Page Text
________________
૧૨૩
ભાવાર્થ : જો જીવ પોતાના ભાનમાં રહે તો પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવનો કર્તા થાય છે અને જો પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવમાં ન વર્તે તો વિશેષ પ્રકારે ભાવ કર્મનો કર્તા થાય અથવા જડ કર્મનું નિમિત્ત થયો કહેવાય. | ગમે તેવા ઉદય' પ્રસંગે પોતાના સ્વભાવમાં રહેવું એ જીવની સ્વતંત્રતા છે. કર્મો જીવના પરિણામના કર્તા નથી-એમના પર નિમિત્તનો આરોપ આવે
તેવી જ રીતે પોતાની ભૂલ(અજ્ઞાનતા,મિથ્યાત્વ અને અસંયમ)થી જીવ પોતાના પરિણામ બગાડે છે-વિકાર કરે છે. તે વખતે જડ કર્મનો બંધ થાય છે એ પોતાની સ્વતંત્ર સત્તાથી-તેમાં જીવના પરિણામ નિમિત્ત છે.
“છૂટે દેહાધ્યાસ તો, નહિ કર્તા તું કર્મ,
નહિ ભોક્તા તું તેહનો, એ જ ધર્મનો મર્મ...ગાથા ૧૧૫. આત્મસિદ્ધિ. ભાવાર્થ : શરીર મારું છે એવી ભ્રમણા અર્થાત્ શરીરનું હું કાંઈ કરી શકું એવી ભ્રમણા છૂટે-જીવ જ્ઞાન ભાવે છોડે તો તું ભાવ કર્મનો કર્તા નથી અને તું તે - ભાવ કર્મનો ભોગવનારો પણ નથી. અર્થાત્ તું તેનો જ્ઞાતા દષ્ટા છો. એ જ ધર્મનું રહસ્ય છે.
ઉદય પ્રસંગે જો જ્ઞાનદશા ઉભી થાય અને દેહ પ્રત્યેનો લગાવ જો છૂટી જાય તો એ ભાવ કર્મનો જીવ કર્તા-ભોક્તા થતો નથી-એટલે એ કર્મ જીવને લાભ-નુકસાન કરતા નથી. જીવ ત્યારે પોતાના સ્વભાવમાં લીન હોવાથી તેનો માત્ર જ્ઞાતા દષ્ટા જ છે અને એવો નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ છે.બરાબર એ જ સમયે એ કર્મોનું ખરવું પોતાની યોગ્યતા પ્રમાણે થાય છે અને કર્મો ખરી જતાં નિર્જરા થાય છે એમ કહેવાય છે. આવી રીતે કર્મોની નિર્જરા કરતો જીવ કર્મોથી પૂર્ણ મુક્ત થાય છે-એથી એમ કહેવાય છે એ જ ધર્મથી મોક્ષ છે.
હકીકતે તો જીવ મોક્ષ સ્વરૂપ જ છે માત્ર માન્યતાથી બંધાયો હતો. આસવનું સ્વરૂપ : ૧. આ જીવમાં રાગ-દ્વેષ અને મોહ એ આસ્રવ પોતાના પરિણામના નિમિત્તે
થાય છે એટલે પોતાના પરિણામના આશ્રયે થાય છે તેથી તેઓ જડ નથી. આગ્નવો વાસ્તવિક ચૈતન્યનું સ્વરૂપ તો નથી, પણ તેઓ જીવની પર્યાયમાં ચિદ્દિકારપાળે થાય છે. માટે તેઓ ચિદાભાસ છે. (ચૈતન્યનો તેમાં ભાસ થાય છે. ) પોતાના આશ્રયે થાય છે (પોતાના પરિણામના કારણે) એટલે તેઓ
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |