________________
૩૭
|૮| મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કરવાનો ઉપાય “તત્ત્વ નિર્ણય”
૧. મોક્ષાર્થી જીવને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાનો ઉપાય સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર રત્નત્રયી
જ કહ્યો છે. મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કરવાનો ઉપાય માત્ર એક 'તત્ત્વ નિર્ણય સ્વરૂપ અભ્યાસ' જ છે. પુરૂષાર્થથી તત્ત્વ નિર્ણયમાં ઉપયોગ લગાવવાથી સ્વયમેવ જ મોહનો અભાવ થવાથી સમ્યકત્વાદિરૂપ મોક્ષ ઉપાયનો પુરૂષાર્થ બને છે, એટલા માટે મુખ્યતાથી ‘તત્ત્વ નિર્ણયમાં’ ઉપયોગ લગાવવાનો પુરુષાર્થ કરવો અને ઉપદેશ પણ આ પુરૂષાર્થ કરવાને અર્થે થાય છે. તત્ત્વ નિર્ણય કરવાની રુચિ માટે જિજ્ઞાસા અને પાત્રતા જરૂરી છે. જેને વર્તમાન પર્યાયમાં દુઃખ અર્થાત્ આકુળતા (રાગ-દ્વેષ)ની અનુભૂતિ થઈ રહી છે અને વર્તમાન દશામાં અસંતોષ અર્થાત્ દુઃખ દશા ભાસી રહી છે તે જ આત્માને એ દશા મિટાવી એના સ્થાન પર સુખ પ્રગટ કરવાની જિજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય છે અને એ જ વ્યક્તિ માર્ગ શોધવા પુરૂષાર્થ કરે છે. એ વ્યક્તિ સત્સમાગમ અને શાસ્ત્ર અધ્યયન કરવામાં ઉત્સાહ બતાડે છે, અને આંતરિક રુચિ થાય છે. ૩. આગમમાં જે પદ્ધતિ બતાડવામાં આવી છે એ પદ્ધતિનો સારી રીતે
સમજણપૂર્વક અંગીકાર કરી એ જ પદ્ધતિથી અધ્યયન કરવાથી યથાર્થ માર્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે.
વર્તમાન કાળમાં ઘણાં બધા મતો હોવાને લીધે શાસ્ત્રોની સમજણમાં પૂર્વાપર ઘણી બધી વિરોધતા જણાય છે એ દૂર કરવા માટે શાસ્ત્રોના અર્થ કરવાની આગમમાં જે પદ્ધતિ બતાડવામાં આવી છે તે જ પદ્ધતિથી આગમનો અધ્યયન કરવો જોઈએ.
શાસ્ત્રનો અધ્યયન કરવાનો ઉદેશ્ય-તાત્પર્ય એક માત્ર વીતરાગતા” છે. જે કોઈ શાસ્ત્ર અથવા મત રાગ-દ્વેષની ઉત્પત્તિ અને વૃદ્ધિને પોષણ કરતો હોય
તો આ વાત યથાર્થ નથી. ૪. 'વીતરાગતા અર્થાત્ નિરાકુલરૂપસુખની અનુભૂતિ પ્રગટ થવી’ આ આત્માની
પોતાની જ પર્યાય છે. એનાથી વિપરીત રાગ-દ્વેષાદિ આકુળતારૂપ દુઃખની અનુભૂતિ જે આ આત્માને વર્તમાનમાં વેદનમાં આવી રહી છે એ પણ આત્માની જ પર્યાય છે. સાધક જીવનું સાધ્ય પૂર્ણ મોક્ષ દશા-પૂર્ણ સુખની દશા વીતરાગતા