Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 56

૪૮
જાણવા તે સમ્યક્ અનેકાંત છે, અને પછી નિત્ય સ્વભાવ તરફ વળી તેમાં એકાગ્રતા કરવી સમ્યક્ એકાંત છે. એ નિત્ય સ્વભાવમાં એકાગ્રતા કરતાં જ સ્વાનુભૂતિ થાય છે.
3.
ઉપાદાન :
ઉપાદાન એટલે આત્માની સહજ શક્તિ-પ્રત્યેક કાર્ય ઉપાદાનની યોગ્યતાથી જ થાય છે. ઉપાદાનને નિજ શક્તિ અથવા નિશ્ચય કહે છે. જ્યાં જુઆ ત્યાં ઉપાદાનનું જ બળ છે. પ્રત્યેક વસ્તુ સ્વતંત્રપણે પોતાની અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરે છે. નિશ્ચયથી ઉપાદાન વિના કોઈ કાર્ય થતું નથી.
નિમિત્ત:
જ્યાં ઉપાદાનની યોગ્યતા હોય ત્યાં નિયમથી નિમિત્ત હોય છે. જે પદાર્થ સ્વયં કાર્યરૂપ ન પરિણમે પરંતુ કાર્યની ઉત્પત્તિમાં અનુકૂળ હોવાનો જેના પર આરોપ આવી શકે તેને નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે. હાજરી અવશ્ય હોય છે પણ નિમિત્ત કાંઈ કરતું નથી. નિમિત્ત સાચું કારણ નથી. તે ઉપચારમાત્ર - વ્યવહારકારણ છે.
આવું ઉપાદાન અને નિમિત્તનું,બંનેનું, એકી સાથે હોવું જાણીને એક ઉપાદાન સ્વભાવ સન્મુખ વળવું પ્રયોજન છે. ઉપાદાન છે અને નિમિત્ત પણ છે એમ જાણીને જો તેના લક્ષે રોકાય,ને નિમિત્તનું લક્ષ છોડી પોતાના ઉપાદાનની દૃષ્ટિ પ્રગટ ન કરે તો નિજપદની પ્રાપ્તિ થાય નહિ. પોતાના ઉપાદાન સ્વભાવ તરફની એકતા પ્રગટ કર્યા વિના અનેકાંતનું સાચું જ્ઞાન થાય નહિ.
૪.
નિશ્ચય : નિશ્ચય એટલે યથાર્થ - વસ્તુ સત્યાર્થપણે જેમ હોય તેમ જ કહેવું. નિશ્ચય એટલે નિત્ય અભેદ દ્રવ્ય-શુદ્ધ ભાવ - વીતરાગભાવખરેખરું જે સ્વરૂપ છે તે નિશ્ચય.
વ્યવહાર :
વ્યવહાર એટલે કે,વસ્તુ સત્યાર્થપણે તેમ ન હોય પણ પર વસ્તુ સાથે સંબંધ બતાવવામેળવીને કે ભેદ કરી કથન કરવું. સાચા દેવ-ગુરૂ-શાસ્ત્રની શ્રદ્ધા શુભ રાગરૂપ વ્યવહાર છે.
હવે નિશ્ચય અને વ્યવહાર બંને એકી સાથે જ છે. આ રીતે નિશ્ચય અને વ્યવહાર બંનેને જાણવા એ સમ્યક્ અનેકાંત છે. એ જાણીને અભેદ સ્વભાવની શ્રદ્ધા કરીને સ્વાશ્રય ભાવ પ્રગટ કરવો તે જ ધર્મ છે. તે સમ્યક્ એકાંત છે. સ્વાશ્રય ભાવ પ્રગટ કર્યા વગર આત્માનો અનુભવ ન થાય. નિશ્ચય નય - શુદ્ધ