Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 139

૧૩૨
અનંતાનુબંધી કષાયની પ્રથમ ચોકડીનો તદ્દન અભાવ થાય છે. જ્ઞાન પણ પૂર્ણ કેવળરૂપે નથી પરિણમતું માત્ર સમ્યફ થાય છે. અને ચારિત્ર પણ સ્વરૂપ આચરણ હોય છે. હા, પણ જેવો મિથ્યાત્વનો નાશ થયો કે મૂળ કારણ ન રહેતાં ચારિત્ર મોહનીયનો ટકાવ પણ અધિક રહેતો નથી. દર્શન મોહનીયની સાથે નહિ પણ થોડા જ વખતમાં ચારિત્ર મોહનીયે પણ નષ્ટ પામી જાય છે.
મિથ્યાત્વ જ બધા દોષોમાં અધિક બળવાન દોષ છે, અને તે જ દીર્ઘ અને અસલી સંસારની સ્થાપના કરે છે, તેથી તેનો નાશ કર્યો કે સંસારનો કિનારો આવી ગયો. દર્શન મોહ અમર્યાદિત છે, ચારિત્ર મોહ મર્યાદિત છે,
પરંતુ બંને સંસારના જ કારણો છે. “જ્ઞાનીના જ્ઞાનમાં પરનું નિમિત્ત-કર્તાપણું નથી”: ૧. હે ભાઈ ! તારું સ્વરૂપ કેવું છે તેનો તું વિચાર કર. તો તને ખ્યાલમાં આવશે કે
આમાં પરનું કતૃત્વ કોઈ રીતે સમાઈ શકે તેમ નથી. અરે વિકારનું કતૃત્વ પણ જેમાં ન સમાય તેમાં પરના કતૃત્વની તો વાત જ કેવી?
વસ્તુ સ્વરૂપની સ્વતંત્રતા અને પરની ભિન્નતા સમજ્યા વગર એકેય વાત સાચી સમજાય નહિ. ૨. જ્ઞાનીની વાત:
(૧) ચૈતન્ય સ્વરૂપ આ આત્મા પર દ્રવ્યનો કર્તા કોઈ રીતે નથી. (૨) જ્ઞાનીને જ્ઞાન ભાવમાં પર સાથે નિમિત્ત-કર્તાપણું નથી. (૩) જ્ઞાન ભાવમાં વિકાર રહિત પોતાના શુદ્ધ ભાવનું કર્તાપણું છે. અજ્ઞાનીની વાત: (૧) અજ્ઞાની પણ પર દ્રવ્યનો કર્તા ક્યારેય પણ નથી. (૨) અશુદ્ધ એવા યોગ અને ઉપયોગ કર્મમાં નિમિત્ત છે. તેથી અશુદ્ધ
રાગાદિ ભાવોનો કર્તા અજ્ઞાની થાય છે.
(૩) પરનું નિમિત્ત-કર્તાપણું અજ્ઞાનીના ક્રોધાદિ ભાવમાં છે. ૩. કર્તા-કર્મનું સ્વરૂપ સમજવા માટે વ્યાપ્ય-વ્યાપકપણાનો મહાન સિદ્ધાંત છે. તન્મયપણું હોય ત્યાં જ વ્યાપ્ય-વ્યાપકપણું હોય, ને જ્યાં વ્યાપ્ય-વ્યાપકપણું હોય ત્યાં જ કર્તા-કર્મપણું હોય. કર્તા પોતે પોતાના કાર્યમાં પ્રસરીને તે રૂપે થાય છે, તેથી તે તેનો કર્તા છે.