________________
જીવનું કર્તવ્ય
જીવનું કર્તવ્ય: ૧. જીવે તત્ત્વાદિકનો નિશ્ચય કરવાનો ઉદ્યમ કરવો, તેનાથી પશમિકાદિ સમ્યક્ત
સ્વયં થાય છે. ૨. દ્રવ્યકર્મના ઉપશમાદિક તે તો પુદ્ગલની શક્તિ (પર્યાય) છે; જીવ તેનો હર્તા
કર્તા નથી. ૩. પુરૂષાર્થપૂર્વક ઉધમ કરવાનું કામ જીવનું છે; જીવે પોતે તત્ત્વ નિર્ણય કરવામાં
ઉપયોગ લગાવવો જોઈએ. ૪. એ પુરૂષાર્થથી મોક્ષના ઉપાયની સિદ્ધિ આપોઆપ થાય છે. ૫. જીવ પુરૂષાર્થ વડે જ્યારે તત્ત્વ નિર્ણય કરવામાં ઉપયોગ લગાવવાનો અભ્યાસ
રાખે છે ત્યારે તેને વિશુદ્ધતા વધે છે, કર્મોનો રસ સ્વયં હીન થાય છે અને કેટલાક કાળે જ્યારે પોતાના પુરૂષાર્થ વડે જીવમાં પ્રથમ ઔપથમિક ભાવે પ્રતીતિ
પ્રગટે છે ત્યારે દર્શન મોહનો આપોઆપ ઉપશમ થાય છે. ૬. જીવનું કર્તવ્ય તો તત્ત્વના નિર્ણયનો અભ્યાસ છે. ૭. જીવ જ્યારે તત્ત્વ નિર્ણયમાં ઉપયોગ લગાવે ત્યારે દર્શન મોહનો ઉપશમ સ્વયં
જ થાય છે, કર્મના ઉપશમમાં જીવનું કાંઈ જ કર્તવ્ય નથી. ૮. જિનમતમાં તો એવી પરિપાટી છે કે પહેલાં સમ્યક્ત હોય પછી વ્રત હોય;
હવે સમ્યક્ત તો સ્વ-પરનું શ્રદ્ધાન થતાં થાય છે, માટે યથાર્થ શ્રદ્ધાન કરી
સમ્યગ્દષ્ટિ થવું. ૯. પહેલાં ગુણસ્થાને જિજ્ઞાસુ જીવોને જ્ઞાની પુરૂષના ધર્મોપદેશનું શ્રવણ, નિરંતર
તેમનો સમાગમ, સત્ શાસ્ત્રનો અભ્યાસ, વાંચન-મનન, દેવદર્શન, પૂજા, ભક્તિ, દાન વગેરે શુભ ભાવો હોય છે પરંતુ પહેલા ગુણસ્થાને સાચા વ્રત, તપ, સામાયિક, પ્રતિકમણ, પ્રત્યાખ્યાન વગેરે ક્રિયાઓ હોય નહિ કારણકે તે
ક્રિયાઓ પ્રથમ પાંચમાં ગુણસ્થાને શુભ ભાવરૂપે હોય છે. ૧૦. શુભ ભાવ જ્ઞાની અને અજ્ઞાની બંનેને થાય છે, પણ અજ્ઞાની જીવ માને છે કે
તેનાથી ધર્મ (આત્માનું કલ્યાણ) થશે, પણ જ્ઞાનીઓને તે હેય બુદ્ધિએ હોવાથી, તેનાથી ધર્મ થશે એમ તેઓ કદી માનતા નથી.