________________
૫૫
પ્રાપ્તિ પણ થાય છે કે જેથી સહજ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. ૧૦. જો અત્યંતરને માટે પ્રયાસ નથી, તો સર્વ ક્રિયાકાંડ આડંબરમાં પરિણત થઈ
જાય છે. સર્વ પ્રયત્નોનો ઉદ્દેશ સ્વાત્મ ઉદ્દેશ જ હોવો જોઈએ. ૧૧. સર્વ કાર્યની પહેલાં દઢતા સહિત સ્વાત્મ બોધ કરવો જોઈએ કે “હું છું જ'.
જ્યાં સુધી પોતાની સત્તાનો નિર્ણય ન થાય ત્યાં સુધી અંધકારનો નાશ મુષ્ટિથી
કરવા મથવા જેવો મૂર્ખાઈવાળો છે. ૧૨. તેથી બને ત્યાં સુધી તે ઔપાધિક ભાવોનું યથાર્થ જ્ઞાન કરવું તે જ મોક્ષમાર્ગની
પ્રથમ સીડી છે. ઔપાધિક ભાવોના ત્યાગ વગર આપણે સમ્યગ્દર્શનના પાત્ર થઈ શકતા નથી. - જીવ જ્યારે સુપાત્રપણું મેળવે છે ત્યારે જ શાસ્ત્રનો મર્મ તે સમજી શકશે. તેમાંથી સુવિચારણા પ્રગટ થઈ નિજ જ્ઞાન પ્રગટે છે. જ્યાં સુધી યથાર્થ જ્ઞાનશ્રદ્ધાનની પ્રાપ્તિરૂપ સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ ન થઈ હોય ત્યાં સુધી તો જેમનાથી યથાર્થ ઉપદેશ મળે છે એવા જિન વચનોનું સાંભળવું, ધારણ કરવું; શ્રી જિનગુરૂ ભક્તિ, જિનબિંબના દર્શન ઈત્યાદિ શુભ ભાવરૂપ વ્યવહાર માર્ગમાં પ્રવૃત થવું પ્રયોજનવાન છે. વ્યવહાર જાણવા જેવો છે પણ અનુસરવા લાયક નથી - શ્રદ્ધામાં તો તે હેય જ છે. અહીં વ્યવહારનું અવલંબન છોડાવી પરમાર્થે પહોંચાડે છે એમ સમજવું.
આત્માનું સ્વરૂપ સમજ્યા વિના કોઈ જીવે વ્રત કર્યા, અને તેનું ફળ સમ્યગ્દર્શન થયું એવો એક પણ દાખલો નથી કેમ કે બાળ વ્રતનું ફળ સમ્યગ્દર્શન હોઈ શકે નહિ. જે જીવોને વ્રત ન હતાં તેઓએ જ્ઞાની પુરૂષોનો યથાર્થ ઉપદેશ સાંભળી, તત્ત્વ વિચારી સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કર્યું એવા દાખલા મોજુદ છે, જેમ કે :૧. શ્રી કૃષ્ણ-વાસુદેવ, કાંઈ પણ વ્રત નહોતું છતાં શ્રી નેમિનાથ ભગવાનનો
ઉપદેશ સાંભળી સમ્યગ્દર્શન પામ્યા. ૨. શ્રી શ્રેણિક મહારાજા, કાંઇ પણ વ્રત નહોતું છતાં શ્રી મહાવીર ભગવાનના
પાદમૂલ્ય ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિપણું પામ્યા.
અનેક દ્રવ્યલિંગી ભવ્ય કે અભવ્ય મુનિ પાંચ મહાવ્રત પાળે છે, તેનું ફળ નવમી રૈવેયક દેવ થાય એમ જણાવ્યું છે, પાણ સમ્યગ્દષ્ટિપાનું જણાવ્યું નથી.