Page Text
________________
૧૭૨
નિશ્ચય અને વ્યવહારનો અંગીકાર કરે છે. જો કે એ પ્રમાણે અંગીકાર કરવામાં બંને નયોમાં પરસ્પર વિરોધ છે, તો પણ કરે શું! કારણ બને નયોનું સાચું સ્વરૂપ તેને ભાસ્યું નથી અને જૈન મતમાં બે નય કહ્યા છે તેમાંથી કોઈને છોડયો પણ જતો નથી. તેથી ભ્રમ સહિત બંને નયોનું સાધન સાધે છે; એ
જીવો પણ મિથ્યાદષ્ટિ જાણવા. ૪. અંતરંગમાં પોતે તો નિર્ધાર કરી યથાવતુ નિશ્ચય-વ્યવહારમોક્ષમાર્ગને ઓળખ્યો
નથી, પણ જિન આજ્ઞા માની નિશ્ચય-વ્યવહારરૂપ બે પ્રકારનો મોક્ષમાર્ગ માને છે; હવે મોક્ષમાર્ગ તો બે નથી પણ મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ બે પ્રકારથી છે.
જ્યાં સાચા મોક્ષમાર્ગને મોક્ષમાર્ગ નિરૂપણ કર્યો છે તે નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે તથા જ્યાં જે મોક્ષમાર્ગ તો નથી પરંતુ મોક્ષમાર્ગનું નિમિત્ત છે વા સહચારી છે તેને ઉપંચારથી મોક્ષમાર્ગ કહીએ તે વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે, કારણ કે નિશ્ચય- '
વ્યવહારનું સર્વત્ર એવું જ લક્ષણ છે. સાચું નિરૂપણ તે નિશ્ચય તથા ઉપચાર • નિરૂપણ તે વ્યવહાર માટે નિરૂપણની અપેક્ષાએ બે પ્રકારે મોક્ષમાર્ગ જાણવો, પણ એક નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે તથા એક વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે એમ બે
મોક્ષમાર્ગ માનવા મિથ્યા છે. પ. વળી તે નિશ્ચય-વ્યવહાર બંનેને ઉપાદેય માને છે તે પણ ભ્રમ છે, કારણ કે
નિશ્ચય-વ્યવહારનું સ્વરૂપ તો પરસ્પર વિરોધ સહિત છે. સમયસારમાં કહ્યું છે કે-“વફાદોમ્પત્યો, મહત્ય સ૩ સુગો’ વ્યવહાર અભૂતાર્થ છે, સત્ય
સ્વરૂપને નિરૂપતો નથી પણ કોઈ અપેક્ષાએ ઉપચારથી અન્યથા નિરૂપે છે; તથા શુદ્ધ નય જે નિશ્ચય છે તે ભૂતાર્થ છે કારણ કે તે જેવું વસ્તુનું સ્વરૂપ છે તેવું નિરૂપે છે; એ પ્રમાણે બંને નયોનું સ્વરૂપ તો વિરુદ્ધતા સંહિત છે. બે નયો
સમકક્ષ નથી પણ પ્રતિપક્ષ છે. ૬. વળી તું એમ માને છે કે - સિદ્ધ સમાન શુદ્ધ આત્માનો અનુભવ તે નિશ્ચય
તથા વ્રત-શીલ-સંયમાદિરૂપ પ્રવૃત્તિ તે વ્યવહાર, પણ તારું એમ માનવું ઠીક નથી; કારણ કે-કોઈ દ્રવ્ય ભાવનું નામ નિશ્ચય તથા કોઈનું નામ વ્યવહાર એમ નથી; પણ એક જ દ્રવ્યના ભાવને તે જ સ્વરૂપે નિરૂપણ કરવો તે નિશ્ચય નય છે તથા તે દ્રવ્યના ભાવને ઉપચારથી અન્ય દ્રવ્યના ભાવ સ્વરૂપ નિરૂપણ કરવો તે વ્યવહાર નય છે, જેમાં માટીના ઘડાને માટીનો ઘડો નિરૂપણ કરીએ તે નિશ્ચય નય તથા ઘી ના સંયોગના ઉપચારથી તેને ઘી નો ઘડો કહીએ તે વ્યવહાર નય છે. નિશ્ચય-વ્યવહાર બંને સાથે જ હોય. માટે તું કોઈને નિશ્ચય
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |