Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 134

૧૨૭
સ્વતંત્રતાની ઘોષણા :
ભગવાન સર્વજ્ઞ દેવે જોયેલો વસ્તુ સ્વભાવ કેવો છે, તેમાં કર્તા-કર્મપણું કઈ રીતે છે, તે સ્વભાવના નિર્ણયમાં કઈ રીતે મોક્ષમાર્ગ આવે છે એવું ભેદજ્ઞાન કરાવવાના આશયથી વીતરાગ માર્ગના રહસ્યભૂત સ્વતંત્રતાની ઘોષણા કરતાં કહેવામાં આવ્યું છે કે સર્વજ્ઞ દેવે કહેલા આ પરમ સત્ય વીતરાગ વિજ્ઞાનને જે જીવ સમજશે તેનું અપૂર્વ કલ્યાણ થશે.
વસ્તુ પોતે જ પોતાના પરિણામની કર્તા છે, ને બીજા સાથે તેને કર્તાકર્મપણું નથી-એ સિદ્ધાંત નીચેના ચાર બોલથી સમજીએ :
(૧) પરિણામ એટલે કે પર્યાય તે જ કર્મ છે, કાર્ય છે, (૨) તે પરિણામ પોતાના આશ્રયભૂત પરિણામીના હોય છે, અન્યના નહિ; કેમ કે પરિણામ પોત પોતાના આશ્રયભૂત પરિણામી(દ્રવ્ય)ના આશ્રયે હોય છે, અન્યના પરિણામ અન્યના આશ્રયે હોતા નથી. (૩) કર્મ કર્યા વગર હોતું નથી, એટલે કે પરિણામ વસ્તુ વગર હોતા નથી. (૪) વસ્તુની સદા એકરૂપ સ્થિતિ(કૂટસ્થતા) હોતી નથી, કેમ કે વસ્તુ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય સ્વરૂપ છે.
આ રીતે, આત્મા કે જડ બધી વસ્તુઓ(આ જગતમાં છ વસ્તુઓ છે, આત્માઓ (જીવ) અનંત છે, પુદ્ગલ પરમાણુઓ (અજીવ) અનંતાનંત છે તથા ધર્માસ્તિ, અધર્માસ્તિ, આકાશ અને કાળ આમ છ પ્રકારની જે વસ્તુ) સ્વયં પોતે જ પોતાના પરિણામરૂપ કર્મની કર્તા છેએ વસ્તુ સ્વરૂપનો વાસ્તવિક મહા સિદ્ધાંત છે. વિસ્તાર: (૧) પરિણામી વસ્તુના જે પરિણામ છે તે જ નિશ્ચયથી(ચોક્કસપણે) તેનું કર્મ છે. કર્મ એટલે કાર્યનું પરિણામ એટલે અવસ્થા; પદાર્થની અવસ્થા તે જ તેનું કર્મ-કાર્ય છે. પરિણામી એટલે આખી ચીજ, તે જે ભાવરૂપે પરિણમે છે તેને પરિણામ કહેવાય છે. પરિણામ કહો, કર્તવ્ય કહો, કાર્ય કહો, પર્યાય કહો કે કર્મ કહો-તે વસ્તુના પરિણામ જ છે.
જેમ કે આત્મા જ્ઞાનગુણ સ્વરૂપ છે, તેનું પરિણમન થતાં જ્ઞાનની જાણવાની પર્યાય થઈ તે તેનું કર્મ છે, તે તેનું વર્તમાન કાર્ય છે. રાગ કે