Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 59

પર
જે દ્રવ્યની જે પરિણામરૂપ ક્રિયા છે તેનાથી તે દ્રવ્ય તન્મય છે, એ કારણે જીવ પણ તન્મય હોવાથી તે જીવમય ક્રિયા તે જીવની (આત્માની) ક્રિયા છે.
સર્વ પદાર્થ અર્થક્રિયા સંપન્ન છે, કંઈને કંઈ પરિણામ ક્રિયા સહિત જ સર્વ પદાર્થમાં જોવામાં આવે છે; આત્મા પણ ક્રિયા સંપન્ન છે. આત્મા ના ગુણ છે જ્ઞાન અને દર્શન. તો આત્મા શું કરે બીજું? માત્ર જાણે અને દેખે ! આત્માની ક્રિયા માત્ર જાણવાની છે. તે જ્ઞાતા દષ્ટા છે.
વસ્તુની એવી જ મર્યાદા હોવાને લીધે ક્રિયા અને કર્તાનું અભિન્નપણું સદાય તપતું હોવાથી જીવ જેમ વ્યાપ્ય-વ્યાપક ભાવથી પોતાના પરિણામને કરે છે અને ભાવ્ય-ભાવક ભાવથી તેને જ ભોગવે (અનુભવે) છે.
પરંતુ જે વ્યાપ્ય-વ્યાપક ભાવથી પુદ્ગલ કર્મને જીવ કરે અને ભાવ્ય -ભાવકભાવ થી તેને જ ભોગવે તો તે જીવ-પોતાની અને પરની ભેગી મળેલી બે ક્રિયાથી અભિન્નપણાનો પ્રસંગ આવતા સ્વ-પરનો પરસ્પર વિભાગ અસ્ત થઈ જવાથી (નાશ પામવાથી), અનેક દ્રવ્ય સ્વરૂપ એક આત્માને અનુભવતો થકો મિથ્યા દષ્ટિપણાને લીધે સર્વજ્ઞના મનની બહાર છે.
બે દ્રવ્યોની ક્રિયા ભિન્ન જ છે. જડની ક્રિયા ચેતન કરતું નથી, ચેતનની ક્રિયા જડ કરતું નથી. જે પુરૂષ એક દ્રવ્યને બે ક્રિયા કરતું માને છે તે મિથ્યાદષ્ટિ છે. કારણ કે બે દ્રવ્યની ક્રિયા એક દ્રવ્ય કરે એમ માનવું તે જિનનો મત નથી.
""
‘જ્ઞાનક્રિયાભ્યામ્ મોક્ષઃ ’’ એ સૂત્રમાં જ્ઞાનનો અર્થ ‘સમ્યજ્ઞાન અને ક્રિયાનો અર્થ ‘ સ્થિરતારૂપ વર્તમાન વર્તતી ચારિત્રની અવસ્થા’ થાય છે. અને એ રીતે સર્વ વિકારનો નાશ થાય છે તે પવિત્રતાનું નામ ‘મોક્ષ’ થાય છે.
જે કાંઇ પણ કાર્ય થાય છે તે ઉપાદાનની યોગ્યતાથી જ થાય છે. ત્યારે નિમિત્તની હાજરી હોય છે પણ નિમિત્તે કાંઈ કરતું નથી. આ સિદ્ધાંત છે. તે છતાં નિમિત્તને કર્તાપણાની ભૂલન કારણ શું ? તે આ પ્રમાણે છે.