIne kaMI pariNAma kriyA sahita ja sarva padArthamAM jovAmAM Ave che; AtmA paNa kriyA saMpanna che. AtmA nA guNa che jJAna ane darzana. to AtmA zuM kare bIjuM? mAtra jANe ane dekhe ! AtmAnI kriyA mAtra jANavAnI che. te jJAtA daSTA che. vastunI evI ja maryAdA hovAne lIdhe kriyA ane kartAnuM abhinnapaNuM sadAya tapatuM hovAthI jIva jema vyApya-vyApaka bhAvathI potAnA pariNAmane kare che ane bhAvya-bhAvaka bhAvathI tene ja bhogave (anubhave) che. paraMtu je vyApya-vyApaka bhAvathI pudgala karmane jIva kare ane bhAvya -bhAvakabhAva thI tene ja bhogave to te jIva-potAnI ane paranI bhegI maLelI be kriyAthI abhinnapaNAno prasaMga AvatA sva-parano paraspara vibhAga asta thaI javAthI (nAza pAmavAthI), aneka dravya svarUpa eka AtmAne anubhavato thako mithyA daSTipaNAne lIdhe sarvajJanA mananI bahAra che. be dravyonI kriyA bhinna ja che. jaDanI kriyA cetana karatuM nathI, cetananI kriyA jaDa karatuM nathI. je purUSa eka dravyane be kriyA karatuM mAne che te mithyAdaSTi che. kAraNa ke be dravyanI kriyA eka dravya kare ema mAnavuM te jinano mata nathI. "" 'jJAnakriyAbhyAm mokSaH '' e sUtramAM jJAnano artha 'samyajJAna ane kriyAno artha ' sthiratArUpa vartamAna vartatI cAritranI avasthA' thAya che. ane e rIte sarva vikArano nAza thAya che te pavitratAnuM nAma 'mokSa' thAya che. je kAMi paNa kArya thAya che te upAdAnanI yogyatAthI ja thAya che. tyAre nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitte kAMI karatuM nathI. A siddhAMta che. te chatAM nimittane kartApaNAnI bhUlana kAraNa zuM ? te A pramANe che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 1. kAryanI anukULatA (nimittanI hAjarImAM). 2. anivArya upasthiti (pAMca samavAyamAM nimitta eka che.). 3. kAryanI sannikaTatA (kAryanI sanmukha ja hoya che.). 4. jinavANImAM nimitta pradhAna kathananI bahulatA (jIvane jaladI samajAya e prayojanathI). 5. nimitta-naimittika saMbadhonI ghaniSTatA tathA AgamamAM ane lokamAM evA kathanonI bahulatA. 6. kRtajJA jJApananI pravRtti - (upakAranI pravRttirUpa bhAvanA). 7. preraka nimittanI ahaMbhAvanA - (mArA thakI ja thayuM). 8. anAdi kALathI para padArthomAM katRtva buddhi. 9. je nimitta - upAdAnanA pUrvacara, uttaracara ane sahacara hoya che temAM - sahaja kartApaNAnI bhrAMti thaI jAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tattvano nirNaya karavA jIve prathama zuM karavuM? 1. pahelAM tattva jJAnano upAya karavo ane pachI kaSAya ghaTADavA prayatna karavo. 2. jaina dharmamAM to evo upadeza che ke pahelA tatvajJAnI thAya pachI jeno tyAga kare tenA doSa oLakhe, tyAga karavAthI je guNa thAya tene jANe ane potAnA pariNAmono vicAra kare. 3. tattvajJAna thayA pachI ja AcaraNa kAryakArI che. 4. heya-upAdeya tattvonI parIkSA karavI yogya che, tyAM jIvAdi dravyo tathA tatvone pichANavAM, tyAgavA yogya mithyAtva, rAgAdi tathA grahaNa karavA yogya samyagdarzanAdikanA svarUpa jema che tema pichANavAM, je jANavAthI mokSamArganI pravRtti thAya tene avazya jANavAM, pramANa no vaDe jANavAM'.. 5. jIvanuM kartavya to tattva nirNayano abhyAsa ja che ane tyAre darzana mohakarmano ' upazama to svaye ja thAya che. 6. have sarva prakArathI avasara Avyo che, Avo avasara pAmavo kaThaNa che. tethI zrI gurU dayALu thaI mokSamArga upadeze che, temAM bhavya jIvoe pravRtti karavI.. 7. prathama to AjJAdivaDevA parikSA vaDe kudevAdinI mAnyatA choDI arihaMta devAdinuM svarUpa jANI tenuM zraddhAna karavuM. pachI jinamatamAM kahelAM jIvAdi tattvono vicAra karavo, pachI sva-paranuM bhinnapaNuM jethI bhAse tevA vicAro karavA kAraNa ke e abhyAsathI bheda jJAna thAya che. tyAra pachI svamAM svapaNuM mAnavA arthe vicAra karyA karavo, kAraNa ke e niraMtara abhyAsathI AtmAnubhavanI prApti thAya che. e anubhUti e ja samyagdarzana che, te ja AtmajJAna che. ahIMyA zraddhA guNanI paryAya pUrNarUpe pariNamI jAya che ane jIva pahelA guNasthAne thI sIdho cothA guNasthAne pahoMce che ane e zraddhA caudamAM guNasthAnaka sudhI evI ja rahe che. 8. AtmajJAnI gurUno yoga maLavA chatAM paNa je jIva jinavANI sAMbhaLato nathI te duSTa citta che; athavA je saMsAra bhayathI zrI tIrthakara Adika bhavya jIvo karyA te saMsAra bhayathI je rahita che te moTo subhaTa che. 9. jIvanuM mukhya kartavya to AgamajJAna ja che, e thatAM tattvone zraddhAna thAya che, tattva zraddhAna thatAM saMyama bhAva thAya che ane te AgamathI AtmajJAnanI pAga Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 prApti paNa thAya che ke jethI sahaja mokSanI prApti thAya che. 10. jo atyaMtarane mATe prayAsa nathI, to sarva kriyAkAMDa ADaMbaramAM pariNata thaI jAya che. sarva prayatnono uddeza svAtma uddeza ja hovo joIe. 11. sarva kAryanI pahelAM daDhatA sahita svAtma bodha karavo joIe ke "huM chuM ja'. jyAM sudhI potAnI sattAno nirNaya na thAya tyAM sudhI aMdhakArano nAza muSTithI karavA mathavA jevo mUrkhAIvALo che. 12. tethI bane tyAM sudhI te aupAdhika bhAvonuM yathArtha jJAna karavuM te ja mokSamArganI prathama sIDI che. aupAdhika bhAvonA tyAga vagara ApaNe samyagdarzananA pAtra thaI zakatA nathI. - jIva jyAre supAtrapaNuM meLave che tyAre ja zAstrano marma te samajI zakaze. temAMthI suvicAraNA pragaTa thaI nija jJAna pragaTe che. jyAM sudhI yathArtha jJAnazraddhAnanI prAptirUpa samyagdarzananI prApti na thaI hoya tyAM sudhI to jemanAthI yathArtha upadeza maLe che evA jina vacanonuM sAMbhaLavuM, dhAraNa karavuM; zrI jinagurU bhakti, jinabiMbanA darzana ItyAdi zubha bhAvarUpa vyavahAra mArgamAM pravRta thavuM prayojanavAna che. vyavahAra jANavA jevo che paNa anusaravA lAyaka nathI - zraddhAmAM to te heya ja che. ahIM vyavahAranuM avalaMbana choDAvI paramArthe pahoMcADe che ema samajavuM. AtmAnuM svarUpa samajyA vinA koI jIve vrata karyA, ane tenuM phaLa samyagdarzana thayuM evo eka paNa dAkhalo nathI kema ke bALa vratanuM phaLa samyagdarzana hoI zake nahi. je jIvone vrata na hatAM teoe jJAnI purUSono yathArtha upadeza sAMbhaLI, tattva vicArI samyagdarzana prApta karyuM evA dAkhalA mojuda che, jema ke :1. zrI kRSNa-vAsudeva, kAMI paNa vrata nahotuM chatAM zrI neminAtha bhagavAnano upadeza sAMbhaLI samyagdarzana pAmyA. 2. zrI zreNika mahArAjA, kAMi paNa vrata nahotuM chatAM zrI mahAvIra bhagavAnanA pAdamUlya kSAyika samyagdaSTipaNuM pAmyA. aneka dravyaliMgI bhavya ke abhavya muni pAMca mahAvrata pALe che, tenuM phaLa navamI raiveyaka deva thAya ema jaNAvyuM che, pANa samyagdaSTipAnuM jaNAvyuM nathI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 Ano artha e nathI ke zubha bhAva je hoya te choDI pApa karavAM, paNa te zubha bhAva samyagdarzananuM kAraNa nathI ema samajI, AtmAnuM tattva zuM che te barAbara samajI samyagdarzana pragaTa karavuM. zubha bhAvane dharma mAnavo e zraddhA guNanI viparIta mAnyatA che. " bAhya vrata vadhAre levAthI mithyAtva gALIzuM ' ema jIva dhAre paNa tema bane nahi; jema pADAne eka baMdhanathI bAMdhI jo tyAre AdhIna thaI jAya; tema mithyAtvarUpI pADAne AtmAnA baLarUpI baMdhanathI bAMdhIe tyAre AdhIna thAya, arthAt AtmAnuM baLa vadhe tyAre mithyAtva ghaTe. vastunuM jevuM svarUpa che tevuM yathArtha jANI tenuM zraddhAna karavAthI samyagdarzana pragaTa thAya che. prathama darzana mohanIya tuTyAM pachI cAritra mohanIya (rAga) no krame karIne nAza thAya che ane pUrNa vItarAgatA prApta thAya che. A ja upAya che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 samyakatva prApta karanAra AtmAthI kevo hoya ? jIvane yogAnuyoga athavA prayatnapUrvaka yathArtha satsaMgano yoga hoya che. temAMthI Atma unnatinI pariNAma zreNI zarU thAya che. A pariNAma zreNInI vizeSatA e che ke te pariNAmonI pratyeka bhUmikAmAM darzanamoha adhika adhika maMda thaI jJAnamAM nirmaLatA vadhatI jAya che. Ano krama A pramANe che. 1. citanA : koI paNa sAdhaka jIva jyAre evuM jIvana jIve ke aMtaraMgamAM mokSa sivAya bIjI koI pAga IcchA na hoya tyAre te sAdhaka kharekhara mumukSu kahevAya. matalaba ke abhiprAyamAM mokSanI prApti sivAya bIjuM kAMI na rahe, tyAre mumukSatA pragaTe che. have bhavabhramaNano nAza karavAnI ciMtanA zarU thAya che. ane te ciMtanA ugra thaIne vedanA ane guraNA utpanna kare che. A sthiti thavA pAchaLa vivekapUrvaka nI suvicArAgA rahelI che. sahaja ja paribhramaNathI mukta thavAnI jijJAsA vedanApUrvaka utpanna thAya che. 2. udAsInatA: samasta udayanA kAryomAM sahaja ja nirasapaNuM thaI jAya che. ane sahaja udAsInatAno krama Astare zarU thAya che. paMcendriyanA viSayomAM Asakti ane rasanA pariNAma ekadama phIkkA paDI jAya che. saMsAranI upAsanAno abhiprAya ane svachaMda zithila thaI jAya che. pariNAme kaSAyo maMda paDatA jAya che-zAMta thatA jAya che. jagatanA bIjA dravyo sAthe mAre kharekhara koI kartA-karma saMbaMdha nathI mAtra jJAtA-ya ke nimitta-naimittika saMbaMdha hovAthI- evA nirNayanA AdhAre jagata pratye sahaja udAsInatA Ave che. 3. mAtra mokSa abhilASa: udAsInatAnA kArAgathI dehAdi saMyogo jALavavA ane vadhAravAnA kAryomAM sAvadhAnI chUTIne jIva mukta thavAnA nirNayamAM Ave che ane paripUrNa zuddhadazA prApta karavAnuM zreya bAMdhe che. have mAre A jagatamAMthI kAMI pAga joItuM nathI, eka mAro AtmA ja joIe che " evI daDha vRttithI ja aMtaHkarAzanI zuddhi thAya che. "eka mAtra mokSa abhilASa " hovAthI mAtra mokSane viSe je abhiprAyapUrvaka prayAsa cAle che. A bhUmikAmAM viparIta abhiprAyono palaTI sArI rIte thAya che. 4. saMvegapUrvaka laganI: have svarUpa prAptinI apUrva bhAvanA aMtaranA UMDANamAMthI jAge che. mAtra nija caitanyamAMthI 5 cetanyanI bhAvanA utpanna thayelI hovAthI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jIva saMvegapUrvaka potAnA dhyeya pratye pUrI laganIthI lAge che. 5. nija hitanI daSTi : pUrNatAnuM lakSa niraMtara rahetuM hovAne lIdhe, nija hitanA prayojananI daSTi ahIMthI prApta thAya che. A daSTi tIkSNapaNe ane sUkSmapaNe pravartatI thakI potAne ahitathI bacAve che. udaya kAryonI pravRtti karavI paDe temAM thAka lAge che ane tevo udaya jo laMbAya to trAsarUpa anubhavAya che. jethI saMsAra baLa ghaTatuM ja jAya che. svarUpanI prApti sivAya jagatanA badhAM padArtho hIna lAge che. mAruM sukha mArA AtmAmAM ja che e vAta nizcita thaI hovAthI paramAMthI sukha buddhi nIkaLI jAya che. sapurUSanI zodha : nija hitanA daSTikoNane lIdhe eka atyaMta mahattvapUrNa aMtarasUjha utpanna thAya che. jene lIdhe AtmajJAnI purUSanA caraNakamaLanA sAnidhyamAM rahevAno abhiprAya thaI Ave che. vivekapUrvaka te jIvamAtra purUSa ne ja Icche che ane tenI zodha kare che. ane tenI oLakhANa paDI jAya to parama preme tene cAhe che. pUrNa AjJAkAritAmAM rahIne - svacchaMda nirodhapaNe bhakti bhAve satsaMgane upAse che. temanA game tevA vacanomAM samyaka pratIti rahe che. A bhUmikAmAM darzana moha atyaMta maMdapaNAne pAme che. purUSanA pratyakSa yoganuM mahatva anubhavathI samajAya che. tene anya vikalpa karIne mArga prApta karavAno avicArI abhiprAya thato nathI. purUSanuM zaraNa levAthI svachaMdatA ane kartutva buddhino abhAva thaI jAya che. ' 7. yarthAthatA : have samajaNanI yathArthatA utpanna thAya che. tethI satparUSanA vacano zAstra vacano prayojana siddha thAya te prakAre samajAya che. adhyAtma tatvano rasa ane ruci vRddhigata thatA jAya che. darzanamohano anubhAga ghaTatAM mumukSune yogya jJAnanI nirmaLatA prApta thAya che. avalokana svarUpa prAptinI tIvra bhAvanA utpanna thaI hovAthI havenI bhUmikAmAM eka navI jAgRti AvI jAya che. jethI potAnA sarva pariNAmomAM apakSapAtapaNe (madhyastha bhAve) avalokana eTale cAlatA pariNAmomAM thatA anubhavane dekhavo. avalokananA abhyAsapUrvaka bhAvo jyAre anubhava paddhatie samajAya che tyAre te te bhAvonuM UMDANa hAthamAM Ave che. udaya bhAvomAM Avato vibhAve rasa avalokana kALe pakaDavAthI te yathArthapaNe ekadama moLo paDe che. tattvajJAnano abhyAsa paNa aMtara avalokanapUrvaka cAle che. A rIte prayogapUrvaka prayoganI sarALe caDAvIne nirNaya thAya che te nirNaya yathArtha nirNaya hoya che.. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 9. vairAgya : jo ke mULathI vairAgyanI kramika zarUAta to paribhramaNanI guNAkALe sahaja thaI gaI hoya che paraMtu avalokananA stare A vairAgya ane udAsInatA kramano AgaLanA tabakkAmAM praveze che. sat svarUpanI UMDI jijJAsAne lIdhe potAnA prayojanabhUta viSayane to sUkSma upayogathI, UMDI rucithI ane UMDA maMthanapUrvaka pakaDato hoya che. vairAgya sAthe mumukSutAno vikAsa sahaja thAya tevA pariNAmo sahaja ApoApa utpanna thAya che. ahIMthI bheda jJAnanI pUrvabhUmikA cAlu thAya che. vikalpa mAtramAM duHkha lAge che. svakArya karavAnI zIdhra vRtti hovAthI-svakAryanI tatparatAnA pariNAma cAlu rahe che. aMtara-bAhya nivRttinI cAhanApUrvaka svakArya karavAnI dhagaza rahyA kare che. pAtratAnA AnuSaMgika pariNAmomAM brahmacaryanI cAhanA rahe che. jJAnamAM madhyasthatA ane nirmAnitA keLavAtI jAya che. ekAMtapriyatA ane alpa paricayI vRtti rahe che. rAga-rasa maMda thayo hovAthI AhAra, vihAra ane nihAramAM niyamitatA rahe che. sAmAnya jagatanA jIvathI ane sAmAnya mumukSuthI vizeSa yogyatAvALo hovA chatAM potAnA guNone ane gurUtAne gopave che. tathA prakAranI mAna ane prasiddhithI dura rahevA cAhe che. tema thavAmAM kyAMya ADaMbara ke kRtrimatA na thAya tevI vicakSaNatA paNa rakhAya che. tattvajJAnanA abhyAsakALe kyAMya pUrvApara virodhatA bhAsatI nathI ke asamAdhAna thatuM nathI. niHzaMkatA AvI javAthI, AgAmI bhavomAM nIca gati saMbaMdhI potAne zaMkA paDatI nathI. AvI niHzaMkatAne jJAnIo e muktinA bhaNakArA gaNAvyA che. pAMca labdhionuM svarUpa (kamabaddha vikAsa) : 1. jJAnano ughADa ................... ................. kSayopazama labdhi 2. kaSAyanI maMdatA-mohanuM maMda thavuM ..................... vizuddhi labdhi 3. sAcA deva-guru-zAstranuM nimitte sAco upadeza-sAta tattvonI yathArtha samajaNa... .......... dezanA labdhi 4. suvicAraNA-yuktinuM avalaMbana-tatvano nirNaya, nija jJAna-naya pramANanuM jJAna .. .............. prAyogya labdhi 5. rucimAM palaTo upayogano palaTo vIrya ruci anusAra huramAna thAya .................... kAraNa labdhi Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bheda jJAna-nirvikalpa avasthA vacce che vartamAna vartatI paryAya eka bAju che jJAyaka-trikALI dhruva parama pAriNAmika bhAva (jIva) dharma saMvara-nirjarA | 60 pariNAma - mokSa (mukti) bIjI bAju che saMyogo-para dravyo para padArtho (ajIva) adharma Azrava-baMdha saMsAra paribhramaNa pAMca labdhionuM svarUpa : pAMca labdhionI prApti samyak sanmukha jIvane krame thAya che. 1. kSayopazama 2. vizuddhi 3. dezanA 4. prAyogya 5. karaNa labdhi 1. jIyopathama H je zakti vaDe AtmA potAnA hita-ahita, kalyANa-akalyANa tathA sukha duHkhanuM yathArtha jJAna karI zake tathA AtmajJAnI sadgurUnA upadezane yathArthapaNe grahaNa karI zake tathA te upadezane jema che tema barAbara samajI zake evo je jJAna guNano nirmaLa kSayopazama paryAyamAM pragaTa thayo te ja A kSayopazama labdhi che. samyaktva pragaTAvavAnI AkAMkSAyukta tIvra mumukSu AtmA potAnA kSayopazama jJAnane pAMca IndriyonA viSayo jevA ke sparza-rasa-gaMdha-rUpa-zabdAdi viSayomAM Asakta thaI, temAM bhamAvatA nathI. paraMtu AtmAnA kalyANa mArgamAM prere che, ane temAM ja potAnA AtmAnuM hita ane kalyANa che evI dRDha pratIti temane pravartatI hoya che. evA mumukSu AtmA udaya AvelA azubha karmono doSa kADhatA nathI, udaya sAthe joDAIne temAM ekya karatA nathI. teo to dRDhapaNe ema mAne che ke A udaya AveluM dravyakarma to mArA potAnA karelA azubha bhAva karmanuM nimitta pAmIne, pudgala dravyanI te samayanI tathA prakAranI yogyatAthI ane svataMtra rIte baMdhAyuM che. teno 'abAdhA kALa' pUrNa thatAM atyAre udayamAM AvyuM che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI doSa to mArA potAnA ja pUrvanA bhAva karmano mArI potAnI ja azubha pravRtino, khoTA adhyavasAyano ja che, tethI tene abaMdha pariName dhairyathI vedI laI tenAthI nivRta thaI jAuM. vaLI evA AtmalakSI mumukSune puNyakarmano udaya hoya to paNa te saMsAra nA sukhane ja sukha mAnatA nathI, kAraNa ke mohajanya sukha te sAcuM sukha ja nathI, sukhanI khoTI kalpanA che. sukhAbhAsa che, jIvano mamatva bhAva che. jJAnanA viparIta kSayopazamathI, mithyAtvadazAmAM, saMsAranI IcchAvALA jIvane temAM sukhAbhAsa lAge che. je saMsAramAM sukha hoya to pachI mokSano upAya ane temAM tIvra puruSArtha zA mATe karavo? te to nirarthaka banI jAya. paraMtu ema to che nahi. mumukSu AtmA to potAnA jJAnanA nirmaLa kSayopazamathI AkuLatA rahita ane vAstavika arthAtu AtmAnA AnaMda guNathI utpanna thayelA nirmaLa paryAyane sAcuM sukha mAne che ane tene mATe udyama kare che. AvI jenI nirmaLa kSayopazama labdhi che ane jenA pariNAma vizuddha thayA che e dezanA labdhine yathArthapaNe grahaNa karI zake che. 2. vizuddha labdhi: samyagdarzana pragaTAvavAnA bhAvanAvALo jIva A bIjI vizuddha labdhimAM praveze che. te samaye potAnA pariNAmomAM evA prakAranI vizuddhi kare che. rojiMdA jIvanamAM banatA udayanA prasaMgoe sAmAnya kahI zakAya evo samatA bhAva jovAmAM Ave che. kaSAyo zAMta paDavA lAge che. IcchAonuM pramANa ghaNuM ghaTI jAya che. have mAtra mokSanI ja abhilASA eTale mukti sivAya kAMI khapatuM nathI, evI tIvra jhaMkhanA rahe che. ane jeTalA paNa bhava karavA paDe teno kheda rahe che. jagatanA badhA jIvo pratye dayAno bhAva thAya che. ene e jaNAya che ke paryAyamAM je mArA doSo che teno parihAra karuM. huM kyAreka sukhI ane kyAreka duHkhI kema chuM? mArI paryAyamAM zubha-azubha pariNAmo thAya che te kAraNe ja mane sukha-duHkha prApta thAya che. tethI evA pariNAmo mArA paryAyamAM paNa praveza na pAme evI pariNAmonI vizuddha dhArA thavI Avazyaka hovAthI te thavAno puruSArtha thAya che. sAmAnya jIvana bahu ja zAMta ane nirmaLa thavA lAge che. jyAM joDAvAthI rAga-dveSanA pariNAma thAya evA nimittothI sahaja dura rahe che. khAvuM-pIvuM, bolavuM-cAlavuM, haravuM-pharavuM, pAMceya IndriyanA viSaya-vyApAra maMda, zithila thatAM jAya che ane divase divase abhyAsathI jIvanamAM vizuddha pariNAmo thAya che. jIvana moTe bhAge maryAdAmAM AvI saMyamIta banatuM jAya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 che. 3. dezanA labdhi : bhavya mumukSu AtmA saMsArathI bhayabhIta banI Atma kalyANanI bhAvanAthI prerIta thaI potAno kalyANano mArga svayaM na jANato hovAthI, zrI sadgurUnA caraNo samakSa upasthita thaI, yathAvidhI vaMdanA karI parama bhaktibhAva pUrvaka savinayathI prazna kare che,''he prabho ! mArA AtmAnuM kalyANa kevI rIte thAya? A saMsArarUpI dAvAnaLathI kevI rIte chUTI zakAya? te kRpA karIne mane batAvo.'' tyAre sadgurU Atma kalyANano mArga dezanA dvArA batAve che.''huM bhavya ! AgamamAM darzAvela cha dravya, nava tattvAdi, bhAva karma, dravya karma,no karmanuM yathArtha svarUpa samajI le e sarva prathama kartavya che. vizva vyavasthatA, vastu vyavasthatA, dravyanI svataMtratA, kramabaddha paryAya, upAdAna-nimitta, nizcaya ane vyavahAra e badhAnA yathArtha jJAnanI saMprApti vinA kevaLa bAhya kriyA, vratAdi vagerethI mokSa mArga khUlato nathI kAraNa ke bAhya kriyA, vrata, tapazcaraNa vagere tyAre ja sArthaka thAya ke jyAre te saMbaMdhInuM yathArtha jJAna Atma lakSe thAya. jJAna sahita kriyAthI mokSa thAya che. sarva prathama tyAga zeno karavAno che? je vastue jIvane anAdi kALathI saMsAra paribhramaNa karAvyuM che te 'darzana moha' ane 'anaMtAnubaMdhI krodha-mAnamAyA-lobharUpI kaSAyo' no tyAga sarva prathama thavo Avazyaka che. mithyAtvanuM svarUpa samajI e kema gaLe, zraddhA guNanI paryAyanuM prathama pariNamana karavAnI jarUra che. ane A sadgurUnA bodhathI e darzana moha (viparIta mAnyatA) haNI zakAya che. prathama abhiprAyanI bhUla sudhAravI e gurUno prathama upadeza che. gaccha-matanI je kalpanA che te rAga-dveSanA pariNAma UbhA kare che mATe e sarvyavahAra paNa nathI. tenAthI para thA. puNyathI dharma na thAya. e paNa baMdhanuM kAraNa che. e vAta barAbara samaja. puNya karatAM karatAM, vyavahAra karatAM karatAM nizcaya dharma pragaTa thAya e vAta barAbara nathI. AvI dezanA jyAre sAMbhaLe ane lakSamAM le, tenA lIdhe vicAronI skraNA thAya ane nija jJAna pragaTe, je jJAnathI mohano nAza thAya tene dezanA labdhi kahe che. pratyakSa satpurUSa evI dezanA labdhinuM uttama nimitta che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. prAyogya labdhiH dezanA labdhi prApta thayA pachI gurUnI AjJA pramANe anusaraNa thAya che ane vastunuM yathArtha jJAna thavAthI, svarUpa samajavAthI jIva aMtarmukha banI, jagata pratye udAsIna thaI jAya che. enA pariNAmo eTalA badhA vizuddha thaI jAya che pUrvabaddha karmonI sthiti svayaM ghaTIne aMtaHkroDAkoDI sAgaropamAM pramANa ja rahI jAya che. ane navA baMdhAtA karmonI sthiti aMtaHkroDAkoDI sAgaropamathI aMdara saMkhyAmAM bhAga mAtra baMdhAya che. A nimitta-naimittika yogathI bane che. jIvanA vizuddha pariNAma nimitta che ane pudgala vargaNAno navo alpa karma baMdha thavo naimittika che. AvA AtmAnA pariNAmo thavA e prAyogya labdhi" che. 5. karaNa labdhiH have bheda jJAnanA prayoga zarU thAya che. karaNa labdhimAM karaNa" no artha AtmAnA pariNAma evo thAya che. karaNa labdhirUpa AtmAnA pariNAma e ghaNA sUkSma bhAvo che. A karaNalabdhinA traNa tabakkA che. 1. adhaHkaraNa 2. apUrvakaraNa 3. anivRttikaraNa. anivRttikaraNanA kALa pachI udaya AvavA yogya mithyAtva-mohanIya karmanA niSekono udaya thayo nahi hovAthI, te samayamAM upazama samakitanI saMprApti yogya jIvone thaI jAya che. ' karaNa labdhimAM thatA AtmAnA bhAvonuM anumAna avazya thaI jAya che. A karaNa labdhi rUpa bhAva jyAre thAya che tyAre AtmA niyamathI samyagdarzana pragaTAvI le che. A rIte A kramasara pAMca labdhionuM svarUpa yathArtha samajavuM. samyak sanmukha jIvanI dazA : samyaka sanmukha jIvanI tattva abhyAsa, svarUpa ciMtana - maMthananI pariNati kevI hoya che? : 1. "huM pUrNAnaMdano nAtha jJAyaka prabhu chuM." ema jJAyakanA lakSe te jIva sAMbhaLe che. tene ciMtavanamAM paNa huM paripUrNa jJAyaka chuM-ema jora rahe che. maMthanamAM paNa lakSa jJAyakanuM rahe che. A caitanya bhAva paripUrNa vastu che-ema enA joramAM rahe che. e jIvane aMdara evI laganI lAge che ke huM jagatano sAkSI chuM, jJAyaka chuM. evA daDha saMskAra aMdaramAM pADe ke tene samyadarzana thaye ja chUTako. 2. A vastu prayogamAM lAvavA mATe aMdara mULamAMthI purUSArthano upADa Avavo Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 joIe, ke huM Avo mahAna padArtha-ema nirAlaMbanapaNe koInA AdhAra vinA adhdharathI dhUna cAlatAM cAlatAM evo rasa Ave ke bahAramAM AvavuM goThe nahi. haju che to vikalpa paNa ema ja lAge ke A huM..., A huM.... ema gholananuM ora cAlatAM cAlatAM e vikalpo chUTIne aMdaramAM utarI jAya che. 3. juo, ahIM prayoganI vAta karI che. eTale ke mAtra vicAra karavAnI vAta karI nathI. jo ke vicAra dazA vinA jJAna dazA thatI nathI. tattvanI vicAraNA mAM paNa sthULa vicAraNA choDIne sUkSma vicAraNA cAle, te pachI jJAna dazA thavI saMbhave che. tevo krama che. kharekhara to prayoga zarU thavo te purUSArthanA tabakkAno prAraMbha che. arthAt vIrya guNanI paryAyamAM sva kArya karavAnI uttejanA thatAM vicArano viSaya mAtra vicAranI maryAdAmAM na rahetAM prayogamAM Ave che, palaTAya che. mAtra vicAra eTale ke bahira lakSI jJAna ane rAganI pradhAnatAmAM rokAvuM, temAM kAMI purUSArthano upADa nathI. paraMtu je svarUpa jJAnanI pradhAnatAthI nizcayamAM AvyuM che tenI mahAnatAnI mahimA aMtaraMgamAM eTale hade vadhatA pariNAmamAM tenI asAdhAraNa asara thAya ke '"huM Avo mahAna chuM'' Ama svarUpanA apUrva mahimApUrvaka nijane anubhavavAno (bhAvamAM) prayAsa thavo te prayoga che ke je vicAranI bhUmikAthI AgaLano prakAra che. 4. A prakAranA nija svarUpanA mahimAnA sadbhAvamAM jagatanA sarva padArthanI kiMmata uDI jAya che, ane anAdinuM dInapaNuM che temAM mULamAMthI phera paDe che. vicAranI sAthe aghdharathI dhUna cAle che jemAM koI nimittanuM avalaMbana to nathI ja, paraMtu rAganI maMdatA ke pUrva paryAyanuM avalaMbana paNa nathI. A dhUnamAM eka jJAyaka svabhAva mAtra viSaya che. 5. have evA prakAre ke tenuM dhyAna bIje rahetuM nathI, te potAnA ja viSayamAM tIvra jAgRtivALo ane anya sarvathI udAsInatAvALo bhAva che, kahevA(bolavA) mAtra nathI. paraMtu AvI kharI dhUna lAge to svarUpa pragaTa thayA vinA rahe nahi, tevI khAtrInI anubhavI purUSoe prasiddhi karI che. che 6. vaLI AvA viziSTa pariNamanamAM je rasa Avyo tenuM svarUpa jotA jaNAya ke tene bahAra AvavuM goThe nahi. rasa to jIvane rucinA viSayamAM Ave che. ane jyAM potAnA paramAtma dravyanI 3[, ananya ruci thaI, tyAM bahAra AvavuM kema game? Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 7. AvA AtmArthI jIvane udayamAM AvI paDelA prasaMgomAM je kAryo karavA paDe che, te bojArUpa lAge che. AvI paDelI Aphata jevA lAge che. jo ke AtmAnI rUci thavA chatAM haju ahIM vikalpa che. paraMtu vikalpa upara vajana nathI, tethI tenuM jora nathI. paraMtu A huM.. A huM.. ema lAge che te prakAre svabhAva upara gholananuM jora che. gholanamAM sthUla vikalpo rahetA nathI. vikalpo sUkSma thaI jAya che. 8. ahIM nijamAM nija buddhi thatAM dravya svabhAva potArUpe prathama lAge che. lAgavuM eTale asara thavI. ahIM mAtra sAmAnya lAgavuM nathI. paraMtu tenuM jora vadhatAtarUpa svIkAra pariNamana thaI jAya che. temAM vikalpa chUTIne aMdaramAM utarI jAya che. 9. A rIte nirvikalpa samyadarzananI dazA utpanna thayAM pahelA tenA kAraNarUpa (vyavahArathI) sva sanmukha mati zruta jJAnanI dazA, ananya ruci ane purUSArthanuM joravALuM pariNamana thatAM samasta guNonA pariNamanane sva dravyAkAra bhAve pariNAvI sarvaguNAMza te samyakattvane utpanna kare che ke je pariNAma anaMta bhavanuM chedaka che. 10. parathI bhinna jJAyaka svabhAvano nirNaya karI, vAraMvAra bheda jJAnano abhyAsa karatAM karatAM mati-kRtanA vikalpo tUTI jAya che. upayoga UMDANamAM cAlyo jAya che. ane bhoyarAmAM bhagavAnanA darzana prApta thAya, tema UMDANamAM AtmA bhagavAna darzana de che. Ama svAnubhavanI kaLA hAthamAM AvatA, kaI rIte pUrNatA pamAya te badhI kaLA hAthamAM AvI jAya che. kevaLajJAna sAthe kelI zarU thAya che. samyaka darzana thayAM pahelAM pUrva paryAyano Avo krama che. aMtaraMga pariNAmo nI AvI sthiti thayA vinA koIne kadI nizcaya samyakadarzananI utpatti bIjA prakAre thatI nathI. tema samajavA yogya che. pAtratA : AtmArthI jIvane AtmArthitAne bAdhaka evA pariNAmonA prakAranA hoya evA keTalAka prakAro lakSamAM levA yogya che. 1. asaraLatA, haThAgraha, jIda, pUrvAgraha ane matAgraha vagere prakAranA bhAvono abhAva, madhyastha vicAra dhArAne lIdhe vyaktigata pUrvAgrahano abhAva. 2. jJAnanA kSayopazamanI vizeSatAne lIdhe potAne mAna maLe tevuM Icche nahi. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. paraMparA ane bAhya kriyAnA Agrahano abhAva. 4. zAstranA kathanane ane jJAnInA vacanonuM kalpita artha ghaTana na kare ke jethI vastu svarUpanuM anyathApaNuM thAya athavA paramArthathI dUra javAnuM thAya. 5. puruSathI vimukha thavAnuM koI paNa bhoge svIkAre nahi. ane te mATe apakirtI, apamAna ane samAjane gauNa kare. 6. pramAdano abhAva hovAthI svakAryamAM ullAsIta vIryathI AgaLa vadhe. 7. zAstra adhyayana, tattva zravaNa ane tattva carcA vageremAM evo prakAra na hoya ke jethI adhUro nizcaya thAya, vicAronI aparipakavatA rahe, zaMkAzIlatA rahe ane tethI vikalpa vRddhi thAya athavA vibhrama utpanna thaI vicAromAM kutarka ane DAmADoLapaNuM rahe. 8. laukika abhiniveza eTale ke lokamAM je je vastu ane vAtanuM ke prasaMganuM mahattva gaNAya che tethI mahAmya buddhino abhAva. 9. pratyakSa satparuSanA satsaMgane gauNa karI tenI sarakhAmaNImAM potAnA zAstra adhyayananA gaNatrI karavI athavA zAstrane UMcA guNasthAna sthita puruSanA vacano gaNI tenA upara vadhAre bhAradevo. Avo aprazasta zAstrIya abhiniveza tevA jIvane upaje ke je laukika prayojanavaza zAstra vAMcana karato hoya. 10. nizcaya-abheda Atma svarUpanI rucino abhAva. jene lIdhe jJAnamAM bheda prabhedanI ruci rahyA kare ke jethI guNabheda, paryAyabheda, aneka prakAranA nyAyo, naya jJAna, karmanA baMdha-udaya ane sattAnA bheda-prabhedonA jANapaNAmAM ruci ane rasa rahe-evA prakArano abhAva. 11. ati pariNAmIpaNAno abhAva. ati pariNAmIpaNAne lIdhe zAstranA bAhya jJAnamAM jJAna prApti manAI javI ane vikalpavALA samAdhAnathI maMda kaSAya thavAthI jJAnathI prApta lAbha manAI javo. temaja pariNamananA abhAvamAM paNa potAne koI mAnAdi Ape-tenuM gamavApaNu; temaja jANapaNArUpa potAnA jJAnanuM pradarzana karavAnA bhAva. AvA prakAranA bhAvano abhAva. 12. bAhya pravRti saMbaMdhI mithyA Agraha na hoya ke jethI asat abhimAna thAya athavA dehAtma buddhi daDha thAya. temaja laukika mAna arthe paNa vratAdi pAlana na kare. puNyanA phaLa svarUpe bAhya anukULatAnI abhilASAthI paNa vrata, tapa na kare. uparokta yogyatApUrvaka potAnA bhAvAnuM avalokana thavAthI Atma bhAva Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 ane anya bhAvono paricaya thavAthI tenI jAti oLakhAya che. ane anya bhAvono niSedha Atma bhAvanA AdarapUrvaka zarU thAya che. Ama avalokananI bhUmikAno prayoga thavAthI temAMthI bheda jJAnanI prayoganI utpatti thAya che. bheda jJAnathI jJAnamAM nirmaLatA ane sUkSmatA prApta thatI jAya che. Ane lIdhe jJAnopayogamAM rahelo je jJAna svabhAva tenuM bhAvabhAsana Ave che, eTale ke nija svarUpanuM astitva grahaNa thAya che. tenAthI samyaktvanI prApti thAya che. ahIMthI samyak sanmukha puruSArthanI (caitanya vIrya) sphuraNA thAya che. A puruSArtha ane mahimA dina pratidina vRddhigata thAya che ane tenI dhUna caDe che; jenA phaLa svarUpe nirvikalpa svarUpanI nirvikalpa svAnubhUti utpanna thAya che. A svAnubhUti te ja samyagdarzana che tyAMthI mokSamArganI zarUAta thAya che. Atma svarUpanuM dhyAna thavA arthenI bhUmikA : 1. vastu svarUpanuM yathArtha jJAna eTale ke Agama-adhyAtmano sumeLa(saMtulana) hoya tevI samajaNa. 2. sahaja vairAgya arthAt rAgathI viraktapaNuM eTale rAgamAM duHkhano anubhava hoya tethI nirasapaNuM vartatuM hoya. 3. bheda jJAnanA prayogane lIdhe jene mana-IndriyonI parAdhInatA na hoya. 4. jene svarUpa pratye DhaLavAnuM valaNa-sahaja prayatna. 5. bhaya ane kutUhala - vismayAdi na hovAthI jenA upayoganI caMcaLatA ghaTI gai na hoya. 6. jene tvarAthI nija kArya karavAnI vRtti ane dhagaza hoya tethI jene pramAda na hoya. 7. dhairyavAna ane gaMbhIra hoya. 8. ekamAtra muktino icchuka ane udyamI hoya arthAt pUrNatAno lakSa jene hoya. 9. nija paramapaMdano atyaMta atyaMta mahimA hoya (AtmAthI sau hIna). AtmAno pramoda, parIcaya, prIti, pravRtti ane prApti e vidhithI jANakAra hoya. 10. evI jenI bhUmikA che te mahAbhAgya svarUpamAM sthira thavA dhyAna karavAne samartha che. 'paramapadanuM dhyAna paramapadanI prAptinuM kAraNa che.' Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 abhiprAyanI bhUla 1. adhyAtmanA siddhAMtamAM deva-gurU-zAstra ane nija bhagavAna AtmA baMne bhinna che. jene vyavahArathI dharma sAdhanarUpe kahevAmAM Ave che te paramArthe(nizcayathI) bAdhakarUpa che. jIvane abhiprAyamAM A bAhya sAdhano (nimitto) satya sAdhanarUpe mAnavAmAM AvavAthI tenI adhikatA ja vartatI hovAne lIdhe te tyAM aTakI jAya che ane aMtarmukha thaI zakato nathI. A abhiprAyanI bhUla TALavI ghaTe. 2. dharmopadezanuM zravaNa, vAMcana, vicAra (vikalpAtmaka), manana, jJAnano kSayopazama e paNa badhA vyavahArathI dharma sAdhanarUpe kahevAmAM ane mAnavAmAM Ave chepaNa jo te AtmAnA Azraye karavAmAM na Ave (svarUpanA lakSe karavAmAM na Ave) to bahirlakSI hovAthI trikALI svabhAva pratye AvI zakAya nahi. tevA prakAranI abhiprAyanI bhUla TALavI. 3. mumukSu jIvane nija svabhAvathI adhika anya mumukSu pratye tathA guNAtizayavAna sapurUSa, zrI gurU ane sadeva pratye sahaja bahumAnano bhAva varte che, phare che; tyAM guNa prAptino abhiprAya te yogya abhiprAya hovA chatAM anya jIva padArtha pratye rAga karavAno abhiprAya ucIta nathI, karavA yogya nathI. sahaja rAga thavo ane abhiprAyapUrvaka rAga hovo athavA karavo emAM bahu ja aMtara che. eka cAritraguNanI paryAya che, jyAre bIjI zraddhAguNanI paryAya che. jene abhiprAyapUrvaka rAga thAya tene rAga rasa' caDI jAya che. vastutaH abhiprAyamAM para padArthanI mahattA-mahAnatAno svIkAra thAya to te ja anaMta sAmarthyanA asvIkArarUpa moTo doSa che. je svarUpa zraddhAne pratibaMdhaka che. 'AtmAthI sau hIna" athavA "sahaja AtmasvarUpa parama gurU" athavA "aciMttva tuja mahAtmano A badhA sUtro bhagavAna AtmAnI mahattA sUcave che. 4. para padArtha to zeyamAtra che. temAM ISTa-aniSTapaNe mAnavuM e anAdithI viparIta abhiprAya che. sArUM-narasuM lAgavuM e eka kalpanA che, bhrAMti che. vastunuM svarUpa to je che te ja che. tene jovAnI tArI daSTimAM phera che. mATe ISTa-aniSTanI kalpanA svarUpa viparItatArUpa abhiniveza che. 5. para padArthamAM sukha buddhino abhiprAya mumukSunI bhUmikAnI yogyatAne roke che, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 Avirata kare che, malina kare che. sukha e to anubhavanI vastu che ane mArA sukhano dhAma nija bhagavAna AtmA che ane e huM mArA AtmA vaDe ja anubhavI zakuM. A abhiprAyanI bhUla TALavI ghaTe. 6. 'huM karmajanita paryAyavALo chuM' e abhiprAyamAM paNa mULa svarUpa bhAsatuM nathI. bhagavAna caitanya AtmA anaMta zaktiono bhaMDAra kAMI eka samayanI paryAya jeTalo nAno thoDo che. AvuM mAnanAra to vyavahArAbhAsI che. A abhiprAyanI moTI bhUla che. 7. vaLI jo potAne 'abaMdhaka-jJAyaka svarUpe' kalpanAmAM lye ane vartamAna paryAyano doSa khyAlamAM na Ave ane svachaMdI banI jAya to tene nizcayAbhAsanI utpatti thAya che. A paNa abhiprAyanI bhUla che. 8. jJAyaka tattvanI para lakSI dhAraNApUrvaka vikalpa ke vANImAM 'huM zAyaka chuM, huM jJAyaka chuM' ema game teTaluM jora devAya to paNa te kRtrima purUSArtha hovAthI svarUpa zraddhAnI kAryasiddhi thatI nathI. 9. jyAM abhiprAyapUrvaka zAtAnA kAraNo priya lAge tyAM mumukSutAnI yogyatA haNAya che. tethI te nija zreyanA paMthe gatimAna thaI zakato nathI. ane svayaM pote ja nirAvalaMba - nirapekSapaNe anaMta avyAbAdha, aciMtya sukhasvarUpa che - tema tene bhAtuM nathI. A abhiprAyanI viparItatA AtmazreyamAM avarodhaka che. jyAM sudhI abhiprAyapUrvaka paramAM sukha anubhava che tyAM sudhI pariNAmonI dizA - vRtino pravAha bahirmukha ja rahe che. mATe nirmaLa bhedajJAnanA prayoga vaDe nija caitanyamAM sukhano abhiprAya prathama keLavAya to para viSayomAM sukhano abhiprAya naSTa thAya. nirmaLa bheda jJAnapUrvaka-rAga rahIta AtmAmAM sukha buddhi thavI joIe. 'zuddha, buddha, caitanyaghana, svayaM jyoti sukha dhAma; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa' A vAta nizcaya zraddhAnI che. 1 10. tattva jJAnano abhyAsa karanAra jIvane 'abhiprAyanI bhUla' rahe to tene vyavahArabhAsIpaNuM athavA nizcayAbhAsIpaNuM athavA pramANano pakSa thaI jAya che. jethI tattva jJAna abhyAsa samyaktvanI prAptinuM nimitta hovA chatAM niSphaLa jAya che. mAtra AtmahitanA abhiprAyathI tattvano abhyAsa thAya to AvI bhUla rahetI nathI: tattva abhyAsI jIve aMtara sUkSma avalokanathI potAnA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyane tapAsI levo joIe, nahi to buddhipUrvakanI bhUla thavAthI mithyAtva tIvra thaI jAya che. 11. mumukSu jIvane nirvikalpa dazA-muni dazA-mokSa dazA- adhyAtma zAMta dazAnI bhAvanA thAya che. paraMtu A dazA dhruva svarUpanA Azraye sahaja thAya che? tevo yathArtha abhiprAya hoya to sahaja tevI paryAyanI yogyatA thaI jAya che. nahIMtara paryAyanI kabuddhi sahita bhAvanA thAya che. temAM abhiprAyanI bhUla hovAthI te bhAvanA saphaLa thatI nathI. paraMtu paryAya buddhi tIvra thaI jAya che. paryAya buddhi nA niSedha arthe ja paramAgamomAM paryAya pratye udAsInatA ane kamabaddha paryAya'nA nyAyonuM pratipAdana thayeluM che. svabhAva - paryAya jeTalo nAno nathI "Atma bhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re.' 12. zAstromAM dareka guNasthAne jIvanI yogya bhUmikA anusAra yogya vyavahAra nA pariNAmonuM nirUpaNa thayeluM che. tyAM nizcaya ratnatrayarUpa vItarAgatA sadbhAvane lIdhe je te kakSAno rAgano abhAva thayo che tema darzAvavAno abhiprAya rahelo che; je svayaMnI dazA sAthe meLavavAnA prayojana arthe hovAthI te jANavo jarUrI che, paraMtu tyAM rAga pariNAma karavAno abhiprAya nathI. Avo abhiprAya thAya te abhiprAyanI bhUla che. 13. koI paNa anya jIvane doSita virAdhaka pariNAmonI jyAre jANatAM ke ajANatAM anumodanA thaI jAya che tyAre tattva saMbaMdhIta Asrava zarU thaI jAya che. anumodanA aMgenA abhiprAyamAM kartutva buddhi rahelI che. te abhiprAya yathArtha prakAre nirasta thavo joIe. mana-vacana-kAyAe ane karyuM. karAvyuM ane anumoDyuM e nave nava koTIe koI paNa doSanI anumodanAno abhiprAya TALavo ghaTe. 14. mithyAdaSTi jIvana paryAya ane saMyogamAM pheraphAra karavAno abhiprAya hovAthI kRtrima purUSArtha karato rahe che, chatAM 'je thavAnuM haze te thaze ema dhAraNA mAtra thI kahe to te yathArtha prakAra nathI. " jo Iccho paramArtha to karo satya purUSArtha'. 15. mumukSune "abhiprAyanA doSa' viSenI ajJAnatAne lIdhe paNa kArya paddhatinI vidhinI bhUla thAya che je atyaMta gaMbhIrapANe lakSagata karavA yogya che. koI paNa zubha bhAvanI pravRtti sahaja thaI jAya che te eka prakAra che. ane te pravRtti karavAno abhiprAya hovo te bIjo prakAra che. temAM ghaNo taphAvata che. kharekhara Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to dareka pravRtti sva lakSe thatAM ja aMtarmukha thavAno prayAsa zarU thAya che. ane svarUpanI zraddhA thAya che. zubha bhAva e AtmAnI vikArI paryAya hovAthI anaMta jJAnIoe tene baMdhanuM kAraNa kahyuM che. 16. zAstra vAMcana ke zravaNathI samAdhAna thaze e abhiprAya yogya nathI. kAraNa ke 'sarva samAdhAnano bhaMDAra trikALI caitanya dravya vartamAnamAM ja huM chuM' evI abheda daSTi thatI nathI. para sattAvalaMbI jJAnanA vyApArano abhiprAya paNa ekAMte niSedhya ja che. aMtamAM abhiprAya" nA daSTi biMduthI zrI jinazAsananI tIrtha pravartamAna vicAra karatA samajAya che ke: 'je mahAbhAgya AtmAnA AnaMdAmRtanA AsvAda no anubhava kare che, te temAM ja, AtmAnaMdamAM ja,nimagna rahevA cAhe che. tevA dharmI jIvano bIjA sarva saMsArI jIvo pratye evo sahaja svabhAvika abhiprAya hoya che ke-jagatanA sarva jIvo AvA nijAnaMdane saMprApta thAo, nijAnaMdanA kAraNane ane kAraNanA kAraNane (samyagdarzana) paNa eka samayanA anavakAza paNe prApta thAo.' A siddhAMtanA mUrtimaMta sAkSI svarUpe trilokInAtha paramAtmA zrI RSabhadevAdi sarva tIrthakara devo che. A kAraNanA vizeSathI zrI jinazAsana pravarte che, pravartI rahyuM che ane pravartatuM raheze. zAMti, zAMti, zAMti! upaje moha vikalpathI samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM vilaya thatAM nahi vAra" Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra AtmA sanmukha jIvanI samyakatva sAdhanA : 1. jaina mArgane bhulIne bhautika padArthomAM sukha mAnanArA duniyAnA bhoga sanmukha doDI rahelA jIvo azAMtinI AgamAM baLI rahyA che. AvA duSama kALamAM temAMthI koIka virala jIva ke jene jJAnI gurUonA pratApe AdhyAtmika sukhanI bhAvanA jAgI che, AtmAne oLakhIne apUrva sukhanI anubhUti jene karavI che, jene samyajJAna-darzana-cAritrarUpa satya mokSamArga pragaTa karavo che ane muktinA mahAna sukhano mArga levo che tevA Atma sanmukha jIvanI raheNI karaNI ane vicAra dhArA anokhI hoya che. samyakatvanI pUrvabhUmikAmAM prathama to potAnA aparimita, behada jJAnasvabhAva no mahimA lakSamAM lya che; tene te svabhAva tarapha DhaLatAM vicAro, ciMtavana hoya che. koI amuka prakAranA ja vicAra ke vikalpa hoya evo niyama nathI, paNa samuccayapaNe vikalpano rasa tUTIne caitanyano rasa ghUMTAya eTale tenI pariNati svabhAva tarapha ullasatI jAya evA ja pariNAma hoya, koIne siddha jevuM Atma svarUpa che evA vicAra hoya, koIne AtmAnI anaMta zaktinA piMDarUpa dhyAvAnA vicAra hoya ema aneka paDakhethI jIvane potAnA svabhAva tarapha jhukavAnA vicAra hoya che. pachI jyAre aMtaranI koI addabhUta ugra dhArA svabhAva tarapha upaDe che tyAre vikalpo zAMta thavA mAMDe chene caitanyarasa ghUMTAto jAya che. te vakhate vizuddhatA nA ati sUkSma pariNAmonI dhArA vahe che, jIvanA pariNAma svarUpanA ciMtavana mAM vadhune vadhu magna thatAM jAya che. svabhAvano mahimA puSTa thato jAya che te vakhate paNa svabhAva pakaDavA mATe jJAnanI mahattA che. te jJAna vikalpathI AvuM khasIne, rAgathI atyaMta chuTuM paDIne svabhAva tarapha aMdara DhaLe che. e jJAnamAM jIvane potAnA sAcA svarUpanI mahattA samajAvAthI pote koNa che tenuM sAcuM bhAna thAya che-te ema jANe che ke"huM eka zuddha sadA arUpI jJAna-darzanamaya khare; kaMI ane te mAruM jarI paramANu mAtra nathI are!". zuddhAtma hai merA nAma, mAtra jananA merA kAma; muktipurI hai merA dhAma, milatA jahAM pUrNa vizrAma". 3. huM zuddha eka chuM; rAgAdi bhAvothI atyaMta judI mArI cetanA che. agnino kANa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 bhale nAno hoya paNa te kAMI baraphanI jAtano to na ja kahevAya ne? tema rAgAdi bhAvo jJAnathI judA che. ema te jIva vikalpa ane jJAnanI jAtane taddana judI samaje che. rAga e pote duHkha che tethI temAM ekatA buddhi karavI te duHkhanuM mULa che. e AkuLatA che. jyAre jJAnamaya svabhAva nirAkuLa che-anaMta sukhano dhAma che. te vicAre che, "huM koNa chuM? kyAMthI thayo chuM? mAruM kharuM svarUpa zuM che? kayA kAraNe mAre A saMsAranI paLojaNa che? huM tene kaI rIte tajuM? " tenI samajaNamAM A vAta bese che ke para padArtha pratyenA mohane lIdhe ja huM mArA Atma svarUpane bhUlyo chuM; A jagatanuM ekeya paramANu jarI paNa mAruM nathI paNa ajJAnatA ane mithyA mAnyatAne vaza huM ene mArA mAnuM chuM paNa tethI te kAMI mArA thaI nathI gayA. temanuM svataMtra pariNamana mane kema AdhIna hoya? huM to mAtra jJAna-darzanamaya eka zuddha dravya chuM ane mAruM kArya pUrNa karavA sAmarthyavAna ja chuM. tethI te sauthI pahelA Atma svarUpane samajI-mohane zithila karavAnA purUSArtharUpe ekAMtano Azaro laI zAMta citte Atma svarUpanuM ciMtavana kare che. aMdara enA ja vicAronI ghaTamALa cAle che ane eno mahimA jaNAya che. " enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve je karyA; . to sarva Atmika jJAnanA siddhAMta tattva anubhavyA'. jJAnathI AtmAnuM vedana karavAnI vidhi-bheda jJAna karavAnI paddhati - svAnubhUti karavAnI rIta A ja che. 4. puNyamaya zubha bhAvothI jIvane svargAdinI prApti thAya che ane pApamaya azubha bhAvothI jIvane narakAdinI prApti thAya che. saMsAranI cAre gatithI chUTavA mATe mumukSu puNya-pApa baMnethI rahita evA jJAna svabhAvano nirNaya kare che. te jANe che ke vikalpathI thayela nirNaya te sAco nirNaya nathI; jJAnamAM vastu AvIne je nirNaya thAya che te ja sAco nirNaya che. jJAna paryAyarAgathI judI thaIne potAnA svabhAvane akhaMDa svarUpe lakSamAM lyuM tyAre ja Atma svarUpano sAco nirNaya thAya che. AvA nirNayapUrvaka jJAnano jhukAva zuddhAtmA tarapha vaLe che. siddhapadanI ArAdhanA AtmAnI aMdara ja thAya che. 5. AtmA pote jJAna-darzana-sukha svabhAvI mahAna padArtha che. temAM koI kaleza nathI. ahA ! nIrAlaMbI vastu svabhAva ! ene sAdhanAra saMtonI dazA aMtaramAM AvI nirAlaMbI ja hoya che. he jIva! tAre paramezvara thavuM hoya to paramezvaranI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zodha aMtaramAM ja kara. paramezvarapaNuM AtmAmAM ja che. "sahaja Atma svarUpa parama gurU' A rIte svabhAva sanmukha jIva aMtara zodhamAM varte che. jIvAdi padArthonA svarUpanI yathArtha zraddhA karanArUM samyagdarzana te dharmanuM mULa che. temAM jagatanA badhA sukha samAI jAya che; A saMsAramAM te ja purUSa zreSTha, kRtArtha, paMDita che ke jenA hRdayamAM nirdoSa samyagdarzana prakAze che. mokSa mahelanuM prathama pagathIyuM samyagadarzana che. te ja durgatinA kSArane rokanAra majabUta kamADa che, te ja dharmanA jhADanuM sthira mULiyuM che. mithyAtvanI - saMsAranI moTI velane te mULamAMthI ukheDI nAMkhe che. Avo samyagdarzanano mahimAM Atma sanmukha jIva jANe che tethI tene mATe te atyaMta purUSArtha kare che. samyagdarzana thatAM anaMta saMsArano aMta AvI jAya che. samyagdarzana kaho, AtmajJAna kaho, svAnubhUti kaho ke AtmAnubhUti kaho badhuM eka ja che. 7. dhama jIva caitanyanA svAdanA baLe samasta para bhAvone judA jANe che; anAdithI rAgamAM je kadI nahotuM AvyuM evuM navIna vedana dharmIne caitanya svAdamAM Ave che. tene AtmAnI anubhUtimAM atIndriya caitanya rasano je atyaMta madhura svAda Avyo temAM anaMta guNano rasa samAI jAya che. rAgano ane jJAnano svAda atyaMta spaSTa judo jaNAya che. AnaMda paryAya sahitanA dravyamAM vyApelo AtmA te huM ja - ema dhama jIva anubhave che. vikalpo badhA te anubhUtithI judA rahI jAya che. Atma sanmukha jIva caitanya svAdanA anubhavamAM rAgane bheLavato nathI, te AtmAne sva rasamAM ja rAkhe che ane paryAya paNa tevI ja thaIne pariNamI rahe che. moha jarA paNa mAro nathI, huM to dravyamAM temaja paryAyamAM svataMtra eka caitanya rasathI bharelo chuM; sarva pradeze caitanya prakAzano nidhAna chuM - ema te anubhave che. 8. AvA caitanya svabhAvane svIkAratAM zraddhA-jJAna te rAgAdi para bhAvothI judA ne judA ja rahe che. ane te aMdaranA AnaMda ane anaMta guNanI nirmaLa pariNati sAthe ekarase pariName che. anaMta guNanA svAdathI ekarasa bharelo caitanya rasa dharmIne svAdamAM anubhavamAM-pratItimAM Ave che. rAga-dveSathI chUTavA mATe AvI Atma bhAvanA ja eka apUrva auSadha che. Atma bhAvana bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re!" 9. duHkhathI chUTavA ane sukha pAmavA AtmasvabhAvanI ArAdhanA e mumukSu jIvanuM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 dhyeya che. te dhyeyanI saphaLatA mATe ArAdhaka - dharmAtmAno satsamAgama karIne te potAnI AtmArthitAne puSTa kare che. evA ArAdhaka jIvone satsamAgama prApta thavo bahu durlabha che kema ke jagatanA jIvomAM ArAdhaka jIvo anaMtamAM bhAganA ja che; Ama chatAM AtmAne sAdhavA mATe jAgelA mumukSune koIne koI prakAre teno mArga batAvanArA jJAnI maLI jAya che. rAgAdithI bhinna jJAna cetanArUpe pariNamelA jJAnIne oLakhIne te teno samAgama kare che, ne te jJAnInA jJAna bhAvonI oLakhANa thatAM te AtmArthI jIvanA pariNAma Atma svabhAva tarapha jhUke che. jJAnInA sAcA samAgamanuM AvuM phaLa jarUra Ave ja che. mumukSunA netro jJAnIne oLakhI le che. AtmabhrAMti sama roga nahi, sadagurU vaidya sujANa; gurU AzA sama paA nahi, auSadha vicAra dhyAna." 10. AtmArthI jIvane moMghA satsamAgamanI prAptino ane AtmAthanI puSTi karavAno, zAMtinA vedanano A sonerI avasara che. tene ema thAya che ke have mAruM eka ja kAma che. badhAmAMthI rasa choDIne samaye samaye svane yAda karIne badhA prakArathI Atma vastuno mahimA ghUMTI ghUMTIne rAgathI judA caitanya bhAvanuM aMtara vedana karavuM. jema jema UDe utaratA, mAro AtmA je AnaMdano mahAsAgara che temAM DUbakI mArIne tenA eka TIpAMno svAda letA, samasta rAgAdi para bhAvono svAda chUTIne caitanyanA AnaMdano koI apUrva svAda vedAya che, to AkhA AnaMdanA dariyAnI zI vAta ! koI dhagadhagatA tApamAMthI zItaLa pANInA sarovaramAM DUbakI mAre ane tene ThaMDaka anubhavAya tema A saMsAramAM anAdithI ajJAna ane kaSAyanA tApamAM baLato ajJAnI jIva caitanyanuM bhAna karIne zAMta svabhAvamAM DUbakI mAre che tyAM tene apUrva AnaMda-sukha-zAMti anubhavAya che. "anubhava ciMtAmani ratana, anubhava hai rasakUpa; anubhava mAraga maukhakoha anubhava mokha svarUpa.'' "vastu vicArata dhyAvarta , mana pAme vizrAma; rasa svAdata sukha upaje, anubhava tAko nAma." 11. dharmI jIva game tevA anukULa ke pratikULa saMyogo vacce paNa potAnA caitanya tattvanI zAMtine cUkatA nathI. jema sonuM agnimAM tape chatAM sonuM ja rahe che, tema saMyoga ane rAga-dveSa vacce pAga dharmAtmAnuM jJAna te jJAna ja rahe che. dharmI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvane caitanyanA AnaMdanI evI khumArI hoya che ke, duniyA kema rAjI thaze ane duniyA mArA viSe zuM dhAraze ane zuM bolaze? te jevA rokAtA nathI. loka lAjane choDIne e to potAnI caitanyanI sAdhanAmAM mazagUla che. teo nirbhaya 12. jema AkAzanI vacce addhara amRtano kUvo hoya tema mAruM caitanyagagana nIrAlaMbI ne AnaMdamAM amRtathI bhareluM che, te AnaMdane svAda levAmAM vacce rAgAdinA AlaMbananI jarUra rahetI nathI. potAnA kArya mATe bIjAnuM AlaMbana mAMgavuM te to kAyaranuM kAma che. mokSanA sAdhako zUravIra hoya che, svAlaMbane ja teo potAnA mokSakAryane sAdhe che. potAno svayaM purUSArtha upADe che. 13. jene AtmAnI laganI lAgI che evA jIvane AtmAnI anubhUti sivAya bIjA koI para bhAvomAM ke saMyogomAM kayAMya cena paDatuM nathI. tene potAnA caitanyanI ja dhUna lAgelI hoya che. udayanA vicitra prasaMgo vakhate paNa e potAnA svabhAvane choDato nathI. ene eka Atma hitanI ja vAta mukhya che. tene jJAna ane vikalpanI bhinnatA bhAsatI hovAthI temAM vikalpano eka aMza paNa mArA jJAnanuM kArya nathI e zraddhA kAyama che. AvA nirNayanA jore AtmAno raMga caDI jAya te jIva rAgathI chUTo paDIne jJAna svabhAvano sAkSAta anubhava kare che. vikalpothI atyaMta virakata thaIne jJAna svabhAvamAM tanmayapaNe pariNamyo te jIva potAne paramAtmApaNe anubhave che. Avo anubhava karanAra jIva alpa kALamAM sAkSAta paramAtmA dazAne pAme che e niHzaMka vAta che. 14. AvA Atmasanmukha jIvanI raheNI-karaNI judI jAtanI hoya che. duniyAnA viSayono rasa chUTIne tene to mAtra AtmAnI dhUna lAge che "yuvA dhAmanA dhyeyanI dhakhatI dhUNI dhIrajathI ane dhagazathI dhagAvanAra dharmano dhAraka dharmI dhanya che ". potAnA mahAna Atma tattvane lakSamAM levA sivAya bIjA koI kAryamAM Atmazakti veDaphavAnuM tene poSAtuM nathI. eTale sarvazaktithI niraMtara potAnA pariNAmane te tarapha vALato jAya che. anaMtakALathI meM mArA AtmAnuM ajJAnatAvaze ahita ja karyuM che have A bhavamAM bAjI sudhArI levAnI che. je svarUpa samajyA vinA pAmyo dukha anaMta ' have mane bhava bhramaNano thAka lAgyo che ane A apUrva satsamAgamano avasara have khAlI na jAya ema vicArI te aMtarmukha thAya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 15. hAla vartamAnakALamAM AvA Atma sanmukha jIvo je satya purUSArtha karI rahyA che te jarUra Atma anubhava karaze. AvA Atma-sanmukha jIvo bIjA jijJAsu jIvone atyAre paNa AtmAno apAra mahimA samajAvIne sAco muktino mArga batAve che ane je jIvo e pramANe purUSArtha karaze to teo paNa Atma anubhava karaze ja. arere ! A viSama duSama paMcamakALamAM atyAre jyAM tyAM kugurUo aneka jAtanI kuyuktithI bhoLA jIvone kumArgamAM phasAve che. potAne svarUpanuM bhAna nathI ane vitarAga mArganI viparIta prarUpaNA karI rahyA che, temanA potAnA pariNAmonA phaLanuM bhAna nathI. pote DUbaze ane bhoLA jIvo ne DUbADaze. badhAno manuSya bhava lUMTAI jaze. AvA parama utkRSTa vItarAga mArgane parama bahumAnathI Adaro, te ja eka parama hitakara che. paMca parameSThInuM ja AlaMbana zreSTha che. jinavANI ja sAcI mAtA che. samyaktva pAmavAno A sonerI avasara rakhe cUkI jatA ! samyaktva sanmukha mithyAdaSTinuM nirUpaNa : saMsAranuM mULa mithyAtva che. potAnA pariNAma sudhAravAno upAya karavo yogya che, mATe sarva prakAranA mithyAtva bhAva choDI samyagdaSTi thavuM yogya che. eka mithyAtva ane tenI sAthe anaMtA anubaMdhIno abhAva thatAM ekatAlIsa karma prakRtiono baMdha to maTI ja jAya che, tathA sthiti aMtaHkroDAkoDI sAgaranI rahI jAya che, ane anubhAga paNa thoDo ja rahI jAya che. mATe hara koI upAya vaDe paNa sarva prakArathI e mithyAtvano nAza karavo yogya che. karma vagere parane lIdhe jIvanA pariNAmo bagaDatA-sudharatA nathI, paNa potAnA udyamathI ja pariNAma bagaDe-sudhare che; tethI evo upadeza che ke potAnA paMriNAma sudhAravAno udyama karavo yogya che. mATe sarva prakAranA mithyAtva bhAva choDI svabhAva sanmukha thaIne samyagdaSTi thavuM yogya che. samyagdarzana ja parama hitano upAya che. samyagdarzana thatAM alpa kALamAM jIva avazya mokSa pada pAme che. samyagdarzananI sanmukha thayelA jIvanI pAtratA kevI hoya ? 1. kaSAyanI upazAMtatA : prathama to maMda kaSAya thayo che. krodha, mAna, mAyA, lobhanA pariNAma zAMta thayA che. AtmAnuM hita karavAnI jijJAsA thaI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM maMda kaSAya thaI gayo. tIvra kaSAyanA bhAvamAM DUbelA jIvane to AtmAnA hitano vicAra ja Ugato nathI. 2. jJAnano kSayopazamaH maMda kaSAyathI jJAnAvaraNAdino evo kSayopazama thAya che ke tattvano vicAra ane nirNaya karavA jeTalI jJAnanI zakti pragaTI che; juo tattva nirNaya karavA jeTalI buddhi te che paNa jene AtmAnI darakAra nathI te jIva tattva nirNayamAM potAnI buddhi joDato nathI ne bahAranA viSaya kaSAyamAM ja buddhi lagAve che. 3. mohanI maMdatA: je samyatva sanmukha che te jIvane mohanI maMdatA thaI che tethI te tattva vicAramAM udyamI thayo che. darzanamohanI maMdatA thaI che temaja cAritra mohamAM paNa kaSAyonI maMdatA thaI che. potAnA bhAvamAM mithyAtvAdino rasa ghaNo maMda thaI gayo che ane tattvanA nirNaya tarapha jhukAva thayo che. saMsAranA kAryonI lolupatA ghaTADIne AtmAno vicAra karavAmAM udyamI thayo che. jenA hRdayamAMthI saMsArano rasa uDI gayo che, ane je AtmAnA vicArano udhama kare che ke "aremAre to mArA AtmAnuM sudhAravAnuM che. duniyA to ema ne ema cAlyA karaze, duniyAnI darakAra, choDIne mAre to mAruM hita karavuM che. AvA jIvanI A vAta che. 4. sAcA deva-gurU-zAstranI zraddhA : te jIvane bAhya nimitta tarIke sAcA deva gurU-zAstrAdi maLyA che, tene kudeva-kugurU-kuzAstranI mAnyatA chUTI gaI che. te sarvajJa vItarAga devane jamAne che. paMca parameSThi, jina dharma, jina vANI, jina caitAlya ane jina biMba - e nava deva tarIke pUjya che. digaMbara saMta bhAvaliMgI muni maLe te gurU che. temaja koI pratyakSa jJAnI sapurUSa nimitta tarIke maLe te paNa jJAna gurU che. pAtra jIvane nimitta tarIke jJAnIno ja upadeza hoya che. 5. dezanA labdhi : vaLI te jIvane satya upadezano lAbha maLyo che. AvA nimittano saMyoga maLavo te to pUrvanA puNyanuM phaLa che ane satya tattvano nirNaya karavAno ughama te potAno vartamAna purUSArtha che. nimitta tarIke satya upadeza maLavo joIe. yathArtha mokSamArga zuM? nava tattvonuM svarUpa zuM? sAcA deva-gurU-zAstra kevA hoya? sva-para, upAdAna-nimitta, nizcayavyavahAra, samyagdarzanAdi hitakArI bhAvo tathA mithyAtvAdi ahitakArI bhAvo e badhAno upadeza yathArtha maLyo che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 - 6. tasvanirNayanA udyamano vicAra: jJAnI pAsethI yathArtha tattvano upadeza maLyA pachI pote sAvadhAna thaIne teno vicAra kare che; ene upadeza sAMbhaLatAM bahumAna Ave che ke : aho ! A vAtanI to mane khabara ja nathI, AvI vAta to meM kadI pUrve sAMbhaLI ja nathI." juo A jijJAsu jIvanI lAyakAta ! jene potAnA AtmAnuM hita karavuM hoya te jagatanuM jovA rokAya nahi. te AtmAnA nirNayano udhama kare che. A zarIra to jaDa acetana che ne huM to jJAna svarUpa chuM. ahIM mane hitanA sarva nimitto maLyAM che. mATe huM tattva samajIne mArA AtmAno uddhAra karUM - Ama vicArIne tattva nirNayano udyama kare che. 7. tattvajJAnano abhyAsa kare : tyAM uddeza, nirdeza eTale ke nAma jANe, tathA lakSaNa eTale jenuM je lakSaNa hoya te jANe, tathA parIkSA dvArA vicArIne nirNaya kare. jIva, ajIva vagere nAma zIkhe. temanA lakSaNa jANe ane parIkSA karIne nirNaya kare. je upadeza sAMbhaLyo teno nirdhAra karyo ane pachI aMtaramAM teno pote nirNaya kare che. upadeza anusAra nAma ane lakSaNa jANIne pote vivekathI nirNaya kare che. 8. tattvanI yathArtha pratIti : jJAnI pAsethI sAMbhaLelA upadezano pote jAte udhama karIne nirNaya kare che. 'A kaI rIte che " ema pote tenA bhAvane oLakhIne jAte nirNaya na kare to sAcI pratIti thatI nathI. ekAMtamAM vivekapUrvaka vicAra karI teno nirNaya kare, ne aMtaramAM tene pariNAmavavAno prayatna kare. ahIM cAra vAta che. yathArtha upadeza sAMbhaLavo, yAda rAkhavo, vicAra karavo ane teno nirNaya karavo. tattvano nirNaya karavAnI zakti potAmAM hovI joIe. jAte kAMI paNa vicAra karIne tattva nirNayamAM potAnI zakti na lagAve to tene yathArtha pratItino lAbha thAya nahi. 9. tattvArtha zraddhAnam samyagdarzanam : tattvArtha - zraddhAna samyagdarzananuM lakSaNa che. e jJAnIno upadeza sAMbhaLI, pachI pote jAte ekAMtamAM besI vicAra kare ke jIvAdi sAta tattvo kahyAM tenuM svarUpa zuM che? tenA zraddhAnane samyagdarzananuM lakSaNa kahyuM te kaI rIte ghaTe che? ema jAte nirNaya kare. sAta tattvonI parIkSA karIne oLakhe. jJAnIe kahyuM te jJAnI pAse rahyuM, paNa pote Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 nirNaya na kare to potAne tattvano yathArtha lAbha thAya nahi. mATe nAma ane lakSaNa oLakhIne nirNaya karavo joIe. nava tattvone, mokSamArgane vagerene oLakhIne pote ekalo vicAra kare-ekAMtamAM vicAra karavAnuM kahyuM temAM vicAranI ekAgratA batAve che. aMdaranA vicAramAM ekAgra thaIne jIva samyagdarzana pAmI jAya. yukti-anumAna-pratyakSa AdithI upadezamAM AvelAM tattvo ema ja che ke anyathA che-teno nirNaya kare. 10.dravyanI svataMtratAno vicAra : eka dravya bIjA dravyanA AdhAre rahetuM nathI, ekamAM bIjAthI kiMcit lAbha nukasAna nathI-ema dravyanI svataMtratAno upadeza Ave tyAM paNa barAbara vicArIne nirNaya kare. vaLI eka tattva viSe paraspara virodhI be dalIlo Ave tyAM kaI yukti prabaLa che ane kaI yukti nirbaLa che? teno vicAra kare. tyAM prabaLa yukti bhAse tene satya mAne ane nirbaLa yukti bhAse tene choDI de-Ama vicArIne tattvano nirNaya karavo joIe. 11.vikAra jIvano te samayano svakALa che, karmane kAraNe vikAra nathI; samyagdarzananuM lakSaNa nirvikalpa pratIti; samyajJAnanuM lakSaNa sva-para prakAzakapaNuM; samyaccAritranuM lakSaNa vItarAgatA; jIva tattvanuM lakSaNa jJAna svabhAva, ajIva tattvanuM lakSaNa jaDatva; e pramANe badhA tattvonA nAma ane lakSaNa jANe. Asrava AtmAnI vikArI paryAya che. te paryAyamAM AtmAnA dravya-guNa rahelAM che. kema ke guNa to potAnI sarva paryAyomAM rahe che; tene badale vikAra thayo te karmane lIdhe thayo ema mAne to mithyAtva. e ja pramANe mithyAtva bhAva thayo e jIvanI paryAya che. te jaDa moha karmane lIdhe thayo nathI. mithyAtva paryAyamAM jaDa moha karma nathI paNa temAM zraddhA guNa rahe che. karmamAM koI evI tAkAta nathI ke te vikArane karAve. A pramANe tattvano bhAva bhAsIne evI pratIti kare ke IMdra DagAvavA Ave to ya na phare. badhAM tattvono yathArtha nirNaya karavAno udyama karyA ja kare..A caitanya vastu apUrva mahimAvALI vastu che, te aMtarmukha jJAnathI ja pakaDAya tema caitanyane pakaDavAno udyama kare ! 12.svAnubhava pragaTa karavA mATe preraNA H pote vicArI tattvano barAbara nirNaya kare. tattvanA nirNayamAM bhUla hoya to anubhava thAya nahi. rUci thaI ane aMtaramAM abhyAsa kare to alpakALamAM aMtaramAM teno anubhava thayA vinA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe nahi. tethI samyagdarzana mATe aMtaramAM tasvanirNaya ane anubhavano udhama karavo joIe. to samyakatva 'sahaja' che. . 13. zubha rAgathI saMsAra parimita thato nathI : para jIvanI dayA pALavAthI ke vrata, tapa Adi dayA-dAnanA zubha rAgathI saMsAra parimita thavAnuM mAne-manAve to te kalpita tattva che. te jaina mArga nathI. sanAtana satya vItarAga mArga mahAvidehamAM cAlI rahyo che. tevo ja ahIM hovo joIe. jevo bhAva sarvajJa bhagavAne kahyo che tevo ja bhAva potAne bhAsavo joIe. potAne nirNaya karI bhAvabhAsane thavuM joIe 14.bhAvabhAsanapUrvaka pratIti te ja sAcI pratIti che : bhAvabhAsana sAthe pratIti thAya te ja yathArtha pratIti che. bhAvabhAsana para khAsa vajana che. bhAva bhAsyA vinA zraddhA nirmaLa thAya nahi. 15. parIkSA karIne heya, zeya, upAdeya tattvone oLakhavA: AtmAnI saMvara nirjarA mokSarUpa nirmaLa paryAya te upAdeya che, mithyAtvAdi Asrava baMdha bhAvo te heya tattvo che. nizcayamAM potAno zuddha AtmA ja upAdeya che. anya jIva - ajIva tattva jJeya che. Ama nave tattvomAM heya-upAdeya tattvo nakkI karavA joIe. 16.prayojanabhUta heya-upAdeya tattvonI parIkSA karI barAbara nirNaya karavo. prayojanabhUta tattvanuM jevuM svarUpa che tevuM oLakhyA vagara yathArtha zraddhAna thAya nahi. "jinendradeve je sUkSma tatva kahyuM che te badhuMya bhalA prakArathI huM ISTa karuM chuM' e pramANe te jIvazraddhAvAna thAya che. jinavara ane potAnI parIkSA e baMnenI samAnatA thAya tyAre jANavuM ke satya parIkSA thaI che. 17.avazya jANavA yogya tattvo: jIvAdi dravyo vA tattvone jANavAM. mithyAtva samyagdarzanAdinuM svarUpa jANavuM, nimitta-naimittika, upAdAna-nimitta, sAmAnya-vizeSa, nizcaya- vyavahAra badhAM ja paDakhAMthI jANavuM joIe ane jyAM sudhI tattvArtha zraddhAna-aMtaraMga pratIti na thAya tyAM sudhI tenA ja abhyAsamAM satata pravRta rahevuM. aMtaraMga prItithI-ullAsapUrvaka A kArya karatA rahevuM. 18.ahaM buddhinI sthApanA : utsAhapUrvaka udhama karatAM karatAM kevaLa potAnA AtmA viSe ja "A huM chuM" evI ahaM buddhi thAya tyAre samyagdaSTi thAya Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. caitanya svarUpa AtmAmAM ahaM buddhi anubhavapUrvaka thAya tyAre ja samyagdarzana thAya che. aMtaramAM anUbhUtipUrvaka vedana thaI gayuM che ke huM to jJAnamUrti AtmA ja chuM? AnuM nAma samyagdarzana che. 19.tattva vicAra thatAM ja te jIvasamyakatvano adhikArI thAya che. samyagdarzanamAM tattva vicAranI ja mukhyatA che. 20.maitanyanI nirvikalpa anubhUti te ja samyagdarzana che : svarUpa sanmukha thaIne nirvikalpa anubhUti thAya-AnaMdanuM vedanA thAya tyAre ja yathArtha samyagdarzana thayuM kahevAya. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. 83 13 nava tattvano sAra jIva, ajIva, Asrava (puNya ane pApa), baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa nava tattva che. 1. jIva : jIva eTale AtmA. te sadAya jANanAro parathI judo ane trikALa TakanAro che. jyAre te para nimittanA zubha avalaMbanamAM joDAya che tyAre tene zubha bhAva (puNya) thAya che; azubha avalaMbanamAM joDAya che tyAre azubha bhAva (pApa) thAya che; ane jyAre svAlaMbI thAya che tyAre zuddha bhAva (dharma) thAya che. ajIva : jemAM cetanA-jANapaNuM nathI; tevA dravyo pAMca che. temAM dharma, adharma, AkAza ane kALa te cAra arUpI che. ane pudgala rUpI sparza, rasa, gaMdha, varNa sahita che. ajIva vastuo jIva (AtmA)thI judI che. temaja anaMta AtmAo paNa eka bIjAthI svataMtra judA che. para lakSa vagara jIvamAM vikAra thAya nahi. para tarapha valaNa karatAM jIvane puNya-pApanI zubhAzubha vikArI lAgaNI thAya che. 3. Asrava : vikArI zubhAzubha bhAvapaNe arUpI avasthA jIvamAM thAya te bhAva Asrava ane te samaye navA karma yogya rajakaNonuM AvavuM (AtmA sAthe ekakSetre rahevuM) te dravya Asrava che. puNya ane pApa e baMne AsravanA bhAga che. 4. puNya : dayA, dAna, bhakti, pujA, vrata vagerenA zubha bhAva jIvanI payAryamAM thAya che te arUpI vikAra bhAva che - te bhAva puNya che ane te samaye karma yogya jaDa paramANuono jaththo svayaM (potAnA kAraNe potAthI ) eka kSetrAvagAha saMbaMdhe jIvanI sAthe baMdhAya che te dravya puNya che. (temAM jIvanI azuddha paryAya nimitta mAtra che.) . 5. pApa : hiMsA, asatya, corI, avrata vagerenA azubha bhAva te bhAva pApa che ane te samaye karma yogya jaDanI zaktithI paramANuono jaththo svayaM baMdhAya te dravya pApa che. (temAM jIvanI azuddha paryAya nimitta mAtra che) paramArthe A puNya-pApa (zubhAzubha bhAva) AtmAne ahitakara che. AtmAnI kSaNika azuddha dazA che. AtmAnuM asalI svarUpa nathI. dravya puNya-pApa pudgala dravyanI azuddha avasthA che te AtmAnuM hita ahita karI zake nahi. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 6. baMdha: AtmAnuM ajJAna, rAga-dveSa, puNya-pApanA bhAvamAM aTakI javuM te bhAva baMdha che ane te samaye karma yogya pudgalanuM svayaM karmarUpa baMdhAvuM te dravya baMdha che. (temAM jIvanI azuddha paryAya nimitta mAtra che.) 7. saMvara: puNya pApanA bhAvane (Amravane) AtmAnA zuddha bhAva dvArA rokavA te bhAva saMvara che ane te anusAra navA karma baMdhAtA aTake te dravya saMvara che. 8. nirjarA : akhaMDa AnaMda zuddha Atma svabhAvanA avalaMbananA baLathI svarUpa sthiratAnI vRddhi vaDe azuddha (zubhAzubha) avasthAno aMze nAza karavo te bhAva nirjarA ane te samaye kharavA yogya jaDa karmonuM aMze kharI javuM te dravya nirjarA 9. mokSa : samasta karmonA kSayanA kAraNabhUta tathA nizcaya ratnatraya svarUpa parama vizuddha pariNAmo te bhAva mokSa che. ane potAnI yogyatAthI svayaM svataH dravya karmono AtmapradezothI atyaMta abhAva thavo te dravya mokSa che. jIva atyaMta zuddha thaI jAya che te dazAne mokSa tattva kahe che. A pramANe jevuM navatattvanuM svarUpa che tevuM jajIva zubha bhAvathI vicAre tene zuddhanuM lakSa hoya to te vyavahAra samakita che. vyavahAra zraddhAmAM koI paDakhe bhUla na Ave tema nava tattvomAMthI zuddha naya vaDe ekarUpa akhaMDa jJAyaka svabhAvI AtmAne tAravI levo (tenuM lakSa karavuM) te paramArtha zraddhA eTale ke nizcaya - samyagdarzana che. nava tattvanuM svarUpa : 1. jIva : jIva nAmano padArtha te samaya che. te A pramANe che. 1. utpAda-vyaya-dhruvayukta sattAthI sahita che. 2. darzana jJAna svarUpa pariNamana sahita che. 3. anaMta dharmomAM rahelA eka dhamapaNAne lIdhe tene dravyapaNuM pragaTa che. 4. akramavartI ane kamavartI evA guNa paryAyo sahita che. 5. sva-para svarUpane prakAzavAnuM sAmarthya hovAthI tene samasta rUpane prakAzanArUM ekarUpapaNuM che. 6. asAdhAraNa caitanya guNanA subhAvane lIdhe tathA para dravyonA vizeSa guNonA abhAvane lIdhe para dravyothI bhinna che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. 85 7. anya dravyothI atyaMta ekakSetrAvagAha hovA chatAM potAnA bhinna kSetrapaNe raheto eka TaMkotkIrNa caitanya svarUpa ja rahevAno svabhAva che. A pramANe sAta bolathI samaya siddha karyo che. nizcayathI trikALa, ekarUpa, zuddha, buddha svabhAva je che evA prANathI jIve te jIva che. ekendriya, be indriya, paMcendriya e kAMi vAstavika jIva nathI; aMdara je jJAyaka bhAva che te jIva che. bhagavAna AtmA caitanya svabhAvamaya eka jJAyaka mAtra che. zarIrathI anya judo cidAnaMda svabhAvI jIva bheda jJAnIo vaDe pratyakSa anubhavAya che. daza prANarUpa jIvatva che te azuddha prANa che. jaDa prANothI jIva jIve che e to vAta nahi, pAMca indriyo (bhAvendriyo), mana, vacana, kAyA, AyuSya ane zvAsa - evA daza prANarUpa je azuddha jIvatva tenAthI jIva jIve che ema je kahyuM che te vyavahAra nayathI kahyuM che ane te 'azuddha pAriNAmIka bhAva' che. trikALI dhruva eka caitanya svabhAvathI bharelo parama pAriNAmIka bhAva svarUpa che. AtmAnuM lakSaNa upayoga che. te lakSaNathI lakSya AtmA jANI zakAya che. ajIva : jemAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa hoya te pudgala che. dayA, dAna, vrata, tapa, bhakti, pUjA, zIla, saMyama Adi je vikalpo-zubhabhAvo che te pudgala dravyanA pariNAmamaya kahevAmAM AvyA che. citta zaktithI zunya badhA bhAvo pudgalanA che. raMga rAgAdi bhAvo badhAyamAM pudgala ja nAce che. duHkhano anubhava che te jaDa che. vikArI pariNAma pudgalanA pariNAma che. jema zIta -uSNa avasthA acetana che tema rAga-dveSa ane sukha-duHkhanI avasthA paNa acetana che. 3. Asrava : Asrava thavA yogya ane Asrava karanAra e baMne Asrava che. puNya-pApanA bhAvapaNe thavA lAyaka jIvanI paryAya e bhAva Asrava ane temAM karmanuM je nimitta te dravya Asrava. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga jemanA lakSaNa che evA je pratyayo eTale ke Asravo - te badhAya jIvane nathI. malina paryAyane - bhAva Asravane pudgalanA pariNAma kahyA che. kema ke caitanyanA anubhavathI teo Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna rahI jAya che. rAgathI bhinna paDIne jyAM trikALI zuddha dravyane upAdAna karyuM tyAM rAgathI virUddha zuddha caitanyamaya pariNamana thaI gayuM. A rIte AtmA AsravathI nivRta thAya che. je AtmA AsravathI nivRta na thAya to tene sAcuM bheda jJAna thayuM ja nathI. puNya-pApanA bhAvathI daSTi khasI gaI tenuM ja nAma bheda jJAna che. rAga ane svabhAvanuM je bheda jJAna thayuM te jJAna AstravothI nivarse che. abhiprAyamAM je puNya-pApanA rasa-rUci hatA te maTI jAya che ane tene jJAna AstravothI nivatyuM ema kahe che. AtmA akhaMDa, anaMta, pratyakSa cinmAtra jyoti vijJAnaghana svabhAvapaNA ne lIdhe eka che. tenI daSTi karatAM mithyAtvano Asrava TaLI jAya che. puNya pApanA vikalpo te Asravo che. 4. baMdha : baMdhAvA yogya ane baMdhana karanAra - e baMne baMdha che. baMdhAvA yogya jIva (paryAya) che. rAga-dveSa, mithyAtva, viSayavAsanA - emAM aTakavA yogya, baMdhAvA yogya lAyakAta jIvanI paryAyanI che. te bhAva baMdha che. sAme pUrva karmanuM nimitta che e baMdhana karanAra che. pUrva karma je nimitta thAya che ane ahIM dravya baMdha kahyo che. bhagavAna AtmA to abaddha - spaSTa che, paNa enI paryAyamAM baMdha yogya lAyakAta che te (jIva) bhAva baMdha che ane baMdhana karanAra karma nimitta che te dravya baMdha che. Ama e baMne baMdha che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga e pAMca baMdhanA kAraNa che. baMdhanA kAraNa vastunA svabhAvamAM nathI. paNa e baMdhanA kAraNa paryAyamAM to che ja. juo ! svarUpanA bhAna vinA vikArano svAmI thai jIva pote vikAra kare tyAre navo karmabaMdha thAya che. je karma baMdhAya che te svayaM svataH potAnA kAraNe baMdhAya che. karmarUpe baMdhAvAnI lAyakAtavALA paramANu svayaM potAthI karmarUpe pariName che. tyAM jIva ane karmanuM ekatrAvagAhe rahevuM e saMbaMdha che, paNa ekabIjAnA kartA-karmapaNe thavuM evo saMbaMdha nathI. rAganuM upayogamAM ekatva thavuM enuM nAma baMdha tattva che. bhagavAna AtmA zuddha caitanyarUpa che. tenA upayogamAM jJAnanA vikAranuM - rAganuM ekatva thavuM te baMdha tattva che. jaDa karmanI baMdha e bAhya nimitta che. eka samayamAM traNa vAta bane che. 1. darzanamoha Adi karmano udaya - te svataMtra che. 2. te ja samaye navA karmano baMdha - te paNa svataMtra che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. te ja samaye ajJAnI jIva svayaM - te paNa svataMtra che. mithyAtvAdi bhAvarUpe pariName che te. badhuM ja svataMtra che. rAga mArI cIja che, mArUM kartavya-kArya che, evA mithyAdaSTinA bhAva navA karma baMdhamAM nimitta thAya tyAre jUnA karmane navA karma baMdhanuM nimitta kahevAmAM Ave che. 5. saMvara: saMvara thavA yogya saMvArya e jIvanI paryAya che. te bhAva saMvara che. saMvara karanAra saMvAraka e nimitta che. saMvaranI sAme jeTalo karmano udaya nathI (abhAvarUpa che) ene dravya saMvara kahe che. e baMne saMvara che - eka bhAva saMvara ane bIjo dravya saMvara. jeTalo dharma pragaTa thAya teTalo adharmathI nivRta thAya ane jeTalo adharma AsravathI nivRta thAya teTalo dharmamAM sthira thAya che, teTalA saMvara - nirjarA thAya che. puNya pApanA viSama bhAvathI bheda jJAna thayA vinA samatA jenuM mULa che evI sAmAyika kema thAya? - jJAna bhAvamAMthI jJAnamaya ja bhAva thAya che e nyAye jJAnIne navAM karma AvavAnuM je nimitta evA rAga-dveSa-mohanI saMtati- paraMparAno nirodha thAya che. lyo, A saMvara thayo. jJAnanI dhArAvAhI ekAgratAnI pragaTatA ane rAgamaya bhAvano nirodha thayo enuM nAma saMvara che. saMvara thatA zuddha AtmAno bheTo thAya che, bhagavAna nirmaLAnaMdanA AnaMdano anubhava thAya che. svabhAva sanmukha daSTi che ane rAgathI bhinnatA thaI che tene dhArAvAhI nirmaLatA - pavitratA pragaTa thAya che. ene vartamAna karmano saMvara thAya che ane saMvarapUrvaka pUrvakarmanI nirjarA thAya che. akhaMDa daSTino viSaya je trikALI zuddha AtmA tene daSTimAM laI je pariNamyo te akhaMDa dhArAvAhI potAne zuddha ja anubhavyA kare che. tene rAgavaiSa -moharUpI bhAvAstravo rokAya che. arthAt pragaTatA nathI. tethI te zuddha AtmAne-zutAne pAme che ane enuM nAma saMvara che. 6. nirjarA : nirjaravA yogya ane nirjarA karanAra-baMne nirjarA che. nirjaravA yogya azuddhatA ane thavA yogya zuddhatA e jIvanI paryAya che. e bhAva nirjarA che. nirjarA karanAra (dravya karmanuM kharI javuM) e nimitta che. e dravya nirA che. e baMne nirjarA che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 saMvarapUrvaka azuddhatAno nAza thavo, zuddhatAnI vRddhi thavI tathA te kALe dravyakarmanuM svayaM kharI javuM - nirjarI javuM tene nirjarA kahe che. je karmano nAza thAya che te svayaM tenA kAraNe thAya che, te kAMI vAstavika nirjarA nathI; paryAyamAM azuddhatAno nAza thaI, zuddhinI vRddhi thavI te vAstavika nirjarA che. saMvara eTale AtmAmAM zuddhinI utpatti thavI ane nirjarA eTale zuddhinI vRddhi thavI. nirjarA eTale dharma kone thAya? ke jeNe aMtaramAM huM jJAnAnaMdamUrti prabhu AtmA chuM evI daSTi karI che tene para dravya chedAo vA bhedAo, te mArI cIja nathI; huM to thavAvALI cIja ne potAnA jJAtA-daSTApaNAmAM rahIne jANavAvALo chuM-lyo, Ama jANavAvALAne nirjarIne dharma thAya che. potAnA nityAnaMda-paramAnaMda svarUpamAM sthira thatA-jAmatA IcchAnI utpatti na thAya te IcchAno nirodha che, te AnaMdanI prApti che ane tene bhagavAna tapa kahe che ane e tapa vaDe nirjarA kahI che. 7. mokSa: mokSa thavA yogya ane mokSa karanAra e baMne mokSa che. mokSa thavA yogya jIvanI paryAya che. jIvanI paryAyamAM mokSa thavAnI lAyakAta che. trikALI cIja che e to mokSa svarUpa ja che. mokSa thavA yogya jIvanI paryAya te bhAva mokSa che. ane sarva karmanA abhAvarUpa nimitta te mokSa karanAra dravya mokSa che. Ama e " baMne mokSa che. arAgI jJAyakabhAvanI daSTi thatAM paryAyamAM zuddhatA pragaTa thAya che ane azuddhatA nAza pAme che. ane tethI karma baMdhAtA nathI ane saMsAranI nivRtti thaI jAya che. svabhAvamAM pravRtti puSTa thatA vikArI pariNamanathI nivRtti thaI jAya che ane AtmA ekalo siddha bhagavAna thaI jAya che. ' are bhAI ! jJAyaka to sadA jJAyaka ja che. e baMdhanamAM kema Ave? ane ene vaLI mukti kevI? vastumAM - dravyamAM baMdhana ane mukti kyAM che? je sadA mukta svarUpa che temAM najara sthira karatA te mukta jaNAya che; basa A ja mokSa che. karmathI pUrNa chuTavuM e dravya mokSa che. ane bhAvathI-apUrNatA ane rAgathI pUrNa chUTI javuM e bhAva mokSa che. 8-9, puNya-pApa: jema ghaMTInAbe paDanI vacce je dANo hoya te pIsAI jAya che tema A samasta jIva loka anAdithI saMsArarUpI cakra kahetAM puNya ane pApa e be Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 bhAva rUpa cakranI madhyamAM pIsAI rahyo che, duHkhI duHkhI thaI rahyo che. dayA, dAna, vrata, tapa, pUjA,bhaktinA bhAva e zubha bhAva che,te dharma nathI; e to saMsAra che, rakhaDavAno bhAva che. baMdhanuM kAraNa che. hiMsA, juTha, corI, parigraha, kuzIla, kaSAya e badhA azubha bhAva che, te paNa dharma nathI. e saMsAranA rakhaDavAnA kAraNa che - pApa bhAva che. vartamAna paryAya te vikArI thavA yogya ane emAM karma nimitta te vikAra karanAra e baMne puNya che. vikArI thavA yogya che te bhAva puNya ane karmanuM nimitta che te dravya puNya - ema baMne puNya che. e ja pramANe vikArI thavA yogya je jIvanI paryAya te bhAva pApa ane karmanuM je nimitta te dravya pApa - ema baMne pApa che. dravya pApa e bhAva pApa thavAmAM nimitta che. vastu svabhAva pote puNya - pApano karanAra nathI. zubha bhAva thavA lAyaka jIva (paryAya) ane eno karanAra karmano udaya te ajIva che tene dravya puNya kahIe. evI rIte hiMsA, jUTha, corI Adi bhAva pApa thavA lAyaka to jIva che; paryAyamAM evI lAyakAta che ane karmanuM je nimitta che tene dravya pApa kahIe. moha karmano je udaya che e to pApa ja che. ghAtI karmano udaya je che e to ekalo pAparUpa ja che. ahIM puNya bhAvapaNe pariNamyo che ene bhAvapuNya jIva kahyo ane karmano udaya (ghAtI karmano) je ajIva che tene dravya puNya kahyo. puNya-pApanA bhAvane zAstramAM pugalanA kahyA che, kAraNake emAM cetanano jJAnano aMza nathI. rAga caitanyanA abhAvarUpa che. dayA, dAna, bhakti, pUjA ItyAdi vikalpamAM bhagavAna caitanyanI jAti nathI, tethI pudgalanA kahyA che. pAparUpane pApa to jANe sahu koI, * puNyatatvane paNa pApa che kahe anubhavI budha koI" anubhavI samyagdaSTi to puNyane paNa pApa kahe che. nizcaya nayanI apekSAe vyavahAra ratnatraya (puNyabhAva) e pApa che, rAga che, malina che, baMdha che, saMsAra che. . A rIte nava tatvanuM svarUpa yathArtha jANavuM. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava tatvano sAra : 1. AtmA che. AtmA nitya che. 2. AtmAnuM pariNamana (avasthA) che. 3. vartamAnamAM pariNamanamAM bhUla che. (paryAya daSTi) , 4. bhUlamAM nimitta karma che. (karma bhUla karAvatA nathI) 5. pariNamanamAM (paryAyamAM) je bhUla che te kSaNika che. 6. AtmAno trikALa svabhAva zuddha paripUrNa che, temAM koI bhUla nathI. ' 7. te svabhAvanA bhAnathI (AzrayathI), te sanmukha thavAthI te bhUla TaLI zake ema che. (dravya daSTi) 8. te bhUla TALavAmAM sAcA deva-gurU-zAstra nimitta che. 9. A bhUla TaLatAM karmano saMyoga svayaM TaLI jAya che. A rIte nava tatvano sAra A nava padamAM AvI jAya che. A nava padano vistArathI vicAra karatAM vizeSa ciMtavana karavAthI nijajJAna pragaTe che. nija jJAnathI mohano kSaNa thaI nivArNa pada prApta thAya che. A ja mokSa prApta karavAnI vidhi che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 jaina darzanano sAra 1. svarUpanI ruci (aMtarmukha valaNanI ruci). 2. svarUpanI yathArtha samajaNa (sAcA deva-gurU-zAstra nimitta, sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna). 3. svarUpano yathArtha nirNaya (bheda vijJAna, vitarAga vijJAna). 4. svarUpanI yathArtha zraddhA - pratIti - anubhava. 5. svarUpa sanmukha thaIne nirvikalpa anubhUti thAya - AnaMdanuM vedanA thAya tyAre ja yathArtha samyagdarzana thayuM kahevAya. aMtaramAM caitanya svabhAvano mahimA lAvIne tenI nirvikalpa anubhUti karavI te samyagdarzana che. 6. jene jenI ruci hoya te tenI vAraMvAra bhAvanA bhAve che ane bhAvanAne anusAra bhavana thAya che. jevI bhAvanA tevuM bhavana. zuddha svabhAvanI vAraMvAra bhAvanA karavAthI tenuM bhavana -pariNamana thaI jAya che. mATe jyAM sudhI AtmAnI yathArtha jJAna-zraddhA ane anubhava na thAya tyAM sudhI satsamAgame vAraMvAra prItipUrvaka tenuM zravaNa, manana ane bhAvanA karyA ja karavI. e bhAvanAthI bhavano nAza thAya che. "Atma bhAvanA bhAvatAM jIve lahe kevaLajJAna''. 7. satsaMga, svAdhyAya,guNa jIjJAsA,prabhubhakti,AtmabhAvanA, AtmasAkSAtkAra e ja unnatino krama che. 8. huM jJAyaka... jJAyaka.... jJAyaka chuM ema aMdaramAM raTaNa rAkhyA karavuM. 9. jJAyaka sanmukha DhaLavuM, jJAyaka sanmukha ekAgratA karavI, paryAyane jJAyaka sanmukha vALavI anaMto puruSArtha mAMge che. 10. pUrNAnaMda nAtha prabhu enI pratItimAM, enA vizvAsa bharoso Avavo joIe ke aho ! eka samayanI paryAya pAchaLa AvaDo moTo bhagavAna te huM ja chuM' samyagdaSTi jIva: 1. samyagdaSTi jIvane huM zaktie zuddha chuM evI samyabodha dhArA niraMtara varte che. AvI samyabodha dhArA jJAnIne rAgamAM ekAkAra buddhi thavA detI nathI. svaparane bhinna jANIne te bhinna jJAyakarUpe ja rahe che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 2. samyagdaSTine nija svarUpanuM bhAna akhaMDa rahe che. samyagdaSTi zeyane jANe tyAre te kALe ja tenuM sva vastunuM yathArtha lakSa hoya che. jJAnIne parathI upekSA buddhi ane akhaMDa AtmAnA jJAtA-daSTA svabhAvanuM bhAna yugapatuM niraMtara varte che. 3. samyagdaSTi thatAM te jIva dravyamAM jJAna guNanI je zakti sAkSAt pratyakSa thaI te A rIte pravartI ke A sthAnakamAM A jJAna, A Atma vastu pramANa tAdAtmaya vyApya-vyApakarUpa che. A jJAna zaktine jANavAnuM nAma sva saMvedana kahevAmAM Ave che. 4. jJAnInuM jJAna para dravyane avalaMbe che paNa tenA jJAne cetana svabhAvanI jJAtA daSTa lakSaNamaya mUrtinuM zaktirUpa pratyakSa Astikya karI rAkheluM che. 5. te jJAna para dravyarUpa zeyone dekhatAM jANatAM jJAtA-daSTamaya cetana svabhAvanA sUratane temAM meLavI detuM nathI, para dravyarUpa zeyonI sAthe ekameka karatuM nathI, cetana svabhAvane juduM ja rAkhe che. 6. parAvalaMbana duHkha che, svAlaMbana sukha che. A pratyakSa lakSaNane oLakhIne sukhanA bhaMDArarUpa potAne avalaMbavuM. jJAnIne abhiprAyamAMthI parAvalaMbana buddhi sarvathA chUTI jAya che. ekalI svAlaMbana buddhi ja rahe che. 7. "mULa cetanA vastumAtra' AvI svAlaMbana pratIti ja jIvane kAryakArI che. e pratIti ane temAM ja sthiratA te vikAra TALavAno ane zuddha AtmAne anubhavavAno eka amogha upAya che. 8. jagatanuM svarUpa ati sUkSma che. e sUkSma svarUpa yathArtha sarvajJa deva ja jANI zakyA che ane upadezI zakyA che. temaNe darzAvelA vastasvarUpanI tulanA karIne dekhatAM potAnA jJAnamAM paNa tevuM ja vastu svarUpa jaNAze. jIvanI sAta maulika bhUlo: (mizrAdaSTi jIva) dareka jIvane sukha joIe che ane eno pratyeka prayatna sukha prApti mATe ja thAya che. paraMtu duHkha sivAya ene kAMI paNa prApta thatuM nathI. sAcuM sukha to potAnA AtmAne potAnuM svarUpa jovuM-jANavuM ane svarUpamAM sthira thaI javuM. jIvanA duHkhanA kAraNa traNa che. 1.ajJAnatA 2. mithyAtva 3. asayama. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene pariNAme jIva rAga-dveSa-moha ane kaSAyarUpa svayaM pariName che. A vAtane zAstromAM A sAta maulika bhUlothI batAvavAmAM AvI che. 1. jIva pote anaMta guNavALo, caitanyajJAna-AnaMda svabhAvI hovA chatAM pote potAne e svarUpe jANato-mAnato nathI. ane zarIra ane jagatanA jaDa padArthone potAnA hovA-potAnA svarUpa mAnI rAkhyuM che. jaDa ane cetanano e bheda jANato nathI. 2. jIvanI bIjI ajJAnatA (bhUla) e mithyA mAnyatA para AdhArIta che ke "sukha duHkha" paranA lIdhe Ave che ane para ja mane kaSAya karAve che. kharekhara vastusthiti ema che ke dareka dravya svataMtra che ane eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zakatuM nathI. kharekhara to duHkhanuM kAraNa IcchAo che. jIva pote svayaM kaSAyarUpa pariNamana kare che ane mAne che ke bIjA mane kaSAya karAve che. potAno sudhAra bagADe to potAne AdhIna che. 3. jIvanI trIjI ajJAnatA paramAM ISTa-aniSTa' kalpanA karI rAga-dveSa karavAnuM che. jagatamAM dareka padArtha potAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM rahI potAnuM svataH pariNamana karI rahyuM che. koI ISTa-aniSTa nathI. 4. jIvanI cothI ajJAnatA enI kartutva-bhokatRtva buddhi che. A AtmA pote jJAna svarUpa jJAtA dArUpa rahevA sivAya to kAMI paNa karI zakato nathI. paraMtu e svayaMne oLakhato nathI ane potAne badhAno kartAbhokatA mAne che. jJAna svabhAvarUpa rahevAnA potAnA puruSArthane e jANato nathI. 5. jIvanI pAMcamI ajJAnatA- mithyA mAnyatA e che ke bhagavAnane jagatano hartA-kartA mAne che. ' paraMtu bhagavAna to jagatanA jJAtA-draSTA che ane potAnA dravya-kSetrakALa-bhAvamAMthI bahAra nIkaLI koInuM kAMI karI zakavA zaktimAna nathI. bhagavAna to vItarAgache. bhagavAnanuM yathArtha svarUpa A jIvane khabara nathI. 6. A jIvanI chaThThI bhUla vItarAgI deva-gurU-zAstra saMbaMdhI che. sAcA deva-guru-zAstranuM yathArtha svarUpa jANI tenI zraddhA karavAnI che. AcAryoe samyajJAna - samyagdarzana - samyagacAritranI ekatAne mokSa mArga Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyo che. deva pratyakSa mokSa che ane guru e mokSamArga che. je vItarAgatAne poSe e sAcA zAstra che - dharma che. potAno potArUpa jANavuM - samyajJAna che, potAne potArUpa mAnavuM - samyagdarzana che, potAnA svarUpamAM sthira thaI javuM - sabhyazcAritra che. 7. jIvanI sAtamI bhUla tattvajJAna saMbaMdhI che. tattvajJAna yathArtha na hotAM anaMtAnubaMdhI kaSAya ene thAya che. jIva-ajIva-Azrava-baMdha-saMvara-nirjarA ane mokSa e sAta tattvonuM yathArtha svarUpa e jANato-mAnato nathI. | vizva vyavasthatA, vastu vyavasthatA, kramabaddha paryAyaupAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra e badhA tattvonuM yathArtha svarUpa nahi jANavuM e ja duHkhanuM kAraNa che. mithyAdarzananI TUMkI vyAkhyAo : 1. sva-para ekatva darzana (ekatva buddhi). 2. manuSya ane tiryaMca pratye mamatva buddhithI karUNA thavI te. 3. paranI katRtva buddhi. 4. paranI bhokatRtva buddhi. 5. parane jANavAnI kSettva buddhi. 6. potAnA svarUpanI bhramaNA. 7. atattva zraddhAna. 8. avidhA. 9. paryAya buddhi. 10. bahiradaSTi. 11. vastu svarUpa na hoya tema mAnavuM, hoya tema na mAnavuM. 12. vyavahAra mUDhatA. 13. viparIta-ruci. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 14. parathI lAbha-nukasAna thAya tevI mAnyatA. 15. zeya padArthomAM ISTa-aniTa buddhi. 16. rAgathI - zubha bhAvathI AtmAne lAbha thAya evI buddhi. 17. viparIta abhiprAya. 18. jIvane ja na mAnavo. 19. para samaya. 20. paryAya mUDha. 21. para dravyonI vyavasthatA karanAra tathA teno kartA-bhokatA-dAtA hartA jIvane mAnavo. 22. zarIranI kriyA karI zake evI mAnyatA. 23. anAdi anaMta caitanyamAtra trikALI AtmAne na mAnavo. paNa vikAra jeTalo e ja AtmAne mAnavo. 24. nimittAdhIna daSTi. 25. parAzraye lAbha tevI mAnyatA. 26. zarIrAzrita kriyAthI lAbha thAya tevI mAnyatA. 27. sarvazanI vANImAM jevuM AtmAnuM pUrNa svarUpa kahyuM che tevA svarUpanI azraddhA. 28. zubhAzubha bhAvanuM svAmItva. 29. vyavahAra naya kharekhara AdaraNIya hovAnI mAnyatA. 30. zubha vikalpathI AtmAne lAbha thAya evI mAnyatA. 31. zubha sArA ane azubha kharAba evI mAnyatA. 3ra.vyavahAra ratnatraya karatAM karatAM nizcaya ratnatraya pragaTe evI mAnyatA. darzanamohanA lakSaNo: 1. anAtmIya padArthamAM Atma buddhi (ajIvane jIva mAnavo). 2. rAgAdimAM kartA buddhi-sukha buddhi. 3. zaiya tatvomAM ISTa - aniTa buddhi. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6 4. para sattAmAM - rAgamAM ekatva buddhi-mamatva buddhi. 5. paranI mukhyatA- svanI gauNatA. 6. vibhAvanI ruci-svabhAvanI aruci. 7. duHkhamAM sukhanI pratIti- paryAyamAM saMtuSTapaNuM. 8. loka saMjJA. 9. ogha saMjJA. 10. kusaMganI ruci- satsaMganI aruci. 11. siddhAMtanI virUddha prarUpaNA. 12. jJAnano ughADa (yopazama)nI ruci. 13. mithyA Agraha. 14. ahitamAM hita buddhi. 15. hitarUpa prayojana pratye durlakSa. 16. asaraLatA (vakatA - haThAgraha). 17. doSano pakSapAta. 18. paryAyamAM ekatva- paryAya buddhi. 19. udaya bhAvamAM cikAza - rasayukta pariNAma. 20. bheda pradhAnatA vA bhedanI ruci. 21. matAgraha. 22. viparIta abhinivezapUrvaka tattvano svIkAra. 23. kalpita adhiSThAna, kalpita dhyeya, kalpita sAdhanano svIkAra. 24. svachaMda. 25. vyavahArano pakSa. 26. kutUhalavRtti. 27. kudevAdinI zraddhA. 28. vItarAga devAdino niSedha. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. vidyamAna purUSanI vimukhatA - upekSA - avarNavAda. 30. guNavAna pratye mAtsarya. 31.adhyAtmano vyAmoha.. 32. sudharmanI aruci. nizcaya samyaktvanuM svarUpa : 1. AtmA to anAdi-anaMta saccidAnaMda svarUpa che. teno nirNaya karyA vinA jIva anaMta kALathI corAsI lAkha yonimAM janma maraNarUpa paribhramaNa vaDe mahA duHkhI che. 2. mithyAtva che te ADoDAI che, vAstavika tattvathI viparIta zraddhA che. samyagdarzana eTale sAcI pratIti. dharmanI zarUAta samyagdarzanathI thAya che. 3. A AtmAne eTale A pratyakSa vidyamAna AtmAne anya dravyothI judo dekhavo (zraddhavo). ene ja nizcayathI samyagdarzana kahevAmAM Ave che. 4. AmAM traNa nyAya AvyA. (1) sva dravya (2) enAthI anerA (bhinna) dravyo che ane (3) rAgAdi kaSAya bhAva che. tyAM potAthI bhinna je anerA dravyo ane rAgAdi bhAva che tenAthI pRththaka thaIne bhinna paDIne eka nija Atma dravyano anubhava karavo e ja samyagdarzana che. 5. je trikALI jJAyaka bhAva saccidAnaMda svarUpe bhagavAna AtmA te ekane ja dekhavo-tenI samyak pratIti karavI - anubhavavo e ja samyagdarzana che. 6. zuddha naya Atma vastune trikALa ekarUpa abheda jJAyakamAtra caitanyaghana svarUpa dekhADe che ane te samyagdarzano viSaya che. temAM ekAgra thatAM samyagdarzana thAya che. 7. bhagavAna AtmAmAM jJAna-darzanAdi anaMta guNo (zaktio) che. tenI vartamAna svAbhAvika avasthAo tathA karmanA nimittathI thatA dayA-dAna Adi vA hiMsA, juTha AdinA bhAvo te vikArI avasthAo che. e badhA potAnA guNa-paryAyarUpa bhedomAM AtmA vyApelo che, rahelo che, prasarelo che. Avo AtmA zuddha nayathI eka jJAyakamAtra AtmA dekhADavAmAM Avyo. tene sarvadravyo ane dravyonA bhAvothI nyAro dekhavo, zraddhavo te niyamathI samyagdarzana che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 8. zarIra, mana, vANI tathA karma ane tenA nimittathI thatA je paryAyagata bhAvo te sarvathI bhinna akhaMDa eka jJAyaka mAtranI zraddhA, pratIti karavI te nizcaya samyagdarzana che. sAcA deva-gurU-zAstranI zraddhA, nava tattvanI zraddhA, jJAyaka dravya ane tenI vartamAna paryAya sahita vastunI zraddhA e badhuMya vyavahAra samakita che. tyAM aneka bheda paDe che. tyAM doSa che. tethI te yathArtha samyagdarzana nathI. zraddhAno bAhya vikalpa ane nirvikalpa zraddhA be judI judI cIja che." 10. bhagavAna AtmA zarIra pramANa (zarIrapaNe nahIM) hovA chatAM potAnA jJAna darzanAdi sAmarthyathI paripUrNa che. aneka avasthAomAM vyApta te caitanya sAmAnya eka mAtra caitanyapaNe ja rahe che. e nirmaLAnaMda bhagavAna AtmAnI prasiddhi karavI hoya te enA ekapaNAnI - sAmAnya svabhAvanI daSTi karavI joIe. tyAre ja tenI sAcI pratIti ane sAkSAtkAra thAya che. tene nizcaya samyagdarzana kahe che. 11. nava tattvamAM prApta thayelo AtmA anekarUpa dekhAya che. jo tenuM bhinna svarUpa vicAravAmAM Ave to te potAnI caitanya camatkAra mAtra jyotine choDato nathI. jema agnine chANAno agni, lAkaDAno agni, taraNAno agni ema kahevAya, paNa agni to agnipaNe ja che. bhinna bhinna IdhananA AkAre agni thayelo hoya ema bhale dekhAya paNa e agnino ja AkAra che, lAkaDAM ke chANAM vagere Idhanano nathI. tema AtmA jJAyaka svarUpa paranA jANavA kALe ajIvane jANe, rAgane jANe, dveSane jANe, zarIrane paNa jANe. tyAM jANapaNe je pariName te pote pariName che. jJAna svarUpa kAyama rahIne pariName che. parapaNe, ajIvapaNe, rAgapaNe, veSapaNe, zarIrapaNe thaIne jANato nathI. A barAbara samajavuM. jJAna parapaNe thaIne pariName che ema nathI, jJAna jJAnapaNe rahIne parane jANe che. parane jANatA para-joyAkAre jJAna thayuM ema kahevAya, paNa te jJAnapaNuM choDIne joyAkAra thaI gayuM che ema nathI. bhagavAna AtmA je pUrNa caitanya jyoti tenuM jJAna kSeya padArthonA AkAre hovA chatAM jJAna guNapaNe ja rahe che, para zeyapaNe thatuM nathI. e pramANe yathArtha jANI pUrNa caitanya svarUpa AtmAnuM zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 12. trikALI jJAyaka bhAvane jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka... sAmAnyane zuddha nayathI jANavo e samyagdarzana che. . 2. naya che te zruta pramANano aMza che, tethI zuddha naya paNa zruta pramANano aMza thayo. je jJAnanI paryAya dravya-guNa-paryAya badhAne jANe te zruta jJAna pramANa kahevAya. e pramANano eka bhAga zuddha naya che. te trikALI zuddha dhruva AtmAne jue che. teno bIjo bhAga vyavahAra naya che. te vartamAna paryAya, rAgAdine jANe che. je dhruva, nityAnaMda jJAyaka bhAva tene jonAra zruta jJAnanA aMzane kahe che. e naya ekalA zuddha trikALIne jue che, tethI zuddha naya kahevAya che. zuddha nayanI dRSTi vaDe je trikALa dhruva caitanyapUrNane dekhe che, zraddhe che tene sAcuM samyagdarzana che. A rIte badhI sarvAMgatAthI nizcaya samyagdarzananuM svarUpa samajavuM joIe. ane samyagdarzana e ja zAMtino upAya che - sukhanI zarUAta e anubhavathI ja thAya che. saMsArano abhAva samyagdarzanathI thAya che. samyagdarzananuM svarUpa (vizeSa) : 1. samyagdarzana pote AtmAnA zraddhA guNano nirvikArI paryAya che. akhaMDa AtmAnA lakSe samyagdarzana pragaTe che, samyagdarzanane koI vikalpanuM avalaMbana nathI,paNa nirvikalpa svabhAvanA avalaMbane samyagdarzana pragaTe che. 'huM jJAna svarUpa AtmA chuM, baMdha rahita chuM' Avo vikalpa karavo te paNa zubha rAga che. te zubha rAganuM avalaMbana paNa samyagdarzana nathI; te zubha vikalpane atikramatAM samyagdarzana thAya che. 3. samyagdarzana pote rAga ane vikalpa rahita nirmaLa guNa che,tene koI prakAranuM avalaMbana nathI paNa AkhA AtmAnuM avalaMbana che AkhA AtmAne svIkAre che. - 4. eka vAra vikalpa rahita thaIne akhaMDa jJAyaka svabhAvane lakSamAM lIdho tyAM samyajJAna thayuM. akhaMDa svabhAvanuM lakSa e ja svarUpanI zuddhi kAryakArI che. vikalpa rahita thaIne abhedano anubhava karavo te ja samyagdarzana che. 5. 'AtmA karmathI baMdhAyelo che ke AtmA karmathI baMdhAyelo nathI' evA be prakAranA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhedanA vicAramAM rokAvuM te to nayano pakSa che; huM AtmA chuM, parathI judo chuM' evo vikalpa te paNa rAga che, e rAganI vRttine, nayanA pakSane oLaMge to samyagdarzana pragaTe. huM abaMdha chuM, baMdha mAruM svarUpa nathI evA bhaMganI vicAra zreNInA kAryamAM aTakavuM to ajJAna che, ane te bhaMganA vicArane oLaMgIne alaMga svarUpane sparzI levuM anubhavI levuM) te ja pahelo Atmadharma eTale ke samyagdarzana che. 7. anAdithI Atma svarUpano anubhava nathI, paricaya nathI; tethI AtmAnA anubhava karavA jatAM pahelAM te saMbaMdhI vikalpa AvyA vagara rahetA nathI. huM zubhAzubha bhAva rahita chuM evA vicAramAM aTakavuM te paNa pakSa che. tenAthI pele pAra svarUpa che. svarUpa to pakSAtikAMta che. e ja samyagdarzanano viSaya che eTale ke tenA lakSe samyagdarzana pragaTa thAya che. te sivAya bIjo samyagdarzanano upAya nathI. 8. 'jJAyaka chuM evA vicAramAM aTakyo te bhedanA vicAramAM aTakyo che. paraMtu svarUpa to jJAtA daSTA che. teno anubhava te ja samyagdarzana che. 9. je vastu che te potAthI paripUrNa svabhAve bharela che. AtmAno svabhAva paranI apekSA vinAno ekarUpa che. apekSAothI te svabhAvanuM lakSa thatuM nathI. jo ke Atma svabhAva to abaMdha ja che. paraMtu huM abaMdha chuM evA vikalpane paNa . choDIne nirvikalpa jJAtA daSTA nirapekSa svabhAvanuM lakSa karatAM ja samyagdarzana pragaTe che. 10. AtmAnI prabhutAno mahimA aMdara paripUrNa che, anAdithI tenI samyake pratIti vagara teno anubhava thayo nathI. anAdithI para lakSa karyuM che paNa svabhAvanuM lakSa karyuM nathI. zarIrAdike zubha rAgamAM AtmAnuM sukha nathI ane zubha rAga rahita mAruM svarUpa che' evA bheda vicAramAM paNa AtmAnuM sukha nathI. abheda jJAtA svabhAvanuM lakSa karavuM te ja samyagdarzana che ane temAM ja sukha che. 11. abheda svabhAvanuM lakSa kaho, jJAtA svarUpano anubhava kaho, sukha kaho, dharma kaho ke samyagdarzana kaho, te A ja che. 12. vikalpane rAkhIne svarUpano anubhava thaI zake nahi. 13. samyagdarzana eka nirmaLa paryAya che, paNa huM eka nirmaLa paryAya chuM' ema samyagdarzana pote potAne jANatuM nathI. samyagdarzanano akhaMDa viSe eka dravya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 ja che. paryAya te samyagdarzanano viSaya nathI. 14. samyagdarzananA viSayamAM dravya-guNa-paryAyanA bheda nathI, dravya-guNa-paryAyathI abheda vastu te ja samyagdarzanane mAnya che. abheda vastunuM lakSa karatAM je nirmaLa paryAya pragaTyo te sAmAnya vastu sAthe abheda thaI jAya che. ekalA jJAyakane ja samyagdarzana pratItamAM lye che. 15. audiyaka, aupamika, kSAyopazarmika ke kSAyika bhAva e koI samyagdarzanano viSaya nathI, kema ke te badhA paryAya che. samyagdarzanano viSaya paripUrNa dravya che. paryAyane samyagdarzana svIkAratuM nathI, ekalI vastunuM jyAre lakSa karyuM tyAre zraddhA samyak thaI. 16. jo vyavahAratuM lakSa kare to dRSTi khoTI Thare che ane jo vyavahArane jANe nahi to jJAna khoTuM Thare che. jJAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tyAre te samyak che. ane dRSTi vyavahAranuM lakSa choDIne nizcaya aMgIkAra kare to te samyak che. trikALI akhaMDa vastu che te ja mokSanuM nizcayakAraNa che. ekarUpa abheda vastu ja samyagdarzanano viSaya che.samyagdarzana e mokSanI prathama sIDI che. sAcA sukhanI zarUAta e anubhUtithI ja thAya che. anaMta kALamAM anaMta jIvo samyagdarzana vaDe pUrNa svarUpanuM bhAna karIne mukti pAmyA che. to have siddhano pakSa grahaNa karI potAnA siddha svarUpane jANIne saMsArano abhAva karavAno avasara Avyo che. samyagdarzana : bhUmikAH 1. dareka jIvane sukha joIe che. du:khathI badhA Dare che. ane badhA ja jIva upAya paNa sukhanA ja kare che. sukha AtmAno svabhAva che ane akSaya, anaMta sukha upAdeya che. A svAbhAvika samajAya ema che. 2. sukhanuM kAraNa mokSa che. mokSa eTale duHkhamAMthI mukti. karmanI bhASAmAM sarva karmanA kSayane mokSa kahe che. 3. mokSanuM kAraNa saMvara-nirjarA che. 4. saMvara-nirjarAnuM kAraNa vizuddha jJAna-darzana svabhAvI nija Atma svarUpanA samyak zraddhAna-jJAna tathA AcaraNa lakSaNa svarUpa nizcaya ratnatraya che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA e ja mokSamArga che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 5. e mokSamArgamAM prathama samyagdarzana' Ave che. mithyAtvanA abhAvarUpa je zraddhA guNanI pariNatI te ja prathama thavI joIe. svarUpanI sAcI samajaNa thavI joIe. 6. "je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta' svarUpanI samajaNa eTale jJAna ane zraddhAnI A vAta che. karmanI apekSAthI joIe to prathama darzana mohanIya no nAza thavo joIe pachI ja 'cAritra mohanIya' no krame krame nAza thAya che. 7. anaMtAnubaMdhInI kaSAyanI cokaDI mithyAtvanA nArA sAthe prathama jAya che. kodha, mAna, mAyA, lobha cAra kaSAya che. mithyAtvane anusarIne je kaSAya baMdhAya che tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAmAM Ave che. 8. krodha AtmAnA zuddha svarUpanI aruci te anaMtAnubaMdhI krodha che mAna huM paranuM karI zakuM evI mAnyatApUrvaka je ahaMkAra te anaMtAnubaMdhI mAna - abhimAna che. mAyA: potAnuM svAdhIna svarUpa na samajAya evI ADa mArIne vikArI dazA vaDe AtmAne Thagavo te anaMtAnubaMdhI mAyA che. 9. lobha puNyAdi vikArathI lAbha mAnIne potAnI vikArI dazAne vadhAryA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. samyagdarzana zuM ane tene konuM avalaMbana? : 1. samyagdarzana pote AtmAnA zraddhA guNano nirvikArI paryAya che. 2. akhaMDa AtmA(jJAyaka)nA lakSe samyagdarzana pragaTe che. 3. samyagdarzanane koI vikalpanuM avalaMbana nathI, paNa nirvikalpa svabhAvanA avalaMbane samyagdarzana pragaTe che. 4. samyagdarzana pote rAga ane vikalpa rahita nirmaLa hovAthI tene koI vikAranuM avalaMbana nathI paNa AkhA AtmAnuM avalaMbana che - AkhA AtmAne e svIkAre che. 5. eka vAra vikalpa rahita thaIne akhaMDa jJAyaka svabhAvane lakSamAM lIdho tyAM samyabhAna thayuM. akhaMDa svabhAvanuM lakSa e ja svarUpanI zuddhi mATe kAryakArI che. vikalpa rahita thaIne abhedano anubhava karavo te samyagdarzana che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 6. 'huM jJAna svarUpa AtmA chuM, baMdha rahita chuM" Avo vikalpa te zubha rAga che. te zubha rAganuM avalaMbana paNa samyagdarzanane nathI, zubha vikalpane atikamatA samyagdarzana thAya che. 7. "AtmA karmathI baMdhAyelo che ke karmathI baMdhAyelo nathI' evA be prakAranA bhedamAM rokAvuM te to nayano pakSa che. nayanA pakSane oLaMge to samyagdarzana pragaTe. 8. huM abaMdha chuM, baMdha mAruM svarUpa nathI evA bhaMganI vicAra zreNInA kAryamAM aTakavuM to ajJAna che, ane te bhaMganA vicArane oLaMgIne abhaMga svarUpane sparzI levuM anubhavI levuM) te ja pahelo Atma dharma - te ja samyagdarzana che. 9. 'huM parAzraya rahita, abaMdha zuddha chuM evA nizcaya nayanA paDakhAno vikalpa te rAga che. ane te rAgamAM rokAya (rAgane ja samyagdarzana mAnI le) paNa rAga rahita svarUpane na anubhave to te mithyA daSTi che. 10. abheda svabhAvanuM lakSa kaho, jJAtA svarUpano anubhava kaho, sukha kaho, dharma kaho ke samyagdarzana kaho, svAnubhUtI kaho te A ja che. anubhava kema pragaTe? : anubhavI jIva paramasukhI che. evo anubhava kema pragaTe? zuddha caitanya vastumAM tanmaya thatAM atIndriya sukhano svAda Ave che. zAMta nirvikalpa thaIne anubhava thAya che. zuddhatAnA ke azuddhatAnA vikalpo karyA kare ke, huM Avo chuM - huM Avo chuM tyAM sudhI vikalpanA katRtvamAM rokAyelA te jIvane caitanyanA sukhano anubhava thato nathI. aMtarmukha nirvikalpa pariNAma nathI thatAM tyAM sudhI vikalpamAM sAco AtmA viSayarUpa thato nathI. upayoga aMtaramAM vaLe tyAre ja AtmA yathArtha svarUpe viSayarUpa thAya che. vikalpamAM AkuLatA che - duHkha che, temAM nirvikalpasukha anubhavAtuM nathI. vastumAtrane jJAnamAM anubhavatAM vikalpa * maTe che ane parama sukha thAya che. anubhavamAM caitanya vastuno sIdho svAda Ave che tyAM koI kalpanA rahetI nathI, vikalpa rahetA nathI. jhINuM kaho ke saraLa kaho - vastu svarUpa AvuM ja che. bhagavAne jevo AtmA jayo tevo AtmA aMtaramAM javA A jIva jAya tyAre guNa bhedanA vikalpo tene rahetA nathI; samarasasvarUpa atIndriya AnaMdanA vedana sahita AtmA dekhAya che. vikalpo viSama bhAva che; viSama bhAvamAM AtmA dekhAto nathI, zAMta cittarUpa samabhAvamAM (nirvikalpa bhAva) AtmA sAkSAta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dekhAya che, anubhavAya che. AtmAne paramAtmA thavAmAM potAthI bhinna bIjuM sAdhana nathI. pote potAmAM ja nirvikalpa lInatA vaDe potAnA dhyAnathI ja paramAtmA thaI jAya che. nija svarUpane dhyAvI bAvIne ja anaMta jIvo siddha pada pAmyA che. AtmAno dravya svabhAva trikALa mokSarUpa che, ne paryAyamAM mokSa navo pragaTe che; eTale dravyamokSa" trikALa che tenA Azraye bhAvamokSa pragaTI jAya che. zaktinA dhyAna vaDe mukita thAya che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya eka thaI jAya che. AtmA pote ja dhyeya ane potAmAM ja ekAgrarUpa dhyAna. AvI abhinna ArAdhanAnuM phaLa mokSa che. tatvArtha zraddhAne samyagdarzanama: tattvArtha eTale zuM? tatvanA (vastunA) svarUpa sahita artha - jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. tattvonI sAcI (yathArtha) zraddhAnuM nAma samyagdarzana che. "artha eTale dravya-guNa-paryAya; tattva' eTale teno bhAva-svarUpanuM svarUpa (bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAnuM te samyagdarzana che. huM AtmA chuM' evuM zraddhAna karyuM, paNa AtmAnuM jevuM svarUpa che tevuM zraddhAna karyuM nahi, to 'bhAva'nA zraddhAna vinA AtmAnuM zraddhAna kharuM nathI; mATe "tattva ane tenA artha'nuM zraddhAna hoya to ja kAryakArI che. samyagdarzana lakSya ane svArtha zraddhAtenuM lakSaNa che (vyavahArathI). nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa te samyagdarzananuM lakSaNa che. abheda daSTimAM AtmA te ja samyagdarzana jIva, ajIva, AsTava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tatvo che. A sAta tattvonuM jJAna karI, bheda uparanuM lakSa TALI, jIvanA trikALI jJAyaka bhAvano Azraya karavAthI jIva zuddhatA pragaTa karI zake che. je vaDe sukha upaje ane duHkhano nAza thAya e kAryanuM nAma prayojana che. jIva ane ajIvanA vizeSa (bheda) ghaNA che, temAM je vizeSo sahita jIvaajIvanuM yathArtha zraddhAna karatAM sva-paranuM zraddhAna thAya, rAgAdika dUra karavAnuM zraddhAna thAya ane tethI sukha upaje, tathA jenuM ayathArtha zraddhAna karatAM svaparanuM zraddhAna na thAya, rAgAdika dUra karavAnuM zraddhAna na thAya ane tethI duHkha upaje, e vizeSo sahita jIva-ajIva padArtha prayojanabhUta samajavA. Asrava ane baMdha duHkhanA kAraNo che tathA saMvara, nirjarA ane mokSa sukhanA kAraNo Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 che; mATe jIvAdi sAta tattvone zraddhAna karavAnI jarUrIAta che. A sAta tattvonI zraddhA vagara zuddha bhAva pragaTa thaI zake nahi. 'samyagdarzana' te jIvanA zraddhA guNanI zuddha avasthA che; mATe te zuddha bhAva pragaTa karavA mATe sAta tatvonA zraddhA-jJAna anivArya che. je jIva A sAta tattvonI zraddhA kare te ja potAnA jIva eTale zuddhAtmAne jANI te taraphano potAno purUSArtha vALI samyagdarzana pragaTAvI zake che. A sAta (athavA puNya-pApa sahita nava) tattva sivAya bIjA koI tattva nathI ema samajavuM. samyagdarzana te zraddhA guNano zuddha paryAya che teno viSaya AtmAno trikALI zuddhacaitanya bhAva che. samyajJAna te jJAna guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI caitanya bhAva tathA vartamAna paryAya e baMne che. samyapha cAritra te cAritra guNano zuddha paryAya che, tenuM kArya samyagdarzana-jJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddha dazArUpa kAryane utpanna karavuM. ane A ja nizcaya mokSamArga che. tatvanI sAcI zraddhA kyAre thaI kahevAya? : 1. jaina zAstromAM kahelA jIvanA trAsa-sthAvara vagere bhedone guNasthAna - mArgaNA vagere bhedone, jIva-pudgala vagerenA bhedone tathA varNAdi bhedone to jIva jANe che, paNa adhyAtma zAstromAM bheda vijJAnanA kAraNabhUta ane vItarAga dazA thavAnA kAraNabhUta vastunuM jevuM nirUpaNa karyuM che tevuM je jANato nathI tene jIva ane ajIva tattvanI yathArtha zraddhA nathI. 2. vaLI koI prasaMgathI bheda vijJAnanA kAraNabhUta ane vItarAga dazAnA kAraNabhUta vastunA nirUpaNanuM jANavuM mAtra zAstrAnusAra hoya paraMtu potAne potArUpa jANIne temAM parano aMza paNa (mAnyatAmAM) na meLavavo tathA potAno aMza paNa (mAnyatAmAM) paramAM na meLavavo - evuM sva-paranuM yathArtha zraddhAna jyAM sudhI jIva na kare tyAM sudhI tene jIva ane ajIva tattvanI yathArtha zraddhA nathI. 3. jema anya mithyA daSTi nirdhAra vinA nirNaya vagara) paryAya buddhithI jANapaNA mAM ahaM buddhi dhAre che tema je jIva AtmAzrita jJAnAdimAM tathA zarIrAzrita thatI upadeza, upavAsAdi kriyAmAM potApaNuM mAne che tene jIva-ajIva tattvanI yathArtha zraddhA nathI. 4. vaLI te jIva, koI bIjAnI ja vAto karato hoya tema AtmAnuM kathana karato hoya paraMtu e AtmA huM ja chuM' evo bhAva ene bhAsato nathI, vaLI jema Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 koI bIjAne bIjAthI bhinna batAvato hoya tema A AtmA ane zarIranI bhinnatA prarUpe che; paraMtu huM e zarIrAdikathI bhinna chuM' evo bhAva tene bhAsato nathI; tethI tene jIva-ajIvanI yathArtha zraddhA nathI. 5. paryAya (vartamAna dazA)mAM jIva-pudgalanA paraspara nimittathI aneka kriyA thAya che, te sarvene be dravyanA meLApathI banelI mAne che, paNa A jIvanI kriyA che ane A pagalanI kriyA che ema bhinna bhinna bhAva tene bhAsato nathI. Avo bhinna bhAsyA vinA tene jIva-ajIvano sAco zraddhAnI kahI zakAya nahi, kAraNa ke jIva ajIvane jANavAnuM prayojana e hatuM, te Ane thayuM nahi. 6. jyAM sudhI AvI yathArtha zraddhA na thAya tyAM sudhI jIva samyagdaSTi thato nathI. jIva pote trikALI zuddha caitanya svarUpa che ane jIvamAM thato vikAra payAryamAM che, je jIvamAMthI TALI zakAya che mATe te para che. para vastuo ane AtmA bhinna hovAthI koI paranuM kAMI karI zake nahi, AtmAnI apekSAe paravastuo asatu che - nAstipaNe che, Ama yathArtha samaje tyAre sata-anA vizeSanuM yathArtha jJAna jIvane thAya che. jyAM sudhI evuM jJAna na thAya tyAM sudhI jIvane mithyAtvarUpa Asrava TaLe nahi; jyAM sudhI jIva potAno ane Asravano bheda jANe nahi tyAM sudhI teno vikAra TaLe nahi. samyagdarzana thAya nahi. zraddhA ane jJAna kyAre samyapha thayAM? : 1. AtmAnA anubhavane zuddha upalabdhi kahevAmAM Ave che, te cAritra guNano paryAya che. 2. samyagdarzana te sAmAnya zraddhA guNano nirvikalpa zuddha paryAya che - te krame krame khIlato nathI paNa akramapaNe eka samayamAM pragaTe che. 3. jyAre samyagdaSTi potAnA zuddha upayogamAM joDAyo hoya eTale ke svAnubhavarUpa pravarte tyAre tene samyakatva hoya che, ane jyAre zuddha upayogamAM joDAyo na hoya tyAre paNa tene jJAna cetanA labdharUpa hoya che. samyagdarzana sAthe rahetuM jJAna samyajJAna che. 4. jJAna cetanA anubhavarUpa hoya tyAre ja samyagdarzana hoya che ane anubhavarUpana hoya tyAre hotuM nathI - ema mAnavuM te bhUla che. zraddhA to kAyama ja che. 5. samyajJAnamAM to hInatA-adhikatA hoya che, paNa temAM vibhAvapaNuM hotuM nathI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 6. cAritra guNa paNa krame krame ughaDe che, te aMze zuddha ane aMze azuddha (rAgaSavALo) nIcalI dazAmAM hoya che. A pramANe traNeya guNanA zuddha paryAyanA vikAsamAM taphAvata che. 3. darzana pAhuDanI 22mI gAthAmAM bhagavAna zrI kuMdakuMdAcArye kahyuM che ke "je (ame kahIe chIe te) karavAne samartha ho to karaje, paNa jo karavAne samarthana ho to sAcI zraddhA to jarUra karavI, kemakekevaLI bhagavAne zraddhA karavAvALAne samyatva kahyuM che.' 8. samyagdaSTi jIvane viparIta abhinivezarUpa AtmAnuM zraddhAna che te nizcaya samyagdarzana che; tathA deva-gurU-dharmanuM zraddhAna te vyavahAra samyagdarzana che. devagurU-dharmanI zraddhAnamAM pravRttinI mukhyatA che, tattvazraddhAnamAM vicAranI mukhyatA che. je jJAnamAM jIvAdi tattvone vicAre che tene tattvazraddhAnI kahevAmAM Ave che. te baMne samajyA pachI koI jIva rAgano aMze abhAva karI samyagdarzana pragaTa kare che. 9. mithyAtva bhAva dUra thatAM samyagdarzana cothe guNasthAne pragaTe che. te zraddhA guNano zuddha paryAya hovAthI nizcaya samyakatva che. paraMtu te samyagdarzananI sAthenA cAritra guNanA paryAyano vicAra karavAmAM Ave to cAritra guNanA rAgavALo paryAya hoMya athavA to svAnubhavarUpa nirvikalpa paryAya hoya tyAM, cAritra guNanA nirvikalpa paryAya sAthenA nizcaya samyagdarzanane vItarAga samyagdarzana kahevAmAM Ave che - ane savikalpa (rAga sahita) paryAya sAthenA nizcaya samyagdarzanane sarAga samyakatva kahevAmAM Ave che. 10. svarUpa to jJAtAdA che teno anubhava te ja samyagdarzana che. jJAtAdaSTa nirapekSa svabhAvanuM lakSa karatAM ja samyagdarzana pragaTe che. 11. jJAnano svabhAva sAmAnya vizeSa sarvene jANavAno che. jyAre jJAne AkhA dravyane, ughaDelA paryAyane ane vikArane jema che tema jANIne, paripUrNa svabhAva te huM, vikAra te huM nahi' ema viveka karyo tyAre te samyapha thayuM che. 12. samajJAna (1) samyagdarzanarUpa UghaDelA paryAyane (2) samyagdarzananA viSayabhUta paripUrNa vastune (3) avasthAnI UNapane Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 - e traNane jema che tema jANe che; avasthAno svIkAra jJAnamAM che. A rIte samyagdarzana to eka nizcayane ja (abheda svarUpane ja) svIkAre che, ane samyagdarzananuM avinAbhAvI (sAthe ja rahetuM) samyajJAna nizcaya ane vyavahArane baMnene barAbara jANI viveka kare che. jo nizcaya vyavahAra baMnene na jANe to jJAna pramANa (samyak) thatuM nathI. jo vyavahAranuM lakSa kare to dRSTi khoTI Thare che. ane jo vyavahArane jANe ja nahi to jJAna khoTuM Thare che. jJAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tyAre samyak che ane diSTa vyavahAranuM.lakSa choDI nizcayane aMgIkAra kare to te samyak che. mokSa mArganI ArAdhanA : 1. eka dravya bIjA dravyane sparzatuM nathI - ema jANIne para dravya sAthe ekatva buddhi choDAvI. 2. eka dravya bIjA dravyane grahaNa ke tyAga karato nathI ema jANIne - bIjAnI sAthe mamatva buddhi choDAvI. 3. AtmA para dravyanuM kAMI karI zakato nathI tema ja bhogavI zakato nathI ema jANIne para dravyanuM kartA-bhoktApaNuM choDIne sva sanmukha thavAnuM kahyuM. 4. vikAra kartA karma nathI (para dravya nathI) tema kahIne karma taraphanI parAdhIna diSTa choDAvI che. dRSTi sva dravyamAM vALI che. 5. vikAra ke nirmaLa paryAyano kartA dhruva dravya (trikALI svabhAva) nathI paNa paryAya ja paryAyano kartA che. AtmAne akartA kahyo. 6. paryAya-paryAyanA SaTakArakathI svataMtra thAya che-ema paryAyanI svataMtratA batAvIne paryAya paranuM lakSa choDAvI daSTine dravya sanmukha karAvI che. 7. vikAra te samayanI yogyatAthI thavAno hato te ja thayo che tema kahIne eka samayanA vikAranuM lakSa choDAvI daSTine dravya tarapha dorI che. 8. vikAra paNa kramabaddhamAM hato te thayo che temAM te kramabaddha paryAyanA sva kALanuM sat batAvIne vikAranuM akartApaNuM batAvIne jJAtA tarapha dRSTi karAvI che. 9. nirmaLa paryAya paNa kramabaddha che - tema batAvI zuddha paryAyanA eka aMza uparathI paNa lakSa choDAvI - trikALI dhruva para lakSa karAvyuM che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 10. baMdha-mokSa pariNAmane dhruva karatuM nathI - ema batAvIne paryAyanI sanmukhatA choDAvI dhruvanI sanmukhatA karAvavI che. 11. dhuva jJAyaka sattva jenuM taLIyuM che evA prabhu bhagavAna AtmAmAM vartamAna paryAyane UMDANamAM laI jaIne trikALI dhruva svarUpanI UMDANamAMthI laganI lagAve, te taraphano purUSArtha kare to vastu maLyA vagara rahe nahi. 12. anitya paryAya che tene evI dhIra, gaMbhIra, sUkSma ane tIkSaNa banAva ke jethI dravya svabhAvane pakaDI le. aMdaranI laganI lAge to e nirmaLa jJAna ane atIndriya AnaMda pragaTyA vinA rahe ja nahi. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 dharmanuM sata svarUpa (sAra) 1. Atma avalokana : 1. yathArtha vastu svarUpa vastu sthiti samajavA mATe jemanI pAsethI samajavuM che evAM deva-gurU-zAstra sAcA koNa che? teno prathama nirNaya karavo paDaze. kAraNa ke sAcA deva-gurU-zAstra sivAya jemaNe vastunuM yathArtha svarUpa jANyuM nathI evA khoTAM deva-gurU-zAstra dvArA vastunuM sAcuM svarUpa samajavuM azakya che. sAcA deva to te ja kahevAya ke je nirdoSa hoya, vItarAga ane sarvajJa hoya. sAcA gurU ane sAcA zAstra te ja kahevAya ke je vItarAgatAnuM pratipAdana kare. 2. vItarAganI mUrti dekhatAM ema spaSTa pratIta thAya che ke rAgAdikAMI AtmAno mULa svabhAva nathI. vikAra TaLatAM nija zuddha svabhAva pragaTe che tethI vItarAga pratimA ja saMsArI jIvone nija rUpa dekhADavAnuM nimitta che. bhagavAna vItarAga thayA te ema darzAve che ke teo prathama rAgI hatA. rAga TaLatA prabhu thayA, ema ja A jIva zakti apekSAe temanA jevo hovAthI rAga TaLatAM te avasthAe pote ja prabhu bane che. 3. vaLI jeo kevaLa eka vItarAgapaNAno ja upadeza Ape te ja sAcA gurU che. temano bIjo kazoya abhyAsa nathI, A ja abhyAsa che. pote paNa aMtaraMgamAM potAne vItarAgarUpa abhyAse che. 4. kharekhara huM vItarAga, mArUM nija svarUpa vItarAga che ema bhavya jIva mAne che ane potAnuM nija svarUpa pragaTapaNe pariNamatA te potAnuM svarUpa vItarAgarUpe jANe-dekhe-Acare che. te vItarAgatA" ne ja jIva nija dharmarUpe anubhave che. anya sarva bhAvone azuddha, bhinna, adharma jANe che. sarva zAstrono sAra vItarAgatA" ja che. 5. jIva nija jAtirUpa potAnA ja svarUpamAM pariName tene vidhivAda kahe che. jIva potAnuM ja svarUpa je jJAna-darzana-cAritra te rUpe pariName che, te rUpa pariNamatA karmano saMvara, nirjarA ane mokSa thAya che. jIvanI svarUpa pariNati vidhi yogya che kAraNa ke jIva tethI sukhI thAya che. ane jIvanI je para bhAvarUpa azuddha pariNati che te pariNatirUpe pariNamatA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 . karmano Asrava baMdha thAya che, puNya-pApano vipAka thAya tyAre ja jIva du:khI thAya che. to jIvanI AvI azuddha pariNati jIvane avidhirUpa che-ayogya che kAraNa ke jIva tethI duHkhI thAya che. 6. jIvane jeTalA kAMI tIvra-maMda zubhAzubha pariNAma thAya che te badhAya parAcaraNa che kAraNa ke maMda kaSAya ke tIvra kaSAya te jIvano vikAra bhAva ja che. vikAra vagaranI zuddha jIva svabhAva che. 7. A jagatanI jevI sthiti che tevI sthitie ja sadA rahe che tene yathA sthiti kahe che. jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kALa dravyo che e zAzvata chadravyo potapotAnA jevA guNo te vaDe, potapotAnA jevA jevA paryAyo te vaDe zAzvata sthitithI sthita che. potapotAnI bhinna bhinna sattAthI potapotAnI jevI jevI sthiti che, tevI tevI sthitithI kyAreya calita thatA nathI. sadAya jevA ne evA ja rahe. tenuM nAma "yathA sthiti bhAva" kahevAya che. 8. vastuno je mULa svabhAva hoya te maryAdita na hoya, behada hoya. AtmAno svabhAva je jANavAno che to te kone na jANe? badhAne jANe. samasta vastuono svabhAva prameyatva guNane lIdhe jaNAvA yogya che, to te paNa behada hoya. to jJAnamAM kaI vastu na jaNAya? tethI AtmA pUrNa nirmaLa jJAna vaDe anaMta dharmoyukta vastunA samasta svarUpane jANe che ane pratyeka dravyamAM prameyatva guNa hovAthI anaMta dhayukta pratyeka dravyonuM saMpUrNa svarUpa jJAnamAM jaNAya che. jeTalA dravya-guNa-paryAya bhAva che, teTalA badhAya ne te sAkSAta jANe che. evuM je kAMI che te badhAyanuM jJAna guNanA jANanArane gocara thayuM, te thavuM badhuMya zeya nAma pAme che. AgamamAM jJAna-gocarane zeyanA nAmathI kathana cAle che ema jANavuM. 9. A AtmA jema jema potAnA nija jAtirUpe pariName che, vizrAma le che, tema tema te kALe je azuddha bhAva che te yatna vinA ja ApoApa ja kyAMya nAza thaI jAya che. je azuddha bhAva che, anitya bhAvarUpa che tene jinavacanamAM heya" bhAva kahyo che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 10.sva cAritranI je je zakti vikArarUpa thaI rahI che te te zakti jema jema kALa labdhi AvatI jAya che tema tema te sva cAritranuM nijarUpa pariNAmonA pariNamanarUpe thAya che, te svarUpa grahaNanuM kathana che. athavA ema paNa kaho ke te svarUpa AcaraNarUpe ja pravarte che. te ja svarUpa AcaraNa pariNamanane 'upAdeya' saMjJAnI jinadeva kahe che. AgamamAM tene upAdeya jANavuM. sarva para AlaMbana heya karavuM. nija svarUpane ja avalaMbavuM te te upAdeya karavuM. 11.paryAyanA jeTalAya bhAvo che te badhA vyavahAra naya nAma pAme, vaLI jeTalA ekanA aneka bheda karIe te sarva vyavahAra nAma pAme. vaLI baMdhAvuM, chuTavuM evA paryAyanA jeTalA bhAva teTalA badhAya vyavahAra naya nAma pAme. vaLI svabhAvathI je anya bhAvo che te badhA vyavahAra nAma pAme. tene jina AgamamAM vyavahAra kahyo che. 12.anaMta guNono samudAya, anaMta guNonuM ekatva te vastu che, te vastune nizcaya kahevAmAM Ave che. nija vastu sAthe je bhAvano vyApya-vyApaka ekameka saMbaMdha hoya tene nizcaya jANavo. je je nija anaMta guNo temano Apasa ApasamAM je eka ja samUha pUMja tene nizcayanuM rUpa jANavuM. vaLI nija nija dravya, guNa ane paryAyanuM ja je kevaLa nija jAti svarUpa tene paNa nizcayanuM rUpa jANavuM. je eka dravyanA anaMta guNone, eka guNanI anaMta zakti paryAyonA je eka ja svarUpe bhAva pragaTa thAya che tene paNa nizcaya bhAva jANavo. vaLI je dravya-dravya pariNAmane ja pariNamavAne AdhIna je bhAva-te, te ja dravyanA pariNAmarUpe pariName, anya pariNAmarUpe na pariName tene nizcaya jANavo. 13.nizcayathI AtmAnA anaMta guNo jyAre sarvathA potAnI nija jAtirUpa thayA tyAre AtmAno parama svabhAva kahevAmAM Ave che. AtmAnA dravyaguNa-paryAya traNe sarvathA sAkSAta parama svarUparUpa ja thAya che tyAre A AtmAno dharma kevaLa nija jAti svabhAvarUpa ja thAya che. 14.je kALe AtmAnA guNo sarvathA para bhAvarUpa thAya che tyAre bahirbhAva kahevAmAM Ave che kAraNa ke para bhAva kAMI potAnI vastumAM thato nathI,paNa vastu samudAyathI bahArano uparibhAva thayo che. je kALe AtmAnA paryAyo Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvathA vikArarUpa thAya che te kALe A AtmAno bahiradharma kahevAmAM Ave d. 113 15.je kALe AtmAnA guNo dharma-adharmarUpe (vikAra-avikArabhAve) pariName che tyAre AtmAno mizra dharma kahevAmAM Ave che. A jANIne AtmAne mATe hitakara-ahitakara zuM che teno viveka karavo. para lakSa choDI, sva tarapha vaLI, nija zuddha svarUpane ja avalaMbavuM. sva-paranA viveka vinA-bheda jJAna thayA vinA jIvano vikAra bhAva koI anya upAyothI TaLe ja nahi. ''huM zuddha caitanya camatkAra mAtra AtmA chuM '' evI zuddha AtmAnI pratIti thaye ja vikAra TaLe che. A ja dharma che . muktino upAya che. 2. vastu svarUpa : 1. koI paNa vastu potapotAnI avasthA vinA hoI zake nahi. vastu che to tenI avasthA hoya ne hoya ja, cha ye dravyo potAnA nija jAti svabhAvathI Take che, ane emanI avasthA badale che. avasthAnuM 'badalavuM' te vastuno svabhAva hovAthI jhaDapathI eTale ke eka ja samayamAM avasthA badale. e rIte cha ye dravyo TakIne badale che. A vastu svabhAvano mULabhUta siddhAMta ja H 2. tyAM jIva ane pudgala vikArarUpe ke avikArarUpe pariName che tethI saMsAra ane mokSa bane che. jo jIva Takato na hoya to mokSamAM sukha koNa bhogave? jo jIvanI avasthA badalAtI na hoya to vikAra TaLI mokSarUpa avikArI dazA kyAMthI thAya? jo mithyAtvI jIvamAM vikArI avasthA ja na thatI hoya to jIvane duHkha vedAya che ne te zI rIte vedAya? mATe mithyAtvI jIvamAM vikArI avasthA thAya che tenuM tene duHkha vedAya che. 3. 'Atma avalokana' karavuM to jIvanI avasthA vikArI, avikArI zI rIte thAya che te pahelAM jANavuM joIe. 4. jJAnano svabhAva sva ane para baMnene jANavAno che. jJAnano jANavAno mULabhUta svabhAva hovAthI jJAnanA jANavAnA pariNAmamAM para vastuo jaNAya che. tyAM jJAnamAM para vastu jaNAtAM, parane para na mAnatA ajJAnI jIva parane potArUpa mAnI le che, tyAre pote ja sukharUpa che evuM bhAna na karatAM ajJAnane kAraNe vikArarUpe pariNamIne jIva paramAM ISTa ke aniSTa buddhi karIne sukhI-duHkhI thAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 5. parane potArUpa mAnavAnuM choDIne jJAnanA pariNAma jyAre kevaLa eka zuddha jJAnarUpe pariName tyAre jIvanI avasthA zuddha thatAM kevaLajJAna ane parama sukhAdi pragaTe. 6. A rIte parane jANavuM te doSa nathI paNa parane potArUpa mAnI rAga-dveSI thavuM te ja jIvano mahAna duHkhadAyaka doSa che. 7. A loka sthiti ja evI che ke emAM satyanuM bhAvana karavuM parama vikaTa che. racanA badhI asatyanA AgrahanI bhAvanA karAvavAvALI che. nimittanA sadbhAvamAM kArya thatuM dekhIne jIva mithyA buddhithI ema mAnI le che ke nimittathI kArya thayuM. kharI hakIkata to e che ke nimitta para vastunI avasthAmAM koI pheraphAra karI zakavA samartha nathI. eTale ke nimitta para vastunI avasthAmAM pheraphAra karavAmAM akiMcitthara che, kAraNa ke para vastu sAthe nimittano vyApya-vyApaka saMbaMdha nathI. 8. jyAM vyApya-vyApakapaNuM hoya tyAM ekapaNuM hoya che. jyAM ekapaNuM hoya che tyAM kartA-karmapaNuM ekamAM Thare. jyAM vyApya-vyApakapaNuM na hoya tyAM judApaNuM Thare. potapotAnI vastumAM kartA-karma-kriyA vyApya-vyApaka hoya che, paranI sattAmAM vyApya-vyApaka hotA nathI. ha, nimitta to upAdAnathI juduM che, te potAnI avasthAmAM ja svataMtrapaNe upAdAnathI juduM pariName che, para vastunA kAryarUpe te pariNamI zakatuM ja nathI. 10.jIva ane pugalamAM potapotAno vikAra thavAmAM paraspara nimitta naimittika saMbaMdha che paNa kartA karma saMbaMdha nathI. eTale ke AvuM jyAM nimitta hoya tyAM AvuM kArya thatuM dekhavAmAM Ave che, paNa nimitta te kAryanI utpAdaka nathI. kArya to svayaM potAnI vastumAM potAnI zaktinA baLathI ja thAya che, tyAM kArya thavAmAM nimitta tadna akicitkara che. . 11.A mahAna siddhAMtano nirNaya karIne AstiSpa karyA sivAya koI paNa jIva satya dharmane raste vaLI zake ja nahi, kAraNa ke mithyA bhrAMti sevatAM vikAranuM TALavuM azakya ja che. 12.anAdi kALathI jIvanI pariNati azuddha thaI rahI che tyAM pudgala karma nimitta che. pudgala vyApya-vyApaka thaIne jIvane vikArI banAvatuM nathI, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 kAraNa ke koI dravya koI dravyamAM vyApya vyApaka thatuM nathI. jo eka dravya bIjA dravyamAM vyApya vyApaka thAya to baMne dravyo eka thaI jAya.. 13. vaLI jIva pudgalakarmanA nimitta vinA jaivikArarUpe pariNamato hoya to vikAra jIvano nija svabhAva thaI jAya mATe citta vikArarUpe to jIva pote ja pariName che, tyAM karmanuM nimitte kahyuM. tyAM karmane nimitta kahevAnuM prayojana e che ke jIvano vikArI bhAve anitya che ema TharyuM : vikAra avastu svabhAva Tharyo. vikAra svabhAvana Tharyo. jIvane je vikAra thAya che te para bhAva che, anitya che ane te jIvano svabhAva nathI. paNa jIvanI avasthAmAM vikAra thatI vakhate karmanA nimittano sadbhAva che. 14.vastu jyAM svataMtrapaNe potAnA ahetuka svabhAvathI ja pariName che tyAre nimitta paranA kAryane kare che ema kahevuM te vastunA mULa svabhAvano ja ghAta karavA jevuM che. 15.A kartA karmanuM rahasya samajIne jIve paranuM parivartana karavAnI mAnyatA, ahaMtAno zuddha AtmAnA bhAnapUrvaka tyAga karavo joIe. te jIva saMsArathI bhalI rIte virakta thAya che, te saMsArathI udAsIna thaI jAya che. 16.puNya-pA5 vikAra bhAvanA bheda che. tIvra kaSAya te pApanA pariNAma che, maMda kaSAya te puNyanA pariNAma che. paNa baMne pariNAmo vikAra ja che. tethI jJAnI puNya-pAparUpI baMneya vikArone heya ja jANe che. baMneya baMdharUpa che tethI je puNya-pApanA pariNAmathI mokSa thavAnI IcchA rAkhe te ajJAnI che. je pote baMdha svarUpa che tenAthI mokSa kema thAya? na ja thAya. AvI sAdI sIdhI vAtano paNa ajJAnI jIva svIkAra karato nathI. baMdha bhAva to vikArI avasthA che, jIvano mULa svabhAva nathI. 17.saMvarapUrvaka nirjarA thatAM thatAM jIvano guNa vikAra ane jIvano pradeza vikAra sarvathA nAza thaI jAya che. jyAre vikAra bhAva sarvathA nAza thaI jAya che tyAre mokSa bhAva kahevAmAM Ave che. 18.A nava tatvarUpI citvikAramAM vyApya-vyApaka to eka (kevaLa) jIva ja thayo che, bIjuM koI dravya thayuM nathI. jyAM sudhI A jIva vikArarUpe pravarte che tyAM sudhI jevA prakAranA vikAro pragaTe che te vikArathI jIva vyApyavyApaka thAya che. te vikAra amUrtika ekalo jIvanA ja bhAvo che. jIvathI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 abheda che. tAtparya e che ke te badhA vikAra jIva janya che. 19. jIva jyAre paryAyamAM vikArI thAya che tyAre jIvano mULa zuddha svabhAva nAza pAmato nathI. zaktipaNe kAyama rahe che. jIva te zuddha svabhAvane bhUlIne cetana vikArano kartA thAya che. ane jIva ja te zuddha svabhAvano Azraya karIne cetana vikArane TALe che. 20.parigrahAdi je pudgala skaMdho che temane A jIva kyAreya sparzato nathI. te pudgalo svayaM Ave che, svayaM jAya che. pudgalo pote ja khela khele che. paNa A jIva vikArarUpe pariNamIne 'A sarva kAma meM karyA' ema mAne che, ke je pratyakSa juduM che. tAtparya e che ke jJAnIne potAmAM ane para dravyamAM kAMI paNa saMbaMdha dekhAto nathI. jJAnIne vastu svarUpanI dRDha pratIti varte che. jJAnIne akartApaNAnI buddhi hovAthI para vastuo pratye niraMtara udAsInatA varte che. huM jJAtA dRSTA chuM evA potAnA jJAyaka bhAvanuM bhAna jJAnIne niraMtara varte che. 'dhruva, zuddha, Atma sAmAnyanuM jora jJAnIne niraMtara hoya che.' zuddha Atma svarUpanuM avalaMbana, Azraya, pratye sanmukhatA, pratye valaNa, pratye jhoka, svarUpamAM ekAgratA, lInatA e badhI eka ja vAta che. 3. Atma anubhava : 1. jIva vastunI siddhi ATalI ja ke 'mULa cetanA mAtra' mULa cetanA kahetAM jIvanA anaMta guNonuM akhaMDapaNuM eka satva darzAvyuM. bheda vikalpathI mULa jIva vastu akhaMDapaNe siddha thAya nahi. eka akhaMDa cetanAthI ja jIva vastu siddha thAya. 2. jJAna-darzanAdi guNono samudAya te jIva dravya che. A jJAnAdi guNo to anAdithI jema che tema ja che. emAM kAMI vadha ghaTa nathI. 3. vikArI bhAvano doSa A jIvane anAdithI upajyo che. tyAM te vikArI paryAyo te jIvanI avasthAo che, mULa vastu nathI. te vikArI paryAyamAM jIva tanmaya thAya che tethI tenI ajJAna dazA thaI rahI che. 4. jIvamAM vikArarUpa para bhAva TaLe tyAre nija jAti svabhAva pragaTe. A para bhAvo jIvanA koI nija jAti svabhAva nathI. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 5. A jIvana jJAna guNa to ajJAna pravAhe karIne pariNamyo. jeTalI para vastu che te sarvene potArUpa jANe che potAne pararUpa jANe che. zraddhA guNanI pariNati mithyAtvarUpe pravartI, svanI svarUpe pratIti nathI, paranI pararUpe pratIti nathI. pote nathI" evA bhramarUpe pote thayo. cAritra vibhAvarUpa pravaryuM. tyAM cAritra nija svabhAvanI sthiratA choDIne para pudgalanA vikAra bhAvamAM ja sthiratA kare che.' 6. jyAre jJAna guNa samyapha pariNamyo, kevaLa jANavArUpa pariNamyo tyAre te sva-zeya jAti bheda judo jANe che, para zeya jAti bheda judo jANe che. samyakatvano guNa vikArarahita thaIne potAnA zuddhazraddhAnarUpe thaI pravaryo tyAre sva jAtinuM sva jAtie karIne juduM Astikya thayuM. cAritra guNa kevaLa nija rUpa thaI pravaryo, para choDyuM. nija svarUpamAM sthiratA karI. A samyaga bhedabheda vikalpathI samajAyuM. A cetanA samyagathI abheda che. samyaga bhAva jIvane anya sarva vikalpothI judo darzAve che. potAnA sarva anaMta guNone puMja tene vastu (dravya dala) kahevAmAM Ave che. te vastune jJAna to jANe ja che, darzana to zraddhe che, cAritra temAM sthira thaI ne Acare che. 7. AtmAnuM svarUpa bIjAothI sAMbhaLavA chatAM jyAM sudhI sva ane para bhinna che evI bhAvanA jIva pote vAraM vAra na bhAve tyAM sudhI jIva mokSapAtra thaI zake nahi. zrImad rAjacaMdra paNa kahe che ke "Atma bhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re'. 8. Atma bhAvanA, huM dehAdisvarUpa nathI, ane deha, strI, putrAdi koIpaNa mArA nathI, zuddha caitanyarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM' ema Atma | bhAvanA bhAvatAM rAga-dveSano-mohano kSaya thAya che. have svarUpa ciMtavana kema thAya che. "jJAna, darzana, cAritrarUpa huM chuM, A vikArarUpa huM nathI. huM mArA eka svarUpane anubhavuM chuM. A saMsArathI judo thayo chuM. have huM svayaM dekhuM-jANuM chuM. meM have samyagabhAva judo karyo. huM amara chuM' e rIte aneka prakAre manamAM, vANImAM samyabhAvanI stuti upaje che. vAraMvAra potAnuM zuddha svarUpa ciMtave che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 9. paNa A badhuM ya mana-vacananA vikalparUpa ciMtavananuM pravartavuM che. mana vacananA vikalpo che paNa samyabhAvanuM tAtparya ATaluM ja che- jJAna pariNAma to samyajJAna pariNAmarUpa pravarte che, darzana pariNAma to kevaLa samyagdarzana pariNAmarUpa pravarte che, cAritra pariNAma to kevaLa eka samyagu sva cAritra pariNAmarUpa pravarte che. A rIte jJAnAdi pariNAma potapotAnA svabhAvarUpa sAkSAt pragaTa thatAM thakA pravarte che. tyAM eka cetanA ja e svabhAvarUpe pariName che. e samyabhAvaTaMkotkIrNa nizcalarUpa dhAraNa karIne pariName che. AnAthI je kAMI anya prakAre kahevAmAM Ave te badhAmAM ya vikalpa Upaje che. te samyabhAvanA pragaTa pariNamavAmAM bIjo koI vikalpa nathI, ApoApa eka kevala svarUpa pariNAma pravAha cAlyo jAya che. anya koI vikalpa nathI. evI samyagdhArA samyagdaSTinA dravyamAM pragaTI che. 10.A rIte sAdhaka sAdhyano bheda TALI abhedasvabhAvarUpa thatAM AtmAnubhava thAya che. "vastu vicAratuM dhyAvatai; mana pAve vizrAma; rasa svAda sukha upaje, anubhava yAko nAma." 11. anekAMta dravya-guNa-paryAya svarUpa vastune pramANabhUta yathArtha vastu svarUpane prakAze che. jJAnI anekAMta daSTiyukta samyagU ekAMta daSTine sevA kare che. AtmA anaMta guNano dala che ema anekAMta daSTithI jJAna dvArA jANIne jIva zuddha cetanA mAtra evI abheda sva vastunI zraddhA kare che. paNa jo anekAMta daSTi thaI vastu svarUpano nirNaya karyA vinA jIva ekAMta daSTithI abheda vastunI zraddhA karavA jAya to tenI sAcI zraddhA banI zakatI nathI. 12. jJAnI pramANa jJAnathI vastunA dravya-guNa-paryAya svarUpa saMpUrNa svarUpane jANe che, paNa zraddhAmAM to kevaLa eka akhaMDa zuddha mULa zuddha cetanA vastu mAtrano viSaya ja che. jJAnI kevaLa eka akhaMDa, abheda, asaMga cetanA vastu mAtrane zrI AtmAno anubhava kare che. svAnubhUti karanAro bhAva, jeno svAnubhava karavAno che enA jevo zuddha thAya, eka jAtanA thaIne baMne tarUpa thAya to svAnubhUti thaI zake-rAga bhAvamAM vItarAganI anubhUti na hoya. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 karmanI sAdI samaja A jIva niraMtara karma anusAra manuSya-deva-tiryaMca-nArakI nATakInA bhAga bhajavI rahyo che. te svayaM potAne jANato nathI ke huM caitanya AtmA chuM ane potAne prApta avasthAone potAnuM nija svarUpa mAne che ane e viparIta mithyA mAnyatAnA kAraNe-ajJAnatAnA kAraNe duHkhI thAya che ane potAnA pariNAma-bhAvo bagADe che ane navA karmono saMcaya kare che. jo sArA karmono saMcaya kare to puNyanA hisAbe sArA saMjogo prApta thAya che ane khoTA-bUrAM karmo kare to pApa bhAvanA phaLarUpe nArakI-tiryaMca Adi avasthAo prApta kare che. AmAM tenI IcchA mujaba kAryo thatAM nathI. paNa jevA karmanA udaya hoya te pramANe paryAyo maLe che. ' A jIva potAne, nijarUpa mujaba jANato nathI tethI te karmakRta zarIrane pote che tevuM mAnI le che ane pariNAme te zarIranA sagAM, parivAra, saMpattimAM mArApaNAnA bhAva kare che. A mAnyatAne vaza jyAre A cetana-acetana vastuo enI IcchA pramANe pariNamatI nathI tyAre te atyaMta du:khI thAya che. tenI vartamAna avasthA palaTAya tevuM te Icche che, te palaTavA prayatna paNa kare che. paNa te vicArato nathI ke A badhI avasthAo to pUrve saMcita karmonA kAraNe che. saMyogavaza tenI IcchA mujaba anukULatA maLI jAya to te sukha mAne che ane pratikuLatA AvI jAya to viSAda kare che. Ama ahaMkAra ane viSAdayukta pariNAmo dvArA navA navA karmonuM upArjana kare che. ane pharI pharI e karmonA udayanA nimitte navA zarIro ane saMjogo maLyA kare che ne A cakkara anaMta kALathI cAlyA kare che. A cakkarane toDavA potAnuM ane karmanuM sAcuM svarUpa samajI teno yathArtha nirNaya karavo joIe. karma jaDa che te kAMI jIvane du:khI ke sukhI karatA nathI. karmano siddhAMta : 1. AtmAnuM hita nirAkuLa sukha che, te AtmAnA AzrayathI ja prApta karI zakAya che. paNa A jIva potAnA jJAna svabhAvI AtmAne bhUlIne moha-rAga veSarUpa vikAra bhAva kare che, tethI du:khI thAya che. 2. du:khanuM kAraNa karma nathI. jyAre A AtmA potAne bhUlIne svayaM moha-rAga Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dviSa bhAvarUpa vikArI pariNamana kare che, tyAre karmano udaya temAM nimitta kahevAya che. karma jabarajastIthI AtmAne vikAra karAvatAM nathI. 3. e nimitta zuM che? jyAre padArtha svayaM kAryarUpa pariName, tyAre kAryanI utpattimAM anukULa hovAno Aropa jenA para AvI zake tene nimittakAraNa kahe che. jyAre AtmA pote potAnI bhUlathI vikArAdirUpa (du:khAdirUpa) pariName, tyAre karmane nimitta kahevAmAM Ave che. 4. potAnI bhUla zuM che? potAne bhUlIne paramAM ISTa ane aniSTa kalpanA karIne moha-rAga-dveSarUpa bhAvakarma (vibhAva bhAvarUpa pariNamana) karavA te ja AtmAnI bhUla che. 5. bhAvakarma zuM che? karmanA udayamAM A jIva moha-rAga-dveSarUpI vikArI bhAvarUpa thAya che tene bhAvakarma kahe che. ane te moha-rAga-dveSa bhAvonuM nimitta pAmIne kArmaNa vargaNA (karma raja) karmarUpe pariNamIne AtmAnA pradezo sAthe joDAI jAya che, tene dravya karma kahe che. 6. mULarUpe A karma ATha prakAranA che. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya e ghAtI karma che. ane nAma, AyuSya, gotra ane vedanIya e cAra aghAtI kahevAya che. 7. jIvanA anujIvI guNono ghAta karavAmAM je karma nimitta hoya te ghAtakarma che ane AtmAnA anujIvI guNonA ghAtamAM nimitta na hoya tene aghAtI karma kahe che. AtmAnA jJAna guNanA ghAtamAM je karmano udaya nimitta hoya tene jJAnAvaraNa kahe che. evI ja rIte badhAnuM samajavuM. jIva potAnuM svarUpa bhUlIne anyane potAnuM mAne athavA svarUpa AcaraNamAM asAvadhAnI kare tyAre je karma udaya nimitta hoya tene mohanIya karma kahe che. e be prakAranuM che. (1) darzana mohanIya ane (2) cAritra mohanIya. 8. jyAre AtmA pote moha bhAva vaDe AkuLatA kare che tyAre anukULatA pratikULatArUpa saMyoga prApta thavAmAM je karmano udaya nimitta hoya tene vedanIya karma kahe che. jIva potAnI yogyatAthI koI zarIramAM rokAI rahe tyAre je karmano udaya nimitta hoya tene AyuSya karma kahe che. zarIrAdinI racanAmAM je karmano udaya nimitta hoya tene nAma karma kahe che. jIvane uca athavA nIca AcaravALA kuLamAM janma thavAmAM je karmano udaya nimitta hoya tene gotra karma kahe che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 jaina daSTie karmanuM svarU5: AtmA ane para dravyo taA judA che, ekano bIjAmAM atyaMta abhAva che. eka dravya tenA koI guNa ke tenA koI paryAya bIjA dravyamAM, tenA guNamAM ke tenA paryAyamAM praveza karI zakatAM nathI, mATe eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi evI vastusthitInI maryAdA che. vaLI dareka dravyamAM agurulaghutva guNa che kema ke te sAmAnya guNa che. te guNane lIdhe koI koInuM karI zake nahi. tethI AtmA para dravyanuM kAMI karI zake nahi, zarIrane halAvI-calAvI zake nahi, dravya karmo ke koI paNa para dravya jIvane kadI nukasAna karI zake nahi, A prathama nakkI karavuM. A pramANe nakkI karavAthI jagatanA para padArthonA kartApaNAnuM je abhimAna AtmAne anAdithI cAlyuM Ave che te, mAnyatA(abhiprAya)mAMthI ane jJAnamAMthI TaLI jAya che. - have zAstromAM dravya karmo jIvanA guNono ghAta kare che evuM kathana Ave che. tethI te karmono udaya jIvanA guNono kharekhara ghAta kare che ema ghaNAM mAne che ane teno teno artha kare che, paNa te artha kharo nathI. kema ke te kathana vyavahAra nayanuM che - mAtra nimittanuM jJAna karavAnuM kathana che. teno kharo artha evo thAya che ke - jyAre jIva potAnA puruSArthanA doSa vaDe potAnA paryAyamAM vikAra kare che - arthAtu potAnA paryAyano ghAta kare che tyAre te vAtamAM anukULa nimitarUpa je dravyakarma AtmapradezothI kharavA taiyAra thayuM che tene 'udaya" kahevAno upacAra che eTale ke te karma para nimittano Aropa Ave che. ane jIva pote potAnA satya puruSArtha vaDe vikAra karato nathI - potAnA paryAyano ghAta karato nathI - to dravya karmonA te ja samUhane 'nirjarA' nAma ApavAmAM Ave che. A rIte nimitta-naimittika saMbaMdhanuM jJAna karavA pUrato te vyavahAra kathanano artha thAya che. jo bIjI rIte (zabdo pramANe) artha karavAmAM Ave to te saMbaMdhane nimitta-naimittikane badale kartA-karmano saMbaMdha mAnavA barAbara thAya che. arthAt upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra ekarUpa thaI jAya che. athavA to eka bAju jIva dravya ane bIjI bAjue anaMta pudgala dravyo(karmo)-te anaMta dravyoe maLI jIvamAM vikAra karyo ema teno artha thaI jAya che - ke je banI zake nahi. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 A nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA karmanA udaye jIvane asara karInukasAna karyuM-pariNamAvyo vagere prakAre upacArathI kahevAya che, paNa teno jo zabda pramANe ja jo artha karavAmAM Ave to te khoTo che. sva dravya ane para dravyanI bhinnatA nakkI karI, para dravyo uparanuM lakSa choDI sva dravyanA vicAramAM AvavuM; tyAM AtmAmAM be paDakhAM che te jANavAM. eka paDakhuM AtmAnuM dareka samaye trikALI akhaMDa paripUrNa caitanya svabhAvarUpa paNuM dravya-guNe-paryAya (vartamAna paryAya gauNa karatAM) che. AtmAnuM A paDakhuM 'nizcaya naya'no viSaya che. A paDakhAMne nakkI karanAra jJAnanuM paDakhuM te 'nizcaya naya' che. bIjuM paDakhuM-vartamAna paryAyamAM doSa che-vikAra che, te nakkI karavuM. A paDakhuM 'vyavahAra naya'no viSaya che. Ama be naya dvArA AtmAnA baMne paDakhAMne nakkI karyA pachI, vikArI paryAya uparanuM valaNa-lakSa choDIne potAnA trikALI caitanya svarUpa tarapha vaLavuM. e rIte trikALI dravya tarapha vaLatAM-te trikALI nitya paDakhuM hovAthI-tenA Azraye samyagdarzana pragaTe che. - jo ke nizcaya naya ane samyagdarzana e baMne judA judA guNonA paryAya che to paNa te baMneno viSaya eka che - arthAt te baMneno viSaya eka akhaMDa, zuddha, buddha, caitanya svarUpa AtmA che. tene bIjA zabdomAM 'trikALI jJAna svarUpa' kahevAmAM Ave che. samyagdarzana koI para dravya, deva-guru-zAstra, nimitta, paryAya, guNabheda ke bhaMga vagerene svIkAratuM nathI, kema ke teno viSaya upara kahyA mujaba ' trikALI jJAyaka svarUpa' AtmA che. A rIte pudgala acetana karmo, jIva dravya je cetana che tenA kartA nathI ane jIva dravyanI kriyAnA karma paNa nathI-jyAM vyApya-vyApaka saMbaMdha nathI tyAM kartA-karma saMbaMdha hoto nathI-mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha hoya che. kartA-karma saMbaMdha viSe Atmasiddhi zuM kahe che? : 'cetana jo nija bhAnamAM kartA Apa svabhAva varte nahi nija bhAnamAM kartA karma prabhAva'' .gAthA 78- Atmasiddhi. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 bhAvArtha : jo jIva potAnA bhAnamAM rahe to potAnA zuddha svabhAvano kartA thAya che ane jo potAnA zuddha svabhAvamAM na varte to vizeSa prakAre bhAva karmano kartA thAya athavA jaDa karmanuM nimitta thayo kahevAya. | game tevA udaya' prasaMge potAnA svabhAvamAM rahevuM e jIvanI svataMtratA che. karmo jIvanA pariNAmanA kartA nathI-emanA para nimittano Aropa Ave tevI ja rIte potAnI bhUla(ajJAnatA,mithyAtva ane asaMyama)thI jIva potAnA pariNAma bagADe che-vikAra kare che. te vakhate jaDa karmano baMdha thAya che e potAnI svataMtra sattAthI-temAM jIvanA pariNAma nimitta che. "chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma, nahi bhoktA tuM tehano, e ja dharmano marma...gAthA 115. Atmasiddhi. bhAvArtha : zarIra mAruM che evI bhramaNA arthAt zarIranuM huM kAMI karI zakuM evI bhramaNA chUTe-jIva jJAna bhAve choDe to tuM bhAva karmano kartA nathI ane tuM te - bhAva karmano bhogavanAro paNa nathI. arthAt tuM teno jJAtA daSTA cho. e ja dharmanuM rahasya che. udaya prasaMge jo jJAnadazA ubhI thAya ane deha pratyeno lagAva jo chUTI jAya to e bhAva karmano jIva kartA-bhoktA thato nathI-eTale e karma jIvane lAbha-nukasAna karatA nathI. jIva tyAre potAnA svabhAvamAM lIna hovAthI teno mAtra jJAtA daSTA ja che ane evo nimitta-naimittika saMbaMdha che.barAbara e ja samaye e karmonuM kharavuM potAnI yogyatA pramANe thAya che ane karmo kharI jatAM nirjarA thAya che ema kahevAya che. AvI rIte karmonI nirjarA karato jIva karmothI pUrNa mukta thAya che-ethI ema kahevAya che e ja dharmathI mokSa che. hakIkate to jIva mokSa svarUpa ja che mAtra mAnyatAthI baMdhAyo hato. AsavanuM svarUpa : 1. A jIvamAM rAga-dveSa ane moha e Asrava potAnA pariNAmanA nimitte thAya che eTale potAnA pariNAmanA Azraye thAya che tethI teo jaDa nathI. Agnavo vAstavika caitanyanuM svarUpa to nathI, paNa teo jIvanI paryAyamAM ciddikArapALe thAya che. mATe teo cidAbhAsa che. (caitanyano temAM bhAsa thAya che. ) potAnA Azraye thAya che (potAnA pariNAmanA kAraNe) eTale teo Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 karmanA udayane kAraNe thAya che ema nathI. rAga ane caitanyanI pariNatI che mATe ciAbhAsa che. kharekhara to jIva vikAranA pariNAma kare to karmane nimitta kahevAmAM Ave che. 2. mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e pudgala pariNAmo jJAnAvaraNAdi pudgalanA AsravaNanA(AvavAnA) nimitta hovAthI kharekhara AjhUvo che. jUnA karmano je udaya che e navA karmane AvavAnuM nimitta che mATe tene Asrava kahe che. asaMjJa Asravo te jaDanA pariNAma-jaDanA bhAva che. te ajIva pudgala che. darzanamoha karma, cAritramoha karma, kaSAya tathA yogano je udaya Ave che te jaDanA pariNAma che. jUnA(pUrvanA) jaDa karmano udaya navA karma je baMdhAya tenuM nimitta che paNa e jUnA karma navA karmanA AsravaNanuM nimitta thAya kyAre? "jIva rAga, dveSa, mohanA pariNAma kare tyAre.'' ane temane(mithyAtvAdi pudgala pariNAmone) karma AsravanA nimittapaNAnuM nimitta rAga-dveSa-moha che-ke jeo ajJAnamaya AtmAnA pariNAmo che. vrata, bhakti AdirAga ane krodha, mAna, mAyA Adi vaiSanA bhAva je Agnavo che te jIvanA pariNAmo che. ane te jIvanA kAraNe jIvamAM thAya che, karmane laIne nahi. 6. have A asaMjJa Agnavo svayaM pragaTa thatAM, te kALe jUnA karmano udaya che te navA karmanA AsavanuM nimitta thAya che tethI te jUnA mithyAtvAdi pudgala pariNAmone Asavo kahe che. ahIM traNa vAta lIdhI che. (1) jIvanA rAga-dveSa-mohanA pariNAma pote potAnA kAraNe utpanna kare che, koI karmanA kAraNe thAya che ema nahi. (2) te kALe mithyAtvAdi jaDa pudgalanA pariNAma je udayarUpe thAya che te karmanA potAnA kAraNe thAya che. (3) te mithyAtvAdi ajIva pudgalanA pariNAmane Asrava kema kahIe? to kahe che navA karmanA AsravaNamAM nimitta che mATe have te navA karmanA AzravaNamAM nimitta kyAre thAya ke jUnAM karmanA udaya kALe jIva rAgadveSa-mohane utpanna kare to jUnAM karma navA karmanA AgnavALamAM nimitta thAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 junA karmano udaya potAnA kAraNe thAya che. A mithyAtvAdi asaMjJa AsavaNo che. navA karmanuM AsravaNa potAnA kAraNe thAya che. jJAnAvaraNAdiasaMjJa Asavo che. jIva ArAgAdibhAvonuM nimitta thAya che. rAgAdi bhAvo karanAra jIva che. - te potAnA pariNAma potAnA kAraNe thAya che- parane kAraNe nathI. rAgAdi bhAvo navA karmanA rAgAdi bhAvo saMjJa Asavo che. AsravanA nimittapaNAnuM je ajJAnamaya AtmAnA pariNAma nimitta che che- je ajJAnIne hoya che, e ja Asavo che. svataMtratAno DhaMDhero : pra. : jIvane jevo jevo karmano udaya Ave tevuM thAya temAM pote zuM karI zake? u. : bahAranA saMyogo maLavA, paisA maLavA, A badhuM maLavu temAM puNya-pApa kAraNa che. zubhopayogayukta AtmA tiryaMca, manuSya athavA deva thaIne teTalo kALa vividha Idriyasukha pAme che. paNa aMdaramAM je rAga-dveSa, saMkalpa-vikalpa thAya che te karmo nathI karAvatAM, karma temAM nimitta che. jo rAga-dveSa karma karAve to pote parAdhIna thaI gayo. to ApaNe koIne ema na kahI zakIe ke tuM rAga kara mA, dveSa kara mA, to upadeza kevI rIte apAya ke tuM doSa kara mA? tuM ahIMthI pAcho vaLa, tuM Ama kara mAM, ema kevI rIte kahI zakAya? pote ja svataMtra rIte doSa kare che ane pote ja pAcho vaLe che. mATe puruSArtha karavAmAM pote svataMtra che. potAnA pariNAma je thAya che te karavAmAM pote svataMtra che, potAnA pariNAma kema karavA te potAnA hAthanI vAta che, paNa bahAramAM je udayo Ave-jema ke zarIramAM roga Ave, azAtA vedanIya Ave, koIne dhana maLe - koIne na maLe, te badhAne pote pheravI nathI zakato. koIne dhaMdho sAro maLe, koIne na maLe te pheravI nathI zakato, paNa potAnA bhAvane pote karI zake che. rAga-dveSa keTalA karavA ane kema karavA te pote karI zake che. to jema rAga-dveSa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zake che tema pote zAMti paNa rAkhI zake che. game tevA saMyogo Ave to paNa AkuLatA na karavI, bahu kheda na karavo. teNe jema karavuM hoya tema te karI zake che. pote potAno svabhAva oLakhavo, vibhAvathI chUTuM paDavuM, AtmAmAM javuM, te badhuM pote svataMtra karI zake che. bhAva karI zake che paNa bahAranuM nathI karI zakato. je jIva rAga-dveSa-moha, krodha-mAna-mAyA-lobha paNa TALI na zake to parAdhIna thaI jAya. rAga karma karAve, dveSa karma karAve, have huM zuM karuM? Ama jo pote kAMI na karI zakato hoya to upadeza nakAmo jAya. AcAryo paNa ema kahe che ke tuM rAga-dveSa kara mA, vikalpa kara mA, tuM zAMti rAkha. te badho upadeza vyartha jAya. mATe pote svataMtra rIte pariNAma karI zake che, pote zAMti rAkhI zake che. karma ja badhuM karAvatuM hoya to upadeza zAne mATe? karma jIvanA bhAvane karAvI zakatuM nathI. pote rAga-dveSamAMajJAnatA, mithyAtva tathA asaMyamathI joDAya che te potAnA hAthanI vAta che ke joDAvuM ke na joDAvuM? mULa svabhAvane oLakhIne puruSArtha karavAmAM pote svataMtra che. bhagavAnano divya dhvanI kahe che ke jIvo! tame svataMtra cho....svataMtra cho.... svataMtra cho, dravyathI svataMtra cho, guNathI svataMtra cho ane paryAyathI paNa svataMtra cho. parAdhInatAne yAda karazo nahi, tamAro vartamAna samaya tamArA hAthamAM che. pUrvanA vikArano to vyaya thaI jAya che, have vartamAna samayanevartamAna avasthAne, vartamAna vartatI jJAnanI paryAyane svabhAva tarapha vALavA tame svataMtra cho. tamArA svabhAvamAM kyAreya paNa javuM hoya to tamane koI saMjogo rokI zakatA nathI. tamAruM svarUpa avyAbAdha che. tamArA kevaLajJAnanI taiyArI tamArA hAthamAM che. tame tamArA paripUrNa svabhAva tarapha vaLo. vartamAnanI apUrNatAno Azraya karazo nahi, pUrvanI vikArI paryAyane yAda karazo nahi, bhAvInI paryAyo kramabaddha che, kema ke teno to vartamAnamAM abhAva che. saMjogo sAme jozo nahi, kema ke teno AtmAmAM trikALa abhAva che. AvA paripUrNa akhaMDa-abheda jJAyaka svabhAvanA AzrayanA upadeza sAMbhaLIne pAtra jIvo potAnA svabhAva tarapha vaLIne samyagdarzana pAmI jAya che-AtmAnI anubhUtI karI le che. karma tene rokavA zaktimAna nathI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 svataMtratAnI ghoSaNA : bhagavAna sarvajJa deve joyelo vastu svabhAva kevo che, temAM kartA-karmapaNuM kaI rIte che, te svabhAvanA nirNayamAM kaI rIte mokSamArga Ave che evuM bhedajJAna karAvavAnA AzayathI vItarAga mArganA rahasyabhUta svataMtratAnI ghoSaNA karatAM kahevAmAM AvyuM che ke sarvajJa deve kahelA A parama satya vItarAga vijJAnane je jIva samajaze tenuM apUrva kalyANa thaze. vastu pote ja potAnA pariNAmanI kartA che, ne bIjA sAthe tene kartAkarmapaNuM nathI-e siddhAMta nIcenA cAra bolathI samajIe : (1) pariNAma eTale ke paryAya te ja karma che, kArya che, (2) te pariNAma potAnA AzrayabhUta pariNAmInA hoya che, anyanA nahi; kema ke pariNAma pota potAnA AzrayabhUta pariNAmI(dravya)nA Azraye hoya che, anyanA pariNAma anyanA Azraye hotA nathI. (3) karma karyA vagara hotuM nathI, eTale ke pariNAma vastu vagara hotA nathI. (4) vastunI sadA ekarUpa sthiti(kUTasthatA) hotI nathI, kema ke vastu dravya-guNa-paryAya svarUpa che. A rIte, AtmA ke jaDa badhI vastuo(A jagatamAM cha vastuo che, AtmAo (jIva) anaMta che, pudgala paramANuo (ajIva) anaMtAnaMta che tathA dharmAsti, adharmAsti, AkAza ane kALa Ama cha prakAranI je vastu) svayaM pote ja potAnA pariNAmarUpa karmanI kartA chee vastu svarUpano vAstavika mahA siddhAMta che. vistAra: (1) pariNAmI vastunA je pariNAma che te ja nizcayathI(cokkasapaNe) tenuM karma che. karma eTale kAryanuM pariNAma eTale avasthA; padArthanI avasthA te ja tenuM karma-kArya che. pariNAmI eTale AkhI cIja, te je bhAvarUpe pariName che tene pariNAma kahevAya che. pariNAma kaho, kartavya kaho, kArya kaho, paryAya kaho ke karma kaho-te vastunA pariNAma ja che. jema ke AtmA jJAnaguNa svarUpa che, tenuM pariNamana thatAM jJAnanI jANavAnI paryAya thaI te tenuM karma che, te tenuM vartamAna kArya che. rAga ke Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dehanI kriyA te kAMI jJAnanuM kArya nathI; paNa 'A rAga che, A deha che' ema tene jANanAruM jJAna che te AtmAnuM kArya che. AtmAnA pariNAma te AtmAnuM karma che ne jaDanA pariNAma eTale jaDanI avasthA te jaDanuM kArya che. (2) pariNAma vastunuM potAnuM ja hoya che, bIjAnuM nahi. jema ke zravaNa vakhate je jJAna thAya che te jJAna kArya che-karma che. te konuM kArya che? te kAMI zabdonuM kArya nathI, paNa pariNAmI vastu je AtmA tenuM ja kArya che. pariNAmI vagara pariNAma hoya nahi. AtmA pariNAmI che-tenA vagara jJAna pariNAma na hoya-e siddhAMta che. eTale AmAM para sAme jovAnuM na rahyuM paNa potAnI vastu sAme joIne sva sanmukha pariNamavAnuM rahyuM, temAM mokSamArga AvI jAya che. AtmA zuM? jaDa zuM? tenI bhinnatAne samajIne vastu svarUpanA vAstavika satne jANyA vagara jJAnamAM sa5NuM thAya nahi, eTale samyajJAna thAya nahi, vastu svarUpanA satya jJAna vagara ruci ne zraddhA paNa sAcI thAya nahi, sAcI zraddhA vagara vastumAM sthiratArUpa cAritra pragaTe nahi, zAMti thAya nahi. samAdhAna ke sukha thAya nahi. vastu svarUpanA sAcA jJAna vagara kyAMya kalyANa nathI. hoThanuM halavuM, bhASAnuM nIkaLavuM, tenI IcchA ane jJAna A cAreno kALa eka chatAM cAre pariNAma judA. hoTha ane bhASAnuM pariNamana jaDanA Azraye ane IcchA ane jJAna e baMne pariNAma AtmAnA Azraye hovA chatAM, badhA svataMtra. temAM IcchA pariNAmane Azraye jJAna nathI. IcchAne jANanAruM jJAna te IcchAnuM kArya nathI. temaja jJAna IcchAne karatuM nathI. eka guNanA Azraye bIjA guNanA pariNAma nathI. tevI ja rIte eka ja guNanI eka paryAya bIjI paryAyathI bhinna. keTalI svataMtratA! AmAM paranA AzrayanI to vAta jeM kyAM rahI? dravya-guNa-paryAya badhA svataMtra ! 3. kartA vagara karma hotu nathI. kartA eTale pariNamanArI vastu, ne karma eTale tenI avasthArUpa kArya; kartA vagara karma hotuM nathI eTale vastu vagaranI paryAya hotI nathI; sarvathA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 zUnyamAMthI koI kArya utpanna thaI jAya ema banatuM nathI. pariNAmI vastunI sattAmAM ja te kArya thAya che. AtmA vinA samyaktvAdi pariNAma na hoya. dareka padArthanI avasthA te padArtha vagara bane nahi. avasthA che te trikALI vastune jAhera kare che-prasiddha kare che ke A avasthA A vastunI che. jema ke jaDa karmarUpe pudgalo thAya che. te karma pariNAma kartA vagara na hoya. have teno kartA koNa? te pudgala karmarUpe pariNamanArA rajakaNo ja kartA che. AtmA teno kartA nathI. AtmA kartA thaIne jaDa karmane bAMdheevuM vastu svarUpamAM nathI. jaDa karma AtmAne vikAra karAve-evuM vastu svarUpamAM nathI. maMda kaSAyanA pariNAma samyaktvano AdhAra thAya-evuM vastu svarUpamAM nathI. zubha bhAvathI kSAyika samyaktva thAya-evuM vastu svarUpamAM nathI. chatAM ajJAnI ema mAne che, e to badhA UMdhA anyAya che. bhAI, tArA e anyAya vastu svarUpamAM sahana nahi thAya. vastu svarUpane viparIta mAnatA tArA AtmAne bahu du:kha thaze-ema saMtone karuNA Ave che. jagatanA badhA jIvo satya svarUpa samaje ne du:khathI chUTIne sukha pAme. vastunuM je svarUpa che te traNa kALamAM Adhu pAchuM nahi phare. koI samaje ke na samaje, satya to sadAya satyarUpa ja raheze. mArI paryAyano kartA bIjo nahi, mAruM dravya ja pariNamIne mArI paryAyanuM kartA che-evo nizcaya karatAM sva dravya para lakSa jAya ane bheda jJAna tathA samyaktva thAya. sva dravyanA lakSe mokSamArgarUpa kArya pragaTe. 4. vastunI sthiti ekarUpe rahetI nathI. sarvajJa deve joyela vastunuM svarUpa evuM che ke te kAyama TakIne kSaNe kSaNe navI avasthArUpe pariNamyA kare. avasthA badalyA vagara ema ne ema phUTastha rahe-evuM vastunuM svarUpa nathI. vastu dravya-guNa-paryAya svarUpa che. eTale emAM sarvathA ekaluM nityapaNuM nathI. paryAyathI palaTavApaNuM paNa che. vastu pote ja potAnI paryAyarUpe palaTe che, koI bIjo tene palaTAve ema nathI. navI navI paryAyarUpe thavuM te vastuno potAno svabhAva che, to bIjo tene zuM kare? A saMyogone kAraNe A paryAya thaI-ema Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 saMyogone lIdhe je paryAya mAne che teNe vastunA pariNamana svabhAvane jANyo nathI. bhAI! tuM saMyogathI na jo, vastunA svabhAvane jo. vastuno svabhAva ja evo che ke te kAyama ekarUpe na rahe. dravyapaNe ekarUpa rahe paNa paryAyapaNe ekarUpa na rahe. palaTyA ja kare evuM vastu svarUpa che. baraphanA saMyogathI pANI ThaMDu thayuM ne agninA saMyoMgathI pANI UMnuM thayuMema ajJAnI dekhe che, paNa pANInA rajakaNamAM ja ThaMDI-UnI avasthArUpe pariNamavAno svabhAva che tene ajJAnI dekhato nathI. bhAI! avasthAnI ekarUpe sthiti na rahe evuM ja vastunuM svarUpa che. vastu kUTastha nathI paNa vahetA pANInI mAphaka drave che-paryAyane pravahe che; te paryAyano pravAha vastumAMthI Ave che, saMyogamAMthI nathI Avato. bhinna prakAranA saMyogane kAraNe avasthAnI bhinnatA thaI, ke saMyoga badalyA mATe avasthA badalAI ema ajJAnI ne bhrama thAya che, paNa vastu svarUpa ema nathI-AtmA dravya nitya che paryAya palaTAya.' AvI rIte Ama spaSTatAthI vastunuM svarUpa yathArtha samajatA ane tenI yathArtha zraddhA karatAM samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpI mokSamArga pragaTe che ane jIva mokSa dazA prApta kare che. mohanIya karma : vizeSa spaSTatA: prathama to e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI ke jIvamAM thatAM vikAra bhAva pote potAnI puruSArthanI nabaLAIne lIdhe kare che, tyAre karmano udaya hAjararUpe nimitta che. paNa te karmanA rajakaNoe jIvane kAMI paNa karyuM ke asara karI ema mAnavuM te sarvathA mithyA che. tema ja jIva vikAra kare tyAre pudgala kArpaNa vargaNA svayaM karmarUpe pariName che-evo nimitta-naimittika saMbaMdha che. ghaNI vAra zAstromAM evA kathana Ave ke jIvane vikArapaNe athavA karmane jIva pariNamA(bAMdhe); evA prakAranI nimittanI mukhyatAthI nimitta-naimittika saMbaMdha batAvanAruM vyavahAra kathana kahevAmAM Ave paNa te vAta vyavahAra hovAthI e vAta satya na mAnavI. nizcayathI to jaDane karma tarIke jIva pariNamAvI zake nahi, ane karma jIvane vikArI karI zake nahi-e vAta samajavI. jyAre jIva potAnuM nija svarUpa svayaM pragaTa na kare sAMsArika dazAne vadhAre-tyAre mohanIya karma nimitta che, paNa karma jIvane kAMI karI zake te mAnavuM te mithyAtva che. sAMsArika dazAno artha e che ke jIvamAM AkuLatA thAya, Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 azAMti thAya, kSobha thAya. emAM traNa vibhAga paDe che. (1) azAMtirUpa vedananuM jJAna.....te du:kharUpa vedananuM jJAna to jJAnaguNamAM garbhita thAya che. te jJAnanA kAraNamAM jJAnAvaraNano kSayopazama nimitta che. (2) te vedana tarapha jIva mUke ..... te vedana tarapha jIva lAge tyAre tyAre nimittakAraNa vedanIya karma te kAryamAM nimitta che. (3) azAMtirUpa vedana ............ jIvane je du:khanuM vadana thAya che (du:khanuM vedana) - temAM mohanIya karma nimitta che. azAMti, moha, AtmAthI parADamukhatA tathA viSayAsakti e sarva kArya mohanA ja che. kAraNanA nAzathI kArya paNa naSTa thaI jAya che tethI viSayAsakti ghaTADavA pahelAM ja AtmajJAna pragaTa karavAno bhagavAna upadeza Ape che. mohanA kAryane be prakAre vibhakta karI zakAya che. ' (1) daSTinI vimukhatA ane (2) cAritranI vimukhatA. baMnemAM vimukhatA sAmAnya che. te baMne sAmAnyapaNe "moha' nAmathI oLakhAya che. mATe te baMnene abhedapaNe eka karma jaNAvI tenA be peTA vibhAga 'darzana moha' ane 'cAritra moha' kahyA che. darzana moha te aparimita moha che ane cAritra moha parimita moha che. mithyA darzana te saMsAranI jaDa che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja mithyA darzanano abhAva thAya che. te ja vakhate cAritra mohano eka peTA vibhAga je anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha che teno eka sAthe abhAva thAya che. ane tyAra pachI krame krame vItarAgatA vadhatAM-pAMcame guNasthAne zrAvakanA bAra vrata letAM tathA chaThThA guNasthAne munInA sarvasaMga parityAga vrata letAM cAritra mohano paNa krame krame abhAva thato jAya che. mithyAtvanA nAzanI sAthe ja kaSAyano pUrNa nAza nathI thato, kAraNa ke mithyAtva ane kaSAya e baMne judA judA guNanI paryAya che. eka zraddhA guNanI ane bIjI cAritra guNanI. jyAre samyatva thAya tyAre badhA ja guNa aMze pariName che. paNa zraddhA guNa pUrNa pariNamI jAya che ane cAritramAM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 anaMtAnubaMdhI kaSAyanI prathama cokaDIno taddana abhAva thAya che. jJAna paNa pUrNa kevaLarUpe nathI pariNamatuM mAtra samyapha thAya che. ane cAritra paNa svarUpa AcaraNa hoya che. hA, paNa jevo mithyAtvano nAza thayo ke mULa kAraNa na rahetAM cAritra mohanIyano TakAva paNa adhika raheto nathI. darzana mohanIyanI sAthe nahi paNa thoDA ja vakhatamAM cAritra mohanIye paNa naSTa pAmI jAya che. mithyAtva ja badhA doSomAM adhika baLavAna doSa che, ane te ja dIrgha ane asalI saMsAranI sthApanA kare che, tethI teno nAza karyo ke saMsArano kinAro AvI gayo. darzana moha amaryAdita che, cAritra moha maryAdita che, paraMtu baMne saMsAranA ja kAraNo che. "jJAnInA jJAnamAM paranuM nimitta-kartApaNuM nathI": 1. he bhAI ! tAruM svarUpa kevuM che teno tuM vicAra kara. to tane khyAlamAM Avaze ke AmAM paranuM katRtva koI rIte samAI zake tema nathI. are vikAranuM katRtva paNa jemAM na samAya temAM paranA katRtvanI to vAta ja kevI? vastu svarUpanI svataMtratA ane paranI bhinnatA samajyA vagara ekeya vAta sAcI samajAya nahi. 2. jJAnInI vAta: (1) caitanya svarUpa A AtmA para dravyano kartA koI rIte nathI. (2) jJAnIne jJAna bhAvamAM para sAthe nimitta-kartApaNuM nathI. (3) jJAna bhAvamAM vikAra rahita potAnA zuddha bhAvanuM kartApaNuM che. ajJAnInI vAta: (1) ajJAnI paNa para dravyano kartA kyAreya paNa nathI. (2) azuddha evA yoga ane upayoga karmamAM nimitta che. tethI azuddha rAgAdi bhAvono kartA ajJAnI thAya che. (3) paranuM nimitta-kartApaNuM ajJAnInA krodhAdi bhAvamAM che. 3. kartA-karmanuM svarUpa samajavA mATe vyApya-vyApakapaNAno mahAna siddhAMta che. tanmayapaNuM hoya tyAM ja vyApya-vyApakapaNuM hoya, ne jyAM vyApya-vyApakapaNuM hoya tyAM ja kartA-karmapaNuM hoya. kartA pote potAnA kAryamAM prasarIne te rUpe thAya che, tethI te teno kartA che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 4. pariNAmI vastunA pariNAma-te teno dharma che. te pariNAmano kartA bIjo koI hoI zake nahi. have je pariNAma thAya che teno kartA trikALI dravya abhedapaNe kahevAya, paNa kharekhara paryAya svabhAvathI ja te pariNAmanuM katRtva che. jIvanA pariNAmano dAtA bIjo koI nathI, tema paryAyano kartA bIjo koI nathI. paryAya potAnI svataMtratAthI ja te pramANe pariNamI rahI che. 5. potAnI jJAna paryAyapaNe upajato jIva te potAnA paryAya svabhAvathI ja te rUpe upajyo che, guru te kAMI tenI jJAna paryAyanA dAtA nathI. upakAranI bhASAmAM bhale ema kahevAya ke gurue jJAna ApyuM, paNa siddhAMtamAM tema nathI. jJAna svarUpI jIva pote potAnA svarUpathI ja utpAda-vyayarUpa pariName che. te utpAda-vyaya dharma, dhruvane lIdhe nathI ane parane lIdhe paNa nathI. 6. trikALI dravyamAM para sAthe nimitta-naimittikapaNuM paNa nathI. jo trikALI dravya nimittapaNe hoya to te kadI chUTe nahi, sadAya nimittapaNe rahyA kare eTale te svabhAva thaI jAya. to to jIvane karmanuM nimittapaNe kadI chUTe nahi, eTale dravyamAM paranuM nimittapaNuM mAnanAra jIvane kadI saMsArathI chUTakAro thato nathI, kema ke tene para sanmukhatA choDIne sva sanmukha thavAno avakAza ja na rahyo. 7. have paryAyanI vAta; paryAyamAM paNa yoga ane upayoga(rAgAdi azuddha bhAvo)je karmamAM nimitta che; te azuddha yoga upayoga kSaNika che te trikALa nathI. ane te kSaNika azuddha yoga-upayoganuM katRtva ajJAnIne che, jJAnIne tenuM katRtva nathI. mATe ajJAnInA ja yoga ane rAgAdi bhAvo karmamAM nimitta che. dharmIne to yoga ane rAgAdi bhAvo potAmAM che ja nahi, tene to jJAna AnaMda svarUpa potAno bhAva che, teno ja te kartA che; rAgAdi bhAvo to tenA jJAnathI judA para zeyamAM jAya che. cetana varse nija bhAnamAM to kartA Apa svabhAva; varte nahi nija bhAnamAM to kartA karma prabhAva.' 8. ajJAnI ajJAnabhAve paNa mAtra rAgAdinI kartA thAya che; paranI avasthAne te karato nathI; paranI sAthe nimittapaNuM paNa tenA rAgAdimAM che, paNa te paramAM tanmaya thaIne tene karato nathI. ajJAna chUTatAM nimitta-kartApaNuM paNa rahetuM nathI. 9. dharmIne potAnI jJAna cetanAmAM rAgAdi ke para cIjo zeyapaNe nimitta che. pote Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 to teno kartApaNe nimitta nathI, paNa uchuM teo jJAnamAM nimitta che. jJAna tene jANe che ke A kALe AvA yoga-upayoga jJAnathI bhinnapaNe varte che; ne paranA kArya paramAM varte che. mArI jJAna pariNati mArAmAM varte che. para sAthe ke rAgAdi sAthe teno saMbaMdha nathI. Ama jJAnInI pariNati to UMDe UMDe aMdara AtmAmAM utarI gaI che, temAM bahAranuM nimittapaNuM paNa nathI. 10. jyAM bheda jJAna thayuM, parathI bhinna AtmA jANyo ane rAgAdi azuddha bhAvothI paNa bhinna jJAnAnaMda svabhAva jANyo tyAM ajJAna janita te nimitta-kartApaNuM paNa chUTI jAya che; ne nirmaLa jJAnAdi zuddha bhAvanuM ja kartApaNuM rahe che. A vAta samajI potAnuM svarUpa samajavAno udyama karavo. samajavAnuM ja A che ane e samajaNathI samyagdarzana prApta thAya che. pra. : jJAnanuM svarUpa zuM? u. : jANavuM te. (jANavAmAM rAga-dveSa te jJAnanuM svarUpa nathI). "huM Ane jANuM chuM' ema bolAya paNa kharekhara parane nahi paNa potAnI jJAnanI paryAyane jANe che. karma baMdhana roganuM nidAna : 1. A AtmAne karma baMdhana(anAdi kALathI) che, te baMdhana vaDe duHkhI thaI rahyo che. du:kha dUra karavAno ja niraMtara upAya paNa rahe che, paraMtu kharo upAya pAmyA vinA te du:kha dUra thatuM nathI tathA sahyuM paNa jatuM nathI ane tethI ja A jIva vyAkuLa thaI rahyo che. e pramANe jIvane samasta du:khanuM mULa kAraNa karma baMdhana che, tenA abhAvarUpa mokSa che ane e ja parama hita che. 2. karma baMdhana hovAthI aneka prakAranA aupAdhika bhAvomAM jIvane paribhramaNapaNuM hoya che, paNa ekarUpatA rahetI nathI. mATe karma baMdhana sahita avasthAnuM nAma saMsAra avasthA che. anaMtA jIva dravyo anAdithI ja saMsAra avasthAmAM karma baMdhana sahita che. sarva karmano kSaya thavAthI mokSa avasthA utpanna thAya che. 3. saMsAramAM eka jIva dravya ane anaMtA karmarUpa pugala paramANu e baMne anAdi kALathI eka baMdhAnarUpa che. temAMthI koI paramANu judA paDe che tathA koI navA maLe che. e pramANe maLavuM-vikharAvuM thayA kare che. 4. jema mULathI ja jaLa ane dUdhano, suvArga ane mATIno, tuSa ane kAgano tathA tela ane telano anAdi saMbaMdha jovAmAM Ave che, teno navIna meLApa thayo Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 nathI, tema jIva ane karmano saMbaMdha paNa anAdithI jANavo. 5. have jIva dravya to dekhavA-jANavArUpa caitanya guNanuM dhAraka che, indriyagamya na hovA yogya amUrtika che, tathA saMkoca vistAra zakti sahita asaMkhyAta pradezI eka dravya che. tathA karma cetanA guNa rahita jaDa, mUrtika ane anaMta pugala paramANuono puMja che, mATe te eka dravya nathI. e pramANe e jIva ane karmano anAdi saMbaMdha che to paNa jIvano koI pradeza karmarUpa thato nathI, tathA karmano koI paramANu jIvarUpa thato nathI paNa pota potAnA lakSaNe dharI baMne judA judA rahe che. jema suvarNa ane rUpAno eka skaMdha hovA chatAM pItAdi guNone dharI suvarNa juduM ja rahe che tathA zvetAdi guNone dharI rUpe juduM ja rahe che tema e baMne judAM jANavAM. 6. amUrtika AtmAthI mUrtika karmono baMdha kevI rIte thAya che? jema vyakta indriyagamya nathI evA sUkSma pudgalo tathA vyakta indriyagamya evA sthUla pulonuM baMdhAna hovuM mAnIe chIe tema indriyagamya na hovA yogya evo amUrtika AtmA tathA indriyagamya hovA yogya mUrtika karmoe baMnenuM paNa baMdhAna che ema mAnavuM. vaLI e baMdhAnamAM koI koIno kartA to che nahi, jyAM sudhI baMdhAna rahe tyAM sudhI e baMneno sAtha rahe, paNa chUTA paDe nahi; tathA paraspara kArya-kAraNapaNe teone banyuM rahe eTaluM ja ahIM baMdhAna jANavuM. have mUrtika-amUrtikanuM e pramANe baMdhAna thavAmAM koI virodha nathI e pramANe badhA jIvo saMbaMdhI mAnavuM. . 7. karmanA prakAra. have te karma anaMta prakAranA che. temAM mukhya ATha prakAra che. tyAM cAra ghAtI karmonA nimittathI jIvanA svabhAvano ghAta thAya che. ka. jJAnAvaraNa : jIvanA jJAna svabhAvanI vyakitatA thatI nathI. kha. darzanAvaraNa : jIvanA darzana svabhAvanI vyakatatA thatI nathI. paNa e karmonA kSayopazama anusAra kiMcita jJAna-darzananI vyakatatA rahe che. ga. mohanIya karma : A karma vaDe jIvanA svabhAva nahi evA mithyA zraddhAna athavA krodha-mAna-mAyA ane lobhAdika kaSAyonI vyakatatA thAya che. gha. aMtarAya karma : A karma vaDe jIvano svabhAva dIkSA levAnA sAmartharUpa che vIrya-tenI vyakatatA thatI nathI. pAga tenA kSayopazama anusAra kiMcita zakti Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rahe che. jIvamAM anAdithI ja evI zakti hoya che ke jo karmanuM nimitta na hoya to kevaLajJAnAdi potAnA svabhAvarUpa pravarte, paraMtu anAdino karmano saMbaMdha hoya che tethI e zaktinuM vyaktapaNuM na thayuM. eTale zakti apekSAe svabhAva che teno, vyakta na thavA devAnI apekSAe dhAta karyo ema kahIe chIe. vaLI cAra aghAti karmonA nimittathI AtmAne bAhya sAmragIno saMbaMdha bane che. ca. nAma : A karma vaDe gati, jAti ane zarIrAdika nIpaje che. cha. gotra : gotra karma vaDe uca-nIca kuLanI prApti thAya che. ja. Ayu : Ayu karma vaDe potAnI sthiti sudhI prApta thayela zarIrano saMbaMdha chUTI zakato nathI. jha. vedanIya : A karma vaDe zarIramAM athavA zarIrathI bAhya aneka prakAranA sukhadu:khanA kAraNarUpa para saMyoga joDAya che. e pramANe aghAtI karmo vaDe bAhya sAmragI ekaThI thAya che, je vaDe mohanA udayano sAtha maLatAM jIva sukhI-du:khI thAya che. pra. : karma to jaDa che, jarAya baLavAna nathI, to e vaDe jIvanA svabhAvano ghAta thavo vA bAhya sAmragInuM maLavuM kema saMbhave? u. : jo karma pote kartA thaI udyamathI jIvanA svabhAvano ghAta kare, bAhya sAmragI meLavI Ape tyAre to karmamAM caitanyapaNuM joIe tathA baLavAnapaNuM joIe, paNa ema to nathI. sahaja ja nimitta-naimittika saMbaMdha che. jyAre te karmano udaya kALa hoya AtmA pote ja svabhAvarUpa pariNamana karato nathI-vibhAvarUpa pariNamana kare che tathA je anya dravyo che te te ja pramANe saMbaMdharUpa thaI pariName che. karmano udaya kALa e enuM svataMtra pariNamana che. ane A bAju AtmAnuM svabhAvarUpa ke vibhAvarUpa pariNamana e paNa svataMtra ja che-eka ja samaye thAya che evo nimitta-naimittika saMbaMdha che, kartA-karma saMbaMdha nathI. 8. to pachI karmano navIna baMdha kevI rIte thAya che? jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyanA nimittathI upajelA bhAvo navIna karmabaMdhanA kAraNarUpa nathI. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 jIvano jJAna-darzana-vIrya svabhAva che, te jJAnAvaraNa, darzanAvaraNaaMtarAyanA nimittathI jeTalo pragaTa nathI teTalAno to te kALamAM abhAva che ane e karmono kSayopazamathI jeTalo jJAna, darzana ane vIrya svabhAva pragaTa varte che te jIvanA svabhAvano ja aMza che, karmodayajanya aupAdhika bhAva nathI.have svabhAva vaDe navIna karmono baMdha thato nathI, kAraNa ke nija svabhAva jo baMdhanuM kAraNa thAya to baMdhathI chUTavuM kema thAya? vaLI e karmanA udayathI jeTalAM jJAna-darzana ane vIrya abhAvarUpa che te vaDe paNa baMdha thato nathI, kAraNa ke jyAM pote ja abhAvarUpa che tyAM te abhAva anyanuM kAraNa kema thAya? mohanIya karmanA udaya vaDe jIvane ayathArtha zraddhAnarUpa mithyAtva bhAva thAya che tathA kodha, mAna, mAyA ane lobhAdika kaSAya bhAva thAya che. te jo ke jIvanA astitvamaya che, jIvathI judA nathI, jIva ja teno karyA che ane jIvanA pariNAmarUpa ja e kArya thAya che. to paNa enuM hovuM moha karmanA nimittathI ja che, paNa karma nimitta dUra thatAM teno abhAva ja thAya che. mATe e jIvano nija svabhAva nathI paNa aupAdhika bhAva che tathA e bhAvo vaDe navIna baMdha thAya che. mATe mohanA udayathI utpanna thayelA bhAvo baMdhanA kAraNarUpa che. aghAti karmanA udayathI bAhya sAmragI maLI Ave che, temAM zarIrAdika to jIvanA pradezothI eka kSetrAvagAhI thaI ekabaMdhanarUpa ja hoya che tathA dhana kuTuMbAdika AtmAthI bhinnarUpa che tethI e badhA baMdhanA kAraNa nathI, kAraNa ke para dravya baMdhanuM kAraNa hoI zake nahi. paNa temAM AtmAnA mamatvAdirUpa mithyAtvAdi bhAvai thAya che, te ja baMdhananA kAraNarUpa jANavAM. " nAmakarmanA udayathI zarIra-mana-vacana upaje che. tenI ceSTAnA nimittathI AtmapradezonuM caMcaLapaNuM thAya che, te vaDe AtmAne pudgala vargaNAothI ekabaMdhAnarUpa hovAnI zakti thAya che, tene yoga kahe che. tenA nimittathI samaye samaye karmarUpa hovA yogya anaMta paramANuonuM grahaNa thAya che. eka samayamAM grahaNa thayelAM pudgala paramANuo jJAnAvaraNAdi mULa prakRtti vA tenI uttara pravRttiomAM siddhAMtamAM kahyA pramANe svayaM vaheMcAI jAya che, ane te vahecaNI anusAra te paramANuo te te prakRttiorUpa pote ja pariNamI jAya che. e pramANe yoganA nimittathI karmanuM Agamana thAya che mATe yoga te Asava che. eTale AtmAnA mamatvAdirUpa mithyAtvAdi bhAva thAya che te ja baMdhanA kAraNarUpa jANavA. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 9. yogathI thavAvALA prakRttibaMdha ane pradezabaMdha : yoga be prakAranA che, zubha yoga ane azubha yoga. tyAM dharmonA aMgomAM manavacana-kAyAnI pravRtti thatAM to zubha yoga hoya che tathA adharmanA aMgomAM tenI pravRtti thatAM azubha yoga hoya che. have zubha yoga ho vA azubha yoga ho, paraMtu samyatva pAmyA vinA ghAtiyA karmonI sarva prakRttiono niraMtara baMdha thayA ja kare che. koI paNa samaye koI paNa prakRttino baMdha thayA vinA raheto ja nathI. aghAti pravRttiomAM zubha yoga hoya to sAtA vedanIya Adi puNya pravRttiono tathA azubha hoya to asAtA vedanIyAdi pApa prakRttiono tathA mizra yoga hoya to koI puNya pravRttiono tathA koI pApa prakRttiono baMdha thAya che. e pramANe yoganA nimittathI karmanuM Agamana thAya che. mATe yoga che te Asrava che. vaLI e yoga dvArA grahaNa thayelAM karma paramANuonuM nAma pradeza che. teono baMdha thayo ane temAM mULa uttara pravRttiono vibhAga thayo tethI yoga vaDe pradezabaMdhavA prakRtti baMdha thAya che ema samajavuM. 10. kaSAyathI sthiti baMdha thAya che. vaLI mohanA udayathI mithyAtva krodhAdirUpa bhAva thAya che te sarvanuM sAmAnyapaNe 'kaSAya' e nAma che. tenAthI karma pravRttionI sthiti baMdhAya che. tyAM jeTalI sthiti bAMdhI hoya temAM abAdhA kALa choDI te pachI jyAM sudhI baMdha sthiti pUrNa thAya tyAM sudhI samaye samaye te prakRttionA udaya AvyA ja kare che. tyAM deva, manuSya ane tiryaMca Ayu vinA bAkInI sarva ghAtI-aghAti prakRttiono alpa kaSAya hoya to thoDo sthiti baMdha tathA ghaNo kaSAya hoya to ghaNo sthiti baMdha thAya che. tathA deva, manuSya ane tiryaMca e traNa Ayuno alpa kaSAyathI ghaNo ane ghaNo kapAya hoya to thoDo sthitibaMdha thAya che. vaLI e kaSAya vaDe ja te karma pravRttiomAM anubhAga zaktinA phaLa dAna zaktinA) bhedo thAya che. tyAM je anubhAga baMdha thAya tevo ja udaya kALamAM e prakRttionuM ghaNuM vA thoDuM phaLa nIpaje che. have karma pravRttionA ghaNAM paramANu hovA chatAM temAM thoDA kALa sudhI thoDuM phaLa devAnI zakti hoya to te karma prakRtti hInapaNAne prApta thAya che tathA karma pravRttionA thoDA paramANu hoya chatAM temAM ghaNA kALa sudhI ghaNuM phaLa devAnI zakti hoya che to te karma prakRtti adhikapANAne prApta thAya che. mATe yoga Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 vaDe thayelo prakRtti baMdha- pradeza baMdha baLavAna nathI, paraMtu kaSAya vaDe karelo sthiti baMdha-anubhAga baMdha ja baLavAna che. eTalA mATe mukhyapaNe 'kaSAya' ja baMdha nuM kAraNa jANavuM. jeone baMdha na karavo hoya teo kaSAya na kare. pra. : pudgala paramANuo to jaDa che temane kAMI jJAna nathI to teo yathA yogya prakRttirUpa thaI kevI rIte pariName che? u. : jema bhUkha lAgatAM mukhaddAra vaDe grahaNa karelo bhojanarUpa pudgala piMDa mAMsa, vIrya, rUdhirAdi dhAturUpa pariName che, e bhojananA paramANuomAM yathA yogya koI dhAturUpa thoDA vA koI dhAturUpa ghaNAM paramANuo hoya che, temAM paNa koI paramANuono saMbaMdha ghaNA kALa sudhI tathA koIno thoDA kALa sudhI rahe che. vaLI paramANuomAM koI to potAnuM kArya nIpajAvavAnI ghaNI zakti dharAve che ane koI alpa zakti dharAve che, have ema thavAmAM koI bhojanarUpa pudgala piMDane to jJAna nathI ke '"huM Ama pariNamuM'' tathA anya paNa koI pariNamAvanAro nathI, paraMtu evo ja nimitta-naimittika bhAva banI rahyo che je vaDe e ja pramANe pariNamana thAya che. tema kaSAya thatAM yogadvAra vaDe grahaNa karelo karma vargaNArUpa pudgala piMDa jJAnavaraNAdi prakRttirUpa pariName che. e karma paramANuomAMthI yathA yogya koI prakRttirUpa thoDA vA koI prakRttirUpa ghaNAM paramANuo hoya che, temAM paNa koI paramANuono saMbaMdha ghaNo kALa rahe che tathA koIno thoDo kALa rahe che, e paramANuomAM koI potAnuM kArya nipajAvavAnI ghaNI zakti dhAre che tyAre koI thoDI zakti dhAre che, ema thavAmAM koI karma vargaNArUpa pudgala piDane to jJAna nathI ke ''huM Ama pariNayuM'' tathA anya koI pariNamAvanAro paNa nathI, paraMtu evo ja kevaLa nimittanaimittika bhAva banI rahyo che je vaDe e ja prakAre pariNamana thAya che. lokamAM paNa evA nimitta-naimittika bhAva ghaNAya banI rahyA che. jema maMtranA nimittathI jalAdikamAM rogAdika dUra karavAnI zakti hoya che. tema jIva bhAvanA nimitta vaDe pudgala paramANuomAM jJAnAvaraNAdirUpa zakti thAya che. e pramANe jaDa paramANunuM yathA yogya prakRttirUpa pariNamana jANavuM. 12. karmonI baMdha, udaya, sattArUpa avasthA kema thAya che? have je paramANu karmarUpa pariNamyA che teno jyAM sudhI udaya kALa na Ave tyAM sudhI te jIvanA pradezothI ekakSetrAvagAharUpa baMdhAna rahe che. tyAM jIva bhAvanA nimittathI koI prakRttionI avasthAnuM palaTAvuM paNa thaI jAya che. koI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 anya pravRttionA paramANu hatA te saMkramaNarUpa thaI anya prakRttinA paramANu thaI jAya che. vaLI koI anya pravRttionI sthiti vA anubhAga ghaNo hato tenuM apakarSaNa thaI thoDo thaI jAya che tathA koI prakRttionI sthiti vA anubhAga thoDo hato tenuM utkarSaNa thaI ghaNo thaI jAya che. e pramANe pUrve bAMdhelA paramANuonI avasthA paNa jIva bhAvanuM nimitta pAmIne palaTAya che. nimitta na bane to na palaTAya, jemanI tema rahe. evI rIte sattArUpa karmo rahe che. vaLI jyAre te karma pravRttiono udaya kALa Ave tyAre te prakRttionA anubhAga anusAra svayaM kArya banI jAya che. paNa karma tenA kAryane nipajAvatuM nathI, eno udaya kALa AvatAM te kArya svayaM banI jAya che. eTalo ja ahIM nimitta-naimittika saMbaMdha jANavo. vaLI je samayamAM je phaLa nIpajyuM tenA anaMtara samayamAM e karmarUpa pugalonI anubhAga zaktino abhAva thavAthI karmapaNAno paNa abhAva thAya che, te pudgalo anya paryAyarUpa pariNamI jAya che. enuM nAma ja savipAka nirjarA che. e pramANe samaya samaya udaya thaIkarmo kharI jAya che. karmapaNuM nAza pAmatAM te paramANu te ja skaMdhamAM raho vA judA thaI jAo, tenuM kAMI prayojana ja nathI. Ano sAra eTalo ja che-saMsArI jIvane samaye samaye anaMta paramANu baMdhAya che. tyAM eka samayamAM bAMdhelA paramANuo AbAdhA kALa choDI potAnI sthitinA jeTalo samaya hoya te sarvamAM kamathI udaya Ave che. vaLI ghaNA samayamAM bAMdhelA paramANu ke je eka samayamAM udaya AvavA yogya che te badhA ekaThA thaI udaya Ave che, te sarva paramANuono anubhAga maLatAM jeTalo anubhAga thAya teTaluM phaLa te kALamAM nIpaje che. vaLI aneka samayamAM bAMdhelo paramANu baMdha samayathI mAMDI udaya samaya sudhI karmarUpa astitvane dhArI jIvathI saMbaMdharUpa rahe che. e rIte karmonI baMdha, udaya, sattArUpa avasthA jANavI. 13. dravya karma ane bhAva karma karma che te paramANurUpa anaMta pudgala dravyothI nIpajAveluM kArya che, tethI tenuM nAma dravya karma che. tathA mohanA nimittathI mithyAtva krodhAdirUpI jIvanA pariNAma che te azuddha bhAvathI nipajAveluM kArya che, tethI tenuM nAma bhAva karma che. dravya karmanA nimittathI bhAva karma thAya che tathA bhAva karmanA nimittathI dravya karmono baMdha thAya che. pharI pAcho dravya karmathI bhAva karma Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 ane bhAva karmathI dravya karma-e ja pramANe paraspara kAraNa-kArya bhAva vaDe saMsAra cakramAM paribhramaNa thAya che. 14. no karma: vaLI nAma karmanA udayathI zarIra thAya che te dravya karmavat kiMcit sukha du:khanuM kAraNa che, mATe zarIrane no karma kahIe chIe. 15. have e karmabaMdhanarUpa roganA nimittathI jIvanI jJAna-darzanAvaraNa, mithyAtvarUpa, aMtarAyarUpa temaja vedanIya karmodayajanya, Ayukarmodayajanya, nAmakarmodayajanya tathA gotrakarmodayajanya ema judI judI avasthAo thAya che ane mohanA udayathI AtmA sukhI-du:khI thAya che. karma baMdhanarUpa roganA nimittathI thatI jIvanI avasthAo: prathama to A jIvano svabhAva caitanya che. eTale sarva dravyonA sAmAnya vizeSa svarUpane prakAzavAvALo che. jevuM emanuM svarUpa hoya tevuM potAne pratibhAse che enuM ja nAma caitanya che. tyAM sAmAnya svarUpa pratibhAsananuM - nAma darzana che tathA vizeSa pratibhAsananuM nAma jJAna che. have evA svabhAva vaDe trikALavartI sarva guNa-paryAya sahita sarva padArthone pratyakSa yugapat sahAya vinA dekhI-jANI zake evI zakti AtmAmAM sadA kALa che. 1. jJAna-darzanAvaraNa karyodayajanya avasthA : paraMtu anAdithI ja jJAnAvaraNa darzanAvaraNano saMbaMdha che, jenA nimittathI e zaktinuM vyaktapaNuM thatuM nathI, e karmonA kSayopazamathI kiMcit matijJAna vA zrutajJAna varte che, tathA koI veLA avadhijJAna paNa hoya che. vaLI koI veLA acakSudarzana hoya che to koI veLA cakSudarzana vA avadhidarzana paNa hoya che. e badhAmAM mati, zrata, avadhijJAnanI parAdhIna pravRtti ja jovA maLe che. 2. aMtarAya karyodayajanya avasthA : aMtarAya karmanA udayathI jIva Icche che te thatuM nathI. dAna ApavA Icche paNa ApI zake nahi, vastunI prApti Icche paNa thAya nahi, bhoga bhogavavA Icche paNa bhogavI zake nahi, upabhoga levA Icche paNa levAya nahi, ane potAnI jJAnAdi zaktine pragaTa karavA Icche paNa te pragaTa thaI zake nahi. e pramANe aMtarAya karmanA udayathI pote je Icche che te thatuM nathI. 3. aghAti karmo vedanIya, nAma, gotra ane AyuSyanA udayathI judA judA zarIra mAM bAhya sukha-du:khanA kAraNo nIpaje che. zarIramAM rogIpaNu, nirbaLapaNa, Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sudhA, tRSA, roga, kheda, pIDA ityAdi sukha duHkhanA kAraNo maLe che. Ayu karmanA udayathI manuSyAdi paryAyanI sthiti rahe che. jyAM sudhI Ayu karmano udaya rahe che tyAM sudhI rogAdika aneka kAraNo maLavA chatAM paNa zarIrathI saMbaMdha chUTato nathI. jyAre Ayuno udaya na hoya tyAre aneka upAya karavA chatAM paNa zarIrano saMbaMdha raheto nathI. e saMsAramAM janma, jIvana ane maraNanuM kAraNa Ayu karma ja che. nAma karmanA udayathI A jIvane manuSyAdi gatio prApta thAya che. te paryAyarUpa potAnI avasthA thAya che. e vaDe moha anusAra AtmA sukhI duHkhI thAya che. ane gotra karmathI nIca-uca kuLomAM upajavuM thAya che. tyAM potAnuM hIna-adhikapaNuM prApta thAya che. mohanA nimittathI AtmA sukhI du:khI paNa thAya che. 4. mithyAtvarUpa jIvanI avasthA: vaLI A jIvane mohanA udayathI mithyAtva tathA kaSAya bhAva thAya che. (1) tyAM darzana mohanA udayathI mithyAtva bhAva thAya che, jethI A jIva anyathA pratItirUpa atattva zraddhAna kare che. jema che tema mAnato nathI, paNa jema nathI tema mAne che. amUrtika pradezono puMja, prasiddha jJAnAdi guNono dhAraka anAdi nidhana vastu pote che, tathA mUrtika pudagala dravyono piMDa prasiddha jJAnAdi rahita navIna ja jeno saMyoga thayo che evA zarIrAdi pudgala ke je potAnAthI para che-enA saMyogarUpa aneka prakAranA manuSya-tiryaMcAdi paryAyo hoya che te paryAyomAM A mUDha jIva ahaM buddhi dhArI rahyo che, sva-paranA bheda karI zakato nathI. je paryAya pAmyo hoya tene ja potApaNe mAne che; tathA e paryAyomAM paNa je jJAnAdika guNo che te to potAnA guNa che ane rAgAdika che te potAne karma nimittathI aupAdhika bhAva che, vaLI varNAdika che te potAnA guNo nathI paNa zarIrAdi pulanA guNo che, zarIrAdimAM paNa varNAdinuM vA paramANuonuM palaTAvuM aneka prakArarUpa thayA kare che, e sarva pudgalanI avasthAo che, paNa te badhAne A jIva potAnuM svarUpa jANe che. svabhAva-parabhAvano viveka thaI zakato nathI. vaLI manuSyAdi paryAyomAM potAnAthI pratyakSa bhinna dhana-kuTuMbAdino Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 saMbaMdha thAya che, ane te potAne AdhIna pariNamatA nathI to paNa temAM A jIva mamakAra kare che ke "A badhA mArA che". paNa e koI paNa prakArathI potAnA thatAM nathI. mAtra potAnI mAnyatAthI ja tene potAnA mAne che. vaLI manuSyAdi paryAyomAM koI veLA devAdi ane tattvonuM je anyathA svarUpa kalpita karyuM tenI to pratIti kare che, paNa jevuM yathArtha svarUpa che tevuM pratIti karato nathI. e prakAre darzana mohanA udayathI jIvane atatva zraddhAnarUpa mithyA bhAva thAya che. temAM jyAre tenI tIvra udaya hoya che tyAre satyArtha zraddhAnathI ghaNuM viparIta zraddhAna thAya che tathA jyAre maMda udaya hoya che tyAre satyArtha zraddhAnathI thoDuM viparIta zraddhAna thAya. - te sivAya para padArthone pariNamAvAnI katRtva buddhi ane bhogavavA nI bhostRtva buddhi e paNa mithyA bhAva che. ane svane jANyA vagara parane huM jANuM chuM e prakAranI yatva buddhi paNa mithyA bhAva ja che . (2) cAritra mohanA udayathI A jIvane kaSAya bhAva thAya che tyAre pote dekhato-jANato chatAM paNa para padArthomAM ISTa-aniSTapaNuM mAnI krodhAdi kare che. (kodha, mAna, mAyA lobha(IcchArUpa) pariNamavuM) - kodhano udaya thatAM padArtho pratye aniSTapaNuM ciMtavI tenuM buruM thavuM Icche che. vaLI pote vA anya cetana-acetana padArtha koI prakAre pariNamatA hoya ane potAne te pariNamana buruM lAge to tene anya prakAre pariNAvavA karIne te pariNamananuM buruM Icche che. e pramANe krodhathI buruM thavAnI IcchA to kare, paNa buruM thavuM te bhavitavya AdhIna che. mAnano udaya thatAM anya padArtho pratye aniSTapaNe mAnI tene nIco pADavA ane pote UMco thavA icche che. maLa, dhULa Adi acetana padArthomAM jAguptA ane nira Adara AdivaDe tenI hInatA tathA potAnI uccatA Icche che. tathA anya puruSAdi cetana padArthone potAnI AgaLa namAvavA vA potAne AdhIna karavA icche che. e pramANe mAna vaDe potAnI mahaMtatAnI icchA to ghaNI kare, paNa mahaMtatA thavI bhavitavya AdhIna che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mAyA kaSAyano udaya thatAM koI padArthane iSTa mAnI tene arthe aneka prakAranA chala prapaMca vaDe tenI siddhi karavA icche che. acetana-cetana padArthonI siddhi arthe aneka chaLa kare. bIjAne ThagavA mATe potAnI aneka prakAre achatI avasthAo kare-chaLa vaDe potAno abhiprAya siddha karavA icche che. e pramANe mAyA vaDe iSTa siddhi arthe aneka prakAranA chaLa to kare chatAM iSTa siddhi thavI bhavitavya AdhIna che. lobha kaSAyano udaya thatAM anya padArthone iSTa mAnI tenI prApti karavA icche. vastra, dhana acetana padArtho tathA strI-putrAdi sacetana padArthonI tRSNA thAya che. vaLI potAnuM vA anya acetana-sacetana padArthonuM koi pariNamana hovuM iSTarUpa mAnI tene te prakAranA pariNamanarUpa pariNamAvavA icche che. e pramANe lobhathI iSTa prAptinI icchA to ghaNI kare, paraMtu iSTa prApti thavI bhavitavya AdhIna che. e pramANe cAra prakAranA krodha, mAna, mAyA ane lobhanA udayathI AtmA pariName che. tyAM e kaSAya cAra cAra prakAranA che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhAnAvaraNI, pratyAkhAnAvaraNI ane saMjavalana. have anAdi saMsAra avasthAmAM e cAreya kaSAyono niraMtara udaya hoya che. mokSamArga prApta thatAM e cAramAMthI traNa, be ane ekano udaya rahI anukrame cAreya no abhAva thAya che. vaLI cAritra mohanA udayathI nokaSAya thAya che. rati, arati,hAsya, zoka, bhaya, jugupsA, puruSaveda, strIveda, napusaMkaveda. 1. ratinA udayathI koine ISTa mAnI tenAthI prIti kare che. tyAM Asakta thAya che. 2. atinA udayathI koine aniSTa mAnI tenAthI aprIti kare che tyAM uddegarUpa thAya che. 3. hAsyanA udayathI koI ThekANe iSTapaNuM mAnI praphullita thAya che-harSa mAne che. 4. zokanA udayathI koimAM aniSTapaNuM mAnI dilagIra thAya che-kheda mAne che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 5. bhayanA udayathI koIne aniSTa mAnI tenAthI Dare che. teno saMyoga icchato nathI. 6. jugupsAnA udayathI koi padArthane aniSTa mAnI tenI ghaNA-tiraskAra kare che. teno viyoga thavA icche che. 7. puruSa vedanA udayathI strI sAthe ramavAnI icchA thAya che. 8. strI vedanA udayathI puruSa sAthe ramavAnI icchA thAya che. 9. napusaMka vedanA udayathI eka sAthe baMnenI sAthe ramavAnI icchA thAya A pramANe A nava nokaSAya che. krodhAdi jevA e baLavAna nathI, tethI ene ISatu kaSAya athatu nokaSAya kahevAmAM Ave che. e nokaSAyano udaya krodhAdikanI sAthe yathA saMbhava hoya che. e pramANe upara kahelA darzana tathA cAritra mohanA udayathI mithyAtva bhAva tathA kaSAya bhAva thAya che. e ja saMsAranA mULa kAraNa che. vaLI vartamAna kALe paNa jIva enAthI du:khI che, tathA bhAvI saMsAranA kAraNarUpa karmabaMdhananuM mULa kAraNa paNa e ja che. enuM ja bIju nAma moha tathA rAga-dveSa che. tyAM mithyAtvanuM nAma moha che, kAraNa ke tyAM Atma sAvadhAnatAno abhAva hoya che. vaLI mAyA-lobha e be kaSAya tathA hAsya, rati ane traNa prakAranA veda e badhAnuM nAma rAga che, kAraNa ke tyAM ijha buddhi thaI anurAga pravarte che. tathA krodha-mAna e be kaSAya ane arati, zoka, bhaya, jugupsA e badhAnuM nAma Sa che, kAraNake tyAM aniTa buddhi thaI dveSa varte che. sAmAnyapaNe e rAga-dveSa ane moha e badhAnuM nAma moha che, kAraNa ke e badhAyamAM sarvatra AtmAnI asAvadhAnatA ja hoya che. - e pramANe mithyAtvanA udaya anusAra AtmAnI avasthA thAya che. he bhavya ! tArA aMtaraMgamAM tuM vicAra karIne jo ke ema ja che ke nahi? vicAra karatAM to tane ema ja pratibhAsaze. jo ema ja che to tuM ema ja mAna ke "mane anAdi saMsAra roga che tenA nAzano mAre upAya karavo Avazyaka che" e vicArathI tAruM kalyANa thaze. dukhanuM mULa kAraNa: 1. mithyAdarzana 2. ajJAna 3. asaMyama Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 - sarvadu:khonuM mULa kAraNa mizrA darzana, ajJAna ane asaMyama che. darzana mohanA udayathI thayelA atattvazraddhAna-mithyAdarzana che, tenAthI vastu svarUpanI yathArtha pratIti na thatAM anyathA pratIti thAya che. vaLI e mithyA darzananA nimittathI kSayopazamarUpa jJAna che te ajJAna banI rahyuM che, jethI vastu svarUpanuM yathArtha prakAre jANavuM na thatAM anyathA ja jANavuM thAya che. cAritra mohanA udayathI thayelo kaSAya bhAva tenuM ja nAma asaMyama che, je vaDe jenuM vastunuM svarUpa che tevuM na pravartatA anyathA pravarte che. e pramANe e mithyA darzanAdika che te sarva du:khonuM mULa kAraNa che. mithyAtvanuM svarUpa : mithyA darzanAdikathI jIvane sva-parano viveka thaI zakato nathI. pote eka AtmA tathA anaMta pudgala paramANamaya zarIra-enA saMyogarUpa manuSAdika paryAya nIpaje che, te paryAyane ja potAnuM svarUpa mAne che. AtmAnA jJAna-darzanAdisvabhAva che te vaDe kiMcit jANavuM-dekhavuM thAya che, karma upAdhithI thayelA kodhAdi bhAvarUpa pariNamana thAya che, ane zarIranuM sparza, rasa, gaMdha, varNa svabhAva che te pragaTa che tathA skUla-kRSAdika-spardhAdika-palaTavArUpa aneka avasthAo thAya che te sarvane potAnuM svarUpa jANe che. jJAna-darzananI pravRtti Indriya ane mana dvArA thAya che. tethI A jIva ema mAne che ke tvacA, jIbha, nAsikA, netra, kAna ane mana e badhAM mArA aMga che, e vaDe huM dekhuM-jANuM chuM, evI mAnyatAthI IndriyomAM prIti hoya che. mohajanita viSaya abhilASA : mohanA AvezathI te indriyo dvArA viSaya grahaNa karavAnI icchA thAya che, tyAM e viSayonuM grahaNa thatAM e icchA maTavAthI nirAkula thAya che eTale AnaMda mAne che. A jIva viSayone jANe che tethI potAnuM jJAna pravarte che teno svAda lai ema mAnavA lAge ke "A viSayano svAda che", paNa viSayamAM to svAda che ja nahi. pote ja icchA karI hatI tene pote ja jANI pote ja AnaMda mAnyo, paraMtu huM anAdi-anaMta jJAna svarUpa AtmA chuM' evo ni:kevala(parathI kevaLa bhinna) jJAnano anubhava che ja nahi. paraMtu meM nRtya dIThuM, rAga sAMbhaLyo, phUla suMbuM, padArtha sparyo, svAda jANyo tathA meM zAstra jANyA, mAre A jANavuM joie" e prakAranA zeya mizrita jJAnanA anubhava vaDe viSayonI tene pradhAnatA bhAse che. e pramANe mohanA nimittathI A jIvane viSayonI icchA hoya che. have icchA trikAlavartI sarva viyone grahaNa karavAnI che ke, "huM sarvane Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 sparza, sarvane svAduM, sarvane suvuM, sarvane dekhuM, sarvane sAMbhaLuM ane sarvane jANuM" eTalI badhI icchA hovA chatAM zakti to eTalI ja che ke indriyonA sanmukha thayelA vartamAna sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdamAMthI koine kiMcit mAtra grahaNa kare che vA smaraNAdika vaDe manathI kiMcit jANe, ane te paNa bAhya aneka kAraNa maLatAM ja siddha thAya. tethI koI kALe enI icchA pUrNa thatI nathI. kAraNa ke evI icchA to kevaLajJAna thatAM ja saMpUrNa thAya paNa kSayopazamarUpa indriya dvArA to kadI paNa IcchA pUrNa thAya nahi, ane tethI mohanA nimittathI e indriyone potapotAnA viSaya grahaNanI niraMtara icchA rahyA ja karavAthI A jIva AkuLa-vyAkuLa banI du:khI thaI rahyo che. evo duHkhI thaI rahyo che ke koI eka viSayanA grahaNa arthe potAnA maraNane paNa gaNato nathI. maraNa thavAM karatAM paNa indriyonA viSaya sevananI pIDA adhika jaNAya che. e indriyonI pIDAthI sarva jIvo pIDita banI nirvicAra thaI viSayomAM jhaMpalAve che. aneka prakAranA kaSTa vaDe dhana upajAve ane viSayane arthe tene gumAve. viSayonI prApti arthe jyAM maraNa thatuM jANe tyAM paNa jAya, narakAdinA kAraNarUpa je hiMsAdika kArya tene paNa kare vAkrodhAdika kaSAyo upajAve. bIcAro zuM kare? indriyonI pIDA na sahana thavAthI tene anya kAMI vicAra Avato nathI. e pIDAthI pIDita thaI indrAdika devo paNa viSaryomAM ati Asakta banI rahyA che. jema khAjanA rogathI pIDita thayelo puruSa Asakta banI khajavALavA lAge che, pIDA na thatI hoya to zA mATe khajavALe? tema indriya rogathI pIDita thayelA indrAdika devo Asakta banI viSaya sevana kare che. pIDA na hoya to zA mATe viSayasevana kare? e pramANe jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa kSayopazamathI thayeluM indriyAdika janita jJAna che mithyA darzanAdikanA nimittathI icchA sahita banI du:khanuM kAraNa thayuM che. e du:kha dUra karavA A jIva jUThA upAyo kare che. du:khanI nivRttinA upAyonuM jUThApaNuM: 1. indriyo vaDe viSayonuM grahaNa thatAM mArI icchA pUrNa thaze ema jANI prathama to aneka prakAranA bhojanAdika vaDe indriyone prabaLa kare che, tathA ema jANe che ke jo indriyo prabaLa rahe to mArI viSaya grahaNa karavAnI zakti vadhe. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 2. temAM aneka bAhya kAraNonI jarUra hovAthI tenuM nimitta meLave che. 3. aneka prakAranA vastrAdika, bhojanAdika, puSpAdika, AbhUSaNAdika, gAyana vAjiMtrAdikano saMyoga meLavavA mATe ghaNo ja kheda khinna thAya che. 4. viSayone potAne AdhIna rAkhavAno upAya kare che, ane zIgha zIgha tenuM grahaNa karyA kare che. 5. vaLI indriyo vaDe to eka kALamAM koI eka ja viSayanuM grahaNa thAya che, paNa A jIva ghaNAM viSayo grahaNa karavA icche che tethI utAvaLo banI jaladI jaladI eka viSayane choDI anyane grahaNa kare che, vaLI tene choDI anyane grahaNa kare che. e pramANe viSayone arthe valakhAM mAre che ane potAne je bhAse tevA upAya karyA kare che, paNa e upAya jUThA che, kAraNa ke e badhAnuM e ja pramANe thavuM potAne AdhIna nathI, mahA kaThaNa che. 7. bhojanAdika vaDe indriyo puSTa karavAthI kAMI siddhi thatI nathI, paraMtu kaSAyAdika ghaTAvAthI karmano kSayopazama thatAM jJAna-darzana vadhe che ane tyAre ja viSaya grahaNanI zakti vadhe che. 8. vaLI viSayono saMyoga meLave che, paNa te ghaNA vakhata sudhI Takato nathI athavA sarva viSayono saMyoga maLato ja nathI, ethI ene AkuLatA rahyA ja kare che. 9. vaLI e viSayone potAne AdhIna rAkhI jaladI jaladI grahaNa karavA icche che paNa te potAne AdhIna rahetA nathI, kAraNa ke e judA judA dravya pota potAne AdhIna pariName che athavA karmodaya AdhIna pariName che. . 10. AvI rIte aneka upAya karavA chatAM paNa karmanA nimitta vinA sAmragI maLatI nathI. chatAM A jIva ati vyAkuLa banI sarva viSayone yugapatuM grahaNa karavA mATe valakhAM mAre che. tema sarva grahaNanI jene icchA che tene koI eka viSayanuM grahaNa thatAM icchA kema maTe? ane icchA maTyA vinA sukha paNa thAya nahi. mATe e badhAM upAya jUThA che. duHkha nivRttino sAco upAya : e pramANe A saMsArI jIve sukha mATe karelA upAyo jUThA jANavA. to sAco upAya zo che? Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 jyAre icchA dUra thAya ane sarva viSayonuM eka sAthe grahaNa rahyA kare to e du:kha maTe. have icchA to moha jatAM ja maTe ane sarvanuM eka sAthe grahaNa kevaLajJAna thatAM ja thAya. teno eka ja upAya che. mokSamArga...samyagdarzanasamyajJAna-samyagvAritranI ekatArUpa mokSamArga. e ja sAco upAya jANavo. je jIvone du:khothI chUTavuM hoya temaNe icchA dura karavAno upAya karavo ane icchA tyAre ja dUra thAya jyAre mithyAtva, ajJAna ane asaMyamano abhAva thaI samyagdarzana-jJAna-cAritranI prApti thAya. mATe e ja kAryano udyama karavo yogya che. - e pramANe sAdhana karatAM jeTalI jeTalI icchA maTe teTaluM teTaluM du:kha dUra thatuM jAya ane mohanA sarvathA abhAvathI jyAre icchAno sarvathA abhAva thAya tyAre je du:kha maTI satya sukha pragaTe. vaLI jyAre jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-aMtarAyano abhAva thAya tyAre icchAnA kAraNarUpa kSAyopathamika jJAna-darzanano vA zaktihInapaNAno paNa abhAva thAya che, anaMta jJAna-darzana-vIryanI prApti thAya che, tathA keTalAka kALa pachI aghAti karmono paNa abhAva thatA icchAnA bAhya kAraNono paNa abhAva thAya che. kAraNa ke moha gayA pachI koI kALamAM e kAraNo kiMcit icchA upajAvavA samartha nathI. mohanA astitvamAM ja e kAraNa hatAM tethI tene kAraNa kahyA. teno paNa abhAva thatAM te siddhapadane prApta thAya have du:khano vA du:khanA kAraNono sarvathA abhAva hovAthI sadA kALa anupama akhaMDita savotkRSTa AnaMda sahita anaMta kALa birAjamAna rahe che. e pramANe siddhone sarva karmono nAza thavAthI sarva duHkhono paNa nAza thayo che. duHkhanuM lakSaNa AkuLatA che. have AkuLatA to tyAre ja hoya ke jyAre kaIka IcchA hoya. e IcchA ane IcchAnA kAraNono sarvathA abhAva thavAthI teo sarva du:kha rahita nirAkuLa anaMta sukha anubhave che. puruSArthathI ja mokSa prApti : 1. AtmAnuM parama hita mokSa ja che. svataMtra paripUrNa zuddha dazA pragaTa karavI te ja parama hita che, mATe teno ja upAya kartavya che, nimittane lAvavA ke puNya karavuM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 te kartavya nathI. AtmAnA zraddhA-jJAna ne ramaNatA e eka ja kartavya che. 2. sukhane jIvo Icche che paNa sukhanA kAraNone Icchato nathI ne du:khane Icchato nathI paNa du:khanA hetumAM niraMtara racyo pacyo rahe che. paNa sukhanA sAcA upAyane jANato nathI. Oi 3. bIjAnI hInatA karavI ne potAnI uccatA karavI te ja upAya mAne che. aMtaramAM AnaMda che tenI ruci karato nathI. jenA nimittathI du:kha thAya tene dUra karavA mAMge ne jenA nimittathI sukha thatuM jANe tene rAkhavAno upAya kare che.. 4. sukha aMtaramAM vyApI raheluM che evI aMtara pratIti vinA sukha thAya nahi. AtmA arUpI cidghana che, tethI kabUlAta vinA upAyo nirarthaka che. 5. mokSanI paryAya hitarUpa che. saMsAra paryAya ahitarUpa che. evo nirNaya karavAmAM badhuM AvI jAya che. puruSArtha karatAM badhA kAraNo maLI rahe che. kramabaddha paryAyanA nirNayamAM ekalo puruSArtha che. je samaye je thavAnuM che te thavAnuM che. tevo nirNaya svabhAvanA nirNayathI thAya che ane temAM anaMta puruSArtha che, paranuM banavAnuM hoya tema bane ema mAnanAra parathI udAsa thaI gayo ne sva tarapha vaLyo. 6. jJAnAnaMdasvabhAvanA Azraye samyagdarzana-jJAna-cAritradazA pragaTe che te mokSano upAya che, tyAM kALalabdhi, bhavitavyatA ane karmano upazamAdi(nimitta) ane puruSArtha maLI rahe che. je jIva AtmAnA zraddhA, jJAna ane AcaraNa karato nathI tene eke kAraNa hotAM nathI. 7. svabhAva sanmukha puruSArtha kare te AtmAnuM kArya che ane AtmA te karI zake che. huM zuddha cidAnaMda chuM evI zraddhA pote kare che te AtmAnuM kArya che, mATe puruSArthapUrvaka udyama karavAno upadeza che. dehanI kriyAmAM ane puNyamAM dharma mAnyo che te UMdho puruSArtha che, tene choDI sva tarapha vALavAnuM kahevAmAM Ave che. paranA kArya jIvanA puruSArthathI thatAM nathI. AtmAnuM kArya puruSArthathI thAya che. puruSArtha AtmAno karyo thAya che. karma jaDa che te AtmAnuM kAMi karatA nathI ane AtmA karmane bAMdhe ke choDe te AtmAnA adhikAranI vAta nathI. 8. huM jJAyaka chuM, puNya-pApa vikAra che, zarIrAdi jaDa che, huM zuddha chuM ema aMdara puruSArtha karavo te kArya che. je AtmAnuM kArya hoya te karavAnuM kahevAmAM Ave che. zarIrAdinuM kArya ke karmanuM kArya AtmAnuM nathI, karmane maTADavAnuM AtmAne AdhIna Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 nathI. zuddha caitanya svabhAvanI pratIti ne jJAna karI zake che mATe te kahevAmAM Ave che. 9. je kAraNathI kAryanI niSpatti thAya che kAraNa seve to jarUra kArya thAya. jyAM puruSArtha hoya tyAM anya kAraNo avazya maLe ja. je jIva tenAM zraddhA-jJAna kare che tyAM pAMceya samavAya eka sAthe hoya che. AtmAnA svabhAvano puruSArtha kare tene sarva kAraNo AvI maLe che. puruSArtha karanArane sarva sirita thAya che ema nizcaya karavo. 10. paisA meLavavA te puruSArthane AdhIna nathI, paNa pUrva puNyane AdhIna che. ane mokSa aMtaranA puruSArthane AdhIna che. puruSArtha karyo tyAM badhuM AvI jAya che. AtmAnI aMtara ramaNatA te dharma che. cAritranuM mULa darzana che ane darzananuM mULa AtmA che." ema je kahenAra che tevA deva-guru-zAstrano upadeza sAMbhaLe ane aMtara puruSArtha kare-AtmAmAM puruSArthapUrvaka zraddhA karI lInatA kare che tene sarva kAraNo AvI maLe che. 11. mokSamArganI IcchA te rAga che. bahArano veza te cAritra nathI. bAhya kriyA ane rAgamAM dharma mAne te mithyAtvano puruSArtha che, UMdho puruSArtha che. jinezvaranI AjJA anusAra puruSArtha nathI. vikAra ane nimittanI upekSA karI, svabhAvanI apekSA kare te jinezvaranA upadeza anusAra che. mithyA daSTi muni sahana kare te UMdho puruSArtha che. pAMca mahAvratanA pariNAma rAga che, tenuM pAlana karyuM paNa AtmAnI oLakhANa karI nahi tethI te badho UMdho puruSArtha karyo, tenAthI phaLanI siddhi na thAya. 12. svabhAvano nirNaya karavo e ja puruSArtha che. tIrthakare upadeza karyo ke "amoe je dravya-guNa-paryAyanA niyamathI AtmAnuM jJAna karyuM, teno nirNaya tame karo to AtmajJAna thaze.' jJAna svabhAva sivAya AtmAnuM bIjuM kAMI kArya nathIema nirNaya karavo e ja puruSArtha che. kramabaddha beThuM hoya tene svabhAvanI zraddhA hoya ane vibhAvane vibhAva jANe paNa ajJAnI vibhAvane svabhAva mAne che. svabhAvane samajato nathI tethI UMdho puruSArtha kare che, zubhathI mokSa icche che. je puruSArthapUrvaka nirNaya kare che te sarvajJane mAne che. 13. jJAnIne sva-para prakAzaka svabhAva khIlyo che tethI te jANe che ke potAnI avasthA kramabaddha che ane mithyA daSTinI paNa paryAya kramabaddha che. dravyaliMgIe Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 anyathA puruSArtha karyo che, svabhAvano puruSArtha karyo nathI paNa vibhAvano karyo che. dayA, dAnAdi, pUjA-bhakti Adi vyavahAra sAdhana kare che tene kamabaddha paryAya beThuM nathI. krama to vastuno svabhAva che paNa mithyA daSTinI mAnyatAmAM krama Avyo nathI. krama mAnela hoya to puNyathI dharma mAne nahi paNa svabhAvanI zraddhA kare. 14. tIrthakara bhagavAne svabhAvano, vibhAvano, kramabaddha paryAyano, nizcaya vyavahArano, upAdAna-nimittano upadeza Apyo che. sAcA upadezathI nirNaya thatAM bhrama dUra thAya che, karma naDatuM nathI. sAMbhaLanAra nirNaya kare che ke jJAna svabhAvI AtmA che, jANavuM-dekhavuM tenuM kArya che, paramAM pheraphAra karavo te tenuM kArya nathI. Ama sAco nirNaya kare to dharma thAya. paNa A jIva Avo puruSArtha karato nathI tethI bhrama dUra thato nathI. nimitta ane vikAra uparanI daSTi choDI svabhAva tarapha daSTi kare to bhrama TaLe paNa ajJAnI jIva te prakArano puruSArtha karato nathI. nirNaya kare to moha karma svayaM TaLe. huM jJAna svabhAvI AtmA chuM evo nirNaya karavAthI mohanI sthiti anubhAga ghaTI jAya che. 15. AtmA jJAna svabhAvI che, vikAra upAdhi che, saMyoga para che evo nirNaya karavo e ja satya puruSArtha che. jJAna svabhAvI AtmAmAM upayoga lagAvato nathI e potAno doSa che. karmano kAMI doSa nathI. AtmAmAM aMtara valaNa karavuM, ane bAhya valaNa choDavuM te puruSArtha che. 16. AtmA saMyogane lAvanAra ke TALanAra nathI. IcchA toDI svabhAvamAM lInatA kare to pavitra dazA pragaTa thAya, tyAre karma svayaM TaLI jAya che. jIva-ajIva Adi sAta tatva che. tattvano nirNaya karavAmAM puruSArtha karavo. jIva jJAna svabhAvI che, zarIra ajIva svabhAva che, puNya-pApa, Asrava-baMdha vikAra svabhAvI che. AtmAnA Azraye saMvara-nirjarA ane mokSa pragaTe che. upadeza svabhAvano nirNaya karavA mATe che. upAdAna-nimitta zuM? vyavahAra-nizcaya zuM? dravya-guNa-paryAya zuM? kamabaddha paryAya zuM? eno nirNaya karavAmAM puruSArtha lagAve to mokSanA upAyamAM puruSArthanI siddhi thAya. jyAM upayoga lagAve tyAM nirNaya thaI zake che. svamAM lagAve to svano ane paramAM bagAve to parano nirNaya thaI zake che. 17. prathama vastunA nirNayapUrvaka yathArtha zraddhA karavI joIe, tene badale vrata-tapAdi karavA mAMDe ne temAM dharma mAnI le to adharma thAya. vaLI tattva nirNaya karavAmAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 kAMI karmano doSa nathI, paNa potAnA puruSArthano doSa che. ajJAnI jIva potAne mahAtmA mAne che ane karma khase tyAre dharma thAya ema mAnI karmane khaseDavA prayatna kare che ane tene puruSArtha mAne che paNa te UMdho puruSArtha che. 18. bhagavAne to karmanuM jJAna karAvyuM che paNa karma naDe che ema teoe kahyuM nathI. ajJAnI jIvane mithyAtvAdi bhramaNAmAM rahevuM che ane puNya-pApamAM upayoga lagAve che mATe AvuM jUThuM bole che. ajJAnI UMdho puruSArtha kare che. vikAranI ruci kare che paNa AtmAnI ruci karato nathI, mokSanI eTale ke AtmAnI pUrNa pavitra dazAnI abhilASA hoya te karmano doSa kADhe? ajJAnI karmano doSa kADhe che. 19. ajJAnI jIvane mokSanI vAta besatI nathI, te vepAra Adi temaja saMsAranI bIjI pravRttiomAM vIrya roke che paNa AtmAmAM yukti lagAvI samajato nathI. svarUpa samajavAmAM puruSArtha lagAvavo e ja sAco puruSArtha che. je - svarUpa samajyA vinA pAmyo du:kha anaMta..e vAta ene besatI nathI. jyAM ruci che tyAM puruSArtha vaLe che. jo mokSamArgamAM ruci hoya to te tarapha puruSArtha vaLyA vagara rahe nahi. 20. ajJAnI dharmamAM thayuM haze tema thaze ema kahIne svacchaMda seve che mATe kevaLajJAnanI ke sarvajJatAnI ene zraddhA nathI. jo kevaLajJAnano nirNaya hoya to potAnA tarapha vaLyA vinA rahe nahi. aho ! AtmA jJAna svabhAvI che. jJAna zeyane jANe, rAgane tathA nimittane paNa jANe, evo svabhAva sanmukha puruSArtha che tene rAga ane nimitta taraphanI daSTi khasI gaI hoya che ane svabhAva taraphanI daSTi thaI che teno kramabaddhano nirNaya sAco che. * A rIte puruSArtha zabdanI sAcI paribhASA samajI tasvanirNayamAM puruSArtha lagAvavo e ja AtmAnuM hita che. huM jJAna svabhAvI bhagavAna AtmA chuM evo nirNaya karavo e ja satya puruSArtha che jenAthI mokSanI prApti thAya che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 samyajJAna sukhI thavAnI sAcI rIta : 1. mokSa vagara saMpUrNa sukha hoI zake che? ............. 2. muni dazA vagara mokSa hoI zake che? ................. 3. AtmajJAna vagara muni dazA thAya? ................... 4. jJAna svabhAvanA nirNaya vagara AtmajJAna thAya? ....... nA 5. sarvajJanA nirNaya vagara jJAna svabhAvano nirNaya thAya?.... nA mATe, jene sukhI thavuM hoya teNe...... 1. sarvajJane oLakhIne temanA jevA potAnA jJAna svabhAvano nirNaya karavo..... (svarUpanI samajaNa) | (jJAna) 2. jJAna svabhAvano nirNaya karIne svAnubhUtithI samyajJAna ane samyagdarzana karavuM.. (zraddhA) 3. samyagdarzana-jJAna karIne vairAgyapUrvaka zuddhopayoga vaDe munidazA pragaTa karavI.... (cAritra) 4. munidazA pragaTa karI AtmasvarUpamAM lInatA vaDe kevaLajJAna ane mokSadazA prApta karavI...... (mokSa) 5. siddha dazA prApta thavAthI pachI kevaLa akSaya sukha...sukha...... ane sukha | (sukha) A ja sAco vItarAga mArga che. sarva zAstrono sAra vItarAgatA ja che. vItarAga prabhue pUrNa dazA prApta karI vItarAga mArganI prarUpaNA karI che ane te ja pUrNa satya che. tane jo pUrNa sukha dRzA prApta karavI hoya to e mArge cAla-pUrNatAne lakSe zarUAta e ja vAstavika zarUAta che. samyapha - A zabda prazaMsAvAcaka che, te yathArthapaNuM sUcave che. viparIta Adi doSono abhAva te 'samyaka che. jJAna - eTale jANavuM. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 padArthanA svarUpane yathArtha jANavAnuM nAma samyajJAna che. te padArtha anekAMta svabhAvane dhAraNa kare che. aneka = ghaNAM, aMta = dharma. ema potAnA anaMta dharmane-svabhAvane dhAraNa kare che, tenuM jANapaNuM avazya karavuM joIe. kevuM che jJAna? saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya (vimoha)rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArtha jJAna te samyajJAna. saMzaya: "A pramANe che ke A pramANe che" evuM je paraspara viruddhatApUrvaka be prakArarUpa (viruddha be taraphanuM) jJAna hoya tene saMzaya kahe che; jema ke AtmA potAnA kAryane karI zakato haze ke jaDanA kAryane karI zakato haze ! evuM jANavuM te saMzaya che. jema rAtre koIne joIne saMdeha thayo ke A padArtha mANasa paNa pratibhAse che ane vyaMtara jevo paNa pratibhAse che. viparyaya : vastu svarUpathI viruddhatApUrvaka Ama ja che" evuM ekarUpa jJAna tenuM nAma viparyaya che. anyathA (viparIta)rUpa eka taraphanuM jJAna hoya tene viparyaya kahe che. jema ke zarIrane AtmA jANavo" te viparyaya che. jema ke manuSyamAM vyaMtaranI pratIti karavI. anadhyavasAya (vimoha) : 'kAMIka che' evo nirdhAra rahita vicAra tenuM nAma anadhyavasAya che. kAMIka che" eTaluM ja jANapaNuM hoya, vizeSa vicAra na kare tene anadhyavasAya (athavA vimoha) kahe che. jema ke gamana karatAM tRNanA sparzanuM jJAna thAya te. A traNa bhAvathI rahita yathArtha jJAnanuM nAma samajJAna kahIe. prazasta anekAntAtmaka arthAt aneka svabhAvavALA tattvo athavA padArthomAM nirNaya karavA yogya che ane te samyajJAna saMzaya,viparyaya ane vimoha rahita AtmAnuM nija svarUpa che. anekAnta che svabhAva jeno evA padArthomAM jANapaNuM karavuM yogya che. te samyajJAna AtmAnuM svarUpa che, kAraNa ke je A sAcuM jJAna utpanna thayuM che te kevaLajJAnamAM maLI zAzvata raheze. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra e traNe maLIne mokSamArga bane che. arthAt mokSanI prAptino upAya che. jemaNe samyakatvano Azraya lIdho che tevA AtmAnA hitakArI puruSoe sarvadA jinAgamanI paraMparA ane yukti arthAtu pramANa-nayanA anuyoga vaDe vicArIne prayatnapUrvaka samyajJAnanuM sArI rIte sevana karavuM yogya che. je padArthanuM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 svarUpa jinAgamanI paraMparA sAthe maLatuM Ave tene pramANa naya vaDe potAnA upayogamAM barAbara goThavI, yathArtha jANe tenuM nAma samyajJAna sevavuM. pramANa-nayanuM saMkSepa svarUpa: samyagdarzanAdi ratnatraya ane jIvAdi tattvonuM jJAna pramANa ane nayothI thAya 1. pramANa : sAcA jJAnane nirdoSa jJAnane athavA samyajJAnane pramANa kahe che. anaMta guNa yA dharmanA samudAyarUpa potAnuM tathA para vastunuM svarUpa pramANa dvArA jANavAmAM Ave che. pramANa vastunA sarvadezane (badhAM paDakhAMne) grahaNa kare che- jANe che. naya: pramANa dvArA nakakI thayelI vastunA eka dezane je jJAna grahaNa kare tene naya kahe che. pramANa dvArA nakkI thayela anaMta dharmAtmaka vastunA eka eka aMganuM jJAna mukhyapaNe karAve te naya che. vastuomAM dharma anaMta che, tethI tenA avayavo anaMta sudhI thaI zake che, ane tethI avayavanA jJAnarUpa naya paNa anaMta sudhI thaI zake che. zrata pramANanA vikalpa, bheda ke aMzane naya kahevAmAM Ave che. pramANa vaDe je padArtha jAmyo hato tenA eka dharmane mukhya karIne anubhava karAve tene " kahIe. zrutajJAnamAM ja nayarUpa aMza paDe che. je naya che te pramANa sAkSeparUpa hoya che. (mati, avadhi ke mana:paryaya jJAnamAM nayanA bheda paDatA nathI.) 3. yukti : pramANa ane naya yuktino viSaya che. satyAstranuM jJAna te Agama jJAna che. AgamamAM jaNAvelA tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karyA sivAya tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAna thAya nahi. ' 4. anekAMta ane ekAMta : anekAMta = (aneka+ aMta) aneka dharmo. ekAMta = (eka + aMta) eka dharma. te baMnenA be be bheda che. samyaka anekAMta : A pramANa che. - vastunA dharmonuM nirUpaNa karanAra. mithyA anekAMta : A pramANa AbhAsa che- khoTI kalpanA karavAmAM Ave te samyaka ekAMta : A naya che. eka paDakhAno virya karanAra naya. mithyA ekAMta : A nayAbhAsa che. - eka dharmano nizcaya karI vastumAM rahelA anya dharmono niSedha karavo. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 samyajJAnanA bheda : 1. mati 2. zrata 3. avadhi 4. mana:paryaya 5. kevaLajJAna. e pAMca jJAna che. mati : pAMca Indriyo ane mana dvArA (potAnI zakti anusAra) je jJAna thAya te matijJAna che. zrutajJAna: mati jJAna dvArA jANavAmAM Avela padArthane vizeSarUpathI jANavo te zrutajJAna che. avadhijJAna : je Indriya ke mananA nimitta vinA rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te avadhijJAna che. mana:paryayajJAna: je Indriya ke mananA nimitta vinA ja anya puruSanA manamAM sthita rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te mana:paryayajJAna che. kevaLajJAna : je sarva dravyone ane sarva paryAyone yugapa (eka sAthe) pratyakSa jANe te kevaLajJAna che. jJAna guNa eka che ane tenA paryAyanA A pAMca prakAra che. A pAMcamAMthI eka samaye eka ja jJAnano prakAra upayogarUpa hoya che. samyajJAna samyagdarzanapUrvaka hoya che; jinendra deva samyajJAnane kArya ane samyagdarzanane kAraNa kahe che. tethI samyakatva pachI tarata ja jJAnanI ArAdhanA thAya che. matijJAna padArthane to jANatuM hatuM, paraMtu samyatva vinA tenuM nAma kumati ane kuzrutajJAna hatuM. te ja jJAna je vakhate samyakatva thayuM te ja samaye matijJAnazrutajJAna nAma pAmyuM, tethI jJAna to hatuM paNa samatvapaNuM samyatvathI ja thayuM. mATe samyakatva to kAraNarUpa che, samyajJAna kAryarUpa che. mATe samyakatva pachI ja jJAnanI ArAdhanA yogya che, kAraNa ke kAraNathI kArya thAya che. kharekhara samyagdarzana ane samyajJAna baMne eka samaye utpanna thavA chatAM paNa dIvo ane prakAzanI jema kAraNa ane kAryanI vidhi sArI rIte ghaTIta thAya che. jema dIvo ane prakAza eka ja samaye pragaTa thAya che to paNa dIvo prakAzanuM kAraNa che, prakAza kArya che, kema ke dIvAthI prakAza thAya che. tevI rIte Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 samyagdarzana samyajJAnanuM kAraNa che, samyajJAna kArya che, kema ke samyaktvathI samyajJAna nAma pAme che. samyajJAna e AtmAnA jJAna guNano zuddha paryAya che. samyajJAnanuM svarUpa sva artha vyavasAya che. sva = potAnuM svarUpa, artha = viSaya, vyavasAya je jJAnamAM A traNa zarata pUrI paDatI hoya te samyajJAna che. je jJAnamAM viSaya pratibodha sAthe sAthe potAnuM svarUpa pratibhAsita thAya ane te paNa yathArtha hoya to te jJAna sammAna che. AgaLa kahyA te pAMca jJAna ja pramANa che. tenA be bheda che. 1. pratyakSa. 1. pratyakSa : prati + akSa. ra. parokSa. = yathArtha nizcaya. - ahIM 'akSa' no artha AtmA che. AtmA prati jeno niyama hoya eTale para nimitta-Indriyo, mana, Aloka, upadeza vagere rahita AtmAne Azraye je upaje, jemAM bIju kAMI nimitta na hoya evuM jJAna te pratyakSa jJAna kahevAya che. pratyakSanA paNa be bheda che. 1. paramArthika pratyakSa 2. sAMvyavahArika pratyakSa. je jJAna kevaLa AtmAne ja AdhIna thaI jeTalo potAno viSaya che tene vizadatAthI spaSTa jANe tene paramArthika pratyakSa kahevAya che. tenA paNa be bheda che. adhijJAna ane mana:paryayajJAna ekadeza pratyakSa che. kevaLajJAna sarva pratyakSa che. vaLI je netrAdi Indriyo dvArA varNAdikane sAkSAt grahaNa kare arthAt jANe tene sAMvyavahArika pratyakSa kahIe. paramArthathI A jANavuM parokSa ja che, kAraNa ke spaSTa jANapaNuM nathI. 2. parokSa : je jJAna potAnA viSayane spaSTa na jANe tene parokSa pramANa kahe che. matijJAna, zrutajJAnathI je jANavuM thAya te badhuM parokSa nAma pAme che. e jJAna parokSa che tethI saMzayavALA ke bhUlavALA che -ema mAnavuM nahi; e to tadna sAcA ja che. e jJAnanA upayoga vakhate indriya ke mana nimitta che tethI para apekSAe tene parokSa kahyA che, sva apekSAe pAMce prakAranA jJAna pratyakSa che. avagraha, IhA, avAya ane dhAraNArUpa matijJAnane 'sAMvyavahArika Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 pratyakSa' paNa kahevAmAM Ave che. 'ghaDAnA rUpane meM pratyakSa dIThuM' ema loko kahe che tethI te jJAna sAMvyavahArika pratyakSa che. avagraha : cetanAmAM je thoDo vizeSAkAra bhAsavA lAge che te pahelAM thanAruM jJAna- tene 'avagraha' kahe che. (Perception) IyA : avagraha dvArA jANavAmAM AvelA padArthane vizeSarUpa jANavAnI ceSTAne 'IyA' kahe che. (Conception) avAya : vizeSa cihna dekhavAthI teno nizcaya thaI jAya che. (Judgement) dhAraNA : avAyathI nirNaya karelA padArthane kALAMtare na bhUlavo te dhAraNA che. (Retention) A matijJAnanA kramanA bhedo che. tenuM svarUpa utarottara taratam-vadhAre ne vadhAre zuddha hoya che. matijJAna ane zrutajJAnathI je jANavuM thAya te badhuM parokSa nAma pAme che. parokSa pramANa : je jJAna potAnA viSayane spaSTa na jANe tene parokSa pramANa kahe che. tenA pAMca bheda che. 1.smRti 2.pratyabhijJAna 3.tarka 4.anumAna 5. Agama 1. smRti: pUrve je padArthane jANyo hato pachI tene yAda karIne kALAMtaramAM je jANIe tene smRti kahIe chIe. 2. pratyabhijJAna: je pahelAMnI vAta yAda karIne pratyakSa padArthano nizcaya karavAmAM Ave tene pratyabhijJAna kahIe chIe. jema pahelAM koI puruSane joyo hato pachI tene yAda karyo ke A te ja puruSa che jene meM pahelA joyo hato. 3. tarka : vyAptinA jJAnane tarka kahIe chIe. 'AnA vinA te nahi' ene vyAmi kahIe. jema agni vinA dhUmADo na hoya, AtmA vinA cetanA na hoya. A vyAptinA jJAnane tarka kahIe. 4. anumAna : lakSaNa vaDe padArthano nizcaya karIe tene anumAna kahIe chIe. jema koI parvatamAMthI dhUmADo nIkaLato dekhIne nizcaya karavo ke ahIM agni che. 5. Agama : A tenA vacananA nimitte padArthane jANavo tene Agama kahIe chIe. jema zAstra vaDe lokanuM svarUpa jANIe. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mati ane zrutajJAnanI utpattinA kAraNamAM bheda che. matijJAna Indriyo tathA mananA kAraNe utpanna thAya che, ane je padArthano Indriyo tathA mana dvArA matijJAnathI nirNaya thaI gayo hoya te padArthanuM mana dhArA je vizeSatAthI jJAna thAya che te zrutajJAna che; mATe baMne jJAna eka nathI paNa judA judA che. mati, zruta ane avadhi A traNa jJAna viparyaya paNa hoya che. te mithyA jJAnane kumatijJAna, kuzrutajJAna tathA kuavadhijJAna(vibhaMga) jJAna kahe che. potAnI IcchA dvArA jema tema grahaNa karavAne kAraNe vidyamAna ane avidyamAna padArthonuM bhedarUpa jJAna (yathArtha viveka) na hovAne kAraNe pAgala puruSonA jJAnanI mAphaka mithyAdaSTinuM jJAna viparIta athavA mithyAjJAna ja hoya che. pAMca jJAno samyak hovAthI te pramANa che ane mati, zruta ane avadhi e traNa mithyAjJAna paNa hoya che; ane jIva anAdino mithyAdaSTi hovAthI te samyaktva na pAme tyAM sudhI tenuM jJAna viparyaya che. mithyAjJAna ke je jJAna haMmezA mithyAdarzanapUrvaka ja hoya che. sukhanA sAcA abhilASIe te mithyAdarzana pahelAM ja TALavuM joIe. sAcI samajaNa karI khoTI kalpanAono nAza karavo ja joIe. jANelA padArthanI zraddhA karavI te jJAnanuM kArya che. e prakAranuM jJAnanuM kArya mithyAdaSTi jIvamAM thatuM nathI tethI tenA jJAnane ajJAna kahyuM che. naya : zrutajJAna pramANano je aMza tene naya kahIe chIe. pramANa vaDe je padArtha jANyo hato tenA eka dharmane mukhya karIne anubhava karAve tene naya kahe che. vastunA aneka dharmomAMthI koI ekane mukhya karI, anya dharmono virodha karyA vagara temane gauNa karI sAdhyane jANavo te naya che. hetu ane viSayanA sAmarthyanI apekSAe pramANathI nirUpaNa karavAmAM AvelA arthanA eka dezane kahevo te naya che. tene 'samyak ekAMta' paNa kahe che. zruta pramANa svArtha ane parArtha be prakAre che, temAM parArtha zrutapramANano aMza te naya che. zAstronA bhAvo samajavA mATe nayonuM svarUpa samajavAnI jarUra che. te nayonA mukhya be bheda che. 1. dravyArthika ane 2. paryAyArthika. je dravyane mukhya karI anubhava karAve te dravyArthika naya che. tenA traNa bheda che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 1. naigama naya 2.saMgraha na 3. vyavahAra naya. paryAyArthika nayanA cAra bheda che. 1. RjusUya naya 2. zabda naya 3. samabhirUDha naya 4. evambhUta naya. A rIte sAta naya thayA. 1. naigama naya: je bhUtakALanA paryAyamAM vartamAnavat saMkalpa kare athavA bhaviSyanA paryAyamAM vartamAnavat saMkalpa kare tathA vartamAna paryAyamAM kaMI niSpanna (pragaTarUpa) che ane kaIka niSpanna nathI teno niSpannarUpa saMkalpa kare te jJAnane tathA vacanane naigama naya kahe che. je saMkalpa mAtrathI padArthanuM grahaNa karavuM-jANavuM tene naigama naya kahe che. (Figurative) 2. saMgraha naya : je samasta vastuone tathA samasta paryAyane saMgraharUpa karI jANe tathA kahe te saMgraha naya che. sAmAnya rUpathI padArthonA grahaNane saMgraha naya kahe che. jema ke-cha jAtinA samasta dravyo dravya saMjJA-lakSaNa sahita che. e che dravyonA samuhane dravya kahevuM te- jema sat, dravya ItyAdi. (General,Comman) 3. vyavahAra naya : saMgraha naya dvArA grahaNa karelA padArthono vidhipUrvaka bheda kare, sAmAnyarUpathI jANela padArthanA vizeSa (bheda) karavA tene vyavahAra naya kahe che. aneka prakAranA bheda karI vyavahAra kare-bheda te vyavahAra naya che. jema ke dravyanA bheda karavA. jema sat be prakAre che - dravya ane guNa. dravyanA cha bheda che-jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa. guNanA be bheda che-sAmAnya ane vizeSa. A rIte jyAM sudhI bheda thaI zake che tyAM 4411 241 44 2C/d E). (Distributive) paryAyarthika nayanA bheda: 4. jusUtra naya : (Rju eTale vartamAna, hAjara, saraLa) je jJAnano aMza vartamAna paryAya mAtrane grahaNa kare te RjusUtra naya che. RjusUtra naya vartamAna paryAyamAtrane jANe che. (Present Condition) 5. zabda naya : je naya liMga, saMkhyA, kAraka AdinA vyAbhicArane dUra kare che te zabdanaya che. A naya liMgAdikanA bhedathI padArthane bhedarUpa grahaNa kare che. jANe che. jema dAra(pu.), bhAryA(strI.) kalatra(na.) e dAra , strI, kalatra traNa zabdo bhinna liMgavALA hovAthI, jo ke eka ja padArthanA vAcaka che. to paNa A naya strI padArthane liMganA bhedathI traNa bhedarUpa jANe che. (Discriptive) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. samabhirUDhanaya : (ka) je judA judA arthone ullaMghI eka arthane rUDhithI grahaNa kare - jema ke - gAya. (Usage) (kha) paryAyanA bhedathI arthane bhedarUpa grahaNa kare che. jema Indra, puraMdara,zakra e traNa zabdo IndranA nAma che paNa paNa A naya traNeno judo judo artha kare che. (Specific) 7. evamabhUta naya: je zabdano je kriyArUpa artha che te kriyArUpa pariNamatA padArthane je naya grahaNa kare che tene evamubhUta naya kahe che. jema ke pUjArIne pUjA karatI vakhate ja pUjArI kahevo. (Active) dravya e nAma vastuonuM paNa che, ane vastuonA sAmAnya svabhAvamaya eka svabhAvanuM paNa che. jyAre dravya pramANano viSaya hoya tyAre teno artha vastu (dravya, guNa ane traNe kALanA paryAyo sahita) evo karavo; nayonA * prakaraNamAM jyAre dravyArthika vaparAya tyAre sAmAnya svabhAvamaya eka svabhAva" (sAmAnyatmaka dharma) evo teno artha karavo. nayanA jJAna naya, zabda naya ane artha naya evA paNa traNa prakAra paDe che. 1. vAstavika pramANa jJAna che; ane eka dezagrAhI te hoya tyAre tene naya kahe che, tethI jJAnanuM nAma naya che ane tene jJAna naya kahevAmAM Ave che.. 2. jJAna dvArA jANelA padArthanuM pratipAdana zabda dvArA thAya che tethI te zabdane zabda naya kahevAmAM Ave che. 3. jJAnano viSya padArtha che tethI nayathI pratipAdana karavAmAM AvatA padArthane paNa naya kahevAmAM Ave che, te artha naya che. sAtamAM pahelA cAra naya artha naya che, pachInA zabda naya che. AtmAnA saMbaMdhamAM A sAta no nIcenA cauda bolamAM zrImad rAjacaMdrajIe utArela che te sAdhakane upayogI hovAthI ahIM artha sAthe ApavAmAM AvyA che. 1. evamabhUta daSTithI RjusUtra sthiti kara = pUrNatAne lakSe zarUAta kara. 2. RjusUtra daSTithI evambhUta sthiti kara = sAdhaka daSTi dvArA sAdhyamAM sthiti kara. 3. naigama daSTithI evamubhUta prApti kara = tuM pUrNa cho evI saMkalpa daSTi vaDe pUrNatAne prApta kara. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 4. evambhUta daSTithI naigama vizuddha karI 5. saMgraha daSTithI evabhUta thA = pUrNa dRSTithI avyakta aMza vizuddha kara = trikALI sat daSTithI pUrNa zuddha paryAya pragaTa kara. = nizcaya daSTithI sattAne vizuddha 6. evabhUta daSTithI saMgraha vizuddha kara 7. vyavahAra daSTithI evambhuta pratye jA. = bheda daSTi choDIne abheda pratye 8. evambhUta daSTithI vyavahAra nivRtti kara = abheda dRSTithI bhedane nivRtta kara. 9. zabda daSTithI evabhUta pratye jA = zabdanA rahasyabhUta padArthanI daSTithI pUrNatA pratye jA. 10. evambhUta daSTithI zabda nirvikalpa kara = nizcaya daSTithI zabdanA rahasyabhUta padArthamAM nirvikalpa thA. 11. samabhirUDha daSTithI evamubhUta avaloka = sAdhaka avasthAnA ArUDhabhAvathI nizcayane jo. 12. evamubhUta daSTithI samabhirUDha sthiti kara = nizcaya daSTithI samasvabhAva pratye ArUDha sthiti kara. 13. evamubhUta daSTithI evabhUta thA = nizcaya daSTithI nizcayarUpa thA. 14. evabhUta sthitithI evamabhUta daSTi zamAva = nizcaya sthitithI nizcaya daSTinA vikalpane zamAva. kharA bhAvo laukika bhAvothI virUddha hoya che. loka na samaje tethI virodha bhale kare; ahIM yathArtha svarUpa (tatva) vicAravAmAM Ave che. parIkSA karavAmAM Ave che. auSadhI rogInI IcchAnusAra hotI nathI. jagata rogI che, tene anukULa Ave ema jJAnIo tattvanuM svarUpa(auSadhI) na kahe, paNa jema yathArtha svarUpa hoya tema teo kahe. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 nayanA be prakAra che. dravyArthika ane paryAyArthika. temAM je dravya-paryAyasvarUpa vastumAM dravyanA mukhyapaNe anubhava karAve te dravyArthika naya che ane je paryAyane mukhyapaNe anulava karAve te paryAyArthika naya che. dravyArthika nayano viSaya trikALI dravya che ane paryAyArthika nayano viSaya kSaNika paryAya che. dravyArthikanayanA bIjA nAma: nizcaya, zuddha, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, svAlaMbI, svAzrita, svataMtra, svAbhAvika, trikALI, dhruva, abheda ane svalakSI. paryAyArthika nayanA bIja nAma : vyavahAra, azuddha,asatyArtha, aparamArtha, abhUtArtha,parAlaMbI,parAzrita,parataMtra,nimittAdhIna kSaNika,utpannadhvasI,bheda, paralakSI. vyavahAra naya- svadravya-padravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNakAryAdine koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che tethI evA ja zraddhAnathI mithyAtva che, mATe teno tyAga karavo. nizcaya naya-svadravya-padravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa-kAryAdine yathAvat nirUpaNa kare che, tathA koIne koImAM meLavato nathI tethI evA ja zraddhAnathI samyakatva thAya che. mATe tenuM zraddhAna karavuM. e baMne nayone samakakSI (sarakhI hada) mAnavA te mithAyatva che. jJAna baMne nayanuM karavuM paNa temAM paramArthe AdaraNIya nizcayanaya che ema ddhA karavI. nizcayAbhAsInuM svarUpa : je jIva AtmAnA trikALI svarUpane svIkAre paNa vartamAna paryAyamAM potAne vikAra che te na svIkAre-te nizcayAbhAsI che, tene zuSka jJAnI paNa kahevAmAM Ave che. vyavahArAbhAsInuM svarUpa: jIvane zubha bhAvathI dharma thAya che ema svIkAre, paNa jIvanA trikALI dhruva svabhAvane na svIkAre ane tethI te tarapha potAnuM valaNa na pherave te vyavahArAbhAsI che, tene kriyA jaDa paNa kahevAmAM Ave che. zarIranI kriyAthI dharma thAya ema mAne te to vyavahArAbhAsathI paNa ghaNe dUra che. nItinuM svarUpa : dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAve potAthI che ane para vastunA dravya-kSetra-kALa-bhAve te vastu nathI, tethI dareka vastu potAnuM ja kArya karI zake ema jANavuM te kharI nIti che.jinendra deve kaheluM anekAMta svarUpa, pramANa ane nizcaya-vyavahArarUpa naya e ja nIti che. je satyapuruSo anekAMta sAthe susaMgata daSTi vaDe anekAMtamaya vastu sthitine dekhe che Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 teo syAdvAdanI zuddhine pAmIne jANIne eTale ke jinezvaranA mArganenyAya nahi ulaMghatA thakA jJAna svarUpa thAya che. mithyA ekAMta daSTine vItarAga bhagavAna parigraha kahe che, ane te samyaka anekAMta daSTi vaDe dUra thaI zake che. samyajJAnanA ATha aMga : graMtharUpa(zabdarUpa), artharUpa ane ubhaya arthAt zabda-artharUpa zuddhatAthI paripUrNa, kALamAM arthAt adhyayanakALamAM ArAdhavA yogya, mana, vacana, kAyAnI zuddhatA svarUpa vinaya ane vaMdana, namaskArAdi sahita tathA vidyAgurune chupAvyA vinA jJAna ArAdhavA yogya che. 1. vyaMjanAcAra: jyAM mAtra zabdonA pAThanuM ja jANapaNuM hoya tene vyaMjanAcAra aMga kahe che. arthAcAra : jyAM kevaLa artha mAtranA prayojana sahita jANapaNuM hoya tene athacAra kahe che. 3. ubhayAcAra: jyAM zabda ane artha baMnemAM saMpUrNa jANapaNuM hoya tene zabdArtha ubhayapUrNa aMga kahe che. 4. kAlAcAra : kALe = je kALe je jJAnano vicAra joIe te ja karavo.(sUryodaya, sUryAsa, bapora ane madhya rAtri tenA pahelA ane pachInA muhUrta te saMdhyAkALa che) te kALa choDIne bAkInA cAra uttama kALomAM paThana-pAThanAdirUpa svAdhyAya karavo tene kAlAcAra kahe che. A cothuM aMga che. 5. vinayAcAra : vaLI kevI rIte jJAna ArAdhavuM? namratAyukta thavuM. uddhata na thavuM. e pAMcamuM aMga che. 6. upadhAnAcAra: vaLI kevuM jJAna ArAdhavuM? dhAraNA sahita jJAnane bhUlavuM nahi; upadhAna sahita jJAnanuM ArAdhana karavuM te chaThuM aMga che. 7. bahumAnAcAra : tathA kevuM che jJAna? jJAnano pustaka-zAstrano athavA zIkhavanArano khUba Adara karavo-te sahita jJAnanuM ArAdhana te sAtamuM aMga 8. anaDhivAcAra: vaLI kevuM jJAna? je zAstra tathA guruthI potAne jJAna thayuM che tene chupAvavA nahi. A AThamuM aMga che. A rIte ATha aMga sahita samyajJAna aMgIkAra karavuM. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 samyagdaSTine mULabhUta jIvAdi padArthonI khabara che tethI jeTalA uttara padArtho khabara che tethI jeTalA uttara padArtho (vizeSa padArtho) jANavAmAM Ave te badhAne yathArthapaNe sAdhe che. tethI samyagdaSTinA jJAnane samyakarUpa kahyuM che. mithyA daSTi ne mULa padArthonI khabara nathI tethI jeTalA uttara padArtho jANavAmAM Ave te sarvane paNa ayathArtharUpa sAdhe che tethI mithyAdiSTinA jJAnane miththArUpa kahe che. jJAna svabhAvI AtmA : AtmA jJAna ane AnaMda jenuM svarUpa che evI svarUpa lakSmInI akhUTa bhaMDAra che. kevaLajJAnAdi paryAyo anaMtI pragaTe toya anaMta kALe na khUTe evuM akhUTa nidhAna che. ahAhA...! jeno svabhAva ja jJAna che tenI vAta zuM? AvA bhagavAna AtmAnuM AlaMbana letAM bhrAMtino nAza thaI AtmalAbha thAya che. AtmAmAM anaMta anaMta anaMta kroDo ratana bharyA che. bhAI ! tuM emAM aMtaradaSTi kara, tane bhagavAnano bheTo thaze, atIndriya AnaMda pragaTaze ane azuddhatAno parihAra thaze. are bhAI! jene svarUpano mahimA jAgyo ane prasanna citte tenA svarUpane sAMbhaLyuM tene huM abaddha chuM evo nirNaya thayo che. bhale te vikalparUpa ho, paNa "A huM chuM ema svarUpano pakSa karanArane rAgano vyavahArano pakSa chUTI jAya che ane tethI te svarUpano Azraya karI alpakALamAM muktine pAtra thaI jAya che. ahAhA....! jeNe cicamatkAra svarUpa bhagavAna AtmAnA aparimita sAmarthyanI vAta ullasita vIryathI sAMbhaLI che tene huM abaddha chuM, mukta svarUpa chuM, AnaMdanuM dhAma chuM ema aMtaramAM prakSa-prema thayo che ane tethI te rAgathI bhinna paDIne bhAvinA svarUpano Azraya laI avazya muktine pAtra thaI jaze. juo ! A svarUpanI vArtA sAMbhaLavAno mahimA ! svarUpanA AzrayanuM to kahevuM ja zuM? jJAna saMbaMdhI dasa bola: 1. jJAnanuM ja ekanuM AlaMbana karavuM, kema ke 2. tenA AlaMbanathI ja nija padanI prApti thAya che. 3. te vaDe bhrAMtino nAza thAya che. 4. bhrAMtino nAza thatAM AtmAno lAbha thAya che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 5. te vaDe anAtmAno parihAra siddha thAya che, ane 6. tenAthI karma jorAvara thaI zakatuM nathI, tathA 7. rAga-draSa-moha utpanna thatAM nathI, 8. tenAthI karma AsravatuM nathI, navuM karma baMdhAtuM nathI, 9. pUrvanA baMdhAyelAM karma nirjarI jAya che tathA 10. samasta karmano abhAva thatAM sAkSAt mokSa thAya che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 nizcaya ane vyavahAra (vizeSa) sAmAnya svarUpa : 1. jaina zAstronA artha samajavAnI mukhya pAMca rIta che 1. zabdArtha 2. jayArtha 3. matArtha 4.AgamArtha 5. bhAvArtha nayArtha: kayA nayanuM kathana che. vastu svarUpa batAvanAra nizcaya nayanuM kathana che ke temAM bheda-nimittAdino upacAra batAvanAra vyavahAra nayanuM kathana che. te nakkI karI artha karavo te nayArtha che. 2. padArthane jANavAnA zAstromAM cAra upAya batAvyA che. 1. lakSaNa 2. pramANa 3. naya 4. nikSepa lakSaNa: ghaNA maLelA padArthomAMthI koI eka padArthane judo karanAra hetune lakSaNa kahe che. dA.ta. jIvanuM lakSaNa cetanA pramANa: sAcA jJAnane-nidorSa jJAnane arthAt samyajJAnane pramANa kahe che. anaMta guNa yA dharmanA samudAyarUpa potAnuM tathA para vastunuM svarUpa pramANa dvArA jANavAmAM Ave che. sva ane para padArthanA nirNaya karanAra jJAnane pramANa kahe che. pramANa vastunA sarva dezane (badhA paDakhAne) grahaNa kare che, jANe che. naya: pramANa dvArA nakkI thayelI vastunA eka dezane je jJAna grahaNa kare che tene naya kahe che. pramANa dvArA nakkI thayela aneka dharmAtmaka vastunA eka eka aMganuM jJAna mukhyapaNe karAve te naya che. vastuomAM dharma anaMta che tethI tenA avayavo anaMta sudhI thaI zake che, ane tethI avayavanA jJAnarUpa naya paNa anaMta sudhI thaI zake che. zrutapramANanA vikalpa, bheda ke aMzane naya kahevAmAM Ave che. zrutajJAnamAM janayarUpa aMza paDe che. jenaya che te pramANa-sApekSarUpa hoya che. (mati, avadhi ke mana:paryayajJAnamAM nayanA bheda paDatA nathI.) samyagdarzanAdi ratnatraya ane jIvAdi tattvonuM jJAna pramANa ane nayothI thAya che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 nikSepa pramANa ane naya e yuktino viSaya che. satzAstranuM jJAna te Adhama jJAna che. AgamamAM jaNAvela tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karyA sivAya tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAsana thAya nahi. yukti dvArA saMyukta mArga pramANe thatAM kArya vazathI nAma, sthApanA, dravya ane bhAvamAM padArthanA sthApanane nikSepa kahe che. nizcaya ane vyavahAra naya : naya 'syAdvAdarUpa' samyak zrutajJAnanuM aMza che. anaMta dharmAtmaka padArthanA koI eka dharmane athavA paraspara virodha pratita thavAvALA dharma pudgalomAMthI koI eka dharmane naya potAno viSaya banAve che. vastu svarUpanA pratipAdanamAM 'naya' pramANika che. jaina darzana anekAMtavAdI darzana che. e vAda nayonI bhASamAM ja vyakta thAya che. nayonA mukhya be prakAra che. 1. nizcaya naya 2. vyavahAra naya nizcaya naya : svadravya-paradravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa-kAryAdine yathAvat(jema che tema) nirUpaNa kare che tathA koIne koImAM meLavato nathI te nizcaya naya che. abheda ane anupacAra rUpathI vastunuM nizcaya karavuM te nizcaya naya che. vyavahAra naya : svadravya-paradravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa kAryAdine koInA-koImAM meLavI nirUpaNa kare che te vyavahAra naya che. bheda ane upacArathI vastunuM vyavahAra karavuM te vyavahAra naya che. nizcaya ane vyavahAranA svarUpano sAra A mujaba che : nizcaya eTale yathArtha vastu satyArthapaNe jema hoya tema ja kahevuM. vyavahAra eTale vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa para vastu sAtheno saMbaMdha batAvavA meLavIne bheda karIne kathana karavuM. nizcaya nayanuM kArya parathI bhinnatva ane nijamAM abhinnatva sthApita karavAnuM che tathA vyavahAranuM kArya abheda vastune bheda karIne samajAvavAnuM sAthe sAthe bhinna bhinna vastuonA saMyoga ene te nimittaka saMyogI bhAvonuM jJAna karAvavAnuM che. nizcaya 1. yathArtha vyavahAra ayathArtha Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 2. svAbhAvika bhAva nimittAdhIna bhAva 3. satyArtha asatyArtha 4. bhUtArtha abhUtArtha 5. dhruva bhAva utpanna dhvasIbhAva 6. trikALa Take evo bhAva kSaNamAtra Take evo bhAva 7. svalakSI bhAva paralakSI bhAva 8. kharekharuM svarUpa kathanamAtra svarUpa 9. svadravyAzrita saMyogAzrita 10. potAnA bhAvane potAno kahevo bIjAnA bhAvane bIjAno kahevo 11. nirAkuLatA AkuLatA 12. Azraya karavA lAyaka Azraya karavA lAyaka nathI nizcaya nayano viSaya abheda-akhaMDa AtmA che, enA AzrayathI ja samyagdarzananI utpatti thAya che. eTale ja ene bhUtArtha kahevAmAM Ave che. vyavahAra nayano viSaya bhedarUpa ane khaMDarUpa vastu che enA AzrayathI mithyAtvanI puSTi thAya che. jJAna baMne nayonuM karavuM paNa temAM paramArthe AdaraNIya nizcayanaya che-ema zraddhA karavI. vyavahAra ane nizcayanuM phaLa : vItarAge kahelo vyavahAra jIvane azubhamAMthI bacAvI zubha bhAvamAM laI jAya che; tenuM daSTAMta dravyaliMgI muni che; te bhagavAne kahelAM vrata vagere niraticAra pALe che ane tethI zubha bhAva vaDe puNya pravRtti bAMdhI navamI raiveyaka (dava gati) jAya che, paNa teno saMsAra ubho rahe che, ane bhagavAne kahelo nizcaya, zubha ane azubha baMnethI bacAvI jIvane zuddha bhAvamAM mokSamAM laI jAya che, tenuM daSTAMta samyagdaSTi che ke je niyamathI mokSa prApta kare che. to pachI zAstromAM baMne nayonuM grahaNa karavuM kahyuM che te kevI rIte? vastunuM svarUpa samajAvavAnA be prakAra che. (1) nizcaya (2) vyavahAra (1) nizcaya naya eTale ke vastu satyArthapaNe jema hoya tema ja kahevuM te. mATe nizcaya nayanI mukhyatAthI jyAM kathana hoya tyAM tene to 'satyArtha ema ja che" ema jANavuM. ane Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 1. (2) vyavahAra naya eTale vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa para vastu sAtheno saMbaMdha batAvavA mATe kathana hoya-jema ke 'dhI no ghaDo' ghaDo to ghI no nathI paNa mATIno che, chatAM ghI ane ghaDo baMne eka jagyAe rahelAM che teTaluM batAvavA tene 'dhI no ghaDo' kahevAmAM Ave che; e rIte jyAM vyavahArathI kathana hoya tyAM, 'kharekhara ema nathI paNa nimittAdi batAvavA mATe upacArathI te kathana che' ema samajavuM. tathA baMne nayonA kathanane satyArtha jANavuM arthAt ' A pramANe paNa A pramANe paNa che' ema mAnavuM te paNa bhrama che. mATe nizcaya kathanane satyArtha jANavuMane vyavahAra kathanane satyArtha na jANavuM, paNa nimittAdine batAvanAruM te kathana che-ema samajavuM. A pramANe baMne nayonA kathanano artha karavo te baMne nayonuM grahaNa che. baMnene AdaravA lAyaka gaNavA te bhrama che. prayojanabhUta baMne jANavA lAyaka che paNa AdaravA lAyaka nathI eno artha baMne nayonuM grahaNa karavuM ema thAya che. jinavANI syAdvAda rUpa che, apekSAthI kathana kahevAvALI che, eTale jyAM je apekSA hoya tyAM te barAbara samajavuM joIe. nizcaya-vyavahAra mokSamArganA svarUpamAM kevo nirNaya karavo joIe : nizcaye vItarAgabhAva ja mokSamArga che, vItarAgabhAvo ane vratAdikamAM kathaMcit kArya-kAraNapaNuM che (naimittika-kArya, nimitta-kAraNa)mATe vratAdikane mokSamArga kahe che, paNa te mAtra kahevA mATe che. dharmapariNata jIvane vItarAga bhAvanI sAthe je zubha bhAvarUpa ratnatraya (vyavahAra-darzana-jJAna-cAritra) hoya che tene vyavahAra naya dvArA upacArathI vyavahAra mokSamArga kahyo che. jo ke te rAgarUpa hovAthI baMdhamArga ja che evo nirNaya karavo joIe. 2. vyavahAra mokSamArga kharekhara bAdhaka hovA chatAM paNa tenuM nimittapaNuM batAvavAne mATe tene vyavahAra nayathI sAdhaka kahyuM che. A kathana uparathI keTalAka jIvo ema mAne che ke nizcaya mokSamArgathI vyavahAra mokSamArga viparIta(viruddha) nathI paNa baMne hitakArI che, to teonI A mAnyatA jUdI che. 3. je jIva ema mAne che.ke-jinamatamAM nizcaya ane vyavahAra be naya kahyA che mATe amAre baMne nayone aMgIkAra karavA joIe, e pramANe vicArI baMne Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 nizcaya ane vyavahArano aMgIkAra kare che. jo ke e pramANe aMgIkAra karavAmAM baMne nayomAM paraspara virodha che, to paNa kare zuM! kAraNa bane nayonuM sAcuM svarUpa tene bhAsyuM nathI ane jaina matamAM be naya kahyA che temAMthI koIne choDayo paNa jato nathI. tethI bhrama sahita baMne nayonuM sAdhana sAdhe che; e jIvo paNa mithyAdaSTi jANavA. 4. aMtaraMgamAM pote to nirdhAra karI yathAvatu nizcaya-vyavahAramokSamArgane oLakhyo nathI, paNa jina AjJA mAnI nizcaya-vyavahArarUpa be prakArano mokSamArga mAne che; have mokSamArga to be nathI paNa mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArgane mokSamArga nirUpaNa karyo che te nizcaya mokSamArga che tathA jyAM je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che vA sahacArI che tene upaMcArathI mokSamArga kahIe te vyavahAra mokSamArga che, kAraNa ke nizcaya- ' vyavahAranuM sarvatra evuM ja lakSaNa che. sAcuM nirUpaNa te nizcaya tathA upacAra * nirUpaNa te vyavahAra mATe nirUpaNanI apekSAe be prakAre mokSamArga jANavo, paNa eka nizcaya mokSamArga che tathA eka vyavahAra mokSamArga che ema be mokSamArga mAnavA mithyA che. pa. vaLI te nizcaya-vyavahAra baMnene upAdeya mAne che te paNa bhrama che, kAraNa ke nizcaya-vyavahAranuM svarUpa to paraspara virodha sahita che. samayasAramAM kahyuM che ke-"vaphAdompatyo, mahatya sa3 sugo' vyavahAra abhUtArtha che, satya svarUpane nirUpato nathI paNa koI apekSAe upacArathI anyathA nirUpe che; tathA zuddha naya je nizcaya che te bhUtArtha che kAraNa ke te jevuM vastunuM svarUpa che tevuM nirUpe che; e pramANe baMne nayonuM svarUpa to viruddhatA saMhita che. be nayo samakakSa nathI paNa pratipakSa che. 6. vaLI tuM ema mAne che ke - siddha samAna zuddha AtmAno anubhava te nizcaya tathA vrata-zIla-saMyamAdirUpa pravRtti te vyavahAra, paNa tAruM ema mAnavuM ThIka nathI; kAraNa ke-koI dravya bhAvanuM nAma nizcaya tathA koInuM nAma vyavahAra ema nathI; paNa eka ja dravyanA bhAvane te ja svarUpe nirUpaNa karavo te nizcaya naya che tathA te dravyanA bhAvane upacArathI anya dravyanA bhAva svarUpa nirUpaNa karavo te vyavahAra naya che, jemAM mATInA ghaDAne mATIno ghaDo nirUpaNa karIe te nizcaya naya tathA ghI nA saMyoganA upacArathI tene ghI no ghaDo kahIe te vyavahAra naya che. nizcaya-vyavahAra baMne sAthe ja hoya. mATe tuM koIne nizcaya Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 mAne tathA koIne vyavahAra mAne e bhrama che. 7. vaLI, tArA mAnavAmAM paNa nizcaya-vyavahAranI paraspara virodha Avyo, jo tuM potAne siddha samAna zuddha mAne che to vratAdika zA mATe che? tathA vratAdikanA sAdhana vaDe siddha thavA Icche che to vartamAnamAM zuddha AtmAno anubhava mithyA thayo. e pramANe baMne nayono paraspara virodha che, mATe baMne nayonuM upAdeyapaNuM to banatuM nathI. 8. zuddha AtmAno anubhava te sAco mokSamArga che tethI tene nizcaya kahyo che. have ahIM svabhAvathI abhinna ane parabhAvathI bhinna evo zuddha zabdano artha jANavo, paNa saMsArIne siddha mAnavo evo bhramarUpa zuddha zabdano artha na jANavo. vaLI vrata-tapAdi mokSamArga nathI paNa nimittAdinI apekSAe upacArathI tene mokSamArga kahIe chIe tethI tene vyavahAra kahyo; e pramANe bhUtArtha-abhUtArtha mokSamArgapaNA vaDe tene nizcaya-vyavahAra kahyA che, ema ja mAnavuM. paNa e baMne ja sAcA mokSamArga che ane e baMnene upAdeya mAnavA e mithyA buddhi che. vyavahAra nayanA svarU5nI maryAdA: 1. nizcaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene to satyArtha mAnI tenuM zraddhAna aMgIkAra karavuM tathA vyavahAra naya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene asatyArtha mAnI tenuM zraddhAna choDavuM. 2. vyavahAra naya sva dravya-para dravya vA tenA bhAvone vA tenA kAraNa-kAryAdine koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che mATe evA ja zraddhAnathI mithyAtva che tethI teno tyAga karavo, vaLI nizcaya naya tene ja yathAvatu nirUpaNa kare che tathA koIne koImAM meLavato nathI evA ja zraddhAnathI samyakatva thAya che mATe tenuM zraddhAna karavuM. 3. pra. : jo vyavahAra naya asatyArtha che to jinamArgamAM teno upadeza zA mATe Apyo? eka nizcaya nayanuM ja nirUpaNa karavuM hatuM ne? u: jema anArya-malecchane malecchabhASA vinA artha grahaNa karAvavA koI samartha nathI, tema vyavahAra vinA paramArthano upadeza azakya che tethI vyavahArano upadeza che. vyavahAra naya maleccha bhASAnA sthAne hovAthI paramArthane kahenAra che. mATe vyavahAranaya sthApIta karavA yogya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 paraMtu te vyavahAra naya anusaravA yogya nathI. e pramANe nizcayane aMgIkAra karavA mATe vyavahAra naya vaDe upadeza ApIe chIe paNa vyavahAra naya che te aMgIkAra karavA yogya nathI. 4. pra. : vyavahAra vinA nizcayano upadeza kema na hoI zake? tathA vyavahAra naya kema aMgIkAra na karavo? te kaho. u. : nizcaya nayathI to AtmA para dravyathI bhinna ane svabhAvothI abhinna svayaM siddha vastu che; tene je na oLakhato hoya tene ema ja kahyA karIe to te samaje nahi; tyAre tene samajAvavA vyavahAra nayathI zarIrAdika para dravyonI sApekSatA vaDe nara, nArakI,pRthvIkAyAdirUpa jIvanA bheda karyA, eTale manuSya jIva che, nArakI jIva che ItyAdi prakAra sahita tene jIvanI oLakhANa thaI. athavA abheda vastumAM bheda upajAvI jJAna-darzanAdi guNa-paryAyarUpa jIvanA bheda karyA, tyAre A jANavAvALo jIva che, dekhavAvALo jIva che ItyAdi prakAra sahita tene jIvanI oLakhANa thaI. na vaLI nizcayathI vItarAga bhAva mokSamArga che, tene je na oLakhe tene ema ja kahyA karIe to te samaje nahi, tyAre tene samajAvavA vyavahAra nayathI, tattva zraddhAna-jJAnapUrvaka para dravyanA nimitta maTavAnI sApekSatA vaDe vrata, zIla saMyamAdirUpa vItarAga bhAvanA vizeSa batAvavAmAM AvyA tyAre tene vItarAge bhAvanI oLakhANa thaI. e ja pramANe anya ThekANe paNa vyavahAra vinA nizcayano upadeza thato nathI ema samajavuM. bIjuM, ahIM vyavahArathI nara-nArakI Adi paryAyane ja jIva kahyo paNa tyAM paryAyane ja jIva na mAnI levo, paryAya to jIva-pudgalanA saMyogarUpa che; tyAM nizcayathI jIva dravya bhinna che, tene ja jIva mAnavo. jIvanA saMyogathI zarIrAdikane paNa upacArathI jIva kahyo che paNa e kahevA mAtra ja che, paramArthathI zarIrAdika kAMI jIva thatAM nathI evuM ja zraddhAna karavuM. vaLI abheda AtmAmAM jJAna-darzanAdi bheda karyA tyAM tene bhedarUpa ja na mAnI levA, kema ke bheda to samajAvavA mATe karyA che, nizcayathI AtmA abheda ja che; tene ja jIva vastu mAnavI. saMjJA-saMkhyAdithI bheda kahyA che te to kahevA mAtra ja che, paramArthathI te judA judA nathI evuM ja zraddhAna karavuM. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 tathA para dravyanuM nimitta maTavAnI apekSAe vrata, zIla-saMyamAdine mokSamArga kahyo tyAM tene ja mokSamArga mAnI na levo, kAraNa ke jo para dravyanA grahaNa-tyAga AtmAne hoya to AtmA para dravyano kartA-hartA thaI jAya. paNa koI dravya koI dravyane AdhIna che ja nahi, tethI AtmA potAnA bhAva je rAgAdika che tene choDI vItarAga thAya che tethI nizcayathI vItarAga bhAva ja mokSamArga che. vItarAga bhAvone tathA vratAdikane kadAcita kArya-kAraNapaNuM che tethI vratAdikane mokSamArga kahyo, te kahevA mAtra ja che, paramArthathI bAhya kiyA mokSamArga nathI-evuM ja zraddhAna karavuM. e ja pramANe anya ThekANe paNa vyavahArano aMgIkAra na karavo ema jANI levuM. vyavahAra naya badho ja abhUtArtha che mATe te avidyamAna, asatya arthane, abhUta arthane pragaTa kare che; zuddha naya eka ja bhUtArtha che, satya, bhUta arthane pragaTa kare che. jeo zuddha nayano Azraya kare che teo ja samyapha avalokana karavAthI samyagdaSTi che, anya samyagdaSTi nathI. mATe karmothI bhinna AtmAne dekhanArAo mATe vyavahAra naya anusaravA yogya nathI. prANIone bhedarUpa vyavahArano pakSa to anAdi kALathI che ja, ane eno upadeza paNa bahudhA sarva prANIo paraspara kare che. jinavANImAM vyavahAra nayano upadeza zuddha nayano hasAvalaMbana (sahAyaka) jANI bahu karyo che; paraMtu tenuM phaLa saMsAra ja che. zuddha nayano pakSa to Avyo ja nathI ane teno upadeza paNa virala che. zAstromAM koI koI ThekANe che. mATe zuddha nayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANI teno upadeza pradhAnatAthI Apyo che. zuddha naya bhUtArtha che, satyArtha che; ene jANyA vagara jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnuM jJAna-zraddhAnarUpa nizcaya samyagdarzana thaI zakatuM nathI-evo Azaya samajavo. 5. amuka jIvo ema mAne che ke pahelAM vyavahAra naya pragaTa thAya che, pachI vyavahAra nayanA Azraye nizcaya naya pragaTa thAya che athavA to vyavahAra na karatAM karatAM nizcaya naya pragaTa thAya che. to te mAnyatA ThIka nathI. kAraNa ke nizcaya-vyavahAranuM svarUpa to paraspara viruddha che. nizcaya samyagdarzana vagara A jIve anaMtavAra muni vratonuM pAlana karyuM paraMtu te muni vratanA pAlanane nimitta kAraNa paNa kahevAmAM AvatuM nathI kAraNa ke satyArtha kArya pragaTa thayA vagara sAdhaka (nimitta) kone kahevuM? Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 7. mithyAtvanI avasthAmAM koI paNa jIvane kadI samyapha zrutajJAna" hotuM nathI, jene samyaka zrutajJAna pragaTa thayuM hoya tene ja naya hoya che, kAraNa ke 'naya jJAna te samyaka zrutajJAnano eka aMza che; aMzI vinA aMza kevo? "samyaka zrutajJAna (bhAva zrutajJAna) thatAM ja baMne no ekI sAthe hoya che. prathama ane pachI nahi ema sAcA jainIo mAne che. . 8. vastu svarUpa to ema che ke cothA guNa sthAnathI ja nizcaya samyagdarzana pragaTa thAya che ane te ja samaye samyaka zrutajJAna pragaTa thAya che. samyaka zrutajJAnamAM baMne nayonA aMzano sabhAva ekI sAthe hoya che, AgaLa pAchaLe nahi. nija AtmAnA Azraye jyAre bhAva zrutajJAna pragaTa thayuM tyAre potAno jJAyaka svabhAva tathA utpanna thayela je zuddha dazA te AtmA sAthe abhedarUpa che tethI te nizcaya nayano viSaya che, ane potAnI paryAyamAM je azuddhatA ane alpatA bAkI che te vyavahAra nayano viSaya che. e pramANe baMne nayo jIvane ekI sAthe hoya che. tethI prathama vyavahAra naya athavA vyavahAra dharma ane te pachI nizcaya naya athavA nizcaya dharma Ama vastu svarUpa nathI. 9. vyavahAra vinA nizcayano pratipAdana nathI thato ane vyavahAranA niSedha vinA nizcayanI prApti thatI nathI. vyavahArano prayoga nahi karIe to vastu samajavAmAM nahi Ave ane jo vyavahArano niSedha nahi karIe to vastunI prApti nahi thAya. 10. jo jinamatane pravartanA Iccho to nizcaya-vyavahAramAMthI ekane paNa na choDo. vyavahAra vagara tIrthano lopa thaI jaze ane nizcaya vinA tattvano lopa thaI jaze. tIrthano artha che upadeza ane tattvano artha che zuddhAtmAno anubhava. upadezanI kriyA pratipAdana dvArA saMpanna thAya che tathA pratipAdana karavuM vyavahAranuM kAma che. eTale vyavahArane sarvathA asatyArtha mAnavAthI tIrthano lopa thaI jaze. zuddhAtmAno anubhava nizcaya nayanA viSayabhUta arthamAM ekAgra thavA para thAya che. eTale nizcaya nayane choDI devAthI tattvanI prApti nahi thAya-AtmA anubhava nahi thAya. vyavahArane nahi mAnavAthI mokSamArgarUpa tIrtha ane - nizcayane nahi mAnavAthI zuddhAtma tattvanA lopano prasaMge upasthita thaze. Ama nizcaya-vyavahAra baMnenI saMdhi che. nizcayAbhAsInuM svarUpa : je jIva AtmAnA trikALI svarUpane svIkAre paNa vartamAna paryAyamAM potAno vikAra che te na svIkAre-te nizcayAbhAsI che. tene zuSka jJAnI paNa kahe che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 vyavahArAbhAsInuM svarUpa : jIvane zubha bhAvathI dharma thAya ema svIkAre, paNa jIvanA trikALI dhruva svabhAvane na svIkAre ane tethI te tarapha potAnuM valaNa na pherave te vyavahArAbhAsI che; tene kiyAjaDa paNa kahevAmAM Ave che. zarIranI kriyAthI dharma thAya ema mAne te to vyavahArAbhAsIthI paNa ghaNe dUra che. nayAtikAMta dazA' : Agamano prathama abhyAsa karatAM je nayonuM jJAna thAya che te rAga sahita naya che; tyAM te rAga hovA chatAM rAgathI dharma nathI ema jIva mAne to te nayanuM jJAna sAcuM che; paNa jo rAgathI dharma thAya ema mAne to te jJAna nayAbhAsa che. baMne nayonuM sAcuM jJAna karyA pachI potAnI paryAya uparanuM lakSa choDI potAnA trikALI zuddha caitanya svabhAva tarapha jIva lakSa kare tyAre samyagdarzanAdi zuddha bhAva pragaTe che tethI te naya rAga rahita naya che. tene zuddha nayano Azraya athavA zuddha nayanuM avalaMbana' paNa kahevAmAM Ave che; te dazAne 'nayAtikrAMta - paNa kahevAmAM Ave che, tene ja samyagdarzana ane samyajJAna kahevAmAM Ave che ane AtmAno anubhava" athavA "svAnubhUti' paNa tene ja kahevAmAM Ave che. vItarAgI vijJAnanuM pratipAdana : jaina zAstromAM anekAMta sAcA jIvAdi tattvonuM nirUpaNa che, tathA sAco ratnatraya rU5 mokSamArga batAvyo che, mATe jo jIva tenI oLakhANa kare to te mithyAdaSTi rahe nahi. temAM vItarAga bhAva poSavAnuM ja prayojana che, paNa rAga bhAva (puNya-pApa bhAva) poSavAnuM prayojana nathI, mATe jeo rAgathIpuNyathI dharma thAya ema mAne che (vyavahArAbhAsI) teo jaina dharmanA marmane jANatA nathI. nItinuM svarUpa : dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAve potAthI che ane para vastunA dravya-kSetra-kALa-bhAve te vastu nathI, tethI dareka vastu potAnuM ja kArya karI zake ema jANavuM te kharI nIti che. jinendra deve kaheluM anekAMta svarUpa, pramANa ane nizcaya-vyavahArarUpa naya e ja nIti che. je puruSo anekAMta sAthe susaMgata daSTi vaDe anekAMtamaya vastu sthitine dekhe che teo syAdvAdanI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zuddhine pAmIne jANIne eTale ke jinezvaranA mArgane nyAyane nahi ullaMghatA thakA jJAna svarUpa thAya che. mithyAdaSTinA nayo: je manuSya zarIrane potAnuM mAne, huM manuSya chuM ema mAne, zarIra te huM chuM athavA zarIra mAruM che ema mAne eTale ke zarIranuM kArya jIva karI zake ema mAne che te AtmA ane anaMta rajakaNone ekarUpa mAnato hovAthI (arthAt 'anaMta'nA meLApe 'eka' mAnato hovAthI) mithyASTi che; ane tenuM jJAna te nizcaya kunaya che. huM manuSya chuM evI mAnyatApUrvaka vartana karavuM te te mithyAdaSTino vyavahAra che tethI te vyavahAra-kunaya che. kharI rIte to te vyavahArane nizcaya gaNe che jema ke "zarIra te huM'- A daSTAMtamAM zarIra para che, te jIva sAthe mAtra eka kSetrAvagADe chatAM tene potArUpa mAnyuM tethI teNe vyavahArane nizcaya gaNyo. 'huM te zarIra ema paNa mAne che, tethI teNe nizcayane vyavahAra gaNyo che. para dravyanuM pote karI zake ane para potAne lAbha-nukasAna karI zake ema mAnatA hovAthI teo mithyA ekAMtI che. samyagdaSTinA nayo : samasta sAcI vidyAnA mULarUpa potAnA bhagavAna AtmAnA svabhAvane prApta thavuM, AtmAnA svabhAvanI bhAvanAmAM joDAvuM ane AtmAnA svabhAvamAM sthiratA vadhAravI te samyaka anekAMtadaSTi che. samyaphadaSTi jIva potAnA ekarUpa dhruva svabhAvarUpa AtmAno Azraya kare che te teno nizcaya-sunaya che, ane acalita caitanyavilAsarUpa Atma vyavahAra (zuddha paryAya) je pragaTa thAya che te teno vyavahAra sunaya che. ratnatrayano viSaya : samyagdarzana te zraddhA guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI zuddha caitanya bhAva che. samyajJAna te jJAna guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno caitanya bhAva tathA vartamAna paryAya e baMne che. samyakyAritra te cAritra guNano zuddha paryAya che, tenuM kArya samyagdarzana-jJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddha dazArUpa kAryane utpanna karavuM te che. A naya vibhAgano abhyAsa AtmAnuM svarUpa samajavA mATe che tethI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 svarUpa saMbaMdhI mithyA kalpanAo dUra thAya ane dRSTi samyak thAya. vizeSa : 1. AtmAne paryAyathI bhinna eka zuddhAtma svarUpe jANavo e zuddha che, nizcaya che, nirupAdhi che. AtmAne paryAyanA bheda sahita jANavo te upAdhi che, azuddhatA che, malinatA che; te vyavahAra nayano viSaya che. 2. trikALI dravya je jJAyakapaNA mAtra che te zuddha nayano viSaya che. nizcaya nayano viSaya che. trikALI jJAyakamAM A darzana, A jJAna, A cAritra evA bheda nathI. zAyaka to akhaMDa bhedarUpa che. evA zAyakamAM traNa bheda pADe tyAM vikalpa UThe che, rAga thAya che. trikALI jJAyaka paramAtmAmAM nirmaLa paryAyane paNa bhegI gaNe to vyavahAra thaI jAya che. azuddha naya kaho, azuddha dravyArthika naya kaho, paryAyArthika naya kaho ke vyavahAra naya kaho-e ekArthavAcaka che. 3. zuddha nayano viSaya abheda ekarUpa vastu che, jyAre azuddha nayano viSaya bhedarUpa aneka prakAra che. abheda ekarUpa vastumAM vyavahAra dvArA bheda pADIne samajAvavA thI teo paramArthane samajI zake che. A kAraNe vyavahAra nayane paramArthano kahenAra jANI teno upadeza karavAmAM Ave che. vyavahAra dvArA bhedanuM kathana e nizcaya vastune jANavA mATe che. 'A jANe-dekhe te AtmA' ema bheda dvArA paramArtha vastu abhedano anubhava karAvavAnuM prayojana che. 4. jJAnamAM jaNAya tevo buddhipUrvakano rAga tathA jJAnamAM na jaNAya evo abuddhipUrvakano rAga-evA rAganA baMne prakAra vastumAM nathI. temaja rAgane jANanAruM jJAna te vastumAM nathI. ane jJAna te AtmA-evo bheda paNa abheda vastumAM nathI. Ama vyavahAra naya avidhamAna arthane pragaTa kare che, tethI te abhUtArtha che. bIjI rIte kahIe to dravya abheda akhaMDa vastu che, temAM bheda ke rAga nathI. tene vyavahAra naya pragaTa karato hovAthI tene abhUtArtha kahyo che. abhUta arthane pragaTa kare che evo vyavahAra naya cAra prakAre che. 1. upacarita asadbhUta vyavahAra naya 2. anupacarita adbhUta vyavahAra naya 3. upacarita sadbhUta vyavahAra naya 4. anupacarita sadbhUta vyavahAra naya Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dA. ta. (rAgane AtmA kahevo' e upacarita asabhUta vyavahAra naya che. 1. AtmAnI paryAyamAM je rAga che te mULa sarUpa vastu nathI, tethI asabhUta che. bheda pADyo tethI vyavahAra che ane jJAnamAM sthULapaNe jaNAya che tethI upacarita che. mATe upacarita asabhUta vyavahAra naya 2. je sUkSma rAgano aMza vartamAna jJAnamAM jaNAto nathI, pakaDAto nathI te anupacarita asabhUta vyavahAra nayano vidhya che. 3. "jJAna rAgane jANe che e upacarita sadbhuta vyavahAra naya che. AtmA akhaMDa jJAna svarUpa che. temAM AtmAnuM jJAna rAgane jANe-parane jANe ema kahetAM-te jJAna potAnuM hovAthI sadbhuta, trikALImAM bheda pADyo mATe vyavahAra, ane jJAna potAnuM hovA chatAM parane jANe che ema kahevuM te upacAra che. A rIte rAganuM jJAna athavA jJAna rAgane jANe che ema kahevuM te upacarita sadbhuta vyavahAra naya che. jJAna te AtmA ema bheda pADIne kathana karavuM te anupacarita sabhUta vyavahAra naya che. jJAna potAnuM hovAthI sabhUta, bheda pADyo te vyavahAra paNa te bheda AtmAne batAve che mATe anupacarita. mATe A anupacarita sadbhata vyavahAra naya che. bhagavAna AtmA abheda ekarUpa vastu che. te nizcaya-te bhUtArtha che. vyavahAranA uparokta cAreya prakAra trikALI jJAyakamAM nahi hovAthI asatyArtha che, jUThA che. vaLI dhruva AtmA ane vartamAna paryAya baMnene sAthe laIe to te paNa vyavahAra naya-azuddha nayano viSaya thaI jAya che-tethI te paNa abhUtArtha asatyArtha che. 5. paryAyagata zuddhatA-azuddhatA che e vyavahAra che; ene jANavuM ke ATaluM che enuM nAma vyavahAra jANelo prayojanavAna che; Adarelo prayojanavAna che ema nathI. Adarelo prayojanavAna to ekamAtra trikALI zuddha nizcaya ja che. trikALI zuddha nizcayano Azraya laIne samyagdarzana-jJAna ane svarUpanI sthiratAnA aMzarUpa svarUpa AcaraNa thayuM. paraMtu saMpUrNa nirvikalpa vItarAga dazA pragaTana thaI hoya tyAM lagI sAdhaka dazAmAM sAdhakane mahAvratAdikanA vikalpo Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 che, te vyavahAra che. te sAdhaka avasthAmAM vyavahAra naya jANelo prayojanavAna che; A eno sAra che. 'vyavahAra naya paNa prayojanavAna che tenI vyAkhyA A eka ja che ke jANelo prayojanavAna che Adarelo nahi. kathanazailI game te Ave paNa artha to A ja che ke trikALI nizcaya Adarelo prayojavAna che ane A rAga je vyavahAra che te jANelo prayojavAna che. naya che te zruta pramANano aMza che, tethI zuddha naya paNa zruta pramANano aMza thayo. zruta pramANa eTale? je jJAnanI paryAya dravya-guNa-paryAya badhAne jANe te zrutajJAna pramANa kahevAya. e pramANano eka bhAga zuddha naya che. te trikALI zuddha dravya AtmAne jue che. te nizcaya naya. teno bIjo bhAga je vartamAna paryAya, rAgAdine jANe che te vyavahAra naya che. 7. dareka padArtha svayaM pote potAnI kriyA svataMtra kare te nizcaya ane te kALe bAhya anukULa nimitta je hoya tenuM jJAna karavuM te vyavahAra naya che. paNa nimittebIjA padArthe emAM (upAdAnamAM) kAMI karI dIdhuM che ema jANavuM te vyavahAra niya nathI, e to ajJAna che. - vyavahArathI paranuM kAMI karI na zake paNa 'ANe AnuM karyuM ema vyavahArathI bolAya to che ne? bolAya che enI koNa nA pADe che? paNa kharekhara ema che? nA, tathApi bolAya to che ne-ena jenI bolavA para daSTi che te ajJAnI mithyAdaSTi che, kema ke tene aMtaramAM abhiprAya yathArtha thayo nathI. aMtaranA abhiprAyane to nathI ne Ama to bolAya che ne-ema je bhASAne vaLage che te bahiMdaSTi che. 8. Agama paddhati jagatane sulabha che, arthAt dayA, dAna, vrata, bhakti ItyAdi kriyAkAMDano vyavahAra Agama paddhati che te jagatane sulabha che. paNa adhyAtmano vyavahAra teo jANatA nathI. zuddha caitanya svarUpanA Azraye utpanna vItarAgI pariNati te adhyAtmano vyavahAra che; AnaMdano svAda Ave te adhyAtmano vyavahAra che ane AnaMda svarUpI Atma dravya te nizcaya che. nizcaya svarUpanA anubhava vinA ajJAnI adhyAtma vyavahArane jANato nathI. tethI bAhya kriyA karato thako mUDha jIva mokSamArga sAdhI zakato nathI. 9. nizcaya ane vyavahAra e be nayane viSayanA bhedathI paraspara virodha che. nizcaya nayano viSaya abheda che, vyavahAra nayano viSaya bheda che. be viruddha thayA ne? Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 nizcaya naya pUrNAnaMda svarUpa eka akhaMDa AtmAne viSaya banAve che, ane vyavahAra naya vartamAna paryAya, rAga Adi bhedane viSaya banAve che. Ama baMnenA viSayamAM phera che. nizcayano viSaya dravya che, vyavahArano viSaya paryAya che. eTale e be nayono paraspara virodha che A nayonA virodhane nAza karanAra syAtpadathI cihnita jinavacana che. 'syAt' eTale kaicit arthAt koI eka apekSAe. jinavacanamAM prayojanavaza dravyArthika nayane mukhya karIne ene nizcaya kahe che. ane paryAyArthika nayane gauNa karIne vyavahAra kahe che. paryAyamAM je azuddhatA che te dravyanI ja azuddhatA che tethI paryAyArthika nayane azuddha dravyArthika naya kahyo che. juo, trikALa dhruva akhaMDa eka jJAyaka bhAvane mukhya karIne nizcaya kahIne satyArtha kahe che ane paryAyane gauNa karIne vyavahAra kahI asatyArtha kahe che. Ama jinavacana syAtpada vaDe baMne nayonA virodha maTADe che. 10. jinamatamAM eTale ke vItarAga abhiprAyane pravartAvavA IcchatA ho to vyavahAra ane nizcaya baMne nayone na choDo. vyavahAra nathI ema na kaho. vyavahAra che paNa asatyArtha kahyo che ne? e to trikALa dhruva nizcayanI vivakSAmAM gauNa karIne asatya kaho cho. bAkI vyavahAra che. mokSano mArga che. vyavahAra naya na mAno to tIrthano nAza thaI jaze. cothuM, pAMcamu, chaThThuM Adi cauda guNasthAno je vyavahAra nayanA viSaya che, te che mokSano upAya je samyagdarzana-jJAnacAritra che te (vyavahAra) che. cauda guNasthAna dravyamAM nathI, paNa paryAyamAM nathI ema jo kaho to tIrthano nAza thaI jaze. ene tethI tIrthanuM phaLa je mokSa ane siddhapada teno paNa abhAva thaI jaze. ema thatAM jIvanI saMsArI ane siddha evA je be bhAga paDe che te vyavahAra paNa raheze nahi. 11.jyAM sudhI pUrNatA thaI nathI tyAM sudhI nizcaya ane vyavahAra baMne hoya che. pUrNatA thaI gaI eTale pote potAmAM pUrNa sthira thaI gayo tyAM saghaLuM prayojana siddha thaI gayuM. pramANa thaI gayuM, tIrthaphaLa AvI gayuM. 12. pramANa jJAnamAM paNa, trikALI zuSka dravyanuM-ekAMta nizcayanuM jJAna thAya tyAre paryAya ane rAgane paNa jANavA e pramANajJAna che. te pramANajJAna paNa kharekhara to sadbhUta vyavahAra nayano viSaya che, kAraNa ke emAM be (dravya ane paryAya) AvyA ne? ane te kAraNe pramANa pUjya nathI. jyAre nizcaya nayamAM paryAyano niSedha Ave che mATe te pUjya che ema kahyuM che. pramANajJAnamAM nizcaya thI dravya abheda che evuM jJAna rAkhIne emAM rAganuM, paryAyanuM jJAna bheLavyuM che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 nizcayanA jJAnane uDADIne rAganuM, paryAyanuM jJAna meLavyuM che ema nathI. trikALI zuddha dravya zuddha dravya che evuM jJAna rAkhIne te uparAMta paryAyanuM jJAna karyuM tyAre jJAna pramANajJAna-samyajJAna thayuM. 'dravya zuddha che evuM nizcayanuM jJAna te samyaka ekAMta che. Avo jhINo mArga che. paNa A mArga che. sUkSma kaho ke jhINo kaho; vastu A ja che. AvuM sAMbhaLavA maLavuM muzkela hoya eTale vyavahAranA rasiyA lokone AvuM vItarAgI tattva na samajAya. paraMtu bhAI ! vyavahAra eTale nimitta, vyavahAra eTale rAga, vyavahAra eTale du:kha, vyavahAra eTale AkuLatA, vyavahAra eTale asthiratA- Ama vyavahAranA aneka nAma che. vyavahAra karatA karatA dharma na thAya. vyavahArathI nizcaya thAya e mAnyatA eka moTuM zalya che. jyAM vyavahArane sAdhana kahyuM che tyAM dharmane nizcaya je pragaTe che eno Aropa ApIne upacArathI kahyuM che. kharekhara vyavahAra te sAdhana nathI. AvI rIte nizcaya vyavahAranuM svarUpa barAbara samajavuM. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 19 upAdAna-nimitta (vizeSa) muktinA mArgamAM je mahattvapUrNa viSayonuM samyak parijJAna atyaMta Avazyaka che, emAM 'upAdAna-nimitta' paNa eka evo mahattvapUrNa viSaya che, jenA samyakzAna vagara parAvalaMbananI dRSTi ane vRtti samApta nahi thAya, svAvalaMbana no bhAva jAgRta nahi thAya, mukti mArgano samyak puruSArtha paNa skurAyamAna nahi thAya. 1. jagatano pratyeka padArtha pariNamanazIla che. padArthonA A pariNamanane paryAya athavA kArya kahe che. A pariNamanane ja karma, avasthA, hAlata, dazA, pariNAma, pariNati vagere nAmothI kahe che. 2. kArya kAraNapUrvaka ja thAya che ane kAryanI utpAdaka sAmagrIne kAraNa kahevAmAM Ave che. A kAryanI utpAdaka sAmagrI upAdAna ane nimittanA rUpamAM hoya che. ane kAraNa paNa be prakAranA che. 1. upAdAna kAraNa 2. nimitta kAraNa 3. je svayaM kAryarUpe pariName che tene upAdAna kAraNa kahe che ane je svayaM kAryarUpe pariName, paraMtu kAryanI utpattimAM jenA para anukULatAno Aropa AvI zake tene nimitta kAraNa kahe che. 4. je padArthamAM kArya niSpanna thAya che tene upAdAna kAraNa ane je kArya niSpanna thAya che tene upAdeya kahevAmAM Ave che. tathA nimitta kAraNanI apekSAthI kathana karavAthI te ja kArya(upAdeya)ne naimittika paNa kahevAmAM Ave che. 5. A pramANe ApaNe joIe chIe ke eka ja kAryane upAdAna kAraNanI apekSAe upAdeya ane nimitta kAraNanI apekSAthI naimittika kahevAmAM Ave che. dA.ta. ll ghaDArUpa kArya, mATIrUpa upAdAna kAraNa nuM upAdeya kArya che, te ja ghaDArUpa kArya, kuMbhArarUpa nimitta kAraNanuM naimittika kArya che. tAtparya e che ke mATI ane ghaDAmAM upAdAna-upAdeya saMbaMdha che, ane kuMbhAra ane ghaDAmAM nimitta-naimittika saMbaMdha che. jo ApaNe A ja vAtane samyagdarzanarUpa kAryamAM lagADIe to A pramANe kahevuM paDaze-Atmadravya athavA tenuM zraddhA guNa upAdAna che ane Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 samyagdarzana upAdeya che. evI ja rIte mithyAtva karmano abhAva athavA sadguruno upadeza nimitta che ane samyagdarzana naimittika che. Atma dravya athavA zraddhAguNa ane samyagdarzanamAM upAdAna-upAdeya saMbaMdha che. mithyAtva karmano abhAva athavA sadguruno upadeza ane samyagdarzanamAM nimitta-naimittika saMbaMdha che. 6. ahIMyA eka prazna saMbhave che ke jema samyagdarzanarUpa kAryanA udAharaNamAM ema batAvavAmAM AvyuM ke 'dravya athavA guNa' upAdAna kAraNa che, to vivakSita kArya niraMtara utpanna ja thatuM rahevuM joIe kAraNa ke jyAM kAraNa upasthita che to kArya hovuM joIe. have enA javAbamAM e kahevAmAM Ave ke upAdAna kAraNa to dravya ane guNa hovAthI sadAkALa ja upasthita ja hoya che, paNa nimita kAraNa na maLavAthI kArya na thayuM. jyAre nimitta kAraNa maLaze tyAre kArya saMpanna thaI jAya. evuM mAnavAthI nimitta kAraNa ja niyAmaka kAraNa Tharaze; kAraNa ke enA hovA athavA na hovA para kAryanuM thavuM ke na thavuM nirbhara che. A ApattithI bacavA jo ema kahevAmAM Ave kAryanI utpattimAM to baMne kAraNonI upasthiti anivArya che; to ApaNe kahezuM bhale beu kAraNonI upasthiti anivArya ho, paraMtu niyAmaka kAraNa to nimitta ja rahyuM; kAraNa ke enA hovA para kArya thAya che ane na hovA para kArya thatuM nathI. are bhAI ! kAryanuM niyAmaka kAraNa koNa che? A jANavA pahelAM ApaNe upAdAna-nimittane enA bheda-prabhedo sahita sArI rIte samajavuM paDaze to pachI A vivAdanuM nirAkaraNa thaI jaze. kharekhara to vAta ema ja che ke upAdAna-nimittanA bheda-prabhedonA samyak jJAnathI A praznano uttara maLI jAya che. upAdAna-nimittanA bheda-prabheda A pramANe che. 1. trikALI 1. udAsIna upAdAna be prakAranuM hoya che. nimitta paNa be prakAranA che. athavA 2. kSaNika. 2. preraka 1. aMtaraMga 2. bahiraMga trikALI upAdAna : je dravya athavA guNa svayaM kAryarUpe pariName e dravya athavA guNane e kAryanuM trikALI upAdAna kAraNa kahe che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 kSaNika upAdAna: (1) dravya ane guNamAM je paryAyono pravAhakama anAdi anaMta cAlyA kare che, e pravAhakramamAM anaMtarapUrvakSaNavartI paryAya kSaNika upAdAna kAraNa che ane anaMtarauttarakSaNavartI paryAya kArya che. ene ema paNa kahevAmAM Ave che ke anaMtarapUrvakSaNavartI paryAyathI yukta dravya kAraNa che ane anaMtarauttarakSaNavartI paryAyathI yukata dravya kArya che. (2) te ja samayanI paryAyanI te ja samaya hovArUpa yogyatA kSaNika upAdAna kAraNa che ane te paryAya kArya che. upAdAna kAraNa (1) trikALI upAdAna kSaNika upAdAna (2) anaMtarapUrvekSaNavartI paryAya (3) tatsamayanI yogyatA kSaNika upAdAna kAraNane samartha upAdAna kAraNa paNa kahe che; kAraNa ke trikALI upAdAna kAraNa to sadAya vidyamAna rahe che, paNa jo tene ja samartha kAraNa mAnavAmAM Ave to vivakSita kAryanI sadA utpatti thatI rahevAno prasaMga Avaze. anaMtarapUrvakSaNavartI paryAyano vyaya temaja e samaye e paryAyanI utpanna thavAnI yogyatA ja samartha upAdAna kAraNa che; jenA vagara kAryanI utpatti nathI thatI ane jenA hovAthI niyamathI kAryanI utpatti thAya ja che. A pramANe ATalA vivecanathI e spaSTa thayuM ke samartha upAdAna eka ja hoya che ane tenAthI utpanna thavAvALuM kArya te ja hoya che ke jenuM te samartha upAdAna che. tyAM e kAryanuM je kAMI paNa nimitta hoya che, temAM upAdAnanI kriyA karavAnI zakti nathI hotI. mAtra e upAdAna anasAra thavAvALA kAryanuM sUcaka hovAthI enuM nimitta kahevAmAM Ave che. ane A AdhAra para nimittanA anusAra kArya thAya che evo vyavahAra(upacAra) karavAmAM Ave che. A parathI e tathya nakkI thayuM niyAmaka kAraNa trikALI upAdAna kAraNa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 nahi paNa kSaNika upAdAna kAraNa che. nimitta to koI kAraNa ja nathI. ahiMyA eka prazna Ubho thAya che ke jyAre kSaNika upAdAna ja samartha upAdAna hoya to trikALI upAdAnanuM zuM mahattva che? bhAI, vAta ema che ke upAdAna to nija zaktine kahe che. paraMtu zakti be prakAranI che. (1) dravya zakti (2) paryAya zakti. A baMne zaktionuM nAma upAdAna che. paryAya zaktiyukta dravya zakti ja kAryakArI hoya che. dravya zakti nitya hoya che, paryAya zakti anitya, nitya zaktinA AdhAra para kAryanI utpatti mAnavAthI kAryanI nityatAno prasaMga Ave che; eTale paryAya zaktine ja kAryanuM niyAmaka kAraNa svIkAra karavAmAM AvyuM che. dravya zakti e batAve che A kArya A dravyamAM ja thaze, anya dravyamAM nahi; ane paryAya zakti e batAve che ke vivakSita kArya vivakSita samayamAM ja thaze. eTale baMne zaktinuM mahatva che. paraMtu kALanuM niyAmaka paryAya zakti ja che. kALanuM bIju nAma ja paryAya che. A paryAya zakti anaMtarapUrvakSaNavartI paryAyanA vyayarUpa ane tatsamayanI yogyatArUpa hoya che. 8. jo Agama anusAra viziSTa paryAyayukta dravya zaktine aMtaraMga kAraNa arthAt upAdAna kAraNa svIkArIne kArya-kAraNanI vyavasthA karavAmAM Ave to koI vivAda ja nathI raheto; kAraNa ke yathArthamAM to jyAre jyAre vivakSita kAryane yogya viziSTa paryAya zaktithI yukta dravya zakti hoya che, tyAre tyAre e kAryane anukULa nimitta maLe ja che-evo niyama che. ane ema nathI ke nizcaya upAdAna hoya ane nimitta na maLe. A ja vAtane asadbhUta nayanI apekSAe ema kahevAmAM Ave che ke jyAre jevA nimitta maLe che tyAre tevuM kArya thAya che. eka vAta ema paNa che je prakAre trikALI upAdAna haMmezA upasthita rahe che; te prakAre sAmAnyata: nimitta paNa haMmezA upasthita ja rahe che. kAraNa ke je prakAre pratyeka dravya svayaMnA kArya mATe upAdAna che, e ja pramANe pratyeka dravya paranA kArya mATe nimitta paNa to che ja. eTale sahajarUpathI e paNa dekhAya che ke jIva ane pudgala jyAre jyAre potAnI kSaNika upAdAnagata yogyatAnI anusAra cAle che athavA sthira rahe che, tyAre tyAre dharma athavA adharma nimittamAtra thaI jAya che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 9. kArya ke prati sAdhakatama to tatsamayanI yogyatArUpa kSaNika upAdAna kAraNa ja che; na to trikALI upAdAna niyAmaka che athavA na to nimitta kAraNa che. udAharaNa tarIke :- . (1) eka dhoraNamAM aneka vidyArthI bhaNe che. ene bhaNAvavAvALA adhyApaka eka, pustaka tathA bIjI sAmragI paNa e ja, chatAM paNa badhA ja vidvAna nathI thaI jatA. badhA potapotAnI yogyatA anusAra ja vidvAna thAya che. (2) samozaraNamAM eka sAthe aneka jIva dharma upadeza sAMbhaLe che, badhAne mATe e ja divya dhvanirUpa upadeza sarakho ja hoya che, paraMtu badhA ja samyagdaSTi, zrAvaka ke muni to thaI jatA nathI. badhA potapotAnI yogyatAnusAra ja pariName che. (3) bhagavAna mahAvIrano jIva-mAricInA bhavamAM ja kema mokSa na pAmyo? zuM tyAM sanimittoke upAdAna na hatuM? badhuM ja hatuM paNa tyAM mokSarUpa pariNatinI tatsamayanI yogyatArUpa kSaNika upAdAna kAraNa na hatuM to kArya na thayuM. tethI e siddha thAya che ke jyAre paryAyagata upAdAnanI taiyArI hoya, - tyAre kArya thAya che, te samaye yogya nimitta paNa hoya ja che ene zodhavA nathI javuM paDatuM. 10. nimittonA prakAra: nimitta athavA nimitta udAsIna aMtaraMga bahiraMga udAsIna nimitta IcchAzaktithI rahita athavA niSkriya dravya udAsIna nimitta hoya che. preraka nimitta: IcchAvAna ane kriyAvAna dravya preraka nimitta che. dharma, adharma, dravya temaja AkAza ane kALa udAsIna nimitta che. vidyArthIone bhaNAvatA pustako temaja anya sAmagrI udAsIna nimitta che. vidyArthIne bhaNAvavAvALA adhyApaka preraka nimitta che. dhajAne pharakAvavAmAM havA sakriya hovAthI preraka nimitta che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 11. kArya thatI vakhate nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI nimittanA hAjarI avazya che ja. nimittonI anusAra kArya nathI thatuM, kAryanI anusAra nimitta kahevAmAM Ave che. para dravya koI jabarajastI to ApaNA bhAva bagADatA nathI, ApaNA bhAva bagaDe tyAre te bAhya nimitta che. tathA enA nimitta vagara paNa bhAva bagaDe che, eTale niyamathI nimitta paNa nathI. A pramANe para dravyano doSa gaNavo e mithyAtva che. na to nimitta upAdAnamAM baLathI kAMI kare che ane na to upAdAna koI paNa nimittane baLathI lAve che ane meLave che. beuno sahaja pariNamana che. beuno sahaja saMbaMdha che. A saMbaMdhane nimitta-naimittika saMbaMdha kahevAmAM Ave che. kadAca karma svayaM kartA thaIne udyamathI jIvanA svabhAvano ghAta kare, bAhya sAmagrIne meLavI Ape, to to karmanuM cetanApaNuM ane baLavAnapaNuM paNa joIe, te to che nahi. sahaja nimitta-naimittika saMbaMdha che. jyAre e karmonA udayakALa che, te samaye svayaM AtmA svabhAvarUpa pariNamana na karatAM vibhAvarUpa pariNamana kare che tathA je anya dravya che te to ema ja saMbaMdharUpa thaIne pariNamita thAya che. baMne dravyonuM pariNamana svataMtra che. nimittanaimittika saMbaMdha eka sahaja saMbaMdha che. e saMbaMdhane kartA-karmanA rUpamAM prastuta karavo yogya nathI. nimittane kartA mAnavAthI dravyanI svataMtra sattAno nAza thAya che te yogya nathI. nimittanI anivArya upasthiti(hAjarI)mAtrathI ene kartA athavA sAdhakatama karaNa nahi mAnavo joIe. 12. upasaMhAra: (1) pratyeka dravya svayaM ja potAnI anaMta zaktirUpa saMpadAthI paripUrNa che, eTale svayaM ja chakArakarUpa thaIne potAnuM kArya karavA samartha che, tene koI paNa bAhya sAmagrI sahAyatA karI zakatI nathI. eTale kevaLajJAnanA Icchuka AtmAne bAhya sAmagrInI apekSA rAkhIne parataMtra thavuM nirarthaka che. (2) svabhAva bhAvomAM to paranuM katRtva che ja nahi, vibhAva bhAvomAM paNa paranA katRtvano niSedha karavAmAM Avyo che. jIvanI audayikAdi bhAvarUpathI pariNamana thavAnI kriyAmAM vAstavamAM jIva svayaM ja chakAraka rUpathI varte che eTalA mATe ene bIjA kArakonI apekSA nathI. kharekhara to koI dravyanA kArakone koI anya dravyanA kArakonI apekSA nathI hotI. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 (3) bhagavAna AtmA potAnI samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa nirmaLa paryAyo athavA rAgAdikarUpa vikArI paryAyonA rUpamAM potapotAnI sva samayanI yogyatAnusAra svayaM ja pariNamita thAya che, emAM para nimittano koI hastakSepa che ja nahi. (4) hA, e avazya che ke jyAre AtmA samyagdarzanAdi nirmaLa paryAyo athavA rAgAdikarUpa vikArI paryAyonA rUpamAM potAnI svabhAvagata athavA paryAyagata yogyatAnusAra pariNamita thAya che, tyAre tene anukULa nimitta paNa hoya che. e mATe e kathana paNa asatya nathI ke nimitta vinA kArya thatuM nathI. paNa A kathana nimittanI anivArya upasthiti mAtrane ja batAve che, enAthI vadhAre kAMI nahi. nimittanI anivArya upasthiti mAtrathI ene kartA athavA sAdhakatama karaNa mAnI zakAya ema nathI. nimitta sadA para padArtharUpa ja hoya che. (5) eTalA mATe pratyeka dravyamAM enA potapotAnA svabhAvAdithI kAraNa svarUpa evI vyavasthA hovI joIe jenA kAraNe pratyeka samayanuM utpAda-vyaya svayaM thAya che. AnAthI e spaSTa thAya che ke pratisamayanA pratyeka kAryanuM nizcaya upAdAna sunizcita che. (6) pratyeka dravya svabhAvathI ja pariNamanazIla che. jyAre nitya rahIne niraMtara pariNamana thavuM pratyekadravyano svabhAva che to pachI e pariNamanamAM paradravyanI apekSA kema hoya? na ja hoya. kAraNa ke svabhAva nirapekSa che. (7) karma baMdhanamAM AtmAnA rAgAdibhAvo aMtaraMga nimitta ane mana-vacanakAyAnA vyApArane bahiraMga nimitta kahevAmAM Ave che. samyagdarzana prAptimAM darzana mohanIya karmano kSaya, upazama ane kSayopazama ne aMtaraMga nimitta ane guru upadezane bahiraMga nimitta kahevAmAM Ave che. keTalAka prazno: pra.1 sukhI thavAno ekamAtra upAya AtmAne jANo, mAno ane temAM ja ramI jAo, jAmI jAo-AmAM nimitta-upAdAna samajavAnI zuM jarUra che? u. AtmAne jANavA mATe nimitta-upAdAnanuM svarUpa jANavuM jarUrI che. nimitta-upAdAnanuM sAcuM svarUpa na samajavAthI Atma kalyANarUpa kArya karavA mATe A AtmA para padArthonA saMyogonI AkAMkSAne lIdhe para tarapha ja joI rahyo che. potAnI(sva) tarapha joto ja nathI. eTale e samajavuM atyaMta jarUrI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 che ke ApaNA AtmAnA kalyANanuM kArya to svayaMnA AzrayathI, svanI pAtratA(yogyatA)thI, svayaMmAM ja saMpanna thAya che, para padArtha to emAM mAtra nimitta ja hoya che. jyAre dravya svabhAvamAM paryAyagata pAtratAno paripAka thAya che to nimitta paNa sahaja upasthita thAya che. eTale nimittA parathI daSTi haTAvI trikALI upAdAna, ke je nija trikALI dhruva paramAtmA che, enA para daSTi kendrita karavAthI Atma anubhava thAya che. A kArya paNa paryAyagata yogyatAnA abhAvamAM sahaja bhAvathI ja saMpanna thAya che; enA mATe AkuLita thavAthI koI kArya thatuM nathI. pratyeka kArya sva samayamAM svayaMnI yogyatArUpa upAdAna kAraNathI ja saMpanna thAya che ane jyAre kArya thAya che to tene anukULa nimitta paNa hoya che, emane zodhavA javA paDatA nathI. - A pramANe nimitta-upAdAnanI saMdhinuM samyajJAna thaI javAthI daSTi para padArtho parathI haTIne-dravya svabhAva para dRSTi karatA AtmAnubhUti thAya che. pra.2 to pachI je Atma kalyANanA kAryamAM nimitta che evA sapuruSa, satsaMga, guru zodhavAnI jarUra nathI? u. puruSa ane satsamAgamanI vAta to barAbara che paraMtu badhuM ja enAthI thaI javAnuM nathI. puruSa, guru ane satsamAgama nimitta mAtra che. jyAM sudhI ApaNI aMdaranI taiyArI nathI thaI, upAdAnagata yogyatA pAkI nathI, daSTi svabhAva samakSa gaI nathI, tyAM sudhI Atma kalyANano mArga pragaTa thavAno nathI. A vAtane sArI rIte samajI levAnI jarUra che. jIvanabhara satsamAgama ane gurunI sevA karI paNa Atma lAbhanI prApti na thaI-enuM eka mAtra kAraNa e che emanI daSTi emanA para ja rahIsvabhAva sanmukha na thaI. potAnA AtmAno mahimA na Avyo, potAnA AtmAno Azraya na karyo. jenuM jeTaluM mahattva che e avazya svIkAravuM joIe paNa e paNa dhyAna rAkhavAnI jarUra che ke je pramANe satsamAgama ane sapuruSano asvIkAra karavAmAM hAnI che, tenAthI vadhu hAnI enI AvazyakatAthI adhika mahattva tene ApavAmAM che. vAstavika sat to ApaNo trikALI dhruva bhagavAna AtmA ja che, Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 tenA samAgamamAM ja satuno lAbha thavAno che. enI saMgati ja vAstavika satsaMgati che. ApaNI zraddhAno zraddheya(daSTino viSaya), jJAnano zeya, dhyAnano dhyeya to trikALI satu nija bhagavAna AtmA ja banavo joIe. sahaja Atma svarUpa parama guru". nizcaya satsaMga to trikALI dhruva bhagavAna AtmAnA jJAna, zraddhAna ane dhyAnanuM nAma che. AtmAnuM svarUpa batAvanAra, Atma anubhavanI preraNA ApanAra, AtmAnubhavI puruSono samAgama, emanI pAsethI trikALI bhagavAna AtmAnuM svarUpa sAMbhaLavAthI ene vyavahArathI satsaMga kahe che jyAre nizcayathI to svayaM trikALI bhagavAna AtmA ja upAdeya che. muktinA mArga para cAlavAnI kriyA svAdhIna kriyA che, eTale te upAdAnanA AzrayathI ja saMpanna thAya che, nimittanA AzrayathI nahi. sAcA deva-guru-zAstra A kAryamAM nimitta mAtra che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karatuM nathI-anubhUti svayaM pote ja potAnA kArakothI karavAnI che. bhagavAna AtmAne dhyeya banAvavAvALI dhyAna paryAya, ene zeya banAvavAvALI jJAna paryAya ane emAM ahamapaNuM sthApita karavAvALI zraddhAnA paryAya kSaNika upAdAna che ane trikALI upAdAna to pratyeka vyaktinuM svayaMnuM trikALI nija bhagavAna AtmA ja che. tyAre yogya nimitta avazya hoya ja che. mokSamArganI prathama sIDI je samyagdarzanarUpa kArya che, tenuM upAdAna to bhagavAna AtmA athavA zraddhA guNa ja che ane nimitta tarIke puruSano trikALI dhruva bhagavAna AtmAno svarUpa batAvanAra upadeza che. dezanAlabdhi che ane e dezanAlabdhine bahiraMga nimittanA rUpamAM svIkAra karavA Avyo che, kAraNa ke aMtaraMgamAM nimitta to darzana mohano kSaya, kSayopazama ke upazama ja che. vastuta: vAta ema che ke upAdAna ane nimittano eka sumeLa che. jyAre upAdAnanI taiyArI hoya che athatuM paryAyanI pAtratA pAkI gaI che, tyAre sapuruSano samAgama paNa sahaja prApta thAya che, puruSanI khoja paNa sahaja prApta thAya che, kAMI paNa asahaja nathI hotuM, badhuM ja sahaja che. trikALI sannI rucimAM puruSanI khojanI prakriyA sahaja saMpanna thAya che, vyagratAthI kAMI nathI thatuM. Atmahitano mArga to sahaja ja che. puruSanI zodha paNa sahaja, ane trikALI dhruvanI anubhUti-pratIti paNa sahaja, badhuM sahaja hI sahaja hoya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 jyAre saMsAra sAgarano kinAro najIka AvI gayo hoya che tyAre (1) sahaja ja AtmAnI ruci jAgRta thaI jAya che. (2) Atmaruci bhagavAna AtmA ane AtmajJa satpuruSanI zodha tarapha puruSArthane prerIta kare che-evI jijJAsA sahaja prApta hoya che. (3) satpuruSanA samAgamathI Atmarucine abhUtapUrva baLa prApta thAya che. (4) have je pramANe AtmAnuM svarUpa jANyuM che, nizcaya-vyavahAra, upAdAnanimitta, kramabaddha paryAya, sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna, adhyayana, mananaciMtananI prakriyA parathI vimukha thaI svonmukha thaI jAya che. (5) rucinI tIvratA ane puruSArthanI prabaLatA sahaja ja dRSTine svabhAva sanmukha kare che. (6) jJAna ane dhyAna paryAyane paNa Atmonmukha kare che. (7) A nimitta-upAdAnano sahaja sumeLa dezanAlabdhithI karaNalabdhinI tarapha DhaLato thako samyagdarzana paryAya prApta karavAnI sazakta bhUmikA taiyAra karI de che. A badhuM sahaja ja thAya che; eTalA mATe kahevAmAM AvyuM che ke AtmArthIne nimittonI zodhamAM vyagra na thavuM joIe. A badhuM ja tanAva vagara atyaMta sahaja bhAvathI cAlatuM rahe che ane sahajabhAvathI ja cAlatA rahevuM joIe; kAraNa ke muktino mArga zAMtino mArga che, tanAvano nahi, vyagratAno nahi. nimitta para che, enA para dRSTi rAkhavAthI dRSTi parAdhIna thAya che. trikALI upAdAnarUpa nija bhagavAna AtmA 'sva' che, enA para dRSTi rAkhavAthI dRSTi svAdhIna thAya che. parAdhInatA e du:kha che ane svAdhInatAmAM sukha che; eTale sukhArthIne to svAdhInatA ja zreya che. vastuta: vAta ema che ke karaNalabdhinA aMta samayamAM samyagdarzananI prApti thAya che, tyAre jJAna, zraddhA, darzana, cAritra Adi badhA ja guNonI pariNati Atma sanmukha thAya che; te samaye trikALI bhagavAna AtmA ja jJAnano zeya, zraddhAno zraddheya, dhyAnano dhyeya hoya che. ane e badhA guNonI pariNatimAM nirmaLatA pragaTe che. jJAnanI pariNati sabhyajJAnarUpa, zraddhAnI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 pariNati samyak zraddhAnarUpa, cAritranI pariNati samyakcAritrarUpa thaI jAya che. AnaMda(sukha) guNamAM atIndriya AnaMda ubharAI Ave che. Akhare to akhaMDapiMDa saMpUrNa AtmA ja samyagadaSTi thAya che ne? guru droNAcArya ane arjunano udAharaNa prasiddha che. arjunanI dRSTimAM badhI ja para vastuo haTI gaI(guru paNa) ane mAtra pakSInI kIkI ja jyAre rahI tyAre nizAna tAkavAnI rajA maLatA te kArya saphaLa thayuM. jyAre laukika kAryanI siddhimAM paNa lakSya bhedamAM gurune dRSTimAMthI haTAvavA paDe che to pachI Atmasiddhi jevA mahAna kAryamAM gurune dRSTinA viSayamAM kema rAkhI zakAya? gurue batAvela mArga para cAlIne e lakSyanI prApti karavI che je lakSyanI prAptino gurue nirdeza karyo che, mArga batAvyo che. sadguruno sAco sanmAna to A ja che. AmAM enI upekSA paMcamAtra paNa nathI. koI jJAnI guru ema nathI Icchato eno ziSya niraMtara enuM ja moDhuM joyA kare, enI stuti gAnamAM lAgyo rahe ane je bhagavAna AtmAnuM svarUpa ene samajAvavAmAM AvyuM che enI ArAdhanAmAM tatpara ja na thAya. sAcA ziSyanA hRdayamAM gurunuM yogya sthAna ane sanmAna to haMmezA rahe ja che ane samaya samaya para te abhivyakta paNa thAya che paraMtu anubhavanA kALamAM to e enA jJAnano paNa jJeya nathI rahetA. A paNa parama satya che. A vAtane paNa ApaNe sArI rIte samajI levI joIe. samyagdarzananI prAptinuM kArya to potAnAmAM ja thavAnuM che, upAdAnamAM thavAnuM che; gurumAM nahi, nimittamAM nahi, potAnA trikALI dhruvanA AzrayathI thavAnuM che, gurunA AzrayathI nahi. guru to mArgadarzaka mAtra che, nimitta mAtra che. na emAM kAMI thavAnuM che, na enAthI kAMI thavAnuM che. je kAMI paNa thavAnuM che te potAnAmAM ja ane potAnA AzrayathI ja. ene je samajAvavAnuM hatuM, batAvavAnuM hatuM e batAvI dIdhuM, tame samajI lIdhuM, have tame tamAruM kArya karogurune tamArI sAthe tamArA upayogamAM zuM kAma rAkhavA che? jyAM sudhI guru dhyAnamAM haze-dRSTino viSaya bhagavAna AtmA jJAnano jJeya, zraddhAno zraddheya, dhyAnano dhyeya nahi bane-AtmAnubhUti nahi thAya, dharmano AraMbha ja nahi thAya. dharmanI zarUAta karavAnI rIta A che ke gurunA upadeza mujaba vikalpAtmaka kSayopazama jJAnamAM zuddha Atma tattvano svarUpa samajo, samyak Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 nirNaya karo; pachI upayogane badhA para nimittothI haTAvI upayoga Atma sanmukha karo ane AtmAmAM tanmaya thaI jAo. A ja AtmAnubhUtino upAya che. ahiMthI dharmanI zarUAta thAya che, A ja saMvara che. niraMtara vRddhigata Atma sthiratA nirjarA che ane anaMta kALa sudhI AtmAmAM samAI javuM e vAstavika mokSa che, je anaMta sukharUpa che ane prApta karavA mATe ekamAtra upAdeya che. A rIte nimitta-upAdAnanuM sAcuM svarUpa samajI badhA ja e anubhUtine prApta thAo. karma saMbaMdhI samaja mATe: pra. zAstromAM ema paNa kahevAmAM AvyuM che ApaNA pUrvakarmodayAnusAra saMyoga prApta thAya che AmAM vicAravAnI vAta e che ke karma to nimitta che eTale nimitta to kAMI karatuM nathI-to pachI A vAta Ama kema? u. are bhAI ! e samajavA mATe prathama karmanuM svarUpa barAbara samajavuM paDaze. - nimitta-upAdAnanI sAcI samajaNa thayA pachI e to nakkI thayuM che ke dareka kArya potAnI tatsamayanI yogyatAnusAra ja thAya che. jevI rIte samyagdarzananI paryAyanI prApti paNa tatsamayanI yogyAnusAra ja thAya che ane temAM sAcA deva-guru-zAstrane enI zraddhA nimitta ja che. tevI ja rIte badhA ja saMyoga anAdi kALathI A jIvane prApta thayA kare che e badhA ja niyamAnusAra potAnI yogyatAnusAra ja prApta thAya che ane temAM pUrvakarmodaya mAtra nimitta ja che. ahiMyA to A ja kahevAmAM AvyuM che ke pratyeka prANInA saMyoga-viyogamAM, anukULatA-pratikULatAmAM, sukha-du:khamAM, upAdAna to svayaM(svayaMnI te samayanI upAdAnanI yogyatA) ja che. ane temAM nimitta tenA karmodaya che. niyama to e che ke kArya saMpanna to upAdAnanI yogyatA pramANe ja thAya che ane tyAre karmarUpI nimittanI upasthiti hoya ja che. tane kharekhara AmAM kAMI karavAnuM nathI. ahiMyA to nimitta-upAdAna baMne batAvI enI kartutvanI ciMtAthI tane mukta karAvavAmAM Ave che. tuM te tarapha dhyAna nathI Apato paraMtu e kathanamAMthI nimittanuM jera kADhe che. A kathana nimittanuM jora batAvavA nathI karavAmAM AvyuM, paraMtu A to katRtvanA bojAthI dabAI gayelA prANIno bojo ocho karavAno prayatna che. kAryotpattimAM nimitta-upAdAnano keTaluM, kevuM ane kayuM sthAna che-A vAta to bahu ja spaSTa karavAmAM AvI che. ahiMyA paNa te anusAra samajavAnuM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 che. ahiMyA to e kahevAmAM AvyuM che te nizcita thA, tane paramAM kAMI karavAnuM nathI, enA nimitta-upAdAna tArAthI bhinna che. saMyogo ane karma tArA svarUpathI bhinna che. tuM to jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmA che. tArA sukhadu:khano AdhAra saMyogo ke karmo nathI (nimitta nathI). tArA e samayanI samajaNa e saMyogI saMbaMdha tArA kharA sukha-du:khanuM kAraNa che. upAdAna nimittanI samajaNa tane emAM bahu upayogI che. pra. nimitta upAdAnanI samajaNathI AdhyAtmika sukha-zAMti ja prApta thAya che ke laukika dRSTithI paNa kAMI lAbha che? AdhyAtmika loko ja AmAM ulaje, ApaNA jevA sAdhAraNa loko AmAM zuM kAma samaya ane zakti veDaphe? u. are bhAI ! AdhyAtmika sukha-zAMti sivAya laukika lAbha paNa bahu ja che. laukika zAMti paNa prApta thAya che; paraMtu e samaja ke AdhyAtmika sukha-zAMti ja sAcI sukha-zAMti che; laukika sukha-zAMti to mAthA uparathI bojo khabhA upara utArI rAkhavA samAna che. A sAcI zAMti che ja nahi. are bhAI ! AmAM samaya ane zakita bagADavAnI kyAM prazna che. AdhyAtmika loka kAMI alaga nathI hotA, temanA gAma kAMI alaga nathI vaselA. je lokone sAcuM sukha joIe che, zAMtinA Icchuka che, potAnA AtmAne jANavo-oLakhavo che, A dizAmAM prayatnazIla che, sakriya che, sajjana che e badhA ja AdhyAtmika ja che. tame ane ame sAdhAraNa nathI, badhA ja AtmArthI chIe. svayaM bhagavAna chIe-bhUlelA bhagavAna chIe-ApaNe bhUlI gayA chIe ke ApaNe bhagavAna chIe. svabhAvathI to badhA ja bhagavAna che; paryAyamAM paNa alpa kALamAM ja be-cAra bhavomAM ja bhagavAna banavAnA chIe. AvuM kema nathI vicArato? hIna bhAvanA rAkhIne-ApaNe sAdhAraNa mANaso chIe, laukika mANaso chIe e prakAranI vAtothI nija bhagavAna AtmAnuM apamAna zuM kAma kare che? traNa lokanA nAtha A mahA prabhu caitanya tattvane dIna-hIna kema samaje che? tuM to anaMta zaktiono saMgrahAlaya, anaMta guNono godAma, jJAnano ghanapiMDa, AnaMdano rasakaMda che. AvI hIna vAto tane zobhatI nathI. tuM paryAyamAM potApaNuM choDIne svabhAvamAM potApaNuM lAva, tyAre ja tArI dInatA samApta thaze. upAdAna para baLa lagAva-nimitto sAme na jo. upAdAnanimittanI sAcI samajaNa paDavAthI ane emAM upayoga lagAvavAthI samaya Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 ane zakti veDaphAtI nathI. A to vItarAgI tattvajJAnamAM upayogano upayoga thAya che ane pachI AtmAnubhUtimAM lagAvela upayoga to mahAna ja che. anukULa saMyoga e laukika lAbha che. pratyeka prANIne anukULa saMyoga svayaMnI upAdAnanI yogyatA tathA zubha karmonA udayarUpa nimittathI prApta thAya che. jo A vAta paNa samajaze to tArI parAdhInatA dUra thaze sadbhAva ane satkarma karavAnI tane preraNA maLaze. badhe ja lAbha che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 kumabaddha paryAya (vizeSa) sAmAnya svarU5 : 1. kamabaddha paryAya'no Azaya e che ke A pariNamanazIla jagatanI pariNamana vyavasthatA kamaniyamita che. jagatamAM je kAMI pariNamana niraMtara thaI rahyuM che, te sarva ema nizcita kamamAM vyavasthitarUpe thaI rahyuM che. 2. "je dravyanI, je paryAya, je kALe, je nimitta ane je puruSArthapUrvaka jevI thavAnI che, sarvajJa enA jJAnamAM jevI jANI che; te dravyanI, te paryAya, te ja kALe, te ja nimitte ane te ja puruSArthapUrvaka, tevI ja thAya che, anyathA nahi'' A niyama che. 3. sthULa daSTie jotAM je pariNamana avyavasthita dekhAya che, temAM paNa UMDANathI vicAra karatAM eka suvyavasthita vyavasthatA najare paDe che. 4. pratyeka dravyanI te pariNamana vyavasthA mAtra vyavasthita ja nahi, svAdhIna paNa che; koI anya dravyane AdhIna nathI. eka dravyanA pariNamanamAM bIjA dravyano koI hastakSepa nathI. 5. kamaniyamita ane kamabaddha' zabda ekAryavAcI che."pratyeka kArya potAnA svakALe ja thAya che, tethI pratyeka dravyanI paryAyo kamaniyamita che. eka pachI eka potapotAnA svakALe nizcaya-upAdAna anusAra thayA kare che. ahiM kama" zabdaparyAyonAkramanI abhivyakti batAvavA mATe svIkArela che ane niyamita' zabdapratyeka paryAyano svakALa potapotAnA nizcaya-upAdAna anusAra niyamita che- e batAvavA mATe ApavAmAM Avela che. dhyAna devA yogya vAta e che ke ahiM mAtra ema nathI kahevAmAM AvyuM ke paryAyo krame thAya che, paraMtu ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke te niyamita krama mAM thAya che. Azaya e che ke "je dravyanI je paryAya, je kALe, je nimitta ane je puruSArthapUrvaka jevI thavAnI che, te dravyanI, te paryAya, te ja kALe, te ja nimitte ane te ja puruSArthapUrvaka tevI ja thAya che, anyathA nahi"-e niyama che. 6. tene narendra, devendra ke jinendra koI TALavA samartha nathI. "A rIte nizcayathI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 je dravyone ane tenI samasta paryAyone jANe che te samayagdaSTi che; ane je temAM zaMkA kare che te mithyAdaSTi che. 7. sarvazanI mukhyatA samyagdaSTine evo vicAra hoya che-je vastunuM svarUpa sarvaze jevuM jANyuM che, tevuM niraMtara pariName che; tema thAya che. mATe jagatanI vastuone ISTa-aniSTa mAnIne duHkhI-sukhI thavuM niSphaLa che. evA vicArathI du:kha maTe che, e pratyakSa anubhava gocara che." "vaLI samyagdaSTine evo nizcaya che je jIvane, je dezamAM, je kALe, je vidhAnathI janma athavA maraNa, ke lAbha-alAbha, sukha-du:kha thavAnuM jinendra bhagavAne divyajJAnathI jANela che; te jIvane, te dezamAM, te kALe, te vidhAnathI, janma maraNa, lAbha-alAbha niyamathI ja thAya che, tene dUra karavAne koI Indra, ahamindra, jinendra samartha nathI.'' - ukta prakaraNomAM prAya: sarvatra ja sarvajJanA jJAnane AdhAra mAnIne bhaviSyane nizcita nirUpavAmAM Avela che ane tenA AdhAre adhIra na thavAno , ane nirbhaya rahevAno upadeza ApavAmAM Avyo che. A rIte ApaNe joIe ke kramabaddha paryAya'nI siddhimAM sarvajJatA" sauthI baLavAna hetu che. 8. sarvajJanI vyAkhyA to evI che ke je sarvane jANe te sarvajJa. kevaLajJAnano viSaya to samasta dravyo ane temanI kSaNa kALa saMbaMdhI samasta paryAyo che. je kAMI thaI gayuM che, je thaI rahyuM che ane bhaviSyamAM thavAnuM che; sarvajJa bhagavAnanA jJAnamAM to badhuM vartamAnavat spaSTa jhaLake che. mATe prathama to sarvazanI sarvajJatAno svIkAra karavo paDaze. avadhijJAna ane mana:paryayajJAna paNa potAnI sImAmAM bhaviSyane jANe ja che. lAkho varSa pachInA bhaviSyanI nizcita ghoSaNAothI sarvajJa kathita jinAgama bharyA paDyA che ane te badhI ja ghoSaNA 'Ama ja thaze'nI bhASAmAM che. sarvajJanI bhaviSyajJatAno InkAra karavAno artha samasta jinAgamane tilAMjalI devAno thaze. jemanuM bhAvi khoTuM hoya che, temanI zraddhA sarvajJa para nathI TakatI. jemano saMsAra alpa rahI jAya che temane ja sarvajJatA samajavAmAM Ave che. caraNAnuyoga ane karaNAnuyogamAM AvI ghaNI mAhitI che. 9. AnAthI e niSkarSa paNa nIkaLe che ke cAreya gatinA jIvonI saMkhyA nizcita che ane pratyeka jIvanA bhava paNa nizcita che tathA temano krama paNa nizcita che, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 nahi to badhI vyavasthA kevI rIte bane? kyAMka to adhika bhIDa ekaThI thaI jAya ane kyAMka sthAna khAlI paDyAM rahe. paNa ema thatuM nathI. mATe jinavANI temaja sarvajJanI sarvajJatAmAM zraddhA rAkhavAthI kramabaddha barAbara samajAI jaze. 10. vizva vyavasthatA ane vastu vyavasthA vastu svabhAvathI jo vicAravAmAM Ave to, 'jema dravyanA vistArano nAnAmAM nAno aMza te pradeza che, tema dravyanA pravAhano nAnAmAM nAno aMza te pariNAma che. pratyeka pariNAma svakALamAM potAnA rUpe upaje che, pUrvarUpathI naSTa thAya che ane sarva pariNAmomAM eka pravAhapaNuM hovAthI pratyeka pariNAma utpAda-vinAza vinAno ekarUpa dhruva rahe che. vaLI utpAda-vyaya-dhrovyamAM samaya bheda nathI, traNe eka ja samaye thAya che. AvA utpAda-vyaya-dhrovyAtmaka pariNAmo nI paraMparAmAM dravya svabhAvathI ja sadAya rahetuM hovAthI dravya svayaM paNa, motIonA hAranI mAphaka utpAda-vyaya dhrovyAtmaka che. 11. jema jeTalA lokAkAzanA pradezo che, teTalA ja eka jIvanA paNa pradezo che; tevI ja rIte traNa kALanA jeTalA samayo che teTalI ja pratyeka dravyanI paryAyo che. eka-eka samayanI eka-eka paryAya nizcita che. jema lokAkAzanA ekaeka pradeza upara eka-eka kALANuM aMkita che, tevI ja rIte traNe kALanA eka-ekasamayamAM pratyekadravyanI eka-eka paryAya aMkita che. guNonI apekSAe vicAra karIe to traNe kALanA eka-eka samayamAM pratyeka guNanI eka-eka paryAya aMkita che. A prakAre jyAre pratyeka paryAya sva samayamAM aMkita chenizcita che, to pachI temAM adalA-badalInuM kayuM kAma bAkI rahI jAya che? "pratyeka pariNAma pota-potAnA avasare ja pragaTa thAya che.' A badhA uparathI e ja niSkarSa nIkaLe che ke je dravyanI je paryAya, je samaye, je kAraNe thavAnI che, te te anusAre thAya che. 12. pratyeka dravya potAnI paryAyanA kartA svayaM che. pariNamana teno dharma che. potAnA pariNamanamAM tene para dravyanI jarAya apekSA nathI. nityatAnI jema pariNamana paNa teno sahaja svabhAva che. athavA paryAyano kartA svayaM paryAya che. temAM - tAre kaMI paNa karavAnuM nathI arthAt kAMI paNa karavAnI ciMtA karavAnI nathI. pratyeka dravya potAnI paryAyanA katRtvamAM athavA te paryAya ja potAnA pariNamanamAM pUrepUrI samartha che. te AtmA! tAre temAM kAMI paNa karavAnuM nathI, tuM nakAmo ja tenI ciMtAmAM tAro bhava bagADI rahyo che. tuM ja baLavAna baLadothI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 khecAtA gADAnI nIce-nIce cAlIne huM ja gADuM khecuM chuM e abhimAnamAM pakaDAyelA kUtarAnI jema AkuLa-vyAkuLa thaI rahyo che. 13. anAdinI kartutvabuddhi :anAdithI A vicArahIna saMsAra prANI huM A karI zakuM chuM" athavA "meM ja A karyuM tyAre thayuM'-A prakAranA ahaMkArathI pIDita che. jevo A kramabaddha paryAyano nirNaya thAya che to A kabuddhi tUTI paDe che. kramabaddha paryAya ne jANavAno Azaya paNa A paranI kartAbuddhi toDavAno che. paMDitapravara AzAdharajI adhyAtma rahasya'mAM lakhe che : "jo sadgurunA upadezathI jinazAsananuM rahasya Ape yathArtha nizcita karyuM hoya, samajyA ho, to huM karuM chuM A ahaMkArapUrNa katvanI bhAvanA choDo ane bhagavatI bhavitavyatAno Azraya grahaNa karo.' | 'jenuM je pariNamana je dravya, kSetra, kALa, bhAva anusAra thavuM jinendra deve joyuM che, tene Indra to zuM svayaM jinendra paNa TALI zakatA nathI." - A uparathI keTalAka loko kahe che ke e to bilakula barAbara che ke - jinendradeva TALI zakatA nathI kema ke jaina mAnyatAnusAra jinendra bhagavAna jagatanA jJAtA-daSTA che, hartA-kartA nathI; paNa bhagavAna TALI zakatA nathI, to zuM ApaNe paNa TALI nathI zakatA? jo ApaNe paNa na TALI zakatA hoIe to pachI ApaNe to bhagavAnanA jJAnane AdhIna thaI gayA. jevuM temaNe jANI lIdhuM tevuM ja ApaNe karavuM paDaze; athavA ApaNuM pariNamana tevuM ja thaze ke jevuM bhagavAne jANyuM che. temanuM A kahevuM barAbara nathI, kevI rIte? vastunuM pariNamana bhagavAnanA jJAnane AdhIna nathI. je rUpe vastu svayaM pariNamI hatI, pariNamI rahI che ane pariNamaze; bhagavAne to tene te rUpe mAtra jANI che. jJAna to parane mAtra jANe che, pariNamavAtuM nathI. jema jJAnane AdhIna vastu nathI, tevI ja rIte vastune AdhIna jJAna nathI. baMnenuM svataMtra pariNamana pota-potAnA kAraNe thAya che. jJAna to vastunA pariNamanamAM koI paNa prakArano hastakSepa karyA vinA mAtra tene jANe che. bIjuM e kahevuM keTaluM hAsyAspada che ke je bhagavAne jANuM che, te pote bhale koI parivartana na karI zake, paNa huM to karI zakuM chuM. e bhagavAnathI paNa moTo thaI gayo. je kArya anaMtavIryanA dhaNI bhagavAna paNa karI zakatA na hoya, te kArya A alpavIryavAna hovA chatAM paNa karI batAvavA Icche che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 kramabaddha paryAyanA poSaka yukta kathanano uddezya ja para kartutvano niSedha : che. eka dravya bIjA dravyanuM kartA-hartA-dhartAnathI-A mAnyatA ja jaina darzanano mULa AdhAra (merudaMDa) che. 14. akartAvAdI jaina darzana kartutva ahaMkArathI pakaDAyela vyaktinI samasyA ja e che ke koI enuM kAma saMbhALe to te nizcita thAya. A vAta tenI samajaNamAM AvatI nathI ke te paranuM athavA paryAyanuM kAMI karato ja nathI. ajJAnane kAraNe mAtra tenI ciMtA kare che ane ciMtAno kartA paNa tyAM sudhI che ke jyAM sudhI ajJAna che. jaina darzana akartAvAdI darzana kahevAya che. akartAvAdano artha mAtra eTalo ja nathI ke A jagatano kartA koI Izvara nathI, paraMtu e paNa che ke koI paNa dravya koI anya dravyanA pariNamananA kartA-hartA nathI. jJAnI AtmA to potAnA vikAranA paNa kartA nathI thatA. "sarva dravyonA pariNAma bhinna bhinna che. badhA dravyo pota-potAnA pariNAmonA kartA che; teo te pariNAmonA kartA che, te pariNAmo temanA karma che. nizcayathI koIno koInI sAthe kartA-karma saMbaMdha nathI. mATe jIva potAnA pariNAmono karyA che ane potAnA pariNAma karma che. evI rIte ajIva potAnA pariNAmonuM ja kartA che ane potAnA pariNAma karma che. A rIte jIva bIjAnA pariNAmono akartA che." A uparathI koI kahe che ke bhale paranA pariNAmano kartA nahi, paNa potAnA pariNAmano kartA-hartA to huM chuM ja. tene kahe che ke avazya cho, kema ke pratyeka dravya potAnI pariNatinuM kartA-bhoktA to che ja, paNa eno Azaya e nathI ke sarvazana jJAnamAM ApanuM je bhAvI pariNamana jhaLakyuM che, temAM Apa kAMI pheraphAra karI zako cho. jo pheraphAra nathI karI zakatA to pachI huM mArI pariNatino kartA ja kyAM rahyo? A prakAranI zaMkA paNa jagatane thAya che, kema ke jeNe pheraphAra karavAne ja mAnI rAkhyuM che, te AnAthI AgaLa vicAra paNa zuM karI zake? zuM pheraphAra karyA vinA kAMI karavAnuM hotuM ja nathI? zuM jevuM na thavAnuM hoya tevuM karavuM te ja karavuM che; je thavAnuM hoya tevuM karavuM te zuM karavuM nathI? sahaja kartavAdI athavA sva kartAvAdI e akartAvAdI darzana che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 sahaja thavuM ane karavuM eka ja vAta che. bhaviSyamAM ApaNuM je thavAnuM che, te ja thaze arthAt ApaNe puruSArthapUrvaka te ja karIzuM. AmAM puruSArthanI kyAMya upekSA nathI, kyAMya koI parAdhInatA nathI, sarvatra svAdhInatAnuM sAmrAjya che. AmAM badhuM ja che-svabhAva che, puruSArtha che, bhavitavya (honahAra) che, kALalabdhi che ane nimitta paNa che. pAMceya samavAya upasthita che. AmAM kyAMya puruSArthanI hInatA nathI. 15. kartA ke akartA? : AtmA potAnA pariNAmono kartA che ke nathI? A saMdarbhamAM pU. kAnajI svAmInuM spaSTIkaraNa A prakAre che : pra. paryAyo kramabaddha che; AtmAnI paryAyo paNa kramabaddha je thavA yogya che te ja thAya che; tethI AtmA teno akartA che-(zuM) A vAta yathArtha che? u. 'nA, AtmA potAnI paryAyano akartA che-e vAta yathArtha nathI. AtmA potAnI je je kramabaddha paryAyorUpe pariName che temano kartA te pote ja che; paraMtu ahiM eTaluM vizeSa samajavA yogya che ke 'AtmAno jJAyaka svabhAva cheM' evI jenI diSTa thaI che athavA kramabaddha paryAyano nirNaya thayo che, te . jIva mithyAtvAdi bhAvorUpe pariNamato ja nathI. mATe mithyAtvAdi bhAvono to te akartA ja che tathA je alpa rAgAdi vikAra thAya che temAM paNa te ekatvarUpe pariNamato nathI. te apekSAe te rAgAdino paNa akartA che; paraMtu potAnA samyagdarzana-jJAnAdi nirmaLa 'kramabaddha pariNAmo'no to te kartA che. 'kramabaddha pariNAmo'no evo artha nathI ke AtmA pote kartA thayA vinA ja te pariNAma thaI jAya che. jJAnI potAnA nirmaLa jJAna bhAvane karato thako pote teno kartA thAya che ane ajJAnI potAnA ajJAna bhAvane karato thako teno kartA thAya che. A prakAre pratyeka dravya pote ja potAnA 'kramabaddha pariNAma'nuM kartA che.' se "" A ja vAtano je vastu svarUpa taraphathI vicAra karavAmAM Ave to A ja niSkarSa para pahoMcIzuM, kema ke nityatAnI jema pariNamana paNa pratyeka dravyano svabhAva che. je vastuno je svabhAva che, tenA hovAmAM paranA sahayoganI zI jarUra che? jo dravyane potAnA pariNamanamAM paranI apekSA hoya to pachI te tenA svabhAva ja kyAM rahyo? dravya zabda ja dravaNazIlatA-pariNamanazIlatAno ghotaka che. je svayaM drave-pariName, tene ja dravya kahe che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 pratyeka dravyamAM eka dravyatva nAmano sAmAnya guNa che-zakti che. tene kAraNe ja dravya pariNamanazIla che. pariNamanazIlatA dravyano sAmAnya dharma che, sahaja dharma che, svAbhAvika dharma che, paranirapekSa dharma che. jyAre pratyeka dravya svayaM sahaja kamabaddha pariNamI rahyuM che, to pachI evI zI AvazyakatA che ke te potAnA kamano bhaMga kare? vastunA svarUpamAM evI zI aDacaNa che ke te potAnI cAla badale? ane zA mATe badale? badale paNa kevI rIte? 16. kramabaddhano svIkAra ja hitarUpa: jyAre pratyeka dravyanI pratyeka paryAya sva-avasare ja thAya che. pahelAM ja spaSTa karI dIdhuM che ke jeTalA traNa kALanA samayo che, teTalI ja pratyeka dravyanI paryAyo che ane eka eka paryAya eka eka samayamAM aMkita che. jo eka paryAyane potAnA sthAna(samaya)thI khaseDavAmAM Avaze to te sthAna (samaya) khAlI thaI jaze. te sthAna (samaya)nI pUrtinA hetuo bIjI paryAya kyAMthI Avaze? je iSTa paryAyane Apa lAvavA Iccho cho; tene jo potAnA sthAna(samaya)thI khaseDIne tyAM lAvazo to zuM ahiMnI paryAyane tyAM laI jazo? ke je saMbhavita nathI. chevaTe vastu svarUpano sahaja svIkAra zA mATe nathI thato, parANe parivartananI haTha zA mATe? dharma to vastu svarUpanA sahaja svIkAranuM nAma che, vastu svarUpanI sahaja pariNatino svIkAra ja dharmanI zarUAta che. AvI vyakitanI daSTi sahaja aMtaronmukhI hoya che. kramabaddha pariNamanano sahaja svIkAra karanAra jIvanA kramabaddhamAM paNa sahaja svabhAva sanmukha pariNamana hoya che. vastu svarUpamAM ja Avo suvyavasthita sumeLa che. dravya ane guNanI jema paryAya paNa sat che. dravya ane guNa trikALI sat che to paryAya svameya eka samayanuM sat che. jevI rIte dravya ane guNanI trikALI sattAne paDakArI zakAtI nathI, tevI ja rIte paryAyanI paNa svaya sattAne paDakArI zakAtI nathI. A paraMtu dravya ane guNonI ajANa ajJAnInI daSTi paryAya para rahe che, paryAyanA pheraphAra karavAnA vikalpamAM ja gUMcAyelI rahe che. A ja gUMcavaNane kAraNe tenI daSTi svadravya para jaI zakatI nathI, te dravyadRSTi arthAt samaSTi banI zakato nathI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 dravyadaSTi prApta karavA mATe paryAyonI kamabaddhatAnI pratIti Avazyaka che. paryAya paNa svakALanuM sat che, temAM paNa koI prakArano pheraphAra saMbhava nathI-evI pratIti thatAM ja paryAya taraphathI nizcita thayela daSTi svabhAva tarapha DhaLI jAya che. kamabaddha paryAyanI pratIti vinA.daSTinuM svabhAva sanmukha thavuM saMbhava nathI; kAraNa ke paryAyomAM IcchAnukULa pheraphAra karavAno boja tenA upara rahyA kare che. pheraphAra karavAnA bhArathI bojArUpa thayelI daSTimAM e zakti nathI ke te svabhAva tarapha joI zake. daSTi saMpUrNapaNe bhAra vinAnI thayA vinA aMtarapraveza zakya nathI-paramAM to kAMI karavAnuM ja nathI, potAnI paryAyamAM paNa kAMI karavAnuM nathI. badhuM sahaja thaI rahyuM che ane thatuM raheze. A ja eka upAya che. 17. puruSArthanI hinatAno bhaya: 'ajJAnI kahe che ke-A kramabaddha paryAyane mAnIe to puruSArtha uDI jAya che paraMtu ema nathI. A kramabaddha paryAyano nirNaya karavAthI kabuddhinuM mithyA abhimAna uDI jAya che ane niraMtara jJAyakapaNAno sAco puruSArtha thAya che. jJAna svabhAvano puruSArtha na kare tene kramabaddha paryAyano nirNaya paNa sAco nathI. jJAna svabhAvanA puruSArtha dvArA kramabaddha paryAyano nirNaya karIne jyAM paryAya svasammukha thaI tyAM eka samayamAM te paryAyamAM pAMceya samavAya AvI jAya che. puruSArtha, svabhAva, kALa, niyati ane (nimitta) karmano abhAva-A pAMceya samavAya eka samayanI paryAyamAM AvI jAya che. "jJAyaka svabhAvanA Azraye puruSArtha thAya che, to paNa paryAyano krama tUTato nathI". juo A vastusthiti ! puruSArtha paNa nathI uDato ane krama paNa nathI tUTato. jJAyaka svabhAvanA Azraye samyagdarzana-jJAna-cAritrAdino puruSArtha thAya che ane tevI nirmaLa dazAo thayA kare che to paNa paryAyonI kramabaddhatA tUTatI nathI. Ama to puruSArtha vinA koI paNa kArya saMpanna thatuM nathI. badhe ja anya samavAyonI apekSA sahita puruSArthanuM sAmrAjya che. mokSamArgarUpI kAryanI utpatti, sthiti, vRddhi ane pUrNatAmAM paNa kALalabdhi Adi anya samavAyonI sAthosAtha puruSArthanuM mahattvapUrNa sthAna che. chatAM paNa mokSanA mArganA saMbaMdhamAM puruSArthanI vyAkhyA, jagata jene puruSArtha samaje che, tenAthI kAMI bhinna che. puru=uttama cetanA guNamAM, sete svAmI thaIne pravartana kare-tene puruSa kahe che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jJAna-darzana-cetanAnA nAthane puruSa kahe che. ane artha arthAt prayojana-A pramANe uttama cetanA guNanA svAmI thaIne temAM ja pravartana karavAnuM che prayojana jenuM, tene puruSArtha kahe che. bIjA zabdomAM mokSanA mArgamAM AtmAnubhavanI prAptino prayAsa ja puruSArtha che. kramabaddha paryAyanI zraddhAnI sthitimAM to phakta puruSArtha vizeSapaNe jAgRta thAya che. jeno upayoga paryAyo parathI khasIne Atma sanmukha thAya che AtmAnubhava thaI jAya che. daSTinuM svabhAva tarapha DhaLavuM te ja mokSanA mArgamAM anaMta puruSArtha che. kramabaddha paryAyanI zraddhA karavI e paNa puruSArtha ja che.kamabaddha paryAyanI zraddhA karanArane ukta zraddhAnA kALamAM AtmonmukhI anaMta puruSArtha thavAno e samyagdarzana pragaTa thavAno kama paNa sahaja hoya che. badhuM ja kamabaddha che-A nirNayamAM jIvano anaMta puruSArtha samAyelo che. puruSArtha jIva dravyanI paryAya che, tethI tenuM kArya jIvanI paryAyamAM thAya che; paraMtu jIvanA puruSArthanuM kArya paramAM hotuM nathI. jJAnI pratikSaNa svabhAvanI pUrNatAnA puruSArthanI bhAvanA kare che. svadravyanA nirNaya karanAra jJAnamAM anaMta puruSArtha che. * pra. : jo kramabaddhamAM kAMI na karavAno upadeza Apazo to loko ALasu thaI jaze. jo enA karavAthI kAMI thatuM ja nathI to koI puruSArtha zA mATe kare? u. : kramabaddha paryAyanA nirNayamAM ja sAco puruSArtha che. kema ke kramabaddhano nirNaya karavAmAM jJAyaka svabhAva upara daSTi jAya che. jema jJAyakamAM bhava nathI, tevI ja rIte kramabaddhano nirNaya karanArane paNa bhava nathI, eka be bhava rahe e paNa zeya tarIke rahe che. potAnI matimAM kramabaddha nI vyavasthAne vyavasthita karavI te ja sAco puruSArtha che. pra.: paryAya to vyavasthita ja thavAnI che arthAt puruSArthanI paryAya to jyAre teno pragaTa thavAno kALa Avaze tyAre ja pragaTa thaze evI sthitimAM have karavAnuM zuM rahI gayuM?" u. : vyavasthita paryAya che evuM jANyuM kyAMthI? vyavasthita paryAya dravyamAM che, pachI to dravya upara ja daSTi karavAnI che. paryAyanA krama para daSTi na karatAM, kramasara paryAya jemAMthI pragaTa thAya che evA dravya sAmAnya upara ja daSTi karavAnI che. kema ke tenA upara daSTi karavAmAM anaMta puruSArtha AvI jAya che. kramabaddhanA siddhAMtathI akartApaNuM siddha thAya che, kama samakSa jovAnuM nathI. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 pra. : kramabaddhamAM karavAnuM zuM AvyuM? ' u. : "karavAnuM che ja kayAM? karavAmAM to katva buddhi Ave che; karavAnI buddhi chUTI jAya e kramabaddha che. kramabaddhamAM kartutvabuddhi chUTI jAya che. paramAM to kAMI karI zakato ja nathI, potAnAmAM paNa je thavAnuM che te ja thAya che, arthAt potAnAmAM paNa je rAga thavAno hoya te thAya che. tenuM zuM karavuM? rAgamAM paNa kartutva buddhi chUTI gaI; bheda ane paryAya parathI paNa daSTi haTI gaI, tyAre kramabaddhanI pratIti thaI. kramabaddhanI pratItimAM to jJAtA-daSTA thaIgayo, nirmaLa paryAya karuM evI buddhi paNa chUTI gaI, rAga karuM e vAta to dUra rahI gaI. are! jJAna karuM e buddhi paNa chUTI jAya che, kartutvabuddhi paNa chUTI jAya che ane ekaluM jJAna rahI jAya che. jene rAga karavo che, rAgamAM aTakavuM che tene kamabaddhanI vAta beThI nathI. rAga karavo ane rAga choDavo e AtmAmAM nathI. AtmA to ekalo jJAna svarUpa che. AvI rIte badhA vikalpothI para-akartApaNuM AvI javuM-te je mokSamArgano puruSArtha che. kramabaddhanA nirNayanuM tAtparya vItarAgatA che ane A vItarAgatA paryAyamAM tyAre ja pragaTa thAya che jyAre vItarAga svabhAva para dRSTi jAya che. 18. "sarvajJatA" ane "kamabaddha paryAya'no nirNaya: jo sarvajJatA ApaNuM lakSya che,prAptavya che, AMdazaM che; tene prApta karavA mATe ja badho prayana che to pachI tenA sAcA svarUpanA parijJAna vinA tene prApta karavAno mArga kevI rIte thaI zake? jaina darzanano mULAdhAra sarvajJatA ja che. mohano nAza karIne AtmazraddhAna-jJAna ane AtmalInatAnA Icchukajanoe anaMta puruSArthapUrvaka marI phITIne paNa sarvajJatAno nirNaya avazya karavo joIe. sarvajJatAnA nirNayamAM kamabaddha paryAyano nirNaya samAyelo che. sarvajJatA ane kramabaddha paryAyano nirNaya jJAyaka svabhAvanI sanmukha thaIne ja thAya che. jJAyaka svabhAvanI sanmukhatA ja mokSa mahelanuM paheluM pagathiyuM che; tenA upara caDhavAno anaMta puruSArtha kramabaddha paryAyanI zraddhAmAM samAyelo che. A rIte "sarvajJatA' ane 'kramabaddha paryAya' eka rIte paraspara anubaddha che. ekano nirNaya(sAcI samajaNa) bIjAnA nirNaya sAthe joDAyela che. baMneno nirNaya sarvajJasvabhAvI nija AtmAnI sanmukha thaIne thAya che. sarvajJatAnI zraddhA vinA deva-guru-zAstranI sAcI zraddhA paNa saMbhavatI nathI, kema ke sAcA devanuM to svarUpa ja sarvajJatA ane vItarAgatA che. zAstranuM mULa paNa sarvajJanI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vANI che. guru paNa sarvajJa kathita mArgonugAmI che. sAdhuone AgamacakSu kahyA che. traNa mUDhatA ane ATha mada rahita tathA ATha aMgo sahita sAcA deva-zAstra-gurunuM zraddhAne ja samyagdarzana che. paramAtmA banavA mATe potAnA AtmAne jANavAnuM anubhavavAnuM Avazyaka che. je arihaMtane dravyapaNeguNapaNe-paryAyapaNe jANe che te potAnA AtmAne jANe che ane je AtmAne jANe che te mohano nAza kare che. tyAra pachI rAga-dveSane choDIne zuddha AtmAne prApta kare che arthAt pUrNa vItarAgatA ane sarvajJatA prApta kare che. A ja eka upAya che. bhagavaMto dvArA anubhUta ane batAvavAmAM Avelo A ja eka mokSano pAramArthika mArga che; A prakAre matine vyavasthita kare che. jenI mati avyavasthita che tene jagata avyavasthita lAge che. A avyavasthita mativALA loko jagatane vyavasthita karavAnA vikalpomAM ja gUMcavAyA che.kAraNa ke jyAM avyavasthatA che tyAM temanuM dhyAna nathI ane jyAM badhuM ja purepuruM vyavasthita che-kAMI pheraphAra karavAnI jagyA nathI tyAM vyavasthApaka banavAnI dhUnamAM vyAkULa thaI rahyA che ane jyAM sudhI pote potAnI matine vastu svarUpane anukuLa vyavasthita nahi kare tyAM sudhI AkuLatA javAnI nathI. 'sarvajJatA' ane 'kramabaddha paryAya'nI zraddhA pratIti vinA mati vyavasthita thaI ja zakatI nathI. svayaM saMcAlita vyavasthA ja pUrNa nyAya saMgata hoya che. ane e samajavo e ja satya puruSArtha che. 19. puruSArtha-pAMca samavAya : jIva potAnA svabhAva sanmukhatAno puruSArtha kare tyAre 1. svabhAva AvI gayo. 2. svabhAva sanmukhatAno puruSArtha AvI gayo. 3. te samaye potAnI je nirmaLa paryAya pragaTI te kALa labdhi AvI gaI. 4. bhavitavyatAno bhAva AvI gayo(je thavA yogya hatuM te thayuM). 5. karmanuM nimitta paNa haTI gayuM eTale karmanA upazamAdi AvI gayA. A pramANe pAMca samavAya sAthe ja hoya che. sarvajJano ane kramabaddhano nirNaya karavAmAM to pAMceya samavAya eka sAthe hoya che. 1. je samaye samakitanI paryAya thaI te thavAnI hatI te svakALe thaI te niyata che Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 2. je samakitanI paryAya pragaTa thaI te svabhAva sanmukhatAnA puruSArtha vaDe ja thaI che te puruSArtha che. 3. vaLI samakitanI paryAya nija svabhAvamAM ekAgratA vaDe thaI emAM svabhAva paNa AvI jAya che. 4. samakitanI paryAya kramabaddha potAnA kALe je thavAnI hatI te ja thaI e bhavitavyatA che. 5. samakitanI paryAyanA kALe svayaM karmanA upazamAdi thayA te nimitta paNa AvI gayuM. Ama pAMce ya samavAya eka sAthe rahelA che. ema nathI ke svabhAvanA puruSArtha vinA koIne samakita thaI jAya che. mokSamArganI prAptino kALa hoya tyAre 1. cidAnaMda ghanasvabhAva upara daSTi jAya te svabhAva thayo. 2. cidAnaMda ghanasvabhAvanI daSTi thaI te svabhAva taraphano puruSArtha thayo. 3. te ja kALe A (nirmaLa) paryAya thavAnuM jJAna thayuM te kALalabdhi thaI. 4. A je (nirmaLa) bhAva te kALe thayo te thavAno hato te ja thayo te - bhavitavya ane 5. tyAre pratikULa nimittano abhAva thayo te nimitta thayuM. A pramANe pAMca samavAya eka sAthe hoya che ema jANavuM. paNa mokSamArganA pragaTapaNAmAM puruSArthanI mukhyatA che. pAMca samavAya : kAryotpattinA pAMca kAraNonA samavAyane samyaka ghoSita karatAM AcArya lakhe che :svabhAva, niyati, pUrvakRta(nimitta), kALa ane puruSArtha A pAMca kAraNomAMthI koI ekathI kAryotpatti mAnavI te ekAMta che, mithyAtva che ane enA samavAya thI kAryotpatti mAnavI te anekAnta che, samyakatva che. (1) svabhAva bAbata jIvone bahu zaMkA nathI-e spaSTa che. (2) phakta 'niyati'vAdane mAnavo te svachaMdIno che. je jIva sarvajJane mAnato nathI, jJAna svabhAvano nirNaya karato nathI, jeNe aMtaronmukha thaIne samAdhAna Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 karyuM nathI, viparIta bhAvonA uchALA ochA paNa karyA nathI ane thavAnuM te thaze' ema kahIne mAtra svachaMdI thAya che ane mithyAtvanuM poSaNa kare che. paraMtu jJAnasvabhAvanA nirNayapUrvaka jo kramabaddha paryAyane samaje to jJAyakasvabhAvanA puruSArtha dvArA mithyAtva ane svachaMda chUTI jAya. (3) nimitta: have jyAre kArya thavAnuM che tyAre tenI yogyatAnusAra nimitto (sAcA deva-guru-zAstra) hAjara ja che. kamabaddha paryAyanA nirNayamAM sarvajJatA ane sAcA deva-guru-zAstrano nirNaya AvI ja jAya che. A (4) kALalabi: have jIvane ahiyA bahu takalIpha che. jaldIthI-utAvaLathI kArya thavAmAM jIva puruSArtha samaje che, paNa bhAI ! utAvaLe AMbA na pAke. A utAvaLamAM ja badhA akasmAta thAya che. dareka kArya tenA svakALe ja thAya (5) puruSArtha : satya puruSArtha barAbara samajavo paDaze. sarvajJanA nirNayathI, kamabaddha paryAyanA nirNayathI mati vyavasthita thaI jAya che, kartRtvano ahaMkAra gaLI jAya che, sahaja jJAtA-daSTApaNAno puruSArtha jAgRta thAya che. 20. upasaMhAra : sarvajJatA para sanmukha vRttithI samajavAmAM AvanAra vastu nathI. sarvajJatAnI paryAyanI sanmukha thayelI daSTithI paNa sarvajJatA samajI zakAtI nathI; sarvajJa svabhAvI AtmAnA Azraye sarvajJatA samajavAmAM Ave che. sarvajJatAnuM sAcuM svarUpa samajavA mATe AtmonmukhI puruSArtha apekSita che. kramabaddha samajavAno paNa eka mAtra e ja upAya che. badhA jIvo "kamabaddha paryAya ane "sarvajJatA'nuM sAcuM svarUpa samajIne svabhAva sanmukha ho ane anaMta zAMti tathA atIndriya AnaMda prApta karo, kALAMtare yathA samaya sarvajJatA prApta karIne parama sukhI ho e ja bhAvanA !! Page #218 -------------------------------------------------------------------------- _