________________
૬૯
આવિરત કરે છે, મલિન કરે છે. સુખ એ તો અનુભવની વસ્તુ છે અને મારા સુખનો ધામ નિજ ભગવાન આત્મા છે અને એ હું મારા આત્મા વડે જ અનુભવી શકું. આ અભિપ્રાયની ભૂલ ટાળવી ઘટે.
૬.
‘હું કર્મજનિત પર્યાયવાળો છું’ એ અભિપ્રાયમાં પણ મૂળ સ્વરૂપ ભાસતું નથી. ભગવાન ચૈતન્ય આત્મા અનંત શક્તિઓનો ભંડાર કાંઈ એક સમયની પર્યાય જેટલો નાનો થોડો છે. આવું માનનાર તો વ્યવહારાભાસી છે. આ અભિપ્રાયની મોટી ભૂલ છે.
૭. વળી જો પોતાને ‘અબંધક-જ્ઞાયક સ્વરૂપે’ કલ્પનામાં લ્યે અને વર્તમાન પર્યાયનો દોષ ખ્યાલમાં ન આવે અને સ્વછંદી બની જાય તો તેને નિશ્ચયાભાસની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ પણ અભિપ્રાયની ભૂલ છે.
૮. જ્ઞાયક તત્ત્વની પર લક્ષી ધારણાપૂર્વક વિકલ્પ કે વાણીમાં ‘હું શાયક છું, હું જ્ઞાયક છું’ એમ ગમે તેટલું જોર દેવાય તો પણ તે કૃત્રિમ પુરૂષાર્થ હોવાથી સ્વરૂપ શ્રદ્ધાની કાર્યસિદ્ધિ થતી નથી.
૯. જ્યાં અભિપ્રાયપૂર્વક શાતાના કારણો પ્રિય લાગે ત્યાં મુમુક્ષુતાની યોગ્યતા હણાય છે. તેથી તે નિજ શ્રેયના પંથે ગતિમાન થઈ શકતો નથી. અને સ્વયં પોતે જ નિરાવલંબ - નિરપેક્ષપણે અનંત અવ્યાબાધ, અચિંત્ય સુખસ્વરૂપ છે - તેમ તેને ભાતું નથી. આ અભિપ્રાયની વિપરીતતા આત્મશ્રેયમાં અવરોધક છે. જ્યાં સુધી અભિપ્રાયપૂર્વક પરમાં સુખ અનુભવ છે ત્યાં સુધી પરિણામોની દિશા – વૃતિનો પ્રવાહ બહિર્મુખ જ રહે છે. માટે નિર્મળ ભેદજ્ઞાનના પ્રયોગ વડે નિજ ચૈતન્યમાં સુખનો અભિપ્રાય પ્રથમ કેળવાય તો પર વિષયોમાં સુખનો અભિપ્રાય નષ્ટ થાય. નિર્મળ ભેદ જ્ઞાનપૂર્વક-રાગ રહીત આત્મામાં સુખ બુદ્ધિ થવી જોઈએ. ‘શુદ્ધ, બુદ્ધ, ચૈતન્યઘન, સ્વયં જ્યોતિ સુખ ધામ; અનંત દર્શન જ્ઞાન તું, અવ્યાબાધ સ્વરૂપ’ આ વાત નિશ્ચય શ્રદ્ધાની છે.
1
૧૦. તત્ત્વ જ્ઞાનનો અભ્યાસ કરનાર જીવને ‘અભિપ્રાયની ભૂલ’ રહે તો તેને વ્યવહારભાસીપણું અથવા નિશ્ચયાભાસીપણું અથવા પ્રમાણનો પક્ષ થઈ જાય છે. જેથી તત્ત્વ જ્ઞાન અભ્યાસ સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિનું નિમિત્ત હોવા છતાં નિષ્ફળ જાય છે. માત્ર આત્મહિતના અભિપ્રાયથી તત્ત્વનો અભ્યાસ થાય તો આવી ભૂલ રહેતી નથી: તત્ત્વ અભ્યાસી જીવે અંતર સૂક્ષ્મ અવલોકનથી પોતાના