Page Text
________________
૧૩૬
રહે છે.
જીવમાં અનાદિથી જ એવી શક્તિ હોય છે કે જો કર્મનું નિમિત્ત ન હોય તો કેવળજ્ઞાનાદિ પોતાના સ્વભાવરૂપ પ્રવર્તે, પરંતુ અનાદિનો કર્મનો સંબંધ હોય છે તેથી એ શક્તિનું વ્યક્તપણું ન થયું. એટલે શક્તિ અપેક્ષાએ સ્વભાવ છે તેનો, વ્યક્ત ન થવા દેવાની અપેક્ષાએ ધાત કર્યો એમ કહીએ છીએ.
વળી ચાર અઘાતિ કર્મોના નિમિત્તથી આત્માને બાહ્ય સામ્રગીનો સંબંધ બને છે.
ચ. નામ : આ કર્મ વડે ગતિ, જાતિ અને શરીરાદિક નીપજે છે.
છ. ગોત્ર : ગોત્ર કર્મ વડે ઉચ-નીચ કુળની પ્રાપ્તિ થાય છે.
જ. આયુ : આયુ કર્મ વડે પોતાની સ્થિતિ સુધી પ્રાપ્ત થયેલ શરીરનો સંબંધ છૂટી શકતો નથી.
ઝ. વેદનીય : આ કર્મ વડે શરીરમાં અથવા શરીરથી બાહ્ય અનેક પ્રકારના સુખદુ:ખના કારણરૂપ પર સંયોગ જોડાય છે. એ પ્રમાણે અઘાતી કર્મો વડે બાહ્ય સામ્રગી એકઠી થાય છે, જે વડે મોહના ઉદયનો સાથ મળતાં જીવ સુખી-દુ:ખી થાય છે.
પ્ર. : કર્મ તો જડ છે, જરાય બળવાન નથી, તો એ વડે જીવના સ્વભાવનો ઘાત થવો વા બાહ્ય સામ્રગીનું મળવું કેમ સંભવે?
ઉ. : જો કર્મ પોતે કર્તા થઈ ઉદ્યમથી જીવના સ્વભાવનો ઘાત કરે, બાહ્ય સામ્રગી મેળવી આપે ત્યારે તો કર્મમાં ચૈતન્યપણું જોઈએ તથા બળવાનપણું જોઈએ, પણ એમ તો નથી. સહજ જ નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ છે. જ્યારે તે કર્મનો ઉદય કાળ હોય આત્મા પોતે જ સ્વભાવરૂપ પરિણમન કરતો નથી-વિભાવરૂપ પરિણમન કરે છે તથા જે અન્ય દ્રવ્યો છે તે તે જ પ્રમાણે સંબંધરૂપ થઈ પરિણમે છે. કર્મનો ઉદય કાળ એ એનું સ્વતંત્ર પરિણમન છે. અને આ બાજુ આત્માનું સ્વભાવરૂપ કે વિભાવરૂપ પરિણમન એ પણ સ્વતંત્ર જ છે-એક જ સમયે થાય છે એવો નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ છે, કર્તા-કર્મ સંબંધ નથી. ૮. તો પછી કર્મનો નવીન બંધ કેવી રીતે થાય છે?
જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ અને અંતરાયના નિમિત્તથી ઉપજેલા ભાવો નવીન કર્મબંધના કારણરૂપ નથી.
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |