________________
૧૫૩
કાંઈ કર્મનો દોષ નથી, પણ પોતાના પુરુષાર્થનો દોષ છે. અજ્ઞાની જીવ પોતાને મહાત્મા માને છે અને કર્મ ખસે ત્યારે ધર્મ થાય એમ માની કર્મને ખસેડવા
પ્રયત્ન કરે છે અને તેને પુરુષાર્થ માને છે પણ તે ઊંધો પુરુષાર્થ છે. ૧૮. ભગવાને તો કર્મનું જ્ઞાન કરાવ્યું છે પણ કર્મ નડે છે એમ તેઓએ કહ્યું નથી.
અજ્ઞાની જીવને મિથ્યાત્વાદિ ભ્રમણામાં રહેવું છે અને પુણ્ય-પાપમાં ઉપયોગ લગાવે છે માટે આવું જૂઠું બોલે છે. અજ્ઞાની ઊંધો પુરુષાર્થ કરે છે. વિકારની રુચિ કરે છે પણ આત્માની રુચિ કરતો નથી, મોક્ષની એટલે કે આત્માની પૂર્ણ પવિત્ર દશાની અભિલાષા હોય તે કર્મનો દોષ કાઢે? અજ્ઞાની કર્મનો દોષ કાઢે
છે.
૧૯. અજ્ઞાની જીવને મોક્ષની વાત બેસતી નથી, તે વેપાર આદિ તેમજ સંસારની
બીજી પ્રવૃત્તિઓમાં વીર્ય રોકે છે પણ આત્મામાં યુક્તિ લગાવી સમજતો
નથી. સ્વરૂપ સમજવામાં પુરુષાર્થ લગાવવો એ જ સાચો પુરુષાર્થ છે. જે - સ્વરૂપ સમજ્યા વિના પામ્યો દુ:ખ અનંત..એ વાત એને બેસતી નથી. જ્યાં રુચિ
છે ત્યાં પુરુષાર્થ વળે છે. જો મોક્ષમાર્ગમાં રુચિ હોય તો તે તરફ પુરુષાર્થ વળ્યા
વગર રહે નહિ. ૨૦. અજ્ઞાની ધર્મમાં થયું હશે તેમ થશે એમ કહીને સ્વચ્છંદ સેવે છે માટે કેવળજ્ઞાનની
કે સર્વજ્ઞતાની એને શ્રદ્ધા નથી. જો કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય હોય તો પોતાના તરફ વળ્યા વિના રહે નહિ.
અહો ! આત્મા જ્ઞાન સ્વભાવી છે. જ્ઞાન શેયને જાણે, રાગને તથા નિમિત્તને પણ જાણે, એવો સ્વભાવ સન્મુખ પુરુષાર્થ છે તેને રાગ અને નિમિત્ત તરફની દષ્ટિ ખસી ગઈ હોય છે અને સ્વભાવ તરફની દષ્ટિ થઈ છે તેનો ક્રમબદ્ધનો નિર્ણય સાચો છે.
* આ રીતે પુરુષાર્થ શબ્દની સાચી પરિભાષા સમજી તસ્વનિર્ણયમાં પુરુષાર્થ લગાવવો એ જ આત્માનું હિત છે. હું જ્ઞાન સ્વભાવી ભગવાન આત્મા છું એવો નિર્ણય કરવો એ જ સત્ય પુરુષાર્થ છે જેનાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.