________________
૧૬૫
તેઓ સ્યાદ્વાદની શુદ્ધિને પામીને જાણીને એટલે કે જિનેશ્વરના માર્ગનેન્યાય નહિ ઉલંઘતા થકા જ્ઞાન સ્વરૂપ થાય છે. મિથ્યા એકાંત દષ્ટિને વીતરાગ
ભગવાન પરિગ્રહ કહે છે, અને તે સમ્યક અનેકાંત દષ્ટિ વડે દૂર થઈ શકે છે. સમ્યજ્ઞાનના આઠ અંગ :
ગ્રંથરૂપ(શબ્દરૂપ), અર્થરૂપ અને ઉભય અર્થાત્ શબ્દ-અર્થરૂપ શુદ્ધતાથી પરિપૂર્ણ, કાળમાં અર્થાત્ અધ્યયનકાળમાં આરાધવા યોગ્ય, મન, વચન, કાયાની શુદ્ધતા સ્વરૂપ વિનય અને વંદન, નમસ્કારાદિ સહિત તથા વિદ્યાગુરુને
છુપાવ્યા વિના જ્ઞાન આરાધવા યોગ્ય છે. ૧. વ્યંજનાચાર: જ્યાં માત્ર શબ્દોના પાઠનું જ જાણપણું હોય તેને વ્યંજનાચાર
અંગ કહે છે. અર્થાચાર : જ્યાં કેવળ અર્થ માત્રના પ્રયોજન સહિત જાણપણું હોય તેને
અથચાર કહે છે. ૩. ઉભયાચાર: જ્યાં શબ્દ અને અર્થ બંનેમાં સંપૂર્ણ જાણપણું હોય તેને શબ્દાર્થ
ઉભયપૂર્ણ અંગ કહે છે. ૪. કાલાચાર : કાળે = જે કાળે જે જ્ઞાનનો વિચાર જોઈએ તે જ કરવો.(સૂર્યોદય,
સૂર્યાસ, બપોર અને મધ્ય રાત્રિ તેના પહેલા અને પછીના મુહૂર્ત તે સંધ્યાકાળ છે) તે કાળ છોડીને બાકીના ચાર ઉત્તમ કાળોમાં પઠન-પાઠનાદિરૂપ સ્વાધ્યાય
કરવો તેને કાલાચાર કહે છે. આ ચોથું અંગ છે. ૫. વિનયાચાર : વળી કેવી રીતે જ્ઞાન આરાધવું? નમ્રતાયુક્ત થવું. ઉદ્ધત ન થવું.
એ પાંચમું અંગ છે. ૬. ઉપધાનાચાર: વળી કેવું જ્ઞાન આરાધવું? ધારણા સહિત જ્ઞાનને ભૂલવું નહિ;
ઉપધાન સહિત જ્ઞાનનું આરાધન કરવું તે છઠું અંગ છે. ૭. બહુમાનાચાર : તથા કેવું છે જ્ઞાન? જ્ઞાનનો પુસ્તક-શાસ્ત્રનો અથવા
શીખવનારનો ખૂબ આદર કરવો-તે સહિત જ્ઞાનનું આરાધન તે સાતમું અંગ
૮. અનઢિવાચાર: વળી કેવું જ્ઞાન? જે શાસ્ત્ર તથા ગુરુથી પોતાને જ્ઞાન થયું છે તેને છુપાવવા નહિ. આ આઠમું અંગ છે.
આ રીતે આઠ અંગ સહિત સમ્યજ્ઞાન અંગીકાર કરવું.