Page Text
________________
૧૩૧
અશાંતિ થાય, ક્ષોભ થાય. એમાં ત્રણ વિભાગ પડે છે. (૧) અશાંતિરૂપ વેદનનું જ્ઞાન.....તે દુ:ખરૂપ વેદનનું જ્ઞાન તો જ્ઞાનગુણમાં
ગર્ભિત થાય છે. તે જ્ઞાનના કારણમાં
જ્ઞાનાવરણનો ક્ષયોપશમ નિમિત્ત છે. (૨) તે વેદન તરફ જીવ મૂકે ..... તે વેદન તરફ જીવ લાગે ત્યારે
ત્યારે નિમિત્તકારણ વેદનીય કર્મ તે કાર્યમાં નિમિત્ત છે. (૩) અશાંતિરૂપ વેદન ............ જીવને જે દુ:ખનું વદન થાય છે
(દુ:ખનું વેદન) - તેમાં મોહનીય કર્મ નિમિત્ત છે.
અશાંતિ, મોહ, આત્માથી પરાડમુખતા તથા વિષયાસક્તિ એ સર્વ કાર્ય મોહના જ છે. કારણના નાશથી કાર્ય પણ નષ્ટ થઈ જાય છે તેથી વિષયાસક્તિ ઘટાડવા પહેલાં જ આત્મજ્ઞાન પ્રગટ કરવાનો ભગવાન ઉપદેશ આપે છે. મોહના કાર્યને બે પ્રકારે વિભક્ત કરી શકાય છે. ' (૧) દષ્ટિની વિમુખતા અને (૨) ચારિત્રની વિમુખતા.
બંનેમાં વિમુખતા સામાન્ય છે. તે બંને સામાન્યપણે “મોહ’ નામથી ઓળખાય છે. માટે તે બંનેને અભેદપણે એક કર્મ જણાવી તેના બે પેટા વિભાગ ‘દર્શન મોહ’ અને ‘ચારિત્ર મોહ’ કહ્યા છે.
દર્શન મોહ તે અપરિમિત મોહ છે અને ચારિત્ર મોહ પરિમિત મોહ છે. મિથ્યા દર્શન તે સંસારની જડ છે. સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થતાં જ મિથ્યા દર્શનનો અભાવ થાય છે. તે જ વખતે ચારિત્ર મોહનો એક પેટા વિભાગ જે અનંતાનુબંધી ક્રોધ-માન-માયા-લોભ છે તેનો એક સાથે અભાવ થાય છે. અને ત્યાર પછી ક્રમે ક્રમે વીતરાગતા વધતાં-પાંચમે ગુણસ્થાને શ્રાવકના બાર વ્રત લેતાં તથા છઠ્ઠા ગુણસ્થાને મુનીના સર્વસંગ પરિત્યાગ વ્રત લેતાં ચારિત્ર મોહનો પણ ક્રમે ક્રમે અભાવ થતો જાય છે.
મિથ્યાત્વના નાશની સાથે જ કષાયનો પૂર્ણ નાશ નથી થતો, કારણ કે મિથ્યાત્વ અને કષાય એ બંને જુદા જુદા ગુણની પર્યાય છે. એક શ્રદ્ધા ગુણની અને બીજી ચારિત્ર ગુણની. જ્યારે સમ્યત્વ થાય ત્યારે બધા જ ગુણ અંશે પરિણમે છે. પણ શ્રદ્ધા ગુણ પૂર્ણ પરિણમી જાય છે અને ચારિત્રમાં
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |