________________
૭૪
શોધ અંતરમાં જ કર. પરમેશ્વરપણું આત્મામાં જ છે. “સહજ આત્મ સ્વરૂપ પરમ ગુરૂ' આ રીતે સ્વભાવ સન્મુખ જીવ અંતર શોધમાં વર્તે છે. જીવાદિ પદાર્થોના સ્વરૂપની યથાર્થ શ્રદ્ધા કરનારૂં સમ્યગ્દર્શન તે ધર્મનું મૂળ છે. તેમાં જગતના બધા સુખ સમાઈ જાય છે; આ સંસારમાં તે જ પુરૂષ શ્રેષ્ઠ, કૃતાર્થ, પંડિત છે કે જેના હૃદયમાં નિર્દોષ સમ્યગ્દર્શન પ્રકાશે છે. મોક્ષ મહેલનું પ્રથમ પગથીયું સમ્યગદર્શન છે. તે જ દુર્ગતિના ક્ષારને રોકનાર મજબૂત કમાડ છે, તે જ ધર્મના ઝાડનું સ્થિર મૂળિયું છે. મિથ્યાત્વની - સંસારની મોટી વેલને તે મૂળમાંથી ઉખેડી નાંખે છે. આવો સમ્યગ્દર્શનનો મહિમાં આત્મ સન્મુખ જીવ જાણે છે તેથી તેને માટે તે અત્યંત પુરૂષાર્થ કરે છે. સમ્યગ્દર્શન થતાં અનંત સંસારનો અંત આવી જાય છે. સમ્યગ્દર્શન કહો, આત્મજ્ઞાન કહો, સ્વાનુભૂતિ
કહો કે આત્માનુભૂતિ કહો બધું એક જ છે. ૭. ધમ જીવ ચૈતન્યના સ્વાદના બળે સમસ્ત પર ભાવોને જુદા જાણે છે; અનાદિથી રાગમાં જે કદી નહોતું આવ્યું એવું નવીન વેદન ધર્મીને ચૈતન્ય સ્વાદમાં આવે છે. તેને આત્માની અનુભૂતિમાં અતીન્દ્રિય ચૈતન્ય રસનો જે અત્યંત મધુર સ્વાદ આવ્યો તેમાં અનંત ગુણનો રસ સમાઈ જાય છે. રાગનો અને જ્ઞાનનો સ્વાદ અત્યંત સ્પષ્ટ જુદો જણાય છે. આનંદ પર્યાય સહિતના દ્રવ્યમાં વ્યાપેલો આત્મા તે હું જ - એમ ધમ જીવ અનુભવે છે. વિકલ્પો બધા તે અનુભૂતિથી જુદા રહી જાય છે. આત્મ સન્મુખ જીવ ચૈતન્ય સ્વાદના અનુભવમાં રાગને ભેળવતો નથી, તે આત્માને સ્વ રસમાં જ રાખે છે અને પર્યાય પણ તેવી જ થઈને પરિણમી રહે છે. મોહ જરા પણ મારો નથી, હું તો દ્રવ્યમાં તેમજ પર્યાયમાં સ્વતંત્ર એક ચૈતન્ય રસથી ભરેલો છું; સર્વ પ્રદેશે ચૈતન્ય પ્રકાશનો
નિધાન છું – એમ તે અનુભવે છે. ૮. આવા ચૈતન્ય સ્વભાવને સ્વીકારતાં શ્રદ્ધા-જ્ઞાન તે રાગાદિ પર ભાવોથી જુદા
ને જુદા જ રહે છે. અને તે અંદરના આનંદ અને અનંત ગુણની નિર્મળ પરિણતિ સાથે એકરસે પરિણમે છે. અનંત ગુણના સ્વાદથી એકરસ ભરેલો ચૈતન્ય રસ ધર્મીને સ્વાદમાં અનુભવમાં-પ્રતીતિમાં આવે છે. રાગ-દ્વેષથી છૂટવા માટે આવી આત્મ ભાવના જ એક અપૂર્વ ઔષધ છે.
આત્મ ભાવન ભાવતા જીવ લહે કેવળજ્ઞાન રે!” ૯. દુઃખથી છૂટવા અને સુખ પામવા આત્મસ્વભાવની આરાધના એ મુમુક્ષુ જીવનું