________________
૧૪
તત્ત્વનો નિર્ણય કરવા જીવે પ્રથમ શું કરવું?
૧. પહેલાં તત્ત્વ જ્ઞાનનો ઉપાય કરવો અને પછી કષાય ઘટાડવા પ્રયત્ન કરવો. ૨. જૈન ધર્મમાં તો એવો ઉપદેશ છે કે પહેલા તત્વજ્ઞાની થાય પછી જેનો ત્યાગ કરે
તેના દોષ ઓળખે, ત્યાગ કરવાથી જે ગુણ થાય તેને જાણે અને પોતાના
પરિણામોનો વિચાર કરે. ૩. તત્ત્વજ્ઞાન થયા પછી જ આચરણ કાર્યકારી છે. ૪. હેય-ઉપાદેય તત્ત્વોની પરીક્ષા કરવી યોગ્ય છે, ત્યાં જીવાદિ દ્રવ્યો તથા તત્વોને
પિછાણવાં, ત્યાગવા યોગ્ય મિથ્યાત્વ, રાગાદિ તથા ગ્રહણ કરવા યોગ્ય સમ્યગ્દર્શનાદિકના સ્વરૂપ જેમ છે તેમ પિછાણવાં, જે જાણવાથી મોક્ષમાર્ગની
પ્રવૃત્તિ થાય તેને અવશ્ય જાણવાં, પ્રમાણ નો વડે જાણવાં’.. ૫. જીવનું કર્તવ્ય તો તત્ત્વ નિર્ણયનો અભ્યાસ જ છે અને ત્યારે દર્શન મોહકર્મનો ' ઉપશમ તો સ્વયે જ થાય છે. ૬. હવે સર્વ પ્રકારથી અવસર આવ્યો છે, આવો અવસર પામવો કઠણ છે. તેથી
શ્રી ગુરૂ દયાળુ થઈ મોક્ષમાર્ગ ઉપદેશે છે, તેમાં ભવ્ય જીવોએ પ્રવૃત્તિ કરવી.. ૭. પ્રથમ તો આજ્ઞાદિવડેવા પરિક્ષા વડે કુદેવાદિની માન્યતા છોડી અરિહંત દેવાદિનું
સ્વરૂપ જાણી તેનું શ્રદ્ધાન કરવું. પછી જિનમતમાં કહેલાં જીવાદિ તત્ત્વોનો વિચાર કરવો, પછી સ્વ-પરનું ભિન્નપણું જેથી ભાસે તેવા વિચારો કરવા કારણ કે એ અભ્યાસથી ભેદ જ્ઞાન થાય છે. ત્યાર પછી સ્વમાં સ્વપણું માનવા અર્થે વિચાર કર્યા કરવો, કારણ કે એ નિરંતર અભ્યાસથી આત્માનુભવની પ્રાપ્તિ થાય છે. એ અનુભૂતિ એ જ સમ્યગ્દર્શન છે, તે જ આત્મજ્ઞાન છે. અહીંયા શ્રદ્ધા ગુણની પર્યાય પૂર્ણરૂપે પરિણમી જાય છે અને જીવ પહેલા ગુણસ્થાને થી સીધો ચોથા ગુણસ્થાને પહોંચે છે અને એ શ્રદ્ધા ચૌદમાં ગુણસ્થાનક સુધી
એવી જ રહે છે. ૮. આત્મજ્ઞાની ગુરૂનો યોગ મળવા છતાં પણ જે જીવ જિનવાણી સાંભળતો
નથી તે દુષ્ટ ચિત્ત છે; અથવા જે સંસાર ભયથી શ્રી તીર્થકર આદિક ભવ્ય જીવો
કર્યા તે સંસાર ભયથી જે રહિત છે તે મોટો સુભટ છે. ૯. જીવનું મુખ્ય કર્તવ્ય તો આગમજ્ઞાન જ છે, એ થતાં તત્ત્વોને શ્રદ્ધાન થાય છે,
તત્ત્વ શ્રદ્ધાન થતાં સંયમ ભાવ થાય છે અને તે આગમથી આત્મજ્ઞાનની પાગ