________________
૧૨૫
જુના કર્મનો ઉદય પોતાના કારણે થાય છે. આ મિથ્યાત્વાદિ અસંજ્ઞ આસવણો છે.
નવા કર્મનું આસ્રવણ પોતાના કારણે થાય છે. જ્ઞાનાવરણાદિઅસંજ્ઞ આસવો છે.
જીવ
આરાગાદિભાવોનું નિમિત્ત થાય છે.
રાગાદિ ભાવો કરનાર જીવ છે. - તે પોતાના પરિણામ પોતાના કારણે થાય છે- પરને કારણે નથી. રાગાદિ ભાવો નવા કર્મના રાગાદિ ભાવો સંજ્ઞ આસવો છે. આસ્રવના નિમિત્તપણાનું જે અજ્ઞાનમય આત્માના પરિણામ નિમિત્ત છે છે- જે અજ્ઞાનીને હોય છે, એ જ આસવો છે.
સ્વતંત્રતાનો ઢંઢેરો : પ્ર. : જીવને જેવો જેવો કર્મનો ઉદય આવે તેવું થાય તેમાં પોતે શું કરી શકે? ઉ. : બહારના સંયોગો મળવા, પૈસા મળવા, આ બધું મળવુ તેમાં પુણ્ય-પાપ
કારણ છે. શુભોપયોગયુક્ત આત્મા તિર્યંચ, મનુષ્ય અથવા દેવ થઈને તેટલો કાળ વિવિધ ઈદ્રિયસુખ પામે છે. પણ અંદરમાં જે રાગ-દ્વેષ, સંકલ્પ-વિકલ્પ થાય છે તે કર્મો નથી કરાવતાં, કર્મ તેમાં નિમિત્ત છે. જો રાગ-દ્વેષ કર્મ કરાવે તો પોતે પરાધીન થઈ ગયો. તો આપણે કોઈને એમ ન કહી શકીએ કે તું રાગ કર મા, દ્વેષ કર મા, તો ઉપદેશ કેવી રીતે અપાય કે તું દોષ કર મા? તું અહીંથી પાછો વળ, તું આમ કર માં, એમ કેવી રીતે કહી શકાય? પોતે જ સ્વતંત્ર રીતે દોષ કરે છે અને પોતે જ પાછો વળે છે. માટે પુરુષાર્થ કરવામાં પોતે સ્વતંત્ર છે. પોતાના પરિણામ જે થાય છે તે કરવામાં પોતે સ્વતંત્ર છે, પોતાના પરિણામ કેમ કરવા તે પોતાના હાથની વાત છે, પણ બહારમાં જે ઉદયો આવે-જેમ કે શરીરમાં રોગ આવે, અશાતા વેદનીય આવે, કોઈને ધન મળે – કોઈને ન મળે, તે બધાને પોતે ફેરવી નથી શકતો. કોઈને ધંધો સારો મળે, કોઈને ન મળે તે ફેરવી નથી શકતો, પણ પોતાના ભાવને પોતે કરી શકે છે. રાગ-દ્વેષ કેટલા કરવા અને કેમ કરવા તે પોતે કરી શકે છે. તો જેમ રાગ-દ્વેષ