Page Text
________________
૩૦
ભાવેન્દ્રિયનુ સ્વરૂ૫: લબ્ધિ અને ઉપયોગને ભાવેન્દ્રિય કહેવામાં આવે છે. ૧. લબ્ધિઃ લબ્ધિનો અર્થ પ્રાપ્તિ અથવા લાભ થાય છે. આત્માના ચૈતન્યગુણ નો
ક્ષયોપશમ હેતુક ઉઘાડ તે લબ્ધિ છે. ૨. ઉપયોગ : ઉપયોગનો અર્થ ચૈતન્ય વ્યાપાર થાય છે. આત્માના ચૈતન્યગુણનો
ક્ષયોપશમ હેતુક ઉઘાડ છે તેના વ્યાપારને ઉપયોગ કહે છે. આત્મા શેય પદાર્થની સન્મુખ થઈને પોતાના ચૈતન્ય વ્યાપારને તે તરફ જોડે તે ઉપયોગ છે.
ઉપયોગ ચૈતન્યનું પરિણમન છે. ૩. ઉપયોગ અને લબ્ધિ એ બંનેને ભાવેન્દ્રિય એ માટે કહે છે કે તે બંને આત્માના
ધર્મ છે. આત્માના પરિણામ છે. ૪. પ્રયોજનભૂત જીવાદિ તત્ત્વોનું શ્રદ્ધાન કરવા યોગ્ય જ્ઞાનની ક્ષયોપશમ લબ્ધિ
તો સર્વ સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય જીવોને હોય છે, પણ તે જીવ પરનું લક્ષ ટાળી સ્વ (આત્મા) તરફ ઉપયોગને વાળે તેને સમ્યજ્ઞાન - આત્મજ્ઞાન થાય છે અને જે
જીવ પર તરફ ઉપયોગને વાળે છે તેને મિથ્યાજ્ઞાન થાય છે. ૫. જીવને છદ્મસ્થ દશામાં જ્ઞાનનો ઉઘાડ અર્થાત્ ક્ષયોપશમ હેતુક લબ્ધિ ઘણી
હોય તો પણ તે બધા ઉઘાડનો ઉપયોગ એક સાથે કરી શકતો નથી. કેમકે તેનો ઉપયોગ રાગમિશ્રિત છે તેથી રાગમાં રોકાઇ જાય છે. તે કારણે જ્ઞાનનો ઉઘાડ (લબ્ધિ) ઘણો હોય તો પણ વ્યાપાર (ઉપયોગ) તો અલ્પ હોય છે. જ્ઞાનગુણ તો દરેક જીવને પરિપૂર્ણ છે. વિકારી દશામાં જ્ઞાનગુણની પૂર્ણ પર્યાય ઉઘડતી નથી, એટલું જ નહિ પણ પર્યાયમાં જેટલો ઉઘાડ હોય તેટલો પણ વ્યાપાર તે
એકી સાથે કરી શકતો નથી. આત્માનું લક્ષ પર તરફ હોય ત્યાં સુધી તેની આવી દશા હોય છે. માટે જીવે સ્વ અને પરનું યથાર્થ ભેદ જ્ઞાન કરવું જોઇએ. ભેદ જ્ઞાન થતાં જ તે પોતાનો પુરુષાર્થ સ્વ તરફ વાળ્યા કરે છે. તેથી ક્રમે ક્રમે રાગ ટળીને વીતરાગતા પ્રગટ થાય છે. યથાર્થ ભેદ જ્ઞાનનું ફળ સમ્યગ્દર્શન અને કેવળજ્ઞાન
છે. દરેક મુમુક્ષુ જીવે યથાર્થ ભેદ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું જોઇએ. ભેદ જ્ઞાનના અભ્યાસની વિધિ :
શરીરાદિ અને રાગાદિથી અલગ - આત્માનો અનુભવ કરવા ભેદ જ્ઞાન કરવાનો
અભ્યાસ કરવો, એની વિધિ આ પ્રમાણે છે. ૧. પહેલાં સુદષ્ટિ વડે પર પદાર્થોને આત્માથી જુદા કરવા.
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |