________________
૧૦૦
ભેદના વિચારમાં રોકાવું તે તો નયનો પક્ષ છે; હું આત્મા છું, પરથી જુદો છું' એવો વિકલ્પ તે પણ રાગ છે, એ રાગની વૃત્તિને, નયના પક્ષને ઓળંગે તો સમ્યગ્દર્શન પ્રગટે. હું અબંધ છું, બંધ મારું સ્વરૂપ નથી એવા ભંગની વિચાર શ્રેણીના કાર્યમાં અટકવું તો અજ્ઞાન છે, અને તે ભંગના વિચારને ઓળંગીને અલંગ સ્વરૂપને
સ્પર્શી લેવું અનુભવી લેવું) તે જ પહેલો આત્મધર્મ એટલે કે સમ્યગ્દર્શન છે. ૭. અનાદિથી આત્મ સ્વરૂપનો અનુભવ નથી, પરિચય નથી; તેથી આત્માના
અનુભવ કરવા જતાં પહેલાં તે સંબંધી વિકલ્પ આવ્યા વગર રહેતા નથી. હું શુભાશુભ ભાવ રહિત છું એવા વિચારમાં અટકવું તે પણ પક્ષ છે. તેનાથી પેલે પાર સ્વરૂપ છે. સ્વરૂપ તો પક્ષાતિકાંત છે. એ જ સમ્યગ્દર્શનનો વિષય છે એટલે કે તેના લક્ષે સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થાય છે. તે સિવાય બીજો સમ્યગ્દર્શનનો
ઉપાય નથી. ૮. 'જ્ઞાયક છું એવા વિચારમાં અટક્યો તે ભેદના વિચારમાં અટક્યો છે. પરંતુ
સ્વરૂપ તો જ્ઞાતા દષ્ટા છે. તેનો અનુભવ તે જ સમ્યગ્દર્શન છે. ૯. જે વસ્તુ છે તે પોતાથી પરિપૂર્ણ સ્વભાવે ભરેલ છે. આત્માનો સ્વભાવ પરની
અપેક્ષા વિનાનો એકરૂપ છે. અપેક્ષાઓથી તે સ્વભાવનું લક્ષ થતું નથી. જો કે આત્મ સ્વભાવ તો અબંધ જ છે. પરંતુ હું અબંધ છું એવા વિકલ્પને પણ . છોડીને નિર્વિકલ્પ જ્ઞાતા દષ્ટા નિરપેક્ષ સ્વભાવનું લક્ષ કરતાં જ સમ્યગ્દર્શન
પ્રગટે છે. ૧૦. આત્માની પ્રભુતાનો મહિમા અંદર પરિપૂર્ણ છે, અનાદિથી તેની સમ્યકે પ્રતીતિ
વગર તેનો અનુભવ થયો નથી. અનાદિથી પર લક્ષ કર્યું છે પણ સ્વભાવનું લક્ષ કર્યું નથી. શરીરાદિકે શુભ રાગમાં આત્માનું સુખ નથી અને શુભ રાગ રહિત મારું સ્વરૂપ છે' એવા ભેદ વિચારમાં પણ આત્માનું સુખ નથી. અભેદ જ્ઞાતા
સ્વભાવનું લક્ષ કરવું તે જ સમ્યગ્દર્શન છે અને તેમાં જ સુખ છે. ૧૧. અભેદ સ્વભાવનું લક્ષ કહો, જ્ઞાતા સ્વરૂપનો અનુભવ કહો, સુખ કહો, ધર્મ
કહો કે સમ્યગ્દર્શન કહો, તે આ જ છે. ૧૨. વિકલ્પને રાખીને સ્વરૂપનો અનુભવ થઈ શકે નહિ. ૧૩. સમ્યગ્દર્શન એક નિર્મળ પર્યાય છે, પણ હું એક નિર્મળ પર્યાય છું' એમ
સમ્યગ્દર્શન પોતે પોતાને જાણતું નથી. સમ્યગ્દર્શનનો અખંડ વિષે એક દ્રવ્ય