Page Text
________________
८०
નિર્ણય ન કરે તો પોતાને તત્ત્વનો યથાર્થ લાભ થાય નહિ. માટે નામ અને લક્ષણ ઓળખીને નિર્ણય કરવો જોઈએ. નવ તત્ત્વોને, મોક્ષમાર્ગને વગેરેને ઓળખીને પોતે એકલો વિચાર કરે-એકાંતમાં વિચાર કરવાનું કહ્યું તેમાં વિચારની એકાગ્રતા બતાવે છે. અંદરના વિચારમાં એકાગ્ર થઈને જીવ સમ્યગ્દર્શન પામી જાય. યુક્તિ-અનુમાન-પ્રત્યક્ષ આદિથી ઉપદેશમાં આવેલાં તત્ત્વો એમ જ છે કે અન્યથા છે-તેનો નિર્ણય કરે.
૧૦.દ્રવ્યની સ્વતંત્રતાનો વિચાર : એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યના આધારે રહેતું નથી, એકમાં બીજાથી કિંચિત્ લાભ નુકસાન નથી-એમ દ્રવ્યની સ્વતંત્રતાનો ઉપદેશ આવે ત્યાં પણ બરાબર વિચારીને નિર્ણય કરે. વળી એક તત્ત્વ વિષે પરસ્પર વિરોધી બે દલીલો આવે ત્યાં કઈ યુક્તિ પ્રબળ છે અને કઈ યુક્તિ નિર્બળ છે? તેનો વિચાર કરે. ત્યાં પ્રબળ યુક્તિ ભાસે તેને સત્ય માને અને નિર્બળ યુક્તિ ભાસે તેને છોડી દે-આમ વિચારીને તત્ત્વનો નિર્ણય કરવો જોઈએ.
૧૧.વિકાર જીવનો તે સમયનો સ્વકાળ છે, કર્મને કારણે વિકાર નથી; સમ્યગ્દર્શનનું લક્ષણ નિર્વિકલ્પ પ્રતીતિ; સમ્યજ્ઞાનનું લક્ષણ સ્વ-પર પ્રકાશકપણું; સમ્યચ્ચારિત્રનું લક્ષણ વીતરાગતા; જીવ તત્ત્વનું લક્ષણ જ્ઞાન સ્વભાવ, અજીવ તત્ત્વનું લક્ષણ જડત્વ; એ પ્રમાણે બધા તત્ત્વોના નામ અને લક્ષણ જાણે. આસ્રવ આત્માની વિકારી પર્યાય છે. તે પર્યાયમાં આત્માના દ્રવ્ય-ગુણ રહેલાં છે. કેમ કે ગુણ તો પોતાની સર્વ પર્યાયોમાં રહે છે; તેને બદલે વિકાર થયો તે કર્મને લીધે થયો એમ માને તો મિથ્યાત્વ. એ જ પ્રમાણે મિથ્યાત્વ ભાવ થયો એ જીવની પર્યાય છે. તે જડ મોહ કર્મને લીધે થયો નથી. મિથ્યાત્વ પર્યાયમાં જડ મોહ કર્મ નથી પણ તેમાં શ્રદ્ધા ગુણ રહે છે. કર્મમાં કોઈ એવી તાકાત નથી કે તે વિકારને કરાવે. આ પ્રમાણે તત્ત્વનો ભાવ ભાસીને એવી પ્રતીતિ કરે કે ઈંદ્ર ડગાવવા આવે તો ય ન ફરે. બધાં તત્ત્વોનો યથાર્થ નિર્ણય કરવાનો ઉદ્યમ કર્યા જ કરે..આ ચૈતન્ય વસ્તુ અપૂર્વ મહિમાવાળી વસ્તુ છે, તે અંતર્મુખ જ્ઞાનથી જ પકડાય તેમ ચૈતન્યને પકડવાનો ઉદ્યમ કરે !
૧૨.સ્વાનુભવ પ્રગટ કરવા માટે પ્રેરણા ઃ પોતે વિચારી તત્ત્વનો બરાબર નિર્ણય
કરે. તત્ત્વના નિર્ણયમાં ભૂલ હોય તો અનુભવ થાય નહિ. રૂચિ થઈ અને અંતરમાં અભ્યાસ કરે તો અલ્પકાળમાં અંતરમાં તેનો અનુભવ થયા વિના
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |