Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 145

૧૩૮
૯. યોગથી થવાવાળા પ્રકૃત્તિબંધ અને પ્રદેશબંધ :
યોગ બે પ્રકારના છે, શુભ યોગ અને અશુભ યોગ. ત્યાં ધર્મોના અંગોમાં મનવચન-કાયાની પ્રવૃત્તિ થતાં તો શુભ યોગ હોય છે તથા અધર્મના અંગોમાં તેની પ્રવૃત્તિ થતાં અશુભ યોગ હોય છે. હવે શુભ યોગ હો વા અશુભ યોગ હો, પરંતુ સમ્યત્વ પામ્યા વિના ઘાતિયા કર્મોની સર્વ પ્રકૃત્તિઓનો નિરંતર બંધ થયા જ કરે છે. કોઈ પણ સમયે કોઈ પણ પ્રકૃત્તિનો બંધ થયા વિના રહેતો જ નથી. અઘાતિ પ્રવૃત્તિઓમાં શુભ યોગ હોય તો સાતા વેદનીય આદિ પુણ્ય પ્રવૃત્તિઓનો તથા અશુભ હોય તો અસાતા વેદનીયાદિ પાપ પ્રકૃત્તિઓનો તથા મિશ્ર યોગ હોય તો કોઈ પુણ્ય પ્રવૃત્તિઓનો તથા કોઈ પાપ પ્રકૃત્તિઓનો બંધ થાય છે. એ પ્રમાણે યોગના નિમિત્તથી કર્મનું આગમન થાય છે. માટે યોગ છે તે આસ્રવ છે. વળી એ યોગ દ્વારા ગ્રહણ થયેલાં કર્મ પરમાણુઓનું નામ પ્રદેશ છે. તેઓનો બંધ થયો અને તેમાં મૂળ ઉત્તર પ્રવૃત્તિઓનો વિભાગ
થયો તેથી યોગ વડે પ્રદેશબંધવા પ્રકૃત્તિ બંધ થાય છે એમ સમજવું. ૧૦. કષાયથી સ્થિતિ બંધ થાય છે.
વળી મોહના ઉદયથી મિથ્યાત્વ ક્રોધાદિરૂપ ભાવ થાય છે તે સર્વનું સામાન્યપણે ‘કષાય' એ નામ છે. તેનાથી કર્મ પ્રવૃત્તિઓની સ્થિતિ બંધાય છે. ત્યાં જેટલી સ્થિતિ બાંધી હોય તેમાં અબાધા કાળ છોડી તે પછી જ્યાં સુધી બંધ સ્થિતિ પૂર્ણ થાય ત્યાં સુધી સમયે સમયે તે પ્રકૃત્તિઓના ઉદય આવ્યા જ કરે છે. ત્યાં દેવ, મનુષ્ય અને તિર્યંચ આયુ વિના બાકીની સર્વ ઘાતી-અઘાતિ પ્રકૃત્તિઓનો અલ્પ કષાય હોય તો થોડો સ્થિતિ બંધ તથા ઘણો કષાય હોય તો ઘણો સ્થિતિ બંધ થાય છે. તથા દેવ, મનુષ્ય અને તિર્યંચ એ ત્રણ આયુનો અલ્પ કષાયથી ઘણો અને ઘણો કપાય હોય તો થોડો સ્થિતિબંધ થાય છે.
વળી એ કષાય વડે જ તે કર્મ પ્રવૃત્તિઓમાં અનુભાગ શક્તિના ફળ દાન શક્તિના) ભેદો થાય છે. ત્યાં જે અનુભાગ બંધ થાય તેવો જ ઉદય કાળમાં એ પ્રકૃત્તિઓનું ઘણું વા થોડું ફળ નીપજે છે.
હવે કર્મ પ્રવૃત્તિઓના ઘણાં પરમાણુ હોવા છતાં તેમાં થોડા કાળ સુધી થોડું ફળ દેવાની શક્તિ હોય તો તે કર્મ પ્રકૃત્તિ હીનપણાને પ્રાપ્ત થાય છે તથા કર્મ પ્રવૃત્તિઓના થોડા પરમાણુ હોય છતાં તેમાં ઘણા કાળ સુધી ઘણું ફળ દેવાની શક્તિ હોય છે તો તે કર્મ પ્રકૃત્તિ અધિકપાણાને પ્રાપ્ત થાય છે. માટે યોગ