Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 144

૧૩૭
જીવનો જ્ઞાન-દર્શન-વીર્ય સ્વભાવ છે, તે જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણઅંતરાયના નિમિત્તથી જેટલો પ્રગટ નથી તેટલાનો તો તે કાળમાં અભાવ છે અને એ કર્મોનો ક્ષયોપશમથી જેટલો જ્ઞાન, દર્શન અને વીર્ય સ્વભાવ પ્રગટ વર્તે છે તે જીવના સ્વભાવનો જ અંશ છે, કર્મોદયજન્ય ઔપાધિક ભાવ નથી.હવે સ્વભાવ વડે નવીન કર્મોનો બંધ થતો નથી, કારણ કે નિજ સ્વભાવ જો બંધનું કારણ થાય તો બંધથી છૂટવું કેમ થાય? વળી એ કર્મના ઉદયથી જેટલાં જ્ઞાન-દર્શન અને વીર્ય અભાવરૂપ છે તે વડે પણ બંધ થતો નથી, કારણ કે જ્યાં પોતે જ અભાવરૂપ છે ત્યાં તે અભાવ અન્યનું કારણ કેમ થાય?
મોહનીય કર્મના ઉદય વડે જીવને અયથાર્થ શ્રદ્ધાનરૂપ મિથ્યાત્વ ભાવ થાય છે તથા કોધ, માન, માયા અને લોભાદિક કષાય ભાવ થાય છે. તે જો કે જીવના અસ્તિત્વમય છે, જીવથી જુદા નથી, જીવ જ તેનો કર્યા છે અને જીવના પરિણામરૂપ જ એ કાર્ય થાય છે. તો પણ એનું હોવું મોહ કર્મના નિમિત્તથી જ છે, પણ કર્મ નિમિત્ત દૂર થતાં તેનો અભાવ જ થાય છે. માટે એ જીવનો નિજ સ્વભાવ નથી પણ ઔપાધિક ભાવ છે તથા એ ભાવો વડે નવીન બંધ થાય છે. માટે મોહના ઉદયથી ઉત્પન્ન થયેલા ભાવો બંધના કારણરૂપ છે.
અઘાતિ કર્મના ઉદયથી બાહ્ય સામ્રગી મળી આવે છે, તેમાં શરીરાદિક તો જીવના પ્રદેશોથી એક ક્ષેત્રાવગાહી થઈ એકબંધનરૂપ જ હોય છે તથા ધન કુટુંબાદિક આત્માથી ભિન્નરૂપ છે તેથી એ બધા બંધના કારણ નથી, કારણ કે પર દ્રવ્ય બંધનું કારણ હોઈ શકે નહિ. પણ તેમાં આત્માના મમત્વાદિરૂપ મિથ્યાત્વાદિ ભાવૈ થાય છે, તે જ બંધનના કારણરૂપ જાણવાં.
" નામકર્મના ઉદયથી શરીર-મન-વચન ઉપજે છે. તેની ચેષ્ટાના નિમિત્તથી આત્મપ્રદેશોનું ચંચળપણું થાય છે, તે વડે આત્માને પુદ્ગલ વર્ગણાઓથી એકબંધાનરૂપ હોવાની શક્તિ થાય છે, તેને યોગ કહે છે. તેના નિમિત્તથી સમયે સમયે કર્મરૂપ હોવા યોગ્ય અનંત પરમાણુઓનું ગ્રહણ થાય છે. એક સમયમાં ગ્રહણ થયેલાં પુદ્ગલ પરમાણુઓ જ્ઞાનાવરણાદિ મૂળ પ્રકૃત્તિ વા તેની ઉત્તર પ્રવૃત્તિઓમાં સિદ્ધાંતમાં કહ્યા પ્રમાણે સ્વયં વહેંચાઈ જાય છે, અને તે વહેચણી અનુસાર તે પરમાણુઓ તે તે પ્રકૃત્તિઓરૂપ પોતે જ પરિણમી જાય છે. એ પ્રમાણે યોગના નિમિત્તથી કર્મનું આગમન થાય છે માટે યોગ તે આસવ છે. એટલે આત્માના મમત્વાદિરૂપ મિથ્યાત્વાદિ ભાવ થાય છે તે જ બંધના કારણરૂપ જાણવા.