Page Text
________________
૨૯
ભેદ વિજ્ઞાન
૧. આત્મા ઉપયોગ સ્વરૂપ છે, રાગાદિ પર ભાવોથી તે ભિન્ન છે. એમ ઉપયોગને
અને રાગાદિને સર્વ પ્રકારે અત્યંત જુદા જાણીને રાગથી ભિન્નપણે અને
ઉપયોગમાં એકતાપણે જ્ઞાન પરિણમે તે ભેદ વિજ્ઞાન છે. ૨. ઉપયોગ કોને કહે છે? જીવના લક્ષણરૂપ ચૈતન્ય અનુવિધાયી પરિણામને ઉપયોગ કહે છે.
જીવનું લક્ષણ ઉપયોગ છે. ચૈતન્ય ગુણ સાથે સંબંધ રાખવાવાળા જીવના પરિણામને ઉપયોગ કહે છે. ઉપયોગને “જ્ઞાન-દર્શન” પણ કહેવાય છે. તે બધા જીવોમાં હોય છે અને જીવ સિવાય બીજા કોઈ દ્રવ્યમાં હોતા નથી, તેથી તેને જીવનો અસાધારણ ગુણ અથવા લક્ષણ કહે છે. ચૈતન્ય તે આત્માનો
સ્વભાવ છે, તે ચૈતન્ય સ્વભાવને અનુસરતો આત્માનો જે પરિણામ તેને
ઉપયોગ કહેવામાં આવે છે. ૩. જીવ અને કર્મ-નોકર્મ (શરીર) એકક્ષેત્રે હોવા છતાં જીવ તેના ઉપયોગ-લક્ષણ
વડે કર્મ-નોકર્મથી જુદો છે અને દ્રવ્યકર્મ-નોકર્સ તેમના સ્પર્ધાદિ લક્ષણ વડે
જીવથી જુદાં છે - એમ તેનો ભેદ જાણી શકાય છે. ૪. આત્મા પોતાના સ્વભાવ સામર્થ્યથી પૂર્ણ છે ને પરથી અત્યંત જુદો છે એમ
સ્વ પરની ભિન્નતાને જાણીને સ્વદ્રવ્યના અનુભવથી આત્મા શુદ્ધતાને પામે તે
ધર્મનો મર્મ છે. ૫. જિજ્ઞાસુ જીવે પહેલાં અનુમાનથી નક્કી કરવાનું છે કે આ પર તરફ વલણનો
ભાવ છે તે વિભાવ છે અને અંદર તરફ વલાણ કરવું તે સ્વભાવ છે. પર તરફના વલણ ના ભાવમાં આકુળતા ને દુઃખ છે અને અંતર વલણના ભાવમાં શાંતિ છે એમ સ્વભાવને પહેલા અનુમાનથી નક્કી કરે છે. અચ્છિત્રધારાથી ભેદ જ્ઞાન ત્યાં સુધી ભાવવું કે જ્યાં સુધી જ્ઞાન જ્ઞાનમાં જ ઠરી જાય. પહેલાં પરથી ભિન્ન શુદ્ધાત્માની ભાવના કરતાં કરતાં જ્ઞાન જ્ઞાનમાં ઠરતાં રાગાદિથી ભિન્ન થઈને સમ્યજ્ઞાન થાય છે. આ ભેદજ્ઞાનની ભાવના તે રાગરૂપ નથી પણ શુદ્ધ અનુભવરૂપ છે.
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |