Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 150

૧૪૩
સંબંધ થાય છે, અને તે પોતાને આધીન પરિણમતા નથી તો પણ તેમાં આ જીવ મમકાર કરે છે કે “આ બધા મારા છે”. પણ એ કોઈ પણ પ્રકારથી પોતાના થતાં નથી. માત્ર પોતાની માન્યતાથી જ તેને પોતાના માને છે. વળી મનુષ્યાદિ પર્યાયોમાં કોઈ વેળા દેવાદિ અને તત્ત્વોનું જે અન્યથા સ્વરૂપ કલ્પિત કર્યું તેની તો પ્રતીતિ કરે છે, પણ જેવું યથાર્થ સ્વરૂપ છે તેવું પ્રતીતિ કરતો નથી. એ પ્રકારે દર્શન મોહના ઉદયથી જીવને અતત્વ શ્રદ્ધાનરૂપ મિથ્યા ભાવ થાય છે. તેમાં જ્યારે તેની તીવ્ર ઉદય હોય છે ત્યારે સત્યાર્થ શ્રદ્ધાનથી ઘણું વિપરીત શ્રદ્ધાન થાય છે તથા જ્યારે મંદ ઉદય હોય છે ત્યારે સત્યાર્થ શ્રદ્ધાનથી થોડું વિપરીત શ્રદ્ધાન થાય. - તે સિવાય પર પદાર્થોને પરિણમાવાની કતૃત્વ બુદ્ધિ અને ભોગવવા ની ભોસ્તૃત્વ બુદ્ધિ એ પણ મિથ્યા ભાવ છે. અને સ્વને જાણ્યા વગર પરને હું જાણું છું એ પ્રકારની યત્વ બુદ્ધિ પણ મિથ્યા ભાવ જ છે . (૨) ચારિત્ર મોહના ઉદયથી આ જીવને કષાય ભાવ થાય છે ત્યારે પોતે દેખતો-જાણતો છતાં પણ પર પદાર્થોમાં ઈષ્ટ-અનિષ્ટપણું માની ક્રોધાદિ કરે છે. (કોધ, માન, માયા લોભ(ઈચ્છારૂપ) પરિણમવું) - કોધનો ઉદય થતાં પદાર્થો પ્રત્યે અનિષ્ટપણું ચિંતવી તેનું બુરું થવું ઈચ્છે છે. વળી પોતે વા અન્ય ચેતન-અચેતન પદાર્થ કોઈ પ્રકારે પરિણમતા હોય અને પોતાને તે પરિણમન બુરું લાગે તો તેને અન્ય પ્રકારે પરિણાવવા કરીને તે પરિણમનનું બુરું ઈચ્છે છે. એ પ્રમાણે ક્રોધથી બુરું થવાની ઈચ્છા તો કરે, પણ બુરું થવું તે ભવિતવ્ય આધીન
છે.
માનનો ઉદય થતાં અન્ય પદાર્થો પ્રત્યે અનિષ્ટપણે માની તેને નીચો પાડવા અને પોતે ઊંચો થવા ઇચ્છે છે. મળ, ધૂળ આદિ અચેતન પદાર્થોમાં જાગુપ્તા અને નિર આદર આદિવડે તેની હીનતા તથા પોતાની ઉચ્ચતા ઈચ્છે છે. તથા અન્ય પુરુષાદિ ચેતન પદાર્થોને પોતાની આગળ નમાવવા વા પોતાને આધીન કરવા ઇચ્છે છે. એ પ્રમાણે માન વડે પોતાની મહંતતાની ઇચ્છા તો ઘણી કરે, પણ મહંતતા થવી ભવિતવ્ય આધીન છે.