Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 49

૪૨
૫. પ્રાણીઓને ભેદરૂપ વ્યવહારનો પક્ષ અનાદિ કાળથી છે જ, અને એનો ઉપદેશ પણ બહુધા સર્વ પ્રાણીઓ પરસ્પર કરે છે. અને જિનવાણીમાં વ્યવહાર નયનો ઉપદેશ શુદ્ધ નયનો હસ્તાવલંબન (સહાયક) જાણી બહું કર્યો છે; પરંતુ તેનું ફળ સંસાર જ છે. શુદ્ધ નયનો પક્ષ તો આવ્યો જ નથી અને તેનો ઉપદેશ પણ વિરલ છે. શાસ્ત્રોમાં કોઈ કોઈ ઠેકાણે જ છે. શુદ્ધ નયના ગ્રહણનું ફળ મોક્ષ જાણી તેનો ઉપદેશ ઉપકારી ગુરૂએ પ્રધાનતાથી આપ્યો છે. શુદ્ધ નય ભૂતાર્થ છે, સત્યાર્થ છે. એનો આશ્રય કરવાથી જીવ સમ્યગ્દષ્ટિ થઈ શકે છે.
૬. અમુક જીવો એમ માને છે કે પહેલા વ્યવહાર નય પ્રગટ થાય છે, પછી વ્યવહાર નયના આશ્રયે નિશ્ચય નય પ્રગટ થાય છે અથવા તો પ્રથમ વ્યવહાર ધર્મ કરતા નિશ્ચય ધર્મ પ્રગટ થાય છે. તો તે માન્યતા ઠીક નથી, કારણ કે નિશ્ચય - વ્યવહારનું સ્વરૂપ તો પરસ્પર વિરૂદ્ધ છે.
૭. વ્યવહાર વિના નિશ્ચયનો પ્રતિપાદન નથી થતો અને વ્યવહારના નિષેધ વિના નિશ્ચયની પ્રાપ્તિ થતી નથી. વ્યવહારનો પ્રયોગ નહિ કરીએ તો વસ્તુ સમજમાં નહિ આવે, અને જો વ્યવહારનો નિષેધ નહિ કરીએ તો વસ્તુની પ્રાપ્તિ નહિ થાય.
૮. જો જિનમતને પ્રવર્તના ઈચ્છો તો નિશ્ચય - વ્યવહારમાંથી એકને પણ ન છોડો. કારણ કે વ્યવહાર વગર તીર્થનો લોપ થઈ જશે અને નિશ્ચય વિના તત્ત્વનો લોપ થઈ જશે. તીર્થનો અર્થ છે ઉપદેશ અને તત્ત્વનો અર્થ છે શુદ્ધાત્માનો અનુભવ. ઉપદેશની પ્રક્રિયા પ્રતિપાદન દ્વારા સંપન્ન થાય છે તથા પ્રતિપાદન કરવું વ્યવહારનું કામ છે.. શુદ્ધાત્માનો અનુભવ નિશ્ચય નયના વિષયભૂત અર્થમાં એકાગ્ર થવા પર થાય છે. ત્રિકાળી ધ્રુવ નિજ શુદ્ધાત્મ વસ્તુના આશ્રયથી મોક્ષમાર્ગની પર્યાય પ્રગટ થાય છે.
૯. મિથ્યાત્વની અવસ્થામાં કોઈ પણ જીવને કદી ‘ સમ્યગ્ શ્રુતજ્ઞાન ’ હોતુ નથી. જેને ‘સમ્યગ્ શ્રુતજ્ઞાન’ પ્રગટ થયું હોય તેને જ ‘નય’ હોય છે, કારણ કે ‘ નય’ જ્ઞાન તે સમ્યક્ શ્રુતજ્ઞાનનો એક અંશ છે. અંશી વિના અંશ કેવો ? ‘ સમ્યક્ શ્રુતજ્ઞાન ’ (ભાવ શ્રુતજ્ઞાન) થતાં જ બંને નયો એકી સાથે હોય છે. પ્રથમ અને પછી નહિ.
૧૦.વસ્તુ સ્વરૂપ તો એમ છે કે ચોથા ગુણસ્થાનથી જ નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થાય છે અને તે જ સમયે સમ્યક્ શ્રુતજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. સમ્યક્