Page Text
________________
૪૧
આવશ્યક છે. જ્યાં સુધી સમજણમાં જ સ્પષ્ટીકરણપૂર્વક યથાર્થતા નહિ આવે ત્યાં સુધી એ તરફ શ્રદ્ધા અને રુચિ ઉત્પન્ન થવાનો પ્રશ્ન જ ઉભો થતો નથી. અને એરુચિ અને શ્રદ્ધાને શાસ્ત્રીય ભાષામાં સમ્યગ્દર્શન કહે છે કે જે મોક્ષમાર્ગનું પ્રથમ સોપાન છે. મોક્ષમાર્ગની પ્રથમ સીડી છે.
પ્રથમ તો જીવ સમ્યક્ત્વનો અધિકારી તત્ત્વ વિચાર થવા પર જ થાય છે. ખરેખર બધા જ જીવોનું મુખ્ય કર્તવ્ય તો તત્ત્વ નિર્ણયનો અભ્યાસ જ છે. એનાથી દર્શન મોહનો ઉપશમ સ્વયમેવ થશે અને જ્યારે દર્શન મોહનો ઉપશમ હોય ત્યારે જ તત્ત્વાર્થનું યથાવત્ પ્રતીતિ અથવા શ્રદ્ધાન થાય છે.
તત્ત્વ નિર્ણય મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કરવા અત્યંત આવશ્યક છે. તત્ત્વ નિર્ણય માટે અધ્યયનની પદ્ધતિ જાણવી આવશ્યક છે. શાસ્ત્ર અભ્યાસ પણ નિજહિતસ્વ કલ્યાણ કરવાની દૃષ્ટિથી જ કરવું કે જેથી યથાર્થ વસ્તુ વ્યવસ્થાનું નિર્ણય થઈ જાય અને અનાદિ કાળથી જે પરના લક્ષે રાગાદિ ભાવો ઉત્પન્ન થાય છે તેનો ક્ષય થઈ પર્યાયમાં ‘ વીતરાગતા ’ પ્રગટ થાય.
જ્યાં સુધી આ નિર્ણય સુસ્પષ્ટ ન થાય ત્યાં સુધી સત્સમાગમ અને સ્વાધ્યાય દ્વારા જેમ બને તેમ આ નિર્ણય સ્પષ્ટ થવો અત્યંત આવશ્યક છે. આ નિર્ણય કરવામાં પોતાનો પૂર્ણ પુરૂષાર્થ લગાવી દેવો જોઈએ. મોક્ષના ઉપાયમાં પુરૂષાર્થની જ મુખ્યતા છે.
આ રીતે સ્પષ્ટ નિર્ણયની સાથે તત્ત્વ નિર્ણય થવાથી જીવને આંતરિક પૂર્ણ શ્રદ્ધા આવ્યા વગર રહેશે નહિ. આ જ સ્વાનુભૂતિ છે-સમ્યગ્દર્શન છે. ૧૩, નિશ્ચય અને વ્યવહાર (નય) :
૧. જૈન શાસ્ત્રોના અર્થ સમજવા નયોનું જ્ઞાન અનિવાર્ય છે.
પ્રમાણ
૨. વસ્તુના એક દેશ (ભાગ) ને જાણવાવાળા જ્ઞાનને નય કહે છે. ને દ્વારા ગ્રહણ કરેલા પદાર્થના એક ધર્મને મુખ્યતાથી જે અનુભવ કરાવે તે નય છે. શ્રુત જ્ઞાનમાં જ નયરૂપ અંશ પડે છે.
(૨) વ્યવહાર
૩. નયના મુખ્ય બે પ્રકાર છે. (૧) નિશ્ચય ૪. અભેદ અને અનુપચારરૂપથી વસ્તુનું નિશ્ચય કરવું અથવા સાચા નિરૂપણને
નિશ્ચય નય કહેવામાં આવે છે. ભેદ અને ઉપચારથી - અનેક દ્રવ્યના અનેક ભાવો-કારણ-કાર્યાદિને મેળવીને કથન કરે તેને વ્યવહાર નય કહેવામાં આવે
39.
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |