Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 168

૧૬૧
૧. નૈગમ નય ૨.સંગ્રહ ન ૩. વ્યવહાર નય. પર્યાયાર્થિક નયના ચાર ભેદ છે. ૧. ઋજુસૂય નય ૨. શબ્દ નય ૩. સમભિરૂઢ નય ૪. એવમ્ભૂત નય. આ રીતે સાત નય થયા. ૧. નૈગમ નય: જે ભૂતકાળના પર્યાયમાં વર્તમાનવત્ સંકલ્પ કરે અથવા ભવિષ્યના પર્યાયમાં વર્તમાનવત્ સંકલ્પ કરે તથા વર્તમાન પર્યાયમાં કંઈ નિષ્પન્ન (પ્રગટરૂપ) છે અને કઈક નિષ્પન્ન નથી તેનો નિષ્પન્નરૂપ સંકલ્પ કરે તે જ્ઞાનને તથા વચનને નૈગમ નય કહે છે. જે સંકલ્પ માત્રથી પદાર્થનું ગ્રહણ કરવું-જાણવું તેને નૈગમ નય કહે છે. (Figurative) ૨. સંગ્રહ નય : જે સમસ્ત વસ્તુઓને તથા સમસ્ત પર્યાયને સંગ્રહરૂપ કરી જાણે તથા કહે તે સંગ્રહ નય છે. સામાન્ય રૂપથી પદાર્થોના ગ્રહણને સંગ્રહ નય કહે છે. જેમ કે-છ જાતિના સમસ્ત દ્રવ્યો દ્રવ્ય સંજ્ઞા-લક્ષણ સહિત છે. એ છે દ્રવ્યોના સમુહને દ્રવ્ય કહેવું તે- જેમ સત્, દ્રવ્ય ઈત્યાદિ. (General,Comman) ૩. વ્યવહાર નય : સંગ્રહ નય દ્વારા ગ્રહણ કરેલા પદાર્થોનો વિધિપૂર્વક ભેદ કરે, સામાન્યરૂપથી જાણેલ પદાર્થના વિશેષ (ભેદ) કરવા તેને વ્યવહાર નય કહે છે. અનેક પ્રકારના ભેદ કરી વ્યવહાર કરે-ભેદ તે વ્યવહાર નય છે. જેમ કે દ્રવ્યના ભેદ કરવા. જેમ સત્ બે પ્રકારે છે - દ્રવ્ય અને ગુણ. દ્રવ્યના છ ભેદ છે-જીવ, પુદ્ગલ, ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશ અને કાળ. ગુણના બે ભેદ છે-સામાન્ય અને વિશેષ. આ રીતે જ્યાં સુધી ભેદ થઈ શકે છે ત્યાં 4411 241 44 2¢d E). (Distributive) પર્યાયર્થિક નયના ભેદ: ૪. જુસૂત્ર નય : (ઋજુ એટલે વર્તમાન, હાજર, સરળ) જે જ્ઞાનનો અંશ વર્તમાન પર્યાય માત્રને ગ્રહણ કરે તે ઋજુસૂત્ર નય છે. ઋજુસૂત્ર નય વર્તમાન પર્યાયમાત્રને જાણે છે. (Present Condition) ૫. શબ્દ નય : જે નય લિંગ, સંખ્યા, કારક આદિના વ્યાભિચારને દૂર કરે છે તે શબ્દનય છે. આ નય લિંગાદિકના ભેદથી પદાર્થને ભેદરૂપ ગ્રહણ કરે છે. જાણે
છે. જેમ દાર(પુ.), ભાર્યા(સ્ત્રી.) કલત્ર(ન.) એ દાર , સ્ત્રી, કલત્ર ત્રણ શબ્દો ભિન્ન લિંગવાળા હોવાથી, જો કે એક જ પદાર્થના વાચક છે. તો પણ આ નય સ્ત્રી પદાર્થને લિંગના ભેદથી ત્રણ ભેદરૂપ જાણે છે. (Discriptive)