________________ Pancastikaya-samgraha औदयिक आदि भावों को कर्मकृत कहा गया है - The karmas have been said as the doer (karta) of the dispositions (bhava) of the soul (jiva) - कम्मेण विणा उदयं जीवस्स ण विज्जदे उवसमं वा / खइयं खओवसमियं तम्हा भावं तु कम्मकदं // 58 // कर्मणा विनोदयो जीवस्य न विद्यत उपशमो वा / क्षायिकः क्षायोपशमिकस्तस्माद्भावस्तु कर्मकृतः // 58 // अन्वयार्थ - [कर्मणा विना] कर्म बिना [ जीवस्य ] जीव को [ उदयः] उदय, [उपशमः ] उपशम, [क्षायिकः] क्षायिक [वा] अथवा / [क्षायोपशमिकः] क्षायोपशमिक [ न विद्यते ] नहीं होता, [ तस्मात् तु] इसलिये [भावः ] भाव (चतुर्विध जीवभाव) [कर्मकृतः ] कर्मकृत हैं। Without the operation of the karmas, the soul (jiva) does not experience the dispositions (bhava) of fruition (udaya), subsidence (upasama), destruction (ksaya), and destruction-cum-subsidence (ksayopasama). Therefore, the karmas are said to be the doer (karta) of these four kinds of dispositions (bhava). EXPLANATORY NOTE In the soul (jiva), the dispositions (bhava) of rising (udaya), subsidence (upasama), destruction (ksaya), and destruction-cum-subsidence (ksayopasama) are due to the material-karmas (dravyakarma). On the rising (udaya) of the material-karmas (dravyakarma), the dispositions (bhava) of rising (audayika) take place in the soul (jiva), in form of rising of imperfections like attachment (raga) and aversion (dvesa). On subsidence (upasama) of the material-karmas (dravyakarma), the 122
