Page Text
________________
અનેકાંત: વસ્તુનું સ્વરૂપ અનેકાંત છે. જેમાં અનેક અંત એટલે કે ધર્મ હોય તે અનેકાંત કહેવાય છે. અનેકાંત શું બતાવે છે? : ૧. અનેકાંત વસ્તુને પરથી અસંગ બતાવે છે. અસંગપણાની સ્વતંત્ર શ્રદ્ધા તે
અસંગપણાની ખીલવટનો ઉપાય છે; પરથી જુદાપણું તે વસ્તુનો સ્વભાવ
અનેકાંત વસ્તુને સ્વપણે છે અને પરપણે નથી' એમ બતાવે છે. પરપણે આત્મા નથી તેથી પર વસ્તુનું કાંઈ પણ કરવા આત્મા સમર્થ નથી; અને પર વસ્તુ ન હોય તેથી આત્મા દુઃખી પણ નથી.
તું તારાપણે છો” તો “પરંપણે નથી ” અને પર વસ્તુ અનુકુળ હોય કે પ્રતિકુળ હોય તે ફેરવવા તું સમર્થ નથી. બસ! આટલું નક્કી કર તો
શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને શાંતિ તારી પાસે જ છે. ૩. અનેકાંત વસ્તુને સ્વપણે સત્ બતાવે છે. અને સામ્રગીની જરૂર નથી; આ સંયોગની જરૂર નથી. પણ સન્ને સન્ના નિર્ણયની જરૂર છે કે, “સપણે
છું, પરપણે નથી'. ૪. અનેકાંત વસ્તુને એક-અનેક સ્વરૂપ બતાવે છે. ‘એક’ કહેતા જ અનેક
' ની અપેક્ષા આવી જાય છે. તું તારામાં એક છો અને તું તારામાં અનેક
છો. વસ્તુથી ‘એક’ છો અને તારા ગુણ પર્યાયથી અનેક છો. ૫. અનેકાંત વસ્તુને એક-અનેક સ્વરૂપ બતાવે છે, તેવી જ રીતે નિત્ય
અનિત્ય સ્વરૂપ’ બતાવે છે. પોતે નિત્ય છે અને પોતે જ પર્યાયે અનિત્ય છે. તેમાં જે તરફની રુચિ તે તરફનો પલટો (પરિણામ) થાય. નિત્ય વસ્તુની રુચિ થાય તો નિત્ય ટકનારી એવી “વીતરાગતા” થાય અને
અનિત્ય એવા પર્યાયની રુચિ થાય તો ક્ષણિક એવા રાગ-દ્વેષ થાય. ૬. અનેકાંત દરેક વસ્તુની સ્વતંત્રતા જાહેર કરે છે. વસ્તુ સ્વથી છે પરથી
નથી, તેમાં સ્વ અપેક્ષાએ દરેક વસ્તુ પરિપૂર્ણ જ છે. ૭. અનેકાંત એકેક વસ્તુમાં અસ્તિ-નાસ્તિ આદિ બે વિરુદ્ધ શકિતઓ બતાવે
છે. એક વસ્તુમાં વસ્તુપાણાની નિપજાવનારી બે વિરુદ્ધ શક્તિઓ થઈને જતત્ત્વની પૂર્ણતા છે. એવી બે વિરુદ્ધ શક્તિઓનું હોવું તે વસ્તુનો સ્વભાવ
| SR No. | 006038 |
| Book Title | Aatmdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 218 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |