________________
૯૨
૨. સમ્યગ્દષ્ટિને નિજ સ્વરૂપનું ભાન અખંડ રહે છે. સમ્યગ્દષ્ટિ શેયને જાણે ત્યારે
તે કાળે જ તેનું સ્વ વસ્તુનું યથાર્થ લક્ષ હોય છે. જ્ઞાનીને પરથી ઉપેક્ષા બુદ્ધિ
અને અખંડ આત્માના જ્ઞાતા-દષ્ટા સ્વભાવનું ભાન યુગપતું નિરંતર વર્તે છે. ૩. સમ્યગ્દષ્ટિ થતાં તે જીવ દ્રવ્યમાં જ્ઞાન ગુણની જે શક્તિ સાક્ષાત્ પ્રત્યક્ષ થઈ તે
આ રીતે પ્રવર્તી કે આ સ્થાનકમાં આ જ્ઞાન, આ આત્મ વસ્તુ પ્રમાણ તાદાત્મય વ્યાપ્ય-વ્યાપકરૂપ છે. આ જ્ઞાન શક્તિને જાણવાનું નામ સ્વ સંવેદન કહેવામાં
આવે છે. ૪. જ્ઞાનીનું જ્ઞાન પર દ્રવ્યને અવલંબે છે પણ તેના જ્ઞાને ચેતન સ્વભાવની જ્ઞાતા
દષ્ટ લક્ષણમય મૂર્તિનું શક્તિરૂપ પ્રત્યક્ષ આસ્તિક્ય કરી રાખેલું છે. ૫. તે જ્ઞાન પર દ્રવ્યરૂપ શેયોને દેખતાં જાણતાં જ્ઞાતા-દષ્ટમય ચેતન સ્વભાવના
સૂરતને તેમાં મેળવી દેતું નથી, પર દ્રવ્યરૂપ શેયોની સાથે એકમેક કરતું નથી,
ચેતન સ્વભાવને જુદું જ રાખે છે. ૬. પરાવલંબન દુઃખ છે, સ્વાલંબન સુખ છે. આ પ્રત્યક્ષ લક્ષણને ઓળખીને
સુખના ભંડારરૂપ પોતાને અવલંબવું. જ્ઞાનીને અભિપ્રાયમાંથી પરાવલંબન
બુદ્ધિ સર્વથા છૂટી જાય છે. એકલી સ્વાલંબન બુદ્ધિ જ રહે છે. ૭. “મૂળ ચેતના વસ્તુમાત્ર’ આવી સ્વાલંબન પ્રતીતિ જ જીવને કાર્યકારી છે. એ
પ્રતીતિ અને તેમાં જ સ્થિરતા તે વિકાર ટાળવાનો અને શુદ્ધ આત્માને
અનુભવવાનો એક અમોઘ ઉપાય છે. ૮. જગતનું સ્વરૂપ અતિ સૂક્ષ્મ છે. એ સૂક્ષ્મ સ્વરૂપ યથાર્થ સર્વજ્ઞ દેવ જ જાણી
શક્યા છે અને ઉપદેશી શક્યા છે. તેમણે દર્શાવેલા વસ્તસ્વરૂપની તુલના કરીને દેખતાં પોતાના જ્ઞાનમાં પણ તેવું જ વસ્તુ સ્વરૂપ જણાશે. જીવની સાત મૌલિક ભૂલો: (મિશ્રાદષ્ટિ જીવ)
દરેક જીવને સુખ જોઈએ છે અને એનો પ્રત્યેક પ્રયત્ન સુખ પ્રાપ્તિ માટે જ થાય છે. પરંતુ દુઃખ સિવાય એને કાંઈ પણ પ્રાપ્ત થતું નથી.
સાચું સુખ તો પોતાના આત્માને પોતાનું સ્વરૂપ જોવું-જાણવું અને સ્વરૂપમાં સ્થિર થઈ જવું.
જીવના દુઃખના કારણ ત્રણ છે. ૧.અજ્ઞાનતા ૨. મિથ્યાત્વ ૩. અસયમ.