Aatmdarshan

SR No.: 006038
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 218
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 185

૧૭૮
શુદ્ધિને પામીને જાણીને એટલે કે જિનેશ્વરના માર્ગને ન્યાયને નહિ ઉલ્લંઘતા
થકા જ્ઞાન સ્વરૂપ થાય છે. મિથ્યાદષ્ટિના નયો:
જે મનુષ્ય શરીરને પોતાનું માને, હું મનુષ્ય છું એમ માને, શરીર તે હું છું અથવા શરીર મારું છે એમ માને એટલે કે શરીરનું કાર્ય જીવ કરી શકે એમ માને છે તે આત્મા અને અનંત રજકણોને એકરૂપ માનતો હોવાથી (અર્થાત્ 'અનંત'ના મેળાપે ‘એક’ માનતો હોવાથી) મિથ્યાષ્ટિ છે; અને તેનું જ્ઞાન તે નિશ્ચય કુનય છે.
હું મનુષ્ય છું એવી માન્યતાપૂર્વક વર્તન કરવું તે તે મિથ્યાદષ્ટિનો વ્યવહાર છે તેથી તે વ્યવહાર-કુનય છે. ખરી રીતે તો તે વ્યવહારને નિશ્ચય ગણે છે જેમ કે “શરીર તે હું'- આ દષ્ટાંતમાં શરીર પર છે, તે જીવ સાથે માત્ર એક ક્ષેત્રાવગાડે છતાં તેને પોતારૂપ માન્યું તેથી તેણે વ્યવહારને નિશ્ચય ગણ્યો. ‘હું તે શરીર એમ પણ માને છે, તેથી તેણે નિશ્ચયને વ્યવહાર ગણ્યો છે. પર દ્રવ્યનું પોતે કરી શકે અને પર પોતાને લાભ-નુકસાન કરી શકે એમ માનતા હોવાથી તેઓ
મિથ્યા એકાંતી છે. સમ્યગ્દષ્ટિના નયો :
સમસ્ત સાચી વિદ્યાના મૂળરૂપ પોતાના ભગવાન આત્માના સ્વભાવને પ્રાપ્ત થવું, આત્માના સ્વભાવની ભાવનામાં જોડાવું અને આત્માના સ્વભાવમાં સ્થિરતા વધારવી તે સમ્યક અનેકાંતદષ્ટિ છે. સમ્યફદષ્ટિ જીવ પોતાના એકરૂપ ધ્રુવ સ્વભાવરૂપ આત્માનો આશ્રય કરે છે તે તેનો નિશ્ચય-સુનય છે, અને અચલિત ચૈતન્યવિલાસરૂપ આત્મ વ્યવહાર (શુદ્ધ પર્યાય) જે પ્રગટ થાય છે
તે તેનો વ્યવહાર સુનય છે. રત્નત્રયનો વિષય :
સમ્યગ્દર્શન તે શ્રદ્ધા ગુણનો શુદ્ધ પર્યાય છે, તેનો વિષય આત્માનો ત્રિકાળી શુદ્ધ ચૈતન્ય ભાવ છે. સમ્યજ્ઞાન તે જ્ઞાન ગુણનો શુદ્ધ પર્યાય છે, તેનો વિષય આત્માનો ચૈતન્ય ભાવ તથા વર્તમાન પર્યાય એ બંને છે. સમ્યક્યારિત્ર તે ચારિત્ર ગુણનો શુદ્ધ પર્યાય છે, તેનું કાર્ય સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાનપૂર્વક પોતાના સ્વરૂપમાં સ્થિરતા કરવી અને સિદ્ધ દશારૂપ કાર્યને ઉત્પન્ન કરવું તે છે.
આ નય વિભાગનો અભ્યાસ આત્માનું સ્વરૂપ સમજવા માટે છે તેથી