________________
૬૫
૭. આવા આત્માર્થી જીવને ઉદયમાં આવી પડેલા પ્રસંગોમાં જે કાર્યો કરવા પડે
છે, તે બોજારૂપ લાગે છે. આવી પડેલી આફત જેવા લાગે છે. જો કે આત્માની રૂચિ થવા છતાં હજુ અહીં વિકલ્પ છે. પરંતુ વિકલ્પ ઉપર વજન નથી, તેથી તેનું જોર નથી. પરંતુ આ હું.. આ હું.. એમ લાગે છે તે પ્રકારે સ્વભાવ ઉપર ઘોલનનું જોર છે. ઘોલનમાં સ્થૂલ વિકલ્પો રહેતા નથી. વિકલ્પો સૂક્ષ્મ થઈ
જાય છે. ૮. અહીં નિજમાં નિજ બુદ્ધિ થતાં દ્રવ્ય સ્વભાવ પોતારૂપે પ્રથમ લાગે છે. લાગવું
એટલે અસર થવી. અહીં માત્ર સામાન્ય લાગવું નથી. પરંતુ તેનું જોર વધતાતરૂપ સ્વીકાર પરિણમન થઈ જાય છે. તેમાં વિકલ્પ છૂટીને અંદરમાં ઉતરી
જાય છે. ૯. આ રીતે નિર્વિકલ્પ સમ્યદર્શનની દશા ઉત્પન્ન થયાં પહેલા તેના કારણરૂપ
(વ્યવહારથી) સ્વ સન્મુખ મતિ શ્રુત જ્ઞાનની દશા, અનન્ય રુચિ અને પુરૂષાર્થનું જોરવાળું પરિણમન થતાં સમસ્ત ગુણોના પરિણમનને સ્વ દ્રવ્યાકાર ભાવે પરિણાવી સર્વગુણાંશ તે સમ્યકત્ત્વને ઉત્પન્ન કરે છે કે જે પરિણામ અનંત
ભવનું છેદક છે. ૧૦. પરથી ભિન્ન જ્ઞાયક સ્વભાવનો નિર્ણય કરી, વારંવાર ભેદ જ્ઞાનનો અભ્યાસ
કરતાં કરતાં મતિ-કૃતના વિકલ્પો તૂટી જાય છે. ઉપયોગ ઊંડાણમાં ચાલ્યો જાય છે. અને ભોયરામાં ભગવાનના દર્શન પ્રાપ્ત થાય, તેમ ઊંડાણમાં આત્મા ભગવાન દર્શન દે છે. આમ સ્વાનુભવની કળા હાથમાં આવતા, કઈ રીતે પૂર્ણતા પમાય તે બધી કળા હાથમાં આવી જાય છે. કેવળજ્ઞાન સાથે કેલી શરૂ થાય છે.
સમ્યક દર્શન થયાં પહેલાં પૂર્વ પર્યાયનો આવો ક્રમ છે. અંતરંગ પરિણામો ની આવી સ્થિતિ થયા વિના કોઈને કદી નિશ્ચય સમ્યકદર્શનની ઉત્પત્તિ બીજા
પ્રકારે થતી નથી. તેમ સમજવા યોગ્ય છે. પાત્રતા :
આત્માર્થી જીવને આત્માર્થિતાને બાધક એવા પરિણામોના પ્રકારના હોય એવા
કેટલાક પ્રકારો લક્ષમાં લેવા યોગ્ય છે. ૧. અસરળતા, હઠાગ્રહ, જીદ, પૂર્વાગ્રહ અને મતાગ્રહ વગેરે પ્રકારના ભાવોનો
અભાવ, મધ્યસ્થ વિચાર ધારાને લીધે વ્યક્તિગત પૂર્વાગ્રહનો અભાવ. ૨. જ્ઞાનના ક્ષયોપશમની વિશેષતાને લીધે પોતાને માન મળે તેવું ઈચ્છે નહિ.