Page Text
________________
શ્રુતજ્ઞાનમાં બંને નયોના અંશનો સદ્ભાવ એકી સાથે હોય છે, આગળ પાછળ નહિ. નિજ આત્માના આશ્રયે જ્યારે ભાવ શ્રુતજ્ઞાન પ્રગટ થયું ત્યારે પોતાનો જ્ઞાયક સ્વભાવ તથા ઉત્પન્ન થયેલ જે શુદ્ધ દશા તે આત્મા સાથે અભેદરૂપ છે તેથી તે નિશ્ચયનયનો વિષય છે. અને પોતાની પર્યાયમાં જે અશુદ્ધતા અને અલ્પતા બાકી છે તે વ્યવહાર નયનો વિષય છે. એ પ્રમાણે બંને નયો જીવને એકી સાથે હોય છે. તેથી પ્રથમ વ્યવહાર નય અથવા વ્યવહાર ધર્મ અને પછી નિશ્ચય નય અથવા નિશ્ચય ધર્મ આમ વસ્તુ સ્વરૂપ નથી. ૧૧.મોક્ષમાર્ગ તો બે નથી પણ મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ બે પ્રકારથી છે. જ્યાં
સાચા મોક્ષમાર્ગને મોક્ષમાર્ગ નિરૂપણ કર્યો છે તે નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે. તથા જ્યાં જે મોક્ષમાર્ગ નથી પરંતુ મોક્ષમાર્ગનું નિમિત્ત છે વા સહચારી
છે તેને ઉપચારથી મોક્ષમાર્ગ કહીએ તે વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે, કારણ કે - નિશ્ચય વ્યવહારનું સર્વત્ર એવું જ લક્ષણ છે. અર્થાત્ સાચું નિરૂપણ તે નિશ્ચય તથા ઉપચાર નિરૂપણ તે વ્યવહાર માટે નિરૂપણની અપેક્ષાએ બે પ્રકારે મોક્ષમાર્ગ છે. પણ એક નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ અને એક વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે; એમ બે મોક્ષમાર્ગ માનવા મિથ્યા છે. વળી તે નિશ્ચય - વ્યવહાર બંને ને ઉપાદેય માને છે તે પણ ભ્રમ છે કારણ કે નિશ્ચય -
વ્યવહારનું સ્વરૂપ તો પરસ્પર વિરોધતા સહિત છે. ૧૨.આત્માનું હિત નિશ્ચયથી જ થાય. આત્માનું હિત વ્યવહારથી ન થાય -
તેના વગર પણ ન થાય. જેની જેટલી કિંમત તેટલી જ ચૂકવવી પડે. વધુ પાગ નહિ - ઓછી પણ નહિ. વ્યવહાર રત્નત્રયથી નિશ્ચય રત્નત્રય થતું નથી એ ક્યારેય પણ ભૂલવું નહિ. વ્યવહાર કરતાં કરતાં નિશ્ચય ન થાય. વ્યવહારથી ધર્મ કહ્યો છે નહિ તો બધા સ્વચ્છંદ થઈ જાય. નિશ્ચય વીતરાગભાવ જ મોક્ષમાર્ગ છે, વીતરાગ ભાવો અને વ્રતાદિકમાં કથંચિત કાર્ય-કારાણપણું (નિમિત્ત -નૈમિત્તિક) છે માટે વ્રતાદિકને મોક્ષમાર્ગ કહે
છે પણ તે કહેવા માત્ર જ છે. ૧૪. સાધક જીવની દૃષ્ટિ : (નય પક્ષ) ૧. અધ્યાત્મમાં હંમેશા નિશ્ચય નય જ મુખ્ય છે. તેના આશ્રયે ધર્મ થાય છે.
શાસ્ત્રોમાં જ્યાં વિકારી પર્યાયોનું વ્યવહાર નથી કથન કરવામાં આવે ત્યાં
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |