________________ Verse 3 ‘पंचास्तिकाय' ही 'समय' व 'लोक' है - The 'pancastikaya' is the 'samaya' and the 'loka' समवाओ पंचण्हं समउ त्ति जिणुत्तमेहिं पण्णत्तं / सो चेव हवदि लोओ तत्तो अमिओ अलोओ खं // 3 // समवादः समवायो वा पंचानां समय इति जिनोत्तमैः प्रज्ञप्तम् / स च एव भवति लोकस्ततोऽमितोलोकः खम् // 3 // अन्वयार्थ - [पंचानां समवादः] पाँच अस्तिकाय का समभावपूर्वक निरूपण [वा] अथवा [ समवायः ] उनका समवाय (पंचास्तिकाय का सम्यक् बोध अथवा समूह) [ समयः ] वह समय है [इति] ऐसा [जिनोत्तमैः प्रज्ञप्तम्] जिनवरों ने कहा है। [सः च एव लोकः भवति ] वही लोक है (पाँच अस्तिकाय के समूह जितना ही लोक है) [ततः] उससे आगे [ अमितः अलोकः ] असीम अलोक [खम्] आकाशस्वरूप है। It is expounded by Lord Jina that the group of five substances with bodily-existence - pancastikaya - is called the 'samaya'. These five substances, collectively, constitute the universe-space (loka). Outside this universe-space (loka) is the infinite non-universe-space (aloka), comprising just the pure space (akasa). EXPLANATORY NOTE The word 'samaya' has been explained again in the first part of the verse. The 'samaya' is of three kinds: sabda-samaya, jnana-samaya, and artha-samaya. 1) sabda-samaya: The words, phrases and sentences that describe the group of five substances with bodily-existence -
